FILIPINO-10-LAS-IKALAWANG-MARKAHAN

10 10 DEPARTMENT OF EDUCATION REGION III Schools Division of Tarlac Province Macabulos Drive, San Roque, Tarlac City Mga Gawaing Pampagkatuto sa Filipino 10 IKALAWANG MARKAHAN Filipino – Grade 10 Mga Gawaing Pampagkatuto Ikalawang Markahan First Edition, 2021 Republic Act 8293, section 176 states that: No copyright shall subsist in any work of the Government of the Philippines. However, prior approval of the government agency or office wherein the work is created shall be necessary for exploitation of such work for profit. Such agency or office may, among other things, impose as a condition the payment of royalties. Borrowed materials (i.e., songs, stories, poems, pictures, photos, brand names, trademarks, etc.) included in this module are owned by their respective copyright holders. Every effort has been exerted to locate and seek permission to use these materials from their respective copyright owners. The publisher and authors do not represent nor claim ownership over them. Published by the Department of Education Regional Director: MAY B. ECLAR, PHD, CESO III OIC-Assistant Regional Director: RHODA T. RAZON, EdD, CESO V Development Team of the Module Writers: M. GARCIA Printed in ABEGAIL the Philippines by ________________________ JOEL M. GRANDE Department of Education – Region III, Schools Division of Tarlac Province Editor: MARY JEAN E. DASECO Reviewer: DR. RODEL T. NAVARRA Office Address: Macabulos Drive, Brgy. San Roque, Illustrators: ABEGAIL M. GARCIA Tarlac City 2300 Tarlac Telefax: (045) 982 0345 | 982 0374 JOEL M. GRANDE Email Address: tarlac@deped.gov.ph Layout Artist: ABEGAIL M. GARCIA Management Team: LIBRADA M. RUBIO, PhD, Chief, CLMD MA. EDITHA R. CAPARAS, EdD, LRMS Supervisor RAMIL G. ILUSTRE, PhD, Education Program Supervisor - Subject PAULINO D. DE PANO, PhD, CID Chief JOEL S. GUILEB, EdD, Division EPS in-charge of LRMS ALLAN T. MANALO, Division EPS – Subject PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 1 IKALAWANG MARKAHAN-MITOLOHIYA A. KOMPETENSI/MELC: F10PN-IIa-b-71 Nailalahad ang mga pangunahing paksa at ideya batay sa napakinggang usapan ng mga tauhan F10PT-IIa-b-71 Naisasama ang salita sa iba pang salita upang makabuo ng ibang kahulugan (Collocation) B. PAGYAMANIN NATIN Ngayon ay ating balikan at muling kilalanin ang mga kilalang diyos at diyosa. Ilahad ang kani-kanilang pangalan at kapangyarihan batay sa mga larawang iyong nakikita. _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ 1 _____________________ _____ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____ C. SUBUKIN NATIN: Magbigay ng mga salitang maisasama sa punong salita upang makabuo ng iba pang kahulugan. Pumili ng isang salita at gamitin sa wastong pangungusap. Halimbawa: ulan alat tubig kanal Si Nathan ay masayang nagtampisaw sa tubig-ulan. 1 bahay 2 kuwento 2 pampaligo 3 mata Sagutin ang mga sumusunod na tanong mula sa akdang binasa. Ilarawan ang taglay na kapangyarihan ni Thor. Ilarawan ang tagpuan at panahon na pinangyarihan ng akda. Saan nakatuon ang mga pangyayari o banghay? Ano ang paksa o tema ng binasang mitolohiya? D. TANDAAN MITOLOHIYA ay isang halos magkakabit-kabit na kumpol ng mga tradisyonal na kuwento o mito (Ingles: myth), mga kuwento na binubuo ng isang partikular na relihiyon o paniniwala. Karaniwang tinatalakay ng mga kuwentong mito ang mga diyos at nagbibigay ng mga paliwanag hinggil sa mga likas na kaganapan. Panimula Uri ng panitikan – Mitolohiya mga kwentong binubuo na isang partiKular na relihiyon. Bansang Pinagmulan– Ito ay nagmula sa bansang Iceland. Pagkilala sa may akda– Ang may akda nito ay si Snorri Sturluson at isinalin sa Filipino ni Sheila C. Molina Layunin ng may akda – Ipahayag na dapat hindimandaya sa ating kapwa. Tema o paksa ng akda – Ay ang paggamit ng lakas sa mabuting paraan at ang pandaraya. Mga tauhan o karakter sa akda– Sina Thor, Loki, Utgaro-Loki, Skymir, Elli Tagpuan / Panahon – Sa Utgaro 3 Balangkas ng pangyayari : a. Sa mundo ng mga higante naglalakbay si Thor at Loki. b. Nagkaroon ng labanan sa paligsahan ng taglay na kapangyarihan c. Hindi nila natalo si Thor at nilinlang nila ito. Kulturang masasalamin sa akda – Kultura at katangiang Pilipino na kung saan ay hindi agad sumusuko ang pangunahing tauhan. Mga kaisipan / ideyang taglay ng akda – Hindi lamang dapat na ang lakas ang ating pinapairal dapat kasama rin ang ating isip. Estilo ng pagkakasulat ng akda – Mahusay at malinawI. Buod Si Thor at Loki ay naglakbay patungong Utgaro; Natagpuan nila ang magkapatid na si Thjaflti, Rhovska at ang higanteng si Skymir. Si Utgaro-Loki ay isang mandirigmang higante. Hinamon ni Utgaro-Loki si Thor sa isang paligsahan, paligsahan sa pabilisan ng pagkain natalo si Loki sa Higanteng Logi. Sa pabilisan ng takbo natalo si Thjalfi sa higanteng si Logi. Natalo si Thor kay Utgaro-Loki sa pagbuhat ng pusa at natalo ulit si Thor sa pagkikibuno kay Elli. Ipinagtapat ni Utgaro-Loki na ginamitan niya ng mahika upang maprotektahan niya ang kanyang kaharian E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipag-ugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ ▪ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ ▪ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda 4 PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 2 IKALAWANG MARKAHAN-MITOLOHIYA A. KOMPETENSI/MELC: F10PD-IIa-b-69 Nabubuo ang sistematikong panunuri sa mitolohiyang napanood B. PAGYAMANIN NATIN Narito ang larawan ng mga mahiwagang nilalang ng mga Pilipino. Tukuyin kung sino sila at magbigay na maikling pagkakakilanlan sa mga ito batay sa mga kuwentong inyong narinig patungkol sa kanila. S A K D I E 5 D A P I B : C. SUBUKIN NATIN Mula sa mitolohiyang inyong napanood o inyong nalalaman na, suriin ang taglay nitong elemento sa tulong ng talahanayan. 6 G F Panuto: Ilahad ang mahahalagang pangyayari mula sa akdang napanood gamit ang yugtoyugtong pagbubuod. Isaalang-alang ang mga elemento ng mitolohiya sa pagbuo. __________ __________ __________ __________ _______ __________ __________ __________ __________ _______ __________ __________ __________ __________ _______ __________ __________ __________ __________ _______ __________ __________ __________ __________ _______ D. TANDAAN Bakit mahalaga ang mitolohiya? Mahalaga ang mitolohiya upang maipaliwanag ang pagkakalikha ng mundo at mga natural na pangyayari. Sa mitolohiya rin mababasa ang mga sinaunang paniniwalang panrelihiyon. Nagtuturo rin ito ng aral at nagpapaliwanag ng kasaysayan. Mahalaga rin ito upang maipahayag ang takot at pag-asa ng sangkatauhan. Mga Elemento ng Mitolohiya 1. Tauhan Ang mga tauhan sa mitolohiya ay mga diyos o diyosa na may taglay na kakaibang kapangyarihan. 2. Tagpuan May kaugnayan ang tagpuan sa kulturang kinabibilangan at sinauna ang panahon. 7 3. Banghay Maaaring ang banghay o mga pangyayari ay tumatalakay sa sumusunod: maraming kapana-panabik na aksiyon attunggalian maaaring tumalakay sa pagkakalikha ng mundo at mga natural na mgapangyayari nakatuon sa mga suliranin at paano ito malulutas ipinapakita ang ugnayan ng tao at ng mga diyos atdiyosa tumatalakay sa pagkakalikha ng mundo, pagbabago ng panahon at interaksiyong nagaganap sa araw, buwan atdaigdig 4. Tema Maaaring ang tema ng mitolohiya ay nakatuon sa sumusunod: magpaliwanag sa natural napangyayari pinagmulan ng buhay sadaigdig pag-uugali ngtao mga paniniwalangpanrelihiyon katangian at kahinaan ngtauhan mga aral sabuhay - Mula sa Elements of Literature, (Anderson et. al,1993) at Enjoying Literature, (Ferrara et. al,1991) E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipag-ugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ ▪ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ ▪ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda 8 PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 3 IKALAWANG MARKAHAN-MITOLOHIYA A. KOMPETENSI/MELC: F10PU-IIa-b-73 Pasulat na naihahambing ang mitolohiya mula sa bansang kanluranin sa mitolohiyang Pilipino B. PAGYAMANIN NATIN Bago natin pormal na umpisahan ang ating aralin ay subukan mo munang suriin ang ipinapakita ng bawat larawan. Batay sa iyong pagsusuri sa mga larawan, ano kayang bahagi ng pananalita ang ipinapakita nito? At ibigay ang kahulugan nito. A D A _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ 9 C. SUBUKIN NATIN Sa puntong ito ikaw ay bubuo ng isang wasto at makabuluhang pangungusap batay sa mga ipinapakita ng mga larawan. Panuto: Bago natin umpisahan ang ating pagtalakay, ikaw muna ay dadaan sa isang gawain. Ikaw ay bubuo ng isang paghahambing