Cư sỹ, Thiền sinh - Lương Vinh Tri
(Luongvinhtri@gmail.com)
Sưu tầm - Bình giải
(Hạt giống tâm hồn trẻ thơ)
Dự thảo 2021
1
Thông báo 1:
Tác giả: Cư sỹ, Thiền sinh - Lương Vinh Tri (tên
thật là N.M.D) nhận đặt hàng cuốn sách này bản cứng
A5 giấy trắng đẹp, bìa Couche định lượng 300gms cán
mờ gập cạnh 2 lớp bảo vệ sách. Tác giả sẽ giao hàng
tận nơi toàn quốc và có chữ ký cảm ơn Quý bạn đọc.
Nhận hàng xong thanh toán cho Shipper. Ai có nhu
cầu xin liên hệ email: Luongvinhtri@gmail.com.
Thông báo 2:
Tôi không giữ bản quyền cuốn sách này. Tôi chia sẻ
miễn phí toàn bộ tác phẩm cho quý bạn đọc tùy nghi
sử dụng ở dạng file PDF. Tôi khuyến khích bạn đọc và
người hâm mộ có năng lực lập Facebook, Youtube,
Tiktok... sử dụng nghiên cứu của tôi để chia sẻ kiến
thức cho nhiều người. Toàn bộ nội dung sách đều là
kiến thức bổ ích nên đây là công đức lớn và phúc lớn.
Thông báo 3:
Tôi khuyến khích các dịch giả dịch tác phẩm này
của tôi ra nhiều thứ tiếng. Người Tây Âu rất thích học
thuật và kiến thức bổ ích nên đây là điều lợi ích lớn
phúc lớn.
Xin trân trọng thông báo!
2
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Lời ngỏ
Văn học dân gian Việt Nam có khối lượng thành
ngữ, ca dao, tục ngữ, đồng giao đồ sộ. Tôi nghiên cứu,
sưu tầm và cóp nhặt được khoảng 200.000 câu thành
ngữ tục ngữ hoặc bài thơ ca dao đồng giao... Nhìn con
số đó có thể bạn chưa thể hình dung nó nhiều thế nào
đâu. Bạn hãy so sánh số lượng đó với từ điển Tiếng
Anh phổ thông 50.000 từ. Vậy tức cứ mỗi từ trong từ
điển Tiếng Anh sẽ có tương ứng 4 câu tục ngữ thành
ngữ hoặc bài thơ ca dao đồng dao... Tiếng Việt.
Nhưng không phải toàn bộ các Ca dao tục ngữ
đồng giao đều khuyên những điều tốt đẹp đúng đắn.
Sau thời gian chọn lọc tôi rút gọn và chỉ lấy những
câu tục ngữ lợi ích, những bài ca dao, đồng giao hay
ho tốt đẹp để bố cục vào sách này... Do đó đây chỉ là số
lượng ít ỏi những thứ tôi sưu tầm được và mong
muốn chia sẻ với Quý bạn đọc...
Cư sỹ, Thiền sinh - Lương Vinh Tri
(Luongvinhtri@gmail.com)
3
4
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Lời giới thiệu
Ngày nay, trong thời đại kinh tế khoa học kỹ thuật
thì các điệu hát ru con ầu ơ... đã rời khỏi các gia đình
trẻ Việt Nam. Thay vào đó là Tivi, SmartPhone,
Youtube, internet... đã làm cho trẻ xa rời khỏi vòng
tay cha mẹ. Các căn bệnh tự kỉ, ích kỉ, chậm nói, trầm
uất... của trẻ cũng xuất phát từ đây mà ra. Thật vậy,
những điệu hát ru ầu ơ... các bài hát đồng giao là vô
cùng quan trọng giúp trẻ xây dựng tâm hồn, giúp trẻ
biết chia sẻ và yêu thương gắn bó với cha mẹ, giúp trẻ
xây dựng vốn từ ngữ phong phú giàu tính thơ ca khi
trẻ lớn lên bước vào đời.
Với mục đích xây dựng tâm hồn cho trẻ, tăng tình
cảm gắn bó giữa cha mẹ và con cái. Chúng tôi xin giới
thiệu đến Quý vị Cha Mẹ cuốn sách: Hạt giống tâm
hồn trẻ thơ gồm 3 phần :
Phần I : CA DAO MẸ HÁT RU CON : sẽ giúp cho trẻ
cảm thụ về ngôn ngữ, âm điệu và tình cảm của mẹ
trong từng lời hát ru. Thích hợp cho trẻ từ 0 tuổi đến
2 tuổi.
Phần II : ĐỒNG GIAO CHA DẠY CON NÓI : sẽ giúp
cho trẻ làm quen và nhận biết đồ vật, con vật, các trò
chơi, vè nói ngược, câu đố... Qua đó giúp trẻ gắn kết
5
tình cảm với cha mẹ. Thích hợp cho trẻ từ 1 tuổi đến 5
tuổi.
Phần III : TỤC NGỮ GIÁO DỤC TRẺ : sẽ giúp cho trẻ
hình thành nhân cách sống, hiểu lẽ sống lẽ đời, biết
được điều đúng sai, chuẩn mực cách cư xử... Thích
hợp cho trẻ trên 5 tuổi.
Rất mong được sự đón nhận từ các gia đình!
Xin trân trọng cảm ơn!
Cư sỹ, Thiền sinh - Lương Vinh Tri
(Luongvinhtri@gmail.com)
6
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
PHẦN I: CA DAO MẸ HÁT RU CON
Chủ đề 01 : Mẹ hát ru con
Bài 1.
Ai về nhắn với bạn nguồn
Mít non gởi xuống, cá chuồn gởi lên,
Chuột kêu chút chít trong rương
Anh đi cho khéo kẻo đụng giường mẹ la,
Khi xa thì chỗ ngõ cũng xa
Khi gần Vĩnh Điện, La Qua cũng gần.
Bài 2.
Bồng bồng mà nấu canh tôm
Ăn vào mát ruột đến hôm lại bồng,
Bồng bồng mà nấu canh khoai
Ăn vào mát ruột đến mai lại bồng,
Bồng bồng mẹ bế con sang
Đò dọc quan cấm, đò ngang không chèo,
Muốn sang thì bắt cầu kiều
Muốn con hay chữ, thì yêu lấy thầy.
Bài 3.
Bồng bồng nẩy lộc ra hoa
Một đàn vợ lính trẩy ra thăm chồng
Trẩy ra gánh gánh gồng gồng
Trẩy ra thăm chồng, bảy bị còn ba,
Nào ai nhắn nhủ mi ra
Mà mi lại kể con cà con kê,
Muốn tốt thì đưa nhau về
Việc quan anh chịu một bề cho xong,
Ca dao 01: Mẹ hát ru con
7
Xưa kia anh ở trong phòng
Bây giờ anh đã vào trong hàng quyền,
Hai tay bưng dĩa trầu lên
Trước lạy hàng quyền sau lạy cậu Cai,
Chồng tôi ham sắc ham tài
Một chĩnh đôi gáo tôi ngồi sao yên.
Bài 4.
Bồng em đi dạo vườn cà
Cà non chấm mắm, cà già làm dưa,
Mần dưa ba bữa dưa chua
Chị kia xách đĩa lại mua ba đồng.
Ba đồng mắc lắm chị ơi
Xin thêm trái nữa cho rồi bữa cơm.
Bài 5.
Cái bống đi chợ cầu Canh,
Cái tôm đi trước, củ hành đi sau,
Con cua lệch đệch đi hầu,
Cái chày rơi xuống vỡ đầu con cua.
Bài 6.
Cái bống là cái bống bang
Ăn cơm bằng sàng, bốc muối bằng vung.
Mẹ giận mẹ vứt xuống sông,
Bơi ra cửa biển lấy chồng lái buôn.
Khát nước thì uống nước nguồn,
Lạc đường thì bảo lái buôn đưa về.
Bài 7.
Cái bống là cái bống bang
Thấy mẹ đi chợ bống càng làm thơ.
8
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ngày sau bống đỗ ông đồ
Đi võng lá sắn, đi dù lá khoai.
Bài 8.
Cái bống là cái bống bình
Thổi cơm nấu nước một mình mà thôi.
Trong nhà cho chí ngoài sân
Mọi việc thu xếp đặt lần mới thôi.
Rạng ngày có khách đến chơi,
Cơm ăn rượu uống cho vui lòng chồng.
Rạng ngày ăn uống vừa xong,
Tay nhấc mâm đồng, tay trải chiếu hoa
Nhịn miệng đãi khách đàng xa,
Ấy là của gửi chồng ta ăn đường.
Bài 9.
Cái bống mặc xống ngang chân
Lấy chồng Kẻ Chợ cho gần, xem voi.
Trèo lên trái núi mà coi
Thấy ông quản tượng cõi voi đánh cồng.
Túi vóc mà thêu chỉ hồng
Têm trầu cánh phượng cho chồng đi thi.
Một mai chồng đỗ, vinh quy
Võng anh đi trước, em thì võng sau.
Tàn quạt, hương án theo hầu
Vinh quy bái tổ, giết trâu ăn mừng.
Bài 10.
Cái ngủ mày ngủ cho lâu,
Mẹ mày đi cấy ruộng sâu chưa về.
Bắt được một lũ cá trê
Ca dao 01: Mẹ hát ru con
9
Xách cổ lôi về, nấu cháo ngủ ăn.
Ngủ ăn không hết, để dành đến Tết mồng ba,
Con mèo già ăn vụng, mèo ốm phải đòn
Mèo con phải vạ, con quạ đứt đuôi.
Con ruồi đứt cánh, đòn gánh có mấu.
Củ ấu có sừng, bánh chưng có lá.
Con cá có vẩy, ông thầy có sách.
Đào cạch cần dao, thợ rào có búa.
Xay lúa có chàng, việc làng có mõ.
Cắt cỏ có liềm, câu liêm có lưỡi.
Cây bưởi có hoa, cây cà có trái.
Bài 11.
Cái ngủ mày ngủ cho ngoan,
Để mẹ đi cấy đồng xa trưa về
Bắt được con cá rô trê
Cầm cổ lôi về cho cái ngủ ăn
Ngủ ăn không hết, để dành đến tết mùng ba
Con mèo già ăn vụng, mèo ốm phải đòn
Mèo con ăn vạ, con quạ chết trôi.
Con ruồi đứt cánh, đòn gánh có mấu.
Củ ấu có sừng, châu chấu có chân
Bồ quân có rễ, cây nghệ có hoa
Cây cà có trái
Con gái có chồng, đàn ông có vợ
kẻ chợ buôn bè
cây tre có lá, con cá có vây
Ông thầy có sách, thợ gạch có dao
Thợ cào có búa, xay lúa có giàn
10
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Việc làng có mỡ, ăn cỗ có phần...
Cái ngủ mày ngủ cho lâu à…ơi…à…ơi.
Bài 12.
Cái ngủ mày ngủ cho say,
Mẹ mày vất vả chân tay suốt ngày.
Bắt được một giỏ cá đầy,
Bán đi mua gạo cho mày nấu ăn.
Bài 13.
Cháu ơi cháu ngủ cho lâu,
Mẹ cháu đi cấy đồng sâu chưa về.
Chừng về bắt được con cá trê,
Tròng cổ mang về bà cháu mình ăn.
Bài 14.
Con ăn con ngủ cho no,
Con lẫy, con chửng, con bò, con đi.
Ngày sau con học con thi,
Mẹ mong con đỗ, mẹ thì nhờ con
Bài 15.
Con ơi! con ngủ cho ngoan!
Để mẹ xúc nốt bồ than cho đầy.
Ngủ đi con nhé, con ơi!
Mai sau con lớn thành người trò ngoan.
Bài 16.
Con ơi! đừng khóc đừng la,
Má đi làm mắm tháng ba má về
Má về có mắm con ăn,
Có khô con nướng, có em con bồng.
Bài 17.
Ca dao 01: Mẹ hát ru con
11
Con ơi! con nín đi con,
Cha con vui thú nước non quê người.
Đôi nơi kẻ khóc người cười,
Chẳng qua thân mẹ như đời thờn bơn.
Bài 18.
Con ơi! đừng khóc mẹ sầu,
Cha con đốt lửa dưới tàu Long Môn.
Bao giờ con lớn con khôn,
Thì con lại xuống Long Môn con làm.
Làm việc từ sáng đến đêm,
Máu say vì lửa, mặt hoen than dầu.
Bài 19.
Con tôi buồn ngủ buồn nghê,
Buồn ăn cơm nếp cháo kê thịt gà.
Nhà còn có một quả cà,
Làm sao đủ miếng cơm và cho con.
Con tôi khóc héo khóc hon,
Khóc đòi quả thị méo trôn đầu mùa.
Con thèm phẩm oản trên chùa,
Thèm quả chuối ngự tiến vua của làng.
Con thèm gạo cốm Làng Ngang,
Con thèm ăn quả dưa gang Làng Quài.
Con thèm cá mát canh khoai,
Con thèm xơ mít, thèm tai quả hồng,
Con thèm đuôi cá vây bông,
Thèm râu tôm rảo, thèm lòng bí đao.
Bài 20.
Em ơi, em ngủ cho ngoan,
12
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Để chị đi bắt bướm vàng em chơi.
Bướm vàng buộc chỉ đỏ tươi,
Bằng đôi yếm lụa em thời thích không?
Cớ sao em chẳng bằng lòng,
Bây giờ chị bế, chị bồng, chị ru.
Bồng bồng bổng tít võng đưa,
Chị em mình ngủ non trưa mẹ về.
Mẹ về nắng tỏa đồng quê,
Bánh đa vừng mật mẹ chia chúng mình.
Rồi ra bày cỗ linh đình,
Em nào em út chị dành phần cho,
Em nào em bé chị cho ăn nhiều.
Bài 21.
Em tôi buồn ngủ, buồn nghê
Buồn ăn cơm nếp, cháo kê, thịt gà,
Buồn ăn bánh đúc, bánh đa
Củ từ, khoai nướng cùng là cháo kê.
…
Em tôi buồn ngủ, buồn nghê
Con tằm đã chín, con dê đã mùi.
Con tằm đã chín thì để lại nuôi
Con dê đã mùi thì để em ăn.
…
Ru em cho thét cho muồi
Để mẹ đi chợ mua vôi ăn trầu
Mua vôi Chợ Quán Chợ Cầu
Mua cau Nam Phổ, mua trầu Chợ Dinh
Chợ Dinh bán áo con trai
Ca dao 01: Mẹ hát ru con
13
Triều Sơn bán nón, Mậu Tài bán kim.
