Nicel Araştırmalar-Nitel Araştırmalar Nicel Araştırmalar: Nicel araştırmalarda araştırmanın başında kurulan hipotezleri doğrulamak/yanlışlamak veya araştırma sorularına yanıt bulmak amacıyla toplanan nicel verilerin istatistiksel tekniklerle çözümlenmesi söz konusudur. • Gözlem ve ölçmeler objektif bir biçimde yapılır. • Bu gözlem ve ölçmeler tekrarlanabilir. Nitel Araştırmalar: Ortak özellikleri olan saha (alan) çalışması ve etnografik çalışma gibi çeşitli araştırma stratejilerini belirtmek için kullanılan bir şemsiye terimdir. • • Gözlem, görüşme ve doküman inceleme(belgesel tarama) teknikleri kullanılır. Algıların ve olayların doğal ortamlarında bütüncül bir biçimde ortaya konulmasına yönelik bir süreç izlenir. ARAŞTIRMA MODELLERİ Model: Model bir sistemin temsilcisidir. Yalnızca önemli görülen değişkenleri içine alacak şekilde, gerçek durumun özetlenmiş halidir. Araştırma Modeli: Araştırma amacına uygun ve ekonomik olarak verilerin toplanması ve çözümlenebilmesi için gerekli koşulların düzenlenmesidir. Araştırma Modelini Nasıl Belirleriz? Bir araştırmaya başlarken önce araştırma amacını ve sonra araştırma modelini belirleriz. Araştırma modelini belirlerken; Araştırma amacı Kuramsal temel (alanyazın) Verinin en ekonomik ve kullanışlı biçimde nasıl toplanacağı dikkate alınmalıdır. ARAŞTIRMA MODELLERİ Araştırma Modelleri; Tarama modelleri; araştırmada ele alınması düşünülen psikolojik özellik ya da özellikler açısından hedef grubun cinsiyet, yaş, sosyoekonomik düzey gibi kişisel özelliklerinin tekil ya da ilişkisel olarak betimlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. Deneme modelleri; değişkenler arasındaki neden-sonuç ilişkilerini keşfetme amacıyla geliştirilen modeller/desenlerdir. Deneme modelleri; Bağımsız değişkenleri manipüle etmek (değişimlemek) Dışsal/karıştırıcı faktörleri kontrol altına almak Bağımlı değişkene ilişkin ölçümleri elde ederek, sonuçları karşılaştırma yoluyla karara varmak gibi işlemleri içerir. Deneme-Tarama Modelleri Farklılıkları: Deneme modellerinde araştırma amacı doğrultusunda bir ortam oluşturulur. Tarama modellerinde ise var olan durum, olduğu şekliyle-müdahale yapılmaksızın incelenir. Deneme modellerinde araştırma amacı genellikle hipotezler şeklinde ifade edilirken, tarama modellerinde daha çok araştırma soruları şeklinde ifade edilir. Deneme modellerinde her zaman için bir karşılaştırma yapılır (grup içi (ÖT-ST)-gruplar arası D-K). TARAMA MODELLERİ Tarama modelleri; geçmişte ya da günümüzde mevcut olan bir durumu olduğu sekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır. Tarama modellerinde araştırma konusu olan olay,kişi veya nesne içinde bulunduğu koşul içerisinde olduğu gibi tanımlanır. Tarama modellerinde amaçların ifade edilişi genellikle soru cümleleriyle olur. Bu sorular; • Ne ile ilgilidir? • Ne idi? • Nedir? • Nelerden oluşmaktadır? gibi sorulardır. Tarama modellerinde önemli olan var olanı değiştirmeden uygun bir biçimde gözlemleyip belirlemektir. Tarama Modelleri 1) Genel Tarama Modelleri 1.1.) Tekil Tarama Modelleri a) Anlık tarama modeli b) Zamansal tarama modeli b.1) Boylamsal Araştırmalar (İzleme Yaklaşımı) b.2) Enlemesine Kesitsel Araştırmalar 1.2) İlişkisel Tarama Modelleri a) Korelasyonel İlişki Tarama b) Karşılaştırma Türü İlişki Tarama 2) Örnek Olay Tarama Modelleri 1. GENEL TARAMA MODELLERİ Araştırma evrenine ilişkin bir çıkarımda bulunmak/yargıya varmak üzere, bu evrenden seçilen bir örneklem üzerinde yapılan tarama düzenlemeleridir. 