BAB 5 – AIR DAN LARUTAN
5.1- Sifat Fizik Air
Ciri-ciri Air
1
2
3
4
5
6
Takat didih
Takat beku
Warna
Ketumpatan
Tegangan permukaan
Daya lekatan
Lebih
permukaan
Bumi dilitupi oleh air.
Tanpa air, semua hidupan
*** maksud takat didih =
*** maksud takat beku =
Air mempunyai tegangan permukaan yang
. Tegangan
permukaan ialah
(Daya lekitan = daya tarikan antara molekul yang sama)
Ini menyebabkan serangga seperti ayak-ayak dapat
(Daya lekatan = daya tarikan antara molekul yang berbeza)
Air mempunyai daya lekatan yang
. Ini membolehkan air
dibawa dari
. Fenomena ini dikenali sebagai
*** data lekatan antara molekul air dan dinding xylem
Tiga Keadaan Air
Komposisi Air
Air merupakan suatu
yang terdiri daripada
dan
yang bergabung
secara
. Kita boleh tentukan komposisi unsur di dalam molekul air dengan menjalankan
1) Silinder penyukat P diuji dengan kayu uji berbara.
Pemerhatian:
Inferens:
2) Silinder penyukat Q diuji dengan kayu uji menyala.
Pemerhatian:
Inferens:
3) Nisbah Hidrogen : Oksigen =
Simbol kimia air =
Kesan Bendasing Terhadap Takat Lebur dan Takat Didih Air
Apabila bendasing seperti garam atau gula ditambah di dalam air, ia akan menjejaskan
air.
Air
Air + Garam
dan
Kesimpulan
Takat didih
Takat lebur
Penyejatan air
Penyejatan air ialah proses yang berlaku di
yang menukarkan air menjadi
.
Melainkan proses pendidihan, proses ini boleh berlaku pada
.
Terdapat empat faktor yang mempengaruhi kadar penyejatan air, iaitu
,
dan
,
.
Kelembapan udara
Suhu persekitaran
mengandungi wap air yang sedikit.
Oleh itu, udara kering dapat menampung lebih banyak
dari
permukaan air.
Apabila suhu persekitaran meningkat, molekul-molekul
air di
memperoleh
, bergerak dengan
dan mudah
Jadi, udara kering, kadar penyejatan air
Luas permukaan air yang terdedah
Jadi, suhu tinggi, kadar penyejatan air
Pergerakan udara
Permukaan air yang terdedah yang lebih luas
membolehkan lebih banyak
.
Pergerakan udara akan membawa wap air di dalam
udara
. Tuipan angin yang
kuat menyebabkan udara di atas permukaan air
menjadi
.
Jadi, permukaan luas, kadar penyejatan air
Jadi, angin kuat, kadar penyejatan air
5.2 – Larutan dan Kadar Keterlarutan
Perkataan baru dalam topik ini : (1) Zat terlarut (2) Pelarut (3) Larutan (4) Larutan cair (5) Larutan pekat
(6) Larutan tepu (7) Mendakan (8) Ampaian (9) Koloid
(1) Zat terlarut
:
(2) Pelarut
:
(3) Larutan
:
_
Kuantiti zat terlarut (seperti serbuk milo) di dalam suatu larutan mempengaruhi
air milo) tersebut. Larutan yang dihasilkan boleh dikelaskan sebagai
.


Larutan cair
Kuantiti zat terlarut yang
di dalam pelarut
Boleh melarutkan


Larutan pekat
Kuantiti zat terlarut yang
di dalam pelarut
Boleh melarutkan


,
larutan (seperti
dan
Larutan tepu
Kuantiti zat terlarut yang
di dalam pelarut
Tidak boleh melarutkan
*** Mendakan = Pepejal yang tidak larut yang terhasil dalam sesuatu tindak balas kimia
Larutan dan Ampaian
Apabila dua bahan dicampurkan untuk menghasilkan campuran, larutan atau
ampaian akan terhasil.
Larutan =
Ampaian =
Keterlarutan
Keterlarutan suatu bahan ialah
100ml pelarut pada
Faktor
di dalam
Kadar keterlarutan
Suhu
Kadar kacauan
Saiz zat terlarut
Soalan:
1) Kenapa gula larut lebih cepat di dalam air kopi yang panas apabila dikacau?
2) Kenapa gula halus larut lebih cepat berbanding dengan gula kiub?
Koloid
Koloid ialah
dua atau lebih zat terlarut yang
.
Akan tetapi, koloid tidak membentuk
dan juga
tidak menghasilkan
. Jadi, koloid adalah suatu bentuk campuran
yang keadaanya terletak di antara
.
Contoh-contoh koloid:
Cat
5.3 – Pembersihan dan Pembekalan Air
Air merupakan sumber semula jadi Bumi yang sangat
. Air perlu
supaya selamat diminum oleh manusia. Pembersihan air dapat menyingkirkan
supaya air dapat digunakan untuk pelbagai kegunaan.
Kaedah-kaedah pembersihan air
Pendidihan
Penurasan
 Memisahkan bendasing  ( Ya / Tidak )
 Membunuh mikroorganisma  ( Ya / Tidak)
Pengklorinan
 Memisahkan bendasing  ( Ya / Tidak )
 Membunuh mikroorganisma  ( Ya / Tidak)
Penyulingan
 Memisahkan bendasing  ( Ya / Tidak )
 Membunuh mikroorganisma  ( Ya / Tidak)
 Memisahkan bendasing  ( Ya / Tidak )
 Membunuh mikroorganisma  ( Ya / Tidak)
Kelestarian Air
Bahan pencemar air
Bahan buangan domestik
Bahan buangan industry



Bahan kimia dalam pertanian 
Tumpahan minyak


Cara mengatasi pencemaran air
masyarakat tentang cara pembuangan sampah yang betul.
Menyediakan kemudahan
yang sempurna.
Menguatkuasakan
untuk memastikan bahan
buangan industry
sebelum
ke dalam sungai.
Mendidik
untuk menggunakan
yang bersifat terbiodegradasi.
Membendung dan memungut tumbahan minyak
Mempertingkat
melalui udara.
Sistem Pembekalan Air
Setiap hari kita menggunakan air untuk mandi, minum, mencuci pinggan dan
sebagainya. Air yang dikumpul daripada sumber air seperti
disalurkan ke logi pembersihan air untuk
sebelum
dihantar kepada pengguna.
Pembersihan air sangat penting untuk menyingkirkan
daripada air supaya selamat diminum.
Proses 1 : Penapisan
Proses 2 : Pengoksidaan
Proses 3 : Penggumpalan
Proses 4 : Pengenapan
Proses 5 : Penurasan
Proses 6 : Pengklorinan dan Pemfluoridaan
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 6 – ASID DAN ALKALI
6.1 – Sifat Asid dan Alkali
Asid berasal daripada perkataan Latin, acidus yang bermaksud
perkataan Arab, alqali yang bermaksud
. Manakala, alkali berasal daripada
.
(nama kadang-kadang ditambah ASID)
(nama kadang-kadang ditambah HIDROKSIDA)
Contoh-contoh asid:
Contoh-contoh alkali:
Sifat-sifat
Asid
Alkali
Nilai pH
Rasa
Sifat menghakis
Kesan terhadap kertas litmus
Tindak balas terhadap logam
Peranan Air untuk Menunjukkan Sifat-sifat Asid dan Alkali
Pemerhatian :
Kesimpulan :
Bahan Berasid dan Beralkali
Soalan: Bagaimanakah kita tahu sama ada suatu bahan adalah neutral, bahan berasid atau bahan beralkali?
Jawapan :
Penunjuk ialah sejenis pewarna atau campuran beberapa jenis pewarna yang
berdasarkan
bahan yang diuji. Perubahan warna yang diperhatikan dapat menentukan sama ada suatu bahan adalah neutral,
berasid atau beralkali.
Penunjuk
Fenolftalein
Penunjuk semesta
Metil jingga
Kertas litmus biru
Kertas litmus merah
Asid
Neutral
Kekuatan Asid dan Alkali
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Alkali
Kegunaan Asid dan Alkali dalam Kehidupan Harian
Asid dan alkali banyak digunakan dalam kehidupan harian kita. Misalnya, kita menggunakan
yang berasid
dalam masakan dan
yang beralkali dalam pencucian makanan. Selain itu, asid dan alkai juga
banyak digunakan dalam pelbagai sektor seperti
Asid
Alkali
6.2 – Peneutralan
Soalan - Apakah yang akan berlaku jika asid bercampur dengan alkali?
Tindak balas antara asid dan alkali akan menghasilkan
Tindak balas ini disebut sebagai
Kaedah yang digunakan untuk menjalankan tindak balas ini disebut sebagai
Nyatakan persamaan perkataan bagi tindak balas peneutralan:
Rajah 6.2.1 - Pentitratan
Asid dan alkali yang berbeza menghasilkan jenis garam yang berbeza. Contohnya:
1)
2)
3)
*** Semasa peneutralan, asid hilang sifat asidnya dan alkali hilang sifat alkalinya.
Soalan: Merujuk kepada rajah 6.2.1, bagaimanakah kita tahu larutan natrium hidroksida (alkali) sudah menjadi neutral selepas
ia bercampur dengan asid hidroklorik?
Aplikasi Peneutralan dalam Kehidupan Harian
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 7 – KEELEKTRIKAN DAN KEMAGNETAN
7.1 – KEELEKTRIKAN
7.1.1 – Tenaga
Semua benda hidup memerlukan tenaga. Kenderaan yang bergerak, lampu yang menyala, malah kucing yang sedang
tidur juga menggunakan tenaga.
(i)
(ii)
(iii)
Soalan
Jawapan
Soalan
Jawapan
: Apakah maksud tenaga?
:
: Nyatakan dua contoh aktiviti yang menggunakan tenaga.
:
Soalan
Jawapan
: Apakah unit S.I. tenaga?
:
7.1.2 – Pelbagai BentukTenaga
Tenaga tidak boleh
tetapi tenaga boleh
Contoh-contoh pelbagai bentuk tenaga:
Pelbagai
Bentuk
Tenaga
7.1.3 – Pelbagai SumberTenaga
Sumber tenaga merupakan ‘pembekal’ untuk menjana tenaga-tenaga seperti tenaga bunyi, tenaga elektrik , tenaga
haba dan sebagainya.
Contoh-contoh sumber tenaga:
7.1.4 – Cas Elektrostatik
Pernahkan anda terkena renjatan elektrik apabila memegang pemegang pintu?
Kejadian ini berlaku akibat
pemegang pintu yang mempunyai
Soalan
di antara badan kita dengan
: Apakah nama cas-cas statik ini?
Jawapan :
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Sebelum kita memahami konsep elektrostatik, marilah kita memahami konsep asas elektrik dulu.
Gambar
Bilangan proton (+)
Bilangan electron (-)
Bercas
Bilangan proton lebih daripada elektron
Bilangan elektron lebih daripada proton
Bilangan proton dan elektron yang sama
=
=
=
Konsep Elektrostatik
Apabila dua bahan yang berlainan jenis digosok bersama,
satu bahan ke satu bahan yang lain.
daripada
Bahan yang menerima elektron akan bercas
Bahan yang kehilangan elektron akan bercas
Contoh fenomena elektrostatik
Sikat sebelum digosok dengan kain bulu
Sikat selepas digosok dengan kain bulu
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Daya tarikan dan daya tolakan antara cas elektrik dikenali sebagai
7.1.5 – Elektroskop
Elektroskop ialah alat yang digunakan untuk
pada suatu objek
Semakin jauh pencapahan kerajang emas, semakin banyak
7.1.6 – Contoh Elektrostatik dalam Kehidupan Harian
Kejadian kilat ialah salah satu fenomena yang berkait dengan cas elektrostatik
7.1.7 – Arus Elektrik, Pengukuran Kuantiti Elektrik dan Hubungan antara Arus, Voltan & Rintangan



Arus eletrik (I) merupakan kadar aliran cas elektrik. Pengaliran arus elektrik dapat diukur dengan menggunakan
. Unit S.I. bagi arus elektrik ialah
Voltan (V) ialah
di antara
yang boleh diukur dalam unit
menggunakan
Rintangan (R) merupakan keupayaan sesuatu konduktor untuk
melaluinya. Unit bagi rintangan ialah
.
Parameter
Unit
Contoh
Instrumen
Voltan (V)
Nilai voltan untuk bateri ini adalah
Arus (I)
Litar elektrik ini membawa nilai arus
Rintangan (R)
Mentol ini mempunyai nilai rintangan
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Hukum Ohm
Hubungan antara arus, I, voltan, V dan rintangan, R dikenali sebagai
Hukum Ohm menyatakan bahawa hubungan antara ketiga-tiga kuantiti elektrik ini boleh ditulis sebagai:
Daripada formula-formula di atas, kita boleh merumuskan hubungan antara V, I dan R secara berikut:
a) Hubungan antara R dan I
Semakin besar rintangan (R),
b) Hubungan antara V dan I
Semakin besar voltan (V),
7.2 – PENGALIRAN ARUS ELEKTRIK DALAM LITAR BERSIRI DAN LITAR SELARI
7.2.1 – Komponen Litar Elektrik
Komponen elektrik
Suis
Simbol
Komponen elektrik
Mentol
Sel kering
Perintang
Voltmeter
Fuis
Galvanometer
Perintang boleh ubah
Simbol
Ammeter
7.2.2 – Litar Bersiri dan Litar Selari
LITAR BERSIRI
(Reka Bentuk Litar Skematik)
Hanya terdapat
lintasan arus di dalam litar
ini. Komponen-komponen elektrik disambung secara
bagi membentuk satu laluan tunggal.
LITAR SELARI
(Reka Bentuk Litar Skematik)
Terdapat
lintasan arus di dalam
litar ini. Setiap lintasan (cabang) mempunyai
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
LITAR BERSIRI
LITAR SELARI
Apa yang akan berlaku jika satu mentol dalam litar
rosak?
Apa yang akan berlaku jika satu mentol dalam litar
rosak?
Cara meletakkan ammeter dan voltmeter dalam satu litar.
Fungsi Ammeter :
Fungsi Voltmeter :
Sila melakar satu litar lengkap yang merangkumi
mentol, ammeter dan voltmeter di bawah.
Ammeter disambung secara
voltmeter disambung secara
dan
Formula Pengiraan Arus (I):
Formula Pengiraan Arus (I):
Formula Pengiraan Voltan (V):
Formula Pengiraan Voltan (V):
Formula Pengiraan Rintangan (R):
Formula Pengiraan Rintangan (R):
7.2.3 – Masalah Numerikal berkaitan Arus, Voltan dan Rintangan dalam Litar Bersiri dan Litar Selari Latihan : Sila
membuat pengiraan ini pada kertas yang dibekalkan oleh guru atau pada muka surat kosong di belakang
muka surat ini.
1. Dua perintang, R1 and R2 disambung secara bersiri pada satu
litar seperti yang ditunjukkan dalam Rajah sebelah. Hitungkan:
a) Rintangan berkesan, R
b) Arus, I dalam litar
c) Voltan, V1 dan V2
2. Dua perintang, R1 and R2 disambung secara selari pada satu
litar seperti yang ditunjukkan dalam Rajah sebelah. Hitungkan:
a) Rintangan berkesan, R
b) Voltan, V
c) Arus, I1 , I2 dan I dalam litar
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
7.3 KEMAGNETAN
7.3.1 – Sifat Magnet
7.3.2 – Medan Magnet
Medan magnet merupakan
yang wujud
Corak medan magnet terhasil apabila kita taburkan serbuk besi di atas sehelai kad nipis dan letakkan kad tersebut di
atas sebatang magnet. Corak ini membentuk garisan-garisan medan magnet yang melengkung. Garisan medan
magnet ini mempunyai beberapa ciri:
7.3.3 – Elektromagnet
Elektromagnet ialah sejenis magnet yang mempunyai
sementara waktu apabila
untuk
.
Contoh alat elektromagnet:
Arah medan magnet oleh ditentukan dengan menggunakan
Dawai lurus
Dawai gelung
Solenoid
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 8 – DAYA DAN GERAKAN
8.1 – Daya
Soalan
Jawapan
: Apakah daya?
:
8.1.1 – Jenis-jenis Daya
Daya boleh wujud dalam pelbagai bentuk. Jenis-jenis daya telah ditunjukkan di jadual berikut:
Jenis Daya :
Daya yang mengarah ke
dilambung akan
Jenis Daya :
Daya yang
. Daya ini menyebabkan semua benda yang
.
gerakan dan bertindak di antara
Jenis Daya :
Daya tujah yang bertindak pada sesuatu objek yang
Jenis Daya :
Daya ini wujud apabila sesuatu bahan
Jenis Daya :
Daya yang dihasilkan apabila sesuatu objek
Jenis Daya :
Berat suatu objek ditakrifkan sebagai
8.1.2 – Pengukuran Daya dan Unit Daya
Kita mengukur daya dengan menggunakan
Hubungan berat (sejenis daya) dengan jisim
Jisim (g)
100
1000
10000
Unit S.I. bagi daya ialah
(
)
Jisim (kg)
0.1
Berat (N)
1
8.1.3 – Ciri-ciri Daya
Daya ialah kuantiti vektor yang mempunyai
nilai sesuatu ukuran.
dan
. Magnitud merupakan kuantiti atau
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
8.1.4 – Pasangan Daya Tindakan-Daya Tindak Balas
Hukum Newton Ketiga menyatakan bahawa
Terdapat tiga situasi yang berbeza untuk menerangkan konsep ini.
Situasi 1 : Objek yang kekal di atas meja

Objek seperti buku yang kekal di atas meja mengalami tindakan daya
yang dikenali sebagai
.
Daya tindak balas yang disebut
akan wujud dalam
arah arah bertentangan.
Buku kekal di atas meja kerana


Situasi 2 : Objek yang terapung di atas air
 Objek seperti bongkah kayu juga mengalami tindakan daya
yang dikenali sebagai
.
 Daya tindak balas yang disebut
akan wujud dalam
arah arah bertentangan.
 Objek boleh terapung di atas air kerana
Situasi 3 : Dua troli yang bersentuhan

Apabila dua troli didekatkan, troli pertama dengan spring ringan akan
mengenakan
pada troli kedua.
Troli kedua akan mengenakan
yang sama
tetapi pada
.
Selepas dua troli yang bersentuhan dilepaskan, kedua-dua troli itu akan