…
Ru em, em hãy nín đi
Kẻo mà mẹ đánh em thì phải đau
Em đau chị cũng buồn rầu
Bé mồm bé miệng nín mau tức thì.
Bài 22.
Em tôi khát sữa bú tay
Ai cho bú ghép ngày rày mang ơn
…
Mẹ ơi đừng đánh con đau
Để con bắt cá hái rau mẹ dùng.
…
Má ơi đừng đánh con đau
Để con hát bội làm đào má coi
…
Má ơi đừng đánh con hoài
Để con câu cá nấu xoài má ăn
…
Má ơi con vịt chết chìm
Con thò tay vớt nó, con cá lìm kìm cắn tay con.
Bài 23.
Gió đưa gió đẩy về rẫy ăn còng
Về sông ăn cá, về đồng ăn cua.
Bắt cua làm mắm cho chua
Gởi về quê mẹ đỡ mua tốn tiền.
Bài 24.
Nhạn về biển Bắc nhạn ôi!
14
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bao thuở nhạn hồi kẻo én đợi trông.
Ví dầu tình bậu muốn thôi
Bậu gieo tiếng dữ cho rồi bậu ra .
Bậu ra bậu lấy ông câu
Bậu câu cá bống ngắt đầu kho tiêu.
Kho tiêu kho mỡ kho hành
Kho ba lạng thịt để dành em ăn.
Bài 25.
Ru con, con ngủ đi thôi,
Mẹ còn đi học kiếm đôi ba vần.
Muốn tròn bổn phận công dân,
Mà không biết chữ trăm phần nhuốc nhơ.
Bài 26.
Ru con giữa buổi chiều đông
Để mẹ tát nước giữa đồng đêm nay.
Gầu gai mẹ đổ luôn tay
Cho lành manh áo, cho đầy cơm con.
Cho lòng mẹ đỡ héo hon
Cho gương mặt trẻ đẹp tròn như gương.
Quản gì một nắng hai sương
Quản gì gió bụi trên đường con ơi!
Ru con, mẹ hát mấy lời
Ngủ đi cho mẹ còn rời gối tay.
Bài 27.
Ru con nhớ mấy lời quê,
Thấy ai đói rách chớ chê, đừng cười.
Thứ nhất, kể sự làm người,
Dầu no, dầu đói cho tươi mặt mày.
Ca dao 01: Mẹ hát ru con
15
Miếng ăn phải giữ tháng ngày,
Thức khuya, dậy sớm cho tày người ta.
Bài 28.
Ru con, con ngủ cho lâu
Để mẹ đi cấy ruộng sâu lâu về.
Ru con, con ngủ cho mê
Mẹ còn lo chuyện lê thê kéo cày.
Ru con, con ngủ cho say
Mẹ còn vất vả chân tay ngoài đồng.
Ru con, con ngủ cho nồng
Mẹ còn nhổ mạ trả công cho người.
Ru con, con ngủ con cười
Để u dệt vải cho người nhuộm nâu.
Cắt quần cắt áo u khâu
Để thầy con mặc dãi dầu mùa chiêm.
Bài 29.
Ví dầu cậu giận bậu hờn
Cháu theo cùng cậu kéo đờn cậu nghe.
Bài 30.
Ví dầu cầu ván đóng đinh (1)
Cầu tre lắc lẻo gập ghềnh khó đi.
Khó đi mượn chén ăn cơm
Mượn ly uống rượu, mượn đờn kéo chơi.
Kéo chơi ba tiếng đờn cò
Đứt dây đứt nhợ quên hò sự sang.
Ví dầu thiếp chẳng yêu chàng
Xin đưa thiếp xuống đò ngang thiếp về.
Bài 31.
16
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ví dầu ví dẩu ví dâu (2)
Ví qua ví lại ví trâu vô rừng
Vô rừng bứt một sợi mây
Đem về thắt võng cho nàng đi buôn
Đi buôn không lỗ thì lời
Mua ba lạng thịt để dành cho em ăn.
Ca dao 01: Mẹ hát ru con
17
Chủ đề 02 : Điệu hát lý dân ca
Bài 1.
Bèo dạt mây trôi
Bèo... Dạt.. Mây.. Trôi.. chốn xa xôi...
Anh ơi... em vẫn đợi…em chờ...
Mây... Trôi... Anh... Ơi... em vẫn đợi... vẫn chờ.
Một tin nhắn.. hai tin đợi... ba bốn tin chờ
Sao chẳng thấy đâu.
Bài 2.
Gió mùa thu
Gió mùa thu, Mẹ ru mà con ngủ
Năm canh chầy, thức đủ vừa năm
Hỡi chàng là chàng.. chàng ơi!
Hỡi người là người.. người ơi!
Em nhớ.. Là nhớ tới chàng…
Em nhớ.. Là nhớ tới chàng…
Hãy nín là nín đi con...Hãy ngủ là ngủ đi con...
Con hời là con hỡi…Con hỡi là con hời…
À á à à ời… à á à à ơi…
Đến mùa xuân trong căn mà gió ấm
Cha con về...cha con về...con nắm tay cha...
Hỡi chàng là chàng.. chàng ơi!
Hỡi người là người.. người ơi!
Tôi nhớ.. Là nhớ tới chàng…
Tôi nhớ.. Là nhớ tới chàng…
Hãy nín là nín đi con...Hãy ngủ là ngủ đi con...
Con hời là con hỡi…Con hỡi là con hời…
18
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
À á à à ời… à á à à ơi…
Chí làm trai say mê mà yêu nước
Em nỡ dạ nào, em nỡ dạ nào, trách mối tình ai
Hỡi chàng là chàng.. chàng ơi!
Hỡi người là người.. người ơi!
Tôi nhớ.. Là nhớ tới chàng…
Tôi nhớ.. Là nhớ tới chàng…
Hãy nín là nín đi con...Hãy ngủ là ngủ đi con...
Con hời là con hỡi…Con hỡi là con hời…
À á à à ời… à á à à ơi.
Bài 3.
Hát ru (dân ca Bắc Bộ) lời 1
À á à à ời… à á à à ơi…
Bồng bồng bống bống bang bang,
Mẹ bống yêu bống.. á à ..bống càng làm thơ
À á à à ời… à á à à ơi…
Con ơi muốn nên thân người
Lắng tai nghe lấy .. á à ..những lời mẹ ru.
Gái thì giữ việc trong nhà,
Khi vào cánh cửi ..á ..à ..khi ra thêu thùa
Trai thời đọc sách ngâm thư
Rùi mài kinh sử... để chờ kịp á à.. khoa
À á à à ời… à á à à ơi…
Mai sau nối nghiệp mẹ cha
Trước là đẹp mặt á à.. sau là ấm thân
À á à à ời… à á à à ơi…
Công cha như níu thái sơn,
Nghĩa mẹ như nước á a.. trong nguồn chảy ra..
Ca dao 02: Điệu hát lý dân ca
19
Một lòng thờ mẹ kính cha..
Cho tròn chữ hiếu á à a.. mới là đạo con.
À á à à ời… à á à à ơi…
Nuôi con cho được vương tròn,
Mẹ thầy dầu dải xương mòn gối long.
Con ơi cho chọn hiếu trung,
Thảo ngay một dạ á à.. kẻo luống công mẹ thầy.
Bài 4.
Hát ru (dân ca Bắc Bộ) lời 2
À.. ơi.. bao giờ Trạch đẻ ngọn Đa,
Sáo đẻ dưới nước thì ta lấy mình...À..a..à.. ơi...
À...ơi.. Bao giờ cây Cải làm Đình,
Gỗ Lim thái gém thì mình lấy ta...
À ơi... bao giờ cho đến tháng 3
Ếnh cắn cổ rắn tha ra ngoài đồng,
Hùm nằm cho Lợn liếm lông,
Một chục quả hồng nuốt lão a.. tám mươi,
Nắm xôi nuốt trẻ lên mười...
Con gà be rượu nuốt người nao đao... à..a.. à ơi...
À ơi.. Lươn nằm cho chúm bò vào,
Một đàn cào cào đi bắt a..cá rô,
Thóc giống nuôi cắn chuột trong bồ,
Đòng đong cân cấn đuổi cò ngoài ao
À á à à ời… à á à à ơi.
Bài 5.
Hát ru (dân ca Trung Bộ)
Cái quán giữa đàng, bạn hàng trước ngõ
Cây hương bên tàu, nhỏ nhụy thơm xa
20
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Anh có đi mô lâu, cũng nhớ ghé vô thăm chén ngọc
ve ngà
Dù gần cũng nghĩa, dù xa cũng tình
Bạn chào ta có ân có ái
Ta chào lại bạn có nghĩa có nhơn
May mô may quyển lại gặp đờn
Quyển kêu thánh thót còn tiếng đờn thì ngâm nga
Nhắn em về nói với mẹ cha
Dọn đàng quét ngõ tháng ba dâu về
Dâu về không lẽ về không?
Ngựa Ô đi trước ngựa Hồng theo sau
Ngựa Ô đi tới vạt cau
Ngựa Hồng thủng thỉnh đi sau vạt chè.
Bài 6.
Lục Bát Ru Con
Ầu ơi, con ngủ đi con
Ngực cha ủ sát má non ửng hồng.
Con ơi, say giấc ngủ nồng
Để cha còn phải gánh gồng nước non.
Thương con bé dại tuổi son
Cha không nỡ bỏ lên non xây thành.
Mong con mau đến tuổi xanh
Cùng cha chung bước hùng anh diệt thù.
Ngây thơ trong nét dại khờ.
Bơ vơ con hỏi mẹ giờ nơi đâu?
Sông kia khúc cạn khúc sâu.
Đời người lúc khó, lúc sầu chơi vơi!
Con ơi, chóng lớn vào đời
Ca dao 02: Điệu hát lý dân ca
21
Để cha tìm mẹ, thảnh thơi về nguồn.
Thu sang, mây tím chiều buông
Có đôi mắt đỏ, hòa chuông gọi chiều
À á à à ời… à á à à ơi.
Bài 7.
Lý chiều chiều
Chiều chiều ra đứng... Tây lầu tây
Tây lầu Tây... thấy cô tang tình gánh nước.
Tưới cây…tưới cây ngô đồng
Xui ai... xui trong lòng.. trong lòng tôi thương.
Thương cô tưới cây ngô đồng…
Chiều chiều ra đứng... bên dòng sông
Sông dòng sông... thấy ai tang tình khuấy nước
Đẩy đưa... đẩy đưa con đò.
Thương ơi... thương con đò... con đò sang sông
Mênh mang nước trôi xuôi dòng…
Chiều chiều ra ngóng... chân trời xa
Chân trời xa... thấy chim đàn chim Ô Thước
Tung cánh... bay qua Ngân Hà
Chim đắp.. bao nhịp cầu... trên dòng sông sâu
Thương cho số kiếp vợ chồng.
À á à à ời… à á à à ơi.
Bài 8.
Lý Ru Con
Ru con giấc ngủ giấc ngủ trưa nồng
Như bông sen nở giữa đồng lúa xanh.
Ru con giấc ngủ, giấc ngủ yên lành
Cơn mưa mùa hè về quanh chốn năm.
22
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ầu ơ...ơi!
Ru con mẹ hát, mẹ hát lời trầm
Mong con khôn lớn như mầm lúa non.
Ru con tình nghĩa, tình nghĩa vuông tròn
Câu ca dao nào vẫn còn trong con.
Ầu ơ...ơi!
Như cơn gió đọng bờ tre cao
Hạt nắng lao xao nhớ hôm nào
Giọt mưa nhè nhẹ nhỏ vào thân cây.
Ầu ơ...ơi!
Năm xa tháng rộng vành môi xưa
Ngại nắng đêm mưa dáng mẹ gầy
Cánh võng hôm nào.
Ầu ơ...ơi!.
Bài 9.
Mẹ Ru Đời Mẹ Ru Con
Đêm khuya thương nhớ quê hương
Mẹ nằm không ngủ nhìn trăng soi đầu giường.
Nhìn trăng hỡi con mẹ thương hỡi con mẹ buồn.
Trăng ơi trăng đôi bờ đại dương
Chia mảnh trăng tròn chia cả tình con
Con ngủ ..à ơi.. giấc ngủ đêm dài
à ơi à ơi. à ơi à ơi
Bao đêm thức trắng năm canh
Thương tình dang dở còn thương thân phận mình
Từng đêm xót xa vì con nghĩ thương phận mình
Quê hương ơi xa ngàn dặm khơi trong cảnh chia lìa
Con chẳng còn cha con ngủ ..à ơi ..giấc ngủ đêm dài
23
Ca dao 02: Điệu hát lý dân ca
à ơi à ơi. à ơi à ơi
Con ơi thân sống tha hương
Đêm dài nức nở nhìn con con mẹ buồn
Nhìn con hỡi con mẹ thương hỡi con mẹ buồn
Con ơi con quê mình ở đâu
sao ở quê người nên chẳng còn vui
Con ngủ à ơi giấc ngủ đêm dài
à ơi à ơi. à ơi à ơi
Bao đêm thức trắng năm canh
Thương tình dang dở còn thương thân phận mình
Từng đêm xót xa vì con nghĩ thương phận mình
Quê hương ơi trong cảnh chia lìa con chẳng còn cha
Con ngủ à ơi, giấc ngủ đêm dài
à ơi à ơi. à ơi à ơi
À ơi con ngủ cho say, mẹ ru thân phận tháng ngày
À ơi con ngủ cho ngoan, mẹ ru đêm tủi đêm buồn.
Bài 10.
Ngẫu Hứng Lý Ru Con
Hãy ngủ đi con giấc ngủ no tròn
Êm ả say nồng con ngủ cho ngon
Giấc ngủ ngây thơ để mẹ ước mơ
Ấp ủ trên tay những đường chỉ may
Múi chỉ yêu thương nhắc nhở luôn rằng
Bên những cánh đồng hay khắp nẽo quê hương
Áo bà ba đẹp sao mà thon thả
Dáng thiệt thà, vẫn mượt mà
Như lũy tre quê nhà khoe dáng bao ngày qua
Vất vả trên nương áo vẫn bên mình
24 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Mến cả ân tình che nắng che sương
Áo dẫu đơn sơ cũng đầy ý thơ
Áo ở trong mưa để lòng ngẩn ngơ
Áo chẳng kiêu sa áo cũng khoe tà
Như những câu hò chân chất của quê ta
Áo bà ba mẹ may chờ con lớn
Sẽ mặn môi, nở miệng cười
Xinh xắn thêm chan hòa trong chiếc áo bà ba.
