ISITMADA YEŞİL DÖNÜŞÜM ÇALIŞTAYI
Hasan Sarptaş, Dr. Öğr. Üyesi
Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü
17 Mayıs 2022
Avrupa Birliği
Isıtma Kaynaklı
Hava Kirliliğini Azaltma Stratejileri
Avrupa’da Hava Kirliliği - Isıtmanın Rolü
AB - Hava Kirliliğinde Isıtmanın Rolü
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
PM2.5 Emisyonu (milyon ton/yıl)
Evlerde tüketilen enerjinin %65’i ısıtma amacıyla kullanılıyor.
Hava kirliliğinin ana kaynaklarından biri katı yakıtlarla ısıtmadır.
PM2.5 @EU28
%45+
WHO (2015) Residential heating with wood and coal
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
3
•
•
•
•
Önemli bir dış hava kirliliği kaynağı
İç ortam hava kirliliği
Sorunun boyutu ülkelere / yere göre değişken
Odun / biyokütle yakmayı destekleyen iklim politikalarının bir sonucu
olarak, AB’de ısıtma için katı yakıtların kullanımının önümüzdeki
yıllarda yaygınlaşması bekleniyor.
WHO (2015) Residential heating with wood and coal
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
4
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
Katı Yakıtlarla Isıtma
AB Isıtma Kaynaklı Hava Kirliliği
Politika / Stratejileri
AB’de Hava Kalitesi Politikası: 1990’lar
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
• 1990 öncesi politika parçalı yapıda
• 1992: 5. Çevre Eylem Programı - daha net bir stratejik politikaya
yönelik ilk adımlar
• 1995+: Asidifikasyon ve yer seviyesindeki ozonla mücadele için
stratejiler.
• Bunlar, Ulusal Emisyon Tavanları (NEC) direktifinin temelini
oluşturdu.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
6
AB’de Hava Kalitesi Politikası: 2000’ler
politikalarını gözden geçirmek ve 6. Çevre Eylem Programında
(6EAP) belirlenen uzun vadeli hedeflere yönelik ilerlemeyi
değerlendirmek amacıyla 2001 yılında başlatıldı.
• 2002-2012 AB çevre politikasının çerçevesini tanımlayan 6EAP
tematik stratejilerin geliştirilmesini çağrıda bulundu.
• Hava Kirliliği Tematik Stratejisi: CAFE Programı paydaş istişare
süreci aracılığıyla, Avrupa Komisyonu tarafından Eylül 2005'te kabul
edildi.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
7
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
• Avrupa için Temiz Hava (CAFE) Programı: AB hava kalitesi
• Uzun vadeli AB hedefine doğru ilerleme sağlamak üzere geliştirilen
• Stratejinin temel hedefi: "hava kalitesinde insan sağlığı ve çevre
üzerinde kabul edilemez etkilere ve risklere yol açmayan
seviyelere ulaşmak." | 6EAP ve 7EAP
• Bu amaçla uygulanan politika: Hava kalitesi için sınır ve hedef
değerler belirleyerek emisyonların azaltılması ve maruziyetin
önlenmesi
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
8
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
Hava Kirliliği Tematik Stratejisi (2005)
Avrupa için Daha Temiz Hava ve Dış Ortam Hava Kalitesi Direktifi
• Hava kalitesi hedefleri ve sınırlamaları değiştirilmeden tüm mevzuat
tek bir direktif altında toplanmıştır.
• Direktif ile üye devletlerin DSÖ standartları ve programlarına göre
emisyon azaltımı / önlenmesini gerekli kılınmıştır.
• CAFE Direktifi, AB hava kalitesinin iyileştirilmesi amacıyla
uygulanan stratejinin birinci basamağını oluşturmaktadır.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
9
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
CAFE Direktifi (2008)
CAFE Direktifinin Hedefleri
için dış ortam hava kalitesi için hedefleri belirlemek.
• Hava kirliliğini azaltmaya yardımcı olmak ve uzun vadeli eğilimleri ve
iyileştirmeleri izlemek için hava kalitesi hakkında bilgi toplamak.
• Dış ortam hava kalitesi hakkındaki bilgilerin halka açık olmasını
sağlamak.