8.2 – Kesan Daya
8.2.1 – Kesan Daya





Objek pegun
yang bergerak
objek yang sedang bergerak
gerakan objek
dan saiz objek
8.2.2 – Ketumpatan dan Kesan Apungan
Sesuatu objek akan terapung pada cecair jika ketumpatan objek tersebut lebih (tinggi / rendah) daripada cecair. Jadi,
daya apungan yang bertindak padanya (cukup / tidak cukup) untuk menampung berat objek tersebut.
Sesuatu objek akan tenggelam dalam cecair jika ketumpatan objek tersebut lebih (tinggi / rendah) daripada cecair.
Jadi, daya apungan yang bertindak padanya (cukup / tidak cukup) untuk menampung berat objek tersebut.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
*** Ketumpatan tinggi  Daya apungan
*** Ketumpatan rendah  Daya apungan
 Objek itu akan
 Objek itu akan
Formula untuk mengira ketumpatan:
Latihan:
Bongkah A mempunyai jisim 200 g dan isi padu 150 cm3. Kirakan ketumpatan bagi bongkah A. Nyatakan sama ada
bongkah A akan terapung atau tenggelam di dalam air. (Diberi ketumpatan air ialah 1.0 g/cm3)
Saalan: Bagaimanakah kita mengira Daya apungan sesuatu objek?
Menggunakan
Berat sebenar batu =
Berat ketara batu =
(Berat ketara: Berat objek yang teremdam di dalam cecair)
���� ������� = ����� ������� − ����� ������
Daya apungan batu =
8.2.3 – Tuas


Tuas membolehkan kita melakukan kerja dengan
Tuas membolehkan kita menggunakan
untuk melakukan kerja.
Tuas terdiri daripada tiga bahagian seperti yang ditunjukkan di bawah:
Daya
:
Beban
:
Fulkrum
:
Pengelasan Tuas
Tuas dikelaskan kepada tiga jenis, iaitu
,
bergantung kepada
daya, beban dan fulkrum.
dan
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
8.2.4 – Momen Daya
Daya yang dikenakan pada suatu objek boleh
). Kesan putaran yang dihasilkan disebut


Momen daya membolehkan kita melakukan kerja dengan
Momen daya bergantung pada
pada satu titik tetap (
.
dan
Formula untuk mengira momen daya:
����� ���� = ���� (�) × ����� ����� ���� ������ �� ���� (�)
Momen daya =
Momen daya =
Momen daya =
Momen daya =
Daripada pengiraan di atas, momen daya akan bertambah sekiranya:


HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Soalan: Bagaimanakah kita boleh mengimbangkan jongkang-jongket tersebut?
Jawapan: Jongkang-jongket tersebut oleh diseimbangkan apabila
����� ���� ���� ���ℎ ��� = ����� ���� ��������ℎ ���
8.2.5 – Tekanan
Mengapakah paku boleh menembusi papan
dengan daya 10 N tetapi duit syiling tidak dapat
menembusi papan dengan daya yang sama?
Formula untuk mengira tekanan:
Unit S.I untuk tekanan ialah
1 Pa bersamaan dengan
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Soalan:
Kirakan tekanan paku dan duit syiling sekiranya:
a) Keluasan permukaan paku = 0.000002m2
b) Keluasan permukaan duit syiling = 0.00125m2
Tekanan paku:
Tekanan duit syiling:
8.2.6 – Tekanan Gas dan Tekanan Cecair
Teori kinetik gas menyatakan:
a)
Molekul-molekul udara sentiasa
dan
b)
antara molekul-molekul udara pada dinding bekasnya
akan menghasilkan
pada dinding bekas tersebut.
c)
Daya ini dikenali sebagai
Mengapakah belon boleh mengembang apabila dituip?
Faktor yang mempengaruhi tekanan udara: (i)
(ii)
1) Isi padu
Hubungan antara isu padu dengan tekanan udara:
2) Suhu
Hubungan antara suhu dengan tekanan udara:
Tekanan Atmosfera
Tekanan atmosfera ialah
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Aplikasi Konsep Tekanan Udara dalam Kehidupan Harian
Pam Sedut
1) Apabila pam ditekan pada sinki, udara di dalamnya
akan
, lalu membentuk keadaan
yang
.
2) Tekanan yang
di dalam salur paip
yang tersumbat apabila
.
Penyedut Minuman
1) Apabila kita menyedut udara di dalam penyedut minuman, ruang di dalam
penyedut akan
2) Tekanan udara yang
(
) akan
masuk ke dalam
Pembersih vakum
1) Apabila suis dihidupkan, kipas di dalam pembersih vakum akan
daripada pembersih vakum. Hal ini
menyebabkan
2) Tekanan atmosfera di luar yang lebih
akan
ke dalam pembersih vakum.
Perkaitan Altitud dengan Tekanan Atmosfera
Tarikan graviti
menyebabkan lebih
banyak molekul
berada di altitude
yang rendah
Apabila altitud semakin meningkat, tekanan atmosfera akan (menurun / meningkat)
Kesan Kedalaman terhadap Tekanan Cecair
Semakin dalam cecair tersebut, semakin (rendah / tinggi) tekanan cecair.
Soalan: Kenapa dinding empangan air dibina lebih lebar pada bahagian dasar?
Soalan: Kenapa kapal selam perlu diperbuat daripada bahan yang kuat?
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 9 – HABA
9.1 – Hubung Kait Suhu dengan Haba
Haba
Suhu
9.2 – Pengaliran Haba dan Keseimbangan Terma
9.2.1 – Pengaliran Haba
Haba mengalir dari
ke
Pengaliran haba boleh berlaku dalam tiga cara, iaitu:
(i)
(ii)
(iii)


(1) Konduksi
Haba mengalir dari kawasan panas ke kawasan sejuk melalui
Zarah-zarah yang menerima tenaga
haba
antara satu sama lain dengan lebih
kerap dan seterusnya
(2) Perolakan




Haba dialirkan melalui
ke
Bahagian bendalir yang menerima haba (panas) akan
dan
Bahagian bendalir yang sejuk akan
Peredaran bendalir yang
(
) dari kawasan
, menjadi
dan
secara berterusan ini dikenali sebagai
(3) Sinaran



Proses pemindahan haba
Haba boleh merambat menerusi
,
dan
pengaliran haba.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
mempengaruhi kadar
9.2.2 – Pengaliran Haba dalam Fenomena Alam
Tenaga haba dari Matahari dipindahkan ke Bumi melalui
Cara ini sahaja dapat
dipancarkan dari Matahari
diserap oleh tanah dan air.
. Tenaga yang
lalu
** Pembentukan bayu darat dan bayu laut merupakna contoh semula jadi bagi proses (konduksi/perolakan/sinaran)
Bayu Laut
Pada waktu siang, Matahari memanaskan darat lebih
cepat berbanding dengan laut. Udara panas di darat
, menjadi
dan
kerana lebih ringan. Udara sejuk yang
bergerak dari permukaan laut untuk
di darat dan
menghasilkan bayu laut.
Bayu Darat
Pada waktu malam, darat menjadi sejuk lebih cepat
berbanding dengan laut. Udara di permukaan laut yang
lebih panas
lalu
. Udara sejuk yang
dari
darat
dan menghasilkan
bayu darat.
9.2.3 – Konduktor Haba dan Penebat Haba
Konduktor haba
Penebat haba
a) maksud:
b) contoh:
a) maksud:
b) contoh:
9.2.4 – Keseimbangan Terma
Tenaga haba dipindahkan dari objek yang
ke objek
yang
. Apabila pemindahan haba antara dua objek
adalah sifar, objek-objek itu dikatakan berada dalam
. Dua objek yang berada dalam keseimbangan terma mempunyai
.
9.3 – Prinsip Pengembangan dan Pengecutan Jirim
Tujuan : Mengkaji haba boleh menyebabkan pepejal, cecair dan gas mengembang dan mengecut
A) PEPEJAL
Situasi 1: Apabila hujung batang besi dipanaskan.
Pemerhatian:
Inferens :
Kesimpulan :
Situasi 2: Apabila hujung batang besi dibiar menyejuk.
Pemerhatian:
Inferens :
Kesimpulan :
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
B) CECAIR
C) GAS
Situasi 1: Masukkan kelalang kon ke dalam besen air panas.
Pemerhatian:
Inferens :
Kesimpulan :
Situasi 2: Masukkan kelalang kon ke dalam besen yang ada kuib ais.
Pemerhatian:
Inferens :
Kesimpulan :
Situasi 1: Masukkan kelalang kon ke dalam besen air panas.
Pemerhatian:
Inferens :
Kesimpulan :
Situasi 2: Gantikan air panas dengan kuib ais.
Pemerhatian:
Inferens :
Kesimpulan :
9.3.1 – Kegunaan Pengembangan dan Pengecutan Jirim dalam Kehidupan Harian.
a)
Merkuri di dalam termometer ialah sejenis konduktor haba
yang boleh
.
b)
Landasan kereta api mempunyai
di
antara penyambung rel untuk
pada cuaca panas. Tanpa
ruang-ruang ini, landasan berisiko untuk
.
c)
*** Kuprum mengembang dan mengecut lebih cepat berbanding dengan besi.
Apabila litar terdedah kepada haba yang disebabkan oleh
lebih cepat berbanding dengan besi dan menyebabkan
. Keadaan ini
.
, kuprum akan
dan
9.4 – Hubung Kait Jenis Permukaan Objek dengan Penyerapan dan Pembebasan Haba
Keupayaan suatu objek untuk menyerap dan membebaskan haba bergantung pada
James (berbaju hitam) dan Jason (berbaju putih) keluar rumah pada cuaca yang
panas. Siapa akan berasa lebih panas.
Apakah kesimpulan yang boleh dibuat berdasarkan situasi James dan Jason?
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 10 – GELOMBANG BUNYI
10.1 – Ciri-ciri Gelombang Bunyi
Persekitaran kita penuh dengan pelbagai bunyi. Bunyi adalah satu bentuk
.
yang dihasilkan oleh
*** Marilah kita tengok beberapa situasi / fenomena untuk mengkaji ciri-ciri gelombang bunyi.
Situasi 1
Bunyikan jam loceng dan dengarkan bunyi yang terhasil. Kemudian,
hidupkan suis pam vakum untuk menyedut keluar udara.
Pemerhatian :
Kesimpulan:
Situasi 2
Bunyi boleh merambat (menyebar). Jadual di bawah menunjukkan jarak di mana bunyi dirambat (disebar) di
dalam medium yang berbeza pada masa 1 saat.
Jarak (m) bunyi merambat dalam 1 saat
Gas (Udara)
Cecair (Etanol)
Cecair (Lemak)
Cecair (Air)
Pepejal (Aluminium)
Pepejal (Keluli)
Pepejal (Tembaga)
Pemerhatian :
0
Pepejal
Cecair
Gas
*** Dalam masa yang sama, jika satu objek bergerak
pada jarak yang lebih jauh, kita boleh kata objek tersebut
bergerak dengan lebih
.
2000
4000
6000
8000
Keimpulan :
Bunyi dipindahkan dengan
melalui pepejal. Apabila zarah-zarah pada
satu hujung pepejal bergetar, getaran itu menyebabkan zarah-zarah yang bersebelahan
turut
dengan pantas kerana zarah-zarah pepejal
Susunan zarah-zarah dalam cecair yang
menyebabkan
getaran bunyi dipindah dengan
berbanding dengan pepejal.
Gelombang bunyi merambat melalui gas
zarah-zarah gas yang
pemindahan getaran.
kerana susunan
melambatkan
Situasi 3
Soalan: Kenapa kita boleh dengan gema suara kita apabila kita menjerit di dalam terowong?
Jawapan :
Soalan: Kenapa dinding pawagam perlu ditampal dengan kain yang lembut dan kasar?
Jawapan :
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Berdasarkan ketiga-tiga situasi di atas, nyatakan ciri-ciri gelombang bunyi:
1)
2)
3)
10.2 – Kenyaringan dan Kelangsingan Bunyi
Telinga kita mampu membezakan bunyi-bunyi yang didengar kerana bunyi mempunyai
yang berbeza.
Apa itu Kenyaringan?
Kenyaringan bunyi (boleh juga dipanggil
gelombang bunyi.
bunyi) yang dihasilkan bergantung pada
Lelaki A bercakap dengan keyaringan bunyi yang lebih
Lelaki B bercakap dengan keyaringan bunyi yang lebih
Lelaki A
Lelaki B
*** Kita boleh melihat bentuk gelombang bunyi pada skrin
Lelaki A


Amplitud gelombang
Bunyi yang
Lelaki B
dihasilkan
Apa itu Kelangsingan?
Kelangsingan bunyi bergantung pada
unit


Amplitud gelombang
Bunyi yang
dihasilkan
gelombang bunyi yang dihasilkan. Frekuensi diukur dalam
*** Dalam Bab 4, Tingkatan 1, kita telah belajar bahawa apabila
seorang lelaki sudah akil baligh, suara akan menjadi garau.
Suara Hael Husaini lebih (garau / langsing). Jadi, frekuensi
gelombang Hael Husaini lebih
. Kelangsingan bunyi
Hael Husaini lebih
.
Hael Husaini
Shila Amzah
Suara Shila Amzah lebih (garau / langsing). Jadi, frekuensi
gelombang Shila Amzah lebih
. Kelangsingan bunyi
Shila Amzah lebih
.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Hael Husaini


Shila Amzah
Frekuensi gelombang
Bunyi yang
dihasilkan


Frekuensi gelombang
Bunyi yang
dihasilkan
Kesan Doppler
Kesan Doppler ialah
yang disebabkan oleh
, pemerhati atau kedua-duanya.
lebih langsing
kurang langsing
10.3 – Fenomena dan Aplikasi Pantulan Gelombang Bunyi
Fenomena Pantulan Gelombang Bunyi
Gema terhasil apabila gelombang bunyi
kepada pendengar dari suatu permukaan
.
Bunyi yang dipantulkan ini menyerupai
tetapi mengambil sedikit
untuk sampai ke telinga
pendengar.
Gema boleh didengar di kawasan seperti
Aplikasi Pantulan Gelombang Bunyi
Ultrabunyi merupakan sejenis gelombang bunyi yang
. Ultrabunyi
tidak dapat didengar oleh manusia kerana frekuensi bunyi yang dapat dikesan oleh telinga manusia terhad kepada
julat
. Namun, ultrabunyi boleh didengar oleh
.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Haiwan dan teknologi yang menggunakan ultrabunyi:
Haiwan seperti kelawar dan dolfin menggunakan ultrabunyi untuk
atau
Teknologi pantulan ultrabunyi yang dikenali sebagai
dalam industry perkapalan untuk
atau
.
digunakan
Ibu yang mengandung juga boleh menggunakan ultrabunyi untuk
Had Pendengaran
Haiwan
Frekuensi bunyi yang dapat dikesan oleh telinga manusia terhad kepada
julat
. Julat ini semakin
apabila usia kita meningkat kerana
Julat pendengaran (Hz)
Kelawar
Anjing
Dolfin
Haiwan pula mempunyai had pendengarannya yang tersendiri.
adalah antara haiwan yang
mempunyai julat pendengaran yang lebih tinggi.
Gajah
Kuda
Deria pendengaran manusia yang terhad menyebabkan kita tidak dapat mendengar bunyi yang terlalu lemah atau
jauh. Jadi, kita perlu menggunakan peralatan khas untuk mengatasi had pendengaran manusia seperti:
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 11 – BINTANG DAN GALAKSI DALAM ALAM SEMESTA
11.1 Bintang dan Galaksi dalam Alam Semesta
11.1.1 Galaksi
Galaksi adalah satu himpunan jasad yang terdiri daripada
Galaksi wujud dalam pelbagai bentuk, iaitu
Sistem suria kita terletak dalam
,
dan
(satu contoh galaksi berpilin)
Jenis galaksi
Contoh:
Contoh:
Contoh:
BIMA SAKTI



Bima sakti adalah satu galaksi
yang
Sistem suria kita berada di
Bima Sakti
Bima sakti terdiri daripada lebih kurang
merupakan salah satu daripadanya.
berpilin
dan
11.1.2 Kelahiran Bintang
Bintang dilahirkan daripada
. Nebula ialah
daripada
dan gas-gas seperti


Debu
Hidrogen
Helium



yang terdiri
.
Gas-gas dan zarah debu dalam nebula ditarik oleh
yang kuat lalu membentuk satu
yang dipanggil teras.
Apabila suhu dan tekanan dalam teras menjadi terlalu tinggi,
akan berlaku. Gas hidrogen ditukarkan kepada
Banyak tenaga
dibebaskan.
Teras itu menyinar dan satu
dilahirkan.
Bintang yang dilahirkan dikenal sebagai
Bintang muda ini akan terus berkembang menjadi sama ada
seperti Matahari,
atau
.
11.1.3 Kematian Bintang
Haba yang banyak dijanakan dan memanaskan lapisan bintang yang
dalam lapisan ini mula
dan menyebabkan bintang itu
bintang berwarna
dan disebut
. Akibatnya,
. Pada peringkat ini,
.
*** Bintang akan mati apabila Hidrogen telah habis digunakan.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Jika bintang raksasa merah tidak begitu besar,
akan terbentuk.
Sekiranya bintang raksasa merah sangat besar, bintang ini akan
dengan cepat dan menghasilkan
letupan besar yang disebut
. Supernova amat cerah dan boleh dilihat pada waktu siang. Akibat
letupan tersebut,
akan terbentuk.
Jika bintang yang asal ialah Bintang super besar, letupan supernova akan membentuk
hitam merupakan ruang yang tidak membolehkan sebarang
terlepas darinya termasuklah
. Lohong
.
11.1.4 – Perbandingan Saiz Relatif antara Bumi dengan Alam Semesta
Di alam semesta, saiz bumi lebih kecil daripada sebutir habuk.
11.1.5 – Ciri-ciri Bintang
Terdapat 5 ciri-ciri pengelasan bintang, iaitu
1. Warna + 2. Suhu
Secara umumnya, bintang mempunyai warna mengikur suhu di permukaannya.
Warna
Suhu (K)
Kesimpulan: Untuk bintang yang berwarna makin biru, suhu ia akan
Untuk bintang yang berwarna makin merah, suhu ia akan
3. Saiz
Bintang mempunyai saiz yang berlainan.
Saiz sangat besar =
Saiz besar =
Szia kecil =
4. Kecerahan + 5. Jarak
Kecerahan bintang bergantung pada saiz, jarak dari Bumi dan suhu permukaan bintang tersebut. Bintang yang
paling cerah di langit ialah
dan
.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
.
BAB 12 – SISTEM SURIA
12.1 – Sistem Suria
Apakah nama planet 1 hingga planet 8 yang terdapat
dalam sistem suria kita?
1.
5.
2.
6.
3.
7.
4.
8.
12.1.1 – Perbandingan Jarak Planet dalam Sistem Suria dari Matahari
1) Unit Astronomi (A.U)
Unit Astronomi (A.U) ialah jarak purata di antara
iaitu kira-kira
kilometer.
1 A.U =
,
km
2) Tahun Cahaya (ly)
Tahun cahaya adalah
halaju
km setiap saat. Maka, cahaya boleh bergerak sejauh
1 tahun cahaya =
. Cahaya bergerak pada
kilometer dalam setahun.
km
*** tahun cahaya bukan ukuran kepada masa, tetapi ukuran kepada JARAK !!!
12.1.2 – Planet-planet dalam Sistem Suria.













