C. KASAYSAYAN NG ALFABETO AT ORTOGRAFIYANG FILIPINO Ang salita nati’y huwad din sa iba Na may alfabeto at sariling letra Na kaya nawala’y dinatnan ng sigwa Ang lunday sa lawa noong dakong una. “Sa Aking mga Kabata” Dr. Jose P. Rizal CALAMBA, 1869 Ang mga mananaliksik ay nangagkakaisa na ang ating mga ninuno’y may sarili nang kalinangan at sivilisasyon bago pa man dumating ang mga Kastila. Bukod sa pagkakaroon na ng Sistema ng pamamahala at kalakalan, sila ay maalam nang sumulat at bumasa. Samakatwid, mayroon na silang Alibata, ito ay binubuo ng labimpitong titik: Tatlong patinig at labing-apat na katinig. Kapag ang isang katinig ay may tuldok sa ibabaw, binibigkas iyon nang may kasamang tunog na /e/ o /i/; halimbawa ang simbolong ba ay magiging /be/ o /bi/. Kung ang tuldok naman ay nasa ilalim, ang kasamang patinig ng katinig ay /o/ o /u/; halimbawa: ang simbolong ba ay magiging /bo/ o /bu/. Ang direksyon ng pagsulat ay isa pa ring suliraninsapagkat walang iskolar ang makapaglahad ng di-mapag-aalinlanganang katunayan o katibayan na makapagpapatotoo ng hinggil dito. Gayon man, ipinapalagay na malamang na tama ang teorya ni Padre Chirino na ang mga sinaunang Pilipino ay sumusulat nang pavertikal mula taas paibaba at pahorizontal mula kaliwa pakanan. Sumusulat sila sa mga kahoy at kawayan, sa malalaking dahon, sa lupa at mga bato gamit ang kanilang balaraw o anumang matutulis na bagay bilang panulat at dagta ng mga puno at halaman bilang tinta. Mangilan-ngilan lamang sa mga ito ang umiiral pa sa kasalukuyan at matatagpuan sa mga museo sa ilang lugar. Bunga ito ng mapanirang gawain ng mga unang misyonaryong Kastila na dumating sa ating kapuluan dahil ipinalagay nilang ang mga iyon ay gawa ng demonyo. Ang ibang piraso ng literaturang pre-kolonyal ay naipasa sa ibang henerasyon sa pamamagitan ng pasalitang paraan na lamang. Sa pagdating ng mga Kastila napalitan ang lumang alibata ng alfabetong Romano. Itinuturing ngang isa sa pinakamahalagang influwensya sa atin ng mga Kastila ang mga romanizasyon ng ating alfabetong. Tinuruan ng mga Kastila ang mga Pilipino sa paggamit ng alfabetong Romano. Ang mga titik ay tinawag nang pa-kastila alalaong bagay nakilala sa tawag na Abecedario. Ngunit hindi lahat ng Pilipino ay yumakap na lamang nang ganap sa bagong sistema ng pagsulat. May mangilang- ngilang matalinong bagama’t gumagamit ng Abecedario ay nagpasyang mag salamin ng tatak-Pilipino sa pagsulat. Isa sa kanila ay ang ating pambansang bayaning si Dr. Jose Rizal. Sa kabila ng edukasyong Europeo at kaalaman ng iba’t ibang wika ni Rizal, minahal niya ang kanyang sariling wika. Malinaw itong mababakas sa tula niyang Sa Aking mga Kababata na sinulat niya sa murang gulang lamang. Una si Rizal sa kampanya ng Pilipinizasyon ng ortografiya. Halimbawa, ang mga Tagalog na titik na k at w, ‘aniya, ay dapat gamitin sa halip na mga Kastilang c at o. Halimbawa, ang kinastilang Tagalog na salita tulad ng salacot ay dapat umanong baybayin ng salakot. Gayon din ang salitang arao na dapat isinulat nang araw. Noon pa mang 1886, habang siya ay nasa Leipzig, ginamit ni Rizal ang isina-Pilipinong ortografiya