1.1 Tekil Tarama Modelleri: Araştırmada ele alınan değişkenlerin tek tek tür ya da miktar açısından oluşumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan araştırmalardır. a) Anlık tarama modelleri: Bu araştırmalarda ilgilenilen değişkenler açısından belirli bir zamanda, araştırma örnekleminin incelenmesi, bu değişkenler açısından örneklemin resminin çizilmesi söz konusudur. Örnek Araştırma: Öğretmen Adaylarının Beslenmenin ve Teknolojinin İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkilerine İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi (İnel, Günay, Evrekli, 2010) Araştırmanın amacı, öğretmen adaylarının insan sağlığını etkileyen bazı etmenlere ilişkin görüşlerini incelemektir. Bu amaçla beslenmenin ve teknolojinin insan sağlığı üzerindeki etkilerine ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri araştırılmıştır. Araştırmada “Öğretmen adaylarının beslenmenin ve teknolojinin insan sağlığı üzerindeki etkilerine ilişkin görüşleri nelerdir?” sorusuna yanıt aranmıştır. Araştırmaya 2009-2010 öğretim yılında Dokuz Eylül Üniversitesi ve Celal Bayar Üniversitesi sosyal bilgiler öğretmenliği, sınıf öğretmenliği ve fen bilgisi öğretmenliği bölümlerinde öğrenim görmekte olan 756 öğretmen adayı katılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak “İnsan sağlığına ilişkin görüş anketi” kullanılmıştır. Araştırmada veri analizi için anket maddelerine verilen yanıtların frekans ve yüzdeleri hesaplanmıştır. Araştırmada, genel olarak öğretmen adaylarının insan sağlığını etkileyen söz konusu etmenlere ilişkin bilinçli görüşlere sahip oldukları sonucuna ulaşılmıştır. b) Zamansal tarama modelleri: Zamansal gelişim ve değişimleri belirlemeyi amaçlayan araştırmalarda kullanılan modeldir ve bu tür araştırmalara gelişim araştırmaları da denilmektedir. b.1. Boylamsal araştırmalar: Araştırmada ele alınan değişkenin, uzun bir zaman dilimi boyunca gözlenip, izlendiği araştırmalardır. b.2. Enlemesine kesitsel araştırmalar: Bu tür araştırmalarda belirli bir inceleme/ölçme zamanında, ilgilenilen değişkenler açısından farklı yaş ve gelişimsel dönemdeki bireylerin incelenmesi söz konusudur. Araştırma Örneği: Okuma ve yazmayı öğrenme: 1. sınıftan 4. sınıfa boylamsal bir çalışma (Juel) Bu araştırmada ilköğretim 1. sınıftan 4. sınıfa kadar, öğrencilerde okur-yazarlığın gelişimi incelenmiştir. Araştırmada 1. sınıfa yeni başlamış 54 öğrenci ile çalışılmaya başlanmıştır. Aynı öğrenciler 4. sınıf sonuna kadar izlenmiştir. İlk başta okuma becerileri düşük olan öğrenciler, yıllar sonra yine kötü okuyucu mu olmuştur? Araştırmada kötü okur-yazar olan çocuklar hangi becerilerden yoksundur? Hangi faktörler kötü yazıcı olan çocukları, gelişimden alıkoymaktadır? Araştırma sonuçlarına göre, 1. sınıfta kötü okuyucu olan bir çocuğun 4. sınıfta da kötü okuyucu olma olasılığı 0.88’dir. 1. sınıftaki yazma becerilerinin, 4. sınıftaki yazma becerileri ile ilişkili olmadığı gözlenmiştir. Araştırma Örneği: Çok boyutlu Kendilik kavramında yaş ve cinsiyetin etkisi: Ergenlik