batay sa mga salitang “kilos o galaw” na makikita sa ibaba. nagsusulat naglalaro mabilis mabagal kumain uminom 10 D. TANDAAN Alam mo ba na... Isang di-pangkaraniwang katangian ng wikang Filipino ang pagtiyak ng semantic na relasyon ng pandiwa sa paksa ng pangungusap sa tulong ng iba’t ibang panlapi? Napapaloob ito sa konsepto ng pagpopokus. Maipopokus o maitutuon ang pandiwa sa tagaganap o actor ng kilos, sa layon o gol, gayon din sa tagatanggap o benepisyari, direksiyon, sanhi o dahilan, ganapan o lokasyon, gamit o instrumento. Sa araling ito, pag-aaralan natin ang pokus tagaganap at pokus sa layon. Nasa pokus tagaganap ang pokus ng pandiwa kung ang paksa ng pangungusap ang siyang gumaganap ng kilos nito. Sa pokus na ito, magagamit sa pandiwa ang panlaping um-/um. mag-, ma-, mang (m/n)-, mag- an, at magsipag- an/han. Pananda ng pokus o paksa ang si/sina at ang, at magagamit din bilang pokus tagaganap ang mga nominatibong panghalip na ako, ka, kita, siya, tayo, kami, kayo, at sila. Pansinin ang isa sa mga pangungusap na ginamit sa parabula: Umibig si Samson kay Delilah na taga-Sorek na naging dahilan ng kaniyang pagbagsak. Ang pandiwang ginamit sa pangungusap ay umibig at ang tinutukoy ay si Samson. Ito ay nasa pokus na tagaganap dahil ang paksa o ang tinutukoy ng pandiwa ang siyang gumanap ng kilos nito at gumamit ng panandang si. Iba pang halimbawa: 1. Nagbihis si Thor at kinuha ang kaniyang maso. 2. Naglakbay sila buong araw. 3. Napagod ang higante at ito’y nakatulog agad. Ang pokus ay nasa pokus sa layon kung ang pinag-uusapan ang siyang layon ng pangungusap. Ginagamit na panlapi sa pandiwa ang–in/hin, -an/-han, ma, paki, ipa, at pa at panandang ang sa paksa opokus. Pansinin naman ang pangungusap na ito: Nais nilang malaman ang sikreto ni Samson. Sa pangungusap sa itaas ang ginamit na pandiwa ay malaman na tumutukoy sa ang sikreto na siyang paksang pangungusap at makikita rin ang panandang ang. Tunghayan ang iba pang halimbawa: 1. Isinakay ni Thor sa kaniyang karuwahe ang kaniyang kambing. 2. Iniutos ni Thor sa magsasaka na ihiwalay ang buto sa balat ngkambing. 3. Kinuha ni Thor ang baon niyang bag. 11 E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipag-ugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda 12 PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 4 IKALAWANG MARKAHAN-DULA A. KOMPETENSI/MELC: F10PB-IIa-b-75 Naihahambing ang kultura ng bansang pinagmulan ng akda sa alinmang bansa sa daigdig F10PT-IIa-b-72 Naipaliliwanag ang kahulugan ng salita batay sa pinagmulan nito (epitimolohiya) B. PAGYAMANIN NATIN Bilang isang kabataan, nasubukan mo na bang umibig? O di kaya’y nakaramdam ng paghanga sa isang tao? Sa iyong palagay, anong mas mainam pairalin kung ikaw ay nasa ganitong sitwasyon “damdamin o isipan”? Patunayan ang iyong sagot. C. SUBUKN NATIN: Ibigay ang pinag-ugatan ng mga salitang may salungguhit. Gawing batayan ang kasunod na halimbawa. Pagkatapos gamitin ito sa makabuluhang pangungusap. Salita: susundin Pinagmulan: su (pag-uulit ng unang pantig ng salitang-ugat) + sunod + in = susunodin (pagkakaltas) = susundin 13 Pangungusap: Susundin ko ang wika mong binitiwan. 1. ang ganitong panghihimasok mapait nalubos Pangungusap: 2. sa ngalan ng buwang matimtiman Pangungusap: 3. mabait na mamamakay Pangungusap: 4. O, gabing pinagpala, ako’y nangangamba Pangungusap: 5. Sa tulong ng isang susuguinko Pangungusap: 6. Ang marahas naligaya Pangungusap: 7. Madilim na libinganghinihigan Pangungusap: 8. Hahagkan ko iyong mgalabi Pangungusap: 9. Titingnan kung saan siyauupo Pangungusap: 10. Kasiyahang maaari mong makamtan Pangungusap: 14 Panuto: Ipakita sa pamamagitan ng double cell diagram ang pagkakatulad at pagkakaiba ng kulturang nakapaloob sa dulang Romeo at Juliet sa iba pang dulang iyong nabasa. PAGKAKAIBA Romeo at Juliet PAGKAKATULAD Iba pang akda PAGKAKAIBA D. TANDAAN DULA Ang dula ay isang uri ng panitikan. Nahahati ito sa ilang yugto na maraming tagpo. Pinakalayunin nitong itanghal ang mga tagpo sa isang tanghalan o entablado. Ang dula ay isang uri ng panitikang ang pinakalayunin ay itanghal sa tanghalan. Mauunawaan at matutuhan ng isang manunuri ng panitikan ang ukol sa isang dula sa pamamagitan ng panonood. Gaya ng ibang panitikan, ang karamihan sa mga dulang itinatanghal ay hango sa totoong buhay maliban na lamang sa iilang dulang likha ng malikhain at malayang kaisipan. Lahat ng itinatanghal na dula ay naaayon sa isang nakasulat na dula na tinatawag na iskrip. Ang iskrip ng isang dula ay iskrip lamang at hindi dula, sapagkat ang tunay na dula ay yaong pinanonood na sa isang tanghalan na pinaghahandaan at batay sa isang iskrip. Ang tagpo ay ang paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan. Ang dula ay mayroon ding sangkap. Ito ay simula, gitna, at wakas. Simula - mamamalas dito ang tagpuan, tauhan, at sulyap sa suliranin. Gitna - matatagpuan ang saglit na kasiglahan, ang tunggalian, at ang kasukdulan 15 Wakas - matatagpuan naman dito ang kakalasan at ang kalutasan. Ang Romeo at Juliet na isang dulang sinulat ni William Shakespeare tungkol sa dalawang maharlikang mga angkan na nagkaroon ng alitan kung kaya’t naging magkaaway? Nakabatay ang balangkas ng dulang ito sa isang kuwento mula sa Italy na isinaling wika upang maging taludtod bilang The Tragical History of Romeus and Juliet (Ang Kalunos-lunos na Kasaysayan nina Romeus at Julieta) ni Arthur Brooke noong 1562 at muling isinalaysay na nasa anyong tuluyan o prosa sa Palace of Pleasure (Palasyo ng Kaluguran) ni William Painter noong 1567. E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipag-ugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda 16 PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 5 IKALAWANG MARKAHAN-DULA A. KOMPETENSI/MELC: F10PD-IIa-b-70 Naipaliliwanag ang katangian ng mga tao sa bansang pinagmulan ng kuwentong-bayan batay sa napanood na bahagi F10PN-IIa-b-72 usapan ng mga tauhan F10PU-IIa-b-74 Naisusulat nang wasto ang sariling damdamin at saloobin tungkol sa sariling kultura kung ihahambing sa kultura ng ibang bansa B. PAGYAMANIN NATIN Bago natin simulan ang ating pagtalakay iyo munang punan ng angkop na pandiwa ang patlang upang mabuo ang diwang ipinapahayag ng bawat pangungusap. Piliin sa kahon ang sagot. 1. _______________ ni Romeo ang matatamis na pananalitang binitiwan niya kay Juliet. 2. _______________ ng tapat na pag-ibig si Juliet ng isang binatang hindi niya kaangkan. 3. Ang prinsesa’y _______________ ng kapatawaran at ang prinsipe’y _______________ ng kaparusahan. 4. _______________ ni Tybalt kay Romeo ang bantang kamatayan ang kapalit ng pagibig sa prinsesa. 5. _______________ ni Romeo ng lason ang apatnapung ducado sa isang butikaryo. Tumanggap Ipinang-akit Ipinambili Ipinatakot Ginawaran Inalayan 17 C. SUBUKN NATIN: Batay sa mga ilang bahagi sa iyong napanood na dula ipakilala ang katangian ng mga tao sa bansang pinagmulan nito. At anong kultura ang masasalamin sa bansang ito batay sa iyong napakinggan na usapan ng mga tauhan. PILIPINAS PANANAW/ PANINIWALA UGALI PAMUMUHAY KULTURA: ENGLATERA PANANAW/ PANINIWALA UGALI ] KULTURA: 18 PAMUMUHAY Panuto: Sumulat ng sariling damdamin at saloobin tungkol sa sariling kultura na makikita sa dulang iyong napanood kung ihahambing sa kultura ng England. Sikaping gamitin ang pokus sa kagamitan at pokus sa pinaglalaanan sa paghahambing. KULTURA PILIPINAS _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _____________ ENGLATERA ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ _______ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _____________ PAGKAKATULAD PAGKAKAIBA PAGKAKAIBA PanutO: Bumuo ng pangungusap batay sa mga larawang nasa ibaba. Gumamit ng pandiwang nasa pokus kagamitan at pinaglalaanan at punan ang talahanayan. 1. 2. 3. 4. 5. Paksa Pandiwa 1. 19 Pokus 2. 3. 4. 5. D. TANDAAN Alam mo ba na... ang salitang iyong ginamit sa pagbuo ng diwa ng pangungusap ay nasa Pokus sa Kagamitan at Pokus sa Pinaglalaanan? Kadalasan nang ginagamit ang katangiang ito ng pandiwa sa paghahatid ng mabisang pagpapahayag. Mahalagang alam mo ang pokus na nabanggit dahil malaking tulong ito sa pagsasagawa mo ng inaasahang pagganap. Naririto ang paliwanag na dapat tandaan. Pokus sa Kagamitan ang tawag sa instrumento o kasangkapan sa pagsasagawa ng kilos na isinasaad ng pandiwa na gumaganap bilang paksa o simuno ng pangungusap. Gumagamit ang pokus na ito ng mga panlaping ipang-, ma-+ipangHalimbawa: 1. Ipanlalaban niya ang sariling niyang mga kuko sa malalaking bato. 2. Ipinambaril niya ito sa kawawang anak. 3. Sinubok niyang ipang-areglo sa kaso ang sampung libong piso. Sa unang pahayag, ang simuno o paksang sarili niyang mga kuko ang nagsisilbing instrumento sa kilos ng pandiwang ipanlalaban. Samantala, ang panghalip na ito naman sa ikalawang pangungusap ang gumanap na simuno o paksang pangungusap at kasangkapan para sa pandiwang ipinambaril. Ang sampung libong piso na paksa sa ikatlong pangungusap ang pokus ng pandiwang ipang-areglo. Tinatawag naman na Pokus sa Pinaglalaanan/Kalaanan ang pandiwa kapag ang pinaglalaanan ng kilos ay ang paksa o simuno ng pangungusap. Ginagamit sa pokus na ito ang mga panlaping makadiwang i-, ipag-, ma+ipag-, ipagpaHalimbawa: 1. Ihahanap niya ng hustisya ang sinapit ng kaniyangdalaga. 