sa pagsasalin sa Tagalog ng William Tell ni Schiller at Fairy Tales ni Anderson. Muli niya iyong ginamit sa pagsulat ng kanyang unang novelang Noli Me Tangere sa Berlin noong 1887. Habang siya’y naglalakbay sa Brussels, nalathala sa La Solidaridad noong Abril 15,1890 ang artikulo niyang Sobre la Nueva Ortografiya de la Lengua Tagala (Hinggil sa Bagong Ortografiya ng Wikang Tagalog). Sa artikulong iyon, inilahad ni Rizal ang mga tuntunin ng bagong ortografiyang Tagalog at, nang may pagpapakumbaba at katapatan, ibinigay niya ang kredit ng adapsyon ng bagong ortografiya kay Dr. Trinidad H. Pardo de Tavera, may-akda ng El Sanskrito en la Lengua Tagala (Ang Sanskrito sa Wikang Tagalog) na nalathala sa Paris noong 1884. Para sa record, isinulat ni Rizal, nang kapag inugat ang kasaysayan ng ortografiyang ito na siya nang ginagamit ng mga mulat na Tagalista, ay maibigay kay Caesar ang kay Caesar. Ang inovasyong ito ay bunga ng mga pag-aaral sa Tagalismo ni Dr. Pardo de Tavera. Ako ay isa lamang sa mga masigasig niyong propagandista (Zaide & Zaide, 199:169-170). Bunga ng pagpapahintulot ng pagpapalimbag ng diksyunaryo at aklat sa gramatika ng Wikang Pambansa at ng pagpapasimula ng pagtuturo ng Wikang Pambansa sa mga paaralan noong 1940, binalangkas ni Lope K. Santos ang bagong alfabeto na nakilala sa tawag na Abakada dahil sa tawag sa unang apat na titik niyon. Ang abakada ay binubuo ng dalawampung titik: labinlimang katinig at limang patinig, na kumakatawan sa isang makahulugang tunog bawat isa. Noong 1971, nadama ang di-kasapatan ng dating Abakada sa malawakang panghihiram ng mga salita at sa pagbaybay ng mga pantanging ngalan. Bunga nito, nilikha ang Surian ng Wikang Pambansa ang Lupong Sangguinian na siyang nagsagawa ng ga pag-aaral. Nagkaroon din ng ilang public hearings ang Lupon sa Pambansang Wika ng Kunvensyong Konstitusyunal. Makalipas ang tatlong buwan, inilahad ng Lupong Sanggunian ang kanilang pasyang dagdagan ng labing-isang titik ang dating Abakada. Iminungkahi nilang idagdag ang mga sumusunod: C, CH, F, J, Ñ, LL, Q, RR,V, X, at Z na gagamitin sa pagbaybay ng mga salitang hiram at mga pantanging ngalan. Ang ilan sa mga naging problema ng mungkahing alfabetong ito ay ang magiging katawagan ng bawat titik at ang magiging kaayusan o order ng mga ito sa alfabeto. May ilang mga mungkahi ang ikinonsider kaugnay nito. Una sa mga ito ay ng sumusunod: Narito naman ang isa pang mungkahi: Hindi pa mang ganap na nalilinaw ang mga tanong na kaugnay ng mungkahi ng Lupong Sanggunian, inilathala ng Sanggunian ng Surian ng Wikang Pambansa ang tuntunin sa palabaybayang Pilipino noong Abril 1, 1976. Kahugnay nito, ipinalabas ng Kagawaran ng Edukasyon at Kultura noong Hulyo 30,1976 ang Memorandum Pangkagawaran Blg. 194 upang pagtibayin ang nasabing tuntunin. Ngunit marami ang tumutol sa pinagyamang Abakada at sa tuntunin ng palabaybayin nito. Ilan sa kanilang mga argumento ay ang mga sumusunod: 1. Hindi malinaw kung paano tatawagin ang mga letra at kung paano ito pagsusunud-sunurin. 