öncesinden ilk yetişkinliğe (Marsh, 1989) Bu araştırmada çok boyutlu kendilik kavramının gelişiminde yaş ve cinsiyetin etkisi araştırılmıştır. Araştırmaya 2-7. sınıf düzeylerinde öğrenim görmekte olan 3,679 öğrenci, 9-11. sınıf düzeylerinden 3,073 öğrenci ve 15 yaş ve üzerinde olan 1202 kişi katılmıştır. Araştırmada Kendini Tanımlama Ölçeği, bu üç gruptaki bireylere uygulanmış ve bu gruptaki bireylerin ölçek puanları karşılaştırılmıştır. Araştırma sonucunda, ergenlik öncesi (2-7. sınıf) ve ergenlik döneminde (9-11. sınıf) kendilik kavramına ilişkin güçlü algılayışlar yokken ilk yetişkinlik döneminde daha güçlü bir kendilik algısı olduğu gözlenmiştir. 1.2. İlişkisel Tarama Modelleri: İlişkisel tarama modelinde araştırmada ele alınan değişkenler arası ilişkiler incelenmektedir. Bu ilişkiler korelasyonel analizler yoluyla incelenebildiği gibi, süreksiz değişkenin düzeylerine bağlı olarak oluşturulan gruplar arası karşılaştırmalar yoluyla da incelenebilmektedir. Korelasyonel ilişki tarama modelleri Karşılaştırma türü ilişki tarama modelleri Bu çalışmanın amacı, ilk ergenlik dönemindeki öğrencilerin mantıkdışı inançları ile yaşam doyumu boyutları arasındaki ilişkileri incelemektir. Çalışma grubunu Denizli İl merkezinde bulunan üç ilköğretim okulunun 6., 7. ve 8. sınıflarında öğrenim gören 304 öğrenci (148 kız ve 156 erkek) oluşturmuştur. Veriler, Çokboyutlu Öğrenci Yaşam Doyumu Ölçeği ve Ergenler İçin Mantıkdışı İnançlar Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. mantıkdışı inançlar ile yaşam doyumu boyutları arasında düşük düzeyde negatif yönlü ilişkiler rahatlık talebi ile yaşam doyumunun tüm boyutları arasında orta düzeyde negatif yönlü ilişkiler ilk ergenlikte toplam mantıkdışı inançlar yaşam doyumu boyutları ile negatif yönde ilişkili saygı talebi ve başarı talebini yansıtan mantıkdışı inançlar ise bazı yaşam doyumu boyutları ile pozitif yönde ilişkili Araştırma Örneği: Çocukların resimlerindeki aileyi tanılama durumlarının değerlendirilmesi (Doğru, Turcan, Arslan, Doğru) Bu çalışmada; çocuk resminde aile kavramı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışmaya Türkiye’den Konya İli Meram ve Selçuklu İlçelerinden ilköğretim okullarına devam eden 8-14 yaş arası 66 öğrenci ve Almanya’nın Berlin Şehrinde 8-14 yaş arası 58 öğrenci olmak üzere toplam 124 öğrenci katılmıştır. Öğrencilere zihinsel boyutu değerlendirmek amacı ile Goodenough Harris Adam Çizme Testi uygulanmıştır. Ayrıca öğrencilerden aile kavramını değerlendirmek amacı ile birer aile resmi çizmeleri istenmiştir. Çalışmanın sonucunda her iki ülkede yaşayan çocukların cinsiyetine göre resim çizme ve aileyi tanıma durumları arasında farklılık olduğu (kızların erkeklerden daha başarılı oldukları)gözlenmiştir. Ayrıca kardeş sayısına göre aileyi tanıma puanları farklılaşmaktadır, okul başarısı yüksek olan öğrencilerin goodenhough harris testinden aldıkları puan daha yüksek bulunmuştur. 