DETYRË KURSI Lënda: Kontabilitet Drejtimi Tema:Buxheti Fleksibel (Raste studimore ) Buxheti Fleksibël • Buxheti fleksibël mund të kuptohet si buxheti i krijuar për nivele të ndryshme të prodhimit ose shfrytëzimit të kapacitetit, d.m.th. ndryshon në përputhje me nivelin e aktivitetit. Ndërsa buxheti fiks funksionon vetëm në nivelin e prodhimit dhe nën vetëm një grup kushtesh, buxheti fleksibël përbëhet nga disa buxhete dhe funksionon në kushte të ndryshme. • Një buxhet statik është një buxhet për një nivel të vetëm aktiviteti. Buxheti statik nuk përshtatet nëse niveli i aktivitetit ndryshon më tej. Një buxhet fleksibël mund të përshtatet për të releflektuar nivlin e aktivitetit. Ndryshe nga buxheti fleksibël, një buxhet statik përgatitet për një nivel të vetëm aktiviteti dhe nuk ndryshohet me tej. • Kritere për zgjedhjen e bazës së aktivitetit: 1. Baza e aktivitetit dhe kosto e shpenzimeve të përgjithshme duhet të jenë të lidhura me një lidhje shkakësore. (psh nëse kosto e shpp është e lidhur me makineritë (mirëmbajtje, amortizimi etj) baza e aktivitetit mund të jetë orë makinerie) 2. Baza e aktivitetit nuk duhet të shprehet në vlerë. 3. Baza e aktivitetit duhet të jetë e thjeshte dhe e lehtë për t’u kuptuar Varianca e çmimit të materialeve shkaktohet tërësisht nga diferenca ndërmjet çmimit standard të materialeve dhe çmimit të paguar aktualisht. Varianca e harxhimit/shpenzimit (variabël overhead spending variance) të shpenzimeve të përgjithshme variabël përbëhet nga dy elementë. Një element është si varianca e çmimit dhe rezulton nga diferenca ndërmjet çmimit aktual dhe atij standard për inputet e shpenzimeve të përgjithshme variabël. Elementi tjetër është i ngjashëm me një variancë sasie dhe rezulton nga diferencat midis shumës së inputit të shpenzimeve të përgjithshme variabël që duhet të ishin përdorur dhe shumës që është përdorur aktualisht. Zakonisht këto dy elemente nuk ndahen. Varianca e efiçencës së shpenzimeve të përgjithshme nuk mat në të vërtetë efiçencën në përdorimin e shpenzimeve të përgjithshme. Ajo në fakt mat efiçencën në përdorimin e bazës që nënvizon buxhetin fleksibël. Baza mund të jetë orë pune direkte, orë makinerie, ose disa matës të tjerë të aktivitietit. Përkufizimi i buxhetit fleksibël • Fleksibël do të thotë lehtësisht i rregullueshëm dhe Buxheti i referohet një plani të parashikuar të bërë për aktivitetet financiare të njësisë ekonomike. Prandaj, buxheti fleksibël është një plan financiar i krijuar për nivele të ndryshme të veprimtarisë. Mund të rregullohet lirisht ose të ricaktohet në bazë të prodhimit të prodhuar. Logshtë logjike dhe praktike sepse kostoja mund të përcaktohet lehtësisht në nivele të ndryshme të aktivitetit. • Gjatë përgatitjes së një buxheti fleksibil, së pari, kostot ndahen në tre segmente kryesore, përkatësisht: fikse, variabile dhe gjysëm variabile ku kostot gjysmë të ndryshueshme klasifikohen më tej në kosto fikse dhe variabël, dhe pastaj buxheti projektohet në përputhje me rrethanat. Disa buxhete janë përgatitur për nivele alternative të prodhimit për të treguar shumën e shpenzimeve që duhet të arrihet në secilin nivel të aktivitetit. • Buxheti fleksibël është më i përshtatshmi për organizatën ku ekziston një shkallë e lartë e ndryshueshmërisë në shitje dhe prodhime, ose industritë të cilat mund të ndikohen lehtësisht nga faktorët e jashtëm ose luhatjet në kushtet e tregut janë relativisht të larta, etj Shembull: Variancat e kostos standarde (të gjitha variancat) “Varianca e