Bài 11.
Ru Con
Đêm khuya trăng tà
Mẹ ru con ngủ
À à ơi! À à ơi!
Ngoan ngoan con nhoẻn miệng cười
Trông con mẹ tưởng như đời nở hoa
Chinh chiến miền xa, cha con, chinh chiến miền xa
Mong sao con trẻ quê nhà được vui.
Ngoan ngoan con nhoẻn miệng cười
Thương con, Mẹ những tơi bời ruột gan
Giông tố lầm than, con ơi, nơi kia giông tố lầm than
Gây nên bao cảnh điêu tàn thảm thương
Mấy đời bánh đúc có xương
Mấy đời giặc Pháp có thương dân mình
Trách ai uốn lưỡi cầu vinh
Bán quê hương nỡ quên tình nước non.
À ạ ơi! À ạ ời!.
Bài 12.
Ru Con
25
Ca dao 02: Điệu hát lý dân ca
Ngồi buồn khuấy nước trong sân
Nước xao trắng lặng
Con ơi mẹ nhớ đến cha con
Mẹ buồn ôi là buồn
................
Mẹ ru ơ con
Ông phụ tình ơ phàng là duyên chi ơ
Bây hỡi chàng là chàng .
Bài 13.
Ôi hỡi chồng là chồng ơi
................
Ôi chi bạc là bạc lắm chồng!
Chi tệ là tệ bấy chồng!
Hãy nín nín đi con con
Hãy ngủ ngủ đi con con
................
Con ời con hỡi
Con hỡi hới hời con
Ru con hời hỡi con
................
Ru con hời hỡi con
Gió mùa Đông phòng không lạnh lẽo
Cảm thương chàng
Thiếp cảm thương chàng
................
Thất thiểu ruột gan
Hỡi chàng là chàng ôi
Hỡi chồng là chồng ôi
26
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chi bạc là bạc lắm chồng!
Chi tệ là tệ bấy chồng!
................
Hãy nín nín đi con con
Hãy ngủ là ngủ đi con con
Con hời con hỡi
Con hỡi hới hời con
Ru con hời hỡi con
Ru con hời hỡi con
................
Ru Con Mùa Đông
Nào ngủ đi con, mùa đông đang tới ngoài hiên
Nào ngủ đi con, mùa đông trên cánh bầy chim
................
Bình yên bình yên giấc nồng
Dịu êm dịu êm đóa hồng
Đòng đưa đòng đưa lá vườn
Ngày mai ngày mai nắng vàng
Tỏa trong giấc mơ xinh
Ngủ đi nhé con ngoan
Nghe mẹ ru, lời ru mùa đông
................
Nào ngủ đi con, vầng trăng lên sáng vành môi
Nào ngủ đi con, vầng trăng thơm ngát làn môi.
Ca dao 02: Điệu hát lý dân ca
27
Chủ đề 03 : Vè con vật, vè nói ngược
Bài 1.
Anh đi làm thợ nơi nao,
Để em gánh đục, gánh bào theo anh.
Cột queo anh đẽo cho ngay,
Anh bào cho thẳng, anh xoay một bề.
Bốn cửa chạm bốn con nghê,
Bốn con nghê đực chầu về xứ đông.
Bốn cửa chạm bốn con rồng,
Ngày thời rồng ấp, tối thời rồng leo.
Bốn cửa chạm bốn con mèo,
Đêm thời bắt chuột, ngày leo xà nhà.
Bốn cửa chạm bốn con gà,
Đêm thì gà gáy, ngày ra bới vườn.
Bốn cửa chạm bốm con lươn
Ngày thì chui ống tối trườn xuống ao.
Bài 2.
Bà già nhể ốc trong nhà,
Con cuốc uống nước, con gà mổ kê.
Nực cười gà nọ mổ kê
Ngựa ăn gò mả, rồng về Bình long.
Núi Đồng Dương, dê chạy giáp vòng,
Ngó ra ngoài biển thấy con cá nằm ngất ngư.
Trai như anh đối lại chừ chừ,
Trầu têm cánh phượng, bỏ khay cừ em đang.
Bài 3.
Bao giờ cho đến tháng ba
28
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ếch cắn cổ rắn, tha ra ngoài đồng.
Hùm nằm cho lợn liếm lông,
Một chục quả hồng nuốt lão tám mươi.
Ông Trăng mà lấy bà trời,
Tháng năm ăn cưới, tháng mười nộp treo.
Con lợn to bằng con mèo,
Làng ăn chẳng hết, đem treo cột đình.
Con voi nằm dưới gậm giường,
Cóc đi đánh giặc, bốn phương nhọc nhằn.
Chuồn Chuồn thấy cám thì ăn,
Lợn kia thấy cám, nhọc nhằn bay qua.
Trời mưa cho mối bắt gà,
Cào cào đuổi cá, chui qua khe rào.
Con cá mày ở dưới ao,
Tao tát nước vào, mày chạy đi đâu.
Ngồi Buồn vác giỏ đi câu,
Được ả Thị Màu, con gái phú ông.
Sông Hồng rộng chẳng tày gang,
Bắc cầu dải yếm, cho chàng sang chơi.
Chơi cho quạt lá long nhài,
Cầu Ô gãy nhịp, thuyền chài bong đinh.
Bao giờ cây cải làm đình,
Bấy giờ hai đứa chúng mình kết duyên.
Bài 4.
Bước sang tháng sáu giá chân,
Tháng một nằm trần, nóng đổ mồ hôi.
Con chuột kéo cày liên hồi,
Con trâu hốc gạo, vào ngồi trong rương.
Ca dao 03: Vè con vật, vè nói ngược
29
Vườn rộng thì thả rau rong,
Ao sâu giữa đồng, vãi cải làm dưa.
Đàn bò bơi lội đến trưa,
Một đàn con vịt đi bừa ruộng nương.
Voi kia nằm ở gầm giường,
Cóc đi đánh giặc bốn phương nhọc nhằn.
Chuồn chuồn thấy cám thì ăn,
Lợn kia thấy cám, vùng vằng bay qua.
Trời mưa cho mối bắt gà,
Đòng đong, cân cấn đuổi cò xôn xao.
Lươn nằm cho chúm bò vào
Một đàn cào cào đuổi bắt cá rô.
Thóc giống đuổi chuột trong bồ,
Đòng đong, cân cấn đuổi cò ngoài ao.
Bài 5.
Cái Bống là cái Bống bang,
Mẹ Bống yêu Bống, Bống càng làm thơ.
Mẹ Bống yêu Bống bao giờ,
Để cho cái Bống làm thơ cả ngày.
……….
Cái Bống là cái Bống bình,
Thổi cơm gánh nước, một mình Bống ơi.
Khách vào, khách hãy ngồi chơi,
Để tôi đi chợ mua vôi ăn trầu.
Hàng trầu đã hết từ lâu,
Hàng vôi còn đợi, bắc cầu mới sang.
……….
Cái Bống đi chợ Cầu Cần,
30
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Thấy ba ông bụt, cởi trần nấu cơm.
Ông thì xới xới, đơm đơm,
Ông thì ứ hự, nồi cơm không còn.
……….
Cái Bống đi chợ Cầu Canh,
Con tôm đi trước, củ hành theo sau.
Con cua lạch đạch theo hầu
Cái chày rơi xuống, vỡ đầu con cua.
……….
Cái bống là cái Bống bang,
Thấy mẹ đi chợ bống càng làm thơ.
Ngày sau Bống đỗ ông đồ,
Đi võng lá sắn, đi dù lá khoai.
……….
Cái bống là cái Bống bình,
Thổi cơm nấu nước, một mình mà thôi.
Rạng ngày có khách đến chơi,
Cơm ăn rượu uống cho vui lòng chồng.
Rạng ngày ăn uống vừa xong,
Tay nhấc mâm đồng, tay trải chiếu hoa.
……….
Cái bống là cái Bống bang,
Ăn cơm bằng sàng, bốc muối bằng vung.
Mẹ giận mẹ vứt xuống sông,
Bơi ra cửa biển lấy chồng lái buôn.
Khát nước thì uống nước nguồn,
Lạc đường thì bảo lái buôn đưa về.
……….
Ca dao 03: Vè con vật, vè nói ngược
31
Cái bống là cái Bống bang,
Con đi lấy sàng, cho mẹ đổ khoai.
Con ăn một, mẹ ăn hai,
Con đi bốc muối, thì khoai chẳng còn.
Con ngồi con khóc nỉ non,
Mẹ cầm cái vọt, con bon ra hè.
Có đánh, thì đánh vọt tre,
Đừng đánh vọt nứa, mà què chân con.
Bài 6.
Cái cò cái vạc cái nông,
Ba con cùng béo vặt lông con nào.
Vặt lông con cuốc cho tao,
Tao nấu tao nướng tao xào tao ăn.
Bài 7.
Cái cò cái vạc cái nông,
Sao mày dẵm lúa nhà ông hỡi cò.
Không, không, tôi đứng trên bờ,
Mẹ con cái diệc đổ ngờ cho tôi.
Không tin ông đến mà coi,
Mẹ con nhà nó, còn ngồi bên kia.
Bài 8.
Cái cò chết tối hôm qua,
Có hai hạt gạo với ba đồng tiền.
Một đồng mua trống mua kèn,
Một đồng mua mỡ, đốt đèn thờ vong.
Một đồng mua mớ rau răm,
Đem về thái nhỏ thờ vong con cò.
Bài 9.
32
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cái cò đi đón cơn mưa (1)
Tối tăm mù mịt, ai đưa cò về?
Cò về đến gốc cây đề,
Thằng Tây nó bắn cò què một chân.
Sớm mai đi chợ Đồng Xuân,
Chú lính mới hỏi sao chân cò què.
Cò rằng, cò đậu ngọn tre,
Thằng Tây nó bắn mới què một chân.
Bài 10.
Cái cò đi đón cơn mưa (2)
Tối tăm mù mịt. ai đưa cò về?
Cò về thăm quán cùng quê
Thăm cha thăm mẹ cò về thăm anh.
Bài 11.
Cái cò đi đón cơn mưa (3)
Tối tăm mù mịt ai đưa cò về?
Cò về đến gốc cây đề,
Giương cung anh bắn, cò về làm chi.
Cò về thăm bác thăm dì,
Thăm cô xứ Bắc, thăm dì xứ Đông.
Cái cò lặn lội bờ sông,
Muốn lấy vợ đẹp, nhưng không có tiền.
Bài 12.
Cái cò là cái cò Con,
Mẹ đi xúc tép, để con ở nhà.
Mẹ đi lặn lội đồng xa,
Mẹ sà chân xuống, phải mà con lươn.
………
Ca dao 03: Vè con vật, vè nói ngược
33
Ông kia, có cái thuyền buồm,
Chở vào rừng rậm, xem lươn bắt cò.
Ông kia, chống gậy lò dò,
Đi vào bụi rậm, xem cò bắt lươn.
Con cò cắp cổ con lươn,
Con lươn cũng cố, quấn quanh cổ cò.
Hai con, cò kéo, lươn co,
Con lươn tụt xuống, con cò bay lên.
………
Cái trai mày há miệng ra,
Cái cò nó mổ muốn tha thịt mày.
Cái cò mày mổ cái trai,
Cái trai quặp lại muốn nhai thịt cò.
Bài 13.
Cài cò là cái cò Kỳ,
Ăn cơm nhà dì, uống nước nhà cô.
Đêm về nó ngáy ô ô,
Chồng yêu chồng bảo : ngáy cho vui nhà.
Đi chợ thì hay ăn quà,
Chồng yêu chồng bảo : về nhà đỡ cơm.
………
Cái cò là cái cò La,
Bắt về làm thịt, lấy ra ba phần.
Miếng lạc thời để phần chồng,
Miếng xương mẹ gặm, miếng lòng phần con.
………
Cái cò là cái cò Quăm
Mày hay đánh vợ, đêm nằm với ai.
34
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Có đánh thì đánh sớm mai,
Đừng đánh chập tối, chẳng ai cho nằm.
Bài 14.
Chiều chiều én liệng cò bay,
Ông Voi bẻ mía, chạy ngay vô rừng.
Vô rừng bứt sợi mây vàng,
Đem về thắt gióng cho nàng đi buôn.
Bài 15.
Chú mèo trèo lên cây cau,
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà?
Chú chuột đi chợ đường xa,
Mua mắm mua muối, giỗ cha chú mèo.
Bài 16.
Chuồn chuồn có cánh thì bay,
Kẻo thằng Cu Tí thò tay bắt chuồn.
Bài 17.
Chuột chê xó bếp không nằm,
Chó chê nhà dột, ra lần bụi tre.
Bài 18.
Cóc chết bao thuở nhái rầu,
Ễnh ương lớn tiếng, nhái bầu dựa hơi.
Cóc chết bỏ nhái mồ côi,
Chẫu ngồi chẫu khóc: chàng ơi là chàng!
Ễnh ương đánh lệnh đã vang
Tiền đâu mà trả nợ làng ngóe ơi .
Bài 19.
Con cá Lóc nằm trên bụi sặc,
Con cò mắc già mà chết,
Ca dao 03: Vè con vật, vè nói ngược
35
Con quạ mua nếp làm chay,
Con cu đánh trống ba ngày,
Con ngỗng thức dậy dọn bày mâm ra.
Cồng cộc ăn cá nghi nga,
Con chim cà cường phải ra ăn mày.
Bài 20.
Con chim mày ở trên cây,
Tao ở dưới đất, mầy bay đường nào?
Con cóc nằm góc bờ ao,
Lăm le nó nuốt ông sao trên trời.
Bài 21.
Con chó chê khỉ lắm lông,
Khỉ lại chê chó ăn dông nằm dài.
Lươn ngắn lại chê trạch dài,
Thờn-bơn méo miệng, chê trai lệch mồm.
Bài 22.
Con cò bay lả bay la (1)
Bay ra cửa bề bay về Đồng Đăng.
Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa,
Có nàng Tô Thị có chùa Tam Thanh.
Ai lên xứ Lạng cùng anh,
Tiếc công cha mẹ sinh thành ra em.
Tay cầm bầu rượu nắm nem,
Mải vui quên hết lời em dặn dò.
Gánh vàng đi dổ Sông Ngô,
Đêm nằm tơ tưởng đi mò sông Tương.
Bài 23.
Con cò bay lả bay la (2)
36
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bay từ cửa tổ bay ra cánh đồng.