2. Upang ihingi ng tawad ang ginawa nito sa kaniyanganak. 3. Ipinaghiganti niya ang sinapit ni Aida sa anak ng Alkalde. Sa unang pangungusap, ang pariralang sinapit ng kaniyang dalaga ang nagsisilbing kalaanan sa kilos ng pandiwang ihahanap. Samantala, ang pariralang ginawa nito sa kaniyang anak naman sa ikalawang pangungusap ang gumanap na simuno o paksa ng pangungusap at kalaanan para sa pandiwang ihingi. Gayundin, ang paksang ang sinapit ni Aida sa anak ng Alkalde sa ikatlong pangungusap ay pokus ng pandiwang ipinaghiganti. 20 E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipag-ugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda 21 PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 6 IKALAWANG MARKAHAN-TULA A. KOMPETENSI/MELC: F10PN-IIc-d-70 Naibibigay ang puna sa istilo ng napakinggang tula F10PT-IIc-d-70 Naibibigyang kahulugan ng matatalinghagang pananalita na ginamit sa tula F10PB-IIc-d-72 Nasusuri ang mga elemento ng tula B. PAGYAMANIN NATIN Sa kasalukuyang panahon ay nakilala ang tinatawag na “Spoken Poetry”. Ito ay isang paraan ng mga tao upang maipahayag ang kanilang nadarama. Kaya naman iyong pakinggan ang isang halimbawa nito at iyong suriin kung paano binigkas ang tula. Matapos mo itong pakinggan ito’y iyong ihambing sa awit na iyong pinakinggan. PAGKAKAIBA PAGKAKATULAD Tulang binigkas Awit na pinakinggan C. SUBUKN NATIN: Ang ilang mga pahayag na nasa ibaba ay ginamit sa tulang “Ang Aking Pag-ibig”. Subukang unawain at bigyang kahulugan. 1. Lipad ng kaluluwang ibig na marating Ang dulo ng hindi maubos-isipin. 22 2. Kasinlaya ito ng mga lalaking Dahil sa katwira’y hindi paaapi, Kasingwagas ito ng mga bayaning Marunong umingos sa mga papuri. 3. Yaring pag-ibig ko, ang nakakabagay Ay ang pag-ibig ko sa maraming banal, Na nang mangawala ay parang nanamlay Sa pagkabigo ko at panghihinayang. Ibigay ang kahulugan ng tula at suriin ang binasang tula batay sa elemento nito. TULA: TALINGHAGA: SUKAT: KARIKTAN: TUGMA: SAKNONG: Ipaliwanag mo! “Ang pag-ibig ay buhay, ang buhay ay pag-ibig. Nabubuhay ang tao upang umibig at magmahal sapagkat sapol pa sa pagkasilang, kakambal na ng tao ang tunay na kahulugan ng pag-ibig.” 23 D. TANDAAN Alam mo ba na... ang tula ay isang anyo ng panitikan na may matalinghagang pagpapahayag ng isipan at damdamin? Mababasa sa mga tula ang mga kaisipang naglalarawan ng kagandahan, kariktan, at kadakilaan. Isa sa elemento ng tula ay ang kariktan. Ang kariktan ang tumutukoy sa paggamit ng matatalinghagang salita, mga salitang may malalalim na ibig ipakahulugan at mga tayutay tulad ng pagwawangis, pagtutulad, at iba pa. May apat na pangkalahatang uri ang tula: tulang pandamdamin o tulang liriko, tulang pasalaysay, tulang padula at tulang patnigan. Ang binasa mong tula ay isang soneto na nasa anyong tulang pandamdamin o tulang liriko. Ang soneto ay isang uri ng tula na nagmula sa Italya na may labing apat na taludtod at sampung pantig sa bawat taludtod. May tiyak na sukat at tugma na kinakailangang isaalang-alang ng mga manunulat. Malalim na pag-iisip at mayamang karanasan ang nakakaapekto sa isang manunulat upang makabuo ng isang mahusay na likhang sining. Kung kaya’t ang mga soneto ay kinapapalooban ng damdamin ng isang manunulat. Ang bawat taludtod nito sa karaniwang damdamin at kaisipan ay nagpapakilala ng matinding damdamin. ELEMENTO NG TULA Sukat tumutukoy sa bilang ng pantig ng bawat taludtod na bumubuo sa isang saknong, Pantig – ang paraan ng pagbasa Halimbawa: isda = is da = dalawang pantig Ako ay isang tao = A ko ay i sang ta o = pitong pantig May apat na uri ng sukat ito: • Wawaluhin – walong pantig • Lalabindalawahin – sandosenang pantig • Lalabing-animin – labing-anim na pantig • Lalabing-waluhin – labing-walong pantis Saknong tumutukoy sa isang grupo sa loob ng isang tula na may dalawa o maraming taludtod ✓ 2 na taludtod – couplet ✓ 3 na taludtod – tercet ✓ 4 na taludtod – quatrain ✓ 5 na taludtod – quintet ✓ 6 na taludtod – sestet ✓ 7 na taludtod – septet ✓ 8 na taludtod – octave Tugma isang katangian na hindi angkin ng mga sumusulat ng prosa. Ang tugma ay tumutukoy sa magkakasintunog ng huling pantig ng huling salita ng bawat linya. May dalawang uri ito: Tugmang ganap (Patinig) Tugmang di-ganap (Katinig) 24 Halimbawa: Mahirap sumaya Ang taong may sala Kariktan Ito ay mga maririkit na salita para mapasaya ang mambabasa at mapukaw ang damdamin at kawilihan Halimbawa: Maganda – marikit Talinghaga Ito naman ay tumutukoy sa mga di-tiyak na pagtukoy ng mga bagay na binabanggit. E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipag-ugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda 25 PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 7 IKALAWANG MARKAHAN-TULA A. KOMPETENSI/MELC: F10WG-IIc-d-65 Nagagamit ang matatalinghagang pananalita sa pagsulat ng tula F10PU-IIc-d-72 Naisusulat ang sariling tula na may hawig sa paksa ng tulang tinalakay B. PAGYAMANIN NATIN Narito ang isang gawain na tiyak kong matutuwa ka. Halina’t “Dugtungan Mo!”. Sa gawaing ito ay makikita ang ilang piling liriko ng mga kilalang Awiting Pilipino at kung papansin ay may mga patlang sa bawat liriko ng kanta. Ito’y iyong dugtungan upang mabuo ang diwa ng awitin. Tulad ng __________ hindi tumitigil sa pag-ikot, Pag-ibig di mapapagod. Tulad ng __________ na hindi tumitigil sa pag-agos, Pag-ibig di matatapos “Magbalik” ng Callalily Ako'y alipin ng pag-ibig mo Handang ibigin ang isang tulad mo Hangga't ang puso mo'y sa akin lang Hindi ka na malilinlang Ikaw ang __________ sa dilim At ang __________ ng mga bituin “Bulong” ng December Avenue “Kung ako ang may-ari ng mundo Ibibigay ang lahat ng gusto mo Araw-araw __________ ang araw Buwan-buwan __________ ko ang buwan Para sayo, para sayo “Kung Akin ang Mundo” ni Khalil Ramos 26 C. SUBUKIN NATIN: Ibigay ang mga pangunahing uri ng Tayutay at kahulugan nito. Tukuyin kung anong uri ng tayutay ang mga sumu-sunod na pahayag. __________1.Ang buhay ng tao ay tulad ng isang Bangka. __________2. Si Lorna ang pulot na nagpapatamis sa buhay ko. __________3.Nakapapaso ang init ng kaniyang pagmamahal. __________4. Ang ganda ng kanyang mata, parang mga bituin sa langit. __________5.Kumakaway ang umaga at nagsasabing ang lahatay may pag-asa. __________6.Napakabilis talaga niya para siyang kidlat. __________7.Ang kaniyang tinig ay kawangis ng awit ngibong pipit. __________8.Siya ay isang ahas. __________9.Dinadalaw siya ng kaniyang guni-guni. __________10.Halos lumuwa ang kaniyang mga mata nangmakita niya si Gino. Panuto: Sumulat ng isang saknong ng tula na naglalarawan na pumapaksa sa pag-ibig (Pag-ibig sa Diyos, kapwa, at iba pa.) Gumamit ng matatalinghagang pahayag/pananalita sa iyong susulating tula. Salungguhitan ang mga ito. 27 D. TANDAAN Alam mo ba na... isang katangian ng tula ang paggamit nito ng matatalinghagang pahayag o pananalitang hindi tuwirang inihahayag ang literal na kahulugan nito? Karaniwan itong ginagamitan ng paghahambing ng mga bagay na nagpapataas ng pandama ng mga mambabasa. Ang talinghaga ang nag-uugnay sa mga karanasan, pangyayari at bagaybagay na alam ng taumbayan. Ang talinghaga ang mismong larawan ng kamalayan ng manunulat. Isa sa madalas na gamiting talinghaga ang pagpapahayag na patayutay o tayutay. Ang tayutay ay sadyang paglayo sa karaniwang paggamit ng mga salita, kung kaya’t magiging malalim at piling-pili ang mga salita rito. Tinatawag ding palamuti ng tula ang tayutay dahil ito ang nagpapaganda sa isang tula. MGA URI NG TAYUTAY: 1. Pagtutulad o Simile Ito ay isang paghahambing sa dalawang magkaibang tao, bagay, pangyayari atbp. Gumagamit ang pagtutulad ng mga salitang tulad ng, katulad ng, parang, tila, kawangis ng, animo, kagaya ng atbp. Halimbawa: ✓ Ikaw ay tila ibong lumilipad. ✓ Ang kagandahan mo ay tulad ng isang anghel. 