2. Örnek olay tarama modelleri Evrendeki belirli bir ünitenin derinliğine ve genişliğine,çevresi ve kendisiyle olan ilişkilerini belirleyerek o ünite hakkında bir yargıya ulaşmayı amaçlayan tarama düzenlemelerine örnek olay tarama modelleri denilir. Örnek olay tarama modelleri ile yapılan araştırmalar yalnızca inceleme konusu için geçerli olup o konunun ötesinde genelleme amacı taşımazlar. Örnek olay tarama modelleri ile yapılan araştırmalar genel tarama modeli ile yapılan araştırmalara göre daha detaylıdırlar ve gerçeğe yakin bilgi verirler. Genel taramalar örnek olay taramalarına göre daha yüzeyseldir.Bu nedenle genel taramaların yetersiz olduğu yerlerde örnek olay taramaları kullanılır. Örnek olay tarama modellerinde yeterli kanıt elde edilmeden yoruma gidilmemelidir. Deneme modelleri; Bağımsız değişkenleri manipüle etmek (değişimlemek) Dışsal/karıştırıcı faktörleri kontrol altına almak Bağımlı değişkene ilişkin ölçümleri elde ederek, sonuçları karşılaştırma yoluyla karara varmak gibi işlemleri içerir. Bir araştırmanın deneysel bir araştırma olmasını sağlayan ölçütler: Temel koşul: Katılımcıların deneysel işlem koşullarına (gruplara) seçkisiz (random) olarak atanması Dışsal-karıştırıcı faktörlerin kontrol altına alınması Bağımsız değişkenin manipülasyonu!!! Grup içi ya da gruplar arası karşılaştırmaların yapılması Ancak bu ölçütler sağlanırsa, bağımlı değişkende gözlenen değişimler, bağımsız değişkene atfedilebilir (içsel geçerlik-deneysel geçerlik!!!) Neden-Sonuç İlişkisini Belirleyen Faktörler: 1. Birlikte değişme İki değişken mutlaka zaman içerisinde birlikte değişmeli 2. Zamanda öncelik Değişkenlerden birindeki değişme, diğerindeki değişmeden önce olmalı 3. Görünürde ilişkilerin eliminasyonu İki değişken arasındaki ilişki, kesinlikle 3. değişken tarafından açıklanmamalı, yani 3. değişkenin varlığında ortaya çıkmamalı Deneme modellerinde işlem basamakları: 1. İstatistiksel denencelerin oluşturulması, bunların test edilmesine yönelik verilerin toplanması ve veri analizine yönelik plan yapılması 2. Bu denencelerin test edilmesinde izlenecek kuralların belirlenmesi 3. Belirlenen plana göre verilerin toplanması 4. Plana dayalı olarak analizlerin yapılması 5. Analiz sonuçlarına dayalı olarak denenceler hakkında kararlar verilmesi ve denencelerin doğruluğu/yanlışlığı hakkında kestirimlerde bulunulması Deneme Modelleri (Deneysel Araştırma Türleri): 1. Deneme öncesi modeller (pre-experimental) Tek grup son test modeli (G1 X ST) Tek grup ön test-son test modeli (G1 ÖT X ST) Karşılaştırmalı eşitlenmemiş grup son test modeli (G1 (K) ST ; G2 (D) X ST /G1 ≠ G2 ) 2. Gerçek deneme (true-experimental) modelleri (D D1 Ön test-son test kontrol gruplu model ÖT X ST ; K ÖT ST) Son test kontrol gruplu model (D X ST; K Solomon dört grup modeli (K1 ÖT ST; K2 ÖT X ST D2 X ST) (Öntest etkisi!!!) Zaman dizisi modeli (G1 T1 T2 X T3 Eşitlenmemiş kontrol gruplu model (G1 ÖT X ST; G2 ÖT ST / G1 ≠ G2) Ön test-son test ayrı örnek grup modeli (G1 X ST ; G2 ÖT X ) 3. Yarı deneme (quasi-experimental) modeller ST) ST; T4) Faktöryel Desenler; Bazı kaynaklarda faktöryel desenlere de deneysel desenler içerisinde yer verildiği görülmektedir. Ancak “faktöryel desenler” tek başına bir desen/model türü değildir. Bu desenlerde sadece, gerçek deneme modellerine daha fazla değişken eklenmesi söz konusudur. Yani faktöryel desenlerde birden fazla bağımsız değişken bulunur. Bağımsız değişkenlerin her birinin, bağımlı değişken üzerinde, tek tek ve ortak etkilerinin (etkileşim etkisi) incelenmesi söz konusudur. Örnekler; Tek bir araştırma örneği üzerinden tüm deneme modellerini konuşalım. Araştırma amacımız, problem çözmeye dayalı öğretim yönteminin ilgili konu alanındaki (matematik-Türkçe) başarıya etkisini incelemek olsun!!! 