Suốt mình trắng nõn như bông,
Gió xuân thỉnh thoảng bay lông trên đầu.
Hỏi cò: Vội vã đi đâu?
Xung quanh mặt nước một mầu bao la .
Cò tôi bay lả bay la,
Bay từ cửa tổ bay ra cánh đồng.
Cha mẹ sinh đẻ tay không,
Cho nên bay khắp tây đông kiếm mồi.
Trước là nuôi cái thân tôi,
Sau nuôi đàn trẻ nên đời cò con.
Một mai khôn lớn vuông tròn,
Rủ nhau bay khắp nước non xa gần.
Kiếm mồi tự lập lấy thân,
Vẻ vang hãnh diện, muôn phần cò con.
Bài 24.
Con cò gặp phải cơn mưa,
Tối tăm mù mịt, ai đưa cò về?
Cò về đến gốc cây đề,
Hỏi sao: đêm tối, cò về làm chi?
Cò đi thăm bác thăm dì
Thăm cha, thăm mẹ, sau thì thăm em.
Bài 25.
Con Cò chết rũ trên cây,
Cò con giở sách xem ngày làm ma.
Cà Cuống uống rượu la đà,
Cóc Nhái trong bụi bò ra lấy phần.
Chào Mào thì đánh trống quân,
Ca dao 03: Vè con vật, vè nói ngược
37
Chim Chích cởi trần, vác mỏ đi rao.
Bài 26.
Con cò, con cốc, con công,
Ba con cùng béo, vặt lông con nào?
Vặt lông con cốc cho tao,
Đem bỏ vào xào, hành mắm hạt tiêu.
Bài 27.
Con cò là con cò vàng,
Muốn đi hát đúm, sợ làng cười chê.
Ai cười lời kẻ thôn quê,
Mà cò ngần ngại đứng lề đường quan.
Hay cò vui câu xẩm xoan,
Thì cò bay đến hân hoan cùng người.
Bài 28.
Con cò lặn lội bờ ao,
Hỡi cô yếm đào, lấy chú tôi chăng?
Chú tôi hay tửu hay tăm,
Hay nước chè đặc, hay nằm ngủ trưa.
Ngày thì những muốn trời mưa,
Đem thì những ước, cho thừa trống canh.
Bài 29.
Con cò lặn lội bờ sông,
Ngày xuân mòn mỏi, má hồng phôi pha.
Em về giục mẹ cùng cha,
Chợ trưa, dưa héo nghĩ mà buồn tênh.
………
Con gà hắn mổ hột kê.
Ngựa ăn gò mả, rồng về Bình Long.
38
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đồng Dương dê chạy giáp vòng,
Ngó về Long Hải, cá nằm ngất ngư.
Em về em lạy mẫu từ,
Rồi vác tay nải, em thì theo anh.
………
Con diều nó đậu bông trang,
Voi ăn núi Tương, rùa bò Đá Quy.
Ngó lên cây lồ ô, con quạ ngủ li bì.
Ngó về sông rạch, tôm đi bạc hà.
Bài 30.
Con cò lấp lé bụi tre,
Sao cò lại muốn lăm le vợ người?
Vào đây ta hát đôi lời,
Để cho cò hiểu sự đời ở ăn.
Sự đời lấy đó làm răn
Để cho cò khỏi băn khoăn sự đời.
Bài 31.
Con cò mà đi ăn đêm,
Đậu phải cành mềm, lộn cổ xuống ao.
Ông ơi ông vớt tôi nao,
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng.
Có xáo thì xáo nước trong,
Đừng xáo nước đục, đau lòng cò con.
Bài 32.
Con Cò mắc gió mà chết (1)
Bìm Bịp ở nhà mua nếp làm chay.
Con Cu gõ mõ ba ngày,
Chào Mào đội mũ, mang giày đọc văn.
Ca dao 03: Vè con vật, vè nói ngược
39
Le Le, Vịt Nước lăng xăng,
Rủ nhau đi tới, bịt khăn cho cò.
Bài 33.
Con Cò mắc gió mà chết (2)
Con Diều xúc nếp làm chay.
Tu hú đánh trống ba ngày,
Con Cu nó dậy nó bày mâm ra.
Con Cuốc nó kêu nó la,
Mẹ nó đi chợ đường xa chưa về.
Bài 34.
Con cò nó hỏi con lươn :
Bớ chị ghe lường muốn tía tui không?
Tía tui lịch sự quá chừng
Cái lưng mốc thít, cái đầu chôm chôm.
Bài 35.
Con cò trắng bạc như vôi,
Cô kia muốn lấy chú tôi thì về.
Chú tôi tôi chẳng mắng chẳng chê,
Thím tôi móc mắt, lôi mề, moi gan.
Bài 36.
Con cò trắng toát như bông,
Muốn nghe hát đúm mà không chịu vào.
Nghĩ gì, cò đậu cành cao,
Nghiêng nghiêng, nghé nghé nửa chào nửa e.
Xuống đây cho ta nhắn nhe,
Đừng đứng trên ấy, gãy tre của làng.
Bài 37.
Con cò…cò bay lả…lả bay la
40
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bay từ... từ cửa phủ,
Bay ra...ra cánh đồng
Tình tính tang, là tang tính tình
Duyên tình rằng, ấy duyên tình ơi,
Rằng có nhớ... nhớ hay chăng?
Rằng có biết... biết hay chăng?.
Bài 38.
Con cóc là cậu ông Trời,
Hễ ai đánh nó thì trời đánh cho.
Con cóc là cậu thầy nho,
Hễ ai nuôi nó, trời cho quan tiền.
Bài 39.
Con cóc trèo trẹo kêu trời,
Cúm núm gõ mõ, than đời bất công.
Nhái bầu lặn hụp phùng mang,
Cá lóc phóng tới, tôm càng thụt lui.
Con mèo rửa mặt bùi ngùi,
Con chó tức giận tới lui sủa hoài.
Bài 40.
Con gà năm móng, con chó huyền đề,
Đừng đem đi bán, đem về mà nuôi.
Dù ai buôn bán ngược xuôi,
Mua gà năm móng mà nuôi chớ nề.
Dù ai buôn bán trăm nghề,
Chẳng bằng nuôi chó, huyền đề bốn chân.
Bài 41.
Con gà tục tác lá chanh,
Con lợn ủn ỉn, mua hành cho tôi.
Ca dao 03: Vè con vật, vè nói ngược
41
Con chó khóc đứng khóc ngồi,
Mẹ ơi đi chợ, mua tôi đồng riềng.
Bài 42.
Con kiến mà leo cành đa,
Leo phải cành cụt, leo ra leo vào.
Con kiến mà leo cành đào,
Leo phải cành cụt, leo vào leo ra.
………
Con kiến mày chạy trong nhà,
Ta đóng cửa lại mày ra đường nào?
Con cá mày ở dưới ao,
Ta tát nước vào, mày chạy nơi nao?.
Bài 43.
Con kiến mày kiện củ khoai,
Mày chê tao khó, lấy ai cho giàu?
Nhà tao chín đụn mười trâu,
Có ao thả cá, có cầu rửa chân.
Cầu nầy là cầu ái ân,
Một trăm con gái, rửa chân cầu nầy.
Có rửa thì rửa chân tay,
Chớ rửa lông mày, chết cá ao anh.
Bài 44.
Con mèo bắt chuột trên trang,
Chó luốc bắt nhái dưới sàn chun lên.
………
Con mèo con chuột có lông,
Ống tre có mắt, nồi đồng có quai.
………
42
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Con mèo, con mẻo, con meo,
Vồ con chuột béo, nhảy leo xà nhà.
………
Con mèo con mẻo con meo
Ai dạy mày trèo mầy chẳng dạy tao.
………
Con mèo con mẻo con meo,
Muốn ăn thịt chuột thì leo xà nhà.
Con chó nhắn nhủ con gà,
Đừng vào bới bếp đừng ra phá vườn.
………
Con mèo đánh bể nồi rang
Con chó chạy lại, chịu mang lấy đòn.
………
Con mèo mà trèo cây cau,
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà.
Chú chuột đi chợ đàng xa,
mua mắm mua muối giỗ cha con mèo.
………
Con mèo nằm bếp ro ro,
Ít ăn nên mới ít lo, ít làm.
Con ngựa đi Bắc về Nam,
Mạnh ăn nên phải mạnh làm mạnh lo.
………
Con mèo trèo lên cây vông,
Con chó đứng dưới ngó mong con mèo.
Mèo rằng, sao chó chẳng theo?
Lên đây mèo sẽ, dạy leo cho mà.
Ca dao 03: Vè con vật, vè nói ngược
43
………
Con mèo, con chuột lom xom
Để em tao ngủ bây dòm làm chi.
Bài 45.
Con quạ bay xa, bay qua vườn hoa nghỉ mát,
Con hạc đậu lầu vàng, nghỉ mát kêu sương.
Nhạn kêu tiếng nhạn đau thương,
Đêm năm canh nhớ bạn, ngày thường nhớ em.
Bài 46.
Con quạ nó đứng bờ sông
Nó kêu bớ má đừng lấy chồng bỏ con.
Con quạ nó đứng đầu non,
Nó kêu bớ má thương con hãy về.
………
Con quạ nó đứng đầu cầu,
Nó kêu bớ má têm trầu khách ăn.
………
Con quạ nó đứng chuồng heo,
Nó kêu bớ má bánh bèo chín chưa?
………
Con quạ tha lá lợp nhà,
Con cu chẻ lạt, con gà đựng phên.
Bài 47.
Con quốc kêu réo trên ngàn,
Gà rừng táo tác, gọi con tha mồi.
Lạnh lùng thay, láng giềng ôi!
Láng giềng lạnh ít sao tôi lạnh nhiều.
Bài 48.
44
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Con trâu có một hàm răng,
Ăn cỏ đất bằng, uống nước bờ ao.
Hồi nào mầy ở với tao,
Bây giờ mầy chết, cầm dao xẻ mầy.
Thịt mày tao nấu món nầy
Nấu xào, nấu xáo, rồi bầy món ra.
Sừng mầy tao tiện con cờ,
Cán dao, cán mác, lược dầy, lược thưa.
Bài 49.
Con ve kêu, trên cành mít mục,
Con sùng nó đục, trên nhánh cây đa.
Bớ người có mẹ không cha,
Vô đây kết nghĩa giao hòa cùng anh.
Bài 50.
Đàn ai khéo gảy tính tinh,
Một đoàn con cá nược, lặn gành nó nghe.
Đầu gành có con ba ba,
Kẻ kêu con trạch, người la con rùa.
Bài 51.
Diều hâu mày liệng cho tròn,
Đến mai tao gả gà con cho mày.
Gà con tao để tao nuôi,
Tao gả con chó cụt đuôi cho mày.
Bài 52.
Đồng ếch đồng ác con đã về đây,
Giường chiếu chẳng có, thiệt thay trăm đàng.
Ban ngày ếch ở trong hang,
Đêm khuya thanh vắng xớ xang ra ngoài.
Ca dao 03: Vè con vật, vè nói ngược
45
Trời cho quan tướng nhà trời,
Thắt lưng bó đuốc tìm tôi làm gì.
Tìm tô bắt bỏ vào thời,
Tôi kêu ì ọp, chàng rời tôi ra.
Sáng rạng ngày ra,
Con dao, cái thớt, xách mà đem băm.
Ba thằng cầm đũa nhăm nhăm,
Thằng gắp miếng thịt, thằng nhằm miếng da.
Một thằng gắp miếng tù và,
Nó thổi phì phà nó lại khen ngon.
Bài 53.
Dù ai buôn bán trăm nghề,
Không bằng nuôi chó huyền đề bốn chân.
Chó khôn tứ túc huyền đề
Tai thì hơi cụp, đuôi thì cong cong.
Bài 54.
Giương cung sắp bắn Phượng Hoàng,
Chẳng may gặp phải một đàn chim di.
Lấy sào mà đuổi nó đi,
Nó kêu ríu rít, kẻo thì diếc tai.
Bài 55.
Không thèm ăn gỏi cá mè,
Không thèm nói với một bè trẻ ranh.
Không thèm ăn gỏi cá muơng,
Không thèm nói với những phường ươn thây.
Không thèm ăn gỏi cá chầy,
Không thèm nói với thằng thầy mầy đâu.
Bài 56.
46
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Mặt trời lặn xuống bờ ao,
Có con cò mẹ bay vào bay ra.
Cò con đi học đường xa,
Thẩn thơ chỗ nọ la cà chỗ kia.
Đi đâu mà chẳng chịu về,
Cơm canh mẹ đợi còn gì là ngon.
Bài 57.
Một đàn cò trắng bay qua,
Thấy đám hát đúm, muốn sa xuống chào!
Cò ơi! cò ở phương nào,
Xuống đây chúng chị hóa trao câu này.
Xuống đây ăn miếng trầu cay,
Ăn trầu nghe hát cả ngày lẫn đêm.
Bài 58.
Ngó lên trời, thấy cục mây bạch,
Ngó xuống vàm rạch, thấy cá trạch đỏ đuôi.
Nước chảy xuôi, con cá bơi lội ngược,
Nước chảy ngược, con cá nược lội theo.
Con cá heo nó khóc, con cá lóc nó sầu.
Phải chi ngoài biển có cầu,
Anh ra anh vớt mảng sầu cho em.
Bài 59.
Ông Trăng mà lấy bà Trăng,
Đẻ được con rắn thằn lằn cụt đuôi.
Ông Trăng bảo để mà nuôi,
Bà Trăng đặp chết đem vùi đống tro.
Ông Trăng bảo để mà kho,
Bà Trăng đặp chết đem cho láng giềng.
Ca dao 03: Vè con vật, vè nói ngược
47
Có kho thì kho với riềng,
Đừng kho với ớt tốn tiền uổng công.
Bài 60.
Ru con con ngủ cho lành,
Cho mẹ gánh nước, rửa bành cho voi.
Muốn coi lên núi mà coi.
Coi Bà Triệu Tướng, cưỡi voi đánh cồng.
Bài 61.
Sáng mai mang cuốc ra vườn,
Cuốc kêu, cuốc hát bên cồn U..O..
Cuốc kêu tiếng nhỏ tiếng to
Nửa thương phần cuốc, nửa lo phận mình.
Bài 62.
Thằng cuội ngồi gốc cây đa,
Để trâu ăn lúa gọi cha ời ời.
Cha còn cắt cỏ trên trời,
Mẹ còn cưỡi ngựa đi mời quan viên.