2. Pagwawangis (Ingles: Metaphor) Ito ay katulad ng pagtutulad, maliban sa hindi ginagamit ang mga salitang tulad ng, katulad ng, parang, kawangis ng, animo, kagaya ng atbp. Halimbawa: ✓ Si Jon ay lumalakad na babae. ✓ Tigre kung magalit si Ken. 3. Pagtatao (Ingles: Personification) Ito ay pagsasalin ng talino, gawi at katangian ng tao sa bagay. Halimbawa: ✓ Ang mga damo ay sumasayaw sa ihip ng hangin. ✓ Ang mga ibon sa puno ay masayang nag-aawitan. 4. Eksaherasyon (Ingles: Hyperbole) Ito ay lubhang pinalalabis o pinakukulang ang katunayan at kalagayan ng tao, bagay, pangyayari atbp. Halimbawa: ✓ Ang pagmamahal ko sa iyo ay singlayo ng buwan. ✓ Parang nabiyak ang aking ulo sa kaiisip sa ginawa mo. 28 E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipag-ugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda 29 PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 8 IKALAWANG MARKAHAN-MAIKLING KUWENTO A. KOMPETENSI/MELC: F10PN-IIe-73 Nasusuri sa diyalogo ng mga tauhan ang kasiningan ng akda F10PT-IIe-73 Naitatala ang mga salitang magkakatulad at magkakaugnay sa kahulugan B. PAGYAMANIN NATIN Bilang paunang gawain sa araw na ito, iyong suriin ang mga larawan upang iyong matanto at malanan ang hinahanap na salita na kung saan dito iinog ang ating pagtalakay. Ikaw din ay magbabahagi ng mga salitang may kaugnaysan sa salitang iyong mabubuo. S 30 Panuto: Larawan ng mga Pilipino ang pagiging mapagbigay. Kaya naman sa puntong ito ikaw ay magbibigay ng kaugnay na kaisipan sa pahayag na nasa kasunod na strips. Iugnay ito sa iyong sariling karanasan sa pamamagitan ng pagsasalaysay ng sariling karanasang magpapatotoo nito. “Mas mabuting nagbibigay kaysa tumatanggap” C. SUBUKIN NATIN: Itala sa loob ng kahon ang mga salitang magkakatulad o magkakaugnay ng kahulugan. Pagkatapos, gamitin sa pagbuo ng makabuluhang pangungusap. sumalagmak hilam tangis kulabo halukayin napaupo hagulgol silakbo umalembong lagablab halungkatin 31 walang katinag-tinag lumandi panlalabo halughugin malakas na iyak humagibis simbuyo tumulin lumuklok humarurot Gamitin sa pangungusap. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Panuto: Itinuring na marurunong ang tatlong haring mago na nag-alay sasabsaban. Ihambing ang kaugnayan ng mga tauhang inilarawan sa maikling kuwento sa Tatlong Haring Mago na pinagbatayan ng akda. Ipakita ito sa pamamagitan ng Comparison Organizer. PAGKAKATULAD DELIA AT JIM TATLONG HARING MAGO PAGKAKAIBA 32 Panuto: Balikan ang mga naging diyalogo ng mga tauhan sa akda. Nakatutulong ba ang masining na pagpapahayag sa pagiging masining ng akda? Patunayan ang sagot. PATUNAY! D. TANDAAN MAIKLING KUWENTO Ang maikling kwento ay isang masining na anyo ng panitikan na naglalaman ng isang maiksing salaysay tungkol sa isang mahalagang pangyayari na kinabibilangan ng isa o ilang tauhan. Nag-iiwan ito ng isang kakintalan sa isip ng mga mambabasa. Mga Elemento ng Maikling Kwento Mayroong labing-isang elemento ang maikling kwento. Ito ay ang mga sumusunod: 1. Panimula Dito nakasalalay ang kawilihan ng mga mambabasa. Dito rin kadalasang pinapakilala ang iba sa mga tauhan ng kwento. 2. Saglit na Kasiglahan Naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang masasangkot sa suliranin. 3. Suliranin Ito ang problemang haharapin o kinahaharap ng tauhan o mga tauhan sa kwento. 4. Tunggalian Ang tunggalian ay may apat na uri: Tao laban sa tao Tao laban sa sarili Tao laban sa lipunan Tao laban sa kapaligiran o kalikasan 5. Kasukdulan Sa kasukdulan nakakamtan ng pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kanyang ipinaglalaban. 6. Kakalasan Ito ang tulay sa wakas ng kwento. 7. Wakas Ito ang resolusyon o ang kahihinatnan ng kwento. 8. Tagpuan Dito nakasaad ang lugar na pinangyarihan ng mga aksyon o mga insidente. Kasama din dito ang panahon kung kailan naganap ang kwento. 9. Paksang Diwa Ito ang pinaka-kaluluwa ng maikling kwento. 10. Kaisipan Ito naman ang mensahe ng kwento. 11. Banghay Ito ay ang mga pangyayari sa kwento. 33 Mga Bahagi ng Maikling Kwento Ang maikling kwento ay may tatlong bahagi. Ito ay ang Simula, Gitna at Wakas. 1. Simula Kabilang sa simula ang mga tauhan, tagpuan, at suliranin. Sa mga tauhan nalalaman kung sinu-sino ang magsisiganap sa kwento at kung ano ang papel na gaganapan ng bawat isa. Maaaring bida, kontrabida o suportang tauhan. Sa tagpuan nakasaad ang lugar na pinangyarihan ng mga aksyon o mga insidente kasama na dito ang panahon kung kailan naganap ang kwento. At ang bahagi ng suliranin ang siyang kababasahan ng problemang haharapin ng pangunahing tauhan. 2. Gitna Ang gitna ay binubuo ng saglit na kasiglahan, tunggalian, at kasukdulan. Ang saglit na kasiglahan ang naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang masasangkot sa suliranin. 3. Wakas Ang wakas ay binubuo ng kakalasan at katapusan. Ang kakalasan ang bahaging nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng takbo ng kwento mula sa maigting na pangyayari sa kasukdulan, at ang katapusan ang bahaging kababasahan ng magiging resolusyon ng kwento. Maaring masaya o malungkot, pagkatalo o pagkapanalo. E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipag-ugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda 34 PANGALAN:_____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 9 IKALAWANG MARKAHAN-NOBELA A. KOMPETENSI/MELC: F10PN-IIf-74 Naisasalaysay ang mga tunggalian sa pagitan ng mga tauhan batay sa kanilang mga pananalita B. PAGYAMANIN NATIN Bago natin talakayin ang ating bagong aralin, iyo munang suriin ang mga larawan sa ibaba. Ikaw ay maglalahad ng iyong sariling interpretasyon sa bawat larawan. 35 C. SUBUKIN NATIN: Magbahagi ng mga nobelang iyong nababatid. Ano-anong kalupitan at karahasan sa lipunan ang malinaw na inilalarawan sa nobela? Nangyayari ba ito sa kasalukuyang sistema ng ating lipunan? Patunayan. Panuto: Balikan ang mga pangyayari sa nobelang iyong nalalaman o napanood. Batay sa mga diyalogong iyong narinig, ibigay ang ilang bahagi mula sa nobela ang nagpapatunay kung anong uri ng tunggalian ito at ang naging bunga nito. PANGYAYARI SA NOBELA URI NG TUNGGALIAN NAGING BUNGA Panuto: Suriing mabuti ang pahayag at tukuyin ang uri ng panloob at panlabas na tunggalian ng sumusunod: 1. Sinabunutan ng babae ang kapitbahay na bungangera. ____________ 36 2. Hindi niya malaman ang gagawin sa muling pagkikita ng asawang matagal nang nawalay sa pamilya.____________ 3. Humampas ang malalakas na alon sa kanilang sinasakyang barko.____________ 4. Nagdadalawang isip ang babaeng lumapit sa anak upang humingi ng tulong. _____________ 5. Pinaratangan siyang isang mangkukulam kaya dinala sa upang doon ay patawan ng kamatayan.__________ 6. Kahit anong pilit niyang paglayo sa asawa ay muling nag-Krus ang kani-kanilang landas._____________ 7. Nakikipagsapalaran siyang mapalubag-loob ang kanyang nanay sa galit sa kanyang maagang pag-aasawa. ___________ 8. Pilit pa rin niyang maayos na pinakitunguhan ang kasintahang kailanma’y hindi maaaring mahalin. ___________ 9. Nangungunyapit siya sa sanga o kahit anumang bagay na mahawakan upang di matangay sa rumaragasang baha na dulot ng bagyo. ____________ 10. Kahit ano pa ang sabihin nila sa kaniyang maling ginagawa ay wala siyang pakialam._____________ D. TANDAAN Ang nobela ay isang mahabang likhang pampanitikan na naglalahad ng mga pangyayaring pinagkabit kabit sa pamamagitan ng isang mahusay na balangkas na ang pangunahing layunin ay maipalabas ang hangarin ng kapwa bida at katunggali nito sa isang malikhaing pagsasalaysay ng mga kawi kawil na pangyayari ayon sa pagkakasunod sunod at pagkakaugnay ugnay nito. Ang bawat pangyayari ay may mahalagang papel na ginagampanan sa kabuuan ng nobela. Ang nobela ay may iba’t ibang mga uri ng tunggalian. Halina’t ating alamin! Ang nobela ay may higit sa isang tunggalian na maaaring panloob (tao laban sa sarili) o panlabas (Tao laban sa tao, tao laban sa kalikasan, tao laban sa lipunan.) 1. Tao laban sa Sarili Ito ay panloob na tunggalian dahil nangyayari ito sa loob ng tauhan. Halimbawa nito ang suliraning may kinalaman sa moralidad at paniniwala. Karaniwang pinoproblema ng tauhan kung ano ang pipiliin-ang tama o mali, o mabuti o masama? Maaari rin namang tungkol ito sa pagsupil sa sariling damdamin. Ang tauhan lamang ang nakareresolba sa hinaharap niyang suliranin. Ang panloob na tunggalian ay nagbibigay ng humanidad sa tauhan. Halimbawa: Ano bang dapat kong gawin panginoon, mahal na mahal ko siya ngunit mayroon na siyang pamilya! Upang matapos na ang lahat, magpapatiwakal na lang kaya ako? 2. Tao laban sa Tao Ang tunggaliang ito ay ang pangunahing uri ng panlabas na tunggalian. Dito, ang tauhan ay nakikipagbanggaan sa isa pang tauhan. Ito ay labanan ng klasikong bida laban sa kontrabida o mabuting tao laban sa masamang tao. Maaaring dulot ito ng pagkakaiba nila sa pamantayan ng moralidad, posisyon sa lipunan, o paniniwala. 