Planet yang paling
Planet yang
Disebabkan
langit kelihatan
1) Planet Utarid
dengan Matahari.
dalam sistem suria.
, cahaya tidak dapat diserakkan. Akibatnya,
seperti di angkasa lepas.
2) Planet Zuhrah
Planet
dengan Matahari.
Zuhrah juga dikenali sebagai
kerana kandungan
yang tinggi di dalam atmosphera.
Zuhrah berputar dari
, berbeza dengan planet-planet lain.
3) Planet Bumi
Planet
dari Matahari.
Merupakan satu-satunya tempat di alam semesta yang
Bumi mempunyai lapisan udara yang dikenali sebagai
Lebih 71% kawasan Bumi dilitupi oleh
dan 29% terdiri daripada
4) Planet Marikh
Planet
dari Matahari dan juga dikenali sebagai
Marikh mempunyai
, iaitu Phobos dan Demos
Marikh dibahagikan kepada dua kawasan yang berbeza:
i) Kawasan yang lebih cerah dilitupi oleh
dan
ii) Kawasan kutub mengandungi
dan
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
.















5) Planet Musytari
Planet
dari Matahari dan planet yang
dalam sistem suria.
Jisimnya hampir
kali ganda daripada jisim Bumi.
Musytari dikatakan sebagai
kepada Bumi, ia mampu
objek-objek besar daripada
dengan
yang sangat kuat.
6) Planet Zuhal
Planet
dari Matahari dan planet
Zuhal dikelaskan sebagai
Mempunyai sistem
atau
(i)
(ii)
(iii)
Zuhal mempunyai
bulan.
dalam sistem suria.
yang kebanyakan terdiri daripada
7) Planet Uranus
Planet
dari Matahari dan planet
dalam sistem suria.
Uranus juga dikelaskan sebagai
Uranus mempunyai
seperti Zuhal tetapi
Uranus mempunyai
bulan.
Uranus mengambil masa
tahun untuk mengelilingi Matahari.
8) Planet Neptun
Planet
dari Matahari.
Neptun juga dikelaskan sebagai
Neptun mengambil masa
tahun untuk mengelilingi Matahari.
12.1.3 – Hubungan antara Suhu Planet dengan Matahari
Secara teorinya, planet yang berada lebih dekat dengan Matahari menerima
Matahari. Oleh itu……
����� ���� ����ℎ���
daripada
, ��ℎ� ������
12.1.4 – Hubungan antara Ketumpatan dengan Tarikan Graviti Planet
Tarikan graviti di permukaan sesuatu planet bergantung pada JISIM planet itu.
����� ������
, ������� ������� ������
Ketumpatan sesuatu planet pula bergantung pada keadaan JIRIM planet itu. Bagi planet
seperti Musytari, Zuhal, Uranus dan Neptun, mereka mempunyai ketumpatan yang
mereka dilitupi oleh
.
12.1.5 –Hubungan Jarak, Masa dan Kelajuan
Kesimpulan :
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
kerana
12.1.6 – Arah Putaran Planet
Semua planet berputar dari


kecuali
.
Zuhrah berputar dari
Uranus berputar
12.1.7 – Situasi Hipotetikal berkaitan dengan Sistem Suria
12.1.8 – Satelit Semula Jadi
Satelit semula jadi merupakan jasad yang
merupakan satu-satunya satelit semula jadi Bumi.
dengan
.
12.1.9 – Bumi Sebagai Planet untuk Hidupan
Setakat ini, Bumi merupakan satu-satunya planet yang mempunyai
akibat beberapa faktor seperti
,
.
. Bumi dapat menampung hidupan
,
dan
Ciri-ciri Bumi:
i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
Mempunyai
Mempunyai
Mempunyai
Mempunyai
Menerima
Mempunyai
yang banyak untuk semua keperluan hidupan.
yang tinggi untuk proses respirasi.
yang sesuai, iaitu tidak terlalu panas atau terlalu sejuk.
yang menghalang sinar-sinar yang berbahaya sampai ke Bumi.
untuk proses fotosintesis tumbuhan.
yang menarik objek di Bumi supaya tidak melayang ke angkasa lepas.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 13 – METEOROID, ASTEROID, KOMET
13.1 – Jasad Lain dalam Sistem Suria, iaitu Meteoroid, Asteroid and Komet
1) Meteoroid
Meteoroid merupakan
terapung dan bergerak di
 Saiz bermula dari
hingga
 Terbina daripada
 Berasal daripada
2) Asteroid
Asteroid merupakan
mengelilingi
mengikut





Saiz bermula dari
hingga
Terbina daripada
Juga disebut sebagai
Suhu permukaan yang sejuk, iaitu sekitar
Asteroid membentuk
dengan
dan
yang
.
seperti
.
dan
yang beredar
seperti
di antara orbit planet
3) Komet
Komet merupakan jasad kecil yang terdiri daripada
yang bergerak mengelilingi



Terdiri daripada dua bahagian utama, iaitu
Panjang ekor komet boleh mencapai sehingga
kepalanya boleh mencapai
km.
Orbit komet berbentuk
,
dan
mengikut orbitnya.
dan
km. Saiz
13.1.1 – Pergerakan Meteoroid, Asteroid dan Komet
Bergerak melalui orbitnya sendiri mengelilingi Matahari


Bergerak secara bebas di angkasa

1) Pergerakan Meteoroid
Meteoroid bergerak secara bebas di angkasa dan akan memasuki atmosfera Bumi.
Apabila Meteoroid memasuki atmosfera Bumi, ia disebut sebagai
.
Geseran molekul antara
dengan
menghasilkan haba
sehingga
dan terhasil
. Kebiasaannya,
meteor akan
sebelum sampai ke Bumi.
2) Pergerakan Asteroid + 3) Pergerakan Komet
Asteroid dan komet berisiko untuk berlanggar dengan Bumi apabila:
a) Orbit Asteroid
atau
dengan orbit Bumi.
b) Komet
dari orbitnya disebabkan tarikan graviti planet luar.
*** Asteroid dikatakan menjadi salah satu faktor kepupusan dinosaur.
13.1.2 – Melindungi Bumi daripada hentaman Asteroid
akan dikeluarkan jika terdapat asteroid yang berisiko untuk berlanggar dengan Bumi. Asteroid yang
menghampiri Bumi mungkin dapat
atau
.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
SAINS
JAWAPAN
TINGKATAN 2
KAndUNGAN:
 BAB 1 – Biodiversiti
 BAB 2 – Ekosistem
 BAB 3 – Nutrisi
 BAB 4 – KesiHATAn MANusiA
 BAB 5 – Air DAn LArutAN
 BAB 6 – Asid DAN AlKALi
 BAB 7 – KeelektriKAn DAn KemAGNeTAn
 BAB 8 – DAYA DAN GerAKAn
 BAB 9 – HABA
 BAB 10 – GeloMBANG Bunyi
 BAB 11 – BintANg dAN GAlAKSi DAlAM AlAM SemestA
 BAB 12 – Sistem SuriA
 BAB 13 – Meteoroid, Asteroid, Komet
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 1
Biodiversiti
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 1 – BIODIVERSITI
1.1 – Kepelbagaian Organisma
Malaysia merupakan salah satu daripada 12 buah negara mega biodiversiti di dunia.
Apakah Biodiversiti?
Biodiversiti merupakan kepelbagaian organisma, sama ada mikroorganisma, haiwan atau tumbuhan.
Biodiversiti wujud akibat kepelbagaian habitat dan cuaca.
1.2 – Pengelasan Organisma
Organisma
Tumbuhan
Haiwan
Invertebrata
Vertebrata
Monokotiledon
Mamalia
Tidak Berbunga
Berbunga
Dikotiledon
Berkaki
Tanpa kaki
Reptilia
Paku-pakis
Tiga pasang
Amfibia
Badan tanpa
segmen
Burung
Badan
Lebih
bersegmen
daripada tiga
Lumut
kaki
Ikan
Konifer
pasang kaki
Haiwan dapat dikelaskan kepada dua kumpulan, iaitu vertebrata dan invertebrata.
Vertebrata
Vertebrata ialah haiwan yang mempunyai tulang belakang. Terdapat 5 jenis haiwan vertebrata, iaitu
amfibia, ikan, reptilia, burung dan mamalia.
*** Sebelum kita belajar ciri-ciri setiap jenis vertebrata, marilah kita mengenali maksud dua perkataan ini dulu:
a) Poikiloterma : Haiwan yang mempunyai suhu badan yang berubah-ubah mengikut suhu persekitaran.
b) Homoioterma : Haiwan yang suhu badannya tetap dan bebas daripada pengaruh suhu persekitaran.
Ciri-ciri Haiwan Vertebrata:
1) Amfibia







Poikilo terma
Boleh hidup di darat dan air
Badan dilitupi kulit yang lembap
Anak amfibia bernafas melalui insang
Amfibia dewasa bernafas menggunakan peparu dan kulit yang lembap
Menghasilkan telur yang berlendir dan tidak bercangkerang
Melakukan persenyawaan luar
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.























2) Ikan
Poikilo terma
Badan dilitupi sisik keras yang berlendir.
Mempunyai sirip dan ekor
Bernafas melalui insang
Bertelur
Melakukan persenyawaan luar
3) Reptilia
Poikilo terma
Menghasilkan telur yang bercangkerang
Bernafas melalui peparu
Bersisik dan berkulit keras
Melakukan persenyawaan dalam
4) Burung
Homoio terma
Badan dilitupi bulu pelepah untuk mengekalkan suhu badan
Bernafas melalui peparu
Mempunyai sayap atau kepak yang membantu sesetengah burung
untuk terbang.
Mempunyai sepasang kaki yang bersisik
Menghasilkan telur yang bercangkerang keras
Melakukan persenyawaan dalam
5) Mamalia
Homoio terma
Melahirkan dan menyusukan anak
Bernafas melalui peparu
Badan dilitupi bulu dan rambut
Melakukan persenyawaan dalam
Invertebrata
Invertebrata ialah haiwan yang tidak bertulang belakang.
Invertebrata
1) Tanpa kaki
2) Berkaki
a) Badan tanpa segmen b) Badan bersegmen
a) Tiga pasang kaki
Nama haiwan:
 Siput
 Planaria
Nama haiwan:
 Cacing pita
 Cacing tanah
Nama haiwan:
 Semut
 Belalang
b) Lebih daripada tiga
pasang kaki
Nama haiwan:
 Udang
 Labah-labah
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Pengelasan Tumbuhan
Tumbuhan dikelaskan kepada tumbuhan tidak berbunga dan tumbuhan berbunga
Tumbuhan Tidak Berbunga
Lumut


Paku-pakis
Membiak dengan menghasilkan
spora
Bukan vaskular


Konifer
Membiak dengan menghasilkan
spora
Vaskular

Membiak dengan menghasilkan
kon
Vaskular

*** Tumbuhan vaskular mempunyai sistem vaskular yang mengangkut air dan makanan ke seluruh bahagian tumbuhan.
Tumbuhan Berbunga
Tumbuhan berbunga menghasilkan bunga yang akan menjadi buah dan mempunyai biji. Setiap biji benih
mempunyai kotildeon, iaitu makanan smimpanan yang digunakan oleh biji benih untuk bercambah.
Biji benih mempunyai satu kotiledon dipanggil monokotiledon. Biji benih yang mempunyai sepasang kotiledon
dipanggil dikotiledon.
Jenis-jenis akar dan daun bagi tumbuhan berbunga:
Akar
Akar tunjang
Daun
Akar serabut
Berurat jejala
Berurat selari
Bagaimanakah kita membezakan tumbuhan berbunga monokotiledon dan dikotiledon ???
Monokotiledon
Satu
Berakar serabut
Daun berurat selari
Kebanyakan pokok berbatang lembut
Pokok padi dan pokok jagung
Dikotiledon
Bilangan Kotiledon
Akar
Daun
Batang
Contoh
Dua
Berakar tunjang
Daun berurat jejala
Kebanyakan pokok batang berkayu
Pokok tomato dan pokok durian
1.3 – Membina Kekunci Dikotomi
Kekunci dikotomi adalah satu cara yang digunakan oleh ahli-ahli biologi untuk mengenal pasti dan
mengelaskan organisma-organisma secara sistematik.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 2
Ekosistem
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 2 – EKOSISTEM
2.1 – Aliran Tenaga dalam Ekosistem
Sumber tenaga dalam semua ekosistem berasal dari Matahari. Tumbuhan hijau
menukarkan tenaga cahaya kepada tenaga kimia melalui proses fotosintesis.
Tenaga kimia tersebut dipindahkan kepada pengguna primer dan seterusnya kepada
pengguna sekunder dan kepada pengguna tertier dalam rantai makanan
dan siratan makanan.
Pengeluar, Pengguna dan Pengurai
1) Pengeluar
Pengeluar ialah organisma yang boleh membuat makanan sendiri. Sebahagian
besar tumbuhan merupakan pengeluar.
2) Pengguna
Pengguna ialah organisma yang memakan organisma lain.
 Pengguna primer memakan pengeluar
 Pengguna sekunder memakan pengguna primer
 Pengguna tertier memakan pengguna sekunder
3) Pengurai
Pengurai ialah organisma yang menguraikan haiwan dan tumbuhan mati
kepada bahan-bahan yang lebih ringkas atau nutrien. Hubungan ini dikenali
sebagai saprofitisme. Contoh pengurai : cendawan, mukor, bakteria.
Rantai Makanan
Rantai makanan boleh digunakan untuk menunjukkan hubungan pemakanan antara organisma. Contohnya:
Kubis
Pengeluar
Belalang
Pengguna primer
Katak
Pengguna sekunder
Ular
Pengguna tertier
Siratan Makanan
Gabungan beberapa rantai makanan disebut sebagai siratan makanan. Rajah di bawah menunjukkan
satu contoh siratan makanan. Bolehkah anda tulis tiga rantai makanan yang membentuk siratan makanan tersebut?
1. Pokok beri  Rusa  Musang  Singa
2. Pokok beri  Burung  Musang  Singa
3. Pokok beri  Tupai  Burung gagak  Musang 
Singa
Aliran Tenaga dalam Siratan Makanan
Tenaga dipindahkan daripada satu organisma kepada organisma yang lain dalam siratan makanan. Namun,
sebahagian tenaga hilang kerana digunakan oleh organisma untuk bergerak dan menjalankan proses
hidup yang lain seperti respirasi.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
2.2 – Kitar Nutrien dalam Ekosistem
Kitar Nutrien
2. Kitar Karbon
1. Kitar Air



3. Kitar Oksigen
Tumbuhan dan haiwan melakukan respirasi yang menggunakan
oksigen dan membebaskan karbon dioksida
Tumbuhan dan haiwan yang telah mati diuraikan oleh bakteria
dan kulat di dalam tanah menggunakan oksigen lalu
membebaskan karbon dioksida.
Tumbuhan hijau mengekalkan kandungan karbon dioksida dan oksigen
di dalam udara melalui fotosintesis yang menyerap karbon
dioksida dan membebaskan oksigen.
Langkah-langkah untuk menyelesaikan masalah gangguan kepada kitar nutrien
Aktiviti-aktiviti manusia yang mengganggu kitar nutrien
Penebangan hutan yang tidak
Pembakaran bahan api fosil
Penggunaan sumber air secara
terkawal
berlebihan
Langkah-langkah untuk menyelesaikan masalah gangguan kepada kitar nutrien
Mewujudkan
sistem pertanian
yang terancang
Menggunakan
kenderaan awam
Menyimpan air
hujan untuk
kegunaan harian
Menanam semula
pokok
Memperketat
undang-undang
2.3 – Saling Bersandaran dan Interaksi antara Organisma dan antara Organisma dengan Persekitaran
1
2
Habitat
Spesies
3
4
Populasi
Komuniti
5
Ekosistem
Persekitaran atau tempat tinggal sesuatu organisma.
Sekumpulan organisma yang mempunyai ciri-ciri yang serupa dan boleh saling membiak
dan menghasilkan anak.
Sekumpulan organisma yang sama species dan hidup di habitat yang sama.
Beberapa populasi organisma yang berbeza dan hidup bersama dalam satu habitat dan
saling berinteraksi antara satu sama lain.
Beberapa komuniti yang tinggal bersama-sama dalam satu habitat saling berinteraksi
antara satu sama lain termasuk segala komponen bukan hidup seperti air, udara, tanah.
Interaksi antara Organisma
Jenis interaksi antara organisma
A) Simbiosis
i) Mutualisme
B) Mangsa-pemangsa
ii) Komensalisme
C) Persaingan
iii) Parasitisme
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
A) SIMBIOSIS
Simbiosis berlaku apabila dua atau lebih organisma yang berlainan spesies, hidup bersama-sama dan berinteraksi
antara satu sama lain. Simbiosis terdiri daripada (i) mutualisme, (ii) komensalisme dan (iii) parasitisme
i)
Mutualisme
Interaksi yang memberi manfaat kepada kedua-dua jenis organisma
 Burung tiung mendapat makanan daripada kerbau dengan memakan kutu yang
melekat di badan kerbau
 Badan kerbau bebas daripada kutu


Buran mendapat makanan daripada ikan badut
Ikan badut mendapat perlindungan daripada buran
ii)
Komensalisme
Interaksi antara dua organisma yang memberi manfaat kepada satu organisma sahaja tanpa memudaratkan
atau menguntungkan organisma yang satu lain.
 Komensal ialah organisma yang mendapat keuntungan.
 Ikan remora (komensal) mendapat makanan daripada serpihan mangsa ikan jerung
 Ikan jerung (perumah) tidak dapat apa-apa manfaat atau kerugian

Paku-pakis langsuir (komensal) menumpang di celah-celah dahan pokok untuk
mendapatkan cahaya matahari.
Pokok (perumah) tidak dapat apa-apa manfaat atau kerugian

iii)
Parasitisme
Interaksi antara dua organisma yang memberi manfaat kepada satu organisma sahaja tetapi memudaratkan
atau merugikan organisma yang satu lain.
 Parasit ialah organisma yang mendapat keuntungan.
 Perumah ialah organisma yang dimudaratkan.