Ông thời cầm bút cầm nghiên,
Ông thời cầm liềm đi hái lá đa.
Bài 63.
Tò vò mày nuôi con nhện,
Mai sau nó lớn, nó quện nhau đi.
Tò vò ngồi khóc tỉ ti,
Nhện ơi nhện hỡi mày đi đàng nào?.
Bài 64.
Tới đây không hát thì hò,
Không phải con Cò, ngóng cổ mà nghe.
(Trai đáp) Con cò nó đậu cành tre,
48
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Có đâu dưới thấp mà nghe anh hò.
Bài 65.
Trâu ai buộc ngõ ông Cai,
Hoãn ai mà lại đeo tai bà Nghè.
Ngựa ai buộc ngõ ông Nghè,
Gà ai gáy ở đầu hè ông Cai.
Bài 66.
Vào vườn xem khỉ hái hoa,
Xem voi đánh sáp, xem gà nhuộm răng.
Xuống sông xem cá đấu roi,
Xem tôm quần thảo, xem trai trở mình.
Bao giờ cho chuối có cành,
Cho sung có nụ, cho hành có hoa.
Bao giờ cho khỉ đeo hoa,
Cho voi đánh sáp, cho gà nhuộm răng.
Ca dao 03: Vè con vật, vè nói ngược
49
Chủ đề 04 : Hiếu thảo và tình nghĩa
Bài 1.
Ai về thăm mẹ quê ta,
Chiều nay có đứa con xa nhớ thầm.
Bầm ơi! có rét không bầm,
Heo heo gió núi, lâm thâm mưa phùn.
Bầm ra ruộng cấy bầm run,
Chân lội dưới bùn, tay cấy mạ non.
Mạ non bầm cấy mấy đon,
Ruột gan bầm lại thương con mấy lần.
Mưa phùn ướt áo tứ thân,
Mưa bao nhiêu hạt, thương bầm bấy nhiêu.
Bầm ơi! sớm sớm chiều chiều,
Thương con bầm chớ lo nhiều bầm nghe.
Con đi trăm núi ngàn khe,
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.
Con đi đánh giặc mười năm,
Chưa bằng gian khổ đời bầm sáu mươi.
Con ra tiền tuyến xa xôi,
Yêu bầm yêu nước, cả đôi mẹ hiền.
Nhớ thương con, bầm yên tâm nhé.
Mẹ của con, mẹ vệ quốc quân.
Con đi xa cũng như gần,
Anh em đồng chí quây quần bên con.
Bầm yêu con, yêu luôn đồng chí,
Bầm quý con, bầm quý anh em.
Bầm ơi! liền khúc ruột mềm,
50
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Có con có mẹ, có thêm đồng bào.
Con đi mỗi bước gian lao,
Xa bầm nhưng lại có bao nhiều bầm.
Bao cụ già, từ tâm như mẹ,
Yêu quý con, như đẻ con ra.
Cho con nào áo nào quà,
Cho củi con sưởi, cho nhà con ngơi.
Con đi con lớn lên rồi,
Chỉ thương bầm ở nhà ngồi nhớ con.
Nhớ con bầm nhé đừng buồn,
Giặc tan con lại sớm hôm cùng bầm.
Mẹ già tóc bạc hoa râm,
Chiều nay chắc cũng nghe thầm tiếng con.
(Bầm ơi - Tố Hữu).
Bài 2.
Ăn chi ngon bằng cơm với cá,
Ai thương bằng tình mẹ thương con.
Bao giờ cá lý hoá long,
Đền ơn cha mẹ ẵm bồng… ngày xưa.
Bài 3.
Anh em nào phải người xa,
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân.
Yêu nhau như thể tay chân,
Anh em hòa thuận, hai thân vui vầy.
Bài 4.
Anh em trai ở nhau mãn đại,
Chị em gái ở nhau một thời.
Dù ai nói ngược nói xuôi,
Ca dao 04: Hiếu thảo và tình nghĩa
51
Ta đây vẫn giữ đạo trời khăng khăng.
Bài 5.
Ba năm bú mớm con thơ,
Kể công cha mẹ, biết cơ ngần nào.
Dạy rằng chín chữ cù lao,
Bể sâu không ví, trời cao không bì.
Bài 6.
Bảo vâng, gọi dạ, con ơi,
Vâng lời sau trước, con thời chớ quên.
Công cha, nghĩa mẹ, khôn đền,
Vào thưa, ra gửi, mới nên con người.
Bài 7.
Biển cạn, lời nguyền không cạn,
Núi lở non mòn, nghĩa bạn không quên.
Đường mòn sáng xuống chiều lên,
Dặn ai hãy nhớ đừng quên nghĩa tình.
Bài 8.
Biết nhau từ thuở hàn vi,
Dù phải lận đận khi đi khi về.
Nhớ xưa cùng học một nghề,
Cùng thầy cùng bạn chớ hề quên nhau.
Bài 9.
Cá đối nằm trên cối đá,
Chim đa đa đậu nhánh đa đa
Chồng gần sao không lấy lại lấy chồng xa,
Lỡ mai cha yếu mẹ già,
Chén cơm ai đỡ, tách trà ai bưng.
Bài 10.
52
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cầu nào cao, bằng cầu danh vọng,
Nghĩa nào trọng, bằng nghĩa chồng con?
Vì đâu nước chảy đá mòn,
Xa nhau nghìn dặm, lòng còn nhớ thương.
Bài 11.
Cây khô chưa dễ mọc chồi,
Bác mẹ chưa dễ ở đời với ta.
Non xanh bao tuổi mà già,
Bởi vì sương tuyết hóa ra bạc đầu.
Bài 12.
Cha mẹ giàu, con thong thả,
Cha mẹ nghèo, con vất vả gian nan.
Sớm mai lên núi đốt than,
Chiều về xuống biển đào hang bắt còng.
Bài 13.
Cha mẹ tôi, sinh tôi là gái,
Biết bao giờ, trả ngãi mẹ cha.
Lạy mẹ cha, con đà lỗi đạo,
Biết ngày nào, trả thảo mẹ cha.
Than rằng là đạo mẹ cha,
Con trai con gái, cũng là một thương.
Bài 14.
Cầu ao dài, bao nhiêu nhịp,
Em đi cho kịp, kẻo mẹ trông chờ.
Mẹ già nắng sớm chiều mưa,
Muốn con khôn lớn cậy nhờ mai sau.
Bài 15.
Cơm cha cơm mẹ đã từng,
Ca dao 04: Hiếu thảo và tình nghĩa
53
Con đi làm mướn, kiếm lưng cơm người.
Cơm người khổ lắm, mẹ ơi!
Chả như cơm mẹ vừa ngồi vừa ăn.
Bài 16.
Còn cha còn mẹ thì thơm,
Không cha không mẹ, như đờn đứt dây.
Đờn đứt dây còn xoay còn nối,
Con mất mẹ rồi con phải mồ côi.
Bài 17.
Cuốc kêu khắc khoải mùa hè,
Làm thân con gái phải nghe lời chồng.
Sách có chữ phu xướng phụ tòng,
Làm thân con gái lấy chồng xuất gia.
Lấy em về thờ mẹ kính cha,
Thờ cha kính mẹ ấy là người ngoan.
Bài 18.
Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
Con ơi muốn nên thân người,
Lắng tai nghe lấy những lời mẹ cha:
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.
Bài 19.
Công sinh dục bằng công tạo hóa,
Có mẹ cha sau mới có chồng.
Em nhớ khi dìa dắt ẵm bồng
Nay em lao khổ, ẵm bồng không than.
Bài 20.
54
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đã từng trên thẳm dưới sâu,
Dưới chân đỉa cắn, trên đầu sương bay.
Trông cho tháng tháng ngày ngày,
Áo mẹ dầu vá mong đầy cơm con.
Bài 21.
Đường đi cát nhỏ cỏ mòn,
Mấy lời anh nói, em còn ghi xương.
Liệu bề thương được thì thương,
Đừng gây rồi bỏ, thế thường cười chê.
Một ngày cũng nghĩa phu thê,
Trăm năm ghi tạc lời thề cùng nhau.
Đứt tay một chút còn đau,
Huống chi nhân nghĩa, lìa nhau sao đành?.
Bài 22.
Hòn đá đóng rong, vì dòng nước chảy,
Hòn đá bạc đầu, vì bởi sương sa.
Em thương anh, không dám nói ra,
Sợ mẹ bằng biển, sợ cha bằng trời.
Anh với em cũng muốn kết đôi,
Sợ vầng mây bạc trên trời mau tan.
Bài 23.
Khôn ngoan nhờ ấm cha ông,
Làm nên phải nhớ tổ tông ông bà.
Đạo làm con, con chớ hững hờ,
Phải đem hiếu kính mà thờ từ nghiêm.
Bài 24.
Làm trai nết đủ trăm đường,
Trước tiên điều hiếu, đạo thường xưa nay.
Ca dao 04: Hiếu thảo và tình nghĩa
55
Công cha, đức mẹ cho dày,
Cưu mang trứng nước, những ngày ngây thơ.
Nuôi con khó nhọc đến giờ,
Trưởng thành con phải biết thờ hai thân.
Thức khuya dậy sớm cho cần,
Quạt nồng ấp lạnh, giữa phần đạo con.
Bài 25.
Mang nặng đẻ đau, cưu mang chín tháng,
Nghĩa mẹ bằng trời, sông cạn nuôi con.
Đói cơm, rách áo, ruột mẹ héo hon,
Khi con no ấm,
Mà mẹ vẫn chưa trọn lòng thảnh thơi.
Bài 26.
Mất mẹ mất cha, thật là khó kiếm.
Chứ đạo vợ chồng, chẳng hiếm chi nơi.
Cúng lễ lúc chết tế ruồi,
Sao bằng lúc sống ngọt bùi là hơn.
Bài 27.
Mẹ cha như nước như mây,
Làm con phải ở cho tày lòng son.
Con có làm ra của vạn tiền trăm,
Con ơi, hãy nhớ lúc con nằm trong nôi.
Bài 28.
Mẹ già như chuối chín cây,
Sao đấy chẳng liệu, cho đây liệu cùng.
Khế với sung, khế chua sung chát,
Mật với gừng, mật ngọt gừng cay,
Đấy với đây, chẳng duyên thì nợ,
56
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đấy với đây, chẳng vợ thì chồng.
Dây tơ hồng, chẳng xe đã mắc,
Rượu quỳnh tương, chưa nhắp đã say.
Lo đêm rồi lại lo ngày,
Ở sao hiếu thảo, cho tày phận con.
Bài 29.
Mẹ già như mẹ già tôi,
Tôm he bóc nõn, tôi nuôi mẹ già.
Bao giờ thuyền đổ sao ba,
Thì anh nuôi lấy mẹ già cùng em.
Bài 30.
Mẹ mong con đẹp lứa đôi,
Con xin được tỏ đôi lời đục trong:
Lấy nhau lòng hiểu được lòng,
Tình kia mới được đượm nồng dài lâu.
Ví chưng mẹ trót nhận trầu,
Bắt con ngậm miệng, cúi đầu vâng theo.
Lấy người chẳng biết, chẳng yêu
Sống sao cho mãi, bóng chiều trăm năm
Dù nay muốn đứt tơ tằm
Mẹ thương thì sự lỡ lầm đã qua.
Bài 31.
Mẹ nuôi con bấy lâu rồi,
Nuôi con cho đến thành người mới đang.
Miệng ru con, mắt nhỏ hai hàng,
Nuôi con càng lớn, mẹ càng thêm lo.
Bài 32.
Mọi hôm mẹ thích vui chơi,
Ca dao 04: Hiếu thảo và tình nghĩa
57
Hôm nay mẹ chẳng nói cười được đâu.
Lá trầu khô giữa cơi trầu,
Truyện Kiều gấp lại trên đầu bấy nay.
Cánh màn khép mỏng cả ngày,
Ruộng vườn vắng mẹ, cấy cày sớm trưa.
Nắng mưa từ những ngày xưa,
Lặn trong đời mẹ đến giờ chưa tan.
Khắp người đau buốt nóng ran,
Mẹ ơi! cô bác xóm làng đến thăm,
Người cho trứng, người cho cam
Và anh y sỹ đã mang thuốc vào.
Sáng nay trời đổ mưa rào,
Nắng trong trái chín, ngọt ngào bay hương.
Cả đời đi gió đi sương,
Bây giờ mẹ lại lần giường tập đi.
Mẹ vui con có quản gì,
Ngâm thơ kể chuyện, rồi thì múa ca.
Rồi con diễn kịch giữa nhà,
Một mình con đóng cả ba vai chèo.
Vì con mẹ khổ đủ điều,
Quanh đôi mắt mẹ đã nhiều nếp nhăn.
Con mong mẹ khỏe dần dần,
Ngày ăn ngon miệng đêm nằm ngủ say.
Rồi ra đọc sách cấy cày,
Mẹ là đất nước tháng ngày của con.
Bài 33.
Một hòn đắp chẳng nên non,
Ba hòn chụm lại nên cồn Thái Sơn.
58
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Một cây làm chẳng nên non,
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
Bài 34.
Một mai cá Chép hóa rồng,
Đền ơn cha mẹ có công sinh thành.
Sinh thành dưỡng dục cù lao,
Lấy chi báo hiếu mâm cao cỗ đầy.
Bồng lên đặt xuống, chàng rày lớn khôn.
Bây giờ đặng chữ cầu hôn,
Ơn cha chưa trả sao anh nôn kết nguyền.
Bài 35.
Một năm một tuổi nó đuổi xuân đi,
Cái già xồng xộc, nó thì theo sau!
Vì sương nên núi bạc đầu,
Vì trời mưa nắng, cho rầu rĩ hoa.
Bài 36.
Mùa đông môi xám như chì,
Mùa hè dạ sậm khác gì hòn than.
Áo manh che trận gió hàn,
Đầu trần nắng lửa, mưa chan dãi dầu.
Ối mẹ đâu, ối cha đâu,
Đi đâu mà bắt con hầu người ta.
Tưởng tình nghĩa mẹ công cha
Chưa đền chút đỉnh xót xa dạ này.
Bài 37.
Ngậm đắng nuốt cay, thương thay lòng mẹ,
Bên ướt mẹ nằm, bên ráo con lăn.
Con ăn con ngủ, mẹ đỡ băn khoăn
Ca dao 04: Hiếu thảo và tình nghĩa
59
Khi con trở trời hơi gió,
Mẹ chẳng an tâm chút nào.