• Hava kirliliğini azaltmak için üye ülkeler arasındaki işbirliğini artırmak.
Direktif, PM, NO2, NOx, SO2 ve CO sınırlamalarını belirlemiştir.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
10
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
• İnsan sağlığı ve çevre üzerindeki zararlı etkileri azaltmak ve önlemek
Temiz Hava Politika Paketi (2013)
• Mart 2011’de AB hava kalitesi politikasının uygulanması ve kapsamlı
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
bir değerlendirmesi hakkında bir politika belgesi yayınladı.
• Komisyon kararları:
• PM, O3, ve NO2 gibi en sorunlu hava kirleticileriyle bağlantılı hava
emisyonlarını daha da azaltmak için acil önlem alınması
• 2005 Stratejisinin güncellenmesi,
• 2008 CAFE direktifinin gözden geçirilmesi ve
• 2001 NEC direktifinin revizyonu
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
11
• Kısa vadede (2020'ye kadar) mevcut hedeflere ulaşmayı amaçlayan
önlemleri ve 2030'a kadar olan dönem için yeni hava kalitesi hedeflerini
içeren bir strateji belgesi
• Şehirlerdeki hava kalitesini iyileştirmeye yönelik destekleyici tedbirler,
araştırma ve inovasyona destek ve uluslararası işbirliği için teşvik.
• Altı ana hava kirleticisi için 2030'a kadar ülke bazında emisyon azaltma
gereklilikleri belirleyen NEC Direktifini revize etmeye yönelik yasa teklifi.
• Orta ölçekli yakma tesislerinden kaynaklanan kirliliği azaltmak için yerel /
bölgesel ısıtma tesisleri stratejisini içeren yeni bir direktif önerisi.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
12
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
Temiz Hava Politika Paketi (2013)
Belirli Atmosferik Kirleticilerin Ulusal Emisyonlarının
Azaltılmasına İlişkin Direktif
• AB’de hava kalitesinin iyileştirilmesi için uygulanan stratejinin
ikinci basamağıdır.
• Direktif, insan faaliyetleri kaynaklı SO2, NOx, NMVOC, NH3 ve PM2,5
için emisyon azaltma taahhütlerini getirmektedir.
• Üye ülkeler için “Ulusal Hava Kirliliği Kontrol Programı”
• Sürekli izleme ve yıllık raporlama...
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
13
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
NEC Direktifi (2016)
NEC Direktifi (2016)
ısıtılmasından kaynaklanmakta.
• 2005 yılına göre 2030 azaltım hedefleri:
• PM2.5
%49
• SO2
%79
• NOx
%63
• VOC
%40
• NH3
%19
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
NEC Direktifindeki emisyon azaltımı
hedeflerine ulaşabilmek için ısıtma kaynaklı
kirletici emisyonlarının kontrol altına
alınması önemlidir.
14
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
• AB EEA: PM2,5 → %53, SO2 → %14, NOx → %7, VOC → %26, binaların
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı (Ekotasarım)
Direktifi
• Enerjiyle ilgili birçok üründe daha iyi tasarım yoluyla çevresel etkileri
azaltma ve enerji tasarrufu sağlama imkanını göz önüne alarak
hazırlanmış bir çerçeve direktif.
• Direktif, ısıtmadan kaynaklanan hava kirliliğinin azaltılmasında
çevresel etkileri azaltılmış soba ve kazanların geliştirilmesi açısından
önemlidir.