1. Deneme öncesi modeller için; Tek bir sınıfta problem çözmeye dayalı öğretim yöntemi uygulanır. Öğretim süreci öncesinde herhangi bir ölçme/gözlem yapılmaz. Öğretim süreci sonunda başarı testi uygulanır. Burada karşılaştırma grubu ve kontrol yok! Neye dayalı olarak çıkarım yapacağız! (Tek grup son test modeli) Yine tek bir sınıfta bu öğretim yöntemini uygulayacağız. Ancak öğretim süreci öncesinde öğrencilerin başarı durumlarını belirlemek üzere başarı testi uygularız. Süreç sonunda da aynı testi tekrar uygularız. Kontrol yok!!! (Tek grup ön test-son test modeli) Başarıyı etkileyebilecek değişkenler açısından eşitlenmemiş iki grup (sınıf) ile çalışılır. Ancak gruplardan birine problem çözmeye dayalı öğretim yöntemi uygulanırken, diğer gruba halihazırdaki öğretim yönteminin uygulanmasına devam edilir. Öğretim süreci öncesinde öğrencilerin başarı durumlarına ilişkin bilgi edinilmezken, öğretim sonrasında öğrencilere başarı testi uygulanır. Problem çözmeye dayalı öğretim uygulanan öğrencilerin, süreç sonundaki, başarı durumları ile diğer grubun başarı durumları karşılaştırılır. (Karşılaştırmalı eşitlenmemiş grup son test modeli) G1 ≠ G2 2. Gerçek deneme modelleri Seçkisiz atama yoluyla atanmış iki grup (sınıf) var. Bu sınıflardan bir tanesinde (kontrol grubu) hali hazırda uygulanan yöntem ile öğretim devam ederken, diğer sınıfa (problem çözmeye dayalı öğretim yöntemi uygulanır. Her iki sınıfta da öğrencilere öğretim süreci öncesinde ve sonrasında, ilgili alandaki (dersteki) başarı durumlarını belirlemek üzere bir başarı testi uygulanır. Her iki gruptaki öğrencilerin öğretim süreci öncesinden sonrasına olan başarı değişimleri karşılaştırılarak, probleme dayalı öğretim yönteminin etkililiği üzerine çıkarımda bulunulur. (Ön test- son test kontrol gruplu model) Seçkisiz atama yoluyla atanmış iki grup (sınıf) var. Bu sınıflardan bir tanesinde (kontrol grubu) hali hazırda uygulanan yöntem ile öğretim devam ederken, diğer sınıfa (deney grubu) problem çözmeye dayalı öğretim yöntemi uygulanır. Ancak bu modelde, öğrencilerin öğretim süreci öncesinde başarı durumlarına ilişkin bilgi edinmek üzere başarı testi uygulanmaz. Sadece son test uygulanır. Deney grubunun son testteki başarıları ile kontrol grubunun son testteki başarıları karşılaştırılarak, problem çözmeye dayalı öğretim yönteminin etkililiğine ilişkin çıkarımlarda bulunulur. (Son test kontrol gruplu model) Seçkisiz atama yoluyla oluşturulmuş dört grup (sınıf) vardır. Bu gruplardan (sınıflardan) iki tanesinde (kontrol grupları) hali hazırda uygulanan öğretim yöntemi ile öğretim yapılmaya devam ederken, diğer iki sınıfta (deney grupları) problem çözmeye dayalı öğretim yöntemi ile öğretim yapılır. KONTROL 1 GRUBU: Ön test uygulanır. Hali hazırdaki yöntemle öğretim yapılır. Öğretim süreci sonunda son test (aynı test) tekrar uygulanır. KONTROL 2 GRUBU: Öğretim süreci öncesinde test uygulanmaz. Hali hazırdaki yöntemle öğretim yapılır. Öğretim süreci sonunda test (son test) uygulanır. DENEY 1 GRUBU: Ön test uygulanır. Problem çözmeye dayalı öğretim yöntemi uygulanır. Son