Bài 38.
Ngày nào em bé cỏn con,
Bây giờ em đã lớn khôn thế này.
Cơm cha, áo mẹ, công thầy,
Nghĩ sao cho bõ những ngày ước ao.
Bài 39.
Ngó lên trời thấy cặp cu đang đá,
Ngó về Rạch Giá thấy cặp cá đang đua.
Anh về lập miểu thờ vua,
Lập trang thờ mẹ, lập chùa thờ cha.
Bài 40.
Nguồn ân bể ái hẹn hò,
Một ngày nên nghĩa, chuyến đò nên quen.
Công cha nghĩa mẹ thiếp đền,
Xin chàng đừng có kết duyên chốn nào!
Xin đừng đứng thấp trông cao,
Xin đừng tơ tưởng chốn nào hơn đây!
Xin đừng tham gió bỏ mây,
Tham vườn táo rụng, bỏ cây nhãn lồng.
Bài 41.
Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Người trong một nước phải thương nhau cùng.
Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
………
Nhiễu điều phủ lấy giá gương,
60
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Người trong một nước phải thương nhau cùng.
Phu thê trong nghĩa tương phùng,
Chăn loan, gối quế, chữ tùng cùng ai.
Bài 42.
Non nào cao bằng non Sơn Thái,
Nghĩa nào nặng bằng nghĩa cha con.
Ví dù cách trở nước non,
Ví dù cách mặt lòng mẹ vẫn còn thương Con.
Bài 43.
Nuôi con cho được vuông tròn,
Mẹ thầy dầu dãi, xương mòn gối long.
Con ơi, cho trọn hiếu trung!
Thảo ngay một dạ, kẻo luống công mẹ thầy.
Bài 44.
Ở cho có nghĩa có nhân,
Cây đức lắm chồi người đức lắm con.
Ba vuông sánh với bảy tròn,
Đời cha nhân đức đời con sang giàu.
Bài 45.
Ơn cha rộng thênh thênh như biển,
Nghĩa mẹ dày dằng dặc bằng sông.
Thấy em phận gái chưa chồng,
Dầm sương dãi nắng nên lòng anh thương.
Bài 46.
Phải duyên phải nợ thì theo,
Không phải duyên nợ, vàng đeo mặc vàng.
Dầu mà anh có nên quan,
Hiển vinh mình bạn, đây nàng cũng không.
Ca dao 04: Hiếu thảo và tình nghĩa
61
Em kiếm nơi mô, có nghĩa vợ chồng,
Ơn cha nghĩa mẹ, đạo đồng em theo.
Bài 47.
Tai nghe mõ đánh Tân Kiều,
Mất em, anh kiếm suốt chiều hôm qua.
Mất em anh kiếm còn ra,
Mất chút mẹ già, kiếm chẳng đặng đâu.
Bài 48.
Thờ cha kính mẹ hết lòng,
Ấy là chữ Hiếu dạy con luân thường.
Chữ để nghĩa là chữ nhường,
Nhường anh nhường chị, lại nhường người trên.
Ghi lòng tạc dạ chớ quên,
Con em phải giữ lấy nền con em.
Bài 49.
Trời xanh bãi biển cũng xanh,
Để coi bông cúc ngã nhành về đâu.
Bông Ngâu rụng xuống gốc ngâu,
Lòng thương người nghĩa đâu đâu cũng tìm.
Ngó lên trăng xéo lưỡi liềm,
Bởi người nghĩa lỗi niềm mẹ cha.
Bài 50.
Trưa hè bên chiếc võng đưa,
Mẹ ru con ngủ, giữa trưa bóng tròn.
Đức mẹ nặng nề…
Là con nhớ công cha…
Công cha, đức mẹ cao dày,
Cưu mang trứng nước những ngày ngây thơ.
62 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Nuôi con khó nhọc đến giờ,
Trưởng thành con phải biết thờ song thân.
Trưa hè bên chiếu võng đưa,
Mẹ ru con ngủ, giữa trưa nắng vàng.
Chim trời ai dễ đếm lông,
Nuôi con ai nỡ, kể công tháng ngày.
Bài 51.
Trứng rồng lại nở ra rồng,
Hạt thông lại nở cây thông rườm rà.
Có cha có mẹ, mới có ta,
Làm nên thời bởi mẹ cha vun trồng.
Khôn ngoan nhờ ấm ông cha,
Làm nên phải đoái tổ tông phụng thờ.
Đạo làm con, chớ hững hờ,
Phải đem hiếu kính mà thờ từ nghiêm.
Bài 52.
Vai mang khăn gói qua sông,
Cúi đầu lạy mẹ, thương chồng phải theo.
Thuyền bổng giờ lại về đông,
Con đi theo chồng, để mẹ cho ai?
Mẹ già đã có con trai,
Con là phận gái dám sai chữ tòng.
Chỉ thề nước bể non xanh,
Theo nhau cho trọn tử sinh cũng đành.
Trời cao bể rộng mông mênh,
Ở sao cho trọn tấm tình phu thê.
Trót đã ngọc ước vàng thề,
Dẫu rằng cách trở sơn khê cũng liều.
Ca dao 04: Hiếu thảo và tình nghĩa
63
Vì dầu cá bống hai mang,
Cá trê hai ngạnh, tôm càng sáu râu.
Tôm càng lột vỏ bỏ đuôi,
Giã gạo cho trắng mà nuôi mẹ già.
Bài 53.
Vợ chồng như nước với phi,
Mở ra đậy lại mất đi đằng nào.
Ai ơi muốn hưởng lộc trời,
Trước thờ cha mẹ, sau thờ vợ con.
Bài 54.
Vui đâu bằng hội đề danh,
Nghề nào bằng nghiệp, học hành là hơn.
Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy xuôi.
Phu nhân thì có công nuôi,
Toàn gia hưởng phúc, lộc trời ban ơn.
Mừng nay thái vũ xuân hồi,
Miệng dâng câu hát, hoan bồi cuộc vui.
64
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chủ đề 05 : Khuyên răn và dạy bảo
Bài 1.
Ai lên Hương Tích cảnh thiền,
Dừng chân chiêm bái tôi khuyên đôi lời :
Hãy tin tiềm lực con người
Đừng trông, đừng đợi trên đời ngoài ta.
Cũng đừng học thói kiêu sa,
Khiêm cung cẩn trọng mới là chính tâm.
Bài 2.
Ai mang con sáo sang sông,
Để cho con sáo sổ lồng bay cao.
Bay cao thời mặc bay cao,
Lưới trời lồng lộng thoát nào đặng đâu.
Bài 3.
Ai ơi! chí ở cho bền,
Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai!
Dù ai nói Đông nói Tây,
Ta đây vẫn vững như cây giữa rừng.
Bài 4.
Ai ơi! Phải nghĩ trước sau,
Đừng tham lắm của nhà giàu làm chi!
Làm thì xem chẳng ra gì.
Làm tất làm tả, nói thì điếc tai.
Đi ngủ thì hết canh hai,
Thức khuya dậy sớm, mình ai dãi dầu.
Sớm về đi cắt cỏ trâu,
Đưa về lại bảo: ngồi đâu không đầy?
Ca dao 05: Khuyên răn và dạy bảo
65
Hết mẹ rồi lại đến thầy,
Gánh cỏ có đầy cũng nói rằng vơi.
Nói thì nói thật là dai,
Lắm câu chua cạnh, đắng cay trăm chiều.
Phận em là gái nhà nghèo,
Lấy phải chồng giàu, ai thấu cho chăng!
Nói ra đau đớn trong lòng
Chịu khổ, chịu sở hình dong điêu tàn.
Bài 5.
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Có bát cơm đầy, nhớ đến nhà nông.
Đường đi cách bến cách sông,
Muốn qua giòng nước, nhờ ông lái đò.
Bài 6.
Anh đã có vợ sau lưng.
Có con trước mặt anh đừng chơi hoa.
Chơi hoa tan cửa nát nhà,
Lìa con bỏ vợ chơi hoa làm gì?.
Bài 7.
Bồng bồng, bống bống, bông bông
Lớn lên con phải cố công học người.
Học là học đạo học đời,
Con đừng lêu lổng kẻ cười, người chê.
Bài 8.
Cá trong lờ đỏ hoe con mắt,
Cá ngoài lờ ngúc ngắc muốn vô.
Tung tăng như cá trong lờ,
Trong ra không được, ngoài ngờ là vui.
66
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 9.
Chim khôn đậu nóc nhà quan,
Trai khôn tìm vợ, gái ngoan tìm chồng.
Trai khôn tìm vợ chợ đông,
Gái ngoan tìm chồng ở chốn ba quân.
Bài 10.
Chớ tham ngồi mũi thuyền rồng.
Tuy rằng tốt đẹp nhưng chồng người ta.
Chớ tham vóc lĩnh trừu hoa,
Lấy chồng làm lẽ người ta giày vò.
Bài 11.
Chớ thấy sóng cả mà lo,
Sóng cả mặc sóng, chèo cho có chừng.
Làm người phải biết đắn đo,
Phải cân nặng nhẹ, phải dò nông sâu.
Bài 12.
Chưa học bò, đã lo học chạy.
Vén mây mù, mới thấy trời xanh.
Gươm linh sứt cán còn trành,
Bình hương dẫu vỡ mẻ sành còn thơm.
Bài 13.
Có tiền dại cũng thành khôn,
Kẻ nịnh người tôn: thưa ông bẩm cụ
Không tiền khôn cũng thành ngu,
Kẻ oán người thù, thằng nọ, bố kia.
Bài 14.
Con ơi! con nín mẹ ru,
Cha con còn ở biên khu chưa về.
Ca dao 05: Khuyên răn và dạy bảo
67
Con ơi đừng khóc ủ ê,
Đợi cha con về chung hưởng tự do.
Bài 15.
Con ơi! mẹ bảo con này.
Học buôn học bán, cho tày người ta.
Con đừng học thói chua ngoa,
Họ hàng ghét bỏ, người ta chê cười.
Dù no dù đói cho tươi,
Khoan ăn bớt ngủ, liệu bài cho toan.
Phòng khi đóng góp việc làng,
Đồng tiền bát gạo, lo toan cho chồng.
Trước là đắc nghĩa cùng chồng,
Sau là giòng họ cũng không chê cười!
Con ơi, nhớ bấy nhiêu lời!.
Bài 16.
Con ong làm mật yêu hoa.
Con cá bơi yêu nước, con chim ca yêu trời/
Con người muốn sống con ơi!
Phải yêu đồng chí, yêu người anh em.
Một ngôi sao chẳng sáng đêm,
Một thân lúa chín, chẳng nên mùa vàng.
Một người đâu phải dân gian,
Sống trong một đốm, lửa tàn mà thôi!
Núi cao bởi có đất bồi,
Núi chê đất thấp, núi ngồi ở đâu?
Trăm dòng sông đổ biển sâu,
Biển chê sông đục, biển đâu nước về?
Tre già yêu lấy măng non,
68
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chắt chiu như mẹ yêu con tháng ngày.
Mai sau con lớn nên người,
Hai tay ôm cả giang sơn đất trời.
Bài 17.
Cứ trong nghĩa lý luân thường,
Làm người phải giữ kỷ cương hàng đầu.
Đừng cậy khỏe chớ khoe giàu,
Trời kia còn ở trên đầu chúng ta.
Bài 18.
Cũng thì bạn gái với nhau,
Gánh nước một bàu, đôi đục đôi trong.
Đôi mô khéo múc thì trong,
Đôi mô vụng múc, những rong cùng bùn.
Bài 19.
Đời người hữu tử, hữu sinh,
Sống cho xứng đáng, thác dành tiếng thơm.
Làm sao như quế trên non,
Trăm năm khô mục, vẫn còn thơm tho.
Bài 20.
Đời người như cánh phù du.
Sớm còn tối mất, công phu lỡ làng.
Chữ Nhẫn là chữ tương vàng,
Ai mà Nhẫn được thì càng sống lâu.
Bài 21.
Được voi to, trâu bò chẳng kể,
Hoa lan, hoa huệ, mới kể là hoa.
Một lời đã trót nói ra,
Dẫu cho bốn ngựa, khó mà đuổi theo.
Ca dao 05: Khuyên răn và dạy bảo
69
Em thì canh cửi việc nhà.
Nuôi anh ăn học, đăng khoa bảng vàng.
Trước là vinh hiển tổ đường,
Bõ công đèn sách, lưu hương con nhà.
Rước vinh quy, về nhà bái tổ,
Ngả trâu bò làm lễ tế vua,
Họ hàng ăn uống say sưa,
Hàng Tổng, hàng Huyện, mừng cho ông Nghè.
Bài 22.
Gái thì lo việc trong nhà,
Khi vào canh cửi, khi ra thêu thùa.
Trai thì đọc sách ngâm thơ,
Dùi mài kinh sử, để chờ kịp khoa.
Mai sau nối được nghiệp nhà,
Trước là báo hiếu, sau là vinh thân.
Bài 23.
Kẻ ăn người ở trong nhà,
Sớm khuya công việc đỡ ta nhọc nhằn.
Thương người đày đọa chút thân,
Chớ nên ngược đãi lòng nhân mới là.
Bài 24.
Khoẻ như voi không coi cũng ngã,
Tránh nơi bẫy thả, gặp giá bẫy treo.
Chớ khinh thân phận bọt bèo,
Đến khi nước lụt, bèo trèo lên trên.
Bài 25.
Khuyên đừng trai gái hoang tàng,
70
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Khuyên đừng chè rượu, nữa mang tiếng cười.
Cũng đừng cờ bạc đua chơi,
Sao cho sự nghiệp, ra người trượng phu.
Làm sao nên tiếng danh nho,
Thần trung hiếu tử để cho khen cùng.
Bài 26.
Làm trai chí ở cho bền,
Tu nhơn tích đức để bên dạ nầy.
Có tiên thì hậu mới hay,
Có trồng cây đức, mớ dày nền nhân.
Làm trai quyết chí tu thân,
Rồi ra gặp hội phong vân có ngày.
Rồi ra có đó có đây,
Sơn lâm há dễ một cây nên rừng.
Sinh ra ở chốn non tùng,
Trở về dương thế, bạn cùng người ngoan.
Bài 27.
Làm trai đứng ở trên đời,
Sao cho xứng đáng, giống nòi nhà ta.
Ghé vai gánh vác sơn hà,
Sao cho tỏ mặt, mới là trượng phu.
Bài 28.
Làm trai lấy được vợ hiền,
Như cầm đồng tiền, mua được miếng ngon.