përgjithshme e prodhmit prej $12,250 e raportuar për periudhën është nën limitin prej 3% që ne kemi vendosur për të hetuar për variancat.” Kompania prodhon dhe shet një produkt të vetëm. Karta e kostos standarde për produktin paraqitet si më poshtë: Kartela e kostos standarde për njësi Materiale direkte: 4 jard $3.50 për jard........................................................... Puna direkte: 1.5 orë pune direkte me $12 për opd................................................. Shpp variabël, 1.5 OPD me $2 për opd............................................... Shpp Fikse, 1.5 OPD me $6 për orë pune direkte ................................................... Kosto standarde për njësi ........................................................................................ $14 18 3 9 $44 Më poshtë jepet informacion shtesë për vitin që sapo u mbyll: a. Kompania prodhoi 20,000 njësi produkti gjatë vitit. b. Gjatë vitit janë blerë 78,000 yard marteriale me një kosto prej $3.75 për yard. I gjithë materiali u përdor për të prodhuar 20,000 njësitë. Nuk kishte inventarë në fillim ose në fund për vitin. c. Kompania punoi 32,500 orë pune direkte gjatë vitit me një kosto prej $11.80 për orë. d. Kosto e shpp-ve ju shpërndahet produkteve në bazë të orëve të punës direkte. Të dhënat në lidhje me shpenzimet e përgjithshme të prodhimit janë si më poshtë: Niveli i aktivitetit i përdorur si emërues (orë pune direkte) .................................... Kosto e shpp fikse e buxhetuar (nga buxheti fleksibël) .......................................... Kosto e shpp fikse aktuale....................................................................................... Kosto e shpp variabël aktuale ................................................................................. 25,000 $150,000 $148,000 $68,250 Kërkohet: 1. 2. 3. 4. Llogarit variancën e çmimit dhe të sasisë për materialet direkte për vitin. Llogarit variancën e pagës dhe efiçencës për punën direkte për vitin Për shpenzimet e përgjithshme të prodhimit, llogarit të mëposhtmet: a. Variancat e efektivitetit dhe efiçencës për shpenzimet e përgjithshme variabël. b. Variancat e buxhetit dhe volumit për shpenzimet e përgithshme fikse për vitin Gjeni totalin e variancave që keni llogaritur, dhe krahasoni shumën neto më $12,250 të përmendur më sipër nga zëvëndës presidenti. A jeni dakord që të gjithë duhet të përgëzohen për një punë shumë të mirë të bërë? Shpjego. Zgjidhje: 1. Varianca e çmimit dhe sasisë për materialet direkte: • Varianca e çmimit të materialeve direkte = SA (ÇA – ÇS) 78,000 yard ( 78,000 yard ($3.75 për yard – $3.50 për yard) = $19,500 U • Varianca e sasisë së materialeve direkte = ÇS (SA– SS) $3.50 për yard (78,000 yard – 80,000 yard*) = $7,000 F *20,000 njësi× 4 yard për njësi = 80,000 yard • SA-sasia aktuale e përdorur • ÇA-çmimi aktual • ÇS-çmimi standard • SS-sasisa standarde për autputin e prodhuar 2. Varianca e pages dhe eficences se punes direkte: • Varianca e pages se punes direkte = OA (PA-PS) 32,500 OPD ($11.80 per OPD - $12.00 PER opd) = $6,500 F • Varianca e eficences se punes direkte = PS (OA-OS) $12.00 per OPD (32,500 OPD – 30,000 OPD*) = $30,000 U *20,000 njesi * 1.5 OPD per njesi = 30,000 OPD • • • • • OA – ore aktuale PA – page aktuale per ore PS – page standarte per ore OS – ore pune direkte sipas standartit per autputin e prodhuar OPD – ore pune direkte 3. a. Varianca e efektivitetit dhe efiçencës për shpp variabël: Orë Aktuale, me Normën Aktuale (OA × NA) $68,250 Orë Aktuale, me Normën Standarde Orët Standarde të lejuara për autputin, me Normën Standarde (OA × NS) 32,500 OPD × $2 për OPD (OS × NS) 30,000 OPD × $2 për OPD Variance efektiviteti, $3,250 U Variance eficence $5,000 U Zgjidhje Alternative: • Varianca e efektivitetit të shpp variabël= (OA × NA) – (OA × NS) ($68,250) – (32,500 OPD × $2.00 për OPD) = $3,250 U • • Varianca e efiçencës së shpp variabël = NS (OA – OS) $2.00 për OPD (32,500 OPD – 30,000 OPD) = $5,000 U b. varianca e buxhetit dhe volumit për shpp fikse: Kosto Aktuale e SHPP $148,000 Kosto Buxhetuar e SHPP $150,000 Varianca e Buxhetit $2,000 F Kosto fikse e SHPP e shperndare te prodhimit ne 30,000 OPD*$6 per OPD =$180,000 Varianca e volumit $30,000 F Menyre alternative per variance e buxhetit: Varianca e buxhetit = Kosto aktuale SHPP Fikse – Kosto e SHPP Fikse ne buxhetin fleksibel $148,000 - $150,000 = $2,000 F Metode alternative per variance e volumit: Varianca e volumit = Pjesa fikse e norms se SHPP te paracak (Oret ne emerues – Oret standart te lejuara) $6.00 per OPD (25,000 DLHs - $30,000 F 4. Variancat totale do të jenë: Varianca e materialeve direkte: Varianca e çmimit .................................................................. $19,500 U Varianca e sasisë .................................................................... 7,000 F Variancat e punës direkte: Varianca e pagës .................................................................... 6,500 Varianca e efiçencës............................................................... 30,000 Varianca e shpp variabël: Varianca e efektivitietit .......................................................... 3,250 Varianca e efiçencës............................................................... 5,000 Variancat e shpp fikse: Varianca e buxhetit ................................................................ 2,000 Varianca e volumit ................................................................. 30,000 Varianca totale ........................................................................... $12,250 F U U U F F U Theksojmë që varianca totale përputhet me variancën $12,250 të pafavorshme të përmendur nga zëvendës presidenti. Duket që jo të gjithëve iu duhet dhënë bonus për kontroll të mirë kostoje. Varianca e çmimit të materialeve dhe varianca e efiçencës së punës janë 7.1% dhe 8.3%, përkatësisht, mbi standardin e lejuar dhe kështu që kërkojnë investigim. Në shtim, varianca e efektivitetit të shpenzimeve të përgjithshme variabël është 5.0% e kostos standarde të lejuar. Arsyeja për variancat e mëdha të pafavorshme (për çmimin e materialeve dhe efiçencën e punës) nuk tregojnë shumë qartë nëse ato janë kundërpeshuar në pjesën më të madhe nga variancat e favorshme të volumit për kompaninë për vitin. Kjo variancë e favorshme volumi është relultat i operimit të kompanisë në një nivel aktiviteit që është mbi nivelin e nivelit të aktivitetit të përdorur si emërues që është përdourr për të vendosur normat e shpp-ve të paracaktuara. (kompania operoi në një nivel aktiviteti prej 30,000 OPD standarde; niveli i aktivitetit i përdorur si emërues i caktuar në fillim të vitit ishte 25,000 OPD). Si rezultat i variancës së madhe të favorshme të volumit, variancat e pafavorshme të çmimit dhe efiçencës janë fshehur në shumën neto të vogël. Së fundmi, varianca e madhe e volumit mund të jetë arrirë duke shtuar rezervat e inventarit. FALEMINDERIT! Punoi: Aurora Fetaj Sonila Balla Xhesila Bakiu Pranoi: Prof. Dr: Suzana Guxolli