test uygulanır. DENEY 2 GRUBU: Problem çözmeye dayalı öğretim yöntemi uygulanır. Son test uygulanır. • • • Kontrol 1 grubu ST – Kontrol 2 grubu ST ÖT ETKİSİ K1 ST-ÖT=F1; D1 ST-ÖT = F2 F2 – F1: İşlem+ÖT Etkisi STD2- STK2 =İşlem + Varsa bireylerin başlangıçtaki başarı farklılıkları 3. Yarı-deneme modelleri Tek bir sınıfta problem çözmeye dayalı öğretim yöntemi uygulanır. Öğretim süreci öncesinde öğrencilerin başarı düzeylerini belirlemek üzere bir başarı testi farklı zamanlarda iki kez uygulanır. Öğretim süreci sonunda ise aynı test öğrencilere yine farklı zamanlarda iki kez daha uygulanır. Öğretim süreci öncesinde 1. ölçmeden 2.ölçmeye olan değişim ile (T2-T1= F1), öğretim süreci sonunda 1.ölçmeden 2.ölçmeye olan değişim (T4-T3= F2) karşılaştırılarak, bu öğretim yönteminin etkililiği üzerine çıkarımlarda bulunulur. (Zaman dizisi modeli) İki grup (sınıf) var. Ancak gruplar eşit değil! Bu sınıflardan bir tanesinde (Grup1) hali hazırda uygulanan yöntem ile öğretim devam ederken, diğer sınıfa (Grup2) problem çözmeye dayalı öğretim yöntemi uygulanır. Her iki sınıfta da öğrencilere öğretim süreci öncesinde ve sonrasında, ilgili alandaki (dersteki) başarı durumlarını belirlemek üzere bir başarı testi uygulanır. Her iki gruptaki öğrencilerin öğretim süreci öncesinden sonrasına olan başarı değişimleri karşılaştırılarak, probleme dayalı öğretim yönteminin etkililiği üzerine çıkarımda bulunulur.(Eşitlenmemiş kontrol gruplu model) Bu modelde iki ayrı sınıfta (grup) problem çözmeye dayalı öğretim yöntemi uygulanır. 1. gruptaki öğrencilere öğretim süreci öncesinde başarı testi uygulanırken, 2. gruptaki öğrencilere öğretim süreci sonucunda başarı testi uygulanır. Bu iki gruptan elde edilen test puanları karşılaştırılarak, öğretim yönteminin etkili olup olmadığı sonucuna ulaşılır. Gruplar farklı! Uygun bir karşılaştırma değil! (Ön test-son test ayrı örnek grup modeli) Tek Denekli Araştırmalar Özel eğitim ve uygulamalı psikoloji alanlarında yaygın olarak kullanılır. “Uygulamalı davranış analizi” yaklaşımına dayalıdır. Bir ya da birkaç kişiden (denekten) standart koşullar altında, yinelenen ölçümler alınarak bir uygulamanın etkililiği incelenir. Eğer birden fazla denek varsa, denekler arası karşılaştırma yapılması yerine, her deneğin tekrarlı ölçümleri arası karşılaştırmalar yapılarak program etkililiği incelenir. İncelenilen özellik (sosyal beceri, başarı v.b.) bağımlı değişken, uygulanan program ise bağımsız değişkendir. Bağımsız ve bağımlı değişken arasındaki neden-sonuç ilişkisi ortaya konmaya çalışılır ve bu ilişki “işlevsel ilişki” olarak adlandırılır. Bağımlı değişkende gözlenen değişimin, bağımsız değişkene bağlı olduğunu söyleyebilmemiz, araştırmadaki kontrole bağlıdır. Tek denekli araştırmalarda seçkisiz atama olmadığı için bu araştırmalar, yarı deneme modelleri içerisinde ele alınır. Tek denekli araştırmaların önemli bir özelliği, yinelenen ölçümlerin alınmasıdır. Bu araştırmalarda program öncesinde, bağımlı değişken olan hedef davranışın hangi sıklık, süre ya da düzeyde ortaya konulduğuna ilişkin bilgi toplanır. Buna “başlama düzeyi evresi” denilir. En az 3 oturum üst üste tutarlı bilgi elde edinilinceye kadar bu evre sürer. Bu araştırmaların bir diğer özelliği, yinelenebilir olmalarıdır.