Phận gái lấy được chồng khôn,
Như chĩnh vàng cốm, đem chôn trong nhà.
Bài 29.
Làm trai quyết chí tu thân,
Ca dao 05: Khuyên răn và dạy bảo
71
Công danh chớ vội, nợ nần chớ lo.
Khi nên Trời giúp công cho,
Làm trai năm liệu bảy lo mới hào.
Trời sinh trời chẳng phụ nào,
Phong vân gặp hội, anh hào ra tay.
Trí khôn rắp để dạ này,
Có công mài sắt có ngày nên kim.
Bài 30.
Mai mưa trưa nắng chiều nồm,
Trời còn luân chuyển, huống mồm thế gian.
Làm người có miệng có môi,
Khi buồn thì khóc, khi vui thì cười.
Bài 31.
Mảng vui cơm tấm ổ rơm,
Tuy rằng cũ kỹ, mà thơm sạch lòng.
Hơn ai cơm tấm lầu hồng,
Vào luồn ra cúi, trong vòng lợi danh.
Bài 32.
Mẹ cha từng trải cuộc đời,
Sợ hư nên mới lắm lời dạy con.
Phận con thừa thuận kính dâng,
Việc lành đều phải mẹ đừng lãng xao.
Ngọc kia được sáng nhờ trau,
Cá kia nhờ thấm muối vào khỏi ươn.
La rầy là dấu yêu thương,
Mẹ đừng xao lãng mới nên con người.
Bài 33.
Một mai nồm rộ hơn Nam,
72
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Tiết còn trực tiết, lòng son đợi chờ.
Anh có thương thời đợi thời chờ,
Anh không thương bạn, kiếm mô mặc lòng.
Bởi vì chỉ buộc mối không,
Giận nên trời để giúp lòng đôi ta.
Em còn ở vậy chơi hoa,
Anh ơi! nuôi chút mẹ già giúp em.
Dù rằng một mái lều tranh,
Nghèo mà có nghĩa, hơn thành ngói cao.
Anh ở xa nghe tiếng em chào,
Dưng không tại bạn, đừng nói em bạc tình.
Bài 34.
Một người giàu sang vẻ vang cả họ.
Một người làm xấu cả họ mang nhơ.
Bưng được miệng chĩnh miệng vò,
Nào ai bưng được miệng o miệng dì.
Bài 35.
Mừng nay đức chính cao minh,
Bốn phương hòa thuận, thái bình muôn dân.
Làm trai quyết chí lập thân,
Cương thường giữ lấy, có tuần hiển vinh.
Gái thời giữ lấy chữ trinh,
Siêng năng chín chắn, trời dành phúc cho.
Giàu nghèo tại số đừng lo,
Ăn ở có đức, sao cho vẹn toàn!.
Bài 36.
Muốn hành nghề, chẳng nề học hỏi.
Năng ăn, năng đói, năng nói, năng làm.
Ca dao 05: Khuyên răn và dạy bảo
73
Thế gian họ nói chẳng lầm,
Lụa là tuy trắng, vụng cầm cũng đen.
Bài 37.
Nắng bấy lâu dây bầu không héo,
Mới mưa sụt sùi, bầu lại héo dây.
Nước được sông, có khi trong khi đục,
Trang anh hùng, có khi nhục khi vinh.
Bài 38.
Người đời hữu tử, hữu sanh,
Sống lo xứng đáng, thác dành tiếng thơm.
Sao như cây quế trên non,
Trăm năm khô mục, vẫn còn thơm tho.
Bài 39.
Người khôn ăn miếng thịt gà,
Tuy rằng ăn ít, nhưng mà ngon lâu.
Người dại ăn trái bồ nâu,
Ăn no phình bụng, thấy đâu là mùi.
Bài 40.
Người khôn nói ít làm nhiều,
Không như người dại, lắm điều nhàm tai.
Cười người ngắm lại sau vai,
Nào mình có tốt hơn ai mà cười.
Bài 41.
Người không nhân như cây bàn không rễ.
Thương người như thể thương thân.
Phải luôn Tích đức tu thân
Hết cơn hoạn nạn tới tuần hiển vinh.
Bài 42.
74
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Người ngoan lên núi hái chè,
Hái dăm ba lá, xuống khe ta ngồi,
Chim khôn chết mệt về mồi,
Người khôn chết mệt, về lời nhỏ to.
Chim khôn tránh lưới tránh dò,
Cá khôn tránh lưới, lững lờ mắc đăng.
Bài 43.
Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh.
Ai ơi! phải quý nghề mình mới nên,
Hoặc buôn bán, hoặc thợ thuyền,
Nghề gì cũng sẽ làm nên sang giàu.
Bài 44.
Nhất sĩ nhì nông, tam công tứ cố,
Làm giàu có số, ăn cỗ có phần.
Có phúc thời mới có phần,
Một lần không chín, chín lần không nên.
Bài 45.
Những người đói rách rạc rài,
Bởi phụ của trời, làm chẳng nên cho.
Đói cơm hơn kẻ no rau,
Nghèo mà quân tử, hơn giàu tiểu nhân.
Bài 46.
Nuôi con chẳng dạy chẳng răn,
Thà rằng nuôi chó, nó canh giữ nhà.
Con hư tại mẹ tại cha,
Cháu hư thì tại cả bà lẫn ông.
Con hư là bởi cha dong,
Vợ hư là bởi, thằng chồng cả nghe.
Ca dao 05: Khuyên răn và dạy bảo
75
Bài 47.
Rắp toan cỡi ngựa ra về,
Chàng đề câu đối thiếp đề câu thơ.
Mải vui ngồi chốn đám cờ,
Tưởng nhân duyên ấy bao giờ cho quên.
Chàng về giữ việc bút nghiên,
Đừng tham nhan sắc mà quên học hành.
Một mai chiếm được khoa danh,
Trước là rạng nghiệp, sau mình vinh thân.
Bài 48.
Ru con nhớ mấy lời quê,
Thấy ai đói rách chớ chê, đừng cười.
Thứ nhất, kể sự làm người,
Dầu no, dầu đói cho tươi mặt mày.
Miếng ăn phải giữ tháng ngày,
Thức khuya, dậy sớm cho tày người ta.
Bài 49.
Tháng năm cho chí tháng mười,
Năm mười hai tháng em ngồi em suy:
Vụ chiêm em cấy lúa đi,
Vụ mùa, lúa dé, sớm thì ba trăng.
Thú quê, rau cá đã từng,
Gạo ngon, cơm trắng chi bằng tám xoan.
Việc nhà em liệu lo toan,
Khuyên chàng học tập cho ngoan kẻo mà.
Bài 50.
Thói thường gần mực thì đen,
Anh em bạn hữu phải nên chọn người.
76
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Những người lêu lổng chơi bời,
Cùng là lười biếng, ta thời tránh xa.
Bài 51.
Tiền trao cháo múc,
Không tiền cháo trút lại mau.
Tin nhau buôn bán cùng nhau,
Thiệt hơn, hơn thiệt, trước sau như lời.
Hay gì lừa đảo kiếm lời,
Một nhà ăn uống, tội trời riêng mang.
Theo chi những thói gian tham,
Phôi pha thực giả tìm đường dối nhau.
Của phi nghĩa có giàu đâu,
Ở cho ngay thật, giàu sau mới bền.
Bài 52.
Trai giỏi dắn, chẳng lo ế vợ,
Gái lịch xinh, chẳng sợ ế chồng.
Khuyên ai giữ phận má hồng,
Chọn nơi phải đạo bá tòng lo chi.
Bài 53.
Trên trời có cái cầu vồng
Kẻ Chợ, Cầu Muống, Kẻ Đông, Cầu Dền.
Việc trên đền, cầu tiền cầu bạc,
Các lái buôn, cầu nước cầu non.
Đôi ta cầu của cầu con,
Con đẹp giống mẹ con dòn giống cha.
Con gái dệt cửi trong nhà,
Con trai đi học đỗ ba khoa liền.
Con lớn thì đỗ trạng nguyên,
Ca dao 05: Khuyên răn và dạy bảo
77
Hai con tiến sĩ đỗ liền cả ba.
Vinh quy bái tổ về nhà,
Bõ công đèn sách mẹ cha nuôi thầy.
Bài 54.
Trời cao đất rộng thênh thênh,
Công danh phú quý, còn dành cho ta.
Có công mài sắt, diệt tà,
Gặp thời lộc sẽ vào ra dồi dào.
Công của cũng chẳng là bao,
Ra tay tháo vát, thế nào cũng nên.
Bài 55.
Trời sinh ra kiếp làm người,
Hay ăn, hay nói, hay cười, hay chơi.
Khi ăn thì phải lựa mùi,
Khi nói, thì phải lựa lời chớ sai.
Cả vui chớ có vội cười,
Nơi không lễ phép chớ chơi làm gì.
Bài 56.
Trong đầm gì đẹp bằng sen,
Lá xanh bông trắng lại chen nhuy vàng.
Nhụy vàng bông trắng lá xanh,
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.
Bài 57.
Vai mang túi bạc kè kè,
Nói quấy, nói quá chúng nghe ầm ầm.
Trong tay chẳng có một đồng,
Lời nói như rồng, chúng chẳng thèm nghe.
Bài 58.
78
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Xấu như ma, vinh hoa cũng đẹp,
Mồm nhà bếp, mép thợ ngôi.
Chỉ đâu mà buộc ngang trời,
Tay đâu mà bịt miệng người thế gian.
Ca dao 05: Khuyên răn và dạy bảo
79
Chủ đề 06 : Nông nghiệp và thời tiết
Bài 1.
Ai giàu thì mặc ai giàu,
Tớ về nhà tớ hái dâu chăn tằm.
Tớ chăn tằm lấy tơ tớ dệt,
May áo quần khỏi rét ai ơi.
Tham chi tấm áo của người,
Họ cho tớ mặc, lại đòi tớ ngay.
Bài 2.
Ai ơi! chớ phụ nghề nông,
Đồng cao ruộng thấp ra công cấy cày.
Chân bùn tay lấm càng hay,
Có công vất vả, có ngày phong lưu.
Bài 3.
Ai ơi! nhớ lấy lời này,
Tằm nuôi ba lứa, ruộng cày ba năm.
Nhờ Trời hòa cốc phong đăng,
Cấy lúa lúa tốt, nuôi tằm tằm tươi.
Được thua dù cả tại Trời,
Đừng thấy sóng cả, mà rời tay co.
Bài 4.
Anh ơi! cố chí canh nông,
Chín phần ta cũng giữ trong tám phần.
Hay gì để ruộng mà ngăn,
Làm ruộng lấy lúa, chăn tằm lấy tơ.
Tằm có lứa, ruộng có mùa,
Chăm làm trời cũng đền bù có khi.
80
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bao giờ cho đến tháng năm,
Thổi nồi cơm nếp, vừa nằm vừa ăn.
Bao giờ cho đến tháng mười,
Thổi nồi cơm nếp vừa cười vừa ăn.
Bao giờ đồng rộng thảnh thơi,
Nằm trâu thổi sáo vui đời Thuần Nghiêu.
Bài 5.
Bảo nhau gặt lúa vội vàng,
Mang về nhặt, tuốt, luận bàn thóc dôi.
Người thì nhóm bếp bắc nồi,
Người đem đãi thóc để rồi đi rang.
Người đứng cối, kẻ giần sàng,
Nghe canh gà gáy, phàn nàn chửa xong.
Trong làng giả trẻ thong dong,
Sớm khuya bện chổi, chớ hòng rỗi tay.
Bài 6.
Buồn rầu, buồn rỉ, buồn rê,
Bán bò tậu ruộng, mua dê về cày.
Đồn rằng dê đực khoẻ thay,
Bắt ách lên cày nó lại phá ngang.
Tình thình tích thịch tình tang,
Bắt con kiến càng buộc chỉ ngang lưng.
Bên thì lấy giấy mà bưng,
Bên thời bôi mỡ kiến mừng kiến sang.
Bài 7.
Canh nông sớm tối ngoài đồng,
Suốt ngày cặm cụi, chổng mông lên trời.
Ca dao 06: Nông nghiệp và thời tiết
81
Bữa ăn như bữa vét nồi,
Đói cào, đói rã, mồ hôi ướt đầm.
Sống gì? sống tối, sống tăm,
Khổ ngày, khổ tháng, khổ năm khổ đời.
Bắc thang lên hỏi ông Trời,
Cớ sao nỡ để kiếp người đắng cay?.
Bài 8.
Cày đồng đang buổi ban trưa,
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.
Ai ơi! bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.
Bài 9.
Chăm sao cho lá dâu dày,
Để khi kéo kén cho đầy nong tơ.
Dâu non em để tằm tơ,
Dâu già đến cữ em chờ tằm khôn.
Đã mang lấy cái thân tằm,
Không vuơng tơ nữa, vẫn nằm trong tơ.
Bài 10.
Chưa từng, chưa gửi, chưa đeo,
Đã từng, đã gửi, nhạt nhèo như không.
Đã theo về việc canh nông,
Dù mưa, dù nắng, một lòng chẳng thay.
Đã ăn ớt, chẳng sợ cay,
Bây giờ khó nhọc có ngày thảnh thơi!.
Bài 11.
Cỏ lúa đã dọn sạch rồi,
Nước ruộng vơi đầy, còn độ một hai.
82
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cao thì đong một gầu giai,
Ruộng thấp thì phải đong hai gầu sòng.
Chờ cho lúa có đòng đòng,
Bấy giờ ta sẽ trả công cho người.
Bao giờ cho đến tháng mười,
Ta đem liềm hái, ra ngoài ruộng ta.
Gặt hái ta đem về nhà,
Phơi khô quạt sạch, ấy là xong công.
Bài 12.
Cơm ăn một bát sao no,
Ruộng cấy một vụ, sao cho đành lòng.
Sâu cấy lúa, cạn gieo bông,
Chẳng ươm được đỗ, thì trồng ngô khoai.
Bài 13.
Con cò lặn lội bờ sông,
Mẹ đi tưới nước cho bông ra đài.
Trông trời, trông đất, đông mây,
Trông cho lúa chín, hột sây nặng nhành.
Trông cho rau muống mau xanh,
Để em cắt nấu bát canh mặn mà.
Mát lòng sau bữa rau cà,
Con ơi, mau lớn nước nhà cậy trông.
Bài 14.
Công danh theo đuổi mà chi,
Sao bằng chăm chỉ, giữ nghề canh nông.
