Өсімдіктерден жаңа талшықтарды алу туралы әдебиет шолу Орындаған: Мырзағалиева Ә Топ:ПТИ 20-12 Тексерген: Қалжан Г Табиғи тоқыма талшықтары жануар немесе өсімдік текті. Бүгін біз өсімдік тектес жасанды талшықтарды қарастырамыз. Жасанды талшықтар өсімдік және жануар текті табиғи жоғары молекулалы заттарды (қысқа талшықты мақта қалдықтары, ағаш массасы, өсімдік ақуыздары, сүт протеиндері және т.б.) өңдеу нәтижесінде алынған талшықтар деп аталады. Жасанды талшықтар (жіптер) – табиғи органикалық полимерлердің (мысалы, целлюлоза, казеин, белоктар немесе теңіз балдырлары) химиялық түрленуі нәтижесінде алынған химиялық талшықтар (жіптер). Көптеген адамдар жасанды және синтетикалық талшықтарды шатастырады. Синтетикалық талшықтар табиғи материалдар арасында кездеспейтін химиялық құрамға ие. Тағы бір нәрсе - жасанды талшықтар. Жасанды талшықтар табиғатта дайын күйінде кездесетін полимерлерден (целлюлоза, белоктар) алынады. Мысалы, вискоза мақтада кездесетін целлюлоза. Ағаш талшықтарынан тек вискоза иіріледі. «Отыннан» жұмсақ жіптерді алу үшін әртүрлі химиялық процестер қажет. Вискоза Ол күрделі шикізаттан жасалған, оның ішінде: әр түрлі ағаш, бамбук. Технология ұнтақтау, термиялық өңдеу, сілті және сүзуден тұрады. Келесі артықшылықтар бар: • жоғары гигроскопиялық - 12% дейін; • сілтілерге төзімділік; • ыстыққа төзімділік. Кемшіліктері: • жұмыс кезінде қатты мыжылады; • үлкен шөгу; • дымқыл кенеп физикалық әсерлерден жыртылған, сондықтан сіз өнімді көп бұрай алмайсыз. Талшық құрылымын жақсарту үшін синтетикалық сіңдірулер қолданылады. Ацетат Талшық түзетін зат – тазартылған целлюлоза. Ол ағаш, сірке суы және күкірт қышқылы әрекеттесетін арнайы технология арқылы өндіріледі. Жасанды талшықтардың келесі артықшылықтары бар: • Жақсы көрініс пен сезім. • Түс палитраларының әртүрлілігі. • Жабылған кезде икемділік. • Кептіру жылдамдығы. • Шөгілмейді, көбелек жеуге төзімді. Кемшіліктері: • Төмен матаның беріктігі. • Жоғары статикалық (электрлендірілген). • Ыстық ауа райында ыңғайсыздық. • Ацетоннан, сілтіден, қышқылдан, ыстық заттардың жанасуынан ериді. • Күннің әсерінен, терлеуден кетуі мүмкін. • Ацетат маталары үшін тұрақты бояғыштар ойлап табылды, бұл киімнің ұзақ уақыт бойы бастапқы түрінде сақталуына мүмкіндік береді. Триацетат Жасанды кенепті жасау үшін күрделі химиялық манипуляциялар арқылы мақта немесе ағаш целлюлозасы қолданылады. Органикалық қосылыс өнімінің оң қасиеттері бар: • Ылғалдылыққа, күн сәулесіне және қоршаған ортаның басқа әсерлеріне төзімді. • Табиғи жібекпен ұқсастығы таңғажайып жылтырлығы, ағынды құрылымы арқасында. • Жанасу тегістік сезімін береді, материал тітіркенуді тудырмайды. • Драпталған, бүктелген бөліктерге өте ыңғайлы. • Төзімділікке, тозуға төзімділікке ие. • Жуу және үтіктеу кезінде деформацияланбайды. Кемшіліктері: • Триацетатты жіптен жасалған мата ылғалды сіңірмейді. • «Тыныс алмайды» демекші, ол ауа өткізбейді. • Терморегуляцияның қасиеттері жоқ - мұндай киімде жазда ыстық болады. Жасанды