3. Tao laban sa kalikasan Karaniwang nangyayari ito kapag ang tauhan o mga tauhan ay direktang naaapektuhan ng mga puwersa ng kalikasan. Halimbawa nito ang karanasan ng mga tauhan habang at pagkatapos ng isang natural na kalamidad o ang biglaang pagsabog ng bulkan na nagbabanta sa buhay ng mga turistang nasa paanan ng bulkan. 37 Ang tauhang na –trap sa isang isla o palutang-lutang sa gitna ng dagat sakay ng isang lifeboat ay halimbawa rin ng tunggaliang tao laban sa kalikasan. 4. Tao laban sa Lipunan Umiiral ang panlabas na tunggaliang ito kapag lumilihis ang tauhan o mga tauhan sa mga pamantayang itinakda ng lipunan. Nangyayari din ito kapag tahasang binabangga o binubuwag ng tauhan ang kaayusang sa tingin niya ay sumusupil sa kaniya. Ang mga nobelang may mga tauhang nakikipagtunggali sa mapaniil na kultura at ideolohiya ay katangian ng tunggaliang tao laban sa lipunan. Dalawa ang maaaring kahihinatnan nito: magtagumpay ang tao o magapi siya ng sinumang kinakalabang Sistema. E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipag-ugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda 38 PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 10 IKALAWANG MARKAHAN-NOBELA A. KOMPETENSI/MELC: F10PB-IIf-78 Naihahambing ang akda sa iba pang katulad na genre batay sa tiyak na mga elemento nito F10PT-IIf-74 Nabibigyang- kahulugan ang mahihirap na salita, kabilang ang mga terminong ginagamit sa panunuring pampanitikan B. PAGYAMANIN NATIN IBIGAY MO NA. Tukuyin ang katumbas na letra ng bawat numero upang mabuo ang salita. Isulat ang letra sa loob ng kahon na nakalaan para sa bawat bilang. Gawing gabay ang talaan. ❖ (24) (3) (4) (3) (21) (3) (1) (3) ❖ (1) (3) (12) (9) (3) (21) (1) (3) (5) (14) (12) (3) (21) (4) (3) (21) (5) (9) (3) (20) ❖ ❖ ❖ (26) (10) (13) (4) (2) (18) (10) (26) (13) (2) -39- C. SUBUKIN NATIN: Suri sa Uri: Balikan ang tauhan sa nobelang binasa. Isa-isahin ang mga kilos o gawi, paniniwala at saloobing taglay nito na maaaring gawing huwaran tungo sa mabuting pamumuhay. Ihanay ang sagot sa talahanayan sa ibaba. Kilos o Gawi Saloobin o Paniniwala Paano gagawing huwaran? Santiago Ano-anong pakikipagsapalaran ang hinarap ni Santiago (ang matanda) sa nobela? Isa-isahin ang mga ito, gayundin kung anong uri ng tunggalian at ang naging bunga nito. Pakikipagsapalaran ni Santiago Uri ng Tunggalian Bunga D. TANDAAN Ang isang nobela ay may mga katangiang dapat taglayin. Ito ay ang sumusunod: a.) maliwanag at maayos na pagsulat ng mga tagpo at kaisipan, b.) pagsaalang-alang sa kailangang kaasalan, c.) kawili-wili at pumupukaw ng damdamin, d.) pumupuna sa lahat ng larangan sa buhay at sa mga aspekto ng lipunan tulad ng gobyerno at relihiyon, e.) malikhain at may dapat maging maguniguning paglalahad, at f.) nag-iiwan ng kakintalan. Elemento ng Nobela a. Tagpuan - lugar at panahon ng mga pinangyarihan b. Tauhan - sa nagpapagalaw at nagbibigay-buhay sa nobela c. Banghay - pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari d. Pananaw - panauhang ginagamit ng may-akda (a. una-kapag kasali ang may-akda; b. pangalawa- ang may-akda ang nakikipag-usap; c. pangatlo- batay sa nakikita o obserbasyon ng may-akda) e. Tema - paksang-diwang binibigyang-diin sa nobela f. Damdamin - nagbibigay-kulay sa mga pangyayari g. Pamamaraan - estilo ng manunulat/awtor h. Pananalita - diyalogong ginamit i. Simbolismo - nagbibigay nang mas malalim na kahulugan sa tao, bagay, at pangyayari -40- E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipagugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda -41- PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 11 IKALAWANG MARKAHAN-NOBELA A. KOMPETENSI/MELC: F10PD-IIf-72 Nabubuo ang sariling wakas ng napanood na bahagi ng teleserye na may paksang kaugnay ng binasa B. PAGYAMANIN NATIN IYONG LARAWAN AY PAMILYAR. Tukuyin kung anong mga palabas sa telebisyon ang mga sumusunod na larawan. Isulat ang sagot sa patlang na nasa ibabang bahagi ng bawat larawan. _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ -42- C. SUBUKIN NATIN: BUOIN MO AKO. Mula sa mga umiiral na teleserye sa kasalukuyan, Pumili ng isa na may kaugnayan sa paksa ng nobelang “Ang Matanda at ang Dagat”. Tukuyin ang bahaging nagpapatunay nang kaugnayan nito at bigyang wakas batay sa iyong sariling kagustuhan. D. TANDAAN Likas sa mga Pilipino na mapaglibang sa mga libreng oras nito. Subalit ang paglilibang noon ng ating mga ninuno ay nagugat sa mga ritwal nito. Gaya ng ritwal sa pagtatanim, pakikidigma o may kinalaman sa pang-araw-araw na buhay ng tao ay sinasaliwan ng awitin at sayaw bilang pagtawag sa mga espiritung kanilang pinaniniwalaan. Nang dumating ang mga Espanyol sa bansa, nanatili ang mga ritwal sa mga liblib na lugar ng bansa at nadagdagan ang uri ng panitikan na sa kalaunan ay inibig ng mga katutubo ang mga ito dahil sa bago sa kanilang paningin at pandinig. Hindi rin naglaon ang mga uri ng panitikang ito ay naging bahagi ng buhay ng ating mga ninuno bilang isang uri ng libangan. Mula sa mga babasahing may temang relihiyon gaya ng mga awit, korido, pasyon ay nabaling sa panonood ng mga panitikang ito gaya ng senaculo, moro-moro at mga dula-dulaan. Nang masakop ang bansa ng Amerika ay ipinakilala ang mga makabagong uri ng panitikan na may kasamang teknolohiyang gamit. Ito ay ang pinilakang tabing at telebisyon. https://www.academia.edu/33765254/Kaligirang_Pangkasaysayan_ng_Soap _Opera_sa_Pilipinas -43- E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipagugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda -44- PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 12 IKALAWANG MARKAHAN-NOBELA A. KOMPETENSI/MELC: F10WG-IIf-69 Nagagamit ang angkop at mabisang mga pahayag sa pagsasagawa ng suring –basa o panunuring pampanitikan F10EP-IIf-31 Nagagamit ang iba’t ibang batis ng impormasyon sa pananaliksik tungkol sa mga teroyang pampanitikan B. PAGYAMANIN NATIN SURIWAN. Pagsusuri sa Larawan: Suriin ang larawan sa ibaba at ibigay ang mga hinihinging impormasyon. Pamagat: ____________________________ Paksa ng Larawan: ____________________________ Mensaheng nais ipabatid ng Larawan ____________________________ C. SUBUKIN NATIN: Magsaliksik at bumasa ng iba pang suring basa sa internet, telebisyon, at mga aklat. Sumulat ng pangungusap na pagsang-ayon at pagtutol batay sa pagsusuring iyong nabasa o napanood. Gamitin ang sumusunod na pang-ugnay na pagsang-ayon at pagtutol (talaga, bagkus, tunay, datapwat, totoo) -45- _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ D. TANDAAN Ang buod ay maaaring isulat sa lima hanggang anim na mahahalagang pangungusap (lalo na kung maikling kuwento). Matapos basahin ang teksto, balikan isa-isa ang mahahalagang pangyayari, pagdugtungdugtungin ito at mabubuo ang buod. Mas madaling makuha ang mensahe ng manunulat kung ang mambabasa ay may malalim na pag-unawa sa panitikan. Mahalaga rin na masuri ang tiyak na teoryang pampanitikan na lumutang sa nasabing akda. Halimbawa kung mas binigyang-diin ang tungkol sa pagiging marangal ng tauhan, humanismo. Naturalismo kung pinahahatid ng awtor sa pamamagitan ng mga pangyayari sa buhay ng tauhan na ang kapalaran ay bunga ng kultura at heredity at hindi sa pamamagitan ng kaniyang sariling pagpili. Eksistensiyalismo kung ipinakita at mas lumutang na ang naganap sa buhay ng tauhan, mga pangyayari ay bunga ng kaniyang sariling pagpili dahil naniniwala siya na ang isa dahilan ng existence ng tao sa mundo at hubugin ang sarili niyang kapalaran. Mahalagang makapagbigay ng maraming halimbawa ang guro para mas malawak ang sakop ng pagtalakay. Sa teoryang ginamit madalas nakikita din ang kahalagahan ng panitikan sa lipunan lalo na kung ang teksto ay nasulat sa isang mahalagang panahon ng kasaysayan. Kaugnay ng pagiging interaktibo ng tao ang pagbibigay ng sariling opinyon o reaksiyon hinggil sa kaniyang naranasan, nakita o napanood, narinig at nabasa? Sa pagbibigay ng tiyak na reaksiyon sa mga ito, karaniwang humahantong sa pagsang-ayon o pagtutol. Gayunpaman, ang konsepto ng pagtutol o kawnter-asersiyon at pagsang-ayon o konsesyon ay maaari ring mapagsama sa isang pangungusap. Maaari ring maipahayag ang argumento sa di-ganap na pagsang-ayon o pagtutol sa tulong ng mga pang-ugnay. Suriin ang mga halimbawa sa ibaba: 1. Totoo/Tinatanggap ko/Tama ka/ Talaga/ Tunay (nga)/pero/ subalit/ngunit/ Datapwat Halimbawa: Talagang mahusay ang pagkakaganap ng bawat artista sa pelikula. 