Sớm khuya có vợ, có chồng,
Cày sâu bừa kỹ, mà mong được mùa.
Bài 15.
Ca dao 06: Nông nghiệp và thời tiết
83
Đất màu trồng đậu trồng ngô,
Đất lầy cấy lúa, đất khô làm vườn.
Ngày rồi em lại đi buôn,
Quanh năm no ấm, em buồn nỗi chi.
Bài 16.
Đê kia ai đắp nên cao,
Cái dải sông đào, ai xẻ làm khơi.
Gạo, ngô, hoa quả, mọi mùi,
Nào ai cày cấy, nào ai vun trồng?
Bây giờ no ấm ung dung?
Biết ai nhớ kẻ có công chăng là?.
Bài 17.
Đêm trời tang, trăng sao không tỏ,
Ấy là điềm, mưa gió tới nơi.
Đêm nào sao, sáng xanh trời,
Ấy là nắng ráo yên vui suốt ngày.
Những ai chăm việc cấy cầy,
Điềm trời trông đó, liệu xoay việc làm.
Bài 18.
Đi đâu mà chẳng biết ta,
Ta ở kẻ Láng, vốn nhà trồng rau.
Rau thơm, rau húng, rau mùi,
Thì là, cải cúc, đủ mùi hành hoa.
Mồng tơi, mướp đắng, ớt, cà
Bí đao, đậu ván vốn nhà trồng nên.
Giúp em quang tám cho bền,
Mượn người lịch sự gánh lên kinh kỳ.
Gánh lên chợ Mới một khi,
84
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Mong cho đến chợ em thì nghỉ ngơi.
Cậu cai phát vé vừa rồi,
Một lúc lại thấy cậu bồi ra mua.
Củ hành em bán một xu,
Củ cải hai rưỡi, tính xu lấy tiền.
Người hiền ta bán của hiền,
Những mong gặp đặng, những điều những mong.
Bài 19.
Đố ai đếm được lúa vàng,
Để ta tính gạch Bát Tràng xây sân.
Sân ta mở rộng mấy lần,
Mà sao lúa cứ lấn dần, đòi thêm!.
Bài 20.
Đồn rằng cấy lũ thì vui,
Ta rủ được người, ta bán lợn đi.
Quan năm, quan tám ngại chi,
Dù đắt dù rẻ, quản chi đồng tiền
Nồi đồng đem gửi láng giềng,
Nồi đất để đó, chẳng phiền chẳng sao!
Cổng thì rấp chông, rấp rào,
Đêm khuya thanh vắng, ai vào chi đây.
Còn một con khuyển nhà nầy,
Nếu đem đi gửi nó hay trở về.
Hay là làm thịt quách đi,
Gói mo luộc kỹ đem đi ăn đường!.
Bài 21.
Em là con gái vùng trên,
Đi câu, đi cấy, xuống lên vùng này.
85
Ca dao 06: Nông nghiệp và thời tiết
Gặp anh khỏe chân, khỏe tay,
Cuốc cày đã khéo, lại hay lưới chài.
Trẻ con nói đến tát tai,
Thấy đâu nó cũng, chê hai vợ chồng.
Em không chân trắng má hồng,
Dám đâu lại ước tơ hồng xe duyên.
Bài 22.
Em là con gái xứ Nam,
Chuyên nghề đi cấy, sang làm xứ Đông.
Đồn rằng xứ Bắc cao công,
Trốn cha trốn mẹ, trốn chồng mà đi!.
Bài 23.
Gỗ kiền anh để đóng cày,
Gỗ lim gỗ sến, anh nay đóng bừa.
Răng bừa tám cái còn thưa,
Lưỡi cày tám tấc, đã vừa luống to.
Muốn cho lúa tốt bông to,
Cày sâu bừa kỹ, phân tro cho nhiều.
Bài 24.
Hoa cà, hoa bắp, nở khắp cánh đồng,
Này vải đơm bông, bên vồng khoai sắn.
Em mong sao mưa nắng thuận hòa,
Cho mùa lúa tốt, trẻ già ấm no.
Bài 25.
Kể việc làm ruộng mọi đường,
Tôi xin được kể rõ ràng, hỡi ai!
Tháng Chạp là tiết trồng khoai,
Tháng Giêng trồng đậu, tháng Hai cấy cà.
86
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Tháng Ba cày bở ruộng ra,
Tháng Tư bắc mạ, thuận hòa vui thay.
Tháng Năm cắt lúa vừa rồi,
Tháng sáu mưa xuống, nước trôi đầy đồng.
Tháng Bảy cày cấy đã xong,
Tháng Tám thấy lúa tốt lòng vui thay.
Tháng Chín tôi lại kể nay,
Bắc mạ xem được, mới hay trong lòng.
Tháng Mười lúa chín đầy đồng,
Cắt về đổ cót, để phòng năm sau.
Bài 26.
Khó thay công việc nhà quê,
Suốt năm khó nhọc, dám hề khoan thai.
Tháng Chạp thì mắc trồng khoai,
Tháng Giêng trồng đậu, tháng Hai trồng cà.
Tháng Ba cày vỡ ruộng ra,
Tháng Tư bắc mạ, thuận hòa mọi nơi.
Tháng Năm gặt hái vừa rồi.
Bước sang tháng Sáu nước trôi đầy đồng.
Nhà nhà, vợ vợ, chồng chồng,
Đi làm ngoài đồng sá kể sớm trưa.
Tháng sáu, tháng Bảy đi bừa,
Vun trồng giống lúa bỏ chừa cỏ tranh.
Tháng tám lúa trổ đã đành,
Tháng Mười cắt hái, cho nhanh kịp người.
Bài 27.
Làng ta phong cảnh hữu tình,
Dân cư đông đúc như hình con long.
Ca dao 06: Nông nghiệp và thời tiết
87
Nhờ trời, hạ kế sang đông,
Làm nghề cày cấy, vun trồng tốt tươi.
Vụ năm cho đến vụ mười,
Trong làng già trẻ, gái, trai đua nghề.
Mặt trời lặn mới ra về,
Ngày ngày, tháng tháng, nghiệp nghề truân chuyên!
Dưới dân tráng, trên quan viên,
Công binh giữ mực, cầm quyền thẳng ngay.
Bao giờ gặp hội chẳng may,
Khi trời hạn hán, khi đây mưa dầm.
Khi trời gió bão ầm ầm,
Đồng ruộng thóc lúa, mười phần được ba.
Bài 28.
Lao xao gà gáy rạng ngày,
Vai vác cái cày, tay dắt con trâu.
Bước chân xuống cánh đồng sâu,
Mắt nhắm mắt mở, đuổi trâu đi cày.
Ai ơi! bưng bát cơm đầy,
Nhớ công hôm sớm, cấy cày cho chăng?.
Bài 29.
Má ơi! con mượn cái gầu,
Con ra xách nước, tưới rau cho rồi.
Chân trời đã đỏ hơi hơi,
Rau con đợi nước, đang hồi nửa đêm.
Tưới cho rau muống tốt tươi,
Tỏi hành lớn cọng, chọc trời mà lên.
Tưới cho rau ngổ, rau riềng,
Riềng lên chóng lớn, để đền công ta.
88 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Tưới cho hành lớn củ ra,
Tưới cho cải bẹ, thuận hòa vừa cao.
Có con sáo đậu bờ rào,
Nhìn em tưới nước, hát chào líu lo.
Ngoài kia con vạc, con cò,
Ở trong bờ ruộng giọng hò nỉ non.
Bài 30.
Mặt trời đã hé rạng đông,
Chàng ơi! trở dậy ra đồng kẻo trưa.
Cơm ăn sao quản muối dưa,
Việc làm sao quản nắng mưa dãi dầu.
Ngày đêm ta phải lo âu,
Chăm sao cho được hoa màu tốt tươi.
Bài 31.
Mặt trời đã mọc đằng đông,
Em ơi! thức dậy ra đồng kẻo trưa.
Thế gian kẻ cấy người bừa,
Riêng em ngủ sớm, dậy trưa sao đành.
Bài 32.
Một năm chia mười hai kỳ,
Thiếp ngồi thiếp tính làm gì chẳng ra:
Tháng giêng ăn tết ở nhà,
Tháng hai rỗi rãi, quay ra nuôi tằm.
Tháng ba đi bán vải thâm,
Tháng tư đi gặt, tháng năm trở về.
Tháng sáu em đi buôn chè,
Tháng bảy, tháng tám trở về đong ngô.
Chín, mười cắt rạ đồng mùa,
Ca dao 06: Nông nghiệp và thời tiết
89
Một, chạp vớ được anh đồ dài lưng.
Anh ăn, rồi anh lại nằm,
Làm cho thiếp phải quanh năm lo phiền.
Chẳng thà! lấy chú lực điền,
Gạo bồ thóc đống, còn phiền nỗi chi!.
Bài 33.
Mưa xuân lác đác vườn đào,
Công anh đắp đất, ngăn rào vườn hoa.
Ai làm gió táp mưa sa,
Cho cây anh đổ, cho hoa anh tàn.
Mưa xuân phơi phới vườn hồng,
Ta về đập đất, ta trồng lấy cây.
Trồng lấy cây, mong ngày ăn quả,
Can chi mà vất vả như ai?.
Bài 34.
Này đây chính gạo tám xoan,
Bao phen vất vả, gian nan mới thành.
Bây giờ ta giã cho kiên,
Phòng khi yến ẩm, dâng lên chớ chầy.
Đã no rồi lại thêm say,
Mừng rằng nay đã hây hây thái bình.
Bài 35.
Nay mừng những kẻ nông phu,
Cầu cho hòa cốc, phong thu bình thời.
Vốn xưa nông ở bậc hai,
Thuận hòa mưa gió, được đài lên trên.
Bài 36.
Ngày ngày vác cuốc thăm đồng,
90
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Hết nước thì lấy gàu sòng tát lên.
Hết mạ ta lại quẳng thêm,
Hết lúa ta lại mang tiền đi đong.
Nữa mai lúa chín đầy đồng,
Gặt về đập sảy bõ công cấy cày.
Bài 37.
Ngày thì đem thóc ra phơi,
Tối lặn mặt trời đổ lúa vô xay.
Một đêm là ba cối đầy,
Một tay xay giã, một tay giần sàng.
Tháng ba, tháng tám rỗi ràng,
Làm sao đủ gạo, mùa màng sang năm.
Bài 38.
Nghé ơi! ta bảo nghé này,
Nghé ăn cho béo, nghé cày cho sâu.
Ở đời khôn khéo chi đâu,
Chẳng qua cũng chỉ hơn nhau chữ cần.
Bài 39.
Người ta, rượu sớm trà trưa,
Em thì đi nắng, về mưa đã nhiều.
Lạy trời mưa thuận gió đều,
Cho đồng lúa tốt, để chiều lòng em.
Bài 40.
Nhác trông sao Đẩu về đông,
Chị em ra sức, cho xong ruộng này.
Lấm lem tay cấy, tay cày,
Hay trồng cây ngọc, cũng ngày hữu thu.
Khuyên người đừng có ngao du,
Ca dao 06: Nông nghiệp và thời tiết
91
Năm nay no ấm, vẫn trù vụ sau.
Bài 41.
Nhác trông sao Đẩu về đông,
Chị ra sức cho xong ruộng cày.
Lấm lem chẳng quản tháng ngày,
Mong cho cây lúa mỗi ngày một xanh.
Bài 42.
Nhờ trời mưa gió thuận hòa,
Nào cày, nào cấy trẻ già khuyên nhau.
Chim, gà, cá, lợn, vườn rau,
Mùa nào thức ấy, giữ màu nhà quê.
Sớm đi thì tối lại về,
Quần hồng, áo tía, phủ phê trăm chiều.
Bài 43.
Nửa đêm sao sáng mây cao,
Điềm trời nắng gắt, nắng gào chẳng sai!
Ruộng khô nước cạn ai ơi!
Rủ nhau tát nước, chờ trời còn lâu.
Đêm âm u, trăng sao không tỏ,
Ấy là điềm mưa gió tới nơi,
Đêm nào sao sáng rực trời,
Ấy là nắng ráo yên vui suốt ngày.
Những ai chăm lo cấy cày,
Điềm trời coi đó, liệu xoay việc làm.
Bài 44.
Ơn trời mưa nắng phải thì,
Trên thì đồng cạn, dưới thì đồng sâu.
Công lênh chẳng quản bao lâu,
92
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ngày nay nước bạc, ngày sau cơm vàng.
Ai ơi! chớ bỏ ruộng hoang,
Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu.
Bài 45.
Quanh năm cấy hái cày bừa,
Vụ chiêm thì hạ, vụ mùa thì đông.
Ai về nhắn chị em cùng,
Muốn cho sung sướng, nghề nông phải cần.
Bài 46.
Quê em ngày tám tháng ba,
Quay vào làm rọ, quay ra đan lờ.
Nhờ Trời mưa thuận gió hòa,
Lờ, rọ bán được cảnh nhà thêm vui.
Bài 47.
Quý hồ nhiều lúa là tiên,
Rõ ràng phú túc, bình yên cả nhà.
Bốn mùa xuân lại thu qua,
Muốn cho thóc lúa đầy nhà khó thay.
Bước sang hạ giá, thu tàn,
Thu thu tiền hoạch, giầu sang Thạch Sùng.
Quý nhân dùng kẻ anh hùng,
Rắp toan muốn hỏi nhà nông ê hề.
Thật là chân chỉ thú quê,
Chuyên cần học nghiệp, học nghề đoan trang.
Gặp thời là được thọ khang,
Tam đa ngũ phúc, rõ ràng trời cho!.
Bài 48.
Rạ đồng Chiêm, có liềm thì cắt.
Ca dao 06: Nông nghiệp và thời tiết
93
Rạ đồng mùa, có mặt thì coi.
Được mùa chớ phụ ngô khoai,
Đến năm Thân Dậu lấy ai bạn cùng.
Bài 49.
Rạng ngày vác cuốc ra đồng,
Tay cầm nồi lửa, tay dòng thừng trâu.
Ruộng đầm nước cả bùn sâu,
Suốt ngày cùng với con trâu cày bừa.
Việc làm chẳng quản nắng mưa,
Cơm ăn đắp đổi, muối dưa tháng ngày.
Ai ơi, bưng bát cơm đầy,
Biết công kẻ cấy người cày khó sao.
Bài 50.
Rủ nhau bước xuống ruộng vàng,
Nơi lộng tiếng hát nơi vang tiếng cười.
Những trông lúa chín mà vui,
Bông ngã bông