ISTANBUL TİCARET ODASI
YAYIN NO: 1997-34
AZERBAYCAN
ÜLKE PROFİLİ, MEVZUAT
VE
TÜRK GİRİŞİMCİLERİ
Hazırlayanlar:
Dr.Cengiz ERSUN
TezerPALACIOĞLU
Haziran 1997
MEGA
A
J
A
N
S
REKLAMCIUK MATBAACILIK FUAR HIZMELERI LTD. STÍ.
Tel: (0212) 517 80 50 Tel/Fax: (0212) 517 99 16
ÖNSÖZ
Dünya ekonomik ve siyasi tarihinde en önemli dönemlerden birisi
hiç kuşku yoktur ki, eski Doğu Bloku'nun yıkılması ve soğuk savaş
döneminin sona ermesidir. 1980'li yıllann sonunda, özellikle iletişim ve
ulaşım teknolojisindeki sınır tanımayan atılımlar sonucunda, tüm dünya
halklannın "hür demokrasi, hür piyasa" kavramlanna saniması ile başlayan
hareketler, siyasi bloklan ortadan kaldırmış ,ekonomi siyasete bir kez daha
üstün gelmiştir.
Bu dönemde bağımsızlıklannı ilan ederek, siyasi, ekonomik,
kültürel her alanda yeniden yapılanma çalışmalanna girişen eski SSCB ve
Doğu Avrupa ülkelerinin artık girişimci ruhu ile tüm dünyaya yayılan Türk
işadamlan için arzettiği büyük potansiyel bu ülkelerdeki Türk sermayesinin
önemli ölçüde artması sonucunu vermiştir.
Özellikle Azerbaycan, sahip olduğu dil, din, ırk, coğrafi yakınlık gibi
avantajlan ile Türk girişimcileri için bir çekim noktası olmuştur ve olmaya
devam etmektedir.
İlk kez geçtiğimiz yıl Batı Avrupa ülkeleri için başlatılan, bu yıl
başında Ukrayna ile sürdürülen ve yurtdışında faaliyet gösteren Türk
girişimcilerinin oluşturduğu büyük güçten, bilgi ve birikimlerinden istifade
edilebilmesi, özellikle ürünlerine ihraç pazarlan bulmaya çalışan ancak çok
çeşitli nedenlerle yurtdışına açılamayan KOBİ'lerimiz ile işbirliğinin
geliştirilmesi ve yabancı yatınmcılara, mevzuat, ülkenin genel yapısı gibi
konularda bilgi sunulması hedefini taşıyan çalışmalanmız bu kez
Azerbaycan için gerçekleştirilmiştir.
Bu araştırmaya yardımcı olan başta TC Bakü Büyükelçimiz Ö.Faruk
Loğoğlu, Ticaret Müşavirimiz Derviş Öztürk, Ekonomi Başmüşavirimiz
Mustafa Adıgüzel, Maliye Müşavirimiz Lütfi Özyazıcıoğlu olmak üzere,
araştırmamızın gerçekleştirilmesinde katkısı bulunanlara, gerekli temas ve
değerlendirmeleri yaparak çalışmayı hazırlayan Odamız ekibine teşekkür
eder, çalışmanın yurtdışına açılmayı planlayan yeni pazar olanaklan
araştıran küçük ve orta ölçekli işletmelerimize ve diğer ilgililere faydalı
olmasını dilerim.
Prof.Dr.İsmail Özaslan
Genel Sekreter
Metni Baskıya Hazırlayan:
Sibel Engin
SUNUŞ
Azerbaycan Ülke Profili, Mevzuat ve Türk Girişimcileri adlı bu
çalışmamız ilk kez geçtiğimiz yıl, önce Almanya, sonra Fransa-BelçikaHollanda ile başlatılan ve 1997 yılı başında ise Ukrayna ile devam ettirilen
araştırmalanmızın bir devamı niteliğinde olup, yurtdışındaki Türk
girişimcilere ilave olarak ülkede iş yapabilmek için gerekli mevzuat ve
ekonomik görünüm ile ilgili bilgilerin yeralması ile, Ukrayna'yı konu alan
çalışmada olduğu gibi, ilk iki çalışmadan aynimaktadır.
Araştırma ile ilgili çalışmalanmız kaynak taraması ile başlamış ve
sözkonusu
ülkelerdeki
girişimcilerimize
yönelik
bir anket
formu
hazırlanarak adresi temin edilebilen Türk firmalanna gönderilmiştir.
Odamız Ticari Dokümantasyon Merkezi ve diğer kaynaklardan elde edilen
bilgiler üzerinde masabaşı çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bir sonraki aşama
olan saha çalışmasında ise Azerbaycan'daki durum yerinde tetkik
edilmiştir. Bu aşamada Bakü'de TC Büyükelçiliği ve TC Ticaret, Ekonomi
ve Maliye Müşavirlikleri yanısıra çeşitli Bakanlıklar, Azerbaycan Ticaret ve
Sanayi Odası ve Türk girişimcileri ile yüzyüze görüşmeler yapılmıştır. Veri
temini Mayıs 1997 sonu itibariyle kapatılmıştır. Saha çalışmalan sırasında
derlenen bilgiler ile daha önce edinilen bilgi ve dokümanlar kısa süre
içerisinde yeniden inceleme ve tasnife tabi tutularak değerlendirilmiş ve
anket formlan da dikkate alınarak araştırma raporu hazırlanmıştır.
Raporda yerverilen bazı bulgulara aşağıda yer verilmektedir:
• Azerbaycan, Kafkas Cumhuriyetleri içinde sahip olduğu stratejik
konum, eşsiz değerli petrol rezervleri, dil, din, ırk yakınlığı ve
benzeri nedenlerle Türkiye için ekonomik ve siyasi açıdan büyük
önem taşımaktadır. Azerbaycan'ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke
olan Türkiye, onun modern dünyada yerini alabilmesi için maddi
manevi her tür desteği uluslararası ve ikili düzeyde
sağlamaktadır.
•
Ülke 7.5 milyon nüfus ile küçük bir Pazar görünümü arzetmesine
karşın ekonominin hemen her alanının özellikle 8 yıl süren
Ermenistan'la savaş ve ülkenin halen % 20'sinin işgal altında
olması sonucu yeniden yapılanma ihtiyacı içinde bulunması,
mutlaka gözönüne alınması gerekli bir durum arzetmektedir.
• Bağımsızlığı izleyen ilk 5 yıl içinde ekonominin hemen her
alanında yaşanan; üretim düşüşü, enflasyon, işsizlik gibi
olumsuzluklar 1996 yılı itibariyle kontrol altına alınmış, ilk defa
pozitif büyüme sağlanırken para piyasalannda ve siyasette
istikrar sağlanmıştır.
• Yabancı sermaye girişleri her yıl yaklaşık % 100 artışla
yıllık 500 milyon $ seviyelerine, ulaşmıştır. 1997 yılında
yaklaşık iki katı bir artış beklenmektedir. Ancak giren
sermayeyi petrol ve petrol dışı sektörlere olan yatınmlar
iki ayn bölümde incelemek gereklidir.
1996'da
ise yine
yabancı
şeklinde
• 3.5 milyar ton ile ifade edilen son derece zengin ülke
petrollerinin çıkaniması, işlenmesi ve taşınması yabancı sermaye
için birinci öncelik taşımakta olup imzalanan 5 petrol anlaşması
kapsamında ülkeye girecek yatınmın 17-18 milyar $'ı bulması
beklenmektedir. Bu büyük projelerden ikisinde TPAO da pay
sahibi olup, petrolün taşınacağı boru hattı güzergâhı için
girişimler sürdürülmektedir.
•
Petrol dışı sektörler açısından bakıldığında Türkiye birinci
yatınmcı ülke statüsünü almaktadır. Ekonomi Bakanlığı verilerine
göre 470 Türk firması kayıtlı olup bu sayının esasen 800
civannda olduğu bildirilmektedir. Kurulan ortak girişimler
içerisinde Türkiye'nin payının % 61'le ifade edilmesi, Türk
girişimciliğinin boyutunu açıkça ortaya sermektedir.
• T.C.Bakü Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği ve TÜSİAB (Türk
Sanayici Işadamlan Beynelhalk Cemiyeti) kayıtlı 295 firma
arasında önceliği inşaat, inşaat malzemeleri sektörü alırken,
gıda, konfeksiyon, otomotiv sektörleri bunlan izlemektedir.
•
Mevzuat açısından bazı eksiklikler ve sorunlar bulunmakla
beraber Uluslararası Teşkilatlann da katkısıyla son derece hızlı
bir gelişim ve değişim sözkonusudur.
Netice itibariyle Azerbaycan taşıdığı potansiyel ile Türkiye ve Türk
girişimciler için bir çekim noktası hüviyetindedir.
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
ÖNSÖZ
SUNUŞ
I. BÖLÜM: GENEL BİLGİLER
1. Tarihi
2. Coğrafi Yapı
3. Demografik Yapı
4. İdari Yapı
5. EI<onomil< Yapı
6. Türkiye ile İlişkileri
1
1
2
5
7
10
27
II.
1.
2.
3.
34
34
44
51
BÖLÜM: YABANCI SERMAYE
Genel Olarak ve Sektörler İtibariyle Yabancı Sermaye
Ülkeler İtibariyle Yabancı Sermaye
Azerbaycan'daki Türk Girişimcileri
III. BÖLÜM: YABANCI SERMAYE İLE İLGİLİ YASAL MEVZUAT ..
1. Şirket Kuruluşu
2. Bazı Mülkiyetçilik Faaliyeti Çeşitlerine Özel Müsaadenin
Verilmesi Hakkında Kanun
3. Bankacılık
4. Vergilendirme
5. Sigorta Kanunu
6. Özelleştirme
7. Yabancı Sermaye Kanunu
8. Dış Ticaret ile İlgili Düzenlemelerin Daha da İyileştirilmesi
Hakkında Ferman
9. Diğer Mevzuat
ı.
71
71
90
105
IV.BÖLÜM: İŞADAMLARI İÇİN YARARLI BİLGİLER
1. Ülkeye Gidiş
2. Ne Zaman Gidilir?
3. Pasaport ve Gümrük İşlemleri
4. Ulaşım
5. Döviz Bozdurma
6. Haberleşme
7. Yemek
8. Konaklama
9. Çalışma Saatleri ve Resmi Tatiller
10.Yararlı Adresler
11 .Türkçe-Azerice Sözlük
106
106
106
106
107
107
107
108
108
109
110
115
72
73
74
78
78
80
Sayfa No
V.BÖLÜM: EKLER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Azerbaycan'da Faaliyet Gösteren Türk Şirketleri
Azerbaycan'da Faaliyet Gösteren Alman Şirketleri
Azerbaycan'da Faaliyet Gösteren İngiliz Şirketleri
Azerbaycan'da Faaliyet Gösteren ABD Şirketleri
Azerbaycan'da Faaliyet Gösteren İran Şirketleri
Azerbaycan'da Faaliyet Gösteren Rusya Federasyonu Şirketi..
Azerbaycan Ticaret ve Sanayi Odası Üyeleri
1997 Yılında Bakü'de Düzenlenecek Fuariann Listesi
1.7.1997 Tarihi İtibariyle Çeşitli Kanun ve Düzenlemelerde
Yapılan İlave ve Değişiklikler
KAYNAKLAR
116
141
143
145
147
148
149
152
153
TABLO DİZİNİ
1. Sektörler İtibariyle GSYİH
2. Temel Ekonomik Veriler
3. Temel Ürünler İtibariyle Tanm Sektörünün Seyri
4. Ham Petrol ve Doğalgaz Üretimi
5. Üretim Endeksi
6. Seçilmiş Sınai Ürünler Üretimi
7. Dış Ticareti
8. Temel Dış Ticaret Kalemleri (1996)
9. Türkiye ile Dış Ticareti
10.Sektörler İtibariyle Türkiye'ye İhracat
11 .Sektörler İtibariyle Türkiye'den İthalat
12.Başlıca Maddeler İtibariyle Türkiye'ye İhracatı
13.Başlıca Maddeler İtibariyle Türkiye'den İthalatı
14.Sektörler İtibariyle Yabancı Sermaye
15.Petrol Dışı Sektörlerde Ülkeler İtibariyle Yabancı Sermaye
Sayfa No
12
14
17
19
21
22
23
25
29
30
31
32
32
43
46
ŞEKİL DİZİNİ
1. 1996 İtibariyle GSYİH
2. Yıllar İtibariyle GSYİH Gelişimi
3. Üretim Endeksi
4. Dış Ticarette Önemli Ortaklar
5. Temel Dış Ticaret Kalemleri (1996)
6. Türkiye ile Dış Ticareti
7. Yıllar İtibariyle Yabancı Sermaye Gelişimi
8. AUPK (Mega Proje) Hisse Dağılımı
9. Şah Denizi Projesi Hisse Dağılımı
lO.Karabağ Projesi Hisse Dağılımı
11.Eşrefi-Tanyildızı Projesi Hisse Dağılımı
12.Petrol Dışı Sektörlerde Ülkeler İtibariyle Yabancı Sermaye
13. Petrol Dışı Sektörlerde Yatırımlarda Türk Girişimcileri Payı
14.Sektörler İtibariyle Türk Girişimcileri
Sayfa No
12
15
21
24
26
29
35
37
38
39
40
46
52
62
I. BOLUM
GENEL BİLGİLER
1. TARİHİ
Azerbaycan
tarihinin
l\/I.Ö.3.yy'a
kadar
uzandığı
tahmin
edilmektedir. 4.yy'da Hıristiyanlığı seçen ülke 7.yy. ortalanndan itibaren
Araplann
istilası
ile Müslümanlığa
geçmiştir.
11.yy.
başlannda
Selçuklulann gelmesiyle Türklerin hakimiyetine geçen ülke, bu tarihten
itibaren uzunca bir süre Türkler ve Moğollann hakimiyet mücadelesine
sahne olmuş, 17.yy'da ise Pers Imparatorluğu'na bağlanmıştır. Bundan
yaklaşık iki yüzyıl sonra Ruslann saldınlanna maruz kalan Azerbaycan
1828'de Rusya ve Iran arasında imzalanan Türkmençay anlaşması ile iki
parçaya bölünmüştür. Bu anlaşmaya göre aras nehrinin kuzeyinde kalan
ve ülke topraklannın ve nüfusun yaklaşık 2/3'üne karşılık gelen bölüm ise
İran'da kalmıştır. Rus idaresi sırasında bugün Ermeni-Azerbaycan
sorunlannın temelini teşkil eden Karabağ'a Ermeni nüfus göç ettirilmiştir.
1917'de
Rusya'da
başlayan
ihtilalin
yarattığı
boşluklan
değerlendiren Azerbaycan Türkleri toplanan Kafkasya Kurultayının
ardından 28 Mayıs 1918'de Milli Azerbaycan Cumhuriyetini ilan etmişlerdir.
Kafkasya'da bağımsız, demokratik, laik ve parlemente, ordu, milli paraya
sahip bu ilk devlet Osmanlılann da I.Dünya Savaşı'nı kaybetmelerini fırsat
bilen Bolşevik Ruslar tarafından 27 Nisan 1920'de işgal edilmiş ve 70 yılı
aşan bir süre Sovyet Cumhuriyetlerinden biri olarak yaşamaya mahkum
edilmiştir.
Bu süre zarfında Türkiye ile Azerbaycan'ın irtibatı kesilmeye
çalışılmış, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile Azerbaycan arasına doğru
uzatılan Ermenistan ile Türkiye ile Azerbaycan sının arada sadece 9 km.
olmak üzere Nahçıvan'la sınırlandınimıştır.
1980'li yıllann sonlanna doğru başlayan özgürlük hareketleri 19-21
Ocak 1990 tarihlerinde Rus tanklannın Bakü'ye girmesiyle kanlı bir şekilde
bastınimasına rağmen durmamış. Halk Cephesi diye tabir edilen
bağımsızlık yanlısı grubun her geçen gün artan etkisi ile 30 Ağustos
1990'da Azerbaycan Meclisi bağımsızlığını ilan etmiş ve Aralık 1991'de de
ezici bir çoğunlukla Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kuruluşunu onaylamıştır.
Bu gelişmelere ilave olarak 25 Aralık 1991'de Kril alfabesinin
bırakılarak Latin alfabesine geçilmesi onaylanmıştır. Yine 7 Haziran 1992
seçimleri ile eski Komünist partisi lideri Ayaz Muttalibov yerine Ebulfeyz
Elçibey seçilmiş, Ekim 1993'te ise çıkan iç kanşıklığın ardından Haydar
Aliyev 5 yıllık bir dönem için Cumhurbaşkanı olmuştur. Kasım 1995'te
yapılan referandum ile yeni anayasa kabul edilerek Meclis yenilenmiştir.
2. COĞRAFİ YAPI
Yüzölçümü
: 86.600 km^
Üç kafkas cumhuriyeti içinde en fazla
yüzölçümüne
sahip
olan
Azerbaycan
yaklaşık
Avusturya
veya
Portekiz
büyüklüğündedir.
Konum
: Ermenistan ve
Gürcistan ile
birlikte
Kafkasya'da yeralır. Doğusu yaklaşık 810
km. boyunca Hazar Denizi kıyısında yeralan
ülke batıda Ermenistan (566 km), güney ve
güneybatıda İran (432+179 km), kuzeyde
Rusya Federasyonu (Dağıstan Cum.284
km), kuzeybatıda ise Gürcistan (322 km) ile
komşu durumdadır.
Aynca tamamı Ermenistan topraklan içinde
kalan ve ana vatan ile bağlantısı kesilen
Azerbaycan'a ait Nahçıvan özerk bölgesi
dolayısı ile Türkiye ile çok dar bir (9 km)
sının
mevcuttur
Azerbaycan'ın
Ermenistan'a sınır güney bölgeleri içinde
yaklaşık 150.000 Ermeni nüfusa sahip
Dağlık-Karabağ yeralmakta olup bu bölge
dolayısı ile uzun yıllar süren savaşın
ardından Azerbaycan'ın % 20'lik bölümü
Ermenistan
işgaline
uğramıştır.
Mayıs
1994'te ilan edilen ateşkes ile çatışmalar
durmuş ancak 1 milyona yakın Azeri'yi
yerinden eden işgal önlenememiştir.
Ekilebilir Alan
% 18 (1.549.000 hektar)
Orman ve Meşelik
% 12 (1.037.000 hektar)
Otlak
o/o 1.4 (114.000 hektar)
Nadas
% 1.1 (95.000 hektar)
Çok Yılhk Ekili
% 3 (257.000 hektar)
Bahçeler
% 1.8 (156.000 hektar)
İskân ve Tarım Dışı
% 36.2 (3.137.000 hektar)
Önemli Nehirleri
Kür (1515 km), Aras (1072 km), Samur,
Perter, Şamhor, Gence.
Önemli Dağlan
Azerbaycan topraklannın yaklaşık % 35'i
dağlarla kaplı olup, kuzeyde yüksekliği
4000-4500 metreye ulaşan Büyük Kafkas
Dağlan,
batıda
Kuzeydoğu
Anadolu
dağlannın bir uzantısı olan ve yer yer 35004000 m. yüksekliğe ulaşan Küçük Kafkas
Dağlan ile 2000-2500 m. yükseklikte Taliş
Dağlan yeralmaktadır.
Ulaşım
: 24.000 km.karayolu(yaklaşık yansı stabilize)
1.280 km'si elektrikli, 2.125 km. demiryoluna
sahiptir. Eski Sovyet Sisteminin yapısı
gereği trafiğin büyük bölümü (3/4) demiryolu
ile sağlanmaktadır.
Başkent Bakü ana liman ve havaalanı ile
metro sistemi yanında Hazar Denizi'ndeki
gemi taşımacılığının işletme merkezi olarak
ulaşım açısından en iyi olanaklara sahiptir.
Buna karşın gerek Ermenistan ile yaşanan
savaş ve Rusya Federasyonu'nda yaşanan
Çeçen ve Dağıstan meseleleri dolayısı ile
ülkenin dışa açılımı çok güç olmaktadır.
1995'te
Rusya
Volga
nehrini
Azeri
gemilerine kapatmıştır. 1996 Haziranında
kısmen açılma olmuşsa da demiryollannın
da
kapatılması
nedeniyle
üzerinden dışa açılmaktan
kalmamıştır.
Gürcistan
başka yol
Uzaklık
: 1783 km. (İstanbul-Bakü kuşuçuşu)
İklim
: Kuzeyde ve batıda yeralan yüksek dağlık
bölgelerde kuru, karasal iklim
hüküm
sürerken güneyde kuru ve tropikal, Hazar
Denizi'ne kıyı olan bölgelerde ise ılıman
iklim hüküm sürmekte olup dünyada varolan
11 iklim kuşağından 9'u Azerbaycan'da
yaşanmaktadır.
Yıllık ortalama sıcaklık
;13-14.5°C
Ocak ayı ortalama sıcaklık
: 0-4 °C
Temmuz ayı ortalama sıcaklık: 25-28 °C
Yıllık ortalama yağış miktarı
: 1000-1800mm
Zaman Ayarı
: GMT'den 4, Türkiye'den 2 saat ileri.
Telefon Kodu
: 994 (Azerbaycan)
12 (Bakü)
3. DEMOGRAFİK YAPI (1.1.1997)
Nüfus
: 7.570.100 (1.1.1997)
Nüfusun Yıllık Büyüme Oranı
Son 5 yıl (ortalama) : % 1.3
Son yıl
: % 0.4
Kentli Nüfus
: % 52.5
Köylü Nüfus
: % 47.5
Erkek Nüfus
: % 49.2
Kadın Nüfus
: % 50.8
16-59 Yaş Arası
:%53.9
Çalışan Nüfus
: %38.1
Nüfus Yoğunluğu
: 866 kişi/km^
751 kişi/km^ (Bakü)
Önemli Şehirler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bakü (yaklaşık 3 milyon nüfusmültecilerle beraber)
Gence
Sumgait
Nahcivan
Ali Bayramlı
Kuba
Lenkeran
Haffalan
Susa
Binkeçevin
Tezlap
Seki
Etnik Dağrhm (1995)
Azeri
Dağıstanlı
Rus
Ermeni
Bebek Ölümleri
%o 20.3
%
%
%
%
90
3.2
2.5
2.3
Doğuşta Yaşam Beklentisi : % 68.5 (Yıl)
Okur-Yazar Oranı
: % 97
10000 Kişiye Düşen Doktor:: 39.2
10000 Kişiye Düşen
Hastane Yatağı
; 99.7
100 Kişiye Düşen Kitap
: 522
100 Aileye Düşen;
Telefon
Saat
Radyo
Televizyon
Fotoğraf Makinesi
Buzdolabı ve
Soğutucular
Çamaşrr Makinesi
Dikiş Makinesi
Elektrikli Süpürge
Bisiklet ve Mopedler:
Araba
38
271
62
76
14
67
48
42
28
15
21
Dil
Azeri Türkçesi, Rusça.
Din
Müslüman (% 87)
(3/4 Şii, 1/4 Sünni)
4. İDARİ YAPI
Yönetim Biçimi
Cumhuriyet
1988'de Eski SSCB Cumhuriyetleri arasında
Baltık Cumhuriyetleri dışında egemenliğini
gayri resmi tartışmaya başlayan Azerbaycan
31 Ağustos 1991'de bağımsızlığını ilan
etmiştir.
12 Kasım 1995'te % 91.9 evet oyu ile kabul
edilen anayasa ile Başkanlık sistemine
geçilmiştir.
Yönetim Organları
Cumhurbaşkanlığı
Haydar ALİYEV
3 Ekim 1993'te oylann % 98.9'unu alarak 5
yıllık bir dönem için seçilmiştir.
Eski
SSCB'nin
güçlü
idare
organı
olan
Politbüronun da üyeliğini yapan ve ipleri
elinde tutan 11 kişiden biri olan ALİYEV
Başkanlık sisteminin de kabulüyle birlikte
çok güçlü bir kişilik haline gelmiştir.
Bakanlar Kurulu
Artur Raşidzade (Başbakan)
18
Bakanlığa
sahip
siyasi
yapıda
Bakanlıklarla eşdeğer bir statüye yakın
çeşitli Komite, Birlik ve Konsernlerin varlığı
sözkonusudur.
Parlamento
İdari Bölünüş
: 5 yıl için seçilen 425 üyeli Milli Meclis
yasama
organı
olarak
faaliyet
göstermektedir. 12 Kasım 1995'te anayasa
değişikliği için yapılan referandumla birlikte
çok partili seçimler de yapılmıştır. Sonuçlara
göre 25 milletvekili siyasi partilerden, 100
milletvekili de bağımsız olarak meclise
girmiştir. 25 milletvekilinin 19'u % 62.6 oy
alan YAP (Yeni Azerbaycan Partisi), 3'ü %
9.7 oy alan AHCP (Azerbaycan Halk
Cephesi Partisi) 3'ü de % 9.3 oy alan AMİP
(Azerbaycan
Milli
İstiklal
Partisi'nden
seçilmiş, seçimlere katılan diğer 5 parti ise
% 8 ülke barajını aşamamıştır. Halen 32
siyasi partinin faaliyet gösterdiği ülkede
Meclise girebilen 3 partinin dışında Müsavat
ve Sosyal Demokrat Parti'nin de siyasette
ağırlığı hissedilmektedir.
: 65 Bölge (Rayon)
1 Özerk Bölge
69 II
Dağlık Karabağ ve Nahçıvan Sorunu:
Dağlık Karabağ bölgesi Azerbaycan sınırlan içinde yeralan ve tarih
içinde Azerilerin yoğunlukta olmasına karşın Sovyet politikası çerçevesinde
1920'li yıllarda Ermeni nüfusun yerleştirildiği, 4388 km^ yüzölçümüne ve
150.000 Ermeni nüfusuna sahip bir bölgedir. 1921'de Rusya Komünist
Partisi'nin Kafkasya bölümü tarafından Ermenistan'a ait olduğu karan
alınmış ancak o zamanın milliyetlerle ilgili Parti Komiseri Stalin tarafından
birkaç gün içinde karar geri alınmış, tekrar Azerbaycan'ın hakimiyetine
bırakılan bölge 1923'te özerk hale getirilmiştir.
Nahçıvan ise yine bu politika nedeniyle Azeri ana karasından,
Ermenilere verilen toprak ikramlan nedeniyle kopanlan ve bütünüyle
Ermeni topraklan içinde yeralan Azeri nüfusun yoğun olduğu bir bölgedir.
Türkiye ile Azerbaycan'ın yegâne sınınnı oluşturan (9 km) Nahçıvan
Elçibey, Aliyev gibi Azeri cumhurbaşkanlannın yetiştiği yer olarak ünlüdür.
Dağlık Karabağ bölgesinin Ermenistan'a bağlanması talepleri
1988'de Ermeni Yüksek Sovyetinden Azerbaycan'ın bölgedeki baskısını
öne sürerek bu yönde bir bildiri çıkartan Karabağ komitesinin kurulmasının
ardından başlamıştır. Moskova bunun üzerine bölgeye gönderdiği 5.000
kişilik askeri güçle kontrolü ele almıştır.
Buna karşın Azerbaycan bölgeye gıda, yakıt dahil mal sevkiyatına
uyguladığı ambargo ile Kasım 1989'da tekrar kontrolü ele alırken
Ermenistan bölgeyi kendi topraklannın bir parçası ilan ederek karşılık
vermiştir. Anlaşmazlık Nahçıvan'a da sıçramış ve 1991'de Azerbaycan ve
Ermenistan'ın bağımsızlıklannı kazanmalannın ardından bölgedeki Rus
birlikleri çekilince savaş patlak vermiştir. İç çekişmelerle güç durumda
kalan Azerbaycan 1993 sonunda Karabağ'daki kontrolü tamamıyla
kaybetmiş olup Azerbaycan topraklannın % 20'si Ermeni işgali altındadır.
Bu 14.167 km^ toprak ve yaklaşık 837 bin kişinin yaşadığı yerlerin
Ermenilerin eline geçmesi demektir.
Bu durum karşısında sessiz kalamayan uluslararası topluluk
girişimlerde bulunmuş, BM Güvenlik Konseyi 4 adet karannda tüm işgal
birliklerinin çekilmesini istemiştir. 1992 yılında AGİT (Avrupa Güvenlik ve
İşbirliği Teşkilatı) tarafından bir banş girişimi başlatılmış, aynca İran,
Türkiye, ABD ve Rusya çeşitli arabuluculuk girişimlerinde bulunmuşlardır.
Halen Nisan 1994'te Rusya'nın arabuluculuğu ile imzalanan ateşkes
yürüriüktedir.
Ermenilerie olan bu 8 yıllık anlaşmazlığın
Azerbaycan'a
topraklannın 1/5'i yanında 25.000 şehit ve 15 milyar $ ekonomik zarara
neden olduğu bildirilmektedir.
5. EKONOMİK YAPI
(Aksi belirtilmedikçe 1996 yılı verileridir)
Para Birimi
Manat (1 Ocak 1994'te tek para birimi olarak
kabul edilmiştir.)
Güncel Kur
1 $ = 4.300 Manat (1996 ortalama alış)
1 $ = 4.090 Manat (16 Mayıs 1997, alış)
GSYİH (Milyon $)
3.118
Kişibaşı GSYİH
(Cari Fiyatlaria $)
410
Kişibaşı GSMH (SAP, $)
994
Reel GSYİH Büyüme Hızı
(%, son 5 yıl ortalama)
-15.52
Reel GSYİH Büyüme Hızı
(%, son yıl)
+ 1.2
Tüketici Fiyatları Endeksl(%): 19.9
Toplam İşgücü
2.886.000
Kamu İşgücü
1.606.000
Kayıtlı İş Arayanlar
76.618
İşsiz Kabul Edilenler
32.751
İşsizlik Ücreti Alanlar
3.110
Kayıtlı Olmayan İşsiz
1.170.000 (%20)
İşsizlik Ücreti (Ort.)
3.2 $(13.000 Manat)
Asgari Ücret
: 13.5 $ (55.000 Manat)
Ortalama Ücret
: 28.2 $(115.000 Manat)
İşgücü Dağılımı (1995)
Tarım
:%31.3
Sanayi
:%11.2
İnşaat
: % 6.5
Ulaştırma
: % 6.7
Ticaret ve Diğ.Maddi Hzm: % 14.5
Konut ve Belediye Hizm. : % 3.2
Bilim, AR-GE
:%1.3
Eğitim
: % 13.4
Sağlık, Sosyal Güvenlik : % 6.2
Kredi Sigorta & Diğerleri : % 3.9
Dış Ticaret (Milyon $)
jthalat
İhracat
Açık
Dış Borç (Milyon $)
960.6
631.2
-329.4
: 1.210
5.1. GENEL EKONOMİ
Azerbaycan ekonomisinin en belirgin özelliği petrole dayalı sanayi
ile tanm sektörlerinin ağırlığıdır.
TABLO: 1
SEKTÖRLER İTİBARİYLE GSYİH (%)
Tarım
Sanayi
İnşaat
Ulaştırma
Diğer
TOPLAM
1991
39.1
30.3
7.9
6.6
16.0
100.0
1992
23.0
26.1
6.4
3.8
40.7
100.0
1993
33.3
34.9
4.6
3.3
23.9
100.0
1994
34.7
36.0
3.5
3.3
22.5
100.0
1995
35.1
35.4
3.0
3.2
23.4
100.0
Kaynak: IMF, ADIK (Azerbaycan Devlet İstatistik Komitesi
ŞEKİL: 1
1996 İTİBARİYLE GSYİH
Diğer
25%
Ulaştırma
3%
Sanayi
34%
1996
35.3
33.6
3.0
3.1
25.0
100.0
\
Ekonomi, bağımsızlık sonrası çeşitli aşamalardan geçmekte olup
bu süreçte iki etkenin varlığı belirgin bir biçimde hissedilmiştir.
1. Sistem ve yapı değişikliğinin getirdiği sorunlar.
2. Ermenistan ile yaşanan savaş.
Bilindiği gibi eski Sovyet sistemi cumhuriyetlerin birbirine
bağımlılığını artıran, bir anlamda zorunlu kılan bir ekonomik ve siyasi yapı
arzetmekteydi. Bu yapının henüz hiçbir hazırlık yapılmadan, gerekli hukuki,
ekonomik, siyasi vb. her tür alt ve üst yapı oluşturulmadan ani olarak
çöküşünün getirdiği sorunlara bağlı üretimde yaşanan düşüş, işsizliğin,
enflasyonun artması, ihracatın düşerek ithalatın yükselmesi ^ b i ekonomik
güçlükler Ermenistan ile yaşanan savaş nedeniyle daha da ağırlaşmıştır.
Bu savaş nedeniyle ülkenin % 20'ye yakın bölümünün işgale uğraması,
savaşın bütçeye getirdiği ağır yüke kendi ülkelerinde mülteci durumuna
düşen yaklaşık 1 milyon Azerinin eklenmesi, acilen alınması gerekli
tedbirlerin uygulanmasını önlediği gibi Gürcistan ve Çeçenistan'da
yaşanan kanşıklıklar ve savaş ile birlikte yabancı yatınmlann ye dış
ticaretin gelişmesine de engel olmuştur.
Bu olumsuz gelişmelerin etkisiyle Azerbaycan ekonomisi oldukça
güç günler yaşamış, bağımsızlık öncesi eski Sovyet Cumhuriyetleri
arasında Satın Alma Gücü Paritesine göre Tacikistan, Özbekistan,
Türkmenistan ve Kırgızistan üzerinde ve Moldova ile yakın olan kişi başı
milli gelir günümüzde Tacikistan'ın ardından eh düşük ikinci duruma
gelmiştir. 1994 Mayıs ayında Rusya'nın arabuluculuğu ile imzalanan
ateşkes ve AGİT (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatınıh) banş çabalan
sonucu sekiz yıl süren savaş halen dondurulmuştur.
Bu tarihten itibaren reformlara girişen ülke zengin petrol ve
doğalgaz yataklan sayesinde yabancı yatınmı da çekmeyi başarmış, iç
kanşıklıklann da üstesinden gelerek özellikle 1995 yılında başlatılan ve
uluslararası finans kuruluşlannın desteği sağlanan programlann ardından
ekonomisini rayına oturtmaya başlamıştır.
Şekil 2'den de görüleceği üzere bağımsızlığın ilanından 1995'e
kadar olan 5 yıllık sürede GSYİH % 58.6 azalmış olup 1992'den
başlayarak üç sene boyunca GSYİH'nın büyüme hızı -% 20'lerin üzerinde
gerçekleşmiştir. Ancak 1995'te bu rakam -% 12.0'a düşmüş ve alınan
önlemlerin ve yabancı sermaye girişlerinin de etkisiyle ilk kez 1996'da %
1.2 ile pozitif büyüme sağlanmıştır. Yapılan projeksiyonlar büyümenin
önümüzdeki yıllarda hızlanarak süreceğini göstermektedir. 1997 ve 1998
için tahmini rakamlar ise % 3.5 ve % 5.8'dir.
TABLO: 2
TEMEL EKONOMİK VERİLER
L
GSYİH{Cari fiyat.milyar manat)
GSYİH ($ mn)
Kişi Başı Milli Gelir $
SAP GSYİH ($ mn)
Kişi Başı Milli Gelir(SAP)
Reel GSYİH Büyüme %
Tüketici Fiyatları Endeksi
Nüfus
İhracat FOB $ mn
İthalat CİF $ mn
Cari Hesaplar $ mn
Petrol Üretimi (1000 ton)
Döviz Kuru (Manat $)
1992
24.1
1.426
195
13.786
1.865
-22.6
616.0
7.3
1.275
786
488
223.9
16.90
1993
157.1
1.696
232
10.877
1.474
-23.1
1.130.0
7.3
725
629
58
207.7
92.60
1994
1.873.4
1.630
220
8.687
1.163
-21.1
1.664.0
7.4
637
778
-153
193.8
1.149
1995
10.568
2.394
319
7.390
985
-12.0
411.8
7.5
547
668
-201
181.3
4.414
1996
13.470
3.118
410
7.553
994
1.2
19.9
7.6
631
961
-400
180.0
4.320
Kaynak: EIU
NOT: Tabloda reel büyüme hızı (-) olmasına rağmen GSYİH'da $ bazında
görülen artış enflasyon/döviz kuru ilişkisinden kaynaklanmaktadır.
GSYİH'nın son yıllarda izlediği seyri gösteren bir şekil aşağıda
yeralmaktadır.
ŞEKİL: 2
YILLAR İTİBARİYLE GSYİH GELİŞİMİ
(1991=100)
GSYİH
1996
* 1997-98 rakamları tahmindir.
Kaynak: IMF, EIU
1997
1988
5.2. TARIM
Geniş ve verimli tanm arazilerine sahip olan Azerbaycan
ekonomisinde tanm halen ağırlıklı bir sektör olarak yeralmakta olup
GSMH'nın % 22.9'u ve istihdamın da % 38'ini karşılamaktadır. 1990 yılında
eski SSCB toplam gıda üretiminin % 1.6, pamuk üretiminin % 7, tütün
üretiminin % 22.5 ve üzüm üretiminin % 21'ini gerçekleştiren siyah havyar
üretiminde ise toplam dünya üretiminin % 80'i ile ilk sırayı alan
Azerbaycan'da tanm sektörü de büyük düşüş göstermiştir. Bu düşüşte
örneğin zeytinden zeytinyağı ve sabun üretecek tesislerin bulunmaması
örneğinde olduğu gibi eski ve yetersiz teknoloji kullanımı, savaş ortamı,
toprağın devlete ait olup üretimin kolhoz ve savhoz adı verilen işletmeler
eliyle yapılması faktörlerinin yanında 1991-1994 yıllan arasında uygulanan
ve gerek fiyatlara getirilen serbesti, gerekse SSCB'nin dağılması ile eski
Cumhuriyetlerden düşük maliyetli ithalat imkânının ortadan kalkması ve
geleneksel ihracat pazarlannın tıkanması ile artış gösteren girdi fiyatlanna
karşın, tanm ürünlerinin dünya fiyatlannın çok altında devlet tarafından
alınmasını öngören sistemdir.
1995 yılından başlayarak devletin pamuk, buğday vb. temel
ürünlerde belirgin olarak sürdürmekte olduğu kontrolü azaltmaya
başlaması ve çıkanlan "Toprak Islahatı Hakkında Mecelle" Kanunu ile
yürütülmek istenen reform programı ile devlet mülkiyetinde olan topraklann
% 44.7'sinih devlet mülkiyetinde tutulması, % 32.2'sinin belediyelere
bırakılması, % 22.4'ünün ise özelleştirilmesinin kararlaştınimasının olumlu
etkileri kendini göstermiş, tanm sektörü ilk kez 1996 yılında % 3 büyürken
birçok tanm ürünlerinde artış kaydedilmiştir.
Sözkonusu kanun çerçevesinde ülkede mevcut 1119 Kolhozdan
227 ve 686 Sovhozdan 192'si 1996 yılı içerisinde özelleştirilmiştir.
Toplamın % 20.2 ve % 30'u anlamına gelen bu özelleştirme yanında 103
Birlik de özelleştirilerek 11.612'si özel, toplam 17.897 yeni işletme
kurulmuştur.
TABLO: 3
TEMEL ÜRÜNLER İTİBARİYLE TARIM SEKTÖRÜNÜN SEYRİ
(1000 Metrik Ton)
1993
1994
1995
1996
1996/95
% Deq.
1413.2 1346.4 1337.2 1147.9
542.9 539.7 336.5 283.3
36.5
59.4
46.1
53.5
185.1 179.9 156.0 152.2
856.2 805.9 555.5 487.8
1196.4 1125.6 607.0 411.3
46.9
62.0
50.1
67.5
320.0 498.3 400.9 346.4
24.0
22.7
26.6
30.7
93.0
176.0 154.0 113.0
970.4 947.7 850.4 798.5
1037.5
284.0
21.0
150.0
471.2
317.0
45.0
323.4
19.4
84.0
751.0
921.4
274.1
8.5
155.5
424.1
308.6
41.6
324.4
9.4
82.0
826.3
1018.3
274.3
11.1
214.6
570.0
275.0
59.0
321.2
3.0
85.5
843.3
10.6
0.1
30.5
38.0
34.4
-10.9
41.8
-1.1
-68.1
4.2
2.0
584.5
520.0
455.8
477.0
4.6
1990
Tahıl (özel­
likle buğ(day)
Pamuk
Tütün
Patates
Diğer Sebzeler
Üzüm
Karpuz
Diğer Meyveler
Çay
Et
Süt
Yumurta
(milyon adet)
985.3
1991
958.2
1992
812.2
Kaynak: Azerbaycan Devlet İstatistik Komitesi, Tanm Bakanlığı, IMF
Tablodan görüleceği üzere 1991-1995 arası ülkede tütün üretimi
% 84, üzüm üretimi % 74.3, çay üretimi % 69.4, et, yumurta, sebze, pamuk
üretimi yaklaşık % 50 gibi ürkütücü boyutlarda azalmıştır. Ancak 1996'da
bu tablo halen azalmaya devam eden çay, üzüm, diğer meyveler kalemleri
dışında az da olsa artıya geçmiştir.
5.3. YERALTI KAYNAKLARI VE ENERJİ
Azerbaycan başta ekonomisinin can damannı oluşturan petrol ve
doğalgaz olmak üzere, demir, alüminyum, bakır, çinko, kurşun, arsenik,
mermer, ateş kili, altın, gümüş, kükürt, göl ve kaya tuzlan gibi yeraltı
kaynaklan açısından zengin bir ülkedir. Azerbaycan'ın sahip olduğu petrol
ve doğalgaz rezervleri ile ilgili veriler ise göz kamaştıncıdır.
•
Marko
Polo
dahi
hatıralannda
zenginliğinden bahsetmektedir.
• 20.yy başlannda dünya petrol
tarafından karşılanmaktaydı.