• 2015 yılında katı yakıtlı mekân ısıtıcıları ve katı yakıtlı kazanların
çevreye duyarlı tasarımları için özel direktifler kabul edilmiştir.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
15
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
Ekotasarım Direktifi (2009)
• 50 kW altında katı yakıtlı ısıtıcılar için ekotasarım gereklilikleri
• Katı yakıtlı ısıtıcıların tasarımları ile ilgili teknik kriterler belirlenmiştir:
• ısıtıcıların sağlaması gereken enerji verimlilikleri
• PM, CO, NOx ve organik gaz bileşikleri için emisyon değerleri
• ölçüm şartları
• Direktif ayrıca farklı tip ısıtıcılar için 1 Ocak 2022’den itibaren geçerli
enerji verimliliği için ekotasarım gerekliliklerini içermektedir.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
16
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
Katı Yakıtlı Isıtıcılar için Ekotasarım Direktifi
(2015)
• 500 kW altında katı yakıt kazanları ile ilgili ekotasarım gerekliliklerini
belirlemektedir. (Odun dışındaki biyokütle kapsam dışı)
• Enerji verimliliği açısından ekotasarım gereklilikleri:
• <20 kW ısı çıkışlı kazanlar %75
• >20 kW ısı çıkışlı kazanlar %77
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
17
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
Katı Yakıtlı Kazanlar için Ekotasarım Direktifi
(2015)
Orta Kapasiteli Yakma Tesisleri Direktifi (2015)
• <1 MW ısıtıcılar ve kazanlar →
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
• >50 MW büyük yakma tesisleri → Endüstriyel Emisyonlar Direktifi
Ekotasarım Direktifi
• Hedef: 1 MW - 50 MW arası yakma tesisleri için düzenleme
• AB’de ~143.000 adet olan bu tesisler,
• elektrik üretimi, konut ısıtma ve soğutma, endüstriyel işlemler için ısı veya
buhar sağlama gibi farklı amaçlarla kullanılmaktadır.
• SO2, NOx ve toz emisyonlarının önemli kaynağı.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
18
• SO2, NOx ve toz emisyonlarının insan sağlığı ve çevre üzerindeki
risklerinin kontrol altına alınmasını hedefleyen kuralları içermekte
• Emisyon sınır değerleri, büyüklüklerine bağlı olarak yeni kurulan
tesisler için 20 Aralık 2018’den itibaren, mevcut tesisler için ise 2025
veya 2030'dan sonra geçerli olacak.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
19
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
Orta Kapasiteli Yakma Tesisleri Direktifi (2015)
Yenilenebilir Kaynaklardan Üretilen Enerji Kullanımının Teşvik
Edilmesine ilişkin Direktif
• AB, iklim değişikliği ile mücadelede fosil yakıt kullanımının minimuma
inmesi için yenilenebilir enerji kaynaklarının geliştirilmesi politikasını
öncelikleri arasına almıştır.
• 2030 yılı hedefinde revizyon: Yenilenebilir enerjinin toplam enerji
tüketimi içindeki payı %20’den %32’ye yükseltilmiştir.
• Direktif, yenilenebilir enerjinin ulaşım ve ısıtma/soğutma
sektörlerinde kullanımının artırılmasını ve sürdürülebilir biyoenerji
kullanımını hedeflemektedir.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
20
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
Yenilenebilir Enerji Direktifi (2018)
Enerji Verimliliği Direktifi (2018)
• Direktif AB’nin enerji verimliliğinde %20 hedefine ulaşmak amacıyla
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
AB ülkelerinde enerji üretimi, iletimi, dağıtımı ve tüketimi
aşamalarında enerjiyi daha verimli kullanmak için önlemler içerir.
• Direktif doğrudan emisyon azaltılması ile ilgili yaptırımlar içermez.
• Ancak dolaylı katkı sağlayacaktır:
• binalarında zorunlu enerji verimliliği sertifikaları
• bina stokunun yenilenmesi,
• kazan ve sobalar için enerji etiketleme ve ekotasarım direktifi
gerekliliklerinin sağlanması
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
21
• Güncellenen 2018 direktifinde 2030 yılı enerji verimliliği için hedefi en az
%32,5 olarak belirlenmiştir.
• Bu hedefin sağlanması için AB ülkeleri 2021-2030 dönemi arasında nihai
enerji tüketiminde her yıl %0,8 oranında enerji tasarrufu sağlamak
zorundadır.
• Enerji verimliliği stratejisi aynı zamanda, AB’nin iklim değişikliği ile
mücadelede 2050 hedefi olan karbon nötrlüğünün sağlamasınında en
temel stratejilerden biridir.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
22
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
Enerji Verimliliği Direktifi (2018)
AB Isıtma ve Soğutma Stratejisi (2016)
• Strateji, tüm sektörlerin ısıl taleplerini azaltma, verimliliğini artırma ve
fosil yakıtları yenilenebilir enerjiye (güneş, biyokütle ve jeotermal)
dönüştürme potansiyeline sahip olduğunu dikkate almıştır.