талшықтар қайда қолданылады? Вискоза. Кейде табиғи түрде пайдаланылады, ол басқа жіптерге де қосылады. Вискоза талшығы зығыр трикотажда, сырт киім астарларында, сәндік маталар, галантерея бұйымдарында кездеседі. Вискозды жіптерден талғампаз кесте алынады. Біртүрлі естілгенімен, жасанды аң терісін өндіру үшін шикізат сұранысқа ие. Тері жамылғысының және басқа да бұйымдардың вилласы материалдың табиғи әсерін жасайды. Ацетат. Бұл талшықтан жасалған материал жұмсақ, жеңіл және жазғы көйлектерді, футболкаларды және бүктелген юбкаларды тігу үшін қолданылады. Ацетат маталары іш киім өндіру үшін де қолданылады, олар денсаулыққа қауіпсіз және жақсы жуылады. Жиһаз өнеркәсібінде бұл кенеп сәндік қаптама ретінде қолданылады. Триацетат. Бұл танымал жасанды материалдардың бірі. Көбінесе дизайнерлер оны жеңілдігі мен бірегей қасиеттеріне байланысты пайдаланады. Талшық аз жылуды сейілтеді, сондықтан ол куртка, пальто және т.б. сияқты қысқы сыртқы киімдерге төсеуге жарамды. Материал әртүрлі түсті, пішінді перделер, перделер, перделер сияқты керемет көрінеді Гидратцеллюлозды талшықтар Гидратцеллюлозды жасанды талшықтар өндірісіне шикізат ретінде шыршаның, қарағайдың, самырсынның, шамшаттың, мақта мамығынан алынатын құрамында 90-98% а-целлюлозасы бар табиғи целлюлоза қызмет етеді. Жіптерді қалыптастыру құрамында күкіртті қышқыл және басқа реагенттері бар, бір немесе екі былаулы тәсілмен тұнба былауында табиғи целлюлозаның сілтілі (вискозды талшықтар) немесе мысты-аммиакты (мысты-аммиакты талшықтар) ерітіндіндісінде іске асырылады. Талшықтарды қалыптастыру кезінде целлюлозаның ерітіндісі бұзылады,гидратцеллюлозаның макромолеулалары пайда болады және өседі. Химиялық құрамы бойынша гидратцеллюлоза табиғи целлюлозаға ұқсас, бірақ физикалық құрылымы бойынша табиғи целлюлозаға қарағанда (300-800 тұрады), гидратцеллюлозаның полимеризациялау деңгейі аз болады,макромолекулаларындағы звеноларының орналасуы өзгеше, молекула үсті құрылымындағы макромолекулаларының орналасуы және бағытталуы, қаптау формасы ерекше болады. Гидратцеллюлозды талшықтардың криссталдану деңгейі 40-50 %.Гидратцеллюлозды талшықтардың қасиеттерінің табиғи целлюлозды талшықтардың қасиеттерінен айырмашылығы, ол борпылдақ, қалыптаспаған құрылымды болады. Ацетилцеллюлозды талшықтар Ацетилцеллюлозды талшықтарды алу үшін негізгі шикізат ретінде құрамында 98% а-целлюлозасы бар мақта целлюлозасы қолданылады. Шикізатты алдын ала дайындау үдерісінде табиғи целлюлозаны ацетилдеу жүргізеді,осының нәтижесінде целлюлозаның қарапайым зве- ноларында бөлшекті немесе гидроксильді топтары түгелдей ацетильді топтарға ауыстырылады Ацетатты және үшацетатты талшықтар термопласты, олар 140-150С температурада (ацетатты) және 180-190 С (үшацетатты) талшықтар жұмсара бастайды, ал 230-290С температурада олар жайылып балқиды.Ацетицеллюлозды талшықтар микроорганизмдердің әсеріне, жарыққа төзімділігінің жоғарылығымен және жақсы диэлектрлік қасиеттерімен сипатталады Назарларыңызға рахмет!