•
Azerbaycan'ın
arzının
yansı
petrol
Azerbaycan
II.Dünya Savaşı sırasında Azerbaycan eski SSCB üretiminin %
80'ini karşılayıp ilk sırada yeralmakta iken daha sonraki
dönemlerde Rusya Federasyonu ve Kazakistan'ın ardından
üçüncü büyük üretici durumunda idi.
• Topraklannın % 60'lık bölümünün petrol rezervine sahip olduğu
hesaplanan Azerbaycan'da bilinen petrol rezervleri 3.5 milyar
ton, doğalgaz rezervleri ise 600 milyar m^'tür. Bir karşılaştırma
yapmak için bahsetmek gerekirse Kuveyt'in petrol rezervi 13
milyar Rusya'nın 6.8 milyar, Nijerya'nın 2.8 milyar tondur.
• 36'sı karada, 14'ü Hazar Denizi'nde olmak üzere 50 saha
mevcut olup yaklaşık 10.500 kuyu ile petrol aranmaktadır.
•
Bakü ve Hazar Denizi petrolleri dünyanın oktan açısından en
kaliteli petrolleri arasında yeralmaktadır.
•
Petrol ve doğalgaz sektörleri tüm sanayi
GSYİH'nın ise % 15'ine tekabül etmektedir.
üretiminin
1/3'ü,
Son derece zengin yeraltı kaynaklanna ilave olarak 4900 mw kurulu
güç kapasitesi ile Azerbaycan elektrik üretimi açısından da Kafkasya'nın
en büyük üreticilerindendir.
Ancak SSCB döneminde petrol ve doğalgaz yataklannın aşın
kullanılması, mevcut tesislerde bakım yapılamaması, yeni teknolojilerin
devreye alınamaması ve ekonomide diğer bahiskonusu problemler
nedeniyle elektrik enerjisinde gerçek üretim kapasitesi 4.200 mw ile sınırlı
kalırken petrol ve doğalgaz üretiminde de düşüş kaydedilmiştir.
Hatta doğalgaz üretimi o derece düşmüştür ki, ülke kendi kendine
yeter durumda iken önce Rusya ve İran, daha sonra ise Türkmenistan ve
Çin'den doğalgaz ithal eder duruma düşmüştür. Ancak ithalat için gerekli
kaynağı
bulamayan
Azerbaycan
için çeşitli
uluslararası
finans
kuruluşlanndan kredi sağlanması projeleri ile birlikte çeşitli borç erteleme
planlan gündemdedir. Ülkenin doğalgaz açığının yıllık 3.5 milyar m^ olduğu
belirtilmektedir.
TABLO: 4
HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÜRETİMİ
1980
Ham Petrol(bin ton 14.653
Doğalgaz
(milyar m^
1985
1990
13.142 12.513
9.9
1992
1993
1994
1995
1996*
11.741 11.084
10.295
9.563
9.161
9.300
7.9
6.8
6.4
6.6
6.3
1991
8.6
* Tahmin
Kaynal<: EIU, Azerbaycan Devlet İstatistik Komitesi (ADİK), IMF
5.4. SANAYİ
Son derece zengin doğal kaynaklara sahip Azerbaycan'da doğal
olarak petrole dayalı ağır sanayi; kimya, petrokimya, makine imalat sektörü
sanayinin temelini teşkil ederken metalürji; demir-çelik, alüminyum, bronz,
bakır; inşaat malzemeleri, hafif sanayi; tekstil, pamuk, yün, ipek, ayakkabı,
deri işleme, halı; gıda sanayii; çay, şarap, konserve, sektörleri de diğer
önemli sanayi dallan olarak göze çarpmaktadır.
Özellikle petrol ekipmanlan ve makine üretiminde eski SSCB'nin en
büyük üreticisi olan ve Birlik ihtiyaçlannın % 70'ini karşılayan eski SSCB'de
çelik boru üreten 12 kompleksten birine sahip olan ve yine Birlik
bütününde 5 milyon adet/yıl kapasitesi ile buzdolabı evaporatörleri için
yegâne kaynak konumunda olan ülke sanayisinin çok büyük bir bölümü
Sumgait ve Bakü liman şehirleri ile iç kısımlarda yeralan Gence
şehirlerindedir.
Ancak; sanayinin sahip olduğu,
• Eski sistemde enerji fiyatlannın çok düşük düzeyde tutulmasının
sonucu olarak enerji yoğun olması,
•
Hammadde açısından diğer Cumhuriyetlere bağlı olması,
•
Kurulu fabrikalann ülke ihtiyaçlannın çok ötesinde eski
SSCB'nin ihtiyaçlanna yönelik olarak üretim gerçekleştiren dev
kompleksler olması,
•
1940-50'lerin teknolojisi ile üretim yapılması,
•
Fabrikalarda gereğinden 4-5 kat fazla çalışan istihdam edilmesi,
gibi özellikler SSCB'nin dağılması ile birlikte olumsuz yönlerini ortaya
koyarak ülke ekonomisini çok güç duruma sokmuştur. Herşeyden ovvel
diğer Cumhuriyetlerin enerji ve hammadde fiyatlannı dünya fiyatlan
düzeyine çekmesi ile enerji ve hammadde temininde güçlükler yaşanmış,
yedekparça yokluğu üretimi etkiler hale gelmiştir.
Fabrikalar dev ölçekli olmakla beraber diğer Cumhuriyetlerle olan
ticaretin bozulması, bu ülkelerin yaşadıklan ekonomik siyasi sorunlara
bağlı olarak iç pazarlannın daralması Azerbaycan mallanna olan talebi
düşürmüş, üretim teknolojisinin dünya standartlannın çok gerisinde
kalması dolayısıyla dünya pazarlannda da rekabet olanağı bulunamamış
ve fabrikalar atıl kalarak işletme kredisi dahi bulamaz duruma düşmüştür.
Bütün bunlara ilave olarak ülkede yaşanan siyasi kargaşa ve
ekonomik kurumlann yerli yerine oturmayışı, idari yetersizlik, savaş
ortamının getirdiği sorunlar ve ticaret yollannın kapanması da eklenince
sanayi üretimi son derece azalmıştır.
1996'da yaşanan kıpırdanmaya karşın 1993-1995 döneminde
toplam sanayi üretimi yandan fazla daralmıştır. Azerbaycan sanayisinin
son yıllarda yaşadığı gelişimi gösteren tablo aşağıda sunulmakta olup
metalürji, makine imalat, inşaat malzemeleri, tanm işleme ve kimya
sektörlerinin ulaştığı nokta oldukça olumsuzdur.
TOPLAM SANAYİ
Enerji
Elektrik
Petrol, Doğalgaz
Metalürji
Makine İnşaa
Kimya, Petrokimya
İnşaat Malzemesi
Hafif Sanayii
Tekstil
Tanm İşleme
Kaynak: ADIK, IMF
TABLO: 5
ÜRETİM ENDEKSİ (1992=100)
1995
1993
1994
60,0
47,4
80,0
89,0
82,8
76,1
94,0
83,7
78,6
86,0
80,0
75,2
16,5
8,7
61,0
86,0
46,4
25,1
37,3
72,0
43,9
66,0
46,2
17,1
61,2
53,9
85,0
88,0
58,1
53,4
25,7
72,0
46,8
1996
43,5
75,8
-
ŞEKİL: 3
ÜRETİM ENDEKSİ (1992=100)
E3 Enerji
H Metalürji
0 Makine İnşaa
@ Kimya, Petrokimya
S İnşaat Malzemesi
• Hafif Sanayii
1993
1994
1995
TABLO: 6
SEÇİLMİŞ SINAİ ÜRÜNLER ÜRETİMİ
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
501
433
293
462
411
276
360
260
240
236
146
183
37
31
271
20
10
261
2
-
MAKİNE VE EKİPMAN
Petrol İstihsal Ek(bin adet)
Kazı Ek.(bin adet)
Pompalama Ek.(bJn adet)
Elektrik Motorları(bin adet)
Transformatörler (adet)
5
73
527
4.860
1.996
4
73
462
3.374
1.616
3
55
393
1.837
651
2
53
165
1.355
228
0
29
35
834
97
0
24
1
512
56
0
8
0
197
59
İNŞAAT SANAYİİ
Güçlendirilmiş Beton(m,m'')
Tuğla (milyon adet)
Kiremit (milyon adet)
Çimento (bin ton)
1.295
1.317
66
990
1.183
1.446
78
923
989
1.062
70
827
594
764
51
643
250
498
14
467
91
161
8
196
16
53
6
84
212
603
160
130
188
552
171
118
81
269
92
62
32
141
49
23
5
56
40
7
2
24
36
0
1
18
16
0
21
1.948
6
309
134
82
43
26
724
7
295
93
76
25
18
355
0
268
41
52
17
16
257
30
179
37
40
10
10
135
3
119
28
10
8
3
19
1
64
Tl
3
6
2
4
0
38
0
2
2
126
167
87
172
47
148
24
111
7
74
2
81
0
-
METAL SANAYİİ
Çelik (bin ton)
Çelik Boru (bin ton)
AlünnJnyum(bin ton)
KİMYA SANAYİİ
Gübre (bin ton)
Sülfürik Asit (bin ton)
Kostik Soda (bin ton)
Sülfanol (bin ton)
TÜKETİCİ EŞYALARI
Seramik ve Porselen Eşya
(bin adet)
Metal Eşyalar (bin adet)
Radyo (bin adet)
Klimalar (bin adet)
Vantilatörler (bin adet)
Deterjan (bin ton)
Sabun (bin ton)
TARIM İŞLEME
Kereste (bin m'')
Pamuk Elyafı (bin m^)
* 1996 verileri Ocak-Haziran dönemini kapsar.
Kaynak: ADİK, Ekonomi Bakanlığı, IMF
22
5.5. DIŞ TİCARETİ
Azerbaycan ekonomisi Sovyet sisteminin yapısı gereği özellikle
Birlik üyesi ülkelerle yapılan ihracat ve ithalata büyük ölçüde bağımlıydı.
1980'li yıllann son yansında ithalatın GSYİH'ya oranı ortalama % 37,
ihracatın GSYİH'ya oranı ise % 46 gibi çok yüksek düzeylerde
gerçekleşmişti.
Dış ticaretin diğer önemli özellikleri "barter" (takas) ticaretin aldığı
pay ve 1993 yılına kadar fazla vermesiydi.
Bugün ise dış ticaretin GSYİH içerisindeki payı düşmüş, eski SSCB
Cumhuriyetlerine olan bağımlılığı azalmış ve açık vermeye başlamıştır.
TABLO: 7
DIŞ TİCARETİ
(Milyon $)
İHRACAT
Eski SSCB
Diğer Ülkeler
İTHALAT
Eski SSCB
Diğer Ülkeler
TOPLAM DIŞ TİCARET
DENGE
Eski SSCB
Diğer Ülkeler
1992
1.484
730
754
940
-607
-333
2.424
544
123
421
1993
725
374
351
629
-388
-241
1.354
96
-14
110
1994
637
274
363
778
-486
-292
1.415
-141
-212
71
1995
547
217
330
668
-228
-440
1.215
-121
-11
-110
1996
631
290
341
961
-341
-620
1.592
-330
-50
-280
Kaynak: EIU, Azerbaycan Gaskomstat
BDT üyesi ülkelerle yapılan ticaret hala önemini koruyor
gözükmesine karşın 1993'te Azerbaycan ihracatının % 52 ve ithalatının da
% 62'sinin gerçekleştiği Topluluğun payı izleyen yıllarda düşmüş 1996
yılında ise bir önceki yıla göre ihracatta % 6 oranında bir artışla % 46
olarak gerçekleşirken ithalattaki payı % 35 seviyelerini korumuştur. BDT
içerisinde Rusya, Türkmenistan ve Ukrayna Azerbaycan'ın en önemli
ticaret ortaklan olmayı sürdürmektedirler.
BDT'ye yapılan ihracatın yandan fazlası ithalatın ise 1/3'e yakın
bölümü barter yoluyla yapılırken barter işlemlerinin % 751 Rusya
Federasyonu, Ukrayna, Kazakistan, Türkmenistan ve Gürcistan'ın payına
düşmektedir.
BDT
dışında
hissedilmektedir.
İran
ve
Türkiye'nin
dış
ticarette
önemi
ŞEKİL: 4
DIŞ TİCARETTE ÖNEMLİ ORTAKLAR
(1996)
İHRACAT
mran
EH Rusya
•Gürcistan
STürklye
• İsveç
İTHALAT
• Türkiye
• Rusya
• BAE
•Almanya
• Iran
Başlıca ihraç ürünleri; petrol ürünleri, pamuk, pamuk ipliği, düşük
yoğunluk polietilen, ham alüminyum, kabuklu meyveler,
meyve
konserveleri, şarap, tütün, plastik, ham deri, elektrik motoru, petrol için
makine, teçhizat, ve klima cihazlan iken başlıca ithal ürünlerini temel gıda
maddeleri ve makine ve metal işleme ekipmanlan teşkil etmektedir.
TABLO: 8
TEMEL DIŞ TİCARET KALEMLERİ
(1996)
İTHALAT
İHRACAT
Petrol ve
petrol ürünleri
Tekstil
hammadde ve
ürünleri
Elektrik enerjisi
Makine ekipman
Alkollü içkiler,
tütün
Ham Deri
Gıda, tanm
ürünleri
Çeşitli Sanayi
Ürünleri
Diğer
TOPLAM
Kaynak: ADİK
348,3 Gıda ve tanm
ürünleri
31,4 Makine,ekipman,
demir çelik, metal
ve plastik
15,8 Elektrik enerjisi
ve yakıtlar
15,0 Kimyasallar ve
diğer sanayi
ürünleri
12,1 Otomobil ve
diğer taşıt
araçlan
4,1 Orman ürünleri,
mobilya
1.9 Eczacılık
Ürünleri, tıbbi
teçhizat
20,1 Tekstil ürünleri
286,9
182,3 Diğer
631,0 TOPLAM
401,2
961,0
139,9
38,1
50,9
23,6
8,3
9.3
2,8
ŞEKİL: 5
TEIVIEL DIŞ TİCARET KALEMLERİ (1996)
İ H R A C A T (Milyon $)
• Petrol ve petrol ürünleri
Q Tekstil hammadde ve
ürünleri
• Elektrik enerjisi
@ Makine ekipman
0 Alkollü içkiler tütün
H Ham Deri
• G ı d a , tarım ürünleri
•Çeşitli Sanayi Ürünleri
• Diğer
İTHALAT (Milyon $)
• G ı d a ve tarım ürünleri
BMaklne;ekipman, demir
çelik, metal ve plastik
• Elektrik enerjisi ve yakıtlar
fSİ Kimyasallar ve diğer sanayi
ürünleri
•otomobil ve diğer taşıt
araçları
• O r m a n ürünleri, mobilya
• Eczacılık Ürünleri, tıbbi
teçhizat
• Tekstil ürünleri
I Diğer
Kaynak: ADIK
6. TÜRKİYE İLE İLİŞKİLERİ
6.1. SİYASİ İLİŞKİLER
Türkiye 30 Ağustos 1991'de bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan
Cumhuriyetini 9 Kasım 1991'de tanıyan ilk devlet olmuştur. Azerbaycan ile
14 Ocak 1992 tarihinde imzalanan protokol çerçevesinde diplomatik ilişki
kurulmuş ve Başkonsolosluk olarak görev yapmakta olan temsilciliğimiz
Büyükelçilik düzeyine yükseltilmiştir.
İki ülke arasında düzenli olarak üst düzey temaslar sürdürülmekte
olup, Türkiye Azerbaycan'ın bağımsızlığının ardından uluslararası
toplumda layık olduğu yeri alması için her tür siyasi, ekonomik, askeri,
insani, teknik desteği yapmaktadır.
6.2. EKONOMİK ALANDAKİ ANLAŞMA VE PROTOKOLLER
a) Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması
Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin
hukuki altyapısını oluşturmak amacıyla iki ülke arasında 1 Kasım 1992
tarihinde Ankara'da Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır.
Sözkonusu Anlaşma uyannca, taraflann birbirlerine en çok kayınlan
ülke statüsü tanımalan kararlaştınimış, aynca, Anlaşma'nın IX.maddesi
gereğince de, Anlaşma'nın uygulanışını gözden geçirmek, olabilecek
sorunlan incelemek ve ikili ticari ve ekonomik ilişkileri daha da geliştirmek
amacıyla Türk-Azeri Karma Ekonomik Komisyonu kurulmamsı öngörülmüş
ve Komisyon ilk toplantısı 1997 Şubat ayında Ankara'da yapılmıştır.
b) Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması
İki ülke
yatınmcılannın
birbirlerinin
ülkesinde
yapacaklan
yatınmlannın belirli kurallar dahilinde teşvik edilmesi ve korunması
amacıyla, Türkiye ile Azerbaycan arasında Yatınmlann Karşılıklı Teşviki ve
Korunması Anlaşması 9 Şubat 1994 tarihinde imzalanmıştır.
Anlaşma T.C. Millet Meclisi tarafından 26 Mayıs 1997 tarihinde
onaylanmıştır.
c) Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması
Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Gelir
Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması 9
Şubat 1994 tarihinde Ankara'da imzalanmış, Azerbaycan tarafınca
4.1.1997 tarihinde Türk tarafınca da 10.4.1997 tarihinde onaylanarak
yürürlüğe girmiştir.
d) Cumhurbaşkanı Sayın Süleyman Demirel'in 7-9 Aralık 1995
tarihlerinde Azerbaycan'a yaptığı resmi ziyaret sırasında, iki ülke
arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine yönelik bir
Memorandum ile bir Ortak Beyanat imzalanmıştır.
e) Eximbank Anlaşmaları
Bugüne kadar 1992 yılında vanlan mutabakata göre açılması
öngörülen 250 milyon $'lık kredi için iki anlaşma imzalanmıştır. 1993 Nisan
ayında imzalanan ilk anlaşma ihracatın finansmanına yönelik olup 100
milyon $ tutanndadır. 1994 27 Ocak'ta imzalanan ikinci anlaşma bu kez
proje ve yatınm kredisi şeklinde olup 150 miyon $ olarak tahsis edilmiştir.
İhracat finansmanı için açılan kredinin yaklaşık 60 milyon $'ı
kullandınimıştır. Proje ve yatınm kredisinde ise bu tutar 12 milyon $'la
sınırlı kalmıştır. Özellikle ikinci anlaşmada açılan kredi ile kullandınlan
miktar arasında bu kadar büyük fark olmasının nedeni ilk kredinin geri
ödemelerinde yaşanan sorunlardır. Yaşanan gecikmeler nedeniyle
Temmuz 1995 ve Ağustos 1996'da iki kez borç ertelemesi yapılmıştır.
Eximbank ile yapılan görüşmelerde şu an borç ödemelerinde
herhangi bir sorunun yaşanmadığı ve kredi kullandırmaya devam edileceği
belirtilerek, iki projenin değerlendirme aşamasında olduğu öğrenilmiştir.
İhracat finansmanı için açılan kredi büyük kısmı ile gıda ve ilaç
olmak üzere Azerbaycan tarafından talep edilen tüketim mallan, proje
finansmanı için açılan krediyle ise elektrikli su aletleri ve ekmek fabrikalan
projeleri finanse edilmiştir^
Bunlara ilaveten 3.6.1992 ve 16.4.1993 tarihlerinde Nahçıvan
Özerk Cumhuriyeti için açılan her ikisi de 10'ar milyon $ tutannda iki kredi
anlaşması daha mevcuttur. İhracat finansmanı amacıyla açılan kredinin
tamamı kullandınimış olup bugün için tahsil edilemeyen alacak
durumundadır.
6.3. DIŞ TİCARET
Azerbaycan Türkiye dış ticareti yıllar itibariyle dalgalı bir seyir
izlemekle birlikte dikkati çeken özellik dış ticaret hacminin genelde 140-180
milyon $ aralığına oturup devamlı Türkiye lehine fazla vermesidir.
TABLO: 9
TÜRKİYE İLE DIŞ TİCARETİ
(Bin $)
İhracat
35.097
33.938
8.883
21.777
39.049
Yıllar
1992
1993
1994
1995
1996
İthalat
102.798
68.206
132.130
161.342
216.258
Denge
-67.701
-34.268
-123.247
-139.565
177.209
ŞEKİL: 6
TÜRKİYE İLE DIŞ TİCARETİ
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
1992
1993
1994
1995
1996
* 1996 yıl! Azerbaycan Devlet İstatistik Komitesi verileridir.
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
Hacim
137.895
102.144
141.013
183.119
255.307
Yukarıdaki tablo ve şekilden de görüleceği üzere 1996 yılında
Azerbaycan'ın Türkiye'ye ihracatı bir önceki yıla göre % 79 oranında artış
göstererek ilk kez 5 yıl önceki seviyesini yakalayarak geçmiştir.
Türkiye'den ithalatı ise % 34'lük bir artışla ilk kez 200 milyon $ sınınnı
geçerken dış ticaret hacmindeki artış % 44'e ulaşmıştır.
Her iki ülke dış ticaretindeki artış sevindirici boyutlarda olup Türkiye
Azerbaycan dış ticaretinde ithalatta % 22.5 pay ile ilk sırayı alırken,
ihracatta % 6.2 pay ile 4. sırayı almaktadır.
Türkiye ile olan dış ticarette 1994 ve 95 yıllannda! başlıca ithal ve
ihraç ürün gruplannı ele alan tablolar aşağıda sunulmakta olup, Türkiye'ye
olan ihracat ağırlıklı olarak demir dışı metaller, sanayi bitkileri ve
dokumacılık mamulleri ile lastik ve plastik sanayii mamulleri ile ham deri ve
postlara dayanmaktadır.
Türkiye'den yaptığı ithalatta ise gıda sanayii ürünleri büyük farkla
önde gelirken, 1994 yılında dokumacılık mamulleri, hububat ve kimya
sanayii mamulleri, 1995 yılında ise elektronik cihazlar, makine sanayii
mamulleri ve diğer sanayi mamulleri önem kazanmıştır.
TABLO: 10
SEKTÖRLER İTİBARÎYLE TÜRKİYE'YE İHRACAT
(1.000 $)
SEKTOR
Demir dışı meta,! san.
Sanayi bitkileri r
Dokumacılık mamulleri
Lastik-plastik san.mam.
Ham deri ve postlar
Yün ve kıl
Deri-kösele mamulleri
Makine sanayii mam.
Gıda sanayii ürünleri
Kimya sanayii mam.
Diğer
TOPLAM
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
1994
1.5532.998
1.592
123
619
79
123
77
53
0
1.666
8.883
1995
4.861
4.772
4.632
2.674
2.155
1.245
168
140
168
427
535
21.777
TABLO: 11
SEKTÖRLER İTİBARİYLE TÜRKİYE'DEN İTHALAT
(1.000 $)
SEKTOR
Gıda sanayii ürünleri
Elektronik cihazlar
Makine sanayii mam.
Diğer sanayi mamulleri
Kimya sanayii mam.
Orman ürünleri mam.
Demir-çelik san.mam.
Dokumacılık mamulleri
Cam seramik, tuğla
Lastik-plastik san.mam.
Diğer
TOPLAM
1994
38.883
7.568
10.287
11.823
13.957
6.604
2.130
18.142
1.253
894
20.589
132.130
1995
79.647
12.606
11.527
9.040
8.800
5.890
4.757
5.515
4.428
3.877
15.155
161.342
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
Azerbaycan Devlet İstatistik Komitesi'nden elde edilen veriler iki
ülke arasında 1996 yılında ithalat ve ihracatta önemli yer alan maddeleri
ortaya koymuş olup, Türkiye'ye yönelik başlıca ihraç ürünleri ham pamuk,
pamuk ipliği, polietilen, ham deri, alkollü içkiler, bakır, ham alüminyum,
alüminyum çubuk ve profiller, demir ve çelik ürünleri ile yündür.
Türkiye'den ithal edilen başlıca ürünler ise, telefon, telgraf için
teçhizat, binek otomobilleri, otomotiv yan sanayii ürünleri, mobilyalar,
hayvansal ve bitkisel yağlar, elektrik, kakao ve müstahzarlan, un ve unlu
mamuller, buğday ve buğday unu, demir ve çelikten inşaat ve aksamı,
çubuklar, bira, inşaat malzemeleri, şeker ve şekerli mamuller, patates,
yumurta, et, meyve sulan ve prefabrik yapılar teşkil etmektedir.
Özellikle telekomünikasyon teçhizatı ilk sırayı alırken ve ithal edilen
2047 adet binek otomobil, 300.000'e yakın akü, 9000 civannda kamyon
lastiği ile otomotiv sektörü önemli bir yere otururken, basın makinesi,
dokuma makineleri ve diğer makine ve aksamlannın yoğun bir şekilde ithal
edilmesi gerek Türk sanayi ihracatı için gerekse Azerbaycan'ın ekonomik
yapılanması için olumlu gelişmeler olarak mütalaa edilmektedir.
TABLO: 12
BAŞLICA MADDELER İTİBARİYLE TÜRKİYE'YE İHRACATI (1996)
Madde
Madeni yağlar
Ham deri
Pamuk
İplik
Polietilen
Ham alüminyum
Pamuklu mensucat
Deöer ($)
766.250
5.400.480
12.985.720
7.078.000
7.273.260
356.370
853.630
TABLO: 13
BAŞLICA MADDELER İTİBARİYLE TÜRKİYE'DEN İTHALATI (1996)
1 Madde
Tavuk eti
Peynir
Yumurta
Patates
Soğan
Buğday
Pirinç
Un
Diğer undan mamuller
Soya yağı
Bitkisel yağlar
Margarin
Küp ve toz şeker
Çikolata ürünleri
Şekerleme ürünleri
Meyva sulan
Mineral ve gazlı sular
Bira
Madeni yağlar
Elektrik enerjisi
Deâer ($)
2.762.610
1.368.550
4.399.130
5.484.410
879.330
1.374.870
1.762.290
15.215.530
1.195.160
6.740.870
1.292.830
4.302.660
5.493.110
909.760
2.554.490
1.610.070
2.184.480
1.831.370
1.178.080
6.409.850
Boya ve lak
Sabun
Plastik kaplar
Seramik sıhhi tesisat malz.
Camdan mamul eşya
Kamyon lastikleri
Kâğıt
Diğer tekstil ürünleri
Basin makinesi
Metal konstrüksiyon
Adi metalden eşya
Yiyecek sanayii için teç.
Dokuma makineleri
Asansör
Hesap makineleri
Diğer makine ve akşamlan
Akümülatörler
Telekomünikasyon teç.
Kablo
Binek otomobilleri
Mobilya
Oyuncak
Kaynak: Devlet İstatistik Komitesi
2.226.450
2.315.920
2.266.920
914.470
2.093.420
2.136.580
2.672.560
1.693.950
1.327.860
1.856.480
1.090.420
4.629.460
2.219.000
1.164.580
926.470
5.314.520
1.684.060
29.471.520
3.075.260
14.031.730
2.401.990
966.380
II. BÖLÜM
YABANCİ SERMAYE
1. GENEL OLARAK VE SEKTÖRLER İTİBARİYLE YABANCI SERMAYE
Azerbaycan'da yabancı sermaye ile ilgili istatistikler kısıtlı olup
temininde büyük güçlük çekilmektedir. Daha önce % 100 yabancı
sermayeli firmalann kayıtlan Maliye, ortak girişim veya temsilci firmalann
kaydı Dış Ekonomik İlişkiler ve % 100 Azeri sermayeli firmalann kaydı
Adalet Bakanlıklannda yapılırken şirket kuruluşlannın artık sadece Adalet
Bakanlığı'nda yapılması karan ile işlemler kolaylaşmasına karşın istatistiki
veri toplanması zorlaşmıştır.
Ekonomi Bakanlığı'ndan elde edilebilen verilerde 1993-1996 yıllan
arasında ülkedeki yabancı sermaye incelenmiş ve 1997 yılı için
tahminlerde bulunulmuştur.
Buna göre 1993 yılında 15 milyon $ olan yabancı sermaye girişi
yıllar itibariyle artarak 1996'da 494 milyon $'a çıkmıştır. İlginç olan 1994'te
yabancı sermaye girişinin yıllık bazda yaklaşık 10 katına çıktıktan sonra
1995'te aynı seviyede kalmasının ardından 1996'da bu kez 3 katı aşan bir
sıçrama göstermesidir. 1997 yılı tahminlerinde sermaye girişinin yaklaşık
1.7 kat artmasının öngörülmesi ülkenin hızlı ve giderek artan bir şekilde
yabancı yatınmlar için bir cazibe merkezi haline geleceğine işaret
etmektedir.
ŞEKİL: 10
YILLAR İTİBARİYLE YABANCI SERMAYE GELİŞİMİ (1993-1997)
E31993
• 1995
@1996
• 1997
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı
Sektörler itibariyle bakıldığında giren yabancı sermayenin 19941996 arası üç yıl içerisinde ortalama olarak % 86.6'lık bölümünün sanayi
sektörüne yatınm yapması ve yine 1997 yılı tahminlerinde de % 89 sanayi
yatınmı öngörülmesi Azerbaycan'ın önümüzdeki yıllarda
çizeceği
görüntüyü belirlemektedir. Bu kapsamda kesin olan bir olgu sanayi
yatınmlan içinde petrol ve petrole dayalı sanayinin önemidir. Toplam
sanayi yatınmlannın tamamına yakını bu sektöre yapılmaktadır. Ancak
1997 tahminlerinde bu oranın % 84'e çekilirken, % 16'lık bölümün
elektroenerji sektörüne aynhyor olması yine dikkat çekicidir.
Bu noktada Azerbaycan'ın petrol sanayiine yapılan
detaylı olarak belirtmekte yarar görülmektedir.
yatınmlan
PETROL ANLAŞMALARI
Azerbaycan'ın sahip olduğu son derece zengin petrol rezervlerinin
işletilebilmesi için Eylül 1992'de Azerineft ve Azneftkimya adlı iki devlet
şirketi birleştirilerek Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) kurulmuş
ve uluslararası petrol şirketleri ile yürütülen pazarlıklar ile bugüne kadar 5
petrol anlaşması imzalanmıştır. 30-35 yıl süreli bu anlaşmalar ile 3.5 milyar
ton olarak tahmin edilen petrol rezervinin % 30'unun çıkaniması
planlanmaktadır.
1. Azerbaycan Uluslararası Petrol Konsorsiyumu (AUPK)
Hazar Denizinde bulunan mevcut Çırak ile yeni açılan Güneşli ve
Azeri sahalannda petrol arama ve işletme haklan için TPAO (Türk
Petrolleri Anonim Ortaklığı)'nun da % 1.75 oranında payının bulunduğu bir
konsorsiyum anlaşması 20 Eylül 1994 tarihinde imzalanmıştır. "Mega proje
ya da asnn kontratı" olarak da adlandınlan ve toplam yatınm bedeli 7.5-8
milyar $'a ulaşan proje kapsamında toplam üretilebilir petrol rezervinin 540
milyon ton, doğalgaz rezervinin ise 90 milyar m^ olduğu tahmin
edilmektedir. Türkiye'nin % 1.75 hissesi yanında ABD'nin, İngiltere'nin,
Azerbaycan'ın, Norveç'in, Rusya, Japonya ve Suudi Arabistan'dan da
şirketlerin pay aldığı konsorsiyumda Türkiye'nin hissesi Azerbaycan
SOCAR'ın kendi hissesinden % 5'ini devretmesiyle % 6.75'e yükselmiş,
yine Japon ITOCHU firmasınin ABD'nin Pennzoil firmasının bir miktar
hissesini satınalmasi ile son hisse dağılımı aşağıdaki şekilde oluşmuştur.
ŞEKİL: 8
AUPK (MEGA PROJE) HİSSE DAĞILIMI (%)
EXXON/ABD
8%
STATOlüNorv.
9%
TPAO/Türk
7%
PENNZOlUABD
5%
DELTA
NIMIR/S.Arab
2%
AMOCO/ABD
16%
UNOCAUABD
10%
RAMCO/lng
2%
LUKOlURus
10%
ITOCHU/Japon
4%
SOCAR/Azer
10%
NOT: Grafikte hisseler yuvarlatılmıştır (TPAO'nun payı % 6.75'tir.)
Projenin 30 yıl sürmesi ve iki aşamada
gerçekleşmesi
planlanmaktadır. İlk aşama mevcut "Çırak" sahasındaki yatınmlar ile "erken
petrorün çıkanimasını kapsarken ikinci aşama olan "ana petrol" için "Azeri"
ve "Güneşli sahalanna yatınmlar yapılacaktır.
Ana projeler kapsamında uzun vadede çıkanlacak ve büyük hacme
ulaşacak petrolün taşınmasından önce mevcut sahalardan çıkanlacak ve
projelerin ilk aşamalannda çıkanlacak "erken petrol"ün 1997 yılı sonunda
elde edilmesi beklenmektedir.
Q-7
2. ŞAH DENİZİ
TPAO'nun bu kez % 9 pay ile yeraldığı ve Hazar Denizi'nde 250500 milyon ton petrol ile 50-100 milyar m^ doğalgaz rezervinin çıkanimasını
amaçlayan toplam 4 milyar $ yatınm tutarlı bir projedir. ABD'nin yer
almayıp İran'ın yeraldığı tek projedir.
ŞEKİL: 9
ŞAH DENİZİ PROJESİ HİSSE DAĞILIMI (%)
SOCAR/
Azerbaycan
10%
OIEC / İran
10%
TPAO/TÜRKİYE
9%
ELF/Fransa
10%
BP / İngiltere
25%
LUKOIL/Rusya
10%
STATOIL/Norveç
26%
NOT: Grafikte BP ve STATOlUin hisseleri % 25.5 olup yuvarlatılmıştır.
5. KARABAĞ PROJESİ-CIPCO
Hazar Denizi'nin Karabağ bölgesinden çıkanlacak ve toplam petrol
rezervinin 100 milyon ton olarak hesaplandığı proje 1.7 milyar $ tutannda
bir yatınmı öngörmekte olup 10 Kasım 1995'te imzalanmıştır. Üretimin
2004 yılında başlamasının beklendiği projede Türkiye'nin payı yoktur.
ŞEKİL: 10
KARABAĞ PROJESİ HİSSE DAĞILIMI (%)
LUKOIL / Rusya
12%
SOCAR/
Azerbaycan
7%
PENNZOIL / ABD
30%
AGIP/İtalya
5%
NOT Grafikte hisseler yuvarlatılmıştır.
LUKAGIP /
Rusya/İtalya
46%
4. EŞREFİ-TANYILDIZI
Yine Hazar Denizi'nde yeralan Tanyildızı ve Eşrefi yataklannın
işletilmesine yönelik bir anlaşma Aralık 1996 tarihinde imzalanmış olup
Azerbaycan Meclisi'nin onayını beklemektedir.
453 km^'lik bir alanda petrol çıkaniması öngörülen proje ile 150
milyon ton ham petrol üretileceği ve 2 milyar $ yatınm yapılacağı tahmin
edilmektedir.
ŞEKİL: 11
EŞREFÎ-TANYILDIZI PROJESİ HİSSE DAĞILIMI (%)
SOCAR/
Azerbaycan
20%
DELTA NİMIR/
S.Arabistan
6%
I/Japonya
20%
AMOCO/ABD
29%
UNOCAL/ABD
26%
NOT: Grafikte hisseler yuvarlatılmıştır.
5. LENKARAN-TALİŞ PROJESİ
Hazar Denizi'nde toplam yatırım tutarları 15 milyar $'ı aşan bu
projelere ek olarak Lenkaran-Taliş yataklannın da işletilebilmesi için 1997
Ocak ayında Elf (Fransa-% 65), Total (Fransa % 10) ve SOCA
(Azerbaycan-% 25) şirketleri arasında yeni bir anlaşma imzalanmıştır.
Konsorsiyuma yeni şirketlerin katılımı için müzakereler sürdürülmektedir.
Aynca Muradhanlı kara yataklannda bulunan
petrolün çıkaniması için de çalışmalar yürütülmektedir.
140 milyon ton
BORU HATLARI
Mevcut altyapı çıkanlacak petrolün taşınması için yeterli
olmadığından gerek "erken petrol", gerek "ana petrol"ün taşınması için
boru hatlan inşaas|ı projeleri gündemdedir. Rusya ve Türkiye'nin Kafkas
petrol vanalannı kpntrol etmek için yoğun diplomatik ve ekonomik savaş
verdiği boru hatları için erk^n petrolde iki farklı, ana petrolde beş farklı
güzergâh konusunda fizibilite çalışmalan ve değerlendirmeler sürmektedir.
Kuzey Güzergâhı olarak tanımlanan ve Rusya'nın desteklediği
proje Azerbaycan, Çeçenistcin ve Rusya topraklanndan geçerek Rusya'nın
Novorossisk limanına ulaşmasını ve oradan tankerlerle Boğazlar yoluyla
taşınmasını öngörmekte olu D Türkiye'nin Boğaz trafiğini tehlikeye atacağı
teziyle yoğun tepkisini çekmektedir. Buna karşın bir alternatif model olarak
Novorrossisk'den tankerlerle taşınan petrolün Bulgaristan'da inşa edilecek
yeni bir hatla Ege'ye indirilmesi gündemdedir.
Halühazırda Bakü-Novorrossik arasında mevcut bir hat olmasına
karşın Çeçenistan'da yaşanan savaş sonrası hattı fiziki durumu yanında
siyasi durumun belirsizliği bu güzergâhın olumsuz yanlandın
Batı Güzergâhı, Türkiye'nin desteklediği ve Gürcistan'dan geçerek
Şupşa limanına ulaşan ve Ceyhan hattı için başlangıç niteliği taşıyan
hattır.
Erken petrolün her iki hattan da taşınması sözkonusu olup
Azerbaycan Uluslararası Petrol Konsorsiyumu Batı Güzergâhının
inşaasının tamamını üstlenmeyi taahhüt ederken, Kuzey Güzergâhının
sadece Azerbaycan sınırlan içinde kalan kısmını üstlenmektedir.
Bakü-Novorossik
hattının
Ekim ayında
faaliyete
geçmesi
beklenirken Batı Güzergâhının yapımı için açılan ihaleler sonucunda hattın
Azerbaycan sınırlan içinde yeralan ilk bölümünün inşaasını bir TürkAzerbaycan Ortaklığı ve bir Türk firmasından oluşan Konsorsiyum almış,
Gürcistan topraklan içerisindeki bölümün inşaasını ise bir Avustralya
firması üstlenmiştir. Her iki bölümün de kısa sürede tamamlanarak BaküŞupşa hattından petrol ihracının Mart 1998 itibariyle başlaması
beklenmektedir.
Ana petrolün taşınması için ise Bakü-Ceyhan (Güneybatı hattı),
Bakü-Basra (Doğu Hattı), Bakü-Pakistan (Doğu Hattı) olmak üzere üç ilave
hat sözkonusudur.
Bakü-Basra hatta daha kısa olmakla birlikte İran'ın uluslararası
arenadaki konumu, Bakü Pakistan hattında ise Afganistan'da geçecek
hattın güvenliği sorunlan Bakü-Ceyhan hattını en uygun hat durumuna
getirmektedir. Bu hat ile daha sonraki dönemlerde Kazak petrolünün de
taşınması öngörülmektedir.
Ayrıca petrol anlaşmalarının imzası ve gelişimi aşamalarında
Azerbaycan hükümetine verilen karşılıksız hibe şeklindeki maddi
teşvikler (Mega proje için verilen 150 milyon $, belirli koşullarda ilave
iki adet 75 milyon $, Şah Denizi projesi için verilen 37 milyon $, belirli
koşullarda verilecek 23,8 milyon $, Eşrefi-Tanyildızı Projesi için
verilecek 75 milyon $) ülkenin döviz ihtiyaçlarının giderilmesinde
önemli bir rol oynamaktadır.
Yabancı sermayenin yöneldiği diğer sektörlere gelince ticaret ve
hizmetler sektörlerinin ilk sırada yeralırken, konut inşaası ve belediye
altyapı yatınmlannın bunlan izlediği görülmektedir. Miktarda az olmakla
birlikte oran olarak 1997 yılında ulaştırma ve tanm sektörlerinde artış
beklenmektedir.
TABLO: 14
SEKTÖRLER İTİBARİYLE YABANCI SERMAYE
1993
SANAYİ
Petrole Dayalı
Elektroenerji
TARIM
ULAŞTIRMA
İLETİŞİM
KONUT İNŞAASI
BELEDİYE ALTYAPI
DIGER
(TİCARET VE HİZM.)
TOPLAM
* Tahmin
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı
-
-
1994
135
135
-
-
8
15
12
147
7
1995
125
124
1.0
1996
416
416
1
2
10
5
2
2
3
12
10
1997*
778
723
55
5
6
4
6
13
15
158
49
494
60
872
-
2. ÜLKELER İTİBARİYLE YABANCI SERMAYE
Ülkeler itibariyle yabancı sermaye konusunda kesin olarak bilinen
petrol sanayiine yapılan çok uluslu yatınmlar dışında yine çeşitli rakamlar
mevcuttur.
Bilindiği gibi petrol sanayiine yapılan yatınmlarda ABD ve İngiltere
aslan payını alırken Rusya, Fransa, Norveç, Türkiye, İran gibi ülkeler bu
ikiliyi izlemektedirier.
Devlet Anti-Tekeİ Komitesi'nden edinilen bilgilerde 1.1.1997 tarihi
itibariyle Azerbaycan'da 50'nin üzerinde ülkenin iştiraki ile 1006 ortak
girişim ile 633 adet % 100 yabancı sermayeli şirket kuruluşu kayıt altına
alınmıştır. Bunlardan ortak girişimlerin % 52'sine karşılık gelen 528 firma
ancak faaliyet gösterirken tamamı yabancı iştirakli firmalann büyük kısmı
(618-% 97) faaliyete geçmişlerdir. 1993-95 arası % 100 yabancı sermayeli
şirketlerin toplam kurulan şirketler içerisindeki payının % 26'dan % 40'a
çıkarken ortak girişimlerin payının % 63'ten % 39'a gerilemesi dikkat
çekicidir.