Kutu (parasit) menghisap darah manusia dan haiwan
Manusia dan haiwan (perumah) akan berasa gatal dan kehilangan darah
B) MANGSA-PEMANGSA
Melibatkan satu organisma yang makan organisma lain.
 Mangsa ialah organisma yang dimakan
 Pemangsa ialah organisma yang memburu organisma lain.
C) PERSAINGAN
Persaingan berlaku apabila organisma dalam satu habitat bersaing untuk mendapatkan keperluan asas
yang terhad seperti cahaya, ruang, air, makanan dan pasangan.
KAWALAN BIOLOGI
Kawalan biologi adalah satu kaedah yang menggunakan pemangsa semula jadi untuk mengurangkan bilangan
haiwan perosak di sesuatu kawasan. Contohnya:



Burung hantu dipelihara di ladang kelapa sawit untuk mengawal populasi tikus
Kumbang kura-kura makan afid, iaitu perosak tanaman
Itik diternak di sawah padi untuk makan perosak seperti siput dan serangga
Kebaikan kawalanbiologi: (i) lebih mesra alam (ii) lebih murah (iii) tidak menjejaskan kesihatan manusia
Kelemahan kawalan biologi: (i) mengambil masa yang lama (ii) keseimbangan ekosistem mungkin terganggu
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 3
Nutrisi
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 3 – NUTRISI
3.1 – Kelas Makanan
Makanan bukan sahaja membekalkan tenaga, malah memberi nutrien untuk memelihara kesihatan
kita. Makanan kita terbahagi kepada tujuh kelas utama, iaitu:
Kelas makanan
Karbohidrat
Protein
Lemak
Vitamin
Mineral
Pelawas
1) Karbohidrat
Air
Karbohidrat membekalkan tenaga yang banyak kepada kita.
Tiga jenis karbohidrat: Kanji, glikogen dan selulosa
 Kanji ialah makanan simpanan dalam tumbuhan
 Glikogen ialah makanan simpanan dalam haiwan
 Selulosa membentuk dinding sel dalam tumbuhan.
Contoh makanan:
Kentang
Nasi
Roti
Gula
Madu
Protein diperlukan untuk:
 Pertumbuhan dan pembaikan tisu-tisu badan
 Menggantikan sel-sel yang telah mati
 Mensintesis enzim, hormon dan antibodi
Contoh makanan:
Ayam Ikan
Daging
Telur
Kacang
2) Protein
3) Lemak
Lemak terbentuk daripada gliserol dan asid lemak
Lemak diperlukan untuk:
 Membekalkan tenaga yang banyak kepada kita.
 Melindungi organ badan seperti jantung dan ginjal.
 Pengangkut bagi vitamin A,D,E dan K
 Penebat haba untuk mengawal suhu badan
4) Vitamin
Vitamin diperlukan oleh badan dalam kuantiti yang sedikit
untuk mengekalkan kesihatan yang baik.
 Vitamin larut air : Vitamin B dan C
 Vitamin larut lemak : Vitamin A, D, E dan K
5) Pelawas
Pelawas sangat penting untuk merangsang peristalsis, iaitu
pergerakan yang disebabkan oleh pengecutan dan pengenduran
otot-otot di salur pencernaan seperti esofagus, usus
kecil dan usus besar. Hal ini dapat:
 Memudahkan pergerakan makanan di sepanjang salur itu.
 Mengelakkan sembelit
6) Mineral
Mineral diperlukan dalam kuantiti yang sedikit untuk mengawal
atur proses-proses badan bagi mengekalkan kesihatan.
Contoh mineral: Kalsium, natrium, besi, iodin, fosforus, kalium
7) Air
Air bertindak sebagai pelarut bahan kimia dan medium
pengangkutan nutrien dan oksigen ke dalam sel.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Contoh makanan:
Mentega
Minyak
Krim
Contoh makanan:
Buah-buahan
Sayur-sayuran
Susu
Daging
Contoh makanan:
Buah-buahan
Sayur-sayuran
Bijirin
Contoh makanan:
Garam
Makanan laut
Susu
Sayur-sayuran
Contoh makanan:
Air
Ujian makanan
Ujian makanan dijalankan untuk menguji kehadiran kanji, glukosa, protein dan lemak dalam sampel makanan.
A) Ujian Iodin untuk kanji
Pemerhatian: Larutan iodin bertukar warna dari perang
kepada biru tua
Kesimpulan : Sample makanan mengandungi kanji
B) Ujian Benedict untuk glukosa
Pemerhatian : Larutan Benedict bertukar warna dari biru
kepada merah bata
Kesimpulan : Sample makanan mengandungi glukosa
C) Ujian Millon untuk protein
Pemerhatian : Mendakan merah terbentuk
Kesimpulan : Sample makanan mengandungi protein
D) Ujian alcohol-emulsi untuk lemak
Pemerhatian : Emulsi putih terbentuk
Kesimpulan : Sample makanan mengandungi lemak
3.2 – Kepentingan Gizi Seimbang
Gizi seimbang ialah pemakanan yang mengandungi semua kelas makanan yang diperlukan oleh tubuh
badan dalam kuantiti yang betul.
Lemak, minyak, gula dan garam (LEMAK)
Susu dan produk tenusu
(VITAMIN, MINERAL, PROTEIN)
Ikan, ayam, daging dan
kekacang
Buah-buahan dan Sayur-sayuran
(PELAWAS)
Nasi, mi, roti, bijirin dan ubi-ubian
(KARBOHIDRAT)
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
(PROTEIN)
Faktor-faktor yang Mempengaruhi Keperluan Kalori
No.
Faktor
1
Saiz badan
2
3
4
5
6
Penerangan
Orang yang mempunyai saiz badan yang besar perlu mengambil kuantiti makanan
yang lebih banyak kerana mereka memerlukan lebih banyak tenaga.
Umur
Kanak-kanakdan remajamemerlukan karbohidrat dan protein yang lebih banyak
untuk tenaga dan pertumbuhan badan.
Pekerjaan
Petani, buruh dan nelayan memerlukan lebih banyak tenaga kerana mereka
melakukan kerja berat.
Jantina
Secara umumnya, lelaki lebih berotot dan melakukan aktiviti yang lebih berat. Jadi,
Lelaki memerlukan kuantiti makanan yang lebih banyak daripada perempuan.
Keadaan kesihatan Orang yang sakit adalah lemah dan memerlukan sajian makanan yang lebih sesuai
dengan keadaan kesihatannya.
Iklim
Orang yang tinggal di negara beriklim sejuk memerlukan kuantiti makanan yang lebih
banyak untuk mengekalkan suhu badan.
Nilai Kalori Makanan
Karbohidrat, protein dan lemak boleh membekalkan tenaga kepada badan kita. Ketigatiga kelas asas ini menghasilkan kuantiti tenaga yang berbeza apabila dibakar. Tenaga dapat diukur dalam unit
kalori ( cal ) atau joule ( J )
Kepentingan Mengekalkan Kesihatan
Kita haruslah mengamalkan gaya hidup yang sihat seperti pemakanan yang rendah kandungan gula, garam,
minyak dan lemak. Selain itu, kita harus melakukan senaman dan tidak merokok untuk
mengekalkan kesihatan demi mengurangkan risiko diserang penyakit berbahaya.
3.3 – Sistem Pencernaan Manusia
Pencernaan makanan
Pencernaan makanan ialah proses penguraian makanan yang kompleks dan besar kepada molekul-molekul
yang lebih kecil, ringkas dan boleh larut supaya dapat diserap ke dalam sel-sel badan.
Pencernaan Fizikal


Pencernaan Kimia
Proses pemecahan makanan yang dimakan kepada
cebisan-cebisan kecil di dalam mulut
dengan bantuan gigi, lidah dan air liur.
Melibatkan peristalsis
Berlaku di dalam
mulut sahaja

Proses penguraian makanan daripada molekulmolekul kompleks kepada molekul-molekul
ringkas dengan bantuan enzim.
Berlaku
Berlaku di dalam
mulut, perut,
pemecahan makanan
duodenum dan usus
Tidak melibatkan
Berlaku di dalam
Melibatkan
enzim
salur pencernaan
bantuan enzim
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Struktur Sistem Pencernaan Manusia
Gambar Salur Pencernaan Manusia
No.
Organ
Mulut
1
2
Esofagus
3
Perut
4









Duodenum 


7

Usus kecil 


Usus besar 

Rektum

8
Dubur
5
6

Fungsi Organ-organ di Salur Pencernaan
Makanan dikunyah oleh gigi
Cebisan makanan dilembutkan oleh air liur
ENZIM AMILASE LIUR : mencernakan kanji kepada maltosa
Makanan yang memasuki esofagus disebut sebagai bolus
Proses peristalsis pada dinding esofagus menolak bolus ke perut.
Dinding perut merembeskan enzim protease dan asid hidroklorik
Asid hidroklorik : Mengaktifkan protease dan membunuh bakteria
di dalam makanan yang masuk ke dalam perut.
ENZIM PROTEASE : mencernakan protein kepada polipeptida
Makanan yang menjadi separa cecair disebut sebagai kim
Pankreas merembeskan enzim amilase, protease dan lipase
ENZIM AMILASE PANKREAS: mencernakan kanji kepada maltosa
ENZIM PROTEASE : mencernakan polipeptida kepada dipeptida
ENZIM LIPASE :mencernakan lemak kepada asid lemak dan gliserol
Usus kecil merembeskan enzim maltase dan protease
ENZIM MALTASE : mencernakan maltosa kepada glukosa
ENZIM PROTESASE: mencernakan dipeptida kepada asid amino
Makanan yang tidak tercerna akan memasuki usus besar.
Proses penyerapan semula air berlaku di dalam susu besar.
Makanan yang tidak tercerna dikenali sebagai tinja akan memasuki
rektum dan tersimpan sementara di dalamnya.
Tinja disingkirkan dari badan melalui dubur
Terdapat beberapa organ lain yang bukan di dalam salur pencernaan tetapi membantu dalam pencernaan:
No.
Organ
Hati
1
Pundi hempedu
2
3
Pankreas
Fungsi organ dalam pencernaan
Menghasilkan jus hempedu dan disimpan oleh pundi hempudu.
Simpan jus hempudu yang berfungsi untuk mengemulsikan lemak menjadi titisan kecil dan meneutralkan asid
dalam kim.
Menghasilkan jus pankreas yang mengandungi Enzim Amilase, Protease dan Lipase.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
ENZIM = Bahan kimia yang terdapat di dalam tubuh manusia yang menyebabkan perubahan kepada bahan kimia lain
No.
1
2
3
4
5
6
7
Kelas
Enzim
makanan
Karbohidrat Amilase liur
Amilase pankreas
Maltase
Protein
Protease
Protease
Protease
Lemak
Lipase
Proses
Kanji
 Maltosa
Kanji
 Maltosa
Maltosa  Glukosa
Protein
 Polipeptida
Polipeptida  Dipeptida
Dipeptida  Asid amino
Lemak
 Asid lemak + Gliserol
Organ
Mulut
Duodenum
Usus kecil
Perut
Duodenum
Usus kecil
Duodenum
Daripada jadual di atas, kita boleh lihat hasil akhir pencernaan bagi karbohidrat, protein dan lemak adalah:



Karbohidrat  Glukosa
Protein  Asid amino
Lemak  Asid lemak + Gliserol
3.4 – Proses Penyerapan dan Pengangkutan Hasil Pencernaan serta Penyahtinjaan
Dinding usus kecil kita dipenuhi dengan berjuta-juta unjuran halus yang disebut vilus. Unjuran-unjuran ini
meningkatkan luas permukaan untuk proses penyerapan makanan tercerna.



Permukaan usus kecil berlipat-lipat untuk menambahkan luas
permukaan dan meningkatkan kadar penyerapan
Dinding vilus sangat nipis, iaitu setebal satu sel sahaja untuk
meningkatkan kadar penyerapan
Salur darah di usus kecil berfungsi untuk mengangkut nutrien ke
seluruh bahagian badan.
*** Nutrien bersaiz kecil boleh menembusi dinding usus kecil dan dibawa oleh darah ke sel-sel
*** Nutrien bersaiz besar tidak boleh menembusi dinding usus kecil
Eksperimen Tiub Visking telah dibuat untuk menunjukkan nutrien bersaiz kecil seperti glukosa boleh menembusi
dinding usus kecil tetapi nutrien bersaiz besar seperti kanji tidak boleh menembusi dinding usus kecil
Prosedur eksperimen:
1. Tuangkan 10 ml ampaian kanji ke dalam tiub Visking P dan 10 ml
larutan glukosa ke dalam tiub Visking Q.
2. Ikat hujung kedua-dua tiub Visking menggunakan benang.
3. Bilas kedua-dua tiub Visking dengan air suling.
4. Sediakan susunan radas seperti yang ditunjukkan di rajah sebelah.
5. Jalankan Ujian Benedict dan Ujian Iodin ke atas air suling di dalam
tabung didih P dan Q.
6. Rekodkan pemerhatian anda dalam satu judual.
7. Biarkan radas selama 30 minit. Kemudian, ulang langkah 5 dan 6.
*** Ujian Benedict : menguji kehadiran glukosa
*** Ujian Iodin : menguji kehadiran kanji
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Pemerhatian:
Tabung
didih
P
Q
Ujian
makanan
Ujian Iodin
Ujian Benedict
Ujian Iodin
Ujian Benedict
Pemerhatian
Awal eksperimen
Warna perang
Warna biru
Warna perang
Warna biru
Akhir eksperimen
Tiada perubahan
Tiada perubahan
Tiada perubahan
Biru menjadi merah bata
1) Apakah yang dapat dianalogikan oleh tiub Visking dalam eksperimen ini dengan bahagian badan manusia?
Tuib Visking mewakili usus kecil dalam badan manusia.
2) Apakah kesimpulan yang boleh dibuat berdasarkan eksperimen ini?
Kehadiran glukosa di tabung didih Q menunjukkan glukosa dapat diserap melalui usus kecil kerana glukosa
mempunyai saiz molekul yang sangat kecil.
Proses Pengangkutan Hasil Pencernaan
Makanan yang telah dicerna dan diserap ke dalam vilus perlu sampai ke sel-sel badan. Molekul yang
telah diserap ke dalam vilus akan mengalami asimilasi.
Asimilasi ialah proses pengagihan hasil akhir pencernaan bagi
kegunaan sel-sel badan kita.
Badan kita menggunakan hasil akhir pencernaan seperti yang berikut:



Glukosa digunakan untuk menghasilkan tenaga dalam proses respirasi.
Asid amino digunakan untuk membentuk komponen sel-sel.
Asid lemak dan gliserol bergabung untuk membentuk lemak yang berfungsi sebagai penebat
haba dan pelindung organ dalaman.
Ketiga-tiga sistem di bawah ini bekerjasama untuk memastikan molekul makanan yang tercena sampai ke sel-sel
badan.
1
2
3
Sistem pencernaan [Darimulut keusus] Memecahkan partikel makanan yang besar dan kompleks
kepada molekul kecil dan ringkas supaya boleh diserap ke dalam vilus.
Sistem peredaran Mengangkut molekul kecil dan ringkas ke se-sel badan.
darah
Agihan hasil akhir untuk:
Asimilasi
 Pembentukan sel-sel baharu
 Respirasi
 Pengawalan suhu bahan
Penyahtinjaan
 Makanan yang tidak dicerna dan makanan yang tidak diserap di dalam usus kecil seperti serat, sisa
rembesan salur pencernaan, sel-sel mati dan air akan bergerak ke usus besar.
 Semasa bergerak di sepanjang usus besar, air dan garam mineral akan diserap semuala ke dalam
aliran darah.
 Makanan yang tidak diserap dan tidak dicerna akan menjadi yang disebut sebagai tinja.
 Tinja akan disimpan sementara di dalam rektum sebelum disingkirkan melalui dubur.
 Proses penyingkiran tinja daripada badan disebut sebagai penyahtinjaan.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 4
Kesihatan
Manusia
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 4 – KESIHATAN MANUSIA
4.1 Penyakit Berjangkit dan Penyakit Tidak Berjangkit
Penyakit boleh dikelaskan kepada dua jenis, iaitu penyakit berjangkit dan penyakit tidak berjangkit.
Penyakit Berjangkit
Penyakit berlaku disebabkan jangkitan daripada
patogen secara langsung atau melalui medium dan
vektor.
Contoh : Tuberkulosis, selesema, kura, panau,
penyakit kencing tikus, demam denggi, deman malaria
dan deman zika.
Penyakit yang boleh berpindah daripada seorang
individu kepada individu lain
Penyakit Tidak Berjangkit
Penyakit berlaku disebabkan faktor genetik atau gaya
hidup.
Contoh : Kanser, hipertensi, diabetes, asma dan
penyakit kardiovaskular.
Penyakit yang tidak berpindah daripada seorang
individu kepada individu lain.
Patogen merupakan organisma atau agen yang menyebabkan penyakit. Sebagai contoh, semua virus, sesetengah
bakteria, protozoa, kulat dan cacing.
Bagaimanakah Penyakit Berjangkit Disebarkan ?
Penyakit berjangkit disebarkan oleh pathogen melalui udara, air, sentuhan dan vektor.
1) Jangkitan penyakit bawaan UDARA
Terdapat dua cara jangkitan penyakit bawaan udara, iaitu jangkitan titisan dan jangkitan habuk.
Jangkitan titisan
Percikan titisan air yang mengandungi patogen
daripada mulut dan hidung pensakit
melalui bersin, batuk, bercakap, menguap dan
bernafas.
Jangkitan habuk
Bakteria di dalam air ludah pensakit yang sudah kering
akan membentuk spora dan disebarkan bersama
habuk dan angin.
Jangkitan melalui udara dapat dicegah dengan mengamalkan cara-cara yang berikut:




Menutup mulut dan hidung semasa bersin, batuk dan menguap.
Tidak meludah di merata-rata tempat
Mengelakkan diri daripada berada di tempat yang penuh sesak.
Memastikan tempat tinggal cukup cahaya (sinar ultraungu boleh membunuh mikroorganisma)
2) Jangkitan penyakit bawaan AIR
Jangkitan melalui air biasanya berlaku di kawasan yang tidak mempunyai sistem sanitasi
yang sempurna. Sebagai contoh, apabila seseorang menggunakan tandas yang dibina
di atas sungai, tinjanya yang mengandungi patogen akan memasuki sungai dan
mencemarkan sungai. Seseorang itu boleh dijangkiti pathogen apabila
terminum air sungai yang telah tercemar.
Jangkitan penyakit melalui air boleh dicegah dengan cara:




Mencampurkan klorin di dalam kolam renang dan sistem belakan air.
Membina tandas yang mempunyai sistem sanitasi yang sempurna.
Mendidihkan air minuman dengan sempurna
Mencuci tangan dengan sabun selepas menggunakan tandas.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
3) Jangkitan penyakit melalui SENTUHAN
Contoh penyakit
Kurap & Panau
(disebabkan oleh kulat)
Sifilis & Gonorea
Cara penyakit ini merebak
Jangkitan berlaku akibat tersentuh kulit yang telah dijangkiti atau memakai
pakaian pesakit.
Berjangkit melalui hubungan seks. Patogen penyakit-penyakit ini terdapat di
dalam air mani dan berdalir faraj.
AIDS
Merebak melalui hubungan seks, darah dan perkongsian jarum suntikan dalam
(disebabkan oleh virus HIV) kalangan pesakit dan penagih dadah.
4) Jangkitan penyakit melalui VEKTOR
Vektor = Haiwan yang memindahkan patogen seperti virus, bakteria, protozoa, kulat dan cacing.
Contoh-contoh vector : Lipas, lalat, nyamuk Aedes, nyamuk Anopheles, tikus.
Lalat yang hinggap di atas kotoran Lalat memindahkan patogen ke
mempunyai patogen melekat pada makanan.
kaki dan badan lalat.
Patogen memasuki badan
seseorang yang makan makanan
yang telah tercemar.
4.2 Pertahanan Badan
Patogen memasuki badan melalui sistem respirasi, sistem pencernaan, sistem perkumuhan dan kulit. Patogen
perlu dimusnahkan oleh badan.
Barisan Pertahanan Pertama
Menghalang patogen daripada memasuki badan.
Ꙭ Ꙭ ‘Askar’ badan kita = Kulit & Membran mukus
Kulit
 Kulit manusia terdiri daripada lapisan yang liat dan sukar ditembusi oleh mikroorganisma.
 Mikroorganisma hanya dapat menembusi kulit jika dapat luka atau kecederaan.
 Peluh dan sebum yang dirembeskan oleh kulit mengandungi bahan kimia yang boleh
memusnahkan mikroorganisma.
Membran mukus
 Membran mukus ialah membrane yang melapisi salur pencernaan dan salur pernafasan
 Mikroorganism yang memasuki salur pernafasan akan ditapis oleh bulu hidung dan
diperangkap oleh mukus yang terdapat di dalam rongga hidung.
 Lilin di dalam telinga, air mata dan lendir pada faraj juga berfungsi sebagai antiseptik untuk memusnahkan
mikroorgamisma.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Barisan pertahanan kedua
Melawan patogen melalui fagositosis
 Proses FAGOSITOSIS
(sel darah putih ‘menelan’ patogen)
 Sel darah putih akan bertindak secara fagositosis dengan menelan dan mencerna patogen menggunakan
enzim.
Barisan pertahanan ketiga
Melawan patogen melalui penghasilan antibody
 Antibodi melekat pada patogen dan menyebabkan patogen
menggumpal
 Melibatkan penghasilan antibodi apabila terdapat patogen memasuki badan.
 Antigen, iaitu bahan yang bukan daripada bahan sendiri terdapat pada patogen dan molekul toksin dapat
merangsang penghasilan antibodi.
 Antibodi ialah protein yang dihasilkan oleh sel darah putih ke dalam aliran darah sebagai
gerak balas terhadap antigen.
Kepentingan Imunisasi
MENCEGAH SEBELUM MERAWAT !!!!!!
Imunisasi merupakan suatu usaha untuk memberikan daya tahan secara aktif pada bayi, kanak-kanak dan dewasa
terhadap penyakit tertentu dengan memasukkan vaksin.
Vaksin mengandungi antigen (virus yang telah dilemahkan atau dimatikan). Antigen berfungsi untuk
merangsang penghasilan antibodi di dalam tubuh badan kita supaya tubuh badan kita membentuk
keimunan terhadap penyakit tertentu. Oleh sebab itu, bayi perlu disuntik dengan beberapa jenis vaksin yang
berbeza seperti BCG, Hepatitis B, Polio (IPV) dan HPV (perempuan sahaja)
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Keimunan Pasif dan Keimunan Aktif
Semula jadi
Keimunan Pasif
Keimunan Aktif
Badan memperoleh antibodi daripada sumber luar. Badan menghasilkan antibodi sendiri apabila
dirangsang oleh antigen.
Keimunan Pasif : Badan memperoleh antibodi daripada sumber luar
Anak mendapat antibodi daripada susu ibu / darah ibu yang
merentasi dinding plasenta.
Bersifat sementara.
Buatan
Antiserum disuntik ke dalam badan pesakit.
Antiserum melawan patogen tanpa ganggu sistem keimunan.
Keimunan Aktif : Badan menghasilkan antibodi sendiri apabila dirangsang oleh antigen
Seseorang sembuh daripada penyakit
Berpanjangan selepas jangkitan
Vaksin dimasukkan ke dalam badan: sistem keimunan
menghasilkan antibodi.
Buatan
Semula jadi
Segera dan sementara.
Berpanjangan selepas jangkitan.
Sistem Keimunan yang Mantap
Punca sistem keimunan menjadi lemah
Terdedah kepada
pencemaran udara
Terdedah kepada
Mengalami tekanan
pestisid.
perasaan.
Amalan yang menguatkan sistem keimunan
Pengambilan gula secara
berlebihan.
Mendapat rehat dan
tidur yang mencukupi
Tidak merokok dan tidak
Beriadah dan
Melakukan pemeriksaan
menghisap udara segar. terdedap kepada asap rokok. kesihatan secara berkala.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 5
Air dan
Larutan
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 5 – AIR DAN LARUTAN
5.1- Sifat Fizik Air
Ciri-ciri Air
1
2
3
4
5
6
Takat didih
Takat beku
Warna
Ketumpatan
Tegangan permukaan
Daya lekatan
100 oC
0oC
Tidak berwarna
1 g/cm3
Tinggi
Tinggi
Lebih 70% permukaan Bumi
dilitupi oleh air.
Tanpa air, semua hidupan
tidak dapat hidup.
*** maksud takat didih = Suhu di mana suatu bahan berubah dari cecair kepada gas
*** maksud takat beku = Suhu di mana suatu bahan berubah dari cecair kepada pepejal
Air mempunyai tegangan permukaan yang tinggi. Tegangan
permukaan ialah daya lekitan antara molekul air di permukaan.
(Daya lekitan = daya tarikan antara molekul yang sama)
Ini menyebabkan serangga seperti ayak-ayak dapat terapung di
permukaan air.
(Daya lekatan = daya tarikan antara molekul yang berbeza)
Air mempunyai daya lekatan yang tinggi. Ini membolehkan air dibawa
dari akar ke daun. Fenomena ini dikenali sebagai
tindakan kapilari.
*** data lekatan antara molekul air dan dinding xylem
Tiga Keadaan Air
Komposisi Air
Air merupakan suatu sebatian yang terdiri daripada oksigen dan hidrogen yang bergabung secara kimia. Kita boleh
tentukan komposisi unsur di dalam molekul air dengan menjalankan elektrolisis.
1) Silinder penyukat P diuji dengan kayu uji berbara.
Pemerhatian: Api akan menyala
Inferens: Gas P ialah oksigen
2) Silinder penyukat Q diuji dengan kayu uji menyala.
Pemerhatian: Api akan terpadam dan menghasilkan bunyi ‘POP’
Inferens: Gas Q ialah hidrogen
3) Nisbah Hidrogen : Oksigen = 2:1 Simbol kimia air = H2O
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Kesan Bendasing Terhadap Takat Lebur dan Takat Didih Air
Apabila bendasing seperti garam atau gula ditambah di dalam air, ia akan menjejaskan takat lebur dan takat didih
air.
Takat didih
Takat lebur
Air
100 oC
0o C
Air + Garam
104oC
-4oC
Kesimpulan
Garam menaikkan takat didih air
Garam menurunkan takat lebur ais
Penyejatan air
Penyejatan air ialah proses yang berlaku di permukaan air yang
menukarkan air menjadi wap air.
Melainkan proses pendidihan, proses ini boleh berlaku pada sebarang
suhu.
Terdapat empat faktor yang mempengaruhi kadar penyejatan air, iaitu kelembapan udara, suhu persekitaran,
luas permukaan air yang terdedah dan pergerakan udara.
Kelembapan udara
Suhu persekitaran
Udara kering mengandungi wap air yang sedikit.
Apabila suhu persekitaran meningkat, molekul-molekul
Oleh itu, udara kering dapat menampung lebih banyak air di permukaan memperoleh lebih banyak tenaga,
molekul air yang terlepas dari permukaan air.
bergerak dengan pantas dan mudah
terlepas ke udara.
Jadi, udara kering, kadar penyejatan air meningkat. Jadi, suhu tinggi, kadar penyejatan air meningkat.
Luas permukaan air yang terdedah
Pergerakan udara
Permukaan air yang terdedah yang lebih luas
membolehkan lebih banyak molekul air ke udara.
Pergerakan udara akan membawa wap air di dalam
udara ke tempat lain. Tuipan angin yang kuat
menyebabkan udara di atas permukaan air menjadi
kering.
Jadi, permukaan luas, kadar penyejatan air meningkat.
Jadi, angin kuat, kadar penyejatan air meningkat.
5.2 – Larutan dan Kadar Keterlarutan
Perkataan baru dalam topik ini : (1) Zat terlarut (2) Pelarut (3) Larutan (4) Larutan cair (5) Larutan pekat
(6) Larutan tepu (7) Mendakan (8) Ampaian (9) Koloid
(1) Zat terlarut
: Bahan yang boleh melarut di dalam cecair.
(Contoh: Gula, Garam, Serbuk milo)
(2) Pelarut
: Cecair yang boleh melarutkan bahan.
(Contoh: Air)
(3) Larutan
: Hasil campuran yang terbentuk apabila zat terlarut melarut di
dalam pelarut.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Kuantiti zat terlarut (seperti serbuk milo) di dalam suatu larutan mempengaruhi kepekatan larutan (seperti air milo)
tersebut. Larutan yang dihasilkan boleh dikelaskan sebagai larutan cair, larutan pekat dan
larutan tepu.


Larutan cair
Kuantiti zat terlarut yang sedikit 
di dalam pelarut
Boleh melarutkan banyak lagi

zat terlarut.
Larutan pekat
Kuantiti zat terlarut yang
banyak di dalam pelarut
Boleh melarutkan sedikit sahaja
lagi zat terlarut.


Larutan tepu
Kuantiti zat terlarut yang
berlebihan di dalam pelarut
Tidak boleh melarutkan zat
terlarut lagi dan menghasilkan
mendakan.
*** Mendakan = Pepejal yang tidak larut yang terhasil dalam sesuatu tindak balas kimia
Larutan dan Ampaian
Apabila dua bahan dicampurkan untuk menghasilkan campuran, larutan atau
ampaian akan terhasil.
Larutan = Campuran di mana zat terlarut yang tersebar secara sekata di dalam
pelarut (Contoh: Air melarutkan serbuk milo secara sekata)
Ampaian = Campuran di mana ia terdapat zat terlarut yang tidak melarut di
dalam pelarut.
Keterlarutan
Keterlarutan suatu bahan ialah kuantiti maksimum zat terlarut yang dapat larut di dalam 100ml pelarut pada suhu
yang tertentu.
Faktor
Suhu
Kadar kacauan
Saiz zat terlarut
Kadar keterlarutan
Semakin tinggi suhu pelarut, semakin tinggi kadar keterlarutan.
Semakin tinggi kadar kacauan, semakin tinggi kadar keterlarutan.
Semakin kecil saiz zat terlarut, emakin tinggi kadar keterlarutan.
Soalan:
1) Kenapa gula larut lebih cepat di dalam air kopi yang panas apabila dikacau?
Suhu dan kadar kacauan yang tinggi menyebabkan zarah-zarah pelarut bergerak dengan pantas. Hal ini
menyebakan zarah-zarah pelarut lebih cepat mengisi ruang di antara satu sama lain.
2) Kenapa gula halus larut lebih cepat berbanding dengan gula kiub?
Semakin kecil saiz zat terlarut, semakin besar jumlah luas permukaan yang terdedah kepada zarah-zarah
pelarut. Hal ini menyebabkan zat terlarut melarut di dalam pelarut dengan lebih cepat.
Koloid
Koloid ialah campuran dua atau lebih zat terlarut yang tersebar secara sekata. Akan
tetapi, koloid tidak membentuk campuran yang jernih dan juga tidak menghasilkan
mendakan. Jadi, koloid adalah suatu bentuk campuran yang keadaanya terletak di
antara larutan dan ampaian.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Contoh-contoh koloid:
Cat
5.3 – Pembersihan dan Pembekalan Air
Air merupakan sumber semula jadi Bumi yang sangat berharga. Air perlu dibersihkan dan dirawat
supaya selamat diminum oleh manusia. Pembersihan air dapat menyingkirkan bau, rasa, warna, mikroorganisma
dan bahan terlarut supaya air dapat digunakan untuk pelbagai kegunaan.
Kaedah-kaedah pembersihan air
Pendidihan
Penurasan
Air dipanaskan sehingga mendidih.
Mengasingkan bendasing terampai daripada cecair.
 Memisahkan bendasing  ( Ya / Tidak )
 Membunuh mikroorganisma  ( Ya / Tidak)
Pengklorinan
Klorin ditambah ke dalam air.
 Memisahkan bendasing  ( Ya / Tidak )
 Membunuh mikroorganisma  ( Ya / Tidak)
 Memisahkan bendasing  ( Ya / Tidak )
 Membunuh mikroorganisma  ( Ya / Tidak)
Penyulingan
Air dipanaskan sehingga mendidih. Stim yang terbebas
disejukkan oleh air pili yang disalurkan dan stim akan
menjadi air.
 Memisahkan bendasing  ( Ya / Tidak )
 Membunuh mikroorganisma  ( Ya / Tidak)
Kelestarian Air
Bahan pencemar air
Bahan buangan domestik
Bahan buangan industri