1. Tama ka/ Totoo ang sinasabi mo, pero/ ngunit/ subalit Halimbawa: Totoo naman na kakaunti ang kaniyang eksena, ngunit nagpakita pa rin ng kahusayan sa pagganap bilang dalagang katutubo si Angel Aquino. 1. Sadyang/Totoong/Talagang, pero/ngunit Halimbawa: Sadyang malakas ang nais sabihin ng pelikula tungkol sa pakikipagkapwa. -46- E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipagugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda -47- PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 13 IKALAWANG MARKAHAN-SANAYSAY A. KOMPETENSI/MELC: F10PN-IIg-h-69 Sanaysay: Naiuugnay nang may panunuri sa sariling saloobin at damdamin ang naririnig na balita, komentaryo, talumpati, at iba pa B. PAGYAMANIN NATIN TAMBALAWARAN. Pagtambalin ang ngalan ng mga larawan upang makabuo ng isang salita ang ilan ay nasa wikang ingles. Maari ring tunog ng salita ang gamitin. 1. + = Pantulong: panahon ng tensiyong politikal at tensiyong militar na naganap pagkatapos ng Ikalawang Digmaang 2. + = Pantulong: ang kabisera at isang lalawigan ng Alemanya. Ito ang pinakamalaking lungsod sa bansa, at ang pumapangalawang pinakamalaking lungsod ayon sa populasyon sa Kaisahang Yuropeo. -48- + 3. = Pantulong: Tawag sa mga taong walang kalayaan. Mga taong naparusahan dahil may kasalanan. C. SUBUKIN NATIN: Basahin ang sumusunod na pahayag at pagkatapos ay magbigay ng iyong sariling opinyon tungkol dito. 1. “Ang ating pangunahing tungkulin ay ang magsikap na maiangat ang bansa mula sa kahirapan, sa pamamagitan ng pagpapairal ng katapatan at mabuting pamamalakad sa pamahalaan.” – Pangulong Benigno “Noynoy” Aquino III (Inagurasyong Talumpati, 2010) ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 2. “Ipakikita natin ang ating lakas ng loob na solusyunan ang mga di pagkakaunawaan sa ibang nasyon nang mapayapa – hindi dahil naduduwag tayong harapin ang mga panganib, kundi dahil ang pakikipagkasundo ang matibay na mag-aalis sa pagdududa at takot.” – Pangulong Barack Obama (Salin mula sa Inagurasyong Talumpati, 2013) ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 3. “Makatarungan lamang ang hinihingi sa atin ng kabataan: ang magkaroon ng edukasyon at oportunidad sa trabaho na naranasan ng nakaraang henerasyon. Ang pagkakataon na makapagambag sa lipunan at magkaroon ng matatag na kinabukasan.” – Prime Minister Helle Thorming Schmidt (Salin mula sa Opening Ceremony ng Danish Presidency, 2012) ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ -49- D. TANDAAN BUOD NG AKDANG: Ang Pag-ibig na Nawala at Natagpuan sa Berlin Wall PAG-UUGNAY SA MGA ISYUNG PANLIPUNAN Ang pagkuha ng kalayaan ng mga pinuno sa akdang “Ang pag-ibig na nawala at natagpuan sa Berlin Wall” mula sa mga mamamayan ng Silangan at Kanlurang Berlin sa pamamagitan ng pagtayo ng Pader ay katumbas ng pangungurakot ng pamahalaan sa isang bansa dahil nawawala mula sa mga mamamayan ang kanilang mga pinaghirapan ganun din ang kapayapaan sa paligid dahil maaari silang maghirap. Hindi dapat pinapairal ang pansariling kapakanan lamang at parating maging marespeto upang magkaisa ang lahat patungo sa magandang kinabukasan. E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipagugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda -50- PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 14 IKALAWANG MARKAHAN-TALUMPATI A. KOMPETENSI/MELC: F10PB-IIg-70 Naiuugnay ang mga argumentong nakuha sa mga artikulo sa pahayagan, magasin, at iba pa sa nakasulat na akda F10PB-Iii-j-71 Naibibigay ang sariling pananaw o opinyon batay sa binasang anyo ng sanaysay (talumpati o editoryal) B. PAGYAMANIN NATIN Sino ba si Dilma Rousseff? Noong Enero 1, 2011, nanumpa ang kauna-unahang babaeng pangulo ng Brazil matapos manalo sa eleksiyon noong 2010. Siya ay si Dilma Rousseff. Isinilang siya noong Disyembre 14, 1947 sa Belo, Horizonte, Brazil. Ang kaniyang ama ay isang Bulgarian at ang kaniyang ina ay isang Brazilian. Estudyante pa lamang si Dilma ay naugnay na siya sa isang militanteng sosyalistang grupo kung saan nakasama niya si Carlos Araujo na kinalaunan ay siya niyang naging pangalawang asawa. Noong 1970, dahil sa kaniyang pakikipaglaban sa diktaturyal siya ay nakulong na tumagal ng tatlong taon. Habang nasa kulungan, nakaranas siya nang labis na pagpapahirap tulad ng electric shocks. Nang siya ay makalaya, tinapos niya ang kaniyang pag-aaral (1977) at pumasok sa lokal na politika bilang kasapi ng Democratic Labor Party. Sa loob ng dalawang dekada, ginampanan ni Rousseff ang pagiging consultant at mahusay na tagapamahala ng partido. Nang mangampanya si Luis “Lula” de Silva bilang pangulo noong 2002, kinuha niya si Rousseff bilang consultant. Matapos ang eleksiyon hinirang siya bilang Minister ng Enerhiya. Dahil sa kaniyang kahusayan sa hinawakang posisyon, siya ay kinuha ni Pangulong “Lula” bilang Chief of Staff noong 2005 hanggang mapagdesisyunan niyang tumakbo sa eleksiyon bilang kahalili ni “Lula” noong 2010. Biography of Dilma Rousseff, kinuha noong Marso 1, 2014, - Mula sa (http://www.infoplease.com/biography/var/dilmarousseff.html) -51- CHARACTER PROFILE. Mula sa mga impormasyon na inilahad tungkol kay Dilma Rousseff, punan ng impormasyon ang talahanayan sa ibaba. Character Profile A. Pangalan : __________________________________________________ B. Tirahan : __________________________________________________ C. Kasarian : __________________________________________________ D. Hanapabuhay : ______________________________________________ E. Pagkamamamayan :__________________________________________ F. Naging tagumpay : ___________________________________________ G. Kahanga-hangang katangian : _________________________________ C. SUBUKIN NATIN: Opinyon Mo’y Ipahayag. Magbigay ng sariling pananaw o opinyon tungkol sa mga pahayag na binanggit sa talumpati na tinutukoy sa sumusunod na aytem. 1. Tinitiyak ng aking pamahalaan na lalabanan at susugpuin ang labis na kahirapan, gayundin ang lumikha ng mga pagkakataon para sa lahat. _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ __________________________________________________________ 2. Nananatili sa kahihiyan ang bansa sapagkat hindi nawala ang kahirapan at nagkaroon ng mga hadlang upang patunayang maunlad na nga tayo bilang mga mamamayan. _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ __________________________________________________________ 3. Hindi ako titigil hangga’t may Brazilians na walang pagkain sa kanilang hapag, may mga pamilyang pakalat-kalat sa mga lansangan na nawawalan na ng pag-asa, at habang may mahihirap na batang tuluyan nang inabandona. _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ __________________________________________________________ 4. Matibay ang aking paniniwala sa kasalukuyan na ang inflation ang nagdudulot ng kaguluhan sa ating ekonomiya at sumisira sa kita ng ating mga manggagawa. _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ __________________________________________________________ -52- 5. Hindi natin pahihintulutan ang mayayamang bansa na pinapangalagaan ang sariling interes na siya namang nagpapahirap sa maraming bansa sa mundo sa kabila ng kanilang sama-samang pagpupunyagi ay walang pagbabagong nagaganap. __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ ____________________________________________________ D. TANDAAN Kung paanong may tinatawag na tulang pambigkasan, may sanaysay rin na binibigkas – ang talumpati. Ito ay kabuuan ng mga kaisipang nais ipahayag ng isang mananalumpati sa harap ng publiko. Ang mga kaisipang ito ay maaaring magmula sa pananaliksik, pagbabasa, pakikipanayam, pagmamasid, at mga karanasan. May paksang pinagtutuunan ng pansin at isinasaalang-alang din ang tagapakinig o bumabasa, pook, pagdiriwang at iba pa. Maaaring isaulo ng bumibigkas nito ang nilalaman ng talumpati at maaari rin na biglaan na kung tawagin sa Ingles ay extemporaneous. Paano ang pagsulat ng mabisang talumpati? Ang unang dapat isaalang-alang sa pagsulat ng talumpati ay ang pagpili ng paksa. Nakasalalay sa paksa at sa mananalumpati ang ikatatagumpay ng isang pagtatalumpati. Anoanong katangian ang dapat taglayin ng paksa ng isang talumpati? Tumutugon sa layunin – naisasagawa ang pagtatalumpati dahil sa sumusunod na layunin: 1.1 magturo 1.2 magpabatid 1.3 manghikayat 1.4 manlibang 1.5 pumuri 1.6 pumuna 1.7 bumatikos Napapanahon – ang paksa ng talumpati ay napapanahon kung may kaugnayan sa okasyong ipinagdiriwang