Petrol dışı sektörier içinde Türkiye en büyük yatınmcı ülke
statüsünde iken onu İran, İngiltere, ABD, Almanya ve diğer ülkeler takip
etmektedir.
Türk girişimcilerinin durumu bir sonraki bölümde detaylı olarak
inceleneceğinden bu bölümde diğer ülkelerin yatınmlanna yer verilecektir.
Sözkonusu Komite kurulan ortak girişimli firma sayısı açısından 612
firmalı Türkiye'nin ardından İran'ı 327 firma ile ikinci sırada tutarken daha
sonra Rusya 185 firma, ABD 62 firma, Almanya 49 firma, İngiltere 46 firma
ile bu ülkeyi izlemektedir.
T.C. Bakü Büyükelçiliği Ticaret Müşaviriiği kayıtlannda İran ve
Rusya firmalan ile ilgili yeterii bilgi mevcut olmayıp diğer üç ülkenin
firmalannın mümkün olduğunca güncel bilgileri tutulmaktadır. Sözkonusu
beş ülke hakkında Ticaret Müşaviriiğimizde bulunan kayıtlar ekte
sunulmakta olup gerek bu kayıtlar, gerekse TÜSİAB (Türk Sanayici
İşadamlan Beynelhalk Cemiyeti) tarafından tutulan kayıtlar çerçevesinde
bu ülkelerin başlıca faaliyet sahalan aşağıda verilmektedir.
İRAN
Tarım ürünleri satışı, gıda pazarlama, nakliyat, trikotaj, ilaç sanayii,
ağaç işleri, kablo imali, peçete üretimi, halıcılık, spor malzemeleri üretimi,
neşriyat, ayakkabıcılık, şampuan üretim ve pazarlaması, plastik sanayii,
inşaat malzemeleri pazarlama, yapıştıncı maddelerin üretimi, şekerli ve
unlu mamuller, turizm, saksı ve çinicilik, mobilya üretimi ve pazarlaması,
metal eritme.
İNGİLTERE
Petrol ve petrol türevleri, üretimi inşaat işleri, araştırma ve
danışmanlık hizmetleri, halıcılık, reklamcılık, havayolu ulaşım, catering
hizmetleri, bankacılık, sigortacılık, hidroteknik donanımlar, neşriyat, sağlık
hizmetleri, telekomünikasyon, hediyelik eşya.
RUSYA FEDERASYONU
Gıda mamulleri, nakliyat, alkolsüz ve alkollü içki üretim ve
pazarlaması, şekerleme üretimi, sanayi yağlan üretimi, ayakkabıcılık,
hayvancılık, inşaat malzemeleri pazarlama, inşaat işleri, karton üretimi,
mobilya üretim ve pazarlama, oto bakım ve tamiri, enerji üretimi, petrol
sanayi ürünleri, gaz üretimi, neşriyat, araştırma, tanm ürünleri üretimi,
haberleşme sistemleri, radyo teknik cihazlannın üretimi, ekolojik işbirliği,
hava taşımacılığı.
ABD
Petrol arama, petrol sanayi ürünleri, inşaat işleri, inşaat
malzemeleri üretimi, danışmanlık hizmetleri, sigara pazarlama, çay, salça,
meyan kökü, telefon makineleri, fıskiye aksesuarlan üretimi, otelcilik,
benzin istasyonlan, şişeleme, büro ekipmanlan, çevre teknolojisi.
ALMANYA
Sanayi tesisi inşaa, otomasyon, tanm makinalan, yol yapım
makinalan, hareketli vinçler, mobilya, tıbbi ürünler, tıbbi danışmanlık,
otomotiv, video kaset üretimi, elektrikli-elektronik teçhizat, havayolu
taşımacılığı.
Ülkeler itibariyle giren sermaye tutarlan ise yine sınırlı bir şekilde
Ekonomi Bakanlığı'ndan elde edilen veriler ışığında tablo .. ve şekil ..'de
sunulmaktadır. Bu verilerden görüleceği üzere petrol dışı sektörlerde ilk
sırayı Türkiye alırken onu İran ve İngiltere izlemektedir. İngiltere'nin 1996
yılı itibariyle İran'dan ikinci sırayı almasına karşın 1997 yılı tahminlerinde
İran'ın tekrar yatınmlannı artıracağının öngörülmesi bu ülkenin bölgeye
uzun vadeli ve istikrarlı yaklaşmasının bir işareti olarak değerlendirilmelidir.
Bu verilerde yeralan "diğer" kısmı diğer ülkeler yanında uluslararası
teşkilatlann ülkeye getirdiği sermaye olanaklannı da içermekte olup
günümüzde kapsadığı büyük pay yanında gelecekte de artacak
gözükmektedir.
TABLO: 15
PETROL DIŞI SEKTÖRLERDE
ÜLKELER İTİBARİYLE YABANCI SERMAYE
(Milyon ABD $)
1 Ulke
Türkiye
İngiltere
İran
Diğer
(Diğer ülkeler ve uluslararası
teşkilatlar)
TOPLAM
1993
4
1994
8
1995
15
2
-
9
15
5
1996
30
12
8
1997*
60
5
13
4
14
28
71
12
34
78
149
_
ŞEKİL: 12
160
1491
140-1
120
100
O Türkiye
H
78
80
• İran
• Diğer
60-
0TOPUVM
40-
12
20
15
34
30
2İ
14n
[¿1 m
O
1993
1994
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı
1995
1996
1997*
ULUSLARARASI DESTEK
Sahip olduğu petrol rezervleri ve stratejik konum dolayısıyla
Azerbaycan sadece yabancı yatınmcılan çekmekle kalmamış, 1991
yılından bu yana uluslararası teşkilatlann önemli ölçüde teknik ve mali
kaynak aktardıklan bir ülke olmuştur. Bu kaynaklann özet bir dökümü
aşağıda sunulmaktadır.
Birleşmiş Milletler
BM Mülteciler Yüksek Komiserliği, Dağlık Karabağ savaşı nedeniyle
ülkede mülteci durumuna düşen 1 milyon insana destek sağlamaktadır.
1994'te vanlan ateşkesle birlikte çalışmalannı yoğunlaştıran Komiserlik
özellikle tanm sektöründe gelir düzeyinin artıniması için projeler üzerinde
çalışmaktadır.
BM Gelişim Programı'nın halen yürüttüğü ve toplam maliyeti 2.7
milyon ABD $'na ulaşan 13 projesi mevcuttur. Projeler esas itibariyle
yardımlann koordinasyonu, çevre yönetimi, idari reformlar, savaştan
etkilenen alanlann yeniden inşaası ve UNIDO (BM Sınai Kalkınma Örgütü)
ile birlikte Azerbaycan sanayisinin can damannı teşkil eden Sumgait
şehrinin rehabilitasyonu konulannı ele almaktadır.
BM Nüfus Yardımı Fonu halühazırda 2 milyon ABD $ tutannda
sağlık ve aile planlaması yapılannın modernleştirilmesi ve doğum kontrol
metotlan projelerini yürütmektedir.
BM Uluslararası Çocuk Fonu (UNICEF) sadece 1996 yılı içinde
sağlık ve eğitim sektörlerindeki reform ve mülteci kamplanndaki psikososyolojik program için 3.5 milyon ABD $ harcamıştır.
BM İnsani Yardım Bölümü salgın hastalıklara karşı 850.000 ABD $
kaynak kullanmış olup yeni fonlar oluşturmaktadır.
Dünya Gıda Programı (WFP) savaştan mağdur olanlara ve diğer
ihtiyacı olanlara acil gıda yardımı sağlamaktadır.
DÜNYA BANKASI
Azerbaycan'a yönelik Dünya Bankası'nın halen yürüttüğü 5 kredi
anlaşması mevcut olup toplam kredi tutan 182 milyon ABD $'dır. Bunlar:
• 62 milyon ABD $ tutarlı fiyatlann ve ticaretin serbestleştirilmesi,
sanayinin özelleştirilmesi, özel sektörün gelişmesi ve sosyal
korumanın artınimasını amaçlayan kredi,
•
Petrol sanayiine, 20.8 milyon ABD $ tutarlı ve özel sektörün
yatınmlannın çekilmesi, bunun için hukuki altyapının ve projelerin
hazırlanmasını amaçlayan teknik yardım.
•
Çeşitli
Bakanlık
ve
devlet
kurumlannın
yeniden
yapılandınimasını amaçlayan 18 milyon ABD $ tutanndaki teknik
yardım.
•
Bakü su şebekesinin ıslahı için 84 milyon ABD $ tutanndaki
proje kredisi.
• Azerbaycan doğalgaz şebekesinin ıslahı için açılan ve 4.1 milyon
ABD $ kısmı devlet şirketi Azerigaz tarafından sağlanacak 20.2
ftıilyon ABD $ tutarlı proje kredisinden oluşmaktadır.
1997 yılı içinde devlet tanm kuruluşlannın özelleştirilmesinin
hızlandıniması, tanm
alanlannın
düzenlenmesi,
ürün
tanıtımının
sağlanması amacıyla 20 milyon ABD $, zarar görmüş drenaj ve sulama
kanallannın ıslahı için de 7.5 milyon ABD $ tutarlı iki yeni proje için kredi
kullandıniması karara bağlanmıştır.
(EBRD) AVRUPA İMAR VE KALKINMA BANKASI
Bankanın biri Bakü su şebekesinin ıslahına yönelik projeye katkısı
olan 23 milyon ABD $, bir diğeri İslam Kalkınrrfa Bankası ile ortak
Yenikend Enerji Santrali'nin ıslahı için 23 milyon ABD $ ve sonuncusu
havacılığın yaygınlaştıniması ve geliştirilmesi için açılan 13.7 milyon ABD $
olmak üzere toplam 89.7 milyon ABD $ tutannda 3 kredi anlaşması
mevcuttur. Aynca yine 1996 sonu itibariyle Uluslararası Tıp Merkezi'nin
kurulması için 30 milyon $ tutanndaki projeye bankanın 10 milyon $ ve
Mingeçayır Enerji Santrali'nin ıslahı için OECD ve İslam Kalkınma
Bankası'nın da 47 milyon $ sağlayacaklan proje için 27 milyon $ ile
bankanın katılımı için kredi anlaşmalannın görüşüldüğü belirtilmektedir.
İSLAM KALKINMA BANKASI (İKB)
İKB yukarıda belirtilen projelere katılımı yanında Yenikend Enerji
Santrali'nin ıslahı için 31.8 milyon $ ve Mil-Mugin sulama sistemi için 9.8
milyon $ kredi açmış durumdadır.
ARAP KALKINMASI İÇİN KUVEYT FONU
Fon, Bakü şehri civannda bir karayolu projesinin hazırlanması için
500 bin $ kredi açmıştır.
ULUSLARARASI PARA FONU (IMF)
IMF ülkeye 1995'ten bu yana çeşitli krediler açmıştır. Nisan 1995'te
onaylanan 46 milyon ABD $'lık Sistem Değişim Programı (SDP) ile tespit
edilen hedeflerin Azeri tarafınca uygulanması üzerine 93 milyon ABD $
tutannda bir stand-by kredisi ile ikinci bir SDP kredisi açılmış ve Kasım
1996 itibariyle tamamı kullanılmıştır. Bu kredilerin ardından şu an ülkedeki
istikran ve yapısal reformlan sağlamaya yönelik 3 yıllık bir period için 152.2
milyon ABD $1ık yeni bir kredi açılmıştır.
AVRUPA BİRLİĞİ
AB 1991 yılında BDT ve Moğolistan'ın Pazar ekonomisi ve
demokrasiye geçiş sürecini desteklemek amacıyla başlattığı TACIS
programı çerçevesinde halen 100'ün üzerinde projeyi yürütmekte olup
insani ve teknik yardım projeleri çerçevesinde 1996 yılına kadar 28 milyon
ECU tutannda kredi kullandınimıştır. 1997 yılında 8, 1998 yılında ise 9
milyon ECU tutannda kredi kullandıniması karara bağlanmıştır.
DİĞER
Uluslararası destek sadece bu bahsedilenlerle sınırlı olmayıp
Türkiye, Iran, Hindistan, Japonya, Pakistan, Almanya, İngiltere ve Mısır'ın
da ikili anlaşmalar çerçevesinde yardımlan sözkonusudur.
SUMGAİT ÖZEL SERBEST BÖLGESİ
Daha önceki bölümlerde de bahsedildiği üzere Sumgait 1940'lı
yıllarda özellikle kimya, petrokimya, alüminyum, metalürji ve tekstil
sektörlerinin birarada olacağı ve SSCB pazanna mal üreteceği bir yer
olarak kurulmuş, ancak bilinen nedenlerden günümüz büyük güçlüklerle
karşılaşmış, atıl ve demode olarak kalmıştır.
Bakü'ye 35 km. uzaklıkta 300.000 insanın yaşadığı bu sanayi
şehrinin kalkındıniması için BM Kalkınma Programı ve BM Sınai Kalkınma
Örgütü tarafından bir proje başlatılmış olup şehirde özel bir serbest bölge
kurulması yönünde çalışmalar sürdürülmektedir.
Şehrin
ekonomi
için
taşıdığı
önem,
değerlendirilmesi gerekli bir hale sokmaktadır.
projeyi
mutlaka
3. AZERBAYCAN'DAKİ TÜRK GİRİŞİMCİLERİ
3.1. MEVCUT DURUM
Azerbaycan ekonomisinin günümüzde ulaştığı noktada Türk
girişimcilerinin payı inkâr edilemez boyutlardadır. Daha önceki bölümlerde
bahsedildiği üzere Türkiye ve Türk işadamlannın ağırlığı hemen her
sektörde hissedilmektedir. Ülkede konuyla ilgili çok çeşitli kaynaklann
üzerinde birleştiği tek nokta, Türk yatınmlannın ülkede ilk sırayı almasıdır.
Türk girişimcilerin varlığı Türkiye'nin Azerbaycan dış ticaretinde ihracatta ilk
ithalatta 4. sırayı alarak lider olmasında da büyük etkendir.
Devlet Anti-Tekel Komitesi'nin rakamlanna göre ülkede 1.1.1997
tarihine kadar kurulmuş 1006 ortak girişim içerisinde Türk iştiraki ile
kurulan firma sayısı 612'dir ki, 50'den fazla ülkenin yatınmı bulunan ülkede
bu sayı Türklerin tek başına tüm ortak girişimlerin % 60.8'ini teşkil ettiğini
göstermektedir.
Ticaret Müşavirliğimiz kayıtlannda ise 1996 yılı sonu itibariyle Türk
girişimcilerinin ülkede kayıttan geçmiş 516 ortak girişim, 320 adet % 100
yabancı sermayeli müstakil firma ve 46 temsilcilik kurduklan belirtilirken
bunlann yaklaşık 500 adedinin halen faaliyette olduğu ifade edilmektedir.
TPAO aracılığı ile Azerbaycan'ın petrol rezervlerinin işletilmesi için
hazırlanan yaklaşık 8 milyar $ yatınm tutarlı Mega Proje'de % 6.75, 4
milyar $ yatınm tutarlı Şah Denizi Projesi'nde ise % 9.0 oranında pay alan
Türk girişimciliği büyük boyutlu bu yatınmlar yanında petrol dışı sanayiye
yapmış olduğu yatınmlarda da ilk sırayı kimseye bırakmamıştır. Petrol dışı
yatınmlar içerisinde Türkiye'nin payı son 4 yıl ortalaması % 44 civannda
olup 1997 yılı içinde de % 40.2'yi bulması tahmin edilmektedir.
ŞEKİL: 13
PETROL DIŞI SEKTÖRLERE
YATIRIMLARDA TÜRK GİRİŞİMCİLERİ PAYI
33,4
8060--
55,9
73,3
61,5
59,8
• Diğer
•Türkiye
40-'
20-.
O
1993
1994
1995
1996
1997
Tablo 141e de görüleceği üzere petrol dışı sektörlerde Türk
yatırımlarının her yıl yaklaşık olarak iki katına çıkarak istikrarla artmakta
oluşu girişimcilerimizin bu ülkede kalıcı olmayı düşündüklerini ortaya
koymaktadır.
Esasen bu tabloda yeralan resmi rakamlann gerçeği yansıtmaktan
çok uzak olduğu, Azerbaycan'da mevcut Türk sermayesinin yaklaşık 500
milyon $ olduğu tahmin edilmektedir.
Azerbaycan'da resmi kuruluşlara kayıt yaptırmadan faaliyet
gösteren firmalann bulunması, daha az vergi ve rüsum ödemek isteyen
firmalann kuruluş sermayelerini düşük göstermeyi tercih etmeleri gibi bazı
nedenler resmi rakamlar ile gerçek rakamlar arasındaki farklılığı ortaya
çıkarmaktadır.
3.2. TÜRK GİRİŞİMCİLERİNİN GELİŞİMİ VE BELİRGİN
ÖZELLİKLER
•
Gerçekten Türk girişimciliğinin Azerbaycan'ın bağımsızlığından bu yana
izlediği gelişim bu düşünceyi doğrulamaktadır. Din, dil, ırk yakınlığı
yanında siyasi olarak da Türkiye ve Azerbaycan'ın yakınlaşması
bağımsızlığın hemen ardından ülkeye çok sayıda Türk girişimcisinin
gitmesine imkân vermiştir. Ciddi ve güvenilir firmalar bulunmakla
beraber ilk gidenler arasında maceraperest ve kısa vadede kâr
amaçlayan, küçük sermayeli girişimci olarak bile tanımlanamayacak
bireylerin çokluğu Türk ve Türk malı imajını olumsuz etkilemiş ancak
ilerleyen yıllarla beraber bu grup piyasadan silinmiştir. Bugün
Azerbaycan pazannda genel olarak daha bilinçli küçük ve ortaboy
girişimciler bulunmakla birlikte geçen zamanla ülkedeki durumun
belirginleşmesi, deyim yerinde ise "taşlann yerli yerine oturmaya
başlaması" ile daha büyük ölçekli Türk firmalan ülkede faaliyet
göstermeye başlamıştır. Nitekim ülkedeki işadamlan ve Ticaret
Müşavirliğimiz ile yapılan görüşmelerde Türk girişimcilerinin kurduğu
şirketlerin % 60'ın üzerindeki bölümünün sermaye, çalışan sayısı, ciro
hacmi gibi kriterler açısından küçük ölçekli sayılabileceği ifade edilmiştir.
•
Özellikle son yıllarda Bayraktar Holding, Koç Grubu, Lever, Netaş,
Teletaş, Türkcell ve bazı büyük inşaat şirketleri ve Azerbaycan'da
önemli yatınmlar gerçekleştiren Evsen Grubu başta olmak üzere ülkeye
giren büyük sermaye gruplannın sayısı hızla artmakta olup yeni
gruplann piyasaya girmek için çalışmalarda bulunduklan öğrenilmiştir.
•
Bir diğer bulgu ilk yıllarda çok sayıda Türk-Azeri ortak girişiminin
kurulmasına karşın, ortak seçiminde yanılmanın sonucu olarak yaşanan
sorunlar karşısında yeni firmalardan büyük çoğunluğunun % 100 Türk
sermayesi ile kurulmasıdır.
• Türk girişimlerinin büyük kısmı 20'den az personel istihdam etmektedir.
Gerek bu firmalar, gerekse daha fazla çalışan istihdam eden firmalarda
olsun çalışanlann büyük bölümü Azerilerden oluşmaktadır. İdari
kadronun tamamına yakını ile ustalık gerektiren işlerde ise Türkler
istihdam edilmektedir
Aylık ortalama maaşın 40 $ gibi çok düşük
seviyelerde seyrettiği ülkede Azeri personel istihdam etmek maliyetleri
düşürücü bir rol oynamaktadır.
•
Diğer BDT ülkelerinde rastlanıldığı gibi Türk girişimcilerinin büyük
bölümü henüz dünya ilâ entegrasyonunu sağlayamamış ülkenin
olumsuz koşullanna katlanabilecek, risk almayı seven 30-35 yaş
aralığındaki genç müteşebbislerden oluşmaktadır. Bazı büyük ölçekli ve
Azerbaycan'da yatınmlannı genişletme planlan olan firmalann üst
düzey yöneticilerinin ise tecrübeli ve orta yaş üzeri kişiler olduğu tespit
edilmiştir.
• Türk girişimcileri hemen her sektörde öncülük yapmakta ve bir anlamda
Azerilere yeni ekonomik ortamda nasıl hareketedeceklerini öğreterek,
birikimlerini aktarmaktadır. Bugün çok sayıda Azerinin önce Türklerle
yaptıklan ortaklıklann ardından kendi firmalannı kurduklan bilinmektedir.
Hatta Ekonomi Bakanlığı yetkilileri faaliyetlerini sürdüren 800'ün
üzerindeki Türk girişimcileri sayesinde 10.000'e yakın işyeri açıldığını
belirtmektedirler.
• Türk girişimcilerinin bir bölümünün biraraya gelerek oluşturduğu
yaklaşık 140 üyeli bir dernek 16.11.1994 tarihinden itibaren Bakü
şehrinde "üyeler arasında dayanışma ve güç birliğini sağlayarak
ekonomiye katkıda bulunmak" ana amacı ile TÜSİAB (Türk Sanayici
İşadamlan
Beynelhalk
Cemiyeti)
adı
altında
faaliyetlerini
sürdürmektedir.
Derneğin üyelerine sunduğu hizmetler arasında;
•
Firma kuruluşu işlemlerini yürütmek;
• Vize ve oturma izni işlemlerini yürütmek;
• Azerbaycan'da yayınlanan yararlı bilgileri ve mevzuatı Türkçe'ye
çevirmek;
•
Finans ve hukuki sorunlarda danışmanlık hizmeti sunmak;
•
İşadamlanna büro, depo vs. alınmasına, kiralanmasına yardımcı
olmak;
• Yatınmcılann sorunlannı belirlemek, çözümü için girişimlerde
bulunmak;
• Ticari sözleşmeler yapmak;
•
Değişik konularda aylık konferanslar düzenlemek;
•
Gerekli hallerde işadamlannı havalanında karşılamak;
sayılabilir.
Azerbaycan'da faaliyet gösteren Türk girişimcilerinin piyasadaki
konumlan sektörler itibariyle aşağıda incelenmektedir. İncelemede Bakü
Büyükelçiliği, Ticaret Müşavirliği ve TÜSİAB ile 14-18 Mayıs 1997 tarihleri
arasında düzenlenen Turkish Expo'97 Fuan tanıtım broşüründe kayıtlan
bulunan 295 firma ele alınmıştır. Ticaret Müşavirliğimizde kaydı bulunan
Azerbaycan'da faaliyet gösteren Alman firmalan içinde 2 tanesinin esasen
Türk girişimcilerce kurulmuş olması ayn bir övünç kaynağıdır.
3.2.1. İnşaat ve İnşaat Malzemeleri Sektörü
Türk girişimcilerinin % 20.1'ine karşılık gelen 63 firma bu sektörde
faaliyet göstermekte olup en büyük ölçekli firmalanmızın çoğunluğunu
temsil etmektedir.
Azerbaycan'da yakın bir gelecekte gündeme gelecek;
•
Petrol boru hatlan inşaası,
•
Mevcut konutlann restorasyonu, yeni konut inşaası,
• Savaştan zarar gören ve Azerbaycan'ın 1/5'ine karşılık gelen
yörelerin yeniden inşaası,
• Altyapı restorasyonu,
• Sanayi tesislerinin restorasyonu ve inşaası,
•
Eğlence ve konaklama tesislerinin inşaası,
gibi projeler firmalanmızın bu alana yoğun olarak girmelerine neden
olmuştur. Özellikle geçtiğimiz ay içerisinde Azerbaycan ve dünya petrolleri
için önem arzeden ve ana petrolün taşınması için de anlam taşıyan BaküŞupşa (Gürcistan) hattı için Azerbaycan Uluslararası Petrol Konsorsiyumu
tarafından açılan ihalede hattın Azerbaycan topraklan içerisinde kalan
bölümünün inşaasının Azfen (Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi SOCAR ile
TEKFEN arasında bir ortaklık)-TEKFEN şirketlerinden oluşan bir
konsorsiyum tarafından alınmış olması Türk müteahhitlik sektörünün
önüne yeni ufuklar açmıştır.
Son derece büyük uluslararası rekabet için de geçen ihale 421
km.lik mevcut hattın onaniması yanında 42 km.lik yeni bir bölümün
inşaasını öngörmekte olup 27-30 milyon $'a ulaşan bir tutar öngörmekte ve
toplam 10 ay içerisinde tamamlanması planlanmaktadır.
Öte yandan aynı hattın Gürcistan'da kalan 173 km.lik bölümünün
inşaası ise, Avustralya asıllı "Mc Connel Dowel" firması tarafından
üstlenilmiştir. Toplam 25 milyon $ bedelli ihalede Rusya'nın daha önce
Novorossisk hattının inşaasını gerçekleştiren firma lehine yaptığı büyük
siyasi baskısının etkisi olduğu anlaşılmaktadır.
Boru hatları inşaası yanında pompa istasyonlan, terminal, off-shore
hatlar ve depolama tanklan için de ihaleye çıkılmış olup, depolama tanklan
ihalesinin bir Fransız firması tarafından alındığı, diğer ihalelerin ise
sonuçlanmadığı öğrenilmiştir.
Bu ihale örneğinde olduğu gibi Azerbaycan Türk müteahhitlik
sektörü için büyük potansiyel arzetmektedir. Bakü-Şupşa hattının dışında,
ana petrolün taşınması için inşaası planlanan Bakü-Ceyhan hattı (ve hatta
aksi olduğu takdirde dahi diğer hatlar) için açılacak büyük ve çok boyutlu
ihalelerde Türk firmalannın şansı oldukça yüksektir.
Boru hatlan inşaası dışında, Azerbaycan sanayi için modern
tesislerin kurulması, tevsi ve restorasyon projeleri dışında özellikle turizmeğlence sektörü için oteller, restoranlar çeşitli tesisler inşaası diğer önemli
iş imkânlan olarak görülmektedir. Nitekim çeşitli Türk firmalannın son
günlerde Azerbaycan'da büyük eksikliği çekilen 5 yıldız otel inşaası ile
ilgilendikleri ve projeler geliştirdiği tespit edilmiştir.
İnşaat sektöründe Türk girişimcilerinin karşısında ABD ve Batı
Avrupa'nın çok çeşitli firmalan rekabet etmektedirler.
Sözkonusu inşaat projelerinin dolayısı ile inşaat malzemelerine olan
talebi artıracağı muhakkaktır. Ekonomi Bakanlığı bu konuda halen 400-500
milyon $ yeni yatınma ihtiyaç olduğunu belirtmekte olup gün geçtikçe
ülkeye giren Türk sektör firmalannın artmakta olduğu memnuniyetle
izlenmektedir.
3.2.2, Petrol Arama, Petrokimya
Sektörde varolan kayıtlara göre 3 firma petrol arama (TPAO, Pet
Holding ve Attila Doğan) ile iştigal etmekte olup koyulan sermaye
açısından en üst dilimi oluşturan firmalar arasında yeralmaktadırlar.
Büyük 5 petrol arama projesinden ikisinde yeralan TPAO hariç
tutulursa Pet-Oil'in iki, Atilla Doğan'ın ise bir projede Azerbaycan Devlet
Petrol Şirketi SOCAR ile birlikte (yeni petrol kuyulan çok maliyetli ve riskli
olduğu için) mevcut petrol sahalannda kuyu derinleştirme gibi modern
yöntemler uygulayarak petrol aradığı tespit edilmiştir. Yapılan anlaşmalar
gereği çıkanlan petrolün bir kısmı lokal fiyatlardan SOCAR'a satılmakta,
SOCAR tarafından ise iç piyasanın ihtiyacına sunulmaktadır. İnşaat
sektöründe olduğu gibi bu sektörde de bu firmalanmız başta ABD,
İngiltere, Rusya, Fransa şirketleri olmak üzere dünyanın en büyük şirketleri
ile rekabet halindedirler.
Petrokimya alanında ise öncelikli faaliyet sahası LPG üretim ve
dolum ile madeni yağ üretim ve ticareti olarak göze çarpmaktadır.
Sektörde yeralan toplam 10 firmanın toplam Türk girişimcilerine
oranı % 3.5 gibi hatın sayılır bir düzeyde bulunmaktadır.
3.2.3. Gıda Ürünleri
İnşaat ve inşaat malzemeleri sektörünün ardından eldeki kayıtlar
açısından 53 firma ve % 18.4 pay ile ikinci sırada gelen sektör olmasına
karşın gerçekte büyük farkla en önde gelen sektör olduğunu söylemek
gerçek dışı olmayacaktır. Türk girişimcilerinin başta çay, nebati yağ ve unlu
mamuller olmak üzere sektörü domine ettiği görülmektedir.
Yine isimleri listede olan, olmayan çok sayıda Türk girişimcinin
restoran işletmekte olduğu bilinmektedir. Buna ilave olarak Türkler
tarafından işletildiği kesin olmamakla birlikte Baku'nun hemen her
sokağında çok sayıda Türk dönerci büfeleri gözlenmektedir.
Gıda ürünleri sektörü Azerbaycan'da en büyük potansiyele sahip
sektörlerden biri olarak görülmektedir. Yansına yakın bölümü köylerde
yaşayan ve iklim, toprak açısından çok elverişli koşullara sahip olan ülkede
tanm ürünlerini işleyecek tesis yok gibidir. Mevcut tesislerin köklü bir
modernizasyona tabi tutulması gereken Azerbaycan'da başta mineral
sular, çocuk gıdalan, bitkisel yağlar ve çeşitli tanm ürünlerini işleyen
fabrikalann kurulmasının gerektiği ve bunun için 60-70 milyon $ bir
sermayeye ihtiyaç duyulduğu ilgili çevrelerce ifade edilmektedir.
Bunlardan başka 130-150 milyon $ yatınm tutarlı üç şeker fabrikası,
iki sigara fabrikası, üç un değirmeni ile bir alkollü içki fabrikasının da
kurulmasının gerektiği ilave edilmektedir. Bu durumun yalnızca gıda
sektörünü ilgilendirmeyeceği, inşaat ve inşaat malzemeleri ile teknik
ekipman ve makine üreticilerini olumlu etkileyeceği açıktır.
Gıda maddeleri ticaretinde Türkiye Iran rekabetinin dışında Dubai
üzerinden gelen Avrupalı mallarla da rekabete başlamıştır. Bu arada
ABD'nin Philip Morris ve R.J.Reynolds adlı iki dev sigara üreticisinin
pazara girmiş olması gözlerden kaçmamalıdır.
3.2.4. Telekomünikasyon-Elektronik
Elektronik sektörü ve ağırlıklı yer tutan bilgisayar pazarlaması ayn
tutulduğunda telekomünikasyon sektörünün, faaliyette bulunan Türk
firmalannın nicelik olarak azlığına karşın Türk girişimcilerinin ağırlığının en
fazla hissedildiği sektör olarak tanımlamak mümkündür.
Azerbaycan'daki telefon santrallerinin kapasitesinin yetersizliği ve
demode oluşu, dış dünyayla haberleşme imkânlannın kısıtlı ve çok pahalı
oluşu vb. nedenlerle sektörün arzettiği durum ve ihtiyaçlar bağımsızlığın
hemen ardından itibaren Türk firmalannın ülkeye yatınm yapmalanna
neden olmuştur. Azerbaycan Haberleşme Bakanlığı, Ulduz Telekom ve
Netaş arasında 1991 yılında kurulan ve % 51 hissesine Netaş'ın sahip
olduğu Ultel, Azerbaycan'da yaklaşık 40.000 port kapasiteli 4 şehir tipi
santral, 7.000 port kapasiteli 12 kırsal tip santral kurarken yine aynı
Bakanlık ve kuruluş ile Alcatel Teletaş (% 40 pay) arasında 1992 yılında
kurulan Aztel, Baku'nun dünya ile iletişimini sağlayan uluslararası santral
dahil olmak üzere yaklaşık 20.000 port kapasiteli 4 şehir tip santral kurmuş
olup aynı zamanda transmisyon sistemlerinin kurulması alanında faaliyet
göstermektedir.
Başta Ultel olmak üzere her iki şirket de manyetik kartlı ankesörler
kurmak suretiyle telekomünikasyon sisteminin gelişmesine yardımcı
olmuşlardır.
Bu Türk firmalannın dışında sadece Rusya Federasyonu Devlet
Petrol Şirketi Lukoil, Azerbaycan Haberleşme Bakanlığı ve İngiliz GPT
firmalannın ortaklığı olan Azeurotel firmasının 20.000 portluk şehir tipi
santral kurduğunu belirtmekte yarar vardır.
Analog Mobile Komünikasyon'da İsrail ve Azeri ortaklığı Bakscell,
Sayısal Mobile Komünikasyon alanında ise Türkcell, Haberleşme Bakanlığı
ortaklığı Azercell'in etkinliği Türk firmalannın sektördeki hakimiyetini
belirginleştirmektedir.
Bu firmalar yanında Simtel Holding'in özellikle ofis tip santraller
konusunda faaliyet gösterdiği öğrenilmiştir.
3.2.5. Tekstil-Konfeksiyon
Türk girişimcilerin gücünü hissettirdiği bir diğer sektör de tekstilkonfeksiyon sektörüdür. Kayıtlan bulunan 22 firma, tüm girişimler içinde %
7.6 oranında bir paya sahip olmakla birlikte bu sektörde faaliyet gösteren
firmalann da asıl sayısının çok daha fazla olduğu düşünülmektedir.
Genellikle konfeksiyon ağırlıklı olarak çalışan Türk girişimcileri ev
tekstili, ayakkabı, yaylı yatak, halı üretimi, iplik üretimi gibi çok çeşitli
branşlarda faaliyet göstermektedirler.
Pamuk ve deri üretim fazlası kapasitesi olan ülkede bu sahalann
değerlendirilebilmesi için 10-15 yeni fabrikanın kurulması ve 250-300
milyon $ yeni yatınma ihtiyaç vardır.
3.2.6. Otomotiv, Otomotiv Yan Sanayii, Bakım Hizmetleri
Azerbaycan taşıt araçlan
açısından açıkça
bir
mezarlık
konumundadır. Binek otomobilleri ve özellikle toplu taşıma araçlan 195060'lı yıllardan kalmıştır. Yedek parça sorunlannın had safhada olduğu
bilinmektedir. Bu şartlar içerisinde Türk girişimcileri 19 firma % 6.4 pay ile
sektörde pay kapma çabası içindedir. Bu çabanın sonucudur ki, Bakü'de
yeni araç olarak çok sayıda Tofaş, Renault ve Hyundai görülmeye
başlanmıştır. Türk girişimcileri otomotiv yanında otomotiv parçalan
pazarlaması, akü üretimi ve hatta bakım onanm ve araba kiralama, garaj
hizmeti vb. hizmetleri dahi sunmaktadır. Daha önce belirtildiği gibi 1996
yılında Türkiye'den ithal edilen 2047 binek otomobili, 300.000'e yakın akü
ve 9.000 civannda kamyon lastiği, Azerbaycan'da Türk otomotiv
sektörünün gücünün bir ifadesidir.
Otomotiv sektöründe Mercedes Benz ve Volkswagen AG ile
Almanya'nın, Daewoo ile G.Kore'nin, Nissan ile Japonya'nın pazardan pay
kapma çabası içerisinde olduğu farkedilmektedir.
3.2.7. Taşımacılık
17 firma ve % 5.8 pay ile girişimcilerimizin önemli ölçüde etkin
olduğu bir sektördür. Türkiye ile Azerbaycan'ın dış ticaret hacminin
özellikle son iki yılda 200 milyon $'a tırmanarak sıçrama yapması bu
ülkede faaliyet gösteren uluslararası yük taşımacılığı ile uğraşan Türk
girişimcilerini artırmıştır. Aynca son derece lüks otobüslerle 80 $ karşılığı
Türkiye-Azerbaycan arası yolcu taşınıyor olması ve bu alanda faaliyet
gösteren Buse Turizm, Metro Turizm, Star Camel Tours gibi çok sayıda
firmanın varlığı ve günlük-haftalık turlann düzenleniyor olması iki ülke
arasındaki "bavul ticaretinin" açık bir göstergesidir.
Yine THY'nın ülkeye direkt sefer düzenleyen ilk batılı havayolu
şirketi olması, uçuşlann sayısının devamlı olarak artıniması ve THY
uçaklannda doluluk oranının % 100'e varması taşımacılık sektörü için de
olumlu bir gelişmedir.
Sektörden bahsederken Türk girişimcileri tarafından geliştirilen taksi
işletmeciliği modelinden bahsetmemek haksızlık olacaktır. Evsen Şirketler
Grubu'na bağlı Star Taksi İşletmeciliği adlı Türk girişimci firması tarafından
getirilen modelle ülkeye 1000'in üzerinde Türk yapımı Renault ve Tofaş
araçlan sokulduğu ve isteyen Azerilere günlük 28-30 $ bedel ile 2.5 yıl
sonunda aracın mülkiyetini vermek üzere kiralandığı ve bir tür "leasing"
örneğinin başanlı uygulamasının gerçekleştirildiği öğrenilmiştir.
Uluslararası yük taşımacılığında en büyük rakibin İran, havayolu
taşımacılığında ise Almanya, İngiltere ve Hollanda olduğu belirtilmektedir.
Aynca ABD'li DHL şirketinin Azerbaycan'da faaliyette bulunduğunu
belirtmekte yarar vardır.
3.2.8. Bankacılık-Sigortacılık
Kayıtlara göre ülkede faaliyette bulunan Türk iştirakli 4 banka ve 6
sigortacılık şirketi mevcut olup sayı olarak az görülmesine rağmen
Azerbaycan gibi bir ülkenin koşullan gözönüne alındığından gerek nicelik
gerekse nitelik açısından öncü sektörlerdendir.
Ülkede faaliyette bulunan 5 yabancı sermayeli banka içerisinde ilk
% 100 yabancı sermayeli bankanın Bayraktar Holding tarafından açılan
Baybank olduğunu, yine Ziraat Bankası'nın Azerbaycan Agro-sanayi
Bankası ile Azer-Türk Bankası'na % 50-50 ortak olduğunu belirtmekte
yarar vardır. Elde edilebilen bilgiler ışığında diğer yabancı bankalar Bank
lyielli Iran (İran), Most Bank (Rusya), British Bank of the Middle East
(İngiltere) şeklinde sıralanmaktadır.
3.2.9. Diğer Hizmet Sektörü
Finans hizmetleri dışında tutulan diğer hizmet sektörü 32 firma ve
% 10.8 pay ile sayısal açıdan üçüncü önemli sektörü temsil etmektedir.
Mevcut 32 firma içinde yeralan 11 firma reklamcılık üzerine faaliyet
göstermekte olup oldukça ilginç bir bulguya işaret etmektedir.
Azerbaycan'ın ABD'li Hyatt Regency grubununişlettiği otel dışında
5 yıldızlı ikinci ve en lüks otelini Mayıs 1997 içinde işletmeye açan ImperialBakü, eğitim alanında faaliyet gösteren Çağ Öğretim İşletmeleri AŞ ve
emlakçilik alanında faaliyet gösteren Agent ve Erol Reality bu sektörün
diğer ilginç girişimlerini oluşturmaktadır.
Bu grubun ardından 5 firma ile hukuki danışmanlık ve araştırma
şirketleri
hizmet sektörü
içinde
ikinci önemli
grubu
meydana
getirmektedirler. Danışmanlık hizmetleri denilince İngiltere'nin tam 6 firması
ile ABD'nin 4 firmasının bu hizmeti sunduğu, yine İngiltere'den bir seminer
ve fuar organizatörü kuruluşun varlığı dikkat çekerken Alman firmalan
arasında tıbbi danışmanlık hizmeti sunan iki firma tespit edilmiştir.
^
3.2.10. Basın-Yayın, Matbaacılık ve Kırtasiye
Azerbaycan'da yayınlanan günlük gazeteler içerisinde önemli yer
tutan çeşitli günlük gazeteleri çıkaran Türk firmalannın varlığı, Türk
televizyonlannın ülkede izlenebiliyor oluşu oldukça önemli bir gelişim
olarak ortaya çıkmaktadır.
3.2.11. Diğer Sektörler
Yukanda belirtilen sektörler dışında Türk girişimcilerinin çamaşır
makinesi üretimi, soğutma işleri ve çeşitli metal ürünler üretimi ile çeşitli
makine ve metal ürünler sektöründe (11 firma, % 3.7 pay), başta bobin tel
üretimi ve elektrik malzemeleri pazarlama olmak üzere elektrik malzemeleri
sektöründe (9 firma, % 3 pay), plastik mamuller, yapı kimyasallan ve
yangın söndürme cihazı üretimi ile kimya sektöründe (3 firma, % 1 pay) ve
aynca mobilya (12 firma, % 4.0 pay) ve muhtelif (22 firma, % 7.4 pay)
sektörlerde önemli yatınmlan mevcuttur.
Sektörler itibariyle Türk girişimcilerinden bahsederken son olarak
Koç grubunun Türkiye'de faaliyette bulunan Migros türü mağazalann bir
benzeri olan Ramstore'un konumundan bahsetmek yararlı olacaktır.
İzlenimlerimize göre bu kadar çok çeşitli mal sunma imkânının sağlandığı
en geniş alana kurulu bir büyük mağaza olan firmanın satışlarda sağladığı
performanstan memnun olduğu, Bakü'de ikinci bir mağaza ve Gence'de
üçüncü bir mağaza açacaklan yönünde bilgiler alınmış olup yine bir başka
Türk firmasının Bakü'de benzeri bir mağaza açmak için görüşmelerde
bulunduğu öğrenilmiştir.