• Strateji hedefleri:
• Birlik içindeki enerji bağımlılığını azaltmak,
• Isıtma ve soğutma sistemleri maliyetlerini azaltmak,
• COP21'de oluşturulan taahhütlere ulaşmak.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
23
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
• Avrupa'da enerjinin %50’sinin ısıtma ve soğutma için tüketilmekte.
AB Isıtma ve Soğutma Stratejisi (2016)
• Isıtma ve soğutma sektörünün 2050 yılına kadar AB'nin iklim nötr
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
hedefine katkıda bulunmasını sağlamak için eylemler ve araçlar
belirledi.
• Binalardaki ısıtma ve soğutma sistemlerinin rehabilitasyonu
• Isıtma ve soğutma uygulamaları için;
• Elektrik enerjisi
• Yenilenebilir enerji
• Kojenerasyon
• Akıllı binalar
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
24
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
AB Enerji ve İklim Stratejisi 2020: 20-20-20
• AB, 2020 yılı ‘20-20-20’ hedefine ulaştı!
• sera gazı emisyonlarını 1990 seviyelerine kıyasla %20 azaltma %31
• yenilenebilir enerji kullanımının payını %20'ye çıkarma
%21.3
• enerji verimliliğini %20 oranında artırma
EEA (2021) Trends and Projections in Europe 2021
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
25
%31
%41
%55
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
AB Enerji ve İklim Stratejisi 2030: ‘Fit for 55’
%0
26
Bölgesel Isıtma ve Kojenerasyon
AB’de Bölgesel Isıtma - Faydalar
• Bölgesel ısıtma, atık ve yenilenebilir kaynaklar dahil olmak üzere
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
esnek ve temiz kaynaklar ile ısıtmaya olanak sağlamaktadır.
• Bölgesel ısıtma, binalarda enerji verimliliği, yenilenebilir enerji ve
enerji performansı direktiflerinin karşılanmasında rol oynayacaktır.
• Bölgesel ısıtma, Avrupa'nın enerji sektöründeki üç temel sorunun
çözülmesine yardımcı olabilir:
• karbonsuzlaştırma
• temiz ısıtmaya geçiş
• artan enerji yoksulluğu.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
28
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
AB Bölgesel Isıtma – Mevcut Durum
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
29
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
Kurulu Isıtma Kapasitesinin Dağılımı (2015)
~%10-15
DH kazanları
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
~%75-80 doğalgazlı
bireysel kazanlar
30
• Kojenerasyon, AB’de elektriğin ~%12'sini ve ısının %16,5'ini sağlıyor.
• Kojenerasyon, 2030 yılına kadar AB’de elektriğinin %16 - %20'sini ve
ısının %19 - %27'sini yenilenebilir ve düşük karbonlu enerji ile
sağlama konusunda uygun maliyetli bir potansiyele sahip.
• Bu, enerji tüketimini 870 TWh ve CO2 emisyonlarını 350 milyon tona
kadar azaltabilir.
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
31
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
Kojenerasyon
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
AB Bölgesel Isıtma – Hava Kalitesi: PM10
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
32
Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayı
AB Bölgesel Isıtma – Hava Kalitesi: PM2.5
Hasan Sarptaş, https://bit.ly/sarptas
33
Temiz Hava Politika Paketi
Hava Kalitesi Tematik Stratejisi
Bireysel Isıtma Sistemleri
Hava Kirletici Emisyonları için Sınırlamalar
Biyokütle
Isıtıcı ve Kazanların
İyileştirilmesi
Orta Kapasiteli
Yakma Tesisleri
BÖLGESEL
ISITMA
Kojenerasyon
Enerji Verimliliği
Yenilenebilir Enerji
Isıtma ve Soğutma
Stratejisi
Jeotermal
Güneş
https://isinma.csb.gov.tr
Hasan Sarptaş
sarptas@gmail.com