Bahan kimia dalam pertanian 
Tumpahan minyak


Cara mengatasi pencemaran air
Mendidik masyarakat tentang cara pembuangan sampah yang betul.
Menyediakan kemudahan sanitasi yang sempurna.
Menguatkuasakan undang-undang untuk memastikan bahan buangan industri
dirawat sebelum dibuang ke dalam sungai.
Mendidik para petani untuk menggunakan baja dan racun perosak
yang bersifat terbiodegradasi.
Membendung dan memungut tumbahan minyak di laut.
Mempertingkat pengawasan melalui udara.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Sistem Pembekalan Air
Setiap hari kita menggunakan air untuk mandi, minum, mencuci pinggan dan
sebagainya. Air yang dikumpul daripada sumber air seperti sungai dan air hujan
disalurkan ke logi pembersihan air untuk dirawat sebelum dihantar kepada
pengguna.
Pembersihan air sangat penting untuk menyingkirkan bau, warna, rasa,
mikroorganisma dan bahan kimia berbahaya daripada air supaya selamat
diminum.
Proses 1 : Penapisan
Menyingkirkan bendasing seperti ranting kayi dan daun.
Proses 2 : Pengoksidaan
Menambahkan kandungan oksigen di dalam air untuk menyingkirkan bau dan
rasa yang kurang menyenangkan.
Proses 3 : Penggumpalan
 Alum dimasukkan supaya zarah-zarah lumpur bergumpal dan tenggelam.
 Kapur mati (kalsium hidroksida) ditambah untuk mengurangan keasidan
air.
Proses 4 : Pengenapan
Bahan terampai mendak di dasar tangki.
Proses 5 : Penurasan
Menyingkirkan bendasing dengan penapis pasir.
Proses 6 : Pengklorinan dan Pemfluoridaan
 Klorin dimasukkan untuk membunuh mikroorganisma di dalam air.
 Natrium fluoride dimasukkan untuk mengelakkan pereputan gigi.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 6
Asid dan
Alkali
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 6 – ASID DAN ALKALI
6.1 – Sifat Asid dan Alkali
Asid berasal daripada perkataan Latin, acidus yang bermaksud masam. Manakala, alkali berasal daripada perkataan
Arab, alqali yang bermaksud abu tumbuhan.
Contoh-contoh asid: Asid hidroklorik, asid sulfurik, cuka (nama kadang-kadang ditambah ASID)
Contoh-contoh alkali: Natrium hidroksida, air sabun (nama kadang-kadang ditambah HIDROKSIDA)
Sifat-sifat
Asid
Kurang daripada 7
Nilai pH
Masam
Rasa
Menghakis
Sifat menghakis
Kesan terhadap kertas litmus Menukarkan kertas litmus biru kepada
merah
Tindak balas terhadap logam Bertindak balas dengan logam untuk
menghasilkan gas hidrogen
Alkali
Lebih daripada 7
Pahit
Menghakis
Menukarkan kertas litmus merah
kepada biru
Tidak bertindak balas dengan logam
Peranan Air untuk Menunjukkan Sifat-sifat Asid dan Alkali
Pemerhatian : Kertas litmus berubah warna apabila asid dan alkali ditambah dengan air.
Kesimpulan : Asid dan alkali hanya boleh menunjukkan sifatnya dengan kehadiran air.
Bahan Berasid dan Beralkali
Soalan: Bagaimanakah kita tahu sama ada suatu bahan adalah neutral, bahan berasid atau bahan beralkali?
Jawapan : Dengan menggunakan penunjuk yang sesuai seperti kertas litmus, fenolftalein dan sebagainya.
Penunjuk ialah sejenis pewarna atau campuran beberapa jenis pewarna yang berubah warna berdasarkan bahan
yang diuji. Perubahan warna yang diperhatikan dapat menentukan sama ada suatu bahan adalah neutral, berasid
atau beralkali.
Penunjuk
Fenolftalein
Penunjuk semesta
Metil jingga
Kertas litmus biru
Kertas litmus merah
Asid
Tidak berwarna
Merah
Merah
Merah
Merah
Neutral
Tidak berwarna
Hijau
Kuning
Biru
Merah
Alkali
Merah jambu
Biru
Kuning
Biru
Biru
Kekuatan Asid dan Alkali
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Kegunaan Asid dan Alkali dalam Kehidupan Harian
Asid dan alkali banyak digunakan dalam kehidupan harian kita. Misalnya, kita menggunakan cuka yang berasid dalam
masakan dan detergen yang beralkali dalam pencucian makanan. Selain itu, asid dan alkai juga banyak digunakan
dalam pelbagai sektor seperti sektor pertanian, perindustrian dan perubatan.
Asid
Asid tartarik
Asid tartarik
Minuman bergas
Asid karbonik
Bateri kereta
Asid sulfurik
Jeruk
Cuka
Pil antasid
Magnesium hidroksida
Detergen
Natrium hidroksida
Alkali
Sabun mandi
Kalium hidroksida
Baja
Ammonia
6.2 – Peneutralan
Soalan - Apakah yang akan berlaku jika asid bercampur dengan alkali?
Tindak balas antara asid dan alkali akan menghasilkan garam dan air.
Tindak balas ini disebut sebagai peneutralan.
Kaedah yang digunakan untuk menjalankan tindak balas ini disebut sebagai
pentitratan.
Nyatakan persamaan perkataan bagi tindak balas peneutralan:
Rajah 6.2.1 - Pentitratan
Asid + Alkali  Garam + Air
Asid dan alkali yang berbeza menghasilkan jenis garam yang berbeza. Contohnya:
1) Asid hidroklorik + Natrium hidroksida  Natrium klorida + air
2) Asid sulfurik + Kalium hidroksida  Kalium sulfat + air
3) Asid nitrik + Natrium hidroksida  Natrium nitrat + air
*** Semasa peneutralan, asid hilang sifat asidnya dan alkali hilang sifat alkalinya.
Soalan: Merujuk kepada rajah 6.2.1, bagaimanakah kita tahu larutan natrium hidroksida (alkali) sudah menjadi neutral selepas
ia bercampur dengan asid hidroklorik?
Apabila campuran natrium hidroksida dan fenolftalein berubah warna dari merah jambu kepada tidak berwarna.
Aplikasi Peneutralan dalam Kehidupan Harian
Ubat gigi yang mengandungi bahan beralkali yang
meneutralkan asid yang dihasilkan oleh bakteria.
Bahan buangan berasid daripada kilang dirawat dengan
alkali sebelum dibebaskan.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 7
Keelektrikan
dan
Kemagnetan
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 7 – KEELEKTRIKAN DAN KEMAGNETAN
7.1 – KEELEKTRIKAN
7.1.1 – Tenaga
Semua benda hidup memerlukan tenaga. Kenderaan yang bergerak, lampu yang menyala, malah kucing yang sedang
tidur juga menggunakan tenaga.
(i)
(ii)
(iii)
Soalan
Jawapan
Soalan
Jawapan
Soalan
Jawapan
: Apakah maksud tenaga?
: Tenaga bermaksud keupayaan untuk melakukan kerja.
: Nyatakan dua contoh aktiviti yang menggunakan tenaga.
: 1) Manusia menggunakan tenaga untuk berlari.
2) Kereta memerlukan tenaga daripada bahan api untuk bergerak.
: Apakah unit S.I. tenaga?
: Joule (J)
7.1.2 – Pelbagai BentukTenaga
Tenaga tidak boleh dicipta atau dimusnahkan tetapi tenaga boleh wujud dalam pelbagai bentuk.
Contoh-contoh pelbagai bentuk tenaga:
Tenaga bunyi
Tenaga kinetik
Tenaga elektrik
Tenaga keupayaan
graviti
Tenaga keupayaan
elastik
Pelbagai
Bentuk
Tenaga cahaya
Tenaga nuklear
Tenaga haba
Tenaga kimia
Tenaga
7.1.3 – Pelbagai SumberTenaga
Sumber tenaga merupakan ‘pembekal’ untuk menjana tenaga-tenaga seperti tenaga bunyi, tenaga elektrik , tenaga
haba dan sebagainya.
Contoh-contoh sumber tenaga: Matahari, angin, ombak, air, biojisim, geoterma, bahan api fosil, bahan radioaktif
7.1.4 – Cas Elektrostatik
Pernahkan anda terkena renjatan elektrik apabila memegang pemegang pintu?
Kejadian ini berlaku akibat pemindahan cas elektrik di antara badan kita dengan pemegang
pintu yang mempunyai cas elektrik yang statik.
Soalan
: Apakah nama cas-cas statik ini?
Jawapan : Cas elektrostatik
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Sebelum kita memahami konsep elektrostatik, marilah kita memahami konsep asas elektrik dulu.
Cas-cas yang sama jenis akan saling menolak
Cas-cas yang berlainan jenis akan saling menarik
Gambar
Bilangan proton (+)
Bilangan elektron (-)
Bercas
5
2
Positif
Bilangan proton lebih daripada elektron
Bilangan elektron lebih daripada proton
Bilangan proton dan elektron yang sama
5
7
Negatif
5
5
Neutral
= Bercas positif
= Bercas negatif
= Neutral
Konsep Elektrostatik
Apabila dua bahan yang berlainan jenis digosok bersama, hanya elektron yang dipindahkan daripada satu bahan ke
satu bahan yang lain.
Bahan yang menerima elektron akan bercas negatif
Bahan yang kehilangan elektron akan bercas positif
Contoh fenomena elektrostatik
Sikat sebelum digosok dengan kain bulu
Sikat selepas digosok dengan kain bulu
Sebelum sikat digosok dengan kain bulu, sikat
bercas neutral kerana bilangan proton dan
elektron adalah sama. Jadi, sikat tidak boleh
menarik cebisan kertas yang neutral.
Sikat yang digosok dengan kain bulu akan menerima
elektron daripada kain bulu dan akan bercas negatif. Hal ini
membolehkan sikat menarik cebisan kertas yang bercas
neutral kerana wujudnya daya tarikan antara cas-cas positif
pada kertas dan cas-cas negatif pada sikat.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Daya tarikan dan daya tolakan antara cas elektrik dikenali sebagai daya elektrostatik.
7.1.5 – Elektroskop
Elektroskop ialah alat yang digunakan untuk mengesan kewujudan cas elektrik pada suatu objek
Kerajang emas tidak mencapah kerana cas positif dan cas negatif tertarik
antara satu sama lain.
Kerajang emas mencapah kerana cas yang sama akan menolok antara satu
sama lain.
Semakin jauh pencapahan kerajang emas, semakin banyak kuantiti cas elektrostatik yang terkumpul.
7.1.6 – Contoh Elektrostatik dalam Kehidupan Harian
Kejadian kilat ialah salah satu fenomena yang berkait dengan cas elektrostatik
Bahagian atas awan bercas positif
Bahagian bawah awan bercas
negatif
Cas negatif di dalam awan tertarik
kepada cas positif di permukaan
bumi dan terbentuk kilat
7.1.7 – Arus Elektrik, Pengukuran Kuantiti Elektrik dan Hubungan antara Arus, Voltan & Rintangan



Arus eletrik (I) merupakan kadar aliran cas elektrik. Pengaliran arus elektrik dapat diukur dengan menggunakan
ammeter. Unit S.I. bagi arus elektrik ialah ampere (A).
Voltan (V) ialah beza upaya di antara dua titik yang boleh diukur dalam unit volt (V) menggunakan
voltmeter.
Rintangan (R) merupakan keupayaan sesuatu konduktor untuk mengehadkan atau menentang aliran arus
elektrik melaluinya. Unit bagi rintangan ialah ohm (Ω).
Parameter
Unit
Contoh
Instrumen
Voltan (V)
Volt (V)
Nilai voltan untuk bateri ini adalah 3 volt / 3 V
Voltmeter
Arus (I)
Ampere (A) Litar elektrik ini membawa nilai arus 2 ampere / 2 A
Ammeter
Rintangan (R)
Ohm (Ω)
Mentol ini mempunyai nilai rintangan 1.5 ohm / 1.5 Ω
-
Ammeter disambung secara siri di
sebuah litar elektrik
Voltmeter disambung secara selari
di sebuah litar elektrik
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Hukum Ohm
Hubungan antara arus, I, voltan, V dan rintangan, R dikenali sebagai Hukum Ohm
Hukum Ohm menyatakan bahawa hubungan antara ketiga-tiga kuantiti elektrik ini boleh ditulis sebagai:
V=IxR
Daripada formula-formula di atas, kita boleh merumuskan hubungan antara V, I dan R secara berikut:
a) Hubungan antara R dan I
Semakin besar rintangan (R), semakin kecil arus elektrik (I) yang mengalir
b) Hubungan antara V dan I
Semakin besar voltan (V), semakin besar arus elektrik (I) yang mengalir
7.2 – PENGALIRAN ARUS ELEKTRIK DALAM LITAR BERSIRI DAN LITAR SELARI
7.2.1 – Komponen Litar Elektrik
Komponen elektrik
Suis
Simbol
Komponen elektrik
Mentol
Sel kering
Perintang
Voltmeter
Fuis
Galvanometer
Perintang boleh ubah
Simbol
atau
Ammeter
7.2.2 – Litar Bersiri dan Litar Selari
LITAR BERSIRI
Hanya terdapat satu lintasan arus di dalam litar ini.
Komponen-komponen elektrik disambung secara
bersebelahan bagi membentuk satu laluan tunggal.
LITAR SELARI
Terdapat lebih daripada satu lintasan arus di dalam litar
ini. Setiap lintasan (cabang) mempunyai
komponen elektrik.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
LITAR BERSIRI
LITAR SELARI
Apa yang akan berlaku jika satu mentol dalam litar
rosak?
Mentol lain tidak menyala
Apa yang akan berlaku jika satu mentol dalam litar
rosak?
Mentol lain tetap akan menyala
Cara meletakkan ammeter dan voltmeter dalam satu litar.
Fungsi Ammeter : Mengukur nilai arus yang mengalir dalam satu litar
Fungsi Voltmeter : Mengukur nilai voltan merentasi mentol / rintangan
Sila melakar satu litar lengkap yang merangkumi
mentol, ammeter dan voltmeter di bawah.
Ammeter disambung secara siri dan
voltmeter disambung secara selari
Formula Pengiraan Arus (I):
Formula Pengiraan Arus (I):
����, � = �� = ��
Formula Pengiraan Voltan (V):
����, � = �� + ��
Formula Pengiraan Voltan (V):
������, � = �� + ��
Formula Pengiraan Rintangan (R):
������, � = �� = ��
Formula Pengiraan Rintangan (R):
�
�
�
=
+
�
��
��
���������, � = �� + ��
7.2.3 – Masalah Numerikal berkaitan Arus, Voltan dan Rintangan dalam Litar Bersiri dan Litar Selari Latihan : Sila
membuat pengiraan ini pada kertas yang dibekalkan oleh guru atau pada muka surat kosong di belakang
muka surat ini.
1. Dua perintang, R1 and R2 disambung secara bersiri pada satu
litar seperti yang ditunjukkan dalam Rajah sebelah. Hitungkan:
a) Rintangan berkesan, R
b) Arus, I dalam litar
c) Voltan, V1 dan V2
(jawapan akan ditunjukkan di muka surat seterusnya)
2. Dua perintang, R1 and R2 disambung secara selari pada satu
litar seperti yang ditunjukkan dalam Rajah sebelah. Hitungkan:
a) Rintangan berkesan, R
b) Voltan, V
c) Arus, I1 , I2 dan I dalam litar
(jawapan akan ditunjukkan di muka surat seterusnya)
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
JAWAPAN
1. Dua perintang, R1 and R2 disambung secara bersiri pada satu
litar seperti yang ditunjukkan dalam Rajah sebelah. Hitungkan:
a) Rintangan berkesan, R
� = �� + ��
� = �� + ��
� = ��
b) Arus, I dalam litar
�
�=
�
��
�=
��
� = ��
c) Voltan, V1 dan V2
�� = � × ��
�� = �� × ��
�� = ��
�� = � × ��
�� = �� × ��
�� = ��
2. Dua perintang, R1 and R2 disambung secara selari pada satu
litar seperti yang ditunjukkan dalam Rajah sebelah. Hitungkan:
a) Rintangan berkesan, R
�
�
�
=
+
�
��
��
�
�
�
�. ��
=
+
=
�
��
��
�
�
= �. ���
�
b) Voltan, V
Voltan yang merentasi setiap perintang dalam litar selari
adalah sama, iaitu 6V
c) Arus, I1 , I2 dan I dalam litar
��
��
�� =
�� =
�
�
��
��
�� =
�� =
��
��
�� = ��
�� = �. ��
� = �� + ��
� = �� + �. ��
� = �. ��
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
7.3 KEMAGNETAN
7.3.1 – Sifat Magnet
Menarik bahan magnet Berkutub
(kutub utara, U dan
kutub selatan, S)
Kutub sama jenis menolak, Menunjukkan arah
kutub berlainan jenis menarik utara-selatan apabila
digantung secara bebas
7.3.2 – Medan Magnet
Medan magnet merupakan kawasan di sekitar magnet yang wujud kesan daya oleh magnet.
Corak medan magnet terhasil apabila kita taburkan serbuk besi di atas sehelai kad nipis dan letakkan kad tersebut di
atas sebatang magnet. Corak ini membentuk garisan-garisan medan magnet yang melengkung. Garisan medan
magnet ini mempunyai beberapa ciri:
Garisan medan magnet mengarah dari kutub utara
ke kutub selatan magnet.
Garisan medan magnet tidak akan bertemu atau
bersilang.
Garisan medan magnet lebih rapat antara satu
sama lain di kawasan yang mempunyai medan
magnet yang lebih kuat.
7.3.3 – Elektromagnet
Elektromagnet ialah sejenis magnet yang mempunyai kesan magnet untuk
sementara waktu apabila arus elektrik dialir melaluinya.
Contoh alat elektromagnet: Loceng elektrik
Arah medan magnet oleh ditentukan dengan menggunakan Petua genggaman tangan kanan.
Dawai lurus
Dawai gelung
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Solenoid
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 8
Daya dan
Gerakan
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 8 – DAYA DAN GERAKAN
8.1 – Daya
Soalan
Jawapan
: Apakah daya?
: Daya ialah tarikan atau tolakan yang dikenakan ke atas suatu objek.
8.1.1 – Jenis-jenis Daya
Daya boleh wujud dalam pelbagai bentuk. Jenis-jenis daya telah ditunjukkan di jadual berikut:
Jenis Daya : Daya graviti
Daya yang mengarah ke pusat bumi. Daya ini menyebabkan semua benda yang dilambung
akan jatuh semula ke tanah.
Jenis Daya : Daya geseran
Daya yang menentang gerakan dan bertindak di antara dua permukaan yang
saling bersentuhan.
Jenis Daya : Daya apungan
Daya tujah yang bertindak pada sesuatu objek yang terapung di dalam sesuatu bendalir.
Jenis Daya : Daya elastik
Daya ini wujud apabila sesuatu bahan diregangkan atau dimampatkan.
Jenis Daya : Daya normal
Daya yang dihasilkan apabila sesuatu objek bersentuhan dengan suatu permukaan.
Jenis Daya : Berat
Berat suatu objek ditakrifkan sebagai daya gravity yang bertindak ke atasnya.
1 kg  10 N
8.1.2 – Pengukuran Daya dan Unit Daya
Kita mengukur daya dengan menggunakan
neraca spring
Hubungan berat (sejenis daya) dengan jisim
Jisim (g)
100
1000
10000
Unit S.I. bagi daya ialah
newton ( N )
Jisim (kg)
0.1
1
10
Berat (N)
1
10
100
8.1.3 – Ciri-ciri Daya
Daya ialah kuantiti vektor yang mempunyai magnitud dan arah. Magnitud merupakan kuantiti atau nilai
sesuatu ukuran.
Daya = 100 N
Berat = 800 N
Daya = 200 N Berat = 100000 N Daya apungan = 1000000 N
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
8.1.4 – Pasangan Daya Tindakan-Daya Tindak Balas
Hukum Newton Ketiga menyatakan bahawa bagi setiap daya tindakan, terdapat daya tindak balas yang sama
magnitude tetapi bertentangan arah.
Terdapat tiga situasi yang berbeza untuk menerangkan konsep ini.
Situasi 1 : Objek yang kekal di atas meja

Objek seperti buku yang kekal di atas meja mengalami tindakan daya
tarikan graviti yang dikenali sebagai berat.
 Daya tindak balas yang disebut daya normal akan wujud dalam arah arah
bertentangan.
 Buku kekal di atas meja kerana magnitud berat (daya tindakan) adalah
sama dengan daya normal (daya tindak balas).
Situasi 2 : Objek yang terapung di atas air

Objek seperti bongkah kayu juga mengalami tindakan daya tarikan
graviti yang dikenali sebagai berat.
Daya tindak balas yang disebut daya apungan akan wujud dalam arah
arah bertentangan.
Objek boleh terapung di atas air kerana magnitud berat (daya tindakan)
adalah sama dengan daya apungan (daya tindak balas).


Situasi 3 : Dua troli yang bersentuhan

Apabila dua troli didekatkan, troli pertama dengan spring ringan akan
mengenakan daya elastik pada troli kedua.
Troli kedua akan mengenakan daya elastik yang sama
magnitud tetapi pada arah yang bertentangan.
Selepas dua troli yang bersentuhan dilepaskan, kedua-dua troli itu akan
bergerak ke arah bertentangan dengan jarak yang sama.


8.2 – Kesan Daya
8.2.1 – Kesan Daya





Objek pegun bergerak
Menghentikan yang bergerak
Mengubah kelajuan objek yang sedang bergerak
Mengubah arah gerakan objek
Mengubah bentuk dan saiz objek
8.2.2 – Ketumpatan dan Kesan Apungan
Sesuatu objek akan terapung pada cecair jika ketumpatan objek tersebut lebih (tinggi / rendah) daripada cecair. Jadi,
daya apungan yang bertindak padanya (cukup / tidak cukup) untuk menampung berat objek tersebut.
Sesuatu objek akan tenggelam dalam cecair jika ketumpatan objek tersebut lebih (tinggi / rendah) daripada cecair.
Jadi, daya apungan yang bertindak padanya (cukup / tidak cukup) untuk menampung berat objek tersebut.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
*** Ketumpatan tinggi  Daya apungan tidak cukup menampung berat  Objek itu akan tenggelam
*** Ketumpatan rendah  Daya apungan cukup untuk menampung berat  Objek itu akan terapung
Formula untuk mengira ketumpatan:
�����
���������� =
��� ����
Latihan:
Bongkah A mempunyai jisim 200 g dan isi padu 150 cm3. Kirakan ketumpatan bagi bongkah A. Nyatakan sama ada
bongkah A akan terapung atau tenggelam di dalam air. (Diberi ketumpatan air ialah 1.0 g/cm3)
���������� =
�����
��� ����
��� �
���������� =
���������� = �. �� �/���
��� ���
Bongkah A akan tenggelam di dalam air kerana ia mempunyai ketumpatan yang lebih tinggi daripada air.
Saalan: Bagaimanakah kita mengira Daya apungan sesuatu objek?
Menggunakan neraca spring
Berat sebenar batu = 0.65 N
Berat ketara batu = 0.50 N
(Berat ketara: Berat objek yang teremdam di dalam cecair)
���� ������� = ����� ������� − ����� ������
Daya apungan batu
= Berat sebenar – Berat kerata
= 0.65 N – 0.50 N
= 0.15 N
8.2.3 – Tuas


Tuas membolehkan kita melakukan kerja dengan mudah.
Tuas membolehkan kita menggunakan daya yang kecil untuk melakukan kerja.
Tuas terdiri daripada tiga bahagian seperti yang ditunjukkan di bawah:
Daya
: Tolakan dan tarikan yang dikenakan pada palang
Beban
: Objek yang hendak digerakkan
Fulkrum
: Titik sokongan yang tetap
Pengelasan Tuas
Tuas dikelaskan kepada tiga jenis, iaitu tuas kelas pertama, tuas kelas kedua dan tuas kelas ketiga,
bergantung kepada kedudukan daya, beban dan fulkrum.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
8.2.4 – Momen Daya
Daya yang dikenakan pada suatu objek boleh memutarkan objek itu pada satu titik tetap (pangsi atau
fulkrum). Kesan putaran yang dihasilkan disebut momen daya.


Momen daya membolehkan kita melakukan kerja dengan mudah
Momen daya bergantung pada daya yang dikenakan dan jarak tegak dari fulkrum ke daya.
Formula untuk mengira momen daya:
����� ���� = ���� (�) × ����� ����� ���� ������ �� ���� (�)
Momen daya = 10 N X 0.1 m
1 Nm
Momen daya = 10 N X 0.2 m
2 Nm
Momen daya = 30 N X 0.1 m
3 Nm
Momen daya = 30 N X 0.2 m
6 Nm
Daripada pengiraan di atas, momen daya akan bertambah sekiranya:


magnitud daya bertambah, iaitu mengenakan daya yang lebih besar
jarak tegak dari pangsi ke daya bertambah
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Soalan: Bagaimanakah kita boleh mengimbangkan jongkang-jongket tersebut?
Jawapan: Jongkang-jongket tersebut oleh diseimbangkan apabila
����� ���� ���� ���ℎ ��� = ����� ���� ��������ℎ ���
8.2.5 – Tekanan
Mengapakah paku boleh menembusi papan
dengan daya 10 N tetapi duit syiling tidak dapat
menembusi papan dengan daya yang sama?
Kerana paku mempunyai keluasan permukaan
yang kecil. Ini menjadikan tekanan paku
menjadi besar berbanding dengan duit syiling.
Formula untuk mengira tekanan:
����
������� =
���� ���������
Unit S.I untuk tekanan ialah pascal (Pa)
1 Pa bersamaan dengan 1 newton per meter persegi (1 N / m2)
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Soalan:
Kirakan tekanan paku dan duit syiling sekiranya:
a) Keluasan permukaan paku = 0.000002m2
b) Keluasan permukaan duit syiling = 0.00125m2
Tekanan paku:
������� =
������� =
Tekanan duit syiling:
����
������� =
���� ���������
�� �
������� =
�. ������ ��
������� = �, ���, ��� �/��
����
���� ���������
�� �
�. ����� ��
������� = �, ��� �/��
8.2.6 – Tekanan Gas dan Tekanan Cecair
Teori kinetik gas menyatakan:
a)
Molekul-molekul udara sentiasa bergerak bebas dan berlanggar.
b)
Kekerapan perlanggaran antara molekul-molekul udara pada dinding bekasnya akan
menghasilkan daya yang menolak pada dinding bekas tersebut.
c)
Daya ini dikenali sebagai tekanan udara.
Mengapakah belon boleh mengembang apabila dituip?
Apabila belon dituip, molekul-molekul udara akan memasuki belon. Hal ini
menyebabkan molekul-molekul udara di dalam belon berlanggar lebih kerap dengan
dinding belon dan tekanan udara di dalam belon meningkat. Apabila tekanan udara
di dalam belon lebih tinggi daripada tekanan atmosfera, belon berkembang.
Faktor yang mempengaruhi tekanan udara: (i) Isi padu
(ii) Suhu
1) Isi padu
Apabila bekas tertutup dimampatkan, isi padu ruang di dalam bekas
dikurangkan. Hal ini menyebabkan zarah-zarah udara berlanggar lebih
kerap dengan dinding bekas dan tekanan udara di dalam bekas
meningkat.
Hubungan antara isu padu dengan tekanan udara:
Semakin rendah isi padu bekas, semakin tinggi tekanan udara.
2) Suhu
Apabila suhu udara di dalam bekas tertutup bertambah, zarah-zarah
udara bergerak dengan lebih cepat. Hal ini menyebabkan zarah-zarah
melanggar dinding bekas dengan lebih kerap dengan daya yang lebih
kuat. Oleh itu, tekanan udara di dalam bekas meningkat.
Hubungan antara suhu dengan tekanan udara:
Semakin tinggi suhu udara di dalam bekas, semakin tinggi tekanan udara.
Tekanan Atmosfera
Tekanan atmosfera ialah tekanan yang dikenakan oleh atmosfera ke atas permukaan Bumi dan semua jasad di
Bumi.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Aplikasi Konsep Tekanan Udara dalam Kehidupan Harian
Pam Sedut
1) Apabila pam ditekan pada sinki, udara di dalamnya
akan dipaksa keluar, lalu membentuk keadaan yang
bertekanan rendah.
2) Tekanan yang tinggi di dalam salur paip
menolak kotoran yang tersumbat apabila
pam sedut ditarik ke atas.
Penyedut Minuman
1) Apabila kita menyedut udara di dalam penyedut minuman, ruang di dalam
penyedut akan menghasilkan tekanan rendah.
2) Tekanan udara yang tinggi di luar (tekanan atmosfera) akan
menolak air masuk ke dalam penyedut minuman dan akhirnya ke mulut.
Pembersih vakum
1) Apabila suis dihidupkan, kipas di dalam pembersih vakum akan
menyedut udara keluar daripada pembersih vakum. Hal ini
menyebabkan tekanan udara di dalam pembersih vakum
menjadi rendah.
2) Tekanan atmosfera di luar yang lebih tinggi akan menolak
udara dan habuk ke dalam pembersih vakum.
Perkaitan Altitud dengan Tekanan Atmosfera
Kurang molekul udara memberi tekanan yang
lebih rendah
Tarikan graviti
menyebabkan lebih
banyak molekul
berada di altitude
yang rendah
Lebih banyak molekul memberi tekanan yang
lebih tinggi
Apabila altitud semakin meningkat, tekanan atmosfera akan (menurun / meningkat)
Kesan Kedalaman terhadap Tekanan Cecair
Semakin dalam cecair tersebut, semakin (rendah / tinggi) tekanan cecair.
Soalan: Kenapa dinding empangan air dibina lebih lebar pada bahagian dasar?
Untuk mengatasi kesan tekanan air yang tinggi pada bahagian dasar empangan.
Soalan: Kenapa kapal selam perlu diperbuat daripada bahan yang kuat?
Supaya tidak kemik akibat tekanan air yang tinggi di dasar laut.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 9
Haba
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 9 – HABA
9.1 – Hubung Kait Suhu dengan Haba
Haba
Suatu bentuk tenaga
Diukur dalam joule (J)
Kuantiti haba bergantung pada jenis bahan, kuantiti
bahan dan suhu
Suhu
Darjah kepanasan atau kesejukan objek
Diukur dalam darjah Celsius (oC) atau kelvin (K)
Suhu bergantung pada darjah pergerakan zarah-zarah
di dalam suatu bahan
9.2 – Pengaliran Haba dan Keseimbangan Terma
9.2.1 – Pengaliran Haba
Haba mengalir dari objek yang panas ke objek yang sejuk.
Pengaliran haba boleh berlaku dalam tiga cara, iaitu:
(i) Konduksi (ii) Perolakan (iii) Sinaran
Perolakan
Sinaran
Konduksi

Sinaran

(1) Konduksi
Haba mengalir dari kawasan panas ke kawasan sejuk melalui
medium pepejal.
Zarah-zarah yang menerima tenaga
haba bergetar dan berlanggar
antara satu sama lain dengan lebih
kerap dan seterusnya memindahkan
haba ke seluruh medium.
(2) Perolakan







Haba dialirkan melalui pergerakan bendalir (cecair atau gas) dari kawasan panas
ke kawasan sejuk.
Bahagian bendalir yang menerima haba (panas) akan mengembang, menjadi kurang tumpat
dan naik ke atas.
Bahagian bendalir yang sejuk akan lebih tumpat dan turun ke bawah.
Peredaran bendalir yang naik dan turun secara berterusan ini dikenali sebagai
arus perolakan.
(3) Sinaran
Proses pemindahan haba tanpa sebarang medium.
Haba boleh merambat menerusi ruang kosong atau vakum.
Jenis permukaan, suhu dan luas permukaan objek mempengaruhi kadar
pengaliran haba.
Konduksi
Perolakan
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Sinaran
9.2.2 – Pengaliran Haba dalam Fenomena Alam
Tenaga haba dari Matahari dipindahkan ke Bumi melalui sinaran.
Cara ini sahaja dapat merambat menerusi ruang kosong. Tenaga yang
dipancarkan dari Matahari menembusi lapisan atmosfera lalu
diserap oleh tanah dan air.
** Pembentukan bayu darat dan bayu laut merupakna contoh semula jadi bagi proses (konduksi/perolakan/sinaran)
Bayu Laut
Pada waktu siang, Matahari memanaskan darat lebih
cepat berbanding dengan laut. Udara panas di darat
mengembang, menjadi kurang tumpat dan
naik ke atas kerana lebih ringan. Udara sejuk yang
lebih tumpat bergerak dari permukaan laut untuk
menggantikan udara panas di darat dan
menghasilkan bayu laut.
Bayu Darat
Pada waktu malam, darat menjadi sejuk lebih cepat
berbanding dengan laut. Udara di permukaan laut yang
lebih panas menjadi kurang tumpat lalu naik
ke atas. Udara sejuk yang lebih tumpat dari
darat bergerak ke laut dan menghasilkan
bayu darat.
9.2.3 – Konduktor Haba dan Penebat Haba
Konduktor haba
Penebat haba
a) maksud: Bahan yang boleh mengalir haba
b) contoh: Merkuri di dalam termometer, dasar kuali, tapak seterika
a) maksud: Bahan yang boleh menghalang pengaliran haba
b) contoh: Dinding kotak ais, peralatan dapur (kayu), sarung tangan ketuhar
9.2.4 – Keseimbangan Terma
Tenaga haba dipindahkan dari objek yang bersuhu tinggi ke objek
yang bersuhu rendah. Apabila pemindahan haba antara dua objek
adalah sifar, objek-objek itu dikatakan berada dalam keseimbangan
terma. Dua objek yang berada dalam keseimbangan terma mempunyai
suhu yang sama.
9.3 – Prinsip Pengembangan dan Pengecutan Jirim
Tujuan : Mengkaji haba boleh menyebabkan pepejal, cecair dan gas mengembang dan mengecut
A) PEPEJAL
Situasi 1: Apabila hujung batang besi dipanaskan.
Pemerhatian: Batang besi tidak dapat dimasukkan ke dalam tolok.
Inferens : Isi padu batang besi bertambah.
Kesimpulan : Pertambahan haba menyebabkan pepejal mengembang.
Situasi 2: Apabila hujung batang besi dibiar menyejuk.
Pemerhatian: Batang besi dapat dimasukkan ke dalam tolok.
Inferens : Isi padu batang besi berkurang.
Kesimpulan : Pengurangan haba menyebabkan pepejal mengecut.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
B) CECAIR
C) GAS
Situasi 1: Masukkan kelalang kon ke dalam besen air panas.
Pemerhatian: Aras air berwarna meningkat.
Inferens : Isi padu air berwarna bertambah.
Kesimpulan : Pertambahan haba menyebabkan cecair mengembang.
Situasi 2: Masukkan kelalang kon ke dalam besen yang ada kuib ais.
Pemerhatian: Aras air berwarna menurun.
Inferens : Isi padu air berwarna berkurang.
Kesimpulan : Pengurangan haba menyebabkan cecair mengecut.
Situasi 1: Masukkan kelalang kon ke dalam besen air panas.
Pemerhatian: Belon berkembang.
Inferens : Isi padu udara di dalam belon bertambah.
Kesimpulan : Pertambahan haba menyebabkan gas mengembang.
Situasi 2: Gantikan air panas dengan kuib ais.
Pemerhatian: Belon mengecut.
Inferens : Isi padu udara di dalam belon berkurang.
Kesimpulan : Pengurangan haba menyebabkan gas mengecut.
9.3.1 – Kegunaan Pengembangan dan Pengecutan Jirim dalam Kehidupan Harian.
a)
Merkuri di dalam termometer ialah sejenis konduktor haba
yang boleh mengembang dan mengecut.
b)
Landasan kereta api mempunyai ruang kecil di
antara penyambung rel untuk membolehkan
pengembangan landasan pada cuaca panas. Tanpa
ruang-ruang ini, landasan berisiko untuk membengkok
dan bertindih.
c)
*** Kuprum mengembang dan mengecut lebih cepat berbanding dengan besi.
Apabila litar terdedah kepada haba yang disebabkan oleh kebakaran, kuprum akan mengembang
lebih cepat berbanding dengan besi dan menyebabkan jalur membengkok ke arah
skru sentuhan. Keadaan ini akan melengkapkan litar sistem dan membunyikan penggera.
9.4 – Hubung Kait Jenis Permukaan Objek dengan Penyerapan dan Pembebasan Haba
Keupayaan suatu objek untuk menyerap dan membebaskan haba bergantung pada warna permukaannya.
James (berbaju hitam) dan Jason (berbaju putih) keluar rumah pada cuaca yang
panas. Siapa akan berasa lebih panas.
James akan berasa lebih panas.
Apakah kesimpulan yang boleh dibuat berdasarkan situasi James dan Jason?
Objek yang gelap menyerap haba lebih baik daripada objek putih.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 10
Gelombang
Bunyi
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 10 – GELOMBANG BUNYI
10.1 – Ciri-ciri Gelombang Bunyi
Persekitaran kita penuh dengan pelbagai bunyi. Bunyi adalah satu bentuk tenaga yang dihasilkan oleh
getaran.
*** Marilah kita tengok beberapa situasi / fenomena untuk mengkaji ciri-ciri gelombang bunyi.
Situasi 1
Bunyikan jam loceng dan dengarkan bunyi yang terhasil. Kemudian,
hidupkan suis pam vakum untuk menyedut keluar udara.
Pemerhatian : Bunyi yang terhasil akan menjadi semakin perlahan
dan akhirnya berhenti.
Kesimpulan: Bunyi memerlukan medium untuk perambatan.
Situasi 2
Bunyi boleh merambat (menyebar). Jadual di bawah menunjukkan jarak di mana bunyi dirambat (disebar) di
dalam medium yang berbeza pada masa 1 saat.
Jarak (m) bunyi merambat dalam 1 saat
Gas (Udara)
Cecair (Etanol)
Cecair (Lemak)
Cecair (Air)
Pepejal (Aluminium)
Pepejal (Keluli)
Pepejal (Tembaga)
Pemerhatian : Bunyi merambat dengan cepat melalui
pepejal dan merambat dengan perlahan melalui gas.
0
Pepejal
Cecair
Gas
*** Dalam masa yang sama, jika satu objek bergerak
pada jarak yang lebih jauh, kita boleh kata objek tersebut
bergerak dengan lebih cepat.
Keimpulan : Bunyi merambat pada kelajuan yang
berbeza di dalam medium yang berbeza.
Bunyi dipindahkan dengan cepat melalui pepejal. Apabila zarah-zarah pada satu
hujung pepejal bergetar, getaran itu menyebabkan zarah-zarah yang bersebelahan
turut bergetar dengan pantas kerana zarah-zarah pepejal tersusun rapat.
Susunan zarah-zarah dalam cecair yang kurang rapat menyebabkan
getaran bunyi dipindah dengan perlahan berbanding dengan pepejal.
2000
4000
6000
8000
Gelombang bunyi merambat melalui gas dengan sangat perlahan kerana susunan
zarah-zarah gas yang berjauhan antara satu sama lain melambatkan
pemindahan getaran.
Situasi 3
Soalan: Kenapa kita boleh dengan gema suara kita apabila kita menjerit di dalam terowong?
Jawapan : Permukaan terowong yang keras dan licin memantulkan bunyi dengan baik.
Soalan: Kenapa dinding pawagam perlu ditampal dengan kain yang lembut dan kasar?
Jawapan : Pernukaan yang lembut dan kasar menyerap bunyi dengan baik.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Berdasarkan ketiga-tiga situasi di atas, nyatakan ciri-ciri gelombang bunyi:
1) Bunyi memerlukan medium untuk perambatan.
2) Bunyi merambat pada kelajuan yang berbeza di dalam medium yang berbeza.
3) Bunyi boleh dipantul dan diserap.
10.2 – Kenyaringan dan Kelangsingan Bunyi
Telinga kita mampu membezakan bunyi-bunyi yang didengar kerana bunyi mempunyai kenyaringan dan
kelangsingan yang berbeza.
Apa itu Kenyaringan?
Kenyaringan bunyi (boleh juga dipanggil kekuatan bunyi) yang dihasilkan bergantung pada amplitud
gelombang bunyi.
Lelaki A bercakap dengan keyaringan bunyi yang lebih
rendah.
Lelaki B bercakap dengan keyaringan bunyi yang lebih
tinggi.
Lelaki A
Lelaki B
*** Kita boleh melihat bentuk gelombang bunyi pada skrin Osiloskop Sinar Katod (O.S.K)
Lelaki A


Amplitud gelombang yang rendah.
Bunyi yang kurang nyaring dihasilkan
Lelaki B


Amplitud gelombang yang tinggi.
Bunyi yang lebih nyaring dihasilkan
Apa itu Kelangsingan?
Kelangsingan bunyi bergantung pada frekuensi gelombang bunyi yang dihasilkan. Frekuensi diukur dalam unit
hertz (Hz).
*** Dalam Bab 4, Tingkatan 1, kita telah belajar bahawa apabila
seorang lelaki sudah akil baligh, suara akan menjadi garau.
Suara Hael Husaini lebih (garau / langsing). Jadi, frekuensi
gelombang Hael Husaini lebih rendah. Kelangsingan bunyi
Hael Husaini lebih rendah.
Hael Husaini
Shila Amzah
Suara Shila Amzah lebih (garau / langsing). Jadi, frekuensi
gelombang Shila Amzah lebih tinggi. Kelangsingan bunyi
Shila Amzah lebih tinggi.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Hael Husaini


Shila Amzah
Frekuensi gelombang yang rendah.
Bunyi yang kurang langsing dihasilkan


Frekuensi gelombang yang tinggi.
Bunyi yang lebih langsing dihasilkan
Kesan Doppler
Kesan Doppler ialah perubahan frekuensi kereta yang disebabkan oleh pergerakan relatif sumber
bunyi, pemerhati atau kedua-duanya.
Frekuensi bunyi siren yang didengari oleh pemerhati
Frekuensi bunyi siren yang didengari oleh pemerhati
meningkat apabila ambulans mendekati pemerhati
berkurang apabila ambulans melepasi pemerhati
pegun.
pegun.
lebih langsing
kurang langsing
10.3 – Fenomena dan Aplikasi Pantulan Gelombang Bunyi
Fenomena Pantulan Gelombang Bunyi
Gema terhasil apabila gelombang bunyi memantul
kembali kepada pendengar dari suatu permukaan
keras.
Bunyi yang dipantulkan ini menyerupai bunyi asal
tetapi mengambil sedikit masa untuk sampai ke telinga
pendengar.
Gema boleh didengar di kawasan seperti dewan tertutup,
bilik kosong, gua, terowong dan gaung.
Aplikasi Pantulan Gelombang Bunyi
Ultrabunyi merupakan sejenis gelombang bunyi yang berfrekuensi lebih daripada 20,000 Hz. Ultrabunyi
tidak dapat didengar oleh manusia kerana frekuensi bunyi yang dapat dikesan oleh telinga manusia terhad kepada
julat 20 Hz hingga 20,000 Hz. Namun, ultrabunyi boleh didengar oleh haiwan seperti kelawar, anjing dan dolfin.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Haiwan dan teknologi yang menggunakan ultrabunyi:
Haiwan seperti kelawar dan dolfin menggunakan ultrabunyi untuk
memberi panduan arah atau memburu haiwan kecil.
Teknologi pantulan ultrabunyi yang dikenali sebagai sonar digunakan
dalam industry perkapalan untuk mengesan objek di bawah laut
atau mengesan pulau-pulau di sekitarnya.
Ibu yang mengandung juga boleh menggunakan ultrabunyi untuk mengesan
jantina dan melihat wajah fetus dalam rahim ibu.
Had Pendengaran
Frekuensi bunyi yang dapat dikesan oleh telinga manusia terhad kepada
julat 20 Hz hingga 20,000 Hz. Julat ini semakin berkurang
apabila usia kita meningkat kerana telinga kita menjadi kurang sensitif
terhadap frekuensi bunyi.
Haiwan pula mempunyai had pendengarannya yang tersendiri.
Kelawar, anjing dan dolfin adalah antara haiwan yang mempunyai julat
pendengaran yang lebih tinggi.
Haiwan
Julat pendengaran (Hz)
Kelawar
2,000 – 110,000
Anjing
67 – 45,000
Dolfin
40 – 100,000
Gajah
16 – 12,000
Kuda
55 – 33,500
Deria pendengaran manusia yang terhad menyebabkan kita tidak dapat mendengar bunyi yang terlalu lemah atau
jauh. Jadi, kita perlu menggunakan peralatan khas untuk mengatasi had pendengaran manusia seperti:
Stetoskop
Pembesar suara
Alat bantu pendengaran
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 11
Bintang dan
Galaksi
dalam Alam
Semesta
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 11 – BINTANG DAN GALAKSI DALAM ALAM SEMESTA
11.1 Bintang dan Galaksi dalam Alam Semesta
11.1.1 Galaksi
Galaksi adalah satu himpunan jasad yang terdiri daripada jutaan bintang bersama gas, debu dan habuk.
Galaksi wujud dalam pelbagai bentuk, iaitu galaksi berpilin, galaksi elips dan galaksi tidak seragam.
Sistem suria kita terletak dalam galaksi Bima Sakti (satu contoh galaksi berpilin)
Jenis galaksi
Berpilin
Contoh: Andromeda dan
Bima Sakti
Elips
Contoh: Ursa Mayor dan
Messier 87
Tidak seragam
Contoh: Magellan kecil dan
Magellan besar
BIMA SAKTI



Bima sakti adalah satu galaksi berpilin yang sederhana besar.
Sistem suria kita berada di pinggir salah satu cabang berpilin
Bima Sakti
Bima sakti terdiri daripada lebih kurang 200 bilion bintang dan
Matahari merupakan salah satu daripadanya.
11.1.2 Kelahiran Bintang
Bintang dilahirkan daripada nebula. Nebula ialah awan besar yang terdiri
daripada debu dan gas-gas seperti hidrogen dan helium.


Debu
Hidrogen
Helium



Gas-gas dan zarah debu dalam nebula ditarik oleh daya tarikan graviti
yang kuat lalu membentuk satu gumpalan yang dipanggil teras.
Apabila suhu dan tekanan dalam teras menjadi terlalu tinggi, tindak balas
nuklear akan berlaku. Gas hidrogen ditukarkan kepada helium.
Banyak tenaga haba dan cahaya dibebaskan.
Teras itu menyinar dan satu bintang dilahirkan.
Bintang yang dilahirkan dikenal sebagai bintang muda.
Bintang muda ini akan terus berkembang menjadi sama ada bintang bersaiz
sederhana seperti Matahari, bintang besar atau bintang super besar.
11.1.3 Kematian Bintang
Haba yang banyak dijanakan dan memanaskan lapisan bintang yang paling luar. Akibatnya, hidrogen
dalam lapisan ini mula terbakar dan menyebabkan bintang itu mengembang. Pada peringkat ini,
bintang berwarna merah dan disebut raksasa merah.
*** Bintang akan mati apabila Hidrogen telah habis digunakan.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
Jika bintang raksasa merah tidak begitu besar, bintang kerdil putih akan terbentuk.
Sekiranya bintang raksasa merah sangat besar, bintang ini akan mengecut dengan cepat dan menghasilkan
letupan besar yang disebut supernova. Supernova amat cerah dan boleh dilihat pada waktu siang. Akibat
letupan tersebut, bintang neutron akan terbentuk.
Jika bintang yang asal ialah Bintang super besar, letupan supernova akan membentuk lohong hitam. Lohong
hitam merupakan ruang yang tidak membolehkan sebarang jirim terlepas darinya termasuklah cahaya.
11.1.4 – Perbandingan Saiz Relatif antara Bumi dengan Alam Semesta
Di alam semesta, saiz bumi lebih kecil daripada sebutir habuk.
11.1.5 – Ciri-ciri Bintang
Terdapat 5 ciri-ciri pengelasan bintang, iaitu warna, suhu, saiz, kecerahan dan jarak.
1. Warna + 2. Suhu
Secara umumnya, bintang mempunyai warna mengikur suhu di permukaannya.
Warna
Suhu (K)
Merah
Jingga
Kuning
Kuning-Putih
Putih
Biru-Putih
Biru
< 3500
3500 –
6000
5000 –
6000
6000 –
7500
7500 –
11000
11000 –
25000
>25000
Kesimpulan: Untuk bintang yang berwarna makin biru, suhu ia akan makin tinggi.
Untuk bintang yang berwarna makin merah, suhu ia akan makin rendah.
3. Saiz
Bintang mempunyai saiz yang berlainan.
Saiz sangat besar = Super raksasa
Saiz besar = Raksasa
Szia kecil = Kerdil
4. Kecerahan + 5. Jarak
Kecerahan bintang bergantung pada saiz, jarak dari Bumi dan suhu permukaan bintang tersebut. Bintang yang
paling cerah di langit ialah Sirius dan Rigel.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 12
Sistem Suria
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 12 – SISTEM SURIA
12.1 – Sistem Suria
Apakah nama planet 1 hingga planet 8 yang terdapat
dalam sistem suria kita?
1. Utarid
5. Musytari
2. Zuhrah
6. Zuhal
3. Bumi
7. Uranus
4. Marikh
8. Neptun
12.1.1 – Perbandingan Jarak Planet dalam Sistem Suria dari Matahari
1) Unit Astronomi (A.U)
Unit Astronomi (A.U) ialah jarak purata di antara Bumi dengan Matahari,
iaitu kira-kira 150 juta kilometer.
1 A.U =
1.5 × 108
km
2) Tahun Cahaya (ly)
Tahun cahaya adalah jarak yang ditempuh cahaya dalam masa setahun. Cahaya bergerak pada
halaju 300,000 km setiap saat. Maka, cahaya boleh bergerak sejauh 9.5 × 1012 kilometer dalam setahun.
1 tahun cahaya =
9.5 ×
1012
*** tahun cahaya bukan ukuran kepada masa, tetapi ukuran kepada JARAK !!!
12.1.2 – Planet-planet dalam Sistem Suria.



1) Planet Utarid
Planet yang paling dekat dengan Matahari.
Planet yang terkecil dalam sistem suria.
Disebabkan ketiadaan atmosfera, cahaya tidak dapat diserakkan. Akibatnya,
langit kelihatan gelap seperti di angkasa lepas.
2) Planet Zuhrah







Planet kedua dekat dengan Matahari.
Zuhrah juga dikenali sebagai planet ‘rumah hijau’ kerana kandungan
karbon dioksida yang tinggi di dalam atmosphera.
Zuhrah berputar dari timur ke barat, berbeza dengan planet-planet lain.
3) Planet Bumi
Planet ketiga dari Matahari.
Merupakan satu-satunya tempat di alam semesta yang dihuni makhluk hidup.
Bumi mempunyai lapisan udara yang dikenali sebagai atmosfera.
Lebih 71% kawasan Bumi dilitupi oleh air dan 29% terdiri daripada daratan.
4) Planet Marikh



Planet keempat dari Matahari dan juga dikenali sebagai Planet Merah.
Marikh mempunyai dua bulan, iaitu Phobos dan Demos
Marikh dibahagikan kepada dua kawasan yang berbeza:
i) Kawasan yang lebih cerah dilitupi oleh debu dan pasir kemerahan.
ii) Kawasan kutub mengandungi air beku dan karbon dioksida.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.















5) Planet Musytari
Planet kelima dari Matahari dan planet yang terbesar dalam sistem suria.
Jisimnya hampir 320 kali ganda daripada jisim Bumi.
Musytari dikatakan sebagai pelindung kepada Bumi, ia mampu memesongkan
objek-objek besar daripada melanggar Bumi dengan daya gravitinya
yang sangat kuat.
6) Planet Zuhal
Planet keenam dari Matahari dan planet kedua terbesar dalam sistem suria.
Zuhal dikelaskan sebagai planet gergasi bergas.
Mempunyai sistem gelang atau cecincin yang kebanyakan terdiri daripada
(i) ais
(ii) serpihan batuan
(iii) debu
Zuhal mempunyai 62 bulan.
7) Planet Uranus
Planet ketujuh dari Matahari dan planet ketiga terbesar dalam sistem suria.
Uranus juga dikelaskan sebagai planet gergasi bergas.
Uranus mempunyai sistem cecincin seperti Zuhal tetapi nipis dan gelap.
Uranus mempunyai 27 bulan.
Uranus mengambil masa 84 tahun untuk mengelilingi Matahari.
8) Planet Neptun
Planet kelapan dari Matahari.
Neptun juga dikelaskan sebagai planet gergasi bergas.
Neptun mengambil masa 165 tahun untuk mengelilingi Matahari.
12.1.3 – Hubungan antara Suhu Planet dengan Matahari
Secara teorinya, planet yang berada lebih dekat dengan Matahari menerima lebih dekat daripada
Matahari. Oleh itu……
����� ���� ����ℎ��� ������� ���� , ��ℎ� ������ ������� ������
12.1.4 – Hubungan antara Ketumpatan dengan Tarikan Graviti Planet
Tarikan graviti di permukaan sesuatu planet bergantung pada JISIM planet itu.
����� ������ ������� ������ , ������� ������� ������ ������� ������
Ketumpatan sesuatu planet pula bergantung pada keadaan JIRIM planet itu. Bagi planet gergasi bergas
seperti Musytari, Zuhal, Uranus dan Neptun, mereka mempunyai ketumpatan yang rendah kerana
mereka dilitupi oleh gas.
12.1.5 –Hubungan Jarak, Masa dan Kelajuan
Kesimpulan : Semakin jauh sebuah planet dari Matahari, semakin banyak masa diperlukan untuk mengelilingi
Matahari dalam satu orbit.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
12.1.6 – Arah Putaran Planet
Semua planet berputar dari barat ke timur kecuali Zuhrah dan Uranus.


Zuhrah berputar dari timur ke barat
Uranus berputar pada sisinya
12.1.7 – Situasi Hipotetikal berkaitan dengan Sistem Suria
Wak tu siang dan malam yang panjang di dua
bahagian Bumi yang berbeza
Waktu berlaku pasang surut air berubah
Pertambahan kawasan gurun pada bahag ian
Bumi yang menghadap Matahari
Suhu pada bahagian Bumi yang tidak disin ari
Matahari akan menjadi sangat dingin
12.1.8 – Satelit Semula Jadi
Satelit semula jadi merupakan jasad yang mengelilingi planet dengan orbitnya sendiri.
Bulan merupakan satu-satunya satelit semula jadi Bumi.
12.1.9 – Bumi Sebagai Planet untuk Hidupan
Setakat ini, Bumi merupakan satu-satunya planet yang mempunyai hidupan. Bumi dapat menampung hidupan
akibat beberapa faktor seperti kehadiran air, sumber mineral, suhu permukaan dan
kandungan atmosferanya.
Ciri-ciri Bumi:
i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
Mempunyai kandungan air yang banyak untuk semua keperluan hidupan.
Mempunyai kandungan oksigen yang tinggi untuk proses respirasi.
Mempunyai julat suhu yang sesuai, iaitu tidak terlalu panas atau terlalu sejuk.
Mempunyai atmosfera yang menghalang sinar-sinar yang berbahaya sampai ke Bumi.
Menerima cahaya matahari untuk proses fotosintesis tumbuhan.
Mempunyai tarikan graviti yang menarik objek di Bumi supaya tidak melayang ke angkasa lepas.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
CIKGU OOI YUAN SHENG
BAB 13
Meteoroid,
Asteroid,
Komet
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.
BAB 13 – METEOROID, ASTEROID, KOMET
13.1 – Jasad Lain dalam Sistem Suria, iaitu Meteoroid, Asteroid and Komet
1) Meteoroid
Meteoroid merupakan serpihan batu dan logam kecil yang
terapung dan bergerak di angkasa.
 Saiz bermula dari 10 μm hingga 1 m.
 Terbina daripada batuan seperti logam.
 Berasal daripada serpihan asteroid dan komet.
2) Asteroid
Asteroid merupakan batuan besar dan logam yang beredar
mengelilingi Matahari mengikut orbitnya sendiri.





Saiz bermula dari 1 m hingga 1000 km
Terbina daripada batuan dan logam seperti besi dan nikel.
Juga disebut sebagai planet kecil.
Suhu permukaan yang sejuk, iaitu sekitar -73 oC
Asteroid membentuk jalur asteroid di antara orbit planet
Marikh dengan Musytari.
3) Komet
Komet merupakan jasad kecil yang terdiri daripada campuran ais , gas dan
debu beku yang bergerak mengelilingi Matahari mengikut orbitnya.



Terdiri daripada dua bahagian utama, iaitu kepala dan ekor.
Panjang ekor komet boleh mencapai sehingga 150,000,000 km. Saiz
kepalanya boleh mencapai 250,000 km.
Orbit komet berbentuk elips.
13.1.1 – Pergerakan Meteoroid, Asteroid dan Komet
Bergerak melalui orbitnya sendiri mengelilingi Matahari
 Asteroid
 Komet

Bergerak secara bebas di angkasa
Meteoroid
1) Pergerakan Meteoroid
Meteoroid bergerak secara bebas di angkasa dan akan memasuki atmosfera Bumi.
Apabila Meteoroid memasuki atmosfera Bumi, ia disebut sebagai meteor.
Geseran molekul antara udara dengan meteor menghasilkan haba
sehingga terbakar dan terhasil coretan cahaya. Kebiasaannya,
meteor akan habis terbakar sebelum sampai ke Bumi.
2) Pergerakan Asteroid + 3) Pergerakan Komet
Asteroid dan komet berisiko untuk berlanggar dengan Bumi apabila:
a) Orbit Asteroid berhampiran atau bersilang dengan orbit Bumi.
b) Komet terkeluar dari orbitnya disebabkan tarikan graviti planet luar.
*** Asteroid dikatakan menjadi salah satu faktor kepupusan dinosaur.
13.1.2 – Melindungi Bumi daripada hentaman Asteroid
Amaran akan dikeluarkan jika terdapat asteroid yang berisiko untuk berlanggar dengan Bumi. Asteroid yang
menghampiri Bumi mungkin dapat dimusnahkan atau diubah arah pergerakannya.
HAK CIPTA © : Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian modul ini dalam sebarang
bentuk atau cara sekalipun tanpa kebenaran bertulis daripada pihak Penulis dan Testpaper.com.my.