ŞEKİL: 14
SEKTÖRLER İTİBARİYLE TÜRK GİRİŞİMCİLERİ
• inşaat, İnşaat Malzemeleri
O Gıda Ürünleri
• Diğer Hizmetler
OTekstil-Konfeksiyon
BOtomotiv-Otm.Yan Sanayii
H Taşımacılık
Mobilya
•Çeşitli Makine Metal Ürünler
• ElektronikTelekomünikasyon
BBanka-Sigorta
E3Basın-Yayın
E3Petrol-Petrokimya
H Kimya
O Muhtelif
3.3. SORUNLAR
Bu çalışmanın amaçlanndan biri Azerbaycan'da iş yaparken
karşılaşılan sorunlan belirleyip gerek işadamlanmızın gerekse ilgili
otoritelerin bilgisine sunarak çözüm yollan bulmalannı sağlamaktır. Bu
amaç çerçevesinde Azerbaycan'da görüşülen kurum, kuruluş ve Türk
girişimcileri ile yapılan toplantı, anket çalışmasının sonuçlan, TC Bakü
Ticaret Müşavirliği ve TÜSİAB önerileri çerçevesinde belirlenen sorunlar ve
çözüm önerileri aşağıda sunulmaktadır.
DEĞERLENDİRME
Ülkede yaşanan sorunlann temelinde komünizmden kapitalizme bir
gecede geçilmesi yatmaktadır. Bu temel sorun etrafında diğer sorunlar
kaçınılmaz olarak ortaya çıkmakta olup, esas itibariyle insan kaynaklan ve
kültür ile teknolojik, iletişim, ulaşım, finans gibi çeşitli altyapı
yetersizliklerine bağlı olarak incelenebilmesi mümkündür.
İNSAN KAYNAKLARI, KÜLTÜREL ALTYAPI
- 70 yılı aşkın bir süre komünizm felsefesi ile eğitilen insanlann
birdenbire yeni sisteme uyum sağlamalannı beklemek olanaksızdır. Yılar
boyu belirli işleri, belirli bir düzen içerisinde yapan insanlann ticari ve sınai
faaliyetler çeşitlendikçe iş görebilme, insiyatif kullanabilme yetkilerinde
sorunlar yaşanabilmektedir.
- Ücretlerin yetersiz olduğu, gelir dağılımının çok dengesiz olduğu
ülkede birtakım kişilerin sahip olduklan yetkiyi haksız menfaat temini için
kullanmalan çok sık olarak karşılaşılan ve en çok şikâyet konusu olan bir
sorundur.
- Bürokrasinin ağır işlemesi ve görev dağılımının bazı hallerde
belirsiz oluşu kanşıklıklara neden olmaktadır. Bu durum örneğin daha
şirket kuruluşu aşamasında (kolaylaştınlıp Adalet Bakanlığı'na verilmesine
rağmen) çok sayıda yerden imza ve onay alması gereken işadamlannı
olumsuz etkilemektedir.
- Bürokrasi ve haksız kazanç elde etme peşindeki bazı kişiler
nedeniyle ülkede ticari ve sınai faaliyette bulunan firmalar çoğu kez ortada
geçerli bir hukuki neden yokken ceza ve buna bağlı ödemeler yapmak
zorunda kalmaktadır.
TEKNOLOJİK ALTYAPI YETERSİZLİĞİ
Teknolojik
altyapı
yetersizliği
ülkenin
hemen
heryerinde,
ekonominin her alanında belirgin bir şekilde hissedilmektedir. 1950'lerin
teknolojisi ile kurulan fabrikalar üretimi olumsuz yönde etkilerken, iletişim
ve
ulaşım
teknolojisindeki
yetersizlikler
iktisadi
faaliyetleri
güçleştirmektedir.
- Özelleştirmedeki belirsizliğin ve uygun arz yetersizliğinin de
etkisiyle işadamlanna sınai ve ticari faaliyet için gerekli büro, işyeri, fabrika,
arazi vb. kiralama satınalma işlemleri zor olmaktadır.
- Elektrik,
boyutlardadır.
gaz,
su
vb.
girdilerin
işyerlerine
maliyeti
yüksek
- Azerbaycan ile dış dünya arasındaki haberleşme (telefon, faks,
mektup) imkânlan çok kısıtlı ve pahalıdır. Posta yolu ile gönderilen
mektuplar, evraklar çok geç ilgili yerlere ulaşmaktadır.
- Azerbaycan-Türkiye
sınır bağlantısının, Nahçıvan
Özerk
Cumhuriyeti hariç, olmaması karayolu bağlantılannın ise Ermenistan ve
Rusya ile varolan belli sorunlar nedeniyle İran veya Gürcistan üzerinden
yapılması önemli ölçüde yasal ve yasadışı ödemeler yapılmasını
gerektirmektedir. Bu ise maliyetleri artıncı bir etken olmaktadır. Aynca bu
güzergâh üzerinde zaman zaman yaşanan güvenlik sorunu da
olumsuzluğu artırmaktadır.
- Azerbaycan'ın Türkiye'den yaptığı ihracatın, ithalatın %'ü
seviyesinde olması nakliye hareketlerinde tek taraflı bir yığılmaya, dolayısı
ile fiyatlann bir hat üzerinde aşın yükselmesine neden olmaktadır. Türk
tırlan Azerbaycan'a mal taşırken 3000-3500 $ almakta ancak dönüş
yolunda talep az ve özellikle İran tırlan dolayısı ile rekabet çok olduğu için
% 20 dolulukla çalışmakta, 1300 $'a kadar fiyat kırmaktadırlar.
HUKUKİ VE KURUMSAL ALTYAPININ YETERSİZLİĞİ
Azerbaycan'da yaşanılan en büyük sorunlann kaynağı olarak
gözükmektedir. Ülke 1991'den bu yana çok çeşitli hukuki ve kurumsal
düzenleme gerçekleştirmiş olsa dahi doğal olarak henüz birçok teknik
mevzuat eksik kalmakta, mevzuat çıkanisa dahi uygulamada pekçok sorun
ortaya çıkmaktadır.
Mevzuatın çok sık değişmesi takip edilmesini güçleştirmekte,
işadamlan değişikliklerden çok geç haberdar olabilmektedirler. Yasalann
esnek olması uygulamada işadamlannın aleyhine kullanılabilmekte, haksız
kazanç taleplerine zemin oluşturabilmektedirler.
Mevzuatın karmaşık ve boşluklan olan bir yapıda olması ülkede
kayıtdışı ekonomiyi çok etkin bir hale getirmektedir.
- Kurumsal yapının oluşturulamaması örneğin hizmet sektöründe
"gümrük komisyonculuğu" gibi bir kurumun varlığının bilinmemesi
işadamlannı gümrüklerde zor duruma sokabilmektedir. Direkt olarak
gümrük yetkilileri ile muhatap olmak zorunda kalan işadamı için işler
kanşık olabilmekte, her zaman olduğu gibi haksız kazanç talepleri ile
karşılaşmasına neden olabilmektedir. Gümrüklerde antrepolann. Gümrük
Tarife
İstatistik Cetveli gibi uluslararası kod sisteminin
henüz
bulunmaması, buralarda yaşanan bir diğer sorun olarak hemen akla
gelmektedir.
- Belirgin bir petrol kanununun olmaması, konsorsiyumlann devletle
ikili anlaşmalar yaparak avantajlar elde etmesine yolaçarken bunun
dışında kalan şirketlerin eski SSCB zamanından kalan düzenlemelerle
yönetilmekte oluşu haksız rekabete neden olmaktadır. Bazı Türk özel
petrol arama şirketlerinin devlet petrol şirketi ile anlaşması gereği üretimin
bir bölümünü lokal fiyatlardan teslim etmek durumunda kaldığı halde kamu
maliyesinde yaşanan sıkıntılar nedeniyle istihkaklannı alamamalan gibi
sorunlar da yaşanmaktadır.
- Devlette devamlılık ilkesinin henüz tam oturmaması nedeniyle
bazı hallerde yazılı sözleşmelerin varlığına karşın uzun vadeli ödeme
planlannda aksaklıklar olabilmektedir.
- Ülkede vergi oranlannın çok yüksek olduğu ve bu durumun
girişimcileri olumsuz etkilediği ifade edilmektedir. Özellikle perakende
ticaret faaliyeti sonucu elde edilen kârdan değil de hasılattan % 3 vergi
alınıyor olması oldukça yoğun tepki almaktadır.
- Üretilen mallann menşe ve markasının korunmasında, taklit
mallann önlenmesinde sorunlar yaşanmaktadır.
- İthalatta gümrük vergisi oranı istisnasız % 15, KDV oranı % 20 ve
yaklaşık % 3 rüsum, ithalatı pahalı hale getirmekte, yasadışı yollardan
ülkeye mal sokma girişimlerini artırmaktadır. Aynca BDT üyesi ülkelerden
gelen mallardan % 20 KDV alınmaması ise Türkiye dahil üçüncü ülkelerle
Azerbaycan ticaretinde BDT ülkeleri lehine bir haksız rekabete neden
olmaktadır. İthalatta KDV'nin peşin alınması mahsup etme imkânının
bulunmaması bir diğer sorundur.
- Üretim için getirilen yatınm mallannda gümrük vergisi alınmaması
dışında yabancı girişimcilere verilen hiçbir teşvik yoktur. Daha önce %
30'un üzerinde yabancı sermaye payı olan şirketlere tanınan 2 yıl vergi
muafiyeti uygulaması 1.1.1997'den itibaren kaldınimıştır.
- Vergi sisteminde yeknesak kurallann, belge zorunluluğunun
olmaması (fatura, fiş kullanımı yok, defter tasdiki yok) harcamalannı
belgeleyemeyen özellikle kimi büyük girişimcilerin muhasebe kayıtlannda
güçlüğe neden olmaktadır. Temsil masraflannın vergiden düşülememesi,
personel maaşlannın yeni yeni vergiden düşmeye başlanması vb. sorunlar
düzenli kayıt tutan firmalar aleyhine vergi eşitsizliği yaratmaktadır.
- Finansman altyapısı oluşturulamamıştır. Özel ihtisas bankalan,
yatınm bankalannın olmaması büyük eksikliktir. Ekim 1996'da çıkanlan
yeni bankacılık kanunu birçok konuya açıklık getirmesine karşın halen
belirsiz noktalar vardır. Yeni yasa ile getirilen asgari sermaye yükümlülüğü
ile banka sayısı 117'ye kadar indirilmiş olmasına rağmen bankalann
sermaye yapılannın halen çok güçsüz olduğu görülmektedir.
- Dünyanın hemen heryerinde yerli para, yabancı para işlem yetkisi
Merkez Bankalannda tek elde toplanırken Azerbaycan'da yabancı parada
yetkinin uluslararası bir ticaret bankası olan Beynelhalk bankasına
devredilmesi diğer bankalann aleyhine haksız rekabete yolaçmaktadır.
- Ülkede icra kanununun olmaması, iflasla ilgili yasanın ise
yetersizlikleri nedeniyle finans ve dış ticaret işlemleri büyük sorunlarla
karşılaşmakta, risk arzetmektedir. Özellikle köylüler tapulan olmaması, icra
kanunu olmaması dolayısıyla kredi imkânlannı kullanamamaktadırlar. Türk
firmalanna
yabancı
bankalann
kontrgarantileri
üzerinden
kredi
verilebilmektedir.
- Dış ticaret işlemlerinde akreditif ödemesi yapılamamakta, bunun
yerine ülkenin şartlan gereği konsinye sistemi uygulanmaktadır.
- Ülkede mevcut leasing kanununun uygulanamaması yatınmlar için
önem arzeden bu imkânın değerlendirilememesine neden olmaktadır.
DİĞER
Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin
içinde
bulunduğu
ortamdan
kaynaklanan sorunlann dışında Türk tarafından kaynaklanan kimi sorunlar
da mevcuttur.
- Türk malı imajının özellikle ilk yıllarda gelen kalitesiz mallar, bavul
ticareti, günlük çıkar peşinde koşan bazı girişimciler nedeniyle olumsuz
etkilendiğini belirtmekte yarar vardır.
- Türkiye'nin Orta Asya ve Kafkas Cumhuriyetleri için izlediği dış
siyasetin istikrarlı bir çizgiye oturmadığı özellikle Azerbaycan'da birtakım
hatalar yapıldığı şeklinde genel bir inanışı mevcuttur. Türkiye'de yaşanan
iç kanşıklıklar bu ülkelerde anında izlenmekte ve üzülerek belirtmek gerekir
ki Türkiye'nin büyük ülke olma iddiasını çok olumsuz etkilemektedir
- Türkiye'nin son yıllarda düşen imajını yeniden yükseltmek için
çalışmalar yapılması; düzenlenecek fuarlar, etkinliklerle Türk malı ve
Türkiye'nin tanıtılması gerekirken, bu tür organizasyonlann arzulanan
düzeyde olmadığı düşünülmektedir.
3.4. SONUÇ VE ÖNERİLER
Görüleceği üzere Azerbaycan'da yaşanan sorunlann birçoğu
sistem ve kaynak yetersizliği ile ilgilidir. Bu noktada yabancı girişimcilerin
önemi bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Dış dünya ile ilişkilerin
geliştirilmesi, ticari mevzuatlannın uyumlaştıniması, ekonominin ayağa
kaldınimasında yabancı yatınmcılann ve tabi ki Türk girişimcilerinin payı
büyük olmuştur.
Azerbaycan'ın ekonomisinin uzun yıllar süren küçülmenin ardından
ilk kez 1996 yılında büyümesi, enflasyon ve döviz kurlannın kontrol altına
alınması kısa sürede sağlanan büyük adımlardır. Ülkenin sahip olduğu
eşsiz doğal kaynaklar neticesinde yapmış olduğu anlaşmalar kaynak
girişini hızlandıracak, uluslararası topluluğun ve şirketlerin baskısı ile
mevzuatta uluslararası standartlar daha kısa bir sürede sağlanacak
gözükmektedir.
IMF son tahlillerinde enflasyonu % 6-8 aralığına çekmeyi, büyüme
oranını % 5-5.5'a çıkarmayı, döviz kurunu 1 $ = 4100 seviyesinden 3800
seviyelerine çekmeyi, Merkez Bankası reeskont kredisini % 16'dan 13-12
aralığına çekmeyi, banka kredi faizi oranlannı ise % 23-25'lerde tutmayı
hedeflemektedir.
Ödemeler dengesinin stabil olacağı, dış ticarette büyük değişiklik
olmayacağı, petrol konsorsiyumunun ithalatının ise artacağı öngörülmekte,
döviz rezervlerinin artacağı düşünülmektedir. Maliye ve vergi sisteminin
oturmasının ardından % 32 olan gelir vergisi oranının % 25'e, KDV
oranının % 16.67 (net)'den % 10 seviyelerine çekilmesi planlanmaktadır.
Türk girişimcilerinin karşılaştığı sorunlar diğer ülke girişimcileri için
de aynıdır. Buna karşın Türk girişimcileri dil, din, ırk, coğrafi ve siyasi
yakınlık avantajlanna sahiptirler.
Pazar küçük gibi gözükmesine karşın Azerbaycan'da üretim yapıp
BDT ülkelerine ihracat yapılması halinde KDV ödenmeyeceğinden üçüncü
ülkelere karşı fiyat avantajı sağlanması mümkündür. Bunun yanında işçi
ücretlerinin düşük olması, eğitimli ve kolay öğrenebilir bir işgücünün varlığı,
özellikle belirli sektörlerde ucuz hammadde bolluğu gibi hususlar diğer
olumlu faktörlerdir.
İşadamlanmız Azerbaycan'da iş yapabilmek için muhakkak bir ön
araştırma yapmalı ve eğer ortak olarak çalışmak istiyorlarsa çok sıkı ve
güvenilir araştırma ile ortak seçiminde titiz davranmalıdır.
Türkiye ise devlet olarak Azerbaycan'la siyasi ve ekonomik ilişkileri
daha da geliştirmenin yollannı aramalı, desteğini sürdürmelidir. Türkiye'nin
Azerbaycan'ın petrol sahalannın işletilmesi için imzalanan 5 anlaşmadan
neden sadece 2'sinde yeraldığını anlamak güçtür. Özellikle en son
imzalanan Lankeren Taliş projesinin % 25'lik hissesinin uzun süre boş
kalmasına karşın Türkiye'nin herhangi bir talepte bulunmaması imzalanan
anlaşmalann yeterli görüldüğü izlenimini uyandırmaktadır. Yeni açılacak
petrol ihalelerinin ciddiyetle gözden geçirilmesi gereklidir.
KEİB (Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesi) üye olan Azerbaycan
ve Türkiye'nin bölge üyesi ülkeler arasında çeşitli sektörlerde hazırlanacak
projelerde aktif olarak yeralması sağlanmalıdır.
Özelde
Azerbaycan,
genelde
Orta
Asya
ve
Kafkas
Cumhuriyetlerinde düzenlenecek fuarlara Türkiye'nin etkin biçimde katılımı
için organizatör ve katılımcı firmalara destek sağlanmalı, yeterliğini
kanıtlamış firmalar tarafından organizasyonun ciddi olarak yürütülmesi
sağlanmalıdır.
Türk ve Azerbaycan şirketleri arasında meydana gelen ihtilaflann
daha fazla büyümeden dostane çözümler üretilebilmesi için projeler
hazırlanmalıdır.
Azerbaycan'la sınınmızın daha önce de belirtildiği gibi 9 km.lik
Nahçıvan bölümü hariç olmaması hava ve demiryolu taşımacılığının
önemini artırmaktadır. Azerbaycan-Gürcistan ve Türkiye arasında
demiryolu hattının kurulması dış ticarette maliyetleri aşağı çekmek dışında
diğer Kafkasya ve Orta Asya ülkeleri ile ilişkilerin artması ve prestij
açısından önem taşımaktadır.
3.5. POTANSİYEL YATIRIM SAHALARI
Türkiye'ye İthalat Yapılması Bakımından
• Ham petrol, petrol türevleri, doğalgaz
• Hurda demir-çelik
• Her tür demir ve yan ürünleri
• Pamuk, ipek, halı, yün
• Havyar
Türkiye'den İhracat ve/veya Yatırım Yapılması Bakımından
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İnşaat ve inşaat malzemeleri sektörü, beş yıldız otel inşaası,
restorasyon işleri, çimento üretimi
Otomotiv-otomotiv yan sanayii
Dayanıklı tüketim mallan her tür beyaz ve kahverengi eşya,
özellikle klima ve soğutucu
Her tür ambalaj
Güneş kollektörleri
Telekomünikasyon
Kimya, petrokimya sanayii, LPG üretim ve dolum, sabun
deterjan, plastik ürünler
Madencilik, değerli maden
Tıbbi teçhizat, sağlık ürünleri, kozmetik, şampuan
Orman ürünleri sanayii, mobilya
Tanm-Hayvancılık Sektörü
- Tanm makinalan
- Konsantre elma, ayva, nar vb. meyve işleme
- Entegre et tesisleri, yem
- Tavukçuluk tesisleri
- Süt ve süt ürünleri
Gıda Sektörü
- Zeytin ve zeytinyağı
- Şeker
- Su, su şişeleme
- Bitki yağlan
- Dondurmacılık
- Kuruyemiş-çerez, çikolata, şekerli unlu mamuller
Tekstil, Konfeksiyon Sektörü
- Çocuk giyim
- Ayakkabı, ipekçilik
Kolonya
Kuru Temizleme
Pazarlama ve dağıtım ağını oluşturabilen girişimcilerimizin basan
şansı daha yüksek olarak değerlendirilmektedir.
III. BÖLÜM
YABANCI SERMAYE İLE İLGİLİ YASAL MEVZUAT
DİKKAT! Kitabın baskısı aşamasında T.C.Bakü Büyükelçiliği Ticaret
Müşavirliğimiz tarafından Odamıza ulaştırılan ve KDV
muafiyeti, ithal ihraç işlemleri ile ilgili Gümrük Vergileri ile
Dış Ticaret ile İlgili Düzenlemeler konularında yapılan ve
1 Temmuz 1997 itibariyle yürürlüğe girecek değişiklikler
kitabın sonunda Ek 9'da sunulmaktadır.
1. ŞİRKET KURULUŞU
Azerbaycan'da yabancı yatınm çeşitli şekiller alabilir. Yabancılar
Azeri ortakla/ortaklarla ortak girişim (birge müessese) veya % 100 yabancı
sermayeli müstakil şirket kurabilir, temsilcilik ve şube açabilirler.
Yabancı girişimciler aynı zamanda varolan şirketleri, bina ve
tesisleri, hisse senetlerini alabilirler. Yabancılann toprak sahibi olmalanna
yasal olarak imkân tanınmamaktadır, ancak toprak ve diğer doğal
kaynaklann uzun vadeli olarak kiralama hakkı mevcuttur.
1996 sonlannda alınan karar çerçevesinde tüm yabancı yatınmlann
Adalet Bakanlığı'na kaydı zorunluluğu getirilmiş olup aranılan belgeler
aşağıda sunulmaktadır.
Azerbaycan'da Müşterek Müessese, Müstakil Şirket Kurmak,
Temsilcilik veya Şube Açmak İçin Adalet Bakanlığı'na Takdim
Olunacak Belgeler
a) Yabancı Yatırımcı Gerçek Kişi İse:
1) Ticari faaliyet gösterdiğine dair belge (2 adet).
2) İkâmetgâh adresi
3) Şirket tüzüğü (Azerbaycan'da hazırlanacak)
4) Pasaportun fotokopisi (2 adet)
5) Noter tasdikli dilekçe (Azerbaycan'da hazırlanacak)
6) Kayıt için gerekli meblağın yatınidığına dair makbuz
7) Müessesenin Azerbaycan'daki adresi
NOT: Yabancı yatınmcı vekâletname ile kendi adına şirket kuruluşu için
başka şahıslara yetki verebilir. Ancak, yetki verilen şahıs, kimliğini
ve açık adresini belirten belgeleri Adalet Bakanlığı'na sunmalıdır.
71
b) Yabancı Yatırımcı Tüzel Kişi İse:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
Müessesenin kuruluşuna dair karar (2 adet)
Banka hesabı hakkında bilgiler (2 adet)
Oda sicil kayıt belgesi (2 adet)
Müessesenin adresi (2 adet)
Şirketin tüzüğü (Azerbaycan'da hazırlanacak)
Kayıt için gerekli meblağın yatınidığına dair makbuz
Kurucunun Azerbaycan'daki adresi (2 adet)
Yukanda belirtilen ( 1 , 2, 3) no.lu belgelerin Azerbaycan'ın
Türkiye'deki Büyükelçiliği veya Konsolosluğu tarafından tasdik olunması
gerekmektedir.
NOT: Tüzel kişilerin iştiraki ile müşterek müessese kurulması halinde,
kurucular arasında yapılmış kontrat, müşterek şirketin ortağı devlet
müessesesi olması halinde ise Devlet Emlak Komitesi'nin izni
gerekmektedir.
Kontrat, hakiki şahıslar arasında yapıldığı takdirde noterden tasdik
edilmesi gerekmektedir.
2. BAZI MÜLKİYETÇİLİK FAALİYETİ ÇEŞİTLERİNE ÖZEL
MÜSAADENİN (LİSANS) VERİLMESİ HAKKINDA KANUN
Azerbaycan'da 24 Aralık 1996 tarihli "Mülkiyetçilik Faaliyeti
Hakkında Kanun"un uuygulanması amacı ile çıkanlan 27 Ocak 1997 tarihli
Cumhurbaşkanı Fermanı ile ülkede her tür faaliyette bulunmak için bir tür
lisans alınması sözkonusu olup, lisans almak için;
a) Bir dilekçe (aşağıdaki bilgiler sunulmalıdır):
Tüzel kişiler için adı, hukuki biçimi, hukuki adresi, banka hesabının
numarası ve bankanın adı.
Gerçek kişiler için adı, baba adı, soyadı, nüfus cüzdanındaki bilgiler
(seri numarası, verildiği tarih ve yer, adresi) ve faaliyet çeşidi.
b) Tesis evraklarının fotokopisi
o) Müessesenin devlet kaydından geçtiğine dair ruhsatın fotokopisi
d) Lisans almak için devlet rüsumunun ödenmesine ilişkin makbuz,
e) Mülkiyetçilik faaliyeti gerçekleştirecek olan gerçek kişinin vergi
organlannca kayda alınma ruhsatı,
yetkili devlet organlanna sunulmalıdır.
3. BANKACILIK
Azerbaycan bankacılık sisteminin temeli, 14 Haziran 1996 tarihli
yeni kanunla para ve faiz oranlan politikrbnnda tam bağımsız bir statüye
kavuşarak ülkedeki fiyatlarda istikrar ve bankacılık sisteminin gelişmesini
sağlamakla görevli Azerbaycan Milli Bankasına dayanır. Milli Bankanın izni
olmaksızın gerçek ve tüzel kişilerin bankacılık faaliyetlerinde bulunması
mümkün olmayıp Banka aynı zamanda sistemin kontrolü ve gözetimi ile
sorumludur. Milli Banka Parlemento'ya para ve döviz kuru politikalan ile
ilgili yıllık raporlar sunmaktadır.
Azerbaycan Bankacılık Sisteminde Milli Banka'nın ardında tüm
sistemin aktiflerinin % 80, mevduatın % 70'i ve ödenmiş sermayenin %
30'unu elinde tutan Tasarruf Bankası, Beynelhalk Bankası (ABB),
Agroprombank ve Prominvest Bankası adlı 4 devlet bankası gelmektedir.
Bu bankalar içinde hemen hepsi ve özellikle Tasarruf Bankası likidite
sorunuyla karşılaşmış, 1995 Ekiminde topladığı mevduatın faizlerini dahi
ödeyemez duruma gelen banka Maliye Bakanlığı'nın verdiği destekle
ayakta durabilmiştir.
Geçmişte 160'a ulaşan özel bankalar genelde sermaye yönünden
çok zayıf, tek şubeli yapısal özellik taşımaktadırlar. 1996 yılında firmalara
ve şahıslara açılan kredinin % 10'undan azı ancak özel bankalar
tarafından kullandınimıştır. Gerçi bu gelişmede, kişilerin ve firmalann
kredibilitelerinin azlığı ve yasal garantilerin eksikliği, bankacılık sistemine
olan güvenin henüz oturmaması ve sermaye, tasarruf kavramlannın
oluşmaması nedeniyle özel bankalann mevduat tabanının yetersizliği ile
Milli Bankanın bankalara finansman sağladığı kredi ihale sisteminin özel
bankalar için güçlükler içermesi gibi sorunlann payı gözardı edilemez.
Bankacılık sisteminin gelişmesi için yeni yasa ile yeni bankalann
kurulması için gerekli olan asgari sermaye 1 Ocak 1995'te 35.000 $
seviyesinden Ekim 1996'da 1.250.000 $'a çıkanimış, mevcut bankalann
ise sermayelerini asgari 10.000 $'dan 200.000 $'a çıkarmalan zorunluluğu
getirilmiştir. Bu önlemlerin ardından sistemde varolan banka sayısı 117'ye
gerilemiştir.
Azerbaycan'da döviz ihaleleri Bakü Interbank Döviz Piyasası'nda
(BIDP) gerçekleştirilip, yabancı bankalann BIDP üyesi olmalan mümkün
değildir.
Bu durum çoğu ticaret bankası döviz işlemleri yürütme yetkisine
sahip olmasına karşın yabancı bankalan, % 51 devlet sermayeli
Azerbaycan Beynelhalk Bankası aracılığı ile BIDP'de işlemlerini yürütme
zorunda bırakmaktadır. Azer Milli Bank'ı döviz rezen/lerini tutarken
Beynelhalk bankası ihracat-ithalat finansmanı, döviz ticareti ve diğer
uluslararası finans aktivitelerinde temel kuruluş haline gelmiştir.
Yabancı bankalar, % 100 yabancı sermaye ile kurulabileceği gibi
ortak girişim, şube veya temsilcilik şeklinde de kurulabilirler. Yürürlükteki
mevzuata göre yabancı bankalann toplam sermayesi yerli bankalann
toplam sermayesinin % 30'unu aşamaz.
4. VERGİLENDİRME
4,1. KURUMLAR VERGİSİ
1.1.1997'de yürürlüğe giren 24 Aralık 1996 tarih ve 221-16 sayılı
yeni kurumlar vergisi kanununa göre Azerbaycan'da ticari faaliyette
bulunan tüm kuruluşlar için esas olan tek vergi oranı % 32'dir, % 30'dan
fazla yabancı sermaye içeren ortak girişimler için daha önce geçerli olan %
25 oranı uygulaması böylece kaldınimıştır.
Perakende ticaret, yemek servisi (lokantalar vs.) ve kamuya
sağlanan diğer hizmet alanlannda faaliyet sonucu elde edilen hasılattan %
3 oranında vergi alınmaktadır.
Navlundan elde edilen gelirler % 6, temettü, faiz ve yabancı
sermayeli kuruluşlara pay ortaklığı sonucu elde edilen gelirler % 15, telif
haklannın ve lisanslann kullanılması, kira ve ticari faaliyetleri ile ilgili
olmayan diğer gelirler % 20 oranında vergiye tabi tutulmaktadır.
4,2. KATMA DEĞER VERGİSİ
(İlave ve değişiklikler için bakınız.Ek.9)
Ülkede uygulanan tek oran % 20'dir. İthal edilen mallann
gümrüklerde satışı dahil tüm mal ve hizmetlerin satışı KDV'ye dahildir.
1 Ocak 1997 itibariyle, uluslararası teşkilatlar, konut ve sosyal
tesisler inşaası ile iştigal eden firmalar, hükümet anlaşmalan çerçevesinde
danışmanlık hizmetleri, kredi ve borçlar KDV'den muaftır.
Yine BDT ülkelerinden yapılan ithalat da KDV'den muaftır.
4.3. AKSİZ-ÖZEL TÜKETİM VERGİLERİ
Çeşitli tütün, alkollü içki ve lüks mallar gibi ürünler için % 10/15
aralığında alınan bir vergidir. Örneğin bira için bu oran % 40'tır. Yurtdışına
satılan mal ve hizmetler aksize tabi değildir.
4.4. GÜMRÜK VERGİSİ
(İlave ve Değişiklikler için bakınız Ek.9)
Azerbaycan'da 16.12.1996 tarih ve 178 sayılı Bakanlar Kurulu
Karan ile 1.1.1997'den itibaren Gümrük Vergisi tüm ithal mallar için % 15
olarak tespit edilmiştir. Azerbaycan ile ikili anlaşmalar olduğu takdirde
gümrük vergisi değişik oranlarda olabilmektedir.
•
Bakanlar Kurulu Karan veya Kararnamesi ile resmileştirilmiş
hükümetlerarası anlaşmalara göre alınan mallar, teknoloji ve teçhizatlar,
• Azerbaycan'da faaliyet gösteren yabancı girişimcilere ait olan
müesseselerin uluslararası birliklerin ve teşkilatlann sermayesinde
yabancı iştirakçilerin pay ödemesi şeklinde ülkeye getirilen yeni
teknoloji, tesisat ve üretim için hammadde ve malzemeler,
•
Ülkeye geçici olarak işlenmesi için getirilen mallar, yeniden ihracat için
getirilen mallar,
• Yabancı işçilerin kendi ihtiyaçlan için getirdiği 500 $'a kadar eşya,
•
Bedava dağıtılması şartı ile getirilen insani ve teknik yardım,
Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti'nin BDT ülkeleri ve diğer yabancı
ülkelerle serbest ticaret anlaşması olduğu takdirde iki taraflı anlaşmaya
göre Gümrük Vergisi'nden muaftır.
4.5. TOPRAK VERGİSİ
Topraktan yararlanan tüm işletmeler her yıl 1 Mayıs tarihinde
belirlenecek asgari ücret üzerinden vergi ödemekle yükümlüdürler. Bakü
için bu oran m^ başına asgari ücretin % 1'i iken ülkenin diğer bölgelerinde
% 0.8 ile % 0.4 arasında değişmektedir.
4.6. BORDRO VERGİSİ
Azeri kanunlanna göre kayıtlı tüm firmalar sosyal güvenlik ve
işsizlik fonuna katılmak zorundadır. Sosyal güvenlik fonuna brüt maaşın
% 35'i işletme tarafından yatınlırken maaşın % 11 de kesilerek yatınlır.
İşsizlik fonu için ödenen miktar ise brüt maaşlann % 2'sidir.
4.7. DEVLET YOL FONU VERGİLERİ
16 Şubat 1994 tarih ve 787 sayılı kanuna göre Azerbaycan'da
karayollannın sağlanması, tamiri, bakımı ve inşaası ile ilgili giderler için
kurulan fon hesabına çeşitli vergiler kesilmektedir.
• Akaryakıt ürünlerinin (petrol, dizel yakıtı, likit gaz) satış fiyatı üzerinden
% 15 (KDV hariç),
Karayollannın kullanılması nedeniyle;
• Taşıtlann tüm ticari faaliyetlerinden doğan hasılanın % 0.5'i,
•
Her türlü ticari faaliyet ve toptan ticaret yapan teşkilatlardan yıllık
gelirinin % 0.3'ü,
•
Gerek Azerbaycan dışından, gerek içinden satınalınan araçlar için
aracın satış fiyatı üzerinden % 2,
• Araç sahibi müteşebbislerden motorun beygir gücü başına asgari
ücretin % 5'i,
• Yabancı ülke araçlannın ülkeye girişi ve transit geçmeleri durumunda
aracın içine, yüküne vb. kriterlere göre alınan çeşitli tutarlar.
Yol Fonu'na ödenmektedir.
4.8. MADEN SAHALARI VERGİSİ
Haziran 1996'da kabul edilen Bakanlar Kurulu Karan çerçevesinde
ham petrol, doğalgaz, demirli metaller, nadir bulunan metaller, cevher
olmayan madenler, işlenmiş ve dekoratif taş, çimento, baryum, kil, volkanik
kül, toz ve diğer inşaat malzemeleri girdileri, tuz, çakıl, değerli-yan değerli
taşlar, iyot ve maden sulan ihracatında, bu madenlerin satışından elde
edilecek net hasılanın % 3-26'sı arasında maden sahalan vergisi
alınmaktadır.
4.9. ÜCRETLERDEN ALINAN GELİR VERGİSİ
Temmuz 1992'de kabul edilen kanun çerçevesinde Azerbaycan'da
bir takvim yılında 183 gün ve üzeri ikamet eden yabancı gerçek kişiler
Azerbaycan içi ve dışında elde ettikleri gelir üzerinden, 183 günün altında
ikamet edenler ise sadece Azerbaycan'da elde ettikleri gelir üzerinden
vergilendirilirler.
Asgari ücret 55.000 Manat olmasına karşın vergiden indirilen tutar
aylık 60.000 Manattır.
Aylık Gelir Vergisi Oranı
60.000 Manata kadar
60.001-100.000 Manat
100.001-200.000 Manat
200.001-350.000 Manat
350.001-600.000 Manat
600.000 Manattan fazla
Toplam Vergi
Muaf
60.000 Manattan fazla olan meblağın % 12'sı
4 800 Manat+100.000 Manattan fazla olan meblaöın %15 i
19.800 Manat+200.000 Manattan fazla olan meblağın
%20'si
49 800 Manat+350.000 Manattan fazla olan meblağın %3U u
124.800 Manat+600.000 Manattan fazla olan meblağın
%40'ı
5. SİGORTA KANUNU
5 Ocak 1993 tarih ve 436 sayılı "Sigorta Hakkında Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin Kanunu" Madde 34 ile Azerbaycan'da yabancı hukuki
şahıslara yasalarda belirlenen kurallara uygun olarak % 49'dan fazla pay
sahibi olmamak koşulu ile ancak ortak sigorta şirketleri veya Anonim
Şirketler şeklinde sigorta şirketleri kurmak hakkı verilmektedir.
6. ÖZELLEŞTİRME
Ocak 1993'te çıkanlan "Devlet Mülkiyetinin Özelleştirilmesi Kanunu"
çerçevesinde özelleştirme çalışmalan başlatılmış olup yetkili organ
1992'de kurulan Devlet Emlak Komitesi'dir. Kanunda özelleştirme ile ilgili
usul ve esaslar özetle şu şekildedir.
- Sadece devlet kurumlannın (zavod ve fabrika) özelleştirilmesi
öngörülmüştür.
- Çalışanlar, ülke vatandaşlan, diğer hukuki şahıslar ve
yatınmcılar (yabancılar) özelleştirme uygulamalanna katılabilirler.
dış
- Özelleştirme işbu kanun yanında Mülkiyet Kanunu ve diğer
kanunlar çerçevesinde her yıl hazırlanacak, Parlemente tarafından
onaylanan Devlet Programı ile yürütülecektir.
- Özelleştirme
getirilmiştir.
uygulamalanna
aşağıda
belirtilen
sınırlamalar
a) Özelleştirilemeyecek Kuruluş ve Sektörler; Petrol, doğalgaz,
telekomünikasyon, sanatsal mekânlar ve madenler,
b) Devlet Başkanı ve/veya Başbakan Karan ile Özelleştirilebilecek
Kuruluşlar; Daha önce kapsama dahil edilmeyen veya özelleştirilemeyecek
kuruluş ve sektör arasında yeralan kuruluşlar.
c) Emlak Komitesi Karan ile Özelleştirilecek Kuruluşlar; Her yıl
hazırlanacak devlet programından yeralan ve Parlamento tarafından
onaylanan kuruluşlar.
d) Belediyenin Uygun Görüşü ile Özelleştirilecek Kuruluşlar; Devlet
programında yeralan ve belediye hizmeti niteliğinde olan kuruluşlar.
(Uygulamaya geçmeden önce Belediye'den onay almak gerekmektedir.)
e) Özelleştirilmesi Mecburi Olan Kuruluşlar; Ticarethane olarak
nitelendirilebilecek tüm restoran, cafe, berber, dükkan, atelye vb. üniteler.
Devlet Emlak Komitesi tarafından 1994 yılında hazırlanan ancak
Parlamento'dan geçemeyen Programın ardından hazırlanan ikinci bir
program 21 Temmuz 1995 tarihinde "1995-98 Yıllan İçerisinde Azerbaycan
Cumhuriyeti'nde Devlet Mülkiyeti'nin Özelleştirilmesinin Devlet Programı"
adı ile onaylanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu programa göre devletin elinde bulunan mülkiyetin (toplam
mülkiyetin % 90.14'ü) ve yaklaşık % 75'inin 3 yıl içerisinde özelleştirilmesi
düşünülmektedir. 1995 yılında özelleştirilecek emlak toplamının % 15.9'u,
1996'da 41.9'u, 1997'de % 13'ü ve 1998 yılında ise % 4.3'ünün
özelleştirilmesi planlanmış olup özelleştirilecek emlakin % 65'inin halka
hisse senedi şeklinde parasız dağıtılacak özelleştirme çekleri ile
gerçekleştirilmesi öngörülmüştür.
Programla belirlenen diğer bazı esaslar şu şekildedir:
•
Herhangi bir şahıs özelleştirilecek müessesenin en fazla % 20'sine
sahip olabilecektir.
•
Öncelik müessese çalışanlanna verilecektir.
• Özelleştirmenin % 15'i çalışanlara parasız verilecek, % 50'si açık
artırmayla satılacak (bu durumda halka parasız dağıtılan çekler
kullanılacak), geri kalan % 35'in ise % 10'u yanşma şeklinde satılacak,
% 15'i garantili yedek yatınm fonlanna, % 10'u ise kapalı yatınm
fonlanna verilecektir.
Eski SSCB ülkeleri içerisinde ilk defa olarak Azerbaycan'da yabancı
vatandaşlara özelleştirmeye katılma imkânı veren bir belge olan absion
kurumu kurulmuştur.
7. AZERBAYCAN CUMHURİYETİ YABANCI SERMAYE KANUNU
İşbu Kanun Azerbaycan'a yabancı sermaye yatınmının hukuki ve
ekonomik ilkelerini belirlemektedir. Kanun yabancı maddi ve mali
kaynaklardan iyi sonuçlar sağlayabilecek şekilde faydalanmaya, modern
donatım ve teknolojinin Azerbaycan'a aktanimasına yöneliktir ve yabancı
yatınmcılann haklannı garanti eder.
1. BÖLÜM: GENEL İLKELER
Madde 1- Yabancı Sermaye
Azerbaycan'da yabancı sermaye ile ilgili tüm konular işbu Kanun,
diğer kanunlar ve Azerbaycan Cumhuriyeti'nin imzalamış bulunduğu
uluslararası anlaşmalara göre yürütülür.
Madde 2- Yabancı Yatırımcılar
Azerbaycan Cumhuriyeti'nde yabancı yatınmcılar;
a) Yabancı tüzel kişiler,
b) Yabancı ülke vatandaşlan, uyrukluğu bulunmayan kişiler ve
yabancı ülkelerde oturan Azerbaycan Cumhuriyeti vatandaşlan (ikamet
ettikleri ülkelerde işadamlan olarak sicil ve kayıt yaptırdıklan halde),
c) Yabancı devletler,
d) Uluslararası kuruluşlar olabilir.
Madde 3- Yabancı Sermaye ve Yatırım Şekilleri
Yabancı işadamlannın gelir sağlamak amacıyla çeşitli faaliyet
alanlanna yaptıklan yatınmlar menkul, menkul haklan, maddi olmayan fikir
ürünleri ve diğer haklar şeklinde olabilir.
Yabancı yatınmcılar Azerbaycan'a
yapabilirler:
şu
koşullar
altında
yatınm
a) Azerbaycan Cumhuriyeti vatandaşlan ve tüzel kişileriyle ortak
tesis ve şirket kurabilirler.
b) Yabancı işadamlan kendi tesisleri kurabilirler.
c) Tesisler, emlak, bina, yapılar, hisse, değerli
Azerbaycan yasalanna uygun olarak diğer mallan alabilirler.
kâğıtlar
ve
d) Arsa ve diğer doğal kaynaklan kullanabilir ve emlak sahibi
olabilirler.
e) Azerbaycan Cumhuriyeti vatandaşlan ve tüzel kişileriyle yatınm
şekillerini öngören yasaya uygun anlaşmalar yapabilirler.
İVİadde 4- Yabancı Yatırımcıların Özelleştirmeye Katılması
Yabancı yatınmcılar Azerbaycan Cumhuriyeti yasalannda belirtilmiş
ilke
ve
koşullar
altında
devlet,
belediye
tesislerine,
yatınmı
tamamlanmamış yapılann özelleştirilmesine katılabilirler.
Madde 5- Yabancı Yatırımın Yasal Yönü
Yabancı yatınmcılann yasal haklan Azerbaycan vatandaşlan ve
tüzel kişileri (işbu Kanunla öngörülen yasaklar hariç) (temin edilmiş emlak
haklan, yatınm alanlan) için sağlanmış koşullardan az olamaz. Ancak
ekonominin geliştirilmesi tercih edilen iş koşullannda veya bazı bölgelerde
Azerbaycan Cumhuriyeti yasalannca yabancı yatınmcılar için ek vergi
kolaylıklan ve diğer teşvikler verilebilir.
Madde 6- Faaliyet Alanları
Yabancı yatınmı bulunan firmalar Azerbaycan Cumhuriyeti
yasalannca yasaklanmış olanlar hariç tüm alanlarda faaliyet gösterebilirler.
Yabancı yatırımı bulunan firmalar Azerbaycan Bakanlar Kurulu'nun
belirlediği listeye alınmış dallarda yalnız lisans almak suretiyle faaliyet
gösterebilirler.
Madde 7- Yabancı Yatırımın Sınırlandırılması
Milli savunma, milli güvenlik bakımından Azerbaycan Cumhuriyeti
yasalannca yabancı yatınmı bulunan firmalann faaliyetinin sınırlandığı
veya yasak edildiği bölgeler belirlenebilir.
Madde 8- Yatırımcılığın Koordine Edilmesi
Yabancı yatınmın Azerbaycan'a çekilmesi faydalı hale getirilmesi
projesi ve uygulanması, yatınmcılığın kontrol edilmesi, yabancı
yatınmcılara ve yabancı yatınmı bulunan tesislere yardım edilmesi
Azerbaycan Bakanlar Kurulu'nca yapılır.
2. BÖLÜM: YABANCI YATIRIMA DEVLET GARANTİSİ
Madde 9- Yabancı Yatırımın Hukuki Garantisi
Azerbaycan'da yabancı yatınmın tam hukuki garantisi işbu Kanun,
diğer kanunlar ve Azerbaycan Cumhuriyeti'nin imzaladığı uluslararası
anlaşmalaria garanti edilir.
Madde 10- Yasaların Değişmesiyle İlgili Garanti
Yatınmdan sonra yürüriüğe giren Azerbaycan Cumhuriyeti Kanunu
yatınmı, yatınmcıyı olumsuz etkiliyorsa, bu durumda yabancı yatınmcı 10
yıl eski kanunlara göre faaliyetini devam ettirir. Kanunda yapılmış değişiklik
Azerbaycan Cumhuriyeti'nin savunma, milli güvenlik, milli banş, çevrenin
korunması, vergi, kredi ve finansman ile moral ve halkın sağlık durumuyla
ilgiliyse bu geçen hüküm geçersizdir.
Madde 1 1 - Millileştirme ve İstimlak Garantisi
Azerbaycan'da yabancı yatınm Azerbaycan Cumhuriyeti devleti ve
halkına zarar verdiği özel durumlar hariç millileştirilemez ve istimlak
edilemez.
Millileştirilme karartan ancak Azerbaycan Cumhuriyeti Milli
Meclisi'nce verilebilir. Yabancı yatınm doğal afet, kaza, salgın hastalık ve
diğer olağanüstü nitelikli olaylar hariç istimlak edilemez. İstimlak karan
Azerbaycan Bakanlar Kurulu karan ile alınabilir. Millileştirme ve istimlak
karan alınırsa yatınm bedeli sahibine acilen ödenir.
Madde 12- Yabancı Yatırımcıya Tazminat Verilmesi ve Zararın
Ödenmesi
Millileştirme veya istimlak karan alındığı zaman yabancı yatınmcıya
verilecek tazminat yatınmın gerçek bedeli üzerinden ödenmelidir. Tazminat
döviz olarak verilir ve talep üzerine yabancı bankalara da havale edilebilir.
Yabancı yatınmcılar Azerbaycan yasalanna aykın hareket eden devlet
makamları veya yetkililerin ihmali sonucunda gördükleri zarann ve kâr
kayıplannın tazminini talep etme hakkına sahiptirler.
Tazminatın miktan, zarann ödenmesi, ödenme süresi ve şekilleri
üzerindeki anlaşmazlıklar Azerbaycan Yüksek Mahkemesi'nce çözüme
bağlanır veya taraflann imzaladığı anlaşmada veya Azerbaycan'ın
imzaladığı uluslararası anlaşmada öngörülüyorsa Azerbaycan'ın hakem
mahkemesinde çözüme bağlanır
Madde 13- Yatırımcılık Faaliyetine Son Verilmesi İle İlgili
Garanti
Yabancı yatınmcı yatınm faaliyetine son verildiği zaman hakettiği
yatınm için tazminat ve diğer ilgili gelirlerini gerçek değeriyle para veya mal
şeklinde alma hakkına sahiptir.
Madde 14- Gelir veya Para Girdilerinin Dövizle Transfer Edilme
Garantisi
Yabancı yatınmcılar gelir veya diğer para girdilerini ve yasal
yatınmcılık faaliyeti sayesinde aldığı döviz gelirini ilgili vergileri ödedikten
sonra dış bankalara transfer edebilir.
Madde 15- Gelirin Kullanılabilme Garantisi
Yabancı yatınmcılar Azerbaycan'da sağladıklan gelirle yeniden
yatınm yapabilir, Azerbaycan bankalannda hesap açabilir, Azerbaycan
Cumhuriyeti Milli Bankası'nın belirlediği kur ve koşullarla döviz alabilir.
3. BÖLÜM: YABANCI YATIRIMLI TESİSLERİN KURULMASI VE
FAALİYETLERİ
Madde 16- Yabancı Yatırımlı Tesisler
Yabancı yatınmlı tesisler anonim şirket, limited şirket veya
Azerbaycan yasalanna aykın olmayan diğer ortaklıklar veya kurumlar
şeklind ekurulabilir. Azerbaycan'da yabancı yatınmcılann ortaklığıyla
şirketler, tesisler, yabancı yetinmemin kendi tesisi, yabancı tüzel kişilerin
bürolan, temsilciliği kurulabilir. Ortak tesisler ve yabancı yatınmcılann
tesisleri Azerbaycan Cumhuriyeti tüzel kişileridir. Yabancı yatınmlı
tesislerin kurulma ilkeleri Azerbaycan Cumhuriyeti yasalannca düzenlenir.
Yabancı yatınmlı bankanın kurulması Azerbaycan Cumhuriyeti'nin banka
ve bankacılık kanunlanna uygun olarak gerçekleştirilir.
Madde 17- Eksper Raporu
Yabancı yatınmlı tesislerin kuruculan adı geçen tesisler kurulduğu
zaman Azerbaycan Cumhuriyeti yasalanna uygun olarak belirtilmiş durum
ve koşullarda sıhhi eksper ve çevre korumasıyla ilgili raporlar almalıdırlar.
Yabancı yatınmlı tesislerin faaliyeti süresince ve adı geçen tesislerin
faaliyetine son verildiği zaman böyle raporlann alınması zorunludur. Doğal
kaynaklann işletilmeye açılması büyük tesislerin kurulması veya
rekonstrüksyonu gerçekleştirildiği zaman aynca fizibilite ile ilgili eksper
raporunun bulunması zorunludur.
Madde 18- Devlet Sicii ve Kaydı
Yabancı yatınmlı tesislerin ilgili devlet makamlannca sicil ve kayıdı
yapılır. Tesis belgelerinin hazırlanması, sicil ve kayıt yöntemleri
Azerbaycan Bakanlar Kurulu'nca belirlenir. Yabancı yatınmlı tesislerin
kayıdı yapıldığı anda adı geçen tesis tüzel kişi sayılır. Kayıt yapan
makamlarca sicil ve kayıdın yapılması basında yayınlanır. Adı geçen
tesisin kayıdı yapıldıktan sonra yabancı yatınmla ilgili olan devlet
makamınca sicili yapılır. Yabana sermayeli tesisin kayıdının yapılması
yalnız Azerbaycan Cumhuriyeti'nin adı geçen tesisin kurulması ile ilgili
kanunun çiğnenmesi belgelerin uygun olmaması veya öngörülen faaliyet
alanının Azerbaycan Cumhuriyeti yasalannca yasaklanmış olması halinde
reddedilebilir. Tesisin kayıt yapılması reddedildikten sonra Azerbaycan
Cumhuriyeti mahkemelerine başvurulabilinir.
Madde 19- Şube, Büro ve Temsilcilik
Yabancı yatınmlı tesisler Azerbaycan ve ilgili yabancı ülke
kanunlanna uygun olarak Azerbaycan'da veya üçüncü ülkede tüzel kişi
haklanna sahip şube, büro ve temsilcilik kurabilirler.
Madde 20- Tesislerin Birleşmesi
Yabancı yatınmlı tesisler Azerbaycan Cumhuriyeti yasalanna uygun
olarak anonim şirket ve konsorsiyumlar kurabilirler. Bu tesisler daha önce
kurulmuş tesislere de ortak olabilirler.
Madde 21 - Ortak Şirkete Tarafların Yatırımı
Ortak şirkete tarafların sermaye yatınmının miktan, yatınm süresi,
yatırma koşullan ve yatınmın değerlendirilmesi tesis ana sözleşmesinde
yazılır. Ortak tesisin sermaye payı olarak konulan menkullerin değeri
taraflann anlaşmasına bağlıdır. Kaydın yapılmasını müteakip bir yılda
taraflarca ana sözleşmede belirtilmiş sermayenin % 50'sinin ödendiği
belgelerle ispat edilmezse adı geçen tesisin kaydını yapan makam kayıt ve
tesisin sicilini iptal eder. İlgili bilgiler basında yayınlanır.
Madde 22- İhtiyat Akçesi Fonu
Yabancı yatınmlı tesisler yaklaşık sermayesinin % 25'i kadar ihtiyat
fonu kurar. İhtiyat fonu yıllık ayırmalar sayesinde oluşturulur. Ayırmalann
miktan ve para birimini tesis serbest olarak belirler.
Madde 23- Malın Satışı ve Azerbaycan'a Mal Getirilmesi
Yabancı yatınmlı tesisler ürettiği malın (verilen hizmet ve benzeri)
fiyatını belirleme, iç piyasada satış koşullannı ve alıcılan seçmek hakkına
sahiptir.
Madde 24- Azerbaycan'da Dövizle Açılan Hesaplar
Yabancı yatınmlı tesislerin döviz kullanması banka
Azerbaycan Cumhuriyeti'nin dövizle ilgili kanuna göre yapılır.
havaleleri
Madde 25- İhracat ve İthalat
Yabancı yatınmcıya ait tesisler ve sermayesinin % 30'dan fazlasını
yabancı yatınmın oluştuğu tesisler ürettiği malı (verdiği hizmeti) lisans
almadan dış ülkeye çıkartabilir. Yabancı yatınmlı tesisler çalışma için
gerekli malı lisans almadan ithal edebilme hakkına sahiptir. Yabancı
yatınmlı tesislerin üretiminden alıkonulacak mallar Azerbaycan Bakanlar
Kurulu'nca belirlenebilir. Yabancı yatınmlı tesislerin kendi üretimi olan
mallann ihracatından sağlanan gelir kendilerine aittir.
Madde 26- Gümrük Vergisi
Ortak şirketin veya yabancı yatınmcıya ait şirketin sermaye payı
olarak getireceği mallar Azerbaycan'a getirildiği zaman Gümrük Vergisi ve
İthalat Vergisi'nden muaftır. Yabancı yatınmlı tesislerin yabancı
personelince kendi ihtiyaçlannı karşılamak için getirdikleri mallar Gümrük
Vergisi'nden muaftır.
Madde 27- Sigorta
Azerbaycan Cumhuriyeti kanunlannca yabancı yatınmlı tesislerin
emlakinin ve oluşacak risklerin sigortası öngörülmediği halde (zorunlu
değilse) yalnız onlann isteği üzerine sigorta yapılabilir.
Madde 28- Vergi
Yabanci
yatınmcılar
belirlenmiş vergileri öderler.
Azerbaycan
Cumhuriyeti
yasalannca
Madde 29- Vergi Açısından Yabancı Yatınmlı Tesislerin
Faaliyetinin Kontrolü
İlgili kurumlarca vergileri belirlemek amacıyla yabancı yatınmcı
tesislerin mali ve ticari faaliyetleri denetlenebilir. Kanunla görevlendirilmiş
Azerbaycan Cumhuriyeti mali ve diğer devlet makamlan adı geçen tesisleri
icabında yetkileri çerçevesinde faaliyetin belli alanlannı denetleyebilir.
Vergi daireleri ve diğer kurumlann ticari sırnn gizliliğini temin etmeleri
zorunludur.
Madde 30- Muhasebe
Yabancı
yatınmlı
tesisler
muhasebelerini
Azerbaycan
Cumhuriyeti'nde yürürlükte olan hükümlere göre tutabilecekleri gibi,
istekleri üzerine kendi ülkelerinde yürürlükte olan hükümlere göre
tutabilirler.
Madde 31 - Taahhütlerin Garantisi
Yabancı yatınmlı tesisler taahhütlerini istikrazi emlaklanyla garanti
edebilirler. Bina yapımı, donatım ve diğer emlak haklan ve topraktan
yararlanma haklan taahhütün garanti edilmesi için kullanılabilir.
Madde 32- Maddi Olmayan Fikir Ürünleri ve Diğer Haklar
Maddi olmayan fikir haklan ile ilgili yabancı yatınmlı tesislerin
haklannın savunulması ve uygulanması konusu (know-how, ticari sır vb.)
Azerbaycan kanunlanna uygun olarak gerçekleştirilir.
Madde 33- Sözleşmeler
Üretim ve mal münasebetleri birarada ise alma, çıkarma, dinlenme,
ücret, garanti ve tazminat konulan yabancı yatınmlı tesisler toplu ve ferdi
sözleşmelerle düzenlenirler. Ücret, yıllık izin yabancı personelin emekli
maaşı yabancı yatınmlı tesislerde ferdi sözleşmelerle çözüme bağlanır.
Personel dövizle aldığı ücreti vergi ödendikten sonra yabancı bankaya
havale edebilir.
Madde 34- Sosyal Sigorta ve Sosyal Teminat
Yabancı yatınmlı tesis personelinin sosyal sigortası ve sosyal
teminatı (yabancı personelin emekli ma^^ı hariç) Azerbaycan kanunlanna
göre düzenlenir. Yabancı yatınmlı tesisler yabancı personelin vatandaşı
bulunduğu ülkenin hükümlerine uyulmakla emekli maaş fonuna dövizle
kesinti yapar. Tesisler personelin devlet sigortası fonuna ve yerel
personelin emekli maaş fonuna Azerbaycan'da bulunan tesisler için
belirlenmiş miktarda primler yatınr.
Madde 35- Tasfiye Etme
Yabancı yatınmlı tesisler Azerbaycan yasalanna uygun olarak
tasfiye edilebilirler. Tesisin aktiviteleri tesis tasfiye edildiği zaman gerçek
değeri gözönünde bulundurularak vergiye tabi tutulur.
4. BÖLÜM: YABANCI YATIRIMCILARCA DEĞERLİ KÂĞITLARIN
ALINMASI
Madde 36- Devletin Değerli Kâğıtlarmın Alınması
Yabancı
yatınmcılann
devletin
değerli
kâğıtlannı
Azerbaycan yasalannca belirlenmiş koşullar altında olabilir.
alması
Madde 37- Yabancı Yatınmcılarca Tesislerin Hisse, Ortaklık,
Diğer Değerli Kâğıtlarının Alınması
Yabancı yatınmcılar Azerbaycan yasalannın belirlediği koşullar
altında Azerbaycan'da bulunan tesislerin hisse, ortaklık ve diğer değerli
kâğıtlannı alabilirler.
5. BÖLÜM: YABANCI YATIRIMCILARIN TOPRAKTAN
YARARLANMA VE DİĞER MALLARA SAHİP OLMA
HAKKI
Madde 38- Toprak ve Diğer Doğal Kaynaklardan Yararlanma
Hakkı
Yabancı yatınmlı tesislere ve yabancı yatınmcılara topraktan
yararlanma, kiralama hakkının ve diğer doğal kaynaklardan yararlanma,
kiralama hakkının tanınması Azerbaycan Cumhuriyeti Toprak Kanunu ve
diğer kanunlarla düzenlenir.
Madde 39- Kiralama
Emlakin yabancı yatınmlı tesis ve yabancı yatınmcılara kiraya
verilmesi, kira sahibiyle kiracı arasındaki sözleşme ve Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin ilgili kanununa uygun olarak yürütülür.
Madde 40- İmtiyaz Anlaşmaları
Yabancı yatınmcılara doğal kaynaklar etüt işleri, araştırma
çalışmalan ve işletilmesi haklannın tanınması Azerbaycan Bakanlar
Kurulu'nun imzaladığı Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyetinin
onayladığı imtiyaz anlaşmalannca çözüme bağlanır. İmtiyazlı anlaşmalarda
değişiklik (anlaşmada öngörülmüyorsa) yapılamaz.
6. BÖLÜM: SERBEST EKONOMİK BÖLGELERDE YABANCI
YATIRIM
Madde 4 1 - Serbest Bölgelerde Yabancı Yatınmlı Tesisler ve
Yabancı Yatırımcıların Faaliyetleri
Azerbaycan'da serbest ekonomik bölgeler yabancı yatınmlı tesisler,
ve yabancı yatınmcılar için kolaylıklann sağlandığı bölgedir. Serbest
ekonomik bölgelerin meydana getirilmesi burada yabancı yatınmlı
tesislerin ve yabancı yatınmcılann kayıt koşullan Azerbaycan Cumhuriyeti
Serbest Ekonomik Bölgeler Kanunu'yla belirlenir.
7. BÖLÜM
Madde 42- Anlaşmazlıkların Çözümlenmesi
Yabancı yatınmcılar ve yabancı yatınmlı tesislerle Azerbaycan
Cumhuriyeti devlet makamlan tesisler, kamu kuruluşlan ve diğer tüzel
kişileri arasında çıkan anlaşmazlıklar, yabancı yatınmcı tesislerin üyeleri
arasında, yabancı yatınmlı tesisler arasında çıkan anlaşmazlıklar
Azerbaycan mahkemelerinde veya taraflann mutabakatı üzerine hakem
mahkemesinde veya üçüncü bir ülkede ya da Azerbaycan yasalannda
öngörüldüğü halde üretimle ilgili anlaşmazlıklann çözüldüğü makamlarca
çözüme bağlanır.
Madde 43- Uluslararası Anlaşmalar
Azerbaycan'ın imzaladığı uluslararası anlaşmalarda işbu kanunda
bulunan maddelerden farklı maddeler olduğu halde uluslararası
anlaşmalar tercih edilir.
8. AZERBAYCAN CUMHURİYETİ'NDE DIŞ TİCARET İLE İLGİLİ
DÜZENLEMELERİN DAHA DA İYİLEŞTİRİLMESİ HAKKINDA
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANI'NIN FERMANI
(İlave ve Değişiklikler için bakınız Ek.9)
Azerbaycan Cumhuriyeti'nde dış ticaretin serbestleştirilmesi ve dış
ticarette gerçek ve tüzel kişiler için daha uygun ortamın oluşturulması
amacıyla bu karar alınmıştır.
1. Azerbaycan
Kurallan tasdik olunur.
Cumhuriyeti'nde
Dış
Ticaretin
Düzenlenmesi
2. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkam'nın "Azerbaycan
Cumhuriyeti'nde Dış Ticaretin Daha Faydalı Hale Getirilmesi İçin Tedbirler
Hakkında" 10 Ocak 1994 tarihli 91 sayılı Fermanı, "Azerbaycan
Cumhuriyeti'nde Dış Ticaretin Serbestleştirilmesi Hakkında" 5 Nisan 1994
tarihli ve 125 sayılı Fermanının 1.bendinin 2.bölümü, 2, 3'üncü bentleri,
e.bendin
1, 3,
6.bölümleri,
8,9
ve
lO.bentleri,
"Azerbaycan
Cumhuriyeti'nde Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında" 6 Ağustos 1996
tarihli ve 481 sayılı Ferman yürürlükten kaldınimıştır.
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ'NDE DIŞ TİCARETİN
KURALLARI *
DÜZENLENMESİ
Azerbaycan Cumhuriyeti'nde tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafından
ihraç-ithal işlemlerinin gerçekleştirilmesi bu kurallarla belirlenir.
İhraç-ithal işlemleri ile ilgili olarak bu düzenlemede öngörülmeyen
diğer şekiller tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafından serbest olarak hayata
geçirilir.
1. İHRAÇ İŞLEMLERİ
1.1. Bu Düzenlemenin 1 sayılı ekinde yeralan mallann kredili,
konsinye yolu ile ve sınır ticareti kapsamında ihracatına izin verilmez.
Cumhurbaşkanı'nm 17 Aralık 1996 tarihli 520 sayılı fermam ile onaylanmıştır.
90
2. AZERBAYCAN'DA ÜRETİLEN, YENİDEN İMAL OLUNAN
MALLARIN İHRACI
2.1. Azerbaycan Cumhuriyeti'nde üretimi yapılan, yeniden imal
edilen mallann ihracı, gerçek ve tüzel kişiler tarafından serbestçe yapılır.
Bu Düzenlemede öngörülen durumlar hariç, onlann faaliyetine herhangi bir
sınırlama getirilemez.
2.2. Bu Düzenlemenin 1, 8 ve 9.bentlerinde belirtilen mallann
dışında Azerbaycan Cumhuriyeti'nde üretimi yapılan, tekrar imal edilen
bütün diğer mallann ihracı, Gümrük Organlanna beyan edilerek
gerçekleştirilir.
3. KREDİLİ İHRAÇ İŞLEMLERİ
3.1. Kredili ihracat, gerçek mal (hizmet ve patent, know-how)
ihracından sonra bedeli belirli şartlarla ve muayyen süre içerisinde
ödemesi yapılan mallann ihraç işlemlerini kapsar.
3.2. Devlet müesseseleri ve emlakında devletin toplam payı
% 30'dan fazla olan diğer müesseseler tarafından mallann (hizmet ve
patent, know-how) kredili ihracı konusunda yapılmış mukaveleler Dış
Ekonomik İlişkiler Bakanlığı'nda kayıt işlemleri yapıldıktan sonra
gerçekleştirilir.
3.3. Bu Düzenlemenin 3.2.'nci bendinde öngörülmeyen şahıslar
tarafından mallann kredili ihracı Gümrük Organlanna beyan edilerek
gerçekleştirilir.
Bu
durumda
Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin
devlet
kuruluşlannda üretilmiş mallann ihracı, ancak üretimi gerçekleştirenlere
ürün bedelleri tam olarak ödendikten sonra mümkün olabilir.
4. YENİDEN İHRAÇ (REEKSPORT) İŞLEMLERİ
4.1.
Yeniden
ihraç
işlemleri, Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin
sınırlanndan içeri giren yabancı menşeli mallann yeni bir işleme tabi
tutulmadan diğer yabancı ülkelere ihraç işlemlerini kapsar.
4.2. Yeniden ihraç işlemleri ile ilgili yapılan mukaveleler,
Azerbaycan Cumhuriyeti'nin uluslararası yükümlülükleri gereğince belirtilen
durumlarda, Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı'nda kayıttan geçirilmekle,
diğer hallerde ise Gümrük Organlanna beyan edilmekle gerçekleştirilir.
5. KONSİNYE YOLU İLE İHRAÇ İŞLEMLERİ
5.1. Konsinye yolu ile ihraç işlemleri, yabancı şahıslarla yapılmış
mukavelelere esasen, ülke sınırlanndan dışanda satışı belirli süre
içerisinde yapılan mallann ihracını kapsar.
5.2. Konsinye ticareti için aynlan süre, mallann Gümrük
Organlanna beyan edildiği günden itibaren en fazla 180 gündür. Satıştan
elde edilen hasılat, mallann satışından itibaren 10 iş gününden geç
olmamak kaydıyla ihracatçının Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki banka
hesabına yatınimalıdır. Mallar yukanda belirtilen sürede satılmadığı
takdirde 30 gün içinde Azerbaycan Cumhuriyeti'ne geri getirilmelidir.
5.3. Devlet müesseseleri tarafından konsinye yolu ile ihracı
öngörülen mallarla ilgili yapılmış mukaveleler. Dış Ekonomik İlişkiler
Bakanlığı'nda kayda alındıktan sonra gerçekleştirilir.
5.4. Devlet müessesesi dışındaki diğer gerçek ve tüzel kişiler
tarafından mallann konsinye yolu ile ihracı. Gümrük Organlanna beyan
edilerek yapılır. Bu zaman, Azerbaycan'ın Devlet Müesseselerinde
üretilmiş mallann değerini, üreticiye tam olarak ödenildikten sonra ihraç
olunabilir.
6. GEÇİCİ İHRAÇ İŞLEMLERİ
6.1. Geçici ihraç işlemleri yabancı ülkelerde hizmet gösterilmesi,
kiralama işlemlerinin yapılması, sergilere, fuarlara iştirak vs. için mallann
herhangi bir değişikliğe uğramadan Azerbaycan Cumhuriyeti'ne geri
getirilmesi şartıyla ihraç işlemlerini kapsar.
6.2. Devlet Müesseseleri tarafından geçici ihraç işlemleri
çerçevesinde yapılmış mukaveleler. Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı'nda
kayıttan geçirilmekte, gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılan geçici
ihracat ise Gümrük Organlanna beyan edilmekle gerçekleştirilir.
6.3. Devlet Müesseseleri tarafından geçici olarak gönderilen mallar,
anlaşmada belirtilen sürenin bitiminden sonra azami 30 gün içerisinde
Azerbaycan Cumhuriyeti'ne getirilmelidir. Aynı zamanda, gönderilen mallar
Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı'nın izni ile o ülkede satılabilir. Bu satıştan
elde olunan döviz ihracatçının Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki
hesabına 10 gün içerisinde yatınimalıdır.
banka
6.4. Devlet Müessesesi dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından
geçici ihraç olunmuş mallar bu düzenlemeye ve
Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin diğer kanunlanna uygun olarak gümrük vergileri ödenmek
şartı ile gönderildikleri ülkelerde satılabilir. Diğer taraftan anlaşmalarda
belirtilen sürelerin sonunda gönderilen mallar azami 30 gün içerisinde
Azerbaycan Cumhuriyeti'ne geri getirilmelidir.
II. İTHAL İŞLEMLERİ
7. GERÇEK VE TÜZEL KİŞİLERİN KENDİ HESAPLARINA
YAPACAKLARI İTHAL İŞLEMLERİ
7.1. Gerçek ve tüzel kişiler tarafından kendi dövizleri ile; konsinye
veya devlet garantisine bağlı olmayan krediler hesabına yapılan ithal
işlemleri ile ilgili yapılmış anlaşmalar, (bu Düzenlemenin 8 ve 9'uncu
bentlerinde belirtilen durumlar hariç) Gümrük Organlanna beyan edilmekle
gerçekleştirilir.
7.2. Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı tarafından belirtilen listede
yeralan mallann ithali sırasında, mallann aynı listede gösterilen değerleri
ve onlann alt-üst sınırlan esas alınmalıdır. Aynı listede belirtilen mallara ait
değerlerin dışındaki fiyatlarla mal ithal olunması konusunda yapılmış
kontratlar Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı'nda ekspertizi yapılmalı ve işlem
neticeye uygun olarak gerçekleştirilmelidir.
7.3. Konsinye ticareti yolu ile mal ithal eden tüm gerçek ve tüzel
kişiler, bu mallann satışından elde edilen Manat ile döviz borsalanndan
döviz alıp, ödeme yapabilirler.
III. DİĞER ÎHRAÇ-İTHAL İŞLEMLERİ
8. BAKANLAR KURULU TARAFINDAN YAPILAN İHRAÇ-ÎTHAL
İŞLEMLERİ
8.1. Bu Düzenlemenin 2 sayılı ekinde yeralan mallann ithali ve
ihracı istisna olarak Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun izni ile
gerçekleştirilir. Aynı mallann kredili konsinye yolu ile, hatta sınır ticareti
kapsamından ihracına izin verilmez.
9. İLGİLİ DEVLET ORGANLARINDAN İZİN VEYA LİSANS
ALINARAK GERÇEKLEŞTİRİLEN İTHAL-İHRAÇ İŞLEMLERİ
9.1. Bu Düzenlemenin 3 sayılı ekinde yeralan mallann ithali ve
ihracı ile ilgili yapılmış mukaveleler, Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı'nda
ekspertizi yapılarak ve kayda alınarak gerçekleştirilir. Dış Ekonomik İlişkiler
Bakanlığı bu mallann ekspertizini yaparken ithal veya ihracı konusunda
ilgili Devlet Organlannın iznini alması gerekmektedir.
9.2. Yukandaki bentte yeralan mallann kredili, konsinye yolu ile,
hatta sınır ticareti kapsamında ihracatına izin verilmez.
9.3. Bu Düzenlemenin 4 no.lu ekinde yeralan mallann ithalihracatını gerçekleştiren gerçek ve tüzel kişiler ilgili Devlet Organlanndan
lisans almalıdır.
Lisansın verilme süresi 15 gündür.
10. BARTER İŞLEMLERİ
10.1. Barter işlemleri, değeri ödenilmeden eşdeğer miktarlarda
karşılıklı mal (hizmet ve patent, know-how) değişimini kapsar.
10.2. Barter işlemlerinde eşdeğer miktarda mallann gönderilmesi ve
alınması süresi en fazla 90 güne kadardır. Eşit oranda karşılıklı mal
değişimi bu süre içinde gerçekleşmediği takdirde, mal bedeli mukavelede
belirtilen döviz ile 10 iş günü içinde ödenmeli ve döviz ihracatçının
Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki banka hesabına yatınimalıdır.
10.3. Barter işlemleri esasında ithal ve ihraç edilen mallann gümrük
beyannamelerinin bir nüshası malın beyan olunduğu tarihten itibaren 7
gün içinde Gümrük Organlan tarafından yetkili bankalara ve Dış Ekonomik
İlişkiler Bakanlığı'na gönderilir.
10.4. Tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılan barter
anlaşmalan Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı'nda kaydı yapıldıktan sonra
gerçekleştirilir.
10.5. Bu Düzenlemenin 10.2. bendinde belirtilen süre içinde
eşdeğer miktarda mal alınmadığı veya döviz ödenmediği takdirde,
alınmayan malın değeri kayıt dışı gelir olarak kabul edilir ve malı gönderen
gerçek ve tüzel kişiler Azerbaycan Cumhuriyeti'nin mevcut kanunlanna
göre yükümlülük taşırlar.
11. GEÇİCİ KABUL YOLU İLE YAPILAN İŞLEMLER
11.1. Geçici kabul yolu ile yapılan işlemler; hammadde, yanmamul
ve mamuller, tamir, imal, nihai hale getirme, ambalajlama vs. amaçla geçici
olarak ihracını veya ithalini kapsar.
11.2. Devlet Müesseseleri tarafından mallann geçici kabul yoluyla
ihraç veya ithaline ilişkin yapılan mukaveleler Dış Ekonomik İlişkiler
Bakanlığı'nda kaydı yapıldıktan sonra; diğer gerçek ve tüzel kişiler
tarafından ise Gümrük Organlanna beyan olunarak gerçekleştirilir.
12. SINIR TİCARETİ
12.1. Sınır ticareti istisna olarak, sınır bölgelerinde üretilen ve bu
bölgelerin tüketimi dikkate alınarak ihtiyaçlan olan mallan temin etmek
amacıyla Azerbaycan Cumhuriyeti'nin sınır bölgelerinde daimi ikamet eden
tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafından komşu ülkelerin gerçek ve tüzel
kişileri ile uluslararası kurallar çerçevesinde yapılabilir.
12.2. Sınır bölgeleri ve sınır ticareti kurallan Dış Ekonomik İlişkiler
Bakanlığı'nın izni ile Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu tarafından
belirlenir.
IV. DEVLETLERARASI ANLAŞMALARA AİT TİCARİ İŞLEMLER
Devletlerarası anlaşmalarda öngörülmüş ihraç-ithal işlemleri
Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun uygun karan ve talimatlan
ile Gümrük Organlanna beyan edilerek gerçekleştirilir.
V. DIŞ TİCARETTE ÖDEME ŞEKİLLERİ
13. İHRACATTA ÖDEME ŞEKİLLERİ
13.1. Mal (hizmet ve patent, know-how) ihracatı, bir kural olarak
bedellerinin önceden ödenilmesi veya geri dönüşü mümkün olmayan
akreditif yolu ile gerçekleştirilir.
13.2. Tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafından satılan mallann (hizmet
ve patent, know-how) ülke dışına çıkanimasına. Gümrük Organlan
tarafından bedellerinin ödendiğine dair veya akreditif açıldığını gösteren
yetkili bankadan alınan belge ile izin verilir.
95
14. İTHALATTA ÖDEME ŞEKİLLERİ
14.1. Tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafından yabancı ülkelerden mal
ithalind ve hizmetin karşılığı olan bedelin önceden ödenilmesine izin
verilmez. Bu işlemlerin yerine getirilmesinde akreditifli ödeme şekli tatbik
olunur. İthal işlemleri sırasında bedelin önceden ödenmesi özel
durumlarda Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı'nın izni ile gerçekleşebilir.
14.2. Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı'nın izni ile bedeli önceden
ödenilmiş mallann Azerbaycan'a getirilmesinin maksimum süresi ödeme
gününden itibaren 60 gündür.
14.3. Belirtilen Kurallann yerine getirilmesinin kontrolü Baş Vergi
Müfettişliği, Devlet Gümrük Komitesi ile Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı ve
yetkili bankalara verilmiştir.
14.4. Azerbaycan Cumhuriyeti'ne ithal olunan ve iç pazarda önemi
olan mallann listesi, ithal fiyatlan, bu fiyatlann değişim sınırlan, liste
üzerinde yapılacak değişiklikler, dünya cari fiyatlan ve Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin iktisadi menfaatleri dikkate alınarak Dış Ekonomik İlişkiler
Bakanlığı tarafından gerçekleştirilir.
14.5. Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı her üç ayda bir ithal olunan
mallann fiyatlannın (belirlenen fiyatlara) uygun olup olmadığını kontrol eder
ve kontrol neticelerini Bakanlar Kurulu'na sunar. Gerektiğinde ise Vergi
Dairelerine veya diğer ilgili Devlet Kuruluşlanna bildirir.
VI. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNİN KAYITTAN GEÇİRİLMESİ
15.1. Bu düzenlemede belirtilen durumlarda dış ticaret işlemlerinin
resmileştirilmesi için gerçek ve tüzel kişilerin Dış Ekonomik İlişkiler
Bakanlığı'na aşağıdaki belgeleri takdim etmeleri gerekmektedir.
15.1.1. İhraç işlemleri ile ilgili olarak:
• Yabancı kişilerle yapılmış mukavele,
• Üretici ve ihracatçı arasında yapılmış mukavele
• İhraç fiyatını belirleyen belge,
• Azerbaycan Cumhuriyeti'ne diğer ülkelerden
mallar hakkında belgeler.
getirilen
15.1.2. İthal işlemleri ile ilgili olarak:
• Yabancı kişilerle yapılmış mukavele,
• İşlemlerin finanse edilme kaynağı hakkında bilgi,
• İthal fiyatını belirleyen belge,
15.2. Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı gerekli belgelerin kabul
olunması ile ilgili gerçek ve tüzel kişilere yazılı olarak bilgi vermelidir.
15.3. Bu düzenlemede belirlenmiş durumlarda Dış Ekonomik
İlişkiler Bakanlığı'nda yapılmış mukavelelerin ekspertizi yapılırken bu
mukavelelerin Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kanunlanna ve uluslararası
hukuk kurallanna uygunluğu araştınimalı ve Azerbaycan Cumhuriyeti'nin
ekonomik çıkarlannın gözetilmesi dikkate alınmalıdır.
15.4. Bu düzenlemede belirlenmiş durumlarda dış ticaret
işlemlerinin resmileştirilmesi için gerçek ve tüzel kişiler Gümrük
Organlanna aşağıda yeralan belgeleri sunmalan gerekmektedir:
15.4.1. İhraç işlemleri ile ilgili olarak;
• Tüzel kişinin Devlet İstatistik Komitesi tarafından verilmiş
kod numarası,
• Yabancı şahıslarla yapılmış anlaşma,
• İhraç olunan mallann menşei hakkında belgeler,
• İhraç olunan mallann bedelinin önceden ödenilmesi veya
akreditif açılması ile ilgili yetkili bankaca verilmiş belge,
• Bu düzenlemede öngörülen durumlarda
Bakanlar
Kurulu'nun
karan
veya
Dış
Ekonomik
İlişkiler
Bakanlığı'nın olumlu mütalaası,
• Gümrük giriş beyannamesi.
15.4.2. İthal işlemleri ile ilgili olarak;
• Mukavele örneği,
• Gümrük çıkış beyannamesi,
• İthal olunan mallann satış değerini belirten fatura,
• Taşıma belgeleri,
• Malın menşe şehadetnamesi,
• Malın kalite belgesi.
•
Bu
düzenlemede
belirtilen
durumlarda
Bakanlar
Kurulu'nun
karan
veya
Dış
Ekonomik
İlişkiler
Bakanlığı'nın ekspertizinin olumlu mütalaası.
15.6. Anlaşmalarla ilgili gerekli belgeler Dış Ekonomik
Bakanlığı'na sunulduktan sonra 3 iş günü içinde sonuçlandınlır.
İlişkiler
15.7. İhraç ve ithal işlemleri ile ilgili istenen belgeler sunulduktan
sonra Gümrük Organlan aynı evraklan kayda alıp, 24 saat içinde mallann
çıkışını temin etmelidirler.
15.8. Gerçek ve tüzel kişiler beyan ettikleri belgelere ait bilgilerin
doğruluğundan sorumludurlar.
15.9. Devlet Gümrük Komitesi tüm ithal-ihraç işlemleri ile ilgili her
ay sonuçlan takip eden ayın 15'ine kadar Azerbaycan Cumhuriyeti'nin
Bakanlar Kurulu'na, Ekonomi Bakanlığı'na, Dış Ekonomik İlişkiler
Bakanlığı'na, Maliye Bakanlığı'na, Baş Devlet Vergi Müfettişliği'ne, Devlet
İstatistik Komitesi'ne, Devlet Antitekel Siyaseti ve Sahipkârlığa Yardım
Komitesi'ne ve Milli Bank'a belirlenmiş şekilde bilgi vermelidir.
VII. ŞARTNAME HÜKÜMLERİNİN İHLALİ DURUMUNDA
SORUMLULUKLAR
16.1. Gerçek ve tüzel kişiler bu hükümlerin ihlali durumunda
Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kanunlanna karşı sorumludurlar.
16.2. Dış ticaret işlemlerine konu mallann, Azerbaycan Cumhuriyeti
Gümrüklerinden ihracatını ve ithalatını kapsayan kısmını Gümrük
Organlan, bankacılık işlemleri ile ilgili kısmını ise yetkili bankalar kontrol
ederler. Mevcut yasalann ve kurallann ihlali durumunda Gümrük Organlan
ve yetkili banklar gerekli tedbirlerin alınması için devlet organlanna bilgi
vermelidirler.
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ'NDE DIŞ TİCARETİN
DÜZENLENMESİ HAKKINDA KURALLARA AİT EKLER
EK: 1
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ'NİN İHRACATINDA ÖNEM ARZEDEN
MALLARIN LİSTESİ
Malin Adı
1. Petrol ve petrol ürünleri
2. Elektrik enerjisi
3. Demir dışı metaller
4. Kütlü pamuk
Ürün Kodu
2709-2711, 2713-2715
2716-00-000
7401-7419, 7601-7614
2601-2616
5201-5203
EK: 2
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ BAKANLAR KURULU'NUN
KARARI İLE İTHALİ VE İHRACI YAPILAN MALLARIN LİSTESİ
Malın Adı
Silah ve askeri mühimmat ile
bunlann üretimi için gerekli aksam
ve parçalar
Ürün Kodu
8710, 8802, (8802 11 100, 8802 12
100, 8802 20 100, 8802 30100,
8802 40 100 hariç); 8803 (8803 10
100, 8803 20 100, 8803 30 100,
8803 90 910 hariç); 8906 00 100,
9301, 9302, 9305 (ancak savaş
silahlanna aittir); 9306 (9306 10
000, 9306 29 100, 9306 30 910,
9306 30 930 hariç); 9013, 9013 10
100, 9013 20 000, 9013 80 000,
9014 (sadece askeri amaçlı olanlar);
8526 (sadece askeri amaçlı olanlar);
Barut, patlayıcı maddeler, fişekler,
nükleer parçalar ve teknolojisi,
teçhizatı, parçalan, özel gayrinükleer malzemeleri, radyo-aktif ışın
kaynaklan, radyoaktif atıklar dahil.
Narkotik ve psikotrop maddeler,
kimyevi zehirler.
3601 (av barutu hariç); 3602-3604)
Silahlanma ve savaş araçlannın
oluşturulması için faydalanılan
bilimsel-teknik bilgiler ve
teknolojilerin, malzemelerin ve
teçhizatın muhtelif çeşitleri.
EK: 3
İTHALİ VE İHRACI BAZI DEVLET ORGANLARININ İZNİNE TABİ BELİRLİ
MALLARIN (HİZMETLERİN VE KNOW-HOW) LİSTESİ
Malların Adı
Ürün Kodu
İHRAÇ
İzni Veren Devlet Organlan
Yaban hayvanlan,
bitkiler ve kazılarla
bulunmuş hayvan
kemikleri
Azerbaycan
Yabani hayvanlardan ve
bitkilerden ilaç imali için
hammadde; ilaç, boya ve
akrep zehirleri
Azerbaycan Cumhuriyeti
Ekoloji ve Tabiatı Kullanmayı
Denetleme Komitesi,
Sağlık Bakanlığı
Azerbaycan Cumhuriyeti
topraklannda kara ve
denizde iktisadi
sınırlannda yerleşen ısı
enerjisi ve mineral
hammadde kaynaklan
hakkında ve bölgelerle
ilgili ilgiler
Azerbaycan Cumhuriyeti
Devlet Jeoloji ve Mineral
Kaynaklan Komitesi,
Devlet Jeodezi ve
Fotogrametri Komitesi
İhtira beratlan, "knowhow" ve bilimsel
araştırmalann sonuçlan
Azerbaycan Cumhuriyeti
İlimler Akademisi, Devlet İlim
ve Teknik Komitesi
Güzel sanat eserleri,
kolleksiyon ve antik
mallar
Bitkilerin korunması için
kullanılan kimyevi
maddeler
Ekoloji ve Tabiatı Kullanmayı
Denetleme Komitesi
9701-9706
İTHAL
3803
Azerbaycan Cumhuriyeti
Tanm Bakanlığı
Devlet Veterinerlik Komitesi
Veterinerlikte kullanılan
ilaçlar ve teçhizatlar
İlaç preparatlan ve tıbbi
gereçler
Azerbaycan Cumhuriyeti
Kültür Bakanlığı
30 Fasıl
9018-9022
Sağlık Bakanlığı
Azerbaycan Cumhuriyeti
smırlan içinde
hizmetlerin yapılması:
• Yabancı firmalar
tarafından onanm,
inşaat ve restorasyon
işlerinin yapılması
Devlet İnşaat ve Mimarlık
Komitesi,
Devlet Ekoloji ve Tabiatı
Kullanmayı Denetleme
Komitesi
• Yabancı nakliyat
araçlannın
çalıştırılması ve
kiralanması
Azerbaycan Devlet Demir Yolu
İdaresi,
Hazar Deniz Gemiciliği,
Azerbaycan Hava Yollan
Devlet Şirketleri,
Azerotonakliyat Devlet Şirketi
•
Uluslararası posta,
ulaştırma
hizmetlerinin
yapılması
Azerbaycan Ulaştırma
Bakanlığı
•
Hukuk hizmetleri
Adalet Bakanlığı
4 SAYILI LİSTE
İLGİLİ DEVLET ORGANLARI TARAFINDAN VERİLEN LİSANSLA
İTHAL-İHRAÇ OLUNAN MALLARIN LİSTESİ
İTHAL
•
Etilalkol
Azerbaycan Cumhuriyeti
Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı
• Alkollü İçkiler (Bira hariç)
Azerbaycan Cumhuriyeti
Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı
• Tütün mamulleri
Azerbaycan Cumhuriyeti
Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ
DİŞ EKONOMİK İLİŞKİLER BAKANLIĞI'NIN
10.01.1997 TARİHLİ 01 SAYILI EMRİ İLE TASDİK EDİLMİŞTİR.
Azerbaycan Cumhuriyeti'ne ithal olunan ve iç piyasada önem arzeden
malların listesi ve minimum ithal birim fiyatları
(15.01.1997 tarihinden itibaren yürüriüğe girmiştir.)
N Malın Adı
Gıda maddeleri
1- Sığır eti
2. Koyun eti
3. Tavuk eti
4. Domuz eti
5. Et konserveleri ve diğer et ürünleri
6. Sucuk
7. Sosis
8. Balık ve balık ürünleri
9. Tereyağı
\
10. Beyaz peynir
11 • Yumurta
12. Patates, soğan
13. Portakal, mandalin
14. Elma
15. Karpuz, kavun
16. üzüm, çekirdeksiz kuru üzüm
17. Çay
18. Bisküvi
19. Bisküvi, kek, gofret
20. Makarna
21. Bitkisel yağlar
22. Soya yağı
23. Margarin
24. Ayçiçek yağı
25. Toz şeker
26. Küp şeker
27. Karamel
28. Çikolata
29. Çikolatalı şeker
Minimum İthal Birim
Fiyatlan
Birimi CİF BAKÜ ABD Dolan
kg
kg
kg
kg
kg
kg
kg
kg
kg
kg
30 ad.
kg
kg
kg
kg
kg
kg
kg
kg
kg
Litre
Litre
kg
Litre
kg
kg
kg
kg
kg
1.0
1.2
0.8
1.2
1.5
1.5
0.7
1.5
1.3
0.8
1.2
0.2
0.4
0.6
0.2
0.5
1.5
0.7
0.8
0.3
0.7
0.9
0.8
0.6
0.25
0.35
1.0
1.9
1.75
30. Çikolata yağı
31. Tabi gazlı mineral sular ve alkolsüz
içkiler
32. Bira
33. Meyva sulan
34. Domates salçası
35. Çiklet
Sanavi Ürünleri
36. Toz ve sıvı deterjan
37. El ile dokunmuş halılar
38. Makine halılan
39. Sentetik yer döşemesi
40. Küvet
41. Lavabo, klozet
42. Renkli televizyonlar
1. 31 ekrana kadar
2. 31 ekrandan 54 ekrana kadar
3. 54 ekrandan 72 ekrana kadar
4. 72 ekrandan yukan
43. Audio kasetler
Video kasetler
44. Buzdolaplan ve soğutucular:
Hacmi 280 litreye kadar olanlar
Hacmi 280 litreden yukan olanlar
45. Klima
46. Çimento
47. Çatı kaplaması
48. Tuğla
49. Yüzey kaplama taşı
50. Düz inşaatcamı
51. Duvar kâğıdı
52. Fayanslar ve karolar
53. Parke
54. a) Plastik boyalar
b) Yağlı boyalar
55. Salon (misafir odası) mobilyası
56. Yatak odası mobilyası
57. Mutfak mobilyası
58. Koltuk takımı
59. Binek otomobilleri için lastikler
kg
Litre
1.5
1.0
Litre
Litre
1.0
1.0
1.0
3.0
kg
100 ad
kg
m2
m2
m2
Adet
Adet
Adet
cı
u
İt
t(
Adet
tt
0.7
60.0
35.0
2.5
80.0
50.0
100.0
130.0
300.0
700.0
0.4
1.0
Adet
((
((
Adet
Ton
Adet
100 ad
m2
m2
1 Rulo
m2
m2
kg
u
Takım
Takım
Takım
Takım
Adet
260.0
330.0
400.0
35.0
1.5
6.0
4.0
4.0
3.0
5.0
8.0
1.0
1.5
900.0
600.0
300.0
350.0
25.0
9. DİĞER MEVZUAT
• Haksız Rekabet Hakkında Azerbaycan Cumhuriyeti Kanunu 2.6.1995
• Tüketici Haklannın Korunması Hakkında Azerbaycan Cumhuriyeti
Kanunu 19.9.1995
• Tekel Karşıtı Faaliyeti Hakkında Azerbaycan Cumhuriyeti Kanunu
• Döviz Tanzimi Hakkında Azerbaycan Cumhuriyeti Kanunu 21.10.1994
• Leasing Hizmeti Hakkında Azerbaycan Cumhuriyeti Kanunu 29.11.1994
• Azerbaycan Cumhuriyeti İhale Yasası 11 Şubat 1997
NOT: Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Kanunlan ile İlgili Detaylı Bilgi Odamız
Ticari Dokümantasyon Şubesi'nden temin edilebilir.
IV. BOLUM
İŞADAMLARI İÇİN YARARLI BİLGİLER
1, ÜLKEYE GSDİŞ
Azerbaycan'a Türk Hava Yollannın İstanbul'dan direkt uçuşlan (yaz
dönemi haftanın 1, 2, 3, 5. Günleri) yanında aynı zamanda Adana, Ankara,
Antalya, İzmir, Konya, Trabzon, G.Antep, Kayseri, Diyarbakır, Bodrum ve
Van'dan da İstanbul aktarmalı uçuşlan mevcuttur. THY'nın dışında Rus
Havayollan ve British AinA/ays, Lufthansa, KLM, Tranşaero Havayollannın
ülkeye direkt uçuşlan vardır. İstanbul-Bakü arası direkt uçuş mesafesi
1783 km olup yaklaşık 3 saat sürmektedir.
2. NE ZAMAN GİDİLİR?
Azerbaycan iklimi özellikle yazın çok nemli ve sıcak özellik
taşıdığından ülkeye seyahat edeceklerin bu durumu gözönüne almalan
yararlı olacaktır. Seyahat için en uygun aylann Mayıs, Eylül ve Ekim aylan
olduğu düşünülmektedir.
3. PASAPORT VE GÜMRÜK İŞLEMLERİ
Ülkeye girişte Türk vatandaşlanna vize zorunluluğu vardır. Vize
almak için vize formunun doldurularak, Azerbaycan'da ilgili kurum veya
kuruluştan alınacak davetiye, pasaport, iki resim ile birlikte İstanbul'daki
Başkonsolosluğa başvurmak yeterlidir.
Vize ücreti zamana ve giriş çıkış sayısına göre değişmekte olup bir
aylık tek girişli vizenin ücreti 40 ABD $'dır.
Ülkeye girişte gümrükte onaylatılarak yolcu beraberinde saklanmak
üzere bir formun doldurularak taşınan döviz miktannın, video kamera,
elektronik cihazlar ve ziynet eşyalannın deklere edilmesi gereklidir. Aynı
şekilde ülkeden çıkışta da aynı formun tekrar doldurularak iki formun
birlikte gümrükte teslim edilmesi gereklidir. Herhangi bir sınır olmaksızın
yabancılann girişte deklere etmek koşuluyla beraberlerinde getirdikleri
dövizi 6 ay içinde dışanya çıkarma hakkı vardır. 6 ayın aşılması halinde
kişinin geliri ve vergi gibi mali yükümlülüklerin ödendiğine dair belgelerin
ibrazı gereklidir.
Azerbaycan'da alınan resim, halı, bakır eşya vs. hediyelik eşyanın
yurtdışına çıkaniması için gerekli prosedürün mutlaka tamamlanması
(eksper kontrolü, antik değeri yoktur yazısı gibi) gerekli olup aksi takdirde
gümrükte sorun yaşanmaktadır.
4. ULAŞİM
Bakü ulaşım açısından oldukça iyi olanaklara sahiptir. Havaalanı
şehre yaklaşık 25 km uzaklıkta olup taksi ile ulaşım 10-20 $ tutmaktadır.
Kapı üstü arma taşıyan beyaz ve klasik san renkli olmak üzere hizmet
veren iki tür taksi mevcut olup klasik taksiler Türk menşeli Star firması
tarafından ithal edilip işletilmektedir. Taksimetre kullanımı hiç yok denecek
kadar az olup fiyatlar pazarlık usulü belirlenmektedir. Genelde şehiriçinde
kısa mesafeler için 5000 manat (1.3 $), uzun mesafeler için 8-10.000
manat (2-2,5 $) ödenmektedir.
Bunun yanında özel araçlara da işaret edip durdurmak ve taksi
olarak kullanmak mümkündür.
Ülke geleneksel Sovyet şehircilik anlayışı ile planlandığından metro,
otobüs gibi toplu taşıma sistemi gelişmiştir, ancak kullanılan araçlar çok
eski ve bakımsız durumdadır.
5. DÖVİZ BOZDURMA
Azerbaycan para birimi Manat 1993 yılından bu yana tedavülde
olup istikrarlı bir çizgiye oturmuştur. 1996 yılında 1 $ ortalama olarak 4300
Manat iken Mayıs 1997 içerisinde 4090 Manata kadar gerilemiştir. Ülkede
hemen tüm cadde ve sokaklarda döviz bürolan mevcut olup alım-satım
arasında 20-30 manat gibi bir fark mevcuttur. 50-100-250-500-1000-10000
Manatlık banknotlar tedavüldedir. ABD $ yaygın olarak günlük hayatta
kullanılmaktadır.
6. HABERLEŞME
Azerbaycan eski Sovyet sisteminden kalma alışkanlıklarla şehiriçi
haberleşme hizmeti ücretsiz olmakla birlikte caddelerde
yeralan
kulübelerde ücretli jeton uygulamasına geçilmiştir.
Buna karşın uluslararası haberleşme imkânlan kısıtlı ve pahalıdır.
Türk Netaş da dahil olmak üzere çeşitli Türk, Alman, ABD ve İngiliz
firmalan sektörün gelişimi için yatınmlarda bulunmuşlardır.
Netaş tarafından sunulan ve 140 kontürlük (yaklaşık 5 dakika)
telefon kartı 98.000 Manat (= 25 $) karşılığı satılmakta olup, postanelerde
yeralan uluslararası arama olanaklı kulübelerin de
kullanılması
mümkündür. Ülkede yabancılar tarafından yaygın olarak cep telefonu
kullanılmakta olup maliyet açısından daha düşüktür.
Türkiye'yi aramak için:
810-90 (212/216)
Önemli illerin telefon kodlan:
Bakü
Sumgayit
Gence
Nahçıvan
Lenkeron
Ali Bayramlı
Şuşa
99-412
264
89-522
236
271
297
291
7. YEMEK
Azerbaycan'da çok sayıda Türk lokantası hizmet vermekte olup
Azeriler tarafından işletilen restoranlarda da damak tadımıza uygun
yemekler sunulmaktadır. Bunun yanında yine çok sayıda dönerci büfesi
mevcut olup fast-food yemek seçenekleri de vardır.
8. KONAKLAMA
Azerbaycan konaklama açısından son derece sınırlı tesislere
sahiptir. Ülkede tek 5 yıldızlı otel olan Hyatt yılın hemen tümünde doludur.
Son günlerde Türkler tarafından inşaa edilen yeni bir 5 yıldızlı otel olan
"Avrupa"nın işletmeye alınması sözkonusudur. Bu tesislerde gecelik
konaklama 250-300 $ dolayındadır. Diğer otellerin de restore edilmiş ve
edilmemiş katlan mevcut olup fiyatlar 50-200 $ aralığında değişmektedir.
Fiyat/hizmet oranının yetersiz olduğu söylenebilir.
9. ÇALIŞMA SAATLERİ VE RESMİ TATİLLER
Pazartesi-Cuma
-
9.30-13.00
14.00-17.00
RESMİ TATİLLER
1 Ocak
20 Ocak
8 Mart
20-21 Mart
9 Mayıs
28 Mayıs
9 Ekim
18 Ekim
17 Kasım
31 Aralık
Yeni Yıl
Şehitleri Anma
Ramazan Bayramı
Dünya Kadınlar Günü
Nevmz
Zafer Bayramı
Kurban Bayramı
. Cumhuriyet Bayramı
: Silahlı Kuvvetler Bayramı
: Milli Kalkınma Bayramı
: Milli Uyanış Bayramı
: Dünya Azerbaycanlılan Dayanışma Günü
10. YARARLI ADRESLER
10.1. RESMİ TEMSİLCİLİKLER
T.C.Bakü Büyükelçiliği
27, Khagani Küçesi 370000, Bakü
Tel
: 988139-988135-983186
Faks :988349
Büyükelçi- Ö.Faruk Loğoğlu
T.C.Bakü Büyükelçiliği
Ekonomi ve Ticaret Müşavirliği
Bülbül Pros.11/16 Bakü
Tel
: 935490
Faks : 986596
T.C.Bakü Büyükelçiliği
Maliye Müşavirliği
Azerbaycan Pros. 14/30 Bakü
Tel
: 989108
Faks : 937526
Azerbaycan Büyükelçiliği
Cemal Nadir Sok.Çelikler Apt.20 Çankaya-Ankara
Tel
: 312-4412620/3 hat
Faks : 312-4412600
Azerbaycan Başkonsolosluğu
Yeniçarşı No.20 Beyoğlu-lstanbul
Tel
: 212-2932123
Faks : 212-2932124
10.2. ÇEŞİTLİ BAKANLIKLAR
Ekonomi Bakanlığı
Hükümetevl-Bakü
Tel
: 936920
Faks : 932025
Maliye Bakanlığı
S.Vurgun Küç.6 Bakü
Tel
: 931484
Faks : 933012
Ticaret Bakanlığı
Hükümetevl-Bakü
Tel
: 931335
Faks : 987431
Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı
Niyazi Küç.23 Bakü
Tel
: 928390
Faks : 929492
Tanm Bakanlığı
Kurbanov Küç.4-Bakü
Tel
: 945355
Faks : 945390
Adalet
Bülbül
Tel
Faks
Bakanlığı
Pros.13-Bakü
: 984991
: 931460
Dışişleri
Gençler
Tel
:
Faks :
Bakanlığı
Pros.3 Bakü
923401
925606
10.3. ÇEŞİTLİ DEVLET İDARELERİ VE ULUSLARARASI KURULUŞLAR
Bakü İcra Hakimiyeti
370001 4, Istiklaliyet Küçesi
Tel
: 926311-926151
Azerbaycan Devlet İstatistik Komitesi
İnşaatçılar Pros.37016 Bakü
Tel
: 381171-387725
Azerbaycan Devlet Anti-Tekel ve
Girişimciliğe Destek Komitesi
S.Askerova Küç.85 370002 Bakü
Tel
: 957972
Faks : 946951
Azerbaycan Devlet Emlak Komitesi
U Safarov Küç.20 Bakü
Tel
: 677983
Faks : 678566
TÜSİAB-Türk Sanayici İşadamlan
Beynelhalk Cemiyeti
Üzeyir Hacıbeyov Küçesi,27 Bakü
Tel
: 988864-9801222
Faks : 9387232
Azerbaycan Ticaret ve Sanayi Odası
İstiglaliyyet Küçesi 31/33 370601 Bakü
Tel
: 99-412-927998-925126
Faks : 99-412-989324
BM Kalkınma Programı
Tel
: 12-980581-921773
Faks : 12-983235
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası
Tel
: 12-987387
Faks : 12-987387
AB-TACIS Koordinasyon Birimi
Tel
: 12-399236
ia.4. OTELLER
Apsheron
Azadliq prospekti 674 meh.Bakü
Tel
: 987209
Faks : 987384
Hyatt
Bakikhanov Pros.1 Bakü
Tel
: 981234
Azerbaycan
Azadliq pros.1 Bakü
Tel
: 989004
Inturist
Neftçiler pros.63 Bakü
Tel
: 989842-926306
Respublika
İstiklaliyat Pros. 15 Bakü
Tel
: 981784-987191
Anba
M.Husseyin Str.1 a Bakü
Tel
: 989111-983207
10.5. BAZI HAVAYOLU ŞİRKETLERİ
THY
Husi Hacıyev K ü ç e s i . l l Bakü
Tel
: 942505-941943
Faks : 980047
Azal-Azerbaycan Havayolları
Azadliq Pros.11, Bakü
Tel
: 934434-987121
British Airways
Nizami Küçesi 111
Tel
: 981410-939001
Lufthansa
Bakikhanovov Küçesi, 1 "Hyatt" Oteli Bakü
Tel
: 900883-981234
KLM
Hotel "Oldlntourist", Bakü
Tel
: 970747
10.6. ZARURİ TELEFON NUMARALARI
01-Yangın
02- Polis
03- Ambulans
09- Bilinmeyen Numaralar
007- Uluslararası Santral Kayıt Verme
11. TÜRKÇE-AZERİCE SÖZLÜK
Türkçe
Cumhuriyet
anlamak
anlatmak
başkan
belirli
bilanço
borçlu
çarşı
dergi
dış
diJekçe
döviz
eczane
ekmek
evet
fiyat
fotokopi
hisse senedi
işçi
indirim
izne çıkmak
kazanmak
komisyoncu
makbuz
ne kadar
nasıl
nerede
pahalı
para
proje
protokol
rapor
son
takas
teçhizat
telefon açmak
toplantı
kimlik
yanlış
yarın
ulaştırmak
yürürlükte olan
zor
Azerice
Respublica
başa düşmek
başa salmak
rehber
mueyyen
balans
debitor
bazar
jurnal
hariç
erize
valyuta
optek
çörek
beli
giymet
fotosuret
sehm, aksiya
fehle
güzeşt
mezuniyyet
udmak
vasiteci
gebz, bera
ne ça
nece
harada
baha
pul
layihe
akt
hesabat
ahır
mübadile
avadanlık
zeng etmek
yığıncaq, iclas
vesiqe
sehv
sababah
çaldırmak
güvvede olan
çetin
V. BÖLÜM
EKLER
EK: 1
AZERBAYCAN'DA FAALİYET GÖSTEREN TÜRK ŞİRKETLERİ *
İNŞAAT-İNŞAAT MALZEMELERİ SEKTÖRÜ
Attila Doğan Petrol Şti.
Behram Ağayev Küç.lOOa Bakü
Tel
: 982871-981557
Tekfen İnş.ve Tes.AŞ
Şeyh Şamil Küç.Bakü
Tel
: 928377-925835
Ferko İnş.San.AŞ
Tiflis Prospekti,
İdman Kompleksi Yanı Bakü
Tel
: 907111-906662
Borova Yapı Endüstrisi AŞ
Bakü
Tel
: 933385
Lukova İnş.İth.ve Tic.AŞ
Nigar Refibeyli Küç.3/5 Bakü .
Tel
: 981816
Zafer İnşaat AŞ
S.Rahimov Küç.115/17 Bakü
Tel
: 932229-985606
*TC Bakü Büyükelçiliği Ticaret
Müşaviriiği; TÜSİAB Turkish
Expo'97 fuan kayıtlandır.
Ekpar Uluslararası İnş.
Taah.San.ve Tic.AŞ
Bakü
Tel
: 975052-391160
Atlas Yapı Taahhüt Tic.Ltd.Şti.
Bakü
Tel
: 926459-981462
Bay İnşaat
Hagani Küç.14/16 Bakü
Tel
: 939841
DHT İnş.ve Tic.Ltd.Şti.
İstiklaliyet Küç.31
Bakü
Tel
: 981514
İtimat İnş.San. Ltd.Şti.
Ceyhun Hacıbeyli Küç.41 Bakü
Tel
: 964945-988445
BMB AŞ
Beşir Seferoğlu Küç. 180/28 Bakü
Tel
: 900270-453033-453571
Evsen Şiri<etler Grubu
5 Taksimotornu Parkı K.3 Bakü
Tel
: 621296-620965-980703
Hazar Petrol Ürünleri
End.ve Tic.AŞ
İçeri Şehir Bakü
Tel
: 920493-920536-988229
Saray İnşaat
Puşkin Küç.5/3
Bakü
Tel
: 985305
Kent Construction
Azadlık Prospekti No.5
Bakü
Tel
: 981343-981344
Upa İnşaat
Azizbeyov Küç.79/16
Bakü
Tel
: 983556
Bakü İnşaat
Bakühanov Küç.1
Bakü
Tel
: 385510
Çinisan Ltd.Ştİ. (Yer karoları üretimi)
Şıhali Kurbanov Küç.5 Bakü
Tel
: 947853
Faks : 944433
Gentes Yapı End.Tesisleri
Azadlık Prospekti 3/25
Bakü
Tel
: 983449
Tuğba Ltd.
Samed Vurgun Küç.85 Bakü
Tel
: 946354
Faks : 946354
Etsun Tanm Ürünleri
Mikail Müşfik Küç.15/17 Bakü
Tel
: 981521-381430-396244
Antalya Dekorasyon
Gagarin Küç.2 Bakü
Tel
: 670843
Kissan Parke
Ceyranbatan Kasabası
Bakü
Tel
: 966036-933514
Kafkas Yapı Malz.
Neftçiler Prospekti 89
Bakü
Tel
: 930127
İstanbul İth.Ihr.
Neftçiler Prospekti 14
Bakü
Tel
: 982086-982073
Tikinti 1001 Hırdavat
Şıhali Kurbanov Küç.5
5.Mertebe No.1 Bakü
Tel
: 944433-611925
Seha Elektrik
Nizami Küç.96/12
Bakü
Tel
: 981432
Azerpen Ltd.(Pimapen)
Nizami Küç.119
Bakü
Tel
: 934652
Mega İnş.ve Metal San.
Nizami Küç.117
Bakü
Tel
: 935072
Vesaş İnş.San.AŞ
Nerimanov Prospekti Bakü
Tel
: 392013
Misger San.ve Tic.
Garaşeher 35 Bal<ü
Tel
: 670376-662506
Polat İnşaat Malzemeleri AŞ
(Ege Seramik)
Bakühanov Küç.2 Bakü
Tel
: 982850
Horoz-Nab.İnş.
Atatürk Pros.40
Bakü
Tel
: 982076-980626-930527
İntepe
Bakü
Tel
: 901291-928828- 989257
Kayden İnşaat
Azerbaycan Pros.
Bakü
Tel
: 980082
Biniseb M.M. (Marshall)
Pimdin Ağayev Küç.9,
Oda 113 Bakü
Tel
: 392406-936630
Yavuzlar İth.İhr.Nak.
Tic.San.ve Paz.Ltd.Şti.
Mirzağa Aliyev Küç.150 Bakü
Tel
: 945941
Faks : 940944
Real Kon M.M.
Bakü
Tel
: 982369-982367
Beyendik-Azkoop İnş.Ltd.Şti
Bakü
Tel
: 985185
Volkan Co.
Neftçiler Pros.89
Bakü
Tel
: 981160-924946
Morrison Ltd.Şti.
İstiklaliyet Küçesi 31 3. Kat
Bakü
Tel
: 980966
Yapışan AŞ
Bakühanov Kasabası
Bakü
Tel
: 253054
Aksesuar İnşaat Ltd.
Fuzuli Küçesi 2/15 Bakü
Tel
: 941444
TML İnşaat
Nizami Küç.340 Bakü
Tel
: 983385
Faks :987393
Star İnşaat
Dernegüt Ks.5 Taksim. Prk. Bakü
Tel
: 621296-621994
Faks : 980703
Gintaş Gıda İnş.
M.Hüseyin Küç.
Şehidlik Cami Bakü
Tel
: 392366
Faks : 392366
TÜ-ING
Nizami Küç.96/16 Bakü
Tel
: 932558
Netyapı San.ve Tic.AŞ
Azerbaycan Oteli Bakü
Tel
: 985571
Kingpeks MM-Şamsi Bedelbeyli
Küç. 106 Menzil Bakü
Tel
: 932359
Faks : 932359
İstanbul Çarşı lmp.-Exp.Ltd.
Neftçiler Pro. 14 Bakü
Tel
: 982086-980242
Faks : 982073-917863
Eka Dış Tic.Ltd.
R.Rıza Küç.96 Bakü
Tel
: 957523
Faks : 959547
Metco-Vatersan MM
Ketai Pro.2 Bakü
Tel
: 981519-665320
Faks :951519
Five Star Construction
Yusif Safarov K.22 370025 Bakü
Tel
: 906174
Faks : 906175
Müller Interyer
M.Aliyev Küç.212 Bakü
Tel
: 941213-942055
Faks : 983787
Taç Parke M.M.
Keşle Kasabası
4.Köndelen Küç.1 Bakü
Tel
: 674375
Vista İnşaat Ltd.
Recepli K.11 Dernegül Kas.Bakü
Tel
: 984518-628735
Faks -.984518
Özgün İnşaat Dekorasyon
S.Vurgun Küç.20 Bakü
Tel
: 943915
Faks :943915
Hazar Şirketler Grubu
İçeri Şehir Büyük Kale
Küç.21 Bakü
Tel
: 920536-921279
Faks :981820
Kent Construction
Ü.Hacıbeyou Küç.
Bakü
Tel
: 938289
Bahtiyar Oğuz
Bülbül Prospekti 10/14
Bakü
Tel
: 930593
Gün Co.(ECA-Tem)
Hagani Küç. 14 Bakü
Tel
: 930220
Faks -.936672
B) PETROL, PETROKİMYA SEKTÖRÜ
Türkiye Petrolleri AO
Şevket Alekperovo Küç.7/9
Bakü
Tel
: 922485-989526
Faks : 981435
Altıntaş Kimya San.ve Tic.AŞ
(AZOK)(Madeni Yağ Üretimi)
Bünyat Serdarov Küç.8 Bakü
Tel
: 989631-985725-985732
Faks : 923224
Pet Holding Az-Petoil MM
Bakühanov Kasabası
Gürji Küçesi 10 Bakü
Tel
: 663139-253799-902564
Faks :939955
Intergaz
Hüsü Hacıyev Sok.7
Bakü
Tel
: 926347
Faks : 926386
Attila Doğan Petrol Şti.
Anşad Petrol MM
Behram Ağayev Küç.lOOa Bakü
Tel
: 982871
Faks :981557
Star Oil
Dernegül Kasabası
5.Taksimotor Parkı Bakü
Tel
: 621296-621956
Faks : 980703
Azfen MM
İstiglaliyet Küç.31 Bakü
Tel
: 925835-925725
Faks : 925727
Irmak-Bakı Ltd.
Ü.Hacıbeyov Küç.64 Bakü
Tel
: 938717
Faks : 939247
Aztürgaz MM (Tüpgaz dolum)
Musevi Küç.7 Bakü
Tel
: 989631-985725-923224
Nabioğlu Ticaret
Bakü
Tel
: 259375
C) GIDA ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ
Azer-Osmanlı (Gıda Paz.)
Vagıf Küç.3 Bakü
Tel
: 954394
Faks : 954394
Vitsan
Bülbül
Tel
Faks
Co.Ltd.
Küç.35 Bakü
: 988488
:988483
Clup Flarmoni/Ocakbaşı
(Lokantacılık)
Nizami Küç.117 Bakü
Tel
: 933160-935072
Hillet Ltd.Şti. (Gıda Paz.)
Matbuat Küç. Bakü
Tel
: 320076
Faks : 320076
Intersun
(Gıda Üretimi)
Müşfik Küç.15/17 Bakü
Tel
: 381430-385641
ÜNICA
(Gıda Üretim ve Paz.)
Mikail Müşfik Küç.15/17 Bakü
Tel
: 975077
Faks : 975078
Tadgül Gıda San. (Bakliyat
Mam.)
Istiklaliyet Küç.35 Bakü
Tel
: 973759-980276
Faks : 973759
Atılım Gıda Paz.
Fuzuli Küç.65/5 Bakü
Tel
: 958988-957989
Faks : 988433
Anadolu Lokantası
Puşkin Küç.5 Bakü
Tel
: 988758
Faks : 988758
Umman Ltd. (Gıda Paz.)
Nizami Küç.96/12
Tel
: 980281-988188
Faks : 980281
Nova Gıda Paz.
28 May Küç.56
Bakü
Tel
: 938230
Bay Gıda(Eti Baş Bayii.Gıd.Pz.)
Hakani Küç.20 Bakü
Tel
: 935765
Faks : 980053
Antepli Lokanta
Azatlık Küç. 13
Bakü
Tel
: 988049
Birlik Türk Şti.
(Fınncılık)
Azatlık KÜÇ.86 Bakü
Tel
: 968212
Cicim Konfetleri
(Gıda Üretim ve Paz.)
Bakü
Tel
: 663260
Kazancı Ltd.
(Süt ve Süt Ürünleri Üretimi)
Merkez Şeki Şehri Bakü
Tel
: 946354
Vildan Ltd.
(Yağ ve Gıda Paz.)
Kari Marks Küç. 33 Bakü
Tel
: 625916
İŞaro Ltd. (Çay Ür.Paz.)
Petelihan Hoyski K.98'a' Bakü
Tel
:645991
Faks :645988
Güçlü Altın
(Gıda Üretim ve Paz.)
S.Mikro Rayon,d-3 Bakü
Tel
: 611473
Azer Türk Gıda
İlimler Akademisi Metro Karşısı
Bakü
Tel
: 384710
King Peks
(Gıda Paz.)
Şemsi Bedelbeyli Küç. 106 Bakü
Tel
: 932359
Oskar
Türk Lokantası
Bakü
Tel
: 984004
Yıldız Et
Neftçiler Küç.87
Bakü
Tel
: 924887
Anadolu Market
28 May Küç.4 Bakü
Tel
: 981002
Faks ; 981002
Oytaş Ltd. (Gıda Paz.)
Hakani Küç.43 Bakü
Tel
: 985316
Faks :982062
Üsküdar Lokantası
Reşit Behbudov Küç.26 Bakü
Tel
: 988282
Faks :988282
Sultan Market
Hüseyin Cavid Küç. Bakü
Tel
: 390244
Faks : 390244
Etsun
Mikail
Tel
Faks
Onay Şarküteri
Hakani Küç.47/9 Bakü
Tel
: 936898
Faks : 982062
Anadolu Çöreği
(Fırıncılık)
Cefer Cabbarlı Küç. 3 Bakü
Tel
: 949518-984450
Pelit Ltd.
İstiklaliyet Küç. 13/36 Bakü
Tel
: 927362
Faks .-927362
Efes San.Yatınm AŞ(Coca-Cola)
Hırdalan Kasabası H.Z.Tağıyev
K. 15/17 Bakü
Tel
: 985641-985652
Faks :984269
(Intersun) Tarım Ürünleri
Müşfik Küç. 15/17 Bakü
: 381430-981521/22
: 981521
Roza Ticaret (Üll<er)
Üzeyir Hacıbeyov 26 Bal<ü
Tel
: 985737
Faks : 985543
Özhatipoğlu AŞ
(Gıda Sektörü)
Alizade Küç. 1200 Bakü
Tel
: 988920
Ram Dış Ticaret (Gıda mad.)
Matbuat Prospekti 539 Bakü
Tel
: 983779
Faks .-906081
Dostluk Ltd.MM
(Gıda Sektörü)
Alizade Küç. 1200 Bakü
Tel
: 988920
Dünya Ltd.Şti.
(Küp şeker imali)
Fuzuli Meydanı 5.Mert.27 Bakü
Tel: 941832
Zeysal Ltd.Şti.
(ün Değirmeni)
Neftbaza
Salyan
Ünlü Gıda Ürünleri (Tanm)
Azadlık Prospekti 165 Bakü
Tel
: 989201
Faks : 989201
Faktoriya (Gıda Sektörü)
Moskova Küç. 106 Bakü
Tel
: 670124
Üntok Tekstil San.
(Gıda Sektörü)
Azadlık Küç.86/2 Ağdaş
Tel
: 51388
Azer-Sun (Çay Ür.)
Bakıhanov Kas.Bünyadov Küç. 12
Bakü
Tel
: 981521
Faks : 985520
Agrar Tic.Merkezi Ltd.
(Tanm Sektörü)
Binegadi Şosesi 53 Bakü
Tel
: 943511-610952
Ümüd Ltd.(Kazancı)
(Peynir Üretimi)
Şeki Seheri
Tel
: 946354
Gözütok Ltd.
(Gıda Üretimi)
Azadlık Prospekti 165 Bakü
Tel
: 989201-622228
Orient MM
(Pamuk İşleme)
Çernişev Küç.1 İrtibat Bür.
Bakü-Alibayramlı
Tel
: 230275
Osmanlı Ltd.
(Ekmek İmali)
6.Mikrorayon Vüsal Mağazası
Sumgayit
Tel
: 61113
İzmir Unlu Ürünler
Gıda San.Ltd.Şti.
S.Mikrorayon C.Handan Küç.26
Bakü
Tel
: 611923
Akdağ Gıda
Azadlık Pros.72
Bakü
Tel
: 966082
Presto
Reşit Beyhulov Küç.8
Bakü
Tel
: 933304
Baba-Türk MM
(Gıda Satışı)
Nizami Küç.16 Bakü
Tel
: 920125
Faks : 920401
Beta Şirketler Grubu
(Çay Üretim ve Satışı)
Demegül Prospekti 46 Bakü
Tel
: 665224-670809-987412
Faks : 987214
Agüloğlu Pastanesi
Sofulu Küç.251
Gence
D) HİZMET SEKTÖRÜ
Merkez Kimyevi Maddeler Ltd.
Hagani Küç.47
Bakü
Tel
: 933821
ASE Exprès (Kurye)
Seyitbeyli Küç.9
Tel
: 925574
Faks : 921638
İstanbul Güzellik Salonu
Dilare Aliyeva
Bakü
Tel
: 983242
Travolta Traş Salonu
28 May Küç.36
Bakü
Tel
: 930160
Aseexpress Int.
(Uluslurarası Kurye)
H.Seyidbeyli Küç.9 Bakü
Tel
: 975574
Faks : 925574
Agent
(Emlakçilik)
Ağa Nimetullah Küç.28 Bakü
Tel
: 6721111-675634
Faks : 676112
Baki-Raks MM
(Kaset Satışı)
Cafer Cabbarlı Küç.Bakü
Tel
: 949518-906107
Faks :948496
Erol Reality
(Emlakçilik)
Telnova Küç.24 Bakü
Tel
: 987815
Faks : 987815
Elmakent (Turizm)
Bakü Sovyeti
Bakü
Tel
: 926456
Çağ Öğretim İşletmeleri AŞ
Feteli Han Hoyski Küç.103 Bakü
Tel
: 906118-906119
Faks : 906118
Sini Turizm ve İşletmecilik Ltd.
Bakü Devlet Üniversitesi
Bakü
Tel
: 986137
Western Star Motors
(Benzin İstasyonu)
Havaalanı Yolu Üzeri Bakü
Tel
: 260086
Club Flarmoniya
Nizami Küç.117 Bakü
Tel
: 933160-935072
Faks : 935713
Metco-Vatersan MM (Turizm)
Ketai Pro.2 Bakü
981519
Tel
951519
Faks
Imperial-Bakü
(Europe Otel)
Tiflis Prospekti Bakü
Tel
: 907090
Gama Reklam San.Tic.Ltd.Şti.
(Akaryakıt Ist.Açıkhava rek.)
Bakü
Tel
: 387443
Eagle Trading & Marketing
(Tic.ve Reklam İşleri)
Süleyman Rüstemov Kü.10 Bakü
Tel
: 922347
Faks : 922347
Dimage-Bakü
(Reklam ve Fotoğ.İş.-Kodak Bay.)
Azatlık Küç.40/19 Bakü
Tel
: 960981
Faks : 960981
Alt-Ay-Sel (Reklamcılık)
Üzeyr Hacıbeyov Küç.27 Bakü
Tel
: 987903-975008
Faks : 975007
M-Time(Reklam/Pazarlama)
Mirzeağa Aliyev Küç.247 Bakü
Tel
: 931232
Günel Reklam
Abay Küç.4 Bakü
Tel
: 949061
Faks : 948845
Global AMM (Danışmanlık)
Topçubaşı Küç.57 Bakü
Tel
: 942676
Faks : 942676
inter Reklam
İstiklaliyet Küç.31/13 Bakü
Tel
: 925705-925915
Sempo İth.İhr.Rek-Danış.Ltd.Şti.
Mesheti Küç. Bakü
Tel
: 210059
Faks : 212174
Kontak AŞ
(Reklamcılık)
Metbuat Küç.2'a' Bakü
Tel
: 926801
Bileşim International (Arş.Merk.)
Maksim Gorki Küç. 13 Bakü
Tel
: 940853
Faks : 940591
Cihan Reklam
Fikret Emirov Küç. 10 Bakü
Tel
: 989482
Vesaş İnş.San.AŞ
(Yeminli Mali Müşavir)
Nerimanov Küç. Bakü
Tel
: 392013
Memar SS
(Reklamcılık)
Bakıhanov Küç.24 Bakü
Tel
: 949032
Cennet Reklam Şti.
Nizami Küç. 127 Bakü
Tel
: 937439
Cem Adalet Firması
(Hukuk Firması)
Dilare Aliyeva Küç.214/11
Tel
: 988211
Vega Bağ.Den.Yem.Mal.Müş.AŞ
Neftçiler Pros. 103 Bakü
Tel
: 920088
Faks : 933062
E) TEKSTİL-KONFEKSİYON SEKTÖRÜ
Candemirler İth.İhr.
(Polipropilen İplik Üretimi)
Tolstoy Küç.149 Bakü
Tel
: 949892-942043
Faks : 949892
Asist İç ve Dış Tic.
(Giysi Satışı)
Nigar Refibeyli Küç.37 Bakü
Tel
: 986246
Faks : 986246
Umman Şti.
(Konfeksiyon)
Nizami Küç.96/12 Bakü
Tel
: 980281-988188
Osmanlı Giyim (Konfeksiyon)
Fontanlar Bağı 2 Bakü
Tel
: 930534
Arüs Ltd.Şti.(Konfeksiyon)
Hagani Küç.14/16 Bakü
Tel
: 988387-880278
Kip Konfeksiyon
Hüseyin Cavid Küç.5206/19 Bakü
Tel
: 387244
Time Co.Ltd.(Polo)
(Konfeksiyon)
Üzeyr Hacıbeyov Küç.27 Bakü
Tel
: 989364-988894
Aker Çocuk Giyim
28 May Küç.20
Bakü
Tel
: 987929
Faks : 987929
Oytaş
(Üretim Tic.ve Paz.)
Hakani Küç.43 Bakü
Tel
: 985316
Faks : 982062
Burak Collection
Fanfanlar Bağı 6 Bakü
Tel
: 938063
Faks : 938063
Sünsa Ltd.Ştİ.
(Class Yaylı Yataklan)
İstiklaliyet Küç.31 Bakü
Tel
: 988331
Faks : 988331
Naiin Market
(Ayakkabı Paz.)
Nizami Küç.96/12 Bakü
Tel
: 980283
Güneş Halı (İmalat)
Ismayıllı Şehri Bakü
Tel
: (278) 55667-53231
İpek Çocuk (Konfeksiyon)
Beş Mertebe Bakü
Tel
: 960916-944968
Doğser Ltd.
(Yataş i aş Bayii)
Hüseykı Cavid Küç.22 Bakü
Tel
: 388524
AgrarTic. Merkezi
Binegedi Şosesi 53 Bakü
Tel
: 943511-610952
istanbul Giyim
Ahundov Bağının Yanı Bakü
Tel
: 928808
Çiniciler AŞ (Konfeksiyon)
Fuzuli KÜÇ.65 Bakü
Tel
: 985581
Bahar Collection (Konfeksiyon)
Azerbaycan Sinemasının Yanı
Bakü
Tel
: 955439-928101
Egemen Collection (Konfeksiyon)
Azerbaycan Sinemasının Yanı
Bakü
Tel
: 928101
Antalya Dekorasyon (Ev Tekstil)
Gagarin Küç.2 Bakü
Tel
: 670843
Moda Co.Ltd.
İstiklaliyet Küç.35 Bakü
Tel
: 920728
F) OTOMOTİV-OTOMOTİV YAN SANAYİİ
El-Ve-Em Ltd. (Yedek Parça)
K.Marks Pros.31 Bakü
Tel
: 624962
Faks : 989853
Ram Otomotiv
H.Cavit Pros.Bakü
Tel
: 975333
Faks : 975222
Twins-Kibar Hyundai
Sumgayit
Tel
: 8-264-53982
Faks :933233
Kurbanoğlu Otomotiv
San.ve Tic.Ltd.Şti.
Bakü
Tel
: 903672
Erdem Otomotiv(Bakım-Kiralama)
Yusuf Vezirov Küç.52 Bakü
Tel
: 906614
Faks : 906614
Özlem Otomotiv
(Bakım)
Montin Kasabası Bakü
Tel
: 906114
Aşkın Ltd. (Oto Bayii)
Ziver Ahmetbeyli Küç:61 Bakü
Tel
: 948521
Faks : 938904
NAB Ltd. (Samsung,Lada,
Hyundai,Samara.Toyota Baş
Bay)
Teymur Aliyeva Küç. 122 Bakü
Tel
: 958194-934013
Faks :930527
Roza Trading Marketing
(Mazda ve Ülker Bayii)
Üzeyr Hacıbeyov Küç.26 Bakü
Tel
: 985737-38
Faks : 985543
İhlas Motor
(İhlas Baş Bayii)
Ahmetbeyov Küç.61 Bakü
Tel
: 948521
Taç Motor (Skoda)
Bülbül Küç. 18
Tel
: 939637
Faks : 937144
FDS (Renault Oto Galery)
Reşit Behbutov Küç.3 Bakü
Tel
: 934512-987074
Faks : 983476
İkra International Transport
(Toptan Oto Parça Paz.)
İnşaatçılar Küç.3 Bakü
Tel
: 388135-906380
ImperAkü
Hüseyin Cavid Küç.6'a' Bakü
Tel
: 381282
Faks : 984287
Sağlam Akü
Zığ Kasabası BakAz Fabrikası
Bakü
Tel
: 729391-728944
Milan
(Tır Garajı)
Bayıl Kasabası 3
Tel
: 916749-916604
Motel
(Oto Tamir Bakımı)
Tiflis Küç. 100
Tel
: 313977-3*14862
Azersanayi Tic.Ltd.
(İtlı.İhr.Toyota Bayii)
Moskova Küç. 76/2 Bakü
Tel
: 669522-673027
Faks : 980018
Evsen Şirketler Grubu (Renault
Bay.,İnş.Taşımacılık, Turizm)
5 No.lu Taksimotor Par.Dernegül
Tel
: 621296-620965
Faks : 980703
G) TAŞIMACILIK SEKTÖRÜ
Barwilbaku
(Demir yolu-deniz taş.)
Azadlık Pros.3 Bakü
Tel
: 93 55 59
Faks : 98 13 08
Urnak (Hava ve Kara Taş.)
Büyük Qala Küç.9 Bakü
Tel
: 929765
Faks : 929765
Nuhoğlu Taşımacılık
Fuzuli Küç.73/3 Bakü
Tel
: 980356
Camel Tours
Asef Zeynallı Küç.45 Bakü
Tel
: 921055
Faks :922288
Demir Sped (Taşımacılık)
Gagarin Köprüsü Önü Bakü
Tel
: 938789-988371-941056
Faks : 930907
Mağdenli
Samed Vurgun Küç. 17 kv-9 Bakü
Tel
: 941312-948075
Faks : 910056
Milan (Taşımacılık)
Bayıl Küç.3 Bakü
Tel
: 916749-916604
Kavasoğlu Turizm
Bülbül Küç. 10 Bakü
Tel
: 981445
Star Taxi
Dernegül K.S.Taksimot. Prk.Bakü
Tel
: 621296-620965
Oskar Nakliyat
Nikitin Küç.32 Bakü
Tel
: 667303
Evsen Şirketler Grubu (Taksi işi.)
5 Taksimotornu Parke K.3 Bakü
Tel
: 621296-620965
Faks : 980703
Salamoğlu Nakliyat
Nahçıvani Küç.3 Bakü
Tel
-985417-622223
Buse Turizm
Hakani Küç.23 Bakü
Tel
: 980590
Faks :937171
Çinel Turizm
Bülbül Küç. 10 Bakü
Tel
: 982368
Ektrans AŞ
5.Nerimanou BI.370006 Bakü
Tel
: 975052
Faks : 975053
Uyanık Nakliyat
Nikitin Küç. 17/1 Bakü
Tel
: 660376
Faks :660376
Metro Turizm
Nizami Küç. 133 Bakü
Tel
: 932119
Faks : 932119
Transbaynak
Tiflis Küç.1 Bakü
Tel
: 259843
H) MOBİLYA SEKTÖRÜ
Cihan Mebel Center (Satış)
Geiebe Kinoteatınnın Yanı
Üniversam Bakü
Tel
: 321123
Yapışan Ağaç Ürün ve Boya San.
Bakühanov Kasabası
905. Küç. Bakü
Tel
: 947853
Faks :944433
Life Ltd.
Matbuat Küç.529.Mah.Bakü
Tel
326494
Hasanoğlu Ltd. (Pazarlama)
Reşid Behbudov Küç. 30 Bakü
Tel
: 930440-314168
Faks : 938851
Taşkın-95 (Pazarlama)
Hakani Küç.35
Tel
: 934425
Kelebek Mobilya (Pazarlama)
Neftçiler Küç. 81/83 Bakü
Tel
: 989688-921671
Faks : 989688
Dekor Mobilya (Pazarlama)
Fetalihan Hoyski Küç. 106 Bakü
Tel
: 906088
Cennet Mobilya/Cihan Mobilya
(Pazarlama)
Landau Küç.546 Bakü
Tel
: 387795-937965
Tepe Mobilya & Brosit
(Ofis Mobilyalan)
Şamil Azizbeyov Küç.79 Bakü
Tel
: 983656-980463
Fırat Mobilya
(Üretim ve Pazarlama)
Azatlık Küç. 146 Bakü
Tel
: 611863
Faks : 611863
Antalya Dekorasyon
(Mobilya ve Tekstil)
Afiyeddin Celilov Küç.2 Bakü
Tel
: 670843-663528
Faks : 906624
Müller Interyer
M.Aliyev Küç.212 Bakü
Tel
: 941213-942056
Faks : 983987
I) ÇEŞİTLİ MAKİNE, METAL ÜRÜNLER SEKTÖRÜ
Borusan Makine
Süleyman Rahimov 110 No.1
Bakü
Tel
: 940937
Türkbaycan Ltd.MM
(Alüminyum Doğrama)
İngiiap Küç.82 Bakü
Tel
: 641281-906116
Soytaş San.ve Tic.Ltd.Şti.
(Nurtaş)(Çamaşır Mak. Üretimi)
Sumgayıt Şehri
Tel
: 53817
Pay Ltd.Şti.
(Gün Metal)
Buzovna Kasabası Bakü
Tel
: 531198
Gün-Metal
(Metal İşleme)
Buzovna Kasabası Bakü
Tel
: 531198
Main Çelik
Bülbül Memmedov 17
Bakü
Tel
: 955992
Bayram Mühendislik Asansör
San.Tic.Şti.
(Asansör İşleri)
8 Mik.C.Handan Küç.Bakü
Ak Sınai Ürünleri
5.Mertebe 2.Köprü Kavşağı
Bakü
Tel
: 948521-938904
Reecold Soğutma San.
(Soğutma Hizmetleri)
Atatürk Prospekti No. B/A
Gençlik Bakü
Tel
: 649871-678877
Ergenekon Metal
(Metal Eritme)
Dilare Aliyey Küç.23918/9 Bakü
Tel
: 981346
Faks : 981346
Ergenekon Metal San.
(Metal Üretimi)
Dilara Aliyeva Küç.23918
Menzil 1 Bakü
Tel
: 984613
i) ELEKTRONİK-TELEKOMÜNİKASYON SEKTÖRÜ
Aselsan
(Elektronik)
Üze'yr Hacıbeyov KÜÇ.275/BI.86
Bakü
Tel
: 985953-934283
Azercell (Türkcell)
(Selular Telecom)
Azerbaycan Küç.41 Bakü
Tel
: 938866-937007
Faks : 933028
Burc-Bakü Ltd.Şti.
(Telekomünikasyon)
Tağıyev Küç.10/15 Bakü
Tel
: 980470-938528
Faks : 936417
Kılıç Bilgisayar Pazarlama ve
Tic. Ltd.Şti.
Bakü
Netaş Northern Elec.Tel.AŞ
Ultel MM
(Haberleşme)
Azerbaycan Pros. Bakü
Tel
: 906464-982020-906666
Teletaş AŞ
(Haberleşme)
Üzeyir Hacıbeyov K.27 B.86
Bakü
Tel
: 988560-989704
Faks : 988561
Azer Cen(CEN Telecom)
(Ericson Baş Bayii)
Hakani Küç.22/7
Bakü
Tel
: 932477
Marko Bilgisayar
Hakani Küç.33 Bakü
Tel
: 989647-981296
Faks : 981296
Extima Bilgisayar
Büyük Qala Küç.8/10 Bakü
Tel
: 925804
Nab Şirketler Grubu
(Televizyon-Faks Satışı)
Timur Aliyev Küç. 122 Bakü
Tel
: 985194
Faks : 989851
Hazar Şirketler Grubu
İçeri Şehir Büyükkale Kç.21 Bakü
Tel
: 920536
Faks : 981820
K) BASIN-YAYIN-KIRTASİYE SEKTÖRÜ
Azer-Zaman
(Basın-Yayın)
Matbuat Pr.529 Bakü
Tel
: 390039-329755
Feza Gazetecilik AŞ(Zaman)
(Gazetecilik)
v
Metbuat Pr.529 Bakü
Tel
: 321219-329755
Faks : 384516
Ata Haber Ajansı
(Avrasya Gazetesi)
Neşriyat Pr.529 Bakü
Tel
: 323450-323441
Faks : 394641
Samanyolu Televizyonu
2 8 May Küç.20 Bakü
Tel
: 981432
Faks : 981432
Göy Türk
(Matbaa Poligrafi)
Büyük Qala Küç.14 Bakü
Tel
: 926604-928901
Faks : 935946
Kismet Ltd.
(Matbaa Polìgrafi)
İnşaatçılar Küç.1 Bakü
Tel
: 386251-386679
Faks : 386579
Güneş Şti.
(Matbu İşleri)
Demegül Kasabası Bakü
Tel
: 988380-983881
Faks : 928711
Nil Kitap Kırtasiye Sarayı AŞ
Nizami Küç.96/12 Bakü
Tel
: 981755-936051
Faks : 936051
Soytaş San.Tic. Ltd.Ştİ.
Sumgayıt Şehri
Tel
: (264) 53817
Taşpınar Ltd.Şti.
(Kırtasiye İşleri)
Merdanov Kardeşler Küç.12
Bakü
Tel
: 938831
L) BANKACILIK-SİGORTACILIK SEKTÖRÜ
T.C.Ziraat Bankası
Azer-Türk Bank MM
İslam Seferi! Küç.5 Bakü
Tel
: 948090-983702-953587
Faks :983702
Baybank
Samed Vurgun Küç. 14 Bakü
Tel
: 935576-935007
Faks : 985776
Özbank
(Özaltın Grubu)
Fikret Emirov Küç.3 Bakü
Tel
: 986588-984410
Faks : 989652
Cibank
Eski Univermag Bakü
Tel
: 934949
Faks : 938450
Başak-İnam MM
(Sigortacılık)
İslam Seferli Küç.5 Bakü
Tel
: 948090-983702
Faks : 983702
Günay Anadolu Sigorta MM
Terlan Aliyarbeyov Küç.Bakü
Tel
: 981356 (4 h)
Faks : 981360
Azerdemiryol Sigorta
28 May Küç.25'a" Bakü
Tel
: 994037
Azer Sigorta
Fuzuli Küç.69
Tel
: 959564-959470
Faks : 959496
Karakaya Sigorta
Azatlık Küç. 153 Bakü
Tel
: 624988-620446
G.E.Insuranse
(Sigortacılık)
İstiklaliyet Küç.31 Bakü
Tel
: 927249
Faks : 925671
M) ELEKTRİK MALZEMELERİ SEKTÖRÜ
Seha Elektrik
(Elektrik Malz.Sat.)
Nizami Küç.96/12 Bakü
Tel
: 981432
Faks : 980293
ABB
(Elektrik Müh./Petrol)
AzeriDaycan Pros.20 Bakü
Tel
: 985475
Faks : 937356
SImko Tic. ve San.AŞ(Stemens)
(Enerji, Elektrik Malz.) *
Neftçiler Pros. 127/79 Bakü
Tel
: 982370-982372
Faks : 980589
Azer San.ve Tic.AŞ
(Emaye Bobin Teli Üretimi)
Moskova Pros.76/2 Bakü
Tel
: 669522-673027
Faks : 670119
Oğuz-Azeri MM
(Bobin Tel Üretimi)
Bakü
Tel
: 620740
Atenau
(Elektrik/Otomasyon)
Ağaneymetulla Küç.27/68 Bakü
Tel
: 675075
Faks :675075
Ekol Elektrik
Üzeyr Hacıbeyov Küç.26 Bakü
Tel
: 938364
Faks : 938364
Nab Şirketler Grubu
Timur Aliyev Küç. 122 Bakü
Tel
: 985194
Faks :989851
Yarasa Ltd.
İçeri Şehir Büyükkale Kü.38 Bakü
Tel
: 971141
Faks : 971142
N) KİMYA SEKTÖRÜ
Oğuz-5 MM
(Plastik Mamuller Üretimi)
Dostluk Küç.37
Sumgayit
Tel
: 164-20067/51299
Faks : 164-20067
Azer-Türk Teknik
Kimya MM
(Yapı Kimyasallan)
İslam Seferaliyev Küç.17 Bakü
Tel
: 933608-935285
Faks : 989262
Kaspi Yıldız MM
(Yangın Söndürme Cihaz.
İmali ve Satışı)
İsmayıl Memmedov Küç.8.km.
815 Geçit, 2382 Mah.Bakü
Tel
: 768847-678578
Faks :767843
O) MUHTELİF
Ramstore SS
Türk Gıda Müessesesi
Bebek Pros.Hatay Reyonu Bakü
Tel
: 906080-906084
Faks : 906082
Şen Bakü Co.Ltd.
Seid Rüstemov 5 Bakü
Tel
: 929108
Advance Int.Trans.
Menzihaski 5 Bakü
Tel
: 651231
Alp Müessesesi
Tolstoy Küç.68 Bakü
Tel
: 920286
Kafkas Ltd.
Sumgayit Şehri
Tel
: 50477
Mahmudoğlu Ltd.Şti.
Vagif Küç.149 Gence
Tel
: 26992
AER Müşterek M.
Sumgayit 9-4A-2
Tel
: (264) 60956
Türkmen Kardeşleri
Yeni Vağzal 10 Bakü
Tel
: 994074-994966
Elay-Ankara Medservis Ltd.MM
Zeynelabdin Tağıyev Küç.14
D.21/22 Bakü
Tel
: 989537
Ural International Co.
Bakü
Tel
: 981160-939155
ITS Azerbaycan Ltd.Co.
Resul Rıza Küç.6/44 Bakü
Tel
: 933866
Faks : 938866
Umud San.ve Tic.Müessesesi
H.Zerdabi 94 Bakü
Tel
: 329935-329144
Ümüd Ltd.Şti.
41 Mah.Sumgayit
Tel
: 20083
MKP-Bakü Ltd.Şti.
H.Cavit Pros.87a,D.725 Bakü
Özdemir Türksan
A.Gasımzade Küç. Bakü
Men Dış Ticaret
Hakani Küç.35 Bakü
Tel
: 934425
Faks : 934425
Ferman Müşterek M
Yeni Ramana Bünyadzade
Küç.20 Bakü
Tel
: 203468
Azer-Anadolu MM
(Ticaret)
Alesker Alekberov K508-12 Bakü
Beğendik Az-Koop.Ltd.
Bakü
Tel
: 985185
Azer-Osmanlı (Ticaret)
A.Alekberov Küç.508-12/17 Bakü
Tel
: 384216
Faks : 384216
Anadolu Gıda ve End.
(Tüketim Mal.Sat.)
Fuzuli Küç.53 Bakü
Tel
: 942094-981002
Faks : 981002
Kristal İş
28 May Küç.20 Bakü
Tel
: 930125-678823
1. AEG
2. ARAZ Computer
3. ASLAN IntTrading Co.
4. AZERGERMAN
5. Azertel Co.
6. Azgerneft
7. Azgermebel
8. Azwirt
9. Baku Plant
lO.Basf A.G.
11 .Berliner Wasserbetriebe
12.Bosch GmbH
13.Concept 2000
14.Dacotrans
15.Delphin Khakestari
le.Deutsche Tiefbahr AG
17. Deutsche Babcock
18.DIM GmbH
19.DINA GmbH
20.Ex-lm-Tra GmbH
21.Extima
22.Ferrostaal A G (MAN)
23. Fresenius AG
24.Gabeg GmbH
25.Azger
26.Grimma GmbH
27.Hoechst A G
28.UebherrGmbH
29.Lipex Trading + Consulting
30.Kasus mbH
31.Lufthansa German Airlines
32.Lufthansa Cargo
33.Mannesmann-Demag
34.Mannesmann-Demag,
Kasus mbH
Sanayi Tesisi ve Otomasyon Teknikleri
Bilgisayar Paz.
Genel Ticaret
Alüminyum Profil Üretim ve Ticaret
Elektrikli Motor Kablo Üretimi
Petrol Arama ve Tic.
Mobilya Üretimi
Yolyapım Makinalan, İnşaat
Çay, Bitkisel Çaylar İthalatı
Rafineri Mamulleri
Berlin Su İşletmesi
Elektrikli Ev Aletleri
İnşaat
Taşımacılık
Et İthalatı
Derin Sondaj
Makine, Tesis İnşaat
Ticaret
Gıda İthalatı
Otomotiv, Gıda İthalatı
Gıda İthalatı
Tanm Makinalan, Tesis İnşaatı
İlaç Mamulleri
Tesis İnşaası, İnşaat
Hurda Metal
Tesis İnşaa, İnşaat
İlaç Mamulleri, Rafineri
İnşaat Tekniği
Gıda, Meşrubat
Petrol Türevleri, Kırtasiye İthalatı
Havayolu
Havayolu
İnşaat Makinalan,
Hareketli Vinçler
35.Mercury Int.
36.Metco Enterprises
37.Militzer Münch
38. Müllerbrau
39.Mercedes Benz AG
40.Nariman Trading Center
41.Petrochem Group
42.Polychem
43.Preussag
44.Ramsal Ost-West
45.Rechtsanwalt R.Schulze
46.Rohde & Schwarz
47.Semaitex-lntee Trade
48.Shur
49.Siemens
SO.Siemens Nikdorf
51.Siemens/Simco
52.Tammak Co.
53.Thyssen Rheinstahl Technik
GmbH
54.Transocean
55.Rechtsanwalt Vennen
56.Volkswagen AG
57.Western Medical Consultants
SB.Wrigley GmbH
15 Ocak 1997 itibariyle.
Perakende Ticaret, İnşaat
Danışmanlık
Taşımacılık
Restoran, Biracılık
Otomotiv Pazarlama, Servis
Toptancı, Danışmanlık
Petrokimya
Polistren Üretimi
Ticaret
Danışmanlık
Haberleşme
Ticâret
Video Kaset Üretimi
Elektrik, Elektronik
Sınai, Tıbbi Danışmanlık
Elektrikli Aksam, Telekomünikasyon
Itriyat
Metal İşleme
i
Petrol Arama
Danışmanlık
Otomotiv, Paz.Servis
Tıbbi Danışmanlık
Şekerli Mamuller
1. Allied Support
2. Baroid
3. Bechtel
4. Bertling Caspian Ltd.
5. Blue Water Shipping
6. Bredero Price
7. British Airways
8. British Bank of Middle East
9. British Council
10. British Petroleum & Statoil Alliance
11. Brown & Root
12.BUE Marine
13.Caspian Trade & Finance Ltd.
14.Cammonwealth Oil & Gas Co.Ltd.
IS.Consafe
16.Consolidated Supply Management Ltd.
17.DART Trading Ltd.
18.Ernst& Young
19. Fluor Daniel Overseas
20.GPT
21 .Hepworth Construction
22.John Brown Engineers & Constructors Ltd.
23.JURA Consultants Ltd.
24.Kuaerner H & G Offshore Ltd.
25. Lord Nelson Bar
26.MAI Consultants
27.Morrison IntLtd.
28.Murphy Int.Carriers
29.NESSCO Caspian Ltd.
SO.Newbury Int.Ltd.
31.NI-C0
32.0verseas Medical Services
33.P&OLtd.
34.Pentagon Services
Catering
Petrokimya
Mühendislik, İnşaat
Taşımacılık
Taşımacılık
İnşaat Malzemesi
Hava Taşımacılığı
Bankacılık
Eğitim
Petrol Arama
Petrol Arama, Ekipman
Petrol Lojistik
Ticaret
Petrol
İnşaat
Petrol Lojistik
Ticaret
Müşaviriik
Boru Hattı İnşaası
Telekomünikasyon
İnşaat
İnşaat
Müşaviriik
İnşaat
Catering, Restoran
Müşaviriik
İnşaat
Taşımacılık
Telekomünikasyon
Ticaret
Müşaviriik
Sağlık
Taşımacılık
35. Phoenix Advertising Gifts PLM
36. Price Waterhouse
37.Ralli Brothers
38.RAMCO
39.Ratland Diesel Ser.Ltd.
40.Scottish Caspian Trade
41.Sedgwick Energy Ltd.
42.Shell
43.Spearhead Exhibitions
44.Wakefield Inspection Ltd.
45.Wicklow Group Ltd.
46.Winstons Bar
26 Temmuz 1996 itibariyle.
Hediyelik Eşya
Müşavirlik
Pamuk Ticaret
Makine
Makine
Sigorta
Petrol Arama
Seminer Organizasyonu
Müşavirlik
Müşavirlik
Catering
EK: 4
AZERBAYCAN'DA FAALİYET GÖSTEREN ABD FİRMALARI
1. AJG Investments Inc.
2. American Chamber of Commerce In
Azerbaijan
3. AMOCO
4. Anglo-American Business Services
5. Azeko
6. Azeri Mosterward Services Inc.
7. Azimex Int.
8. Baker Hughes Azerbaijan
9. Bak-Eridan
10. Baku Coca-Cola Bottlers ISC
H.Baroid Azerbaijan
12.Bechtel
13.BMB Oil Inc.
14.Bredero Price Int.Bv.
15.Buffalo Airways
16.Caspian Geophysical
17.Caspian Holding
1 S.Caspian Sea Ventures Co.
19.Chevron
20.Colgate-Palmolive
21.Columbia Trading Co.lnc.USA
22. Conoco
23.Danek Co.Ltd.
24.DHL Baku
25. Dialog Logistics Services
26. Dillingham Construction
27.Dori Int.Inc.
28.Dresser Industries
29. Ernst & Young
30.Exxon Ventures
31.Fluor Daniel
32.Fritz Co.lnc.
33.GE Int.Operations
34.Highland/Baktexas
35.Halliburton Inc.
Finans Hizmetleri
Hizmet
Petrol Arama
Personel Eğitim
Çevre Teknolojisi
İthalat-İhracat
Şirket İletişimi
Petrol Ekipmanı İthalatı
Petrol Ekipmanı
Petrol ve Türevleri Üretimi
Şişeleme, Pazarlama
Petrokimya
Mühendislik Hizmetleri
Petrol Arama
İnşaat Malzemesi
Hava Taşımacılığı
Sismik Araştırma
İthalat-İhracat
Petrol Sahası Lojistik
Petrol Arama
Kimya Ürünleri Pazarlama
Pazarlama
Petrol Arama
İthalat-İhracat
Uluslararası Posta Hizm.
Taşımacılık Hizmetleri
İnşaat
Pazarlama ve Danışmanlık
Petrol Ekipmanlan
Danışmanlık
Petrol arama
İnşaat
Taşımacılık
Enerji Üretimi
Petrol Sahalan Pompalan
Petrol Ekipmanlan,
Bilgisayar, Danışmanlık
36. Hyatt Regency Baku
37.lpesco Int.Ltd.
38.Makabe Int.
39.MC Dermott Int.
40.Mobil
41.Occidental Petroleum
42.Pennzoil Caspian Co.
43. Pentagon Freight Services Inc.
44. Petro Alliance
45.Petrofac Int.
46.Philip Morris Management Ser.
47.Pander Int.Services Inc.
48. Price Waterhouse
49.R.J.Reynolds Tobacco Int.Azerbaijan
SO.Santa Fe
51.Sea Land/Cautrex
52.Stark Enterprises Inc.
53.TTC Azerbaijan
54.Transcaucasus Development Co.
55.Trans-Oceanic Shipping
56.Trucat Int.Ltd.
57.Turan Int.Trading & Services
58. Unocal
59.Vega Consulting
60.Western Star Motors
Azerbaijan/Chrysler
6 1 . Woodward Clyde
62.World Com.
63.Xerox
9 Ocak 1997 itibariyle.
Otelcilik
İthalat-İhracat
Ithalat-İhracat
Petrol Sanayi İçin Deniz
Ekipman İnşaası
Petrol arama
Petrol Arama
Petrol Arama
Taşımacılık
Petrol Arama
İnşaat
Pazarlama
Petrol
Danışmanlık
Tütün Ürün.Üretim ve Paz.
Petrol, İnşaat
Taşımacılık
İthalat-İhracat
Taşımacılık
Otel ve Büro İnşaası
Taşımacılık
Taşımacılık
İthalat-İhracat İnşaat
Petrol Arama
Danışmanlık
Pazarlama
Çevre Teknolojisi
Kominikasyon
Büro Ekipmanlan
EK:
1. Yekankale
2. Cahankuster
3. Hanika
4. Kulak Baki
5. Elmekyal
6. MS İnam
7. Elm ve Senet
8. Miad
9. El Mehdi
lO.Mehzar
11.MMS
12.Rozbad
13.Samsung
14. Kerim Velibeygi
15.Purxan
le.Azersaham
17.Debus
18.lran lmp-Exp.
19.Sara
20.Raal
21.Dontreding
22.Azerneksaz
23.Mina
24.Bazerqan
25.EI-Eshedi Zehebi
26.Azertartgıl
27.Şarqı Azerbaycan
28.Şibaro
29.Azersan
30.Mobinkala
31.Milad
32.Silkiroud
33.Behmen
34. El Esham
Ekim 1996 itibariyle.
5
Tanm
İnşaat
Ticaret
Gıda
Ticaret
Ticaret
Alüminyum
Gıda
Ticaret
Ticaret
Otomotiv
Ticaret
Ticaret
Ticaret
Ticaret
Ticaret
Orman Ürünleri
İthalat-İhracat
Radyo
Ticaret
Ticaret
İnşaat
Ticaret
Demiryolu
Ticaret
Ticaret
Ticaret
İnşaat
Ticaret
İnşaat
Tanm
Ticaret
Ticaret
Ticaret
EK: 6
AZERBAYCAN'DA FAALİYET GÖSTEREN
RUSYA FEDERASYONU SİRKETLPRİ
1. Aeroflot
2. Alkatel BSR
3. Tranşaero
4. Most Grubu
5. Mejekanomsberbank
6. Rus Şirketi
7. York International
8. Samara Hava Yollan
9. Lukoil-Trans
lO.Nijnekamskşma
11.Enerji Makine Yamını İnşaat
12.Megatrans
13.Pulkova Hava Yollan
14.Lukoil Hayriyye Cem.
15.Strogoinovi
16.Lukoil-Bakü
EK: 7
BAZI AZERBAYCAN TİCARET VE SANAYİ ODASI ÜYELERİ
Azal Sigorta
Joint-Stock Insurance Co.
11 Azadlig ave., Bakü
Tel
: 926153-9262248
Faks :926248
Agroinkom
4, Sh.Gurbanov str., Bakü
Tel
: 943062-945431
Faks :945340
Tanm Ürünleri İhracatı (Pamuk, Yün)
Azel Azerbaijan Electronikasi SC
65 Fizuli str. Bakü
Tel
: 958095-958360-959515
Faks : 959535
"EPSON", "HEWLETT PACKARD",
"COMPAQ", "JVC", "BASF"
Ürünleri Yetkili Satıcısı
Bakfem
Settlement Bakihanov,12,Buniatova str. Bakü
Tel
: 260019-260029-260039
Faks -.980030
Fındık İşleme, Paketleme
Azovlitas JV
6-A 29 Fadeyev str., Bakü
Tel
: 981922
Faks : 981922
Çelik, Doğalgaz, Petrol, Petrol
Ürünleri, Pamuk İthalatı
Balance
68/46, Krylov str. Bakü
Tel
: 394133
Faks : 983315
Danışmanlık Hizmetleri
Imas
24/148, Kishlinskaya str.Bakü
Tel
: 937543
Faks : 937543
Alüminyum Ürünler, Kapı, Pencere, Raf vb.
Impeksar
145,Nizami Str.Bakü
Faks : 937664
Ticaret, Yapı Malzemeleri İthalatı, Onanm
Improtex Group
115/20, Aslanov str.Bakü
Tel
: 983116-933941-934106
Faks : 937520-989225
Turizm, Seyahat, Ticaret
Renessans
A.Guliyev str.73, Bakü
Tel
: 933363-925275-939372
Faks : 985153
Bankacılık Hizmetleri
Trial Ltd.
122b,U.Hajibayov str.Ganja
Tel
: (222) 51600
Matbaacılık Hizmetleri, Bilgisayar
Programlan, Video Reklamlan
Gate East
31,lstiglaliyat str.,Bakü
Tel
: 920705-927249
Faks : 925471
Taşımacılık, Sigortacılık, Bankacılık
Kron Shipping Co.Ltd.
133 Nizami Str.,Bakü
Tel
: 981260-981261-981283
Faks : 981284
Deniz, Demir ve Hava Yolu Taşımacılığı,
Gemi Onanm Teknik Yönetimi
Effekt -B
5,Vagif ave.,Bakü
Tel
: 987416-961516
Faks :984935
Ev Kapıları, Bilardo Masa Üretimi,
Mobilya Ticareti
Sharg-MF
Buniyatova str.14 Bakü
Tel
: 268261
Tıbbi Ekipman Üretim, Onanm ve
Montajı, İnşaat ve Tadilat İşleri
v rr
- :
^
.
Deka Company
lstiglaliyatStr.27/19 Bakü
Tel
: 928701-921812
Faks : 928922
Mineral Su Üretimi
Azerexpertiza *
İstiglaliyet str.31/33 Bakü
Tel
: 927824-927346
Faks : 989324
İhracat-İthalat İçin Kalite ve Miktar
Sertifikalan Hazırlanması,
Menşee Şehadetnameleri Onayı
Azerexpo *
İstiglaliyet str.31/33 Bakü
Tel
: 923145-928259
Faks : 989324
Uluslararası Fuar, Sergi,
Kongre İş Toplantılan Organizasyonu
Caspian Expo Service Ltd.
Jabiyev Str.Bakü
Tel
: 928259
Faks : 989324
Fuar, Sergi Standlannın
Hazırlanması İle İlgili Malzemeler
* Azerbaycan Ticaret ve Sanayi Odası'nın Şirketi
,
^.
EK: 8
1997 YILINDA BAKÜ'DE DÜZENLENECEK FUARLARIN LİSTESİ
Fuar Adı
Tarihleri
Organize Eden Şirket
Turkish Expo 97
14-18 Mayıs
Forum Fuarcılık (Türkiye)
Caspian Oil & Gas
03-06 Haziran
Spearhead Exhibitions
Caspian Food &
Agriculture 97
14-17 Haziran
Spearhead Exhibitions
3. Uluslararası
Ticaret Fuan
03-06 Eylül
International Trade Exhibitions
4.Uluslararasi
Ticaret Fuan
17-20 Eylül
International Trade Exhibitions
Caspian Infrastructure 97
21-24 Ekim
Spearhead Exhibitions
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ ARAZİSİNE GETİRİLEN
BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU ÜYESİ OLAN DEVLETLERİN
HUDUTLARINDA DIŞARIDA ÜRETİLEN KATMA DEĞER VERGİSİNDEN
MUAF OLAN MALLARIN LİSTESİ HAKKINDA AZERBAYCAN
CUMHURİYETİ BAKANLAR KURULU'NUN 61 NOLU KARARI
Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu aşağıdaki husustan karara
almıştır;
1. Azerbaycan Cumhuriyeti arazisine getirilen Bağımsız Devletler
Topluluğu üyesi devletlerin hudutlanndan dışanda üretilen Katma Değer
Vergisinden muaf olan mallann listesi onaylanmıştır. (Ek:1)
2. Aşağıda belirtilen mallar Katma Değer Vergisinden muaftır;
2.1. Tanmda kullanılan tohum, gübre, yem, damızlık hayvanlar, ilaç
hammaddeleri, veterinerlikte kullanılan ilaç ve teçhizatlar, bioloji preparatlar.
2.2. Ambalajlanmış çocuk mamalan, enjektörler, eczacılık ürünleri.
2.3. Azerbaycan Cumhuriyeti'nde bulunan diplomatik temsilciliklerin
ve onlara eşdeğer teşkilatlann resmi kullanımı, hatta bu temsilciliklerin dip­
lomatik ve teknik heyetinin, o cümleden onlann aile fertlerinin şahsi kul­
lanımı için öngörülen mallar ve emlaklar.
2.4. Azerbaycan Cumhuriyeti sınırlan içinde mevcut kurallara uygun
olarak kayda alınan insani yardım teşkilatları, o cümleden Uluslararası
İnsani Yardım ile ilgili Cumhuriyet Komisyonunun uygun görüşü alınarak,
diğer tüzel ve fizik şahıslar tarafından getirilen karşılıksız olarak dağıtılması
öngörülen insani yardımlar.
2.5. Uluslararası teşkilatlann aracılığı ile karşılıksız olarak getirilen
teknik yardım mallar.
2.6. Sakatlann sağlık ve tedavi amaçlan için kullanılacak (taşıt
araçlan hariç) çeşitli teknik araçlar ve onlann üretimi için hammadde ve
birleştirici ürünler.
2.7. Haciz edilme, sahipsizlik ve varislik hukuki esasında devletin
mülkiyetine geçilmesi için getirilen mallar.
2.8. Müşterek müessesenin sermaye fonuna yabancı yatınmcınm
emlaki şeklinde veya tamamı yabancı yatırımcıya ait olan müessesenin ku­
rulması için getirilen emlak.
2.9. Azerbaycan Cumhuriyeti arazisine geçjci olarak getirilmiş ve ge­
tirilme koşullarna göre belirlenmiş süre içinde değişiklik yapılmadan ge­
tirildiği ülkeye tekrar götürülecek olan mallar (Gümrük Organlanna mallann
getirildiği ülkeye geri götürüleceği konusunda taahhüt takdim edildiği veya
KDV'si ödenildiği takdirde. Mallar Azerbaycan Cumhuriyeti sınırlan dışına
çıkanidığında ödenilen KDV iade edilir).
2.10. Transit mallar (Gümrük Organlannın kontrolünde).
2.11. Gümrüksüz satış mağazalan için getirilen mallar.
2.12. Yabancı sermayeli müesseselerin yabancı uyruklu işçilerinin
ihtiyaçları için Azerbaycan Cumhuriyeti'ne getirdikleri emlak.
2.13. Maliye Bakanlığı veya Milli Banka'nın tasdik edici evraklan
esasında getirilen kanuni tediye vasıtalarından olan döviz, paralar, bank­
notlar (kolleksiyon amacıyla kullanılanlar hariç), resmi devlet kağıtlan, va­
tandaş pasaportları ve kıymetli kağıtlar.
2.14. Tekrar ihracat amacıyla veya imal edilmesi için geçici olarak
Azerbaycan Cumhuriyeti arazisine getirilmiş mallar (Mallann tekrar ihracı
için 3. ülkeye değiştirilmeden götürüleceği, imaldan sonra ihracı konusunda
Gümrük Organlanna banka teminatı sunulduğu veya KDV ödendiği tak­
dirde. Bu mallar Azerbaycan Cumhuriyeti sınırlan dışına çıkanidığı zaman
ödenilen KDV iade edilecektir).
2.15. Devlet bütçesi hesabına ithal olunan mallar (Azerbaycan Cum­
huriyeti Maliye Bakanlığı'nın tasdik ettiği evrakla esasen).
3. Azerbaycan Cumhuriyeti'nde bu Karar'ın 2.3., 2.8. ve 2.12.
yanmbendlerinde belirtilen mallar satıldıklan takdirde 10 gün süre içinde
KDV ödenmelidir.
Yukanda belirtilen malları satan müesseseler, satış ile ilgili önceden
Gümrük Organlarına bilgi vermelidirler, aksi takdirde mevzuat çerçevesinde
gerekli işlemler yapılır.
4. BDT üyesi olan ülkeler menşeli (Menşe şehadetnamesi bulunan)
mallar, BDT Devletleri hudutları dışından getirildikleri takdirde KDV uy­
gulanır.
5. İthal işlemlerinden alınan KDV'lerinin tam ve zamanında devlet
bütçesine aktaniması Devlet Gümrük Komitesi ve yetkili bankalar
tarafından gerçekleştirilir.
6. Azerbaycan Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı, Baş Devlet Vergi
Müfettişliği ve Devlet Gümrük Komitesi Azerbaycan Cumhuriyeti arazisine
getirilen BDT üyesi devletlerin hudutlanndan dışarıda üretilen mallara
KDV'nin uygulanmasına ilişkin talimatı hazırlayıp 10 gün içinde tasdik et­
melidir.
7. Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun 6 Nisan 1995 tarihli
ve 76 nolu Kararı ve 27 Mart 1996 tarihli 34 nolu Kararı (2. bendi hariç)
yürürlükten kaldınimıştır.
8. Bu Karar 1 Temmuz 1997 tarihinden yürürlüğe girer.
Artur RESİZADE
Azerbaycan Cumhuriyeti
Başkanı
EK:1
Azerbaycan Cumhuriyeti
Bakanlar Kurulu'nun 16 Haziran
1996 tarihli ve 61 nolu karan ile
onaylanmıştır.
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ ARAZİSİNE GETİRİLEN
BAĞIMSIZ DEVLETLER BİRLİĞİ ÜYESİ OLAN DEVLETLERİN
HUDUTLARINDAN DIŞARIDA ÜRETİLMİŞ KATMA DEĞER
VERGİSİNDEN MUAF OLAN MALLARIN LİSTESİ
Gümrük Tarife İstatistik
Pozisyonu Kodu
84. FASIL
Ürün Adı
Nükleer reaktörler, kazanlar, makinalar,
mekanik cihazlar ve aletler; Bunlann
aksam ve parçaları.
8414 51 900; 8415 10 000; 8415
8417 20; 8418 10 900; 8418 2 1 ;
8418 29 000; 8418 30 910; 8418
8418 40 910; 8418 40 990; 8418
8418 91 000; 9422 11 000; 8423
8423 81 500; 8450; 8452 10;
8469;8470; 8471 10;
8471 20 000 - 8471 20 600;
8471 91 000 - 8471 91 900;
8471 99; 8472; 8476
Pozisyonlan hariç.
85. FASIL
81 900
30 990
50;
10 100
Elektrikli makina ve cihazlar ve bunlann
aksam ve parçalan; Ses kaydetmeye ve
kaydedilen sesi tekrar vermeye mahsus
cihazlar; Televizyon görüntü ve seslerinin
kaydedilmesine ve kaydedilen görüntü ve
sesin tekrar verilmesine mahsus cihazlar
ve bunların aksam, parça ve aksesuarı.
850710 910:8508 10; 8509;
8510; 8511; 8512;
8516; 8517 1 0 - 8 5 1 7 20 000;
8517 81 100; 8518; 8519;
8520;8520; 8521;
8522;8523; 8524;
8527 19 000; 8527 2 1 ; 8 3 2 7 3 1 ;
'
8527 32; 8527 39; 852Ö'''İ0 OOÖ''
8528 10 690; 8528 10 730 - 8528 10
980; 8528 20 000 - 8 5 2 8 20 200;
8528 20 730 - 8528 20 990;
8529 10 200 - 8529 10 700;
8539 pozisyonları hariç.
86. FASIL
Demiryolu ve benzeri hatlara ait taşıtlar •
ve malzemeler ve bunların aksam ve
parçaları; Her türlü mekanik (Elektro
mekanik olanlar dahil) trafik
sinyalizasyon cihazları.''
87. FASIL
Motorlu kara taşıtları '
(Demiryolu ve tramvay hariç)
8702; 8703; 8711; 8712; 87T4
Pozisyonlar hariç.
^ ^
88. FASIL
Hava taşıtlan, uzay taşıttan vö bunlann
aksam ve parçaları.
89. FASIL
Gemi ve suda yüzen diğer araçlar.
8903 pozisyona hariç.
90. FASIL
Optik alet ve öihazlar
9004; 9006 Pozisyonlain hariç.
^
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ'NDE İHRAÇ-İTHAL İŞLEMLERİ
İLE İLGİLİvaİMBÜK VERGİLERİNİN ORANLARI HAKKINDA
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ BAKANLAR KURULU'NUN
62 NOLU KARARI
: 5 (16.06.1997 BAKÜ ŞEHRİ)
:oee ûs: 8
AzerbaycanoÇyiTilıuriyeti'nde ihraç-ithal işlemlerinin Gümrük Or­
ganları vasıtasıyla döj^hlenmesinin iyileştirilmesi, ihraç potansiyelinin
artınlması ve ihracatın özendirilmesi, ülke üreticilerinin menfaatlannın korunvn^ş}t¡^şı
§^ş^^n}^^
karşılanması amacıyla Azerbaycan
Cumhuriyetiriakgnla^
karar almıştır.
1. Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Gümrük Komitesi'nin sunduğu ve
ilgili kuruluşlarla mutafegl^işâğlayarak "Gümrük Hizmetlerinin Yapılması
için Alınan Harçlar Hakkında Talimat" (Ek: 1) ve "Gümrük Hizmetlerinin
Yapılması için Alınan Harç\am Oranlan" (Ek: 2) onaylanmıştır.
2. Belirtilaif^:kir;: r
;^ •
.ona
2.1. İhraç olunan mallar, onlann çeşitlerine bağlı olmaksızın gümrük
ihraç verg!sif^|al?yirt^lmş;g!a^^
2.2. Azerbaycan Cumhuriyeti arazisine bu kararın 3 nolu ekinde be­
lirtilen listş,: kapşşuTiipda ..getjnlen mallar malın menşei olan ülkeye
bakılmaksızın gümrük itjhaİ:Me^gJsine tabi tutulmazlar.
2.3. Azerbaycan G j ^ h y  y e t i arazisine bu kararın 4 nolu ekinde be­
lirtilen liste k a p p n ı i | q ( ^ v i e t i r i | ^ mallar, malın menşei olan ülkeye
bakılmaksızın gümrük değerinin %5 hacminde ithal vergisine tabi tu­
tulmaktadırlar.
2.4. Bu karann 2.2. ve 2.3. fıkralarında yer alan mallar, hatta 3. ben­
dinde belirtilen amaçlar için getirilen ve ithal gümrük vergisinin "O" (sıfır)
oranına tabi tutulan mallar hariç, ithal olunan diğer mallar, aynı mallann
menşei olan ülkeye ve çeşidine bakılmaksızın, onlann gümrük değerinin
%15'i oranında gümrük ithal vergisine tabi tutulmaktadır.
3. Aşağıda belirtilen mallara "O" (sıfır) gümrük ithal vergisi uy­
gulanmaktadır;
3.1. Tanm için getirilen tohum, gübre, yem, damızlık hayvanlar, ilaç
pereparatları, veterinerlikte kullanılan ilaçlar, bioloji pereparatlar ve ve­
terinerlik teçhizatlan.
3.2. Ambalajlanmış çocuk mamalan, enjektörler, eczacılık ürünleri.
3.3. Azerbaycan Cumhuriyeti'nde bulunan diplomatik temsilciliklerin
ve onlara eşdeğer kuruluşların resmi kullanımı, bu temsilciliklerin diplomatik
ve teknik heyeti üyelerinin, o cümleden onlann aile fertlerinin şahsi kul­
lanımı için öngörülen mallar ve emlak.
3.4. Azerbaycan Cumhuriyeti arazisinde mevcut kurallarla kayda
alınan insani kuruluşlar, hatta Uluslararası İnsani Yardım ile ilgili Cum­
huriyet Komisyonunun izni ile diğer hukuki ve tüzel şahıslar tarafından ge­
tirilen karşılıksız olarak dağıtılması öngörülen insani yardım.
3.5. Uluslararası kuruluşların kanalıyla karşılıksız teknik yardım gibi
getirilen mallar.
3.6. Sakatlann sağlık ve tadevisi amaçları için kullanılacak (taşıt
araçları hariç) çeşitli teknik araçlar ve onların üretimi için hammadde ve
birleştirici ürünler.
3.7. Haciz edilme, sahipsizlik ve varislik hukuki esasında devletin
mülkiyetine geçirilmesi için getirilen mallar.
3.8. Müşterek müessesenin sermaye fonuna yabancı yatınmcınm
emlaki şeklinde veya tamamı yabancı yatınmcıya ait olan müessesenin ku­
rulması için getirilen emlak.
3.9. Azerbaycan Cumhuriyeti'ne geçici olarak getirilmiş ve ge­
tirilme koşullarına göre belirlenmiş süre içinde değişiklik yapılmadan
getirildiği ülkeye tekrar götürülecek olan mallar (Gümrük Organlarına
malların getirildiği ülkeye tekrar götürüleceyi hakkında taahhüt takdim
edildiği veya Gümrük Vergileri ödenildiği takdirde. Bu mallar Azer­
baycan Cumhuriyeti arazisinden çıkarıldığında ödenen Gümrük Ver­
gileri iade edilir).
3.10. Transit mallar (Gümrük Organlannın kontrolünde).
3.11. Gümrüksüz satış mağazalan için getirilen mallar.
3.12. Yabancı sermayeli müesselerin yabancı uyruklu işçilerinin ih­
tiyaçları için Azerbaycan Cumhuriyeti'ne getirilen mallar.
3.13. Maliye Bakanlığı veya Milli Bankanın tasdik edici belgesi
esasında getirilen kanuni tediye vasıtalarından olan döviz, paralar, bank­
notlar (Numizmatika (kolleksiyon) amacıyla kullanılanlar hariç) resmi devlet
kağıtları, vatandaş pasaportları ve kıymetli kağıtlar.
3.14. Tekrar ihraç amacıyla veya imal edilmesi için geçici olarak
Azerbaycan Cumhuriyeti arazisine getirilen mallar (Mallann tekrar ihraç için
üçüncü ülkeye değiştirilmeden götürüleceği, imaldan sonra ihracı hakkında
Gümrük Organlarına banka teminatı sunulduğu veya Gümrük Vergileri
ödendiği takdirde. Mallar tekrar ihraç için veya imal olunduktan sonra Azer­
baycan Cumhuriyeti arazisinden çıkanidığında ödenen Gümrük Vergileri
geri iade edilir).
3.15. Devlet bütçesi hesabına ithal olunan mallar (Azerbaycan Cum­
huriyeti Maliye Bakanlığı'nın tasdik ettiği belge esasında).
3.16. Hazar Denizi'nin Azerbaycan Cumhuriyeti'ne ait olan bölgesinde
avlanmış ve Cumhuriyet'in arazisine getirilen balık ve balık ürünleri.
4. Azerbaycan Cumhuriyeti'nde bu karann 3.3., 3.8. ve 3.12.
yarımbendinde yer alan mallar satıldığında, aynı malların satıldığı
andan
10 gün süre
içinde Gümrük
Vergilerinin
ödenilmesi
öngörülmüştür.
Yukanda belirtilen malları satan müesseseler satışla ilgili önceden
Gümrük Organlanna bilgi vermeli, aksi takdirde onlara karşı kanunlarda
öngörülen tedbirler uygulanacaktır.
5. Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti yabancı ülkelerle serbest ti­
caret hakkında anlaşma yaptığında karşılıklı anlaşmaya esasen ithal olu­
nan mallara Gümrük Vergisi uygulanmamaktadır.
6. Bu Karann 1. bendi ile onaylanmış "Gümrük Hizmetlerinin
Yapılması için Alınan Harçlar Hakkında Talimaf'a esasen toplanan paranın
%65'i Devlet Gümrük Komitesi'nin hesabına aktanlır ve onun maddi teknik
bünyesinin gelişmesine, zaruri teknik donatımlann ve teçhizatlann
alınmasına yöneltilir.
7. İthal İşlemleri ile ilgili alınan Gümrük Vergilerinin devlet bütçesine
tam olarak ve zamanında aktaniması Devlet Gümrük Komitesi ve yetkili
bankalar tarafından gerçekleştirilir.
8. Devlet Gümrük Komitesi bu karann yerine getirilmesi ile ilgili ge­
rekli talimatlar hazırlamalı ve Maliye Bakanlığı'nın uygun görüşü alınarak
onaylamalı ve gerekli tedbirler almalıdır.
9. Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun 24 Nisan 1995 ta-
rihli 90 nolu (9. bent hariç), 1 Mayıs 1996 tarihli 29 nolu, 16 Aralık 1996 ta­
rihli 36 nolu kararı yürürlükten kalkar.
10. Bu karar 1 Temmuz 1997 tarihinden yürürlüğe girer.
A. RESİZADE
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ
BAŞBAKANI
Azerbaycan Cumhuriyeti
Balkanlar Kurulu'nun 16 Haziran 1997
tarihli 62 nolu Karan'na ek No: 3
3
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ ARAZİSİNE GETİRİLEN
VE GÜMRÜK VERGİSİNDEN MUAF TUTULAN MALLARIN LİSTESİ
Gümrük Tarife İstatistik
Pozisyonu Kodu
Ürün Adı
8432
Toprağı hazırlamaya, işlemeye ve ekmeye
mahsus tarla ve bahçe tarımında veya
ormancılıkta kullanılan makina ve cihazlar;
çimenlikler ve spor sahalan için silindirler.
8433
Tanm ürünlerinin hasat ve harman
edilmesine mahsus ve cihazlar (ot ve saman
balyalamaya mahsus olanlar dahil); çim ve
çayır biçme makina ve cihazlan;
yumurtaları, meyvaları ve diğer tarım
ürünlerini ağırlık ve büyüklüklerine göre
ayıran ve temizleyen makina ve cihazlar.
8434
Süt sağma makinalan ve sütçülükte
kullanılan makina ve cihazlar.
8435
Şarap, elma şarabı, meyva suları veya
benzeri içeceklerin imaline mahsus presler,
fulvarlar ve benzeri makina ve cihazlar.
8436
Tarla ve bahçe tanmına, ormancılığa, kümes
hayvancılığına veya ancılığa mahsus diğer
makina ve cihazlar.
8437
Tohumların, hububatın, kuru baklagillerin
temizlenmesine, tasnif edilmesine veya
ayıklanmasına mahsus makina ve
cihazlar
8701
Traktörler
8706
8701 Pozisyonunda yer atan motorlu taşıtlar
için motorla donatılmış şasiler
8708
8701 Pozisyonunda yer alan motorlu taşıtların
aksam, parça ve aksesuarı.
Azerbaycan Cumhuriyet
Bakanlar Kurulu'nun 16
Haziran 1997 tarihli 62 nolu
Karan'na ek No: 4
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ ARAZİSİNE GETİRİLEN
VE GÜMRÜK DEĞERİNİN % 5 İ HACMİNDE GÜMRÜK
İTHAL VERGİSİNE TABİ TUTULAN MALLARIN LİSTESİ
Gümrük Tarife İstatistik
Pozisyonu Kodu
Ürün Adı
FASIL 1
Canlı hayvanlar (damızlık hayvanlar hariç).
FASIL 10
Tahıl ve taneli bitkiler
FASIL 26
Metal cevherleri, cüruf ve kül
FASIL 28
Anorganik kimyasallar
FASIL 29
Organik kimyasal ürünler
FASIL 36
Barut ve patlayıcı maddeler; Pirotekni
mamulleri; Kibritler; Piroforik alaşımlar;
Ateş alıcı maddeler
FASIL 38
Muhtelif kimyasal maddeler
FASIL 44
Ağaç ve ahşap eşya; Odun kömürü
FASIL 47
Odun veya diğer lifli selülozik maddelerin
hamurlan; Kağıt veya kartondan döküntü,
kırpıntı ve hurdalar.
FASIL 48
Kağıt ve karton, kağıttan veya kartondan eşya,
4803; 4810; 4814; 4817; 4818 10 - 4818 30;
4819;4821;
FASIL 53
Dokumaya elverişli diğer bitkisel lifler; Kağıt
ipliği ve kağıt ipliğinden dokunmuş mensucat.
FASIL 54
Sentetik ve suni filamentler
FASIL 55
Sentetik ve suni devamsız lifler
FASIL 72
Demir ve çelik
FASIL 73
Demir ve çelikten eşya; 7323 Pozisyonu hariç.
FASIL 74
Bakır ve bakırdan eşya
FASIL 75
Nikel ve nikelden eşya
FASIL 78
Kurşun ve kurşundan eşya
FASIL 79
Çinko ve çinkodan eşya
FASIL 80
Kalay ve kalaydan eşya
FASIL 82
Adi metallarden aletler, bıçakçı eşyası ve sofra
takımlan; Adi metallerden bunların aksam ve
parçaları.
FASIL 84
Nükleer reaktörler, kazanlar, makinalar, mekanik
cihazlar ve aletler; Bunların aksam ve parçaları
8414 51 900; 8415 10 000;
8415 81 900; 8417 20;
8418 10 900; 8418 21 - 8418 29 000;
8418 30 910; 841830 990; 8418 40 910;
8418 40 990; 8418 50; 8418 91 000;
8422 11 000; 8450; 8452 10; 8469;
8470; 8471 10; 8471 20 000 - 8471 20 600;
8471 91 000 - 8471 91 900; 8471 99;
FASIL 85
Elektrikli makina ve cihazlar ve bunlann aksam
ve parçaları
8507 10 910; 8508 10; 8509; 8510; 8511;
8512; 8516; 8517 10 - 8517 20 000;
8517 81 100; 8518; 8519; 8520; 8 5 2 1 ;
8522; 8523; 8524; 8527 39; 8528 10 000 -8528 10 690; 8528 10 730 - 8528 10 980;
8528 20 000 - 8528 20 200; 8228 20 730 -8528 20 990; 8529 10 200 - 8529 10 700;
8539 Pozisyonlan hariç.
FASIL 86
Demiryolu ve benzeri hatlara ait taşıtlar ve
malzemeler ve bunların aksam ve parçaları;
Her türlü mekanik (Elektro mekanik olanlar
dahil) trafik sinyalizasyon cihazlan
FASIL 87
Motorlu kara taşıtları (Demiryolu ve tramvay
hariç)
8702; 8703; 8712; 8714 Pozisyonları
hariç
FASIL 88
Hava taşıtları, uzay taşıtlan ve bunların
aksam ve parçaları
FASIL 89
Gemi ve suda yüzen diğer araçlar
8903 Pozisyonu hariç
FASIL 90
Optik alet ve cihazlar
9004; 9006 Pozisyonlan hariç.
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ'NDE DIŞ TİCARETİN
DAHA DA SERBESTLEŞTİRİLMESİ HAKKINDA
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANI'NIN
FERMANI
Ülkenin dış ekonomik, o cümleden ticari ilişkilerinin daha da ser­
bestleştirilmesi ve genişletilmesi, bu alanda pazar ekonomisi taleplerine
cevap veren modern kurallann belirlenmesi ile ilgili karar alınmıştır.
1. Azerbaycan Cumhuriyeti'nde
zimlenmesi kuralları tasdik olunur.
ithal-ihraç
işlemlerinin
tan-
2. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkam'nm 17 Aralık 1996 tarihli
520 sayılı Fermanı ile onaylanmış "Azerbaycan Cumhuriyeti'nde Dış Ti­
caretin Düzenlenmesi Kurallan" yürürlükten kaldınimıştır.
Haydar ALİYEV
Azerbaycan Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı
Bakü Şehri, 24.06.1997
Azerbaycan Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı'nın 24.06.1997
Tarihli Fermanı ile Onaylanmıştır.
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ'NDE DIŞ TİCARETİN
DÜZENLENMESİ KURALLARI
Azerbaycan Cumhuriyeti'nde tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafmdan
ihraç-ithal işlemlerinin gerçekleştirilmesi bu kurallarla belirlenir.
İhraç-ithal işlemleri ile ilgili olarak bu düzenlemede öngörülmeyen diğer
şekiller tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafından serbest olarak hayata geçirilir.
I. İHRAÇ İŞLEMLERİ
1. AZERBAYCAN'DA ÜRETİLEr^, YENİDEN İMAL
OLUNAN MALLARIN İHRACATI
1.1 Azerbaycan Cumhuriyeti'nde üretimi yapılan, yeniden imal edilen
mallann ihracı, gerçek ve tüzel kişiler tarafından serbestçe yapılır. Bu
düzenlemede öngörülen durumlar hariç, onlann faaliyetine herhangi bir
sınırlama getirilemez.
1.2. Bu düzenlemenin 7 ve 8. bendlerinde belirtilen mallann dışında
Azerbaycan Cumhuriyeti'nde üretimi yapılan, tekrar imal edilen bütün diğer
mallann ihracı, Gümrük Organlarına beyan edilerek gerçekleştirilir.
2. KREDİLİ İHRACAT İŞLEMLERİ
2.1. Kredili ihracat, gerçek mal (hizmet ve patent, know-how)
ihracından sonra bedeli belirli şartlarla ve muayyen süre içerisinde ödemesi
yapılan mallann ihraç işlemlerini kapsar.
2.2. Devlet müesseseleri ve emlakında devletin toplam payı
%30'dan fazla olan diğer müesseseler tarafından malların (hizmet ve pa­
tent, know-how) kredili ihracı konusunda yapılmış mukaveleler Ticaret Ba­
kanlığı'nda kayıt işlemleri yapıldıktan sonra gerçekleştirilir.
2.3. Bu düzenlemenin 2.2.'nci bendinde öngörülmeyen şahıslar
taraından mallann kredili ihracı Gümrük Organlanna beyan edilerek
gerçekleştirilir. Bu durumda Azerbaycan Cumhuriyeti'nin devlet kuruluşlannda üretilmiş mallann ihracı, ancak üretimi gerçekleştirenlere ürün
bedelleri tam olarak ödendikten sonra mümkün olabilir.
^ 3. YENİDEN İHRAÇ (REEKSPORT) İŞLEMLERİ
3.1.
Yeniden
ilıraç
işlemleri, Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin
sınırlarmdan içeri giren yabancı menşeli mallann yeni bir işleme tabi tu­
tulmadan diğer yabancı ülkelere ihraç işlemlerini kapsar.
3.2. Yeniden ihraç işlemleri ile ilgili yapılan mukaveleler, Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin uluslararası yükümlülükleri gereğince belirtilen durumlarda,
Ticaret Bakanlığı'nda kayıttan geçirilmekle, diğer hallerde ise Gümrük Or­
ganlarına beyan edilmekle gerçekleştirilir.
4. KONSİNYE YOLU İLE İHRAÇ İŞLEMLERİ
4.1. Konsinye yolu ile ihraç işlemleri, yabancı şahıslarla yapılmış
mukavelelere esasen, ülke sınırlarından dışanda satışı belirli süre
içerisinde yapılan mallann ihracını kapsar.
4.2. Konsinye ticareti için aynlan süre, mallann Gümrük Organlanna
beyan edildiği günden itibaren en fazla 180 gündür. Satıştan elde edilen
hasılat, malların satışından itibaren 10 iş gününden geç olmamak kaydıyla
ihracatçının Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki banka hesabına yatınimalıdır.
Mallar yukarıda belirtilen sürede satılmadığı takdirde 30 gün içinde Azer­
baycan Cumhuriyeti'ne geri getirilmelidir.
4.3. Devlet müesseseleri tarafından konsinye yolu ile ihracı
öngörülen mallarla ilgili yapılmış mukaveleler. Ticaret Bakanlığı'nda kayda
alındıktan sonra gerçekleştirilir.
4.4. Devlet müessesesi dışındaki diğer gerçek ve tüzel kişiler
tarafından mallann konsinye yolu ile ihracı, Gümrük Organlanna beyan edi­
lerek yapılır. Bu zaman, Azerbaycan'ın Devlet Müesseselerinde üretilmiş
mallann değeri, üreticiye tam olarak ödenildikten sonra ihraç olunabilir.
5. GEÇİCİ İHRAÇ İŞLEMLERİ
5.1. Geçici ihraç işlemleri yabancı ülkelerde hizmet gösterilmesi, ki­
ralama işlemlerinin yapılması, sergilerde, fuarlarda iştirak vs. için mallann
herhangi bir değişikliğe uğramadan Azerbaycan Cumhuriyeti'ne geri ge­
tirilmesi şartıyla ihraç işlemlerini kapsar.
5.2. Devlet Müesseseleri tarafından geçici ihraç işlemleri
çerçevesinde yapılmış mukaveleler, Ticaret Bakanlığı'nda kayıttan
geçirilmekle, gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılan geçici ihracat ise
Gümrük Organlarına beyan edilmekle gerçekleştirilir.
5.3. Devlet Müesseseleri tarafından geçici olarak gönderilen mallar,
anlaşmada belirtilen sürenin bitiminden sonra azami 30 gün içerisinde
Azerbaycan Cumhuriyeti'ne getirilmelidir. Aynı zamanda, gönderilen mallar
Ticaret Bakanlığı'nın izni ile o ülkede satılabilir. Bu satışdan elde olunan
döviz ihracatçının Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki banka hesabına 10 gün
içerisinde yatınimalıdır.
5.4. Devlet Müessesesi dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından
geçici ihraç olunmuş mallar bu düzenlemeye ve Azerbaycan Cum­
huriyeti'nin diğer kanunlanna uygun olarak gümrük vergileri ödenmek şartı
ile gönderildikleri ülkelerde satılabilir. Diğer taraftan anlaşmalarda belirtilen
sürelerin sonunda gönderilen mallar azami 30 gün içerisinde Azerbaycan
Cumhuriyeti'ne geri getirilmelidir.
II. İTHAL İŞLEMLERİ
6. GERÇEK VE TÜZEL KİŞİLERİN K^NDİ HESAPLARINA
YAPACAKLARI İTHAL İŞLEMLERİ
6.1. Gerçek ve tüzel kişiler tarafından kendi dövizleri ile; konsinye
veya devlet garantisine bağlı olmayan krediler hesabına yapılan ithal
işlemleri ile ilgili yapılmış anlaşmalar, (bu düzenlemenin 7 ve 8'nci bendlerinde belirtilen durumlar hariç) Gümrük Organlanna beyan edilmekle
gerçekleştirilir.
6.2. Gerçek ve tüzel kişiler tarafından ithal edilen malların gümrük
değerlerinin kontrolü Gümrük Organlarınca gerçekleştirilir.
6.3. Konsinye ticareti yolu ile mal ithal eden tüm gerçek ve tüzel
kişiler, bu mallann satışından elde edilen Manat ile döviz borsalanndan
döviz alıp, ödeme yapabilirler.
III. DİĞER İHRAÇ - İTHAL İŞLEMLERİ
7. Bakanlar Kurulu Tarafından Yapılan İhraç-İthal İşlemleri
7.1. Bu düzenlemenin 1 sayılı ekinde yeralan mallann ithali ve ihracı
istisna olarak Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun izni ile
gerçekleştirilir. Aynı mallann kredili konsinye yolu ile, hatta sınır ticareti kap­
samında ihracına izin verilmez.
8. İlgili Devlet Organlarından İzin veya Lisans Alınarak
Gerçekleştirilen İthal-İhraç işlemleri
8.1. Bu düzenlemenin 2 sayılı ekinde yer alan mallann ithali ve
ihracı ile ilgili yapılmış mukaveleler (Azerbaycan Cumhuriyeti'nde hiz­
metlerle ilgili yapılan anlaşmalar hariç) Ticaret Bakanlığı'nda ekspertizi
yapılarak ve kayda alınarak greçekleştirilir. Ticaret Bakanlığı bu malların
ekspertizini yaparken ithal veya ihracı konusunda ilgili Devlet Organlannın
iznini alması gerekmektedir.
8.2. Yukarıdaki bendde yer alan mallann kredili, konsinye yolu ile,
hatta sınır ticareti kapsamında ihracatına izin verilmez.
8.3. Bu Düzenlemenin 3 nolu ekinde yeralan mallann ithal-ihracatını
gerçekleştiren gerçek ve tüzel kişiler ilgili Devlet Organlanndan lisans
almalıdır.
Lisansın verilme süresi 15 gündür.
9. Barter İşlemleri
9.1. Barter işlemleri, değeri ödenilmeden eşdeğer
karşılıklı mal (hizmet ve patent, know-how) değişimi kapsar.
mitktarlarda
9.2. Barter işlemlerinde eşdeğer miktarda mallann gönderilmesi ve
alınması süresi en fazla 90 güne kadardır. Eşit oranda karşılıklı mal
değişimi bu süre içinde gerçekleşmediği takdirde, mal bedeli mukavelede
belirtilen döviz ile 10 iş günü içinde ödenip döviz ihracatçının Azerbaycan
Cumhuriyeti'ndeki banka hesabına yatınimalıdır.
9.3. Barter işlemleri esasında ithal ve ihraç edilen malların gümrük
beyannamelerinin bir nüshası malın beyan olunduğu tarihten itibaren 7 gün
içinde Gümrük Organları tarafından yetkili bankalara ve Ticaret Ba­
kanlığı'na gönderilir.
9.4. Tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılan barter
anlaşmaları Ticaret Bakanlığı'nda kaydı yapıldıktan gonra gerçekleştirilir.
9.5. Bu düzenlemenin 9.2. bendinde belirtilen süre içinde eşdeğer
miktarda mal alınmadığı veya döviz ödenmediği taktirde, alınmayan malın
değeri kayıt dışı gelir olarak kabul edilir ve malı gönderen gerçek ve tüzel
kişiler Azerbaycan Cumhuriyeti'nin mevcut kanunlarına göre yükümlülük
taşırlar.
10. Geçici Kabul Yolu ile Yapılan İşlemler
10.1. Geçici kabul yolu ile yapılan işlemler; hammadde, yanmamul
ve mamuller, tamir, imal, nihai hale getirme, ambalajlama vs. amaçla geçici
olarak ihracını veya ithalini kapsar.
10.2. Devlet Müesseseleri tarafından malların geçici kabul yoluyla
ihraç veya ithaline ilişkin yapılan mukaveleler Ticaret Bakanlığı'nda kaydı
yapıldıktan sonra; Diğer gerçek ve tüzel kişiler tarafından ise Gümrük Or­
ganlanna beyan olunarak gerçekleştirilir.
11. Sınır Ticareti
11.1 Sınır ticareti istisna olarak, sınır bölgelerinde üretilen ve bu
bölgelerin tüketimi dikkate alınarak ihtiyaçları olan malları temin etmek
amacıyla Azerbaycan Cumhuriyeti'nin sınır bölgelerinde daimi ikamet eden
tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafından komşu ülkelerin gerçek ve tüzel
kişileri ile uluslararası kurallar çerçevesinde yapılabilir.
11.2. Sınır bölgeleri ve sınır ticareti kurallan Ticaret Bakanlığı'nın
izni ile Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir.
IV. DEVLETLERARASI ANLAŞMALARA AİT TİCARİ İŞLEMLER
Devletlerarası anlaşmalarda öngörülmüş ihraç-ithal işlemleri Azer­
baycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun uygun karan ve talimatlan ile
Gümrük Organlarına beyan edilerek gerçekleştirilir.
V. DIŞ TİCARETTE ÖDEME ŞEKİLLERİ
12. İhracatta Ödeme Şekilleri
12.1. Mal (hizmet ve patent, know-how) ihracatı, bir kural olarak be­
dellerinin önceden ödenilmesi veya geri dönüşü mümkün olmayan akreditif
yolu ile veya yetkili bankaların teminatı esasında gerçekleştirilir. Bankalann
birinci dereceli olmasını uluslararası reting ajanlannın teminatlanna esasen
Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Bankası tarafından belirlenir.
12.2. Tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafından satılan mallann (hizmet
ve patent, konw-how) ülke dışına çıkanimasına. Gümrük Organlan
tarafından bedellerinin ödendiğine dair veya akreditif açıldığını gösteren
yetkili bankanın teminatı sunulduğunda Azerbaycan Cumhuriyeti'nde döviz
işlemlerinin yapılması için lisansiyesi olan yetkili bankalann bunlan tasdikleyen belgeleri sunulduğunda izin verilir.
13. İthalatta Ödeme Şekilleri
13.1. Tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafmdan yabancı ülkelerden mal
alınması ve hizmetin yapılması ile ilgili ödemeler Azerbaycan Cum­
huriyeti'nin kanunlarına uygun olarak gerçekleştirilir.
VI. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNİN KAYITTAN GEÇİRİLMESİ
14.1. Bu Düzenlemede belirtilen durumlarda dış ticaret işlemlerinin
resmileştirilmesi için gerçek ve tüzel kişiler Ticaret Bakanlığı'na aşağıdaki
belgeleri takdim etmeleri gerekmektedir.
14.1.1. İhraç işlemleri ile ilgili olarak:
- Yabancı kişilerle yapılmış mukavele;
- Üretici ve ihracatçı arasında yapılmış mukavele
- İhraç fiyatını belirleyen belge;
- Azerbaycan Cumhuriyeti'ne diğer ülkelerden getirilen mal­
lar hakkında belgeler.
14.1.2. İthal İşlemler ile ilgili olarak:
- Yabancı kişilerle yapılmış mukavele;
- İşlemlerin finanse edilme kaynağı hakkında bilgi;
- İthal fiyatını belirleyen belge;
14.2. Ticaret Bakanlığı gerekli belgelerin kabul olunması ile ilgili
gerçek ve tüzel kişilere yazılı olarak bilgi vermelidir.
14.3. Bu düzenlemede belirlenmiş durumlarda Ticaret Bakanlığında
yapılmış mukavelelerin ekspertizi yapılırken bu mukavelelerin Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin kanunlanna ve uluslararası hukuk kurallanna uygunluğu
araştırmalı ve Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin
ekonomik
çıkarlannın
gözetilmesi dikkate alınmalıdır.
14.4. Bu düzenlemede belirlenmiş durumlarda dış ticaret işlemlerinin
resmileştirilmesi için gerçek ve tüzel kişiler Gümrük Organlanna aşağıda
yer alan belgeleri sunmaları gerekmektedir:
14.5.1. İhraç işlemleri ile ilgili olarak;
- Tüzel kişinin devlet İstatistik Komitesi tarafından verilmiş
kod numarası;
Yabancı şahıslarla yapılmış anlaşma;
- İhraç olunan malların menşei hakkında belgeler;
- İhraç olunan mallann bedelinin önceden ödenilmesi veya
akreditif açılması ile ilgili yetkili bankaca verilmiş belge;
- Bu düzenlemede öngörülen durumlarda Bakanlar Ku­
rulu'na karan veya Ticaret Bakanlığı'nm olumlu mütalası.
- Gümrük giriş beyannamesi;
14.5.2. İthal işlemleri ile ilgili olarak;
- Mukavele örneği;
- Gümrük çıkış beyannamesi;
- İthal olunan mallann satış değerini belirten fatura;
- T a ş ı m a belgeleri;
- Malın menşe şehadetnamesi;
- Malın kalite belgesi;
- Malın uygunluk sertifikası.
- Bu düzenlemede belirtilen durumlarda Bakanlar Kurulu'nun
karan veya Ticaret Bakanlığı'nın ekspertizinin olumlu
mütalası.
14:6. Anlaşmalarla ilgili gerekli belgeler Ticaret Bakanlığı'na su­
nulduktan sonra 3 iş günü içinde sonuçlandınlır.
14.7. İhraç ve ithal işlemleri ile ilgili istenen belgeler sunulduktan
sonra Gümrük Organları aynı evrakları kayda alıp, 24 saat içinde malların
çıkışını temin etmelidirler.
14.8. Gerçek ve tüzel kişiler beyan ettikleri belgelere ait bilgilerin
doğruluğundan sorumludurlar.
14.9. Devlet Gümrük Komitesi tüm ithal-ihraç işlemleri ile ilgili her ay
sonuçlan takip eden ayın 15'ine kadar Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Ba­
kanlar Kurulu'na, Ekonomi Bakanlığı'na, Ticaret Bakanlığı'na, Maliye Ba­
kanlığı'na, Baş Devlet Vergi Müfettişliği'ne, Devlet İstatistik Komitesi'ne,
Devlet Antitekel ve Siyaseti ve Sahipkarlığa Yardım Komitesi'ne ve Milli
Bank'a belirlenmiş şekilde bilgi vereceklerdir.
VII. ŞARTNAME HÜKÜMLERİNİN İHLALİ DURUMUNDA
SORUMLULUKLAR
15.1. Gerçek ve tüzel kişiler bu hükümlerin ihlali durumunda Azer­
baycan Cumhuriyeti'nin kanunlarına karşı sorumludurlar.
15.2. Dış ticaret işlemlerine konu mallann, Azerbaycan Cumhuriyeti
Gümrüklerinden ihracatını ve ithalatını kapsayan kısmına Gümrük Or­
ganlan bankacılık işlemleri ile ilgili kısmını ise yetkili bankalar kontrol eder­
ler. Mevcut yasaların ve kuralların ihlali durumunda Gümrük Organları ve
yetkili bankalar gerekli tedbirlerin alınması için devlet organlanna bilgi ve­
receklerdir.
AZERBAYCAN CUMHURİYETİNDE DIŞ TİCARETİN
DÜZENLENMESİ HAKKINDA KURALLARA AİT EKLER
EK:1
AZERBAYCAN CUMHURİYETİ BAKANLAR KURULU'NUN
KARARI İLE İTHALİ VE İHRACI YAPILAN MALLARIN LİSTESİ
Malm Adı
Silah ve askeri mühimmat ile
bunların üretimi için gerekli
aksam ve parçalar
Barut, patlayıcı maddeler,
fişekler, nükleer parçalar ve
teknolojisi, teçhizatı, parçaları,
özel gayri - nükleer malzemeleri,
radyo - aktif ışın kaynakları, radyo­
aktif atıklar dahil
Narkotik ve psikotrop maddeler,
kimyevi zehirler
Silahlanma ve savaş araçlannın
oluşturulması için faydalanılan
bilimsel-teknik bilgiler ve teknolojilerin,
malzemelerin ve teçhizatın
muhtelif çeşitleri.
Ürün Kodu
8710,8802, (8802 11
100,8802 12 100,
8802 20 100, 8802 30100,
8802 40 100 hariç); 8803
(8803 10 100, 8803 20 100,
8803 30 100, 8803 90 910,
hariç); 8906 00 100, 9301,
9302, 9305 (ancak savaş
silahlanna aittir); 9306
(9306 10 000, 9306 29 100,
9306 30 910, 9306 30 930
hariç); 9013, 9013 10 100,
9013 20 000, 9013 80 000,
9014 (sadece askeri amaçlı
olanlar); 8526 (sadece
askeri amaçlı olanlar);
3601 (av barutu hariç);
3602-3604)
EK: 2
İTHALİ VE İHRACI BAZI DEVLET ORGANLARININ İZNİNE TABİ
BELİRLİ MALLARIN (HİZMETLERİN VE KNOW-HOW) LİSTESİ
Malların Adı
Ürün Kodu
Yaban hayvanlan,
bitkiler ve kazılarla
bulunmuş hayvan
kemikleri
İhraç
İzni Veren Devlet Organları
Azerbaycan
Ekoloji ve Tabiatı
Kullanmayı Denetleme
Komitesi
Yabani hayvanlardan
ve bitkilerden ilaç
imali için hammadde;
ilaç, boya ve akrep
zehirleri
Azerbaycan Cumhuriyeti
Ekoloji ve Tabiatı
Kullanmayı Denetleme
Komitesi,
Sağlık Bakanlığı
Azerbaycan Cumhuriyeti
topraklarında kara ve
denizde iktisadi sınırlannda
yerleşen ısı enerjisi ve
mineral hammadde kaynak­
lan hakkında ve bölgelerle
ilgili bilgiler
Azerbaycan Cumhuriyeti
Devlet Jeoloji ve Mineral
Kaynakları Komitesi,
Devlet Jeodezla ve
Fotogrametri Komitesi
İhtira beratlan, "knowhow" ve bilimsel
araştırmalann sonuçları
Azerbaycan Cumhuriyeti
İlimler Akademisi,
Devlet İlim ve Teknik
Komitesi
Güzel sanat eserleri,
kolleksiyon ve antik
mallar
9701-9706
Azerbaycan Cumhuriyeti
Kültür Bakanlığı
İTHAL
Bitkilerin korunması
için kullanılan kimyevi
maddeler
3803
Veterinerlikte kullanılan
ilaçlar, biolojik pereparatlar
ve veterinerlik teçhizatları
Azerbaycan Cumhuriyeti
Tanm bakanlığı
Devlet Veterinerlik Komitesi
ilaç preparatlan
ve tıbbi gereçler
30 Fasıl
9018-9022
Azerbaycan Cumhuriyeti
sınırlan içinde hizmetlerin
yapılması:
- İnşaat faaliyetleri
(Mühendislik, proje, onanm,
inşaat ve restorasyon
işlerinin yapılması)
Devlet İnşaat ve Mimarlık
Komitesi,
Devlet Ekoloji ve Tabiatı
Kullanmayı Denetleme
Komitesi
- Yük ve yolcu taşınması,
nakliyat hizmetleri
Azerbaycan Devlet
Demir Yolu İdaresi,
Hazar Deniz Gemiciliği,
Azerbaycan Hava Yolları
Devlet Şirketleri,
Azerotonakliyat
Devlet Şirketi
- Uluslararası posta,
ulaştırma hizmetleri­
nin yapılması
Azerbaycan
Ulaştırma Bakanlığı
- Hukuk hizmetleri
Adalet Bakanlığı
3 SAYILI LİSTE
İLGİLİ DEVLET ORGANLARI TARAFINDAN VERİLEN
LİSANSLA İTHAL - İHRAÇ OLUNAN MALLARIN LİSTESİ
İTHAL
- Etil alkol
Azerbaycan Cumhuriyeti
Ticaret Bakanlığı
- Alkollü içkiler
(Bira hariç)
Azerbaycan Cumhuriyeti
Ticaret Bakanlığı
- Tütün mamulleri
Azerbaycan Cumhuriyeti
Ticaret Bakanlığı
KAYNAKLAR
•
T.C.Baku Büyükelçiliği
- Ticaret [\/lüşavirliği
- Ekonomi IVlüşavirliği
- l\/laliye l\/lüşavirliği
•
T.C.Dış Ticaret Müsteşarlığı Anlaşmalar Genel Müdürlüğü
•
DEÎK-Central Asian Republics & The Republic of Azerbaijan
•
1996 EBRD Annual Meeting Sofia, Country Profile
•
ElU Country Report 1^* quarter 1997
•
ElU Country Profile, Georgia, Armenia, Azerbaijan 1996-97
•
TIKA-Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı-Çeşitli Yayınlar
•
IMF-Azerbaijan Republic-Recent Economic Developments February
1997
•
UNDP-Sumgait-The City of Tomorrow Inv.Guide
•
Azerbaycan Cumhuriyeti
- Ekonomi Bakanlığı
- Devlet İstatistik Komitesi
•
TÜSİAB-İşadamlan İçin Azerbaycan El Rehberi 96-Çeşitli Raporlar
•
Your Guide To Bakü-Azerbaycan Ticaret ve Sanayi Odası
İSTANBUL TİCARET ODASI YAYINLARI (1997)*
YAYIN NO. YAYIN ADI
1
Turkey The Land of Business Opportunities
2
Yurtiçi Endüstriyel ve Sektörler Fuarlar Takvimi
3
Calendar of Industrial & Trade Fairs in Turkey
4
Uluslararası Kuruluşlar Rehberi
5
Ürdün Ülke Etüdü
6
Tüketicinin Korunması Tedbirleri
7
Avrupa Birliği Ülkelerinde Vergi Sistemindeki Teşvik
ve İstisnalar
8
1997 İndirimli Oteller Katalogu
9
ICOC Makaleler Bibliyografyası
10
Ukrayna Ülke Profili, Mevzuat ve Türk Girişimcileri
11
Yurtdışı Fuarlar Katalogu
12
Türkiye'de Şeker ve Şekerpancan Üretiminde Mevcut Durum:
Sorunlar ve Çözüm Önerileri
13
Mısır Ülke Etüdü
14
İTO Tanıtım Kitapçığı
15
Arjantin Ülke Profili
16
Şili Ülke Profili
17
Sorularla Dış Ticaret Mevzuatı Rehberi
18
Avrupa Topluluğu Markası
19
Meksika Ülke Profili
20
İndirimli Sağlık Kuruluşlan
21
2634 Sayılı Turizm Teşvik Kanunu ve İlgili Yönetmelikler
22
İsrail Ülke Etüdü
23
Japonya Hazır Giyim Piyasası Araştırması
24
Güç Durumdaki Firmalann Kurtaniması
25
Güney Afrika Cumhuriyeti Ülke Etüdü
26
Fransa, Belçika ve Hollanda'daki Türk Girişimcileri
27
Karadeniz Bölgesinde Yayla Turizminin Geliştirilmesi ve
Çevreye Uyumlu Ahşap Yapılaşma
28
İTO Üyeleri Tüketici Koruma Taahhütnamesi Sistemine
Giren Firmalar Listesi
29
İstanbul Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırması
30
Rakamlarla Türkiye Ekonomisi
31
Figures ın Turkey
32
Türk Tanmında Mercimek ve Pirincin Yeri ve Önemi
33
Yatınm Destekleri Konusunda Soru ve Cevaplar
34
Azerbaycan Ülke Profili Mevzuat ve Türk Girişimcileri
35
Özel Okullann Sorunlan ve Çözüm Önerileri Paneli
36
Ekonomik Rapor
37
Kenya Ülke Etüdü
38
Tunus Ülke Etüdü
39
Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin İlaç ve Alkollü İçki
Sanayilerinde Kullanımı
* Temmuz ayı itibariyle.