2. Ang pagsasama ng digrafikong CH, LL, RR, at NG, gayundin ng mga may kilay na N ay isang paraang di-matipid. Ang mga wika sa daigdig na may titik-Romano ay unti-unting nagbabawas ng kanilang mga digrafo upang makapagtipid at upang maging praktikal na rin. Ang pagdaragdag ng mga diagrafo, kung gayon, ay isang hakbang na paurong. Kung pagtuturo ng pagbaybay ang pag-uusapan, kapag naisulat na ng isang mag-aaral ang C at H nang hiwalay, maisusulat na rin niya ang digrafong CH. Gayundin ang letrang LL, RR, at NG. Ang letrang Ñ naman ay may kilay lamang na N. 3. Mismomh Malakanyang, sa isang liham sa Direktor ng SWP noong Enero 11, 1973, ay tumanggi sa pagsasama ng mga digrafong CH, LL, RR, at NG at iminungkahing dalawampu’t pitong letralamang ang gamitin. 4. Hindi rin maayos gamitin sa enumerasyon o sa pagbabalangkas ang alfabetong may digrafo. Bunga ng mga pagtutol at pag-aalalang ang mga ganitong pagbabago ay magbubunga lamang ng kalituhan lalo na ssa mga batang nagsisimula pa lamang matutong sumulat at bumasa sa mga paaralang primarya, ang mga mungkahing pagbabago ay hindi tinanggap nga taongbayan. Ito ang dahilankung bakit ang dating Abakada pa rin ang ginamit nga taong-bayan at ng midya at itinuro sa mga paaralan magng hanggang unang pitong buwan ng 1987. Nagkaroon lamang ng malawakang pagtanggap sa mga pagbabago sa alfabeto noong mga huling buwan ng 1987 nang ipalabas ng Linangan ng mga Wika sa Pilipinas ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 81 noong Agosto 6, 1987, na may pamagat na Ang Alpabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino. Simula noon, ang ating alfabeto ay nagkaroon na ng dalawampu’t walong titik na tinatawag nang pa-Ingles maliban sa Ñ at may pagkakasunod-sunod na ganito: Samakatwid, ang pasalitang pagbaybay ng mga sumusunod na salita ay ganito: ibon= /ay bi o en/ at hindi / I ba on na/, kintin= /key ay en ti ay en/ at hindi na /ka i na ta i na/, bote= /bi o ti i/ at hindi na /ba o ta e/, U.P. = /yu pi/ at hindi /u pa/, M.L.Q.U.= /em el kyu yu/ at hindi /ma la kyu u/. Mapapansing ang mga titik ng Baong Alfabeto ay mula sa dalawampung titik sa dating Abakada na dinagdagan lamang ng walong bagong titk na gagamitin sa pagbaybay ng mga pangngalang pantangi, salitang hiram, salitang pang-agham, at teknikal, salitang may inconsistent na baybay at mga simbolong pang-agham. Mapapansin ding ang walong dagdag na letra ay mula naman sa labing-isang iminungkahing idagdag noong 1971. Hindi na lamangh isinama ang mga digrafong CH, LL, at RR para sa ekonomiya o pagtitipid. Pinanatili naman ang digrafong NG dahil ito ay tatak na ng ating katutubong alfabeto. Kamakailan, lumikha ng isang teknikal na panel ang Komisyon ng Wikang Filipino na siyang lumikha ng 2001 Revisyon sa alfabetong Filipino at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino. Walang pagbabago sa komposisyon at tawag ng mga letra sa revisyong ito. Pinalalawak lamang nito ang gamit ng mga dagdag na letra na nilimitahan ng patnubay sa ispeling noong 1987. Ang mga dagdag na titik na pinalawak ang gamit ay ang F, J, V, at Z. Sa Kabanata VII ng aklat na ito, tinalakay nang detalyado at komprehensivo ang kalikasan at tuntunin ng pinakahuling revision sa ating ortografiya.