E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipagugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* -53- PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda -54- PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 15 IKALAWANG MARKAHAN-TALUMPATI A. KOMPETENSI/MELC: F10PT-IIg-h-69 Nabibigyang-kahulugan ang mga salitang di lantad ang kahulugan sa tulong ng word association F10PD-IIg-h-68 Nasusuri ang napanood na pagbabalita batay sa: - paksa - paraan ng pagbabalita at iba pa B. PAGYAMANIN NATIN BALITA KO… Narito ang mga larawan ng kilalang personalidad a larangan ng pagbabalita. Dugtungan ang katagang Balita ko… ng impormasyon kung saang palabas sila mapapanood o di kaya naman ay mga kilalang salita na kanilang ginagamit. Balita ko… ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________\ Balita ko… ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ -55- Balita ko… ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ Balita ko… ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ BIGYANG-KAHULUGAN. Ibigay ang kasingkahulugan ng salitang nakasalungguhit sa hanay A na di lantad ang kahulugan sa pamamagitan ng gamit nito sa pangungusap. Piliin at isulat ang letra ng tamang sagot mula sa mga nasa hanay B. _____ _____ _____ _____ _____ A 1. Inihayag ng Department of Education (DepEd) na posibleng sa Agosto magbukas ang klase para sa darating na school year. 2. Naantala ang mga klase mula pa noong Marso matapos isailalim sa lockdown sa Luzon para mapabagal ang pagkalat ng COVID-19 3. Wala sa hinagap kong isang bangungot ang nakatakdang pagkalat ng virus sa ating bansa. 4. Isa ito sa mga madilim na bahagi ng kasaysayan hindi lamang sa bansa maging sa buong daigdig 5. Unti-unti nang bumabangon mula sa karimlan ang ilang mga bansa na unang tinamaan ng Covid 19. B a. mahirap b. sinabi c. pagsubok d. nahinto e. nagpatuloy C. SUBUKIN NATIN: Kaugnay na Balita . Manood ng balita. Pumili ng isang bahagi ng balita na may kaugnayan sa mga isyung panlipunan na binanggit sa Inagurasyong Talumpati ni Pangulong Rousseff. Punan ang talahanayan sa ibaba. -56- Paksa Nilalaman Ugnayan Talumpati Pamagat: ______________ Petsa: _________________ Balita Pamagat: ______________ Petsa: _________________ Channel kung saan napanood:______________ D. TANDAAN Ang balita (mula sa Sanskrito: वार्त्ाा [vārttā]) ay isang uri ng lathalain na tumatalakay sa mga kasalukuyang kaganapan sa labas at/o loob ng isang bansa na nakatutulong sa pagbibigay-alam sa mga mamamayan. Maaari itong ihayag sa pamamagitan ng paglilimbag, pagsasahimpapawid, Internet, o galing sa bibig at ikalat sa ikatlong partido o sa maramihang mambabasa at nakikinig. https://tl.wikipedia.org/wiki/B alita E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipagugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* -57- PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda -58- PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 16 IKALAWANG MARKAHAN-TALUMPATI A. KOMPETENSI/MELC: F10PS-IIg-h-71 Naipahahayag ang sariling kaalaman at opinyon tungkol sa isang paksa sa isang talumpati F10PU-IIg-h-71 Naisusulat ang isang talumpati tungkol sa isang kontrobersyal na isyu B. PAGYAMANIN NATIN ALPABETO NG KONSEPTO. Magbigay ng lugar kung saan madalas makarinig o makakita ng nagtatalumpati. Gamitin ang mga letrang nakasulat sa aklat sa pagsisimula. Letrang A Letrang B ____________________________________________________ _ ____________________________________________________ _ Letrang K ____________________________________________________ _ Letrang D ____________________________________________________ _ -59- C. SUBUKIN NATIN: HIKAYAT SA PAGTALAK. Sumulat ng isang talumpati, isaisip ang mga dapat tandaan sa pagbuo nito. Narito ang pamantayan sa pagmamarka. Pamantayan 5 Organisasyon Organisado at may ng bawat kaisahan ang lahat talata ng talata at pangungusap Mensaheng Malinaw at Taglay nauunawaan ng lubos Kabisaan ng Nakapanghihikayat Talumpati at lubos na mabisa 3 Organisado at may kaisahan ang karamihan ng pangungusap Malinaw at Bahagyang nauunawaan Bahagyang Nakapanghihikayat at bahagyang mabisa 2 Organisado ngunit hindi lahat ng pangungusap 1 Walang Organisasyon at kaisahan Hindi gaanong malinaw ngunit nauunawaan Mabisa ngunit hindi nakapanghihikayat Hindi malinaw at nauunawaan Hindi Mabisa at hindi nakapanghihikayat PAKSA: Pagbubukas ng mga Paaralan sa Panahon ng Pandemya _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ -60- D. TANDAAN Talumpati Ang talumpati ay isang buod ng kaisipan o opinyon ng isang tao na pinababatid sa pamamagitan ng pagsasalita sa entablado para sa mga pangkat ng mga tao. Layunin nitong humikayat, tumugon, mangatwiran, magbigay ng kaalaman o impormasyon at maglahad ng isang paniniwala. Isang uri ito ng komunikasyong pampubliko na nagpapaliwanag sa isang paksa na binibigkas sa harap ng mga tagapakinig. Isang sining ng pasalitang pagpapahayag na ang layunin ay makaakit o makahikayat ng mga nakikinig Isang maanyong pagpapahayag ng kaisipan sa paraang pasalita. Isang uri ng akda na tumatalakay sa napapanahong isyu o paksa na ang layunin ay bigkasin sa harap ng madla na handang makinig Isang uri ng komunikasyong pampubliko na nagpapaliwanag tunkol sa isang mahalagang paksa https://www.slideshare.net/RaymorRemodo/talumpati-127820736 E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipagugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ -61- __________________________ Pangalan at Lagda PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 17 IKALAWANG MARKAHANPAGPAPALAWAK NG PANGUNGUSAP A. KOMPETENSI/MELC: F10WG-IIg-h-64 Nasusuri ang kasanayan at kaisahan sa pagpapalawak ng pangungusap B. PAGYAMANIN NATIN AYUSIN NATIN ITO! Ayusin ang mga salita sa loob ng kahon upang makabuo ng isang buong pangungusap. Isulat sa patlang ang nabuong pangungusap. kinabukasan magandang huwag sa ang matakot pag-aaral ipagpatuloy para Pangungusap: ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ C. SUBUKIN NATIN: SIPAT-LAPAT. Basahin at unawain ang usapan ng tatlong mag-aaral. Pumili ng limang pangungusap. Suriin ang ginamit na paraan sa pagpapalawak ng pangungusap maaaring nasa panaguri o paksa. Isang araw, nag-uusap ang tatlong opisyales ng Student Government. Jhasmine: Naisip mo ba kung saan napupunta ang basurang itinatapon mo? BJ: Siyempre kinukuha ng mga basurero at ito ay dinadala sa tambakan ng basura. Jhasmine: Eh, paano kung hindi naitapon nang maayos. Halimbawa, ang lata na itinapon sa kalsada ay maaaring makabara sa kanal. -62- Calyx: At ang balat ng kendi na itinapon sa dagat ay maaaring makain ng hayop. Jhasmine: Tama! Halikayo at basahin natin ang tekstong ito na pinamagatang “Pangangalaga ng Basura.” Ang bawat Pilipino na naninirahan sa pook rural ay lumilikha ng mahigit kumulang na 0.3 kg. na basura habang sa pook urban o siyudad ay mayroon kada araw ng 0.5 kg na basura. Nasa 60% ng mga basura na itinatapon ay biodegradable o nabubulok, 20% ay recyclable o maaaring mabalikanyo, at 18% ang residual waste o mga hindi na magagamit pang muli na basura. Higit kumulang 80% naman ang mga basura na hindi naman dapat itinatapon at dinadala sa tambakan. Dahil sa dami ng basura sa tambakan dumadami rin ang nililikha na methane galing sa mga nabubulok na basura. Ito ay sanhi rin ng pagkapal ng greenhouse gases sa atmospera at nagdudulot ng pandaigdigang paginit ng mundo. BJ: Ah, ganun pala! Kaya sabi ng mama ko ibang-ibang na ang mundo ngayon. Hindi mo masabi kung kailan uulan o aaraw. Jhasmine: Kaya bago mo itapon ang bagay na hawak mo, isipin mo muna kung ito ay kailangan mo, maaari mong i-reduce o bawasan ang paggamit. Calyx: O dapat bang i-reuse o tingnan kung magagamit pa itong muli? Jhasmine: O i-recycle o magbalik anyo sa pamamagitan ng paglikha ng bagong bagay mula sa lumang bagay? - Mula sa pangangasiwa ng basura (Resurreccion, 2011) ang sipi ay mula sa Panahon na inilathala ng WWF-Phil . Pangungusap Paraang Ginamit sa Pagpapalwak ng Pangungusap 1. 2. 3. 4. 5. D. TANDAAN PAGPAPALAWAK NG PANGUNGUSAP Ang paksa at panaguri ay nakapaglalahad sa mensaheng taglay ng isang pangungusap. Gayumpaman, madalas ay nangangailangan pa ang pangungusap ng mga karagdagang kataga, salita o pariralang magpapalawak dito upang higit na mapalawig at maipaliwanag ng husto ang kaisipan o mensaheng taglay ng pangungusap. Maaaring magpalawak ang pangungusap sa pamamagitan ng pagdaragdag ng paningit o ingklitik, paglalagay ng panuring (pang-uri at pang-abay) at paggamit ng mga pamuno sa pangngalan. -63- E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipagugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda -64- PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 18 IKALAWANG MARKAHAN-SOCIAL MEDIA A. KOMPETENSI/MELC: F10PT-IIg-h-75 Natutukoy at nabibigyang-kahulugan ang mga salitang karaniwang nakikita sa social media F10PD-IIg-h-73 Natutukoy ang mga popular na anyo ng panitikan na karaniwang nakikita sa mga social media F10PB-IIi-j-79 Nabibigyang-puna ang mga nababasa sa mga social media (pahayagan, TV, internet tulad ng fb, e-mail, at iba pa) B. PAGYAMANIN NATIN HULARAWAN Biyaya ng Larawan, Yaman ng Pagpapakahulugan. Tukuyin kung anong social networking sites ang mga sumusunod na larawan. Isulat ito sa patalang. __________________________ _______________________ __________________________ _______________________ _______________________ __________________________ _______________________ __________________________ _______________________ __________________________ -65- PABORITO KITA. Ang cellphone sa ibaba ay lalagyan mo ng isang application na magagamit mo sa pagaaral. Iguhit ang application na ito sa parisukat na makikita sa screen. Sa ibabang bahagi, ipaliwanag kung paano ito makatutulong sa iyo. __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ C. SUBUKIN NATIN: BIGYAN MO NAMAN AKO NG DAHILAN. Tiyak na hindi ka magpapahuli kung sa paggamit ng social media ang pag-uusapan. Ibigay ang kahulugan o magbigay ng halimbawa para maipaliwanag ang kahulugan ng sumusunod na salitang karaniwang ginagamit sa social media. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Accept Seen Trending Private Message Comment Blocked Search Upload Status Post - _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ -66- KAHOLAMAN, Kahon ay Punan ng tamang Panitikan. Tukuyin kung saang uri ng social media maaring makita o mabasa ang mga akdang pampanitikang nakatala sa ibaba. Isulat ang sa loob ng kahon kung saan ito nabibilang. Nobela Tula Anekdota Talambuhay Maikling Kuwento Social Networking Blogging Sanaysay Balita Epiko Kasabihan Salawikain Media Microblogging Sharing Social News Blog Comments Online Forum https://www.clipartmax.com/so/empty-box-clipart/ D. TANDAAN Ang Social Media ay tumutukoy sa sistema ng pakikipag-ugnayan sa mga tao na kung saan sila ay lumilikha, nagbabahagi at nakikipagpalitan ng impormasyon at mga ideya sa isang virtual na komunidad at mga network. Ito rin ay itinuturing na isang pangkat ng mga Internet-based na mga aplikasyon na bumubuo ng ideyolohikal at teknolohikal na pundasyon ng Web 2.0 na nagbibigay-daan sa paglikha at pakikipagpalitan ng nilalaman na binuo ng gumagamit. Bukod dito, ang social media ay may interactive platform na kung saan ang isang indibidwal at mga komunidad ay maaaring magbahagi, lumikha, tumalakay at baguhin ang nilalamang binuo ng gumagamit. Ito ang nagbibigay daan sa isang matibay at malaganap na pagbabago sa komunikasyon sa pagitan ng mga organisasyon, mga komunidad at mga indibidwal. https://internetatsocialmedia.wordpress.com/socialmedia/ -67- E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipagugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda -68- PANGALAN: _____________________________ TAON AT PANGKAT: _____________________ MARKA: ______________ PETSA: _______________ GAWAING PAMPAGKATUTO 19 IKALAWANG MARKAHAN-PAGSULAT A. KOMPETENSI/MELC: F10PU-IIi-j-77 Naisusulat at naibabahagi sa iba ang sariling akda F10WG-IIi-j-70 Nagagamit ang kahusayan sa gramatikal at diskorsal na pagsulat ng isang organisado at makahulugang akda B. PAGYAMANIN NATIN Nangangailangan ito n disiplinang mental at mataas na kaalamang teknikal at pagkamalikahain, gayon din ng sapat na kasanayan. (Tanawan, et. al.) Ito ay pagsasatitik sa papel o sa anumang bagay na maaring gamitin na pagsasalitan ng mga ideya, sagisag at paglalarawan ng isang indibidwal o grupo sa pagnanais na maisiwalat ang kaniya o kanilang naiisip o nadarama. (Garcia 2008) Ito ay isang prosesong sosyal o panlipunan, ang bunga ng interaksyong proseso ng mga mag-aaral at produkto sa sosyo-kultural na konteksto na nakakaapekto sa pagkatuto. “Walang misteryong taglay ang mabuting panulat, ito ay kasanayang natutuhan” (Gonzales 2005) Ito ay isang komprehensib na kakayahang naglalaman ng wastong gamit, talasitaan, pagbuo ng kaisian, retorika at iba pang mga elemento. (Xing at Jin 1989) https://www.slideshare.net/shekainalea/pagsulat-78825434 KILALA MO PA BA AKO? Tukuyin kung anong akdang pampanitikan ang inilalarawan ng mga sumusunod na pahayag. Isulat sa patlang ang kasagutan. ___________________ 1. Akdang naglalaman ng opinyon, pananaw at kuro kuro ng may-akda. ____________________2. Isang mahabang salaysayin na nahahati sa kabanata. ____________________3. Isang akdang patula na nagbabakita ng kabayanihan ng pangunahing tauhan. ____________________4. Akdang may iisang tagpuan at iilang tauhan. ____________________5. Panitikang naghahatid ng mga napapanahong pangyayari sa lipunan na mababasa mga pahayagan o di kaya’y sa telebisyon. -69- C. SUBUKIN NATIN: MAY MALI BA AKO? Basahin ang mga sumusunod na talata. Tukuyin kung ang talata ay wasto o hindi. Isulat ang WASTO kung ito ay tama at HINDI naman kung may taglay na kamalian at ipaliwanag. Ang naturang pamanang ito ay pinangalagaan at kalaunan ay nagbagonganyo sa pamamagitan ng paglaganap ng Kristiyanismo. At nagpalipatlipat ito sa buong kontinente ng Europe hanggang sa umabot sa mga bansa sa Kanluran hanggang mula noon hanggang ngayon, masasalamin sa panitikan ng mga bansa sa Kanluran ang pagkakaisa sa kanilang mga tema o paksain at ang pagkakabuo ng kanilang mga akda na nagbigay ng sarili nilang pagkakakilanlan sa iba pang kontinente ng mundo. (Panitikang Pandaigdig 10 p. 120) Lumipas na ang panahon ng pag-aaklas laban sa paniniil ng mga mananakop: ginawa na ito nila Rizal at Bonifacio, ng mga Katipunero at iba pang bayaning Pilipino. Ginawa nila ito dahil mulat silang walang ibang magtatanggol sa ating karapatan; walang ibang magsusulong para sa kinabukasan ng ating bayan; walang ibang magtutulak para sa ating ganap na kalayaan, kundi tayo ring mga Pilipino. Wala nang iba. Salamat sa kanila, isandaan at labinlimang taon na nating ipinapahayag sa mundo na tayo’y isang bansang malaya. (Panitikang Pandaigdig 10 p. 123) -70- D. TANDAAN Ang pagsulat ay ang paghahatid ng mensahe ng awtor (opinyon man o mga kaalaman) sa mga mambabaa sa tulong ng mga titik o simbolo at kalakip nito ang pagiging epektibo niya sa paghatid ng mensahe. Ito ay sistema ng komunikasyong interpersonal, na gumagamit ng mga simbolo at inuukit/isisnusulat sa isang makinis na bagay tulad ng papel, tela, o di kaya’y isang malapad at makapal na tipak ng bato. (Badayos 1999). Ang pagsulat ay isang kompleks na proseso. Ang pagsulat ay nagsisimula sa pagkuha ng kasanayan (self-getting) hanggang sa kasanayang ito ay aktwal na nagagamit (self-using) . (Rivers, 1975) Ito ay kasanayang nangangailangan ng disiplinang mental at mataas na kaalamang teknikal at pagkamalikhain gayon din ang sapat na kasanayan. (Recuba, et. al. 2003)  It ay kasanayan sa pakikipagtalastasan na isatitik ang mga nakalap na impormasyon mula sa pagbasa. (Recuba, et. Al. 2000) https://www.slideshare.net/shekainalea/pagsulat-78825434 E. TIMBANGIN NATIN Timbangin natin ang iyong pagkatuto buhat sa mga aralin at mga gawain. Isulat mo ang iyong kasagutan sa patlang pagkatapos ng bawat katanungan. Makipagugnayan din sa iyong magulang para sa kaniyang kasagutan. *Hindi ito makaaapekto sa iyong puntos* PARA SA MAG-AARAL ▪ ▪ ▪ Naunawaan mo ba ang aralin? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano nakatulong sa iyo ang kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ Paano mo naisagawa ang mga gawaing kaakibat ng kagamitang ito? _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ __________________________ Pangalan at Lagda PARA SA MAGULANG ▪ ▪ Paano nakatulong sa iyong anak ang kagamitan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ibigay ang iyong pagbati sa iyong anak. __________________________________________________________ __________________________________________________________ -71- __________________________ Pangalan at Lagda For inquiries or feedback, please write or call: Department of Education – Region III Schools Division of Tarlac Province Office Address: Telefax: Email Address: Macabulos Drive, Brgy. San Roque, Tarlac City 2300 Tarlac (045) 982 0345 | 982 0374 tarlac@deped.gov.ph

FILIPINO-10-LAS-IKALAWANG-MARKAHAN

Products

Support

FILIPINO-10-LAS-IKALAWANG-MARKAHAN

Add this document to collection(s)

Add this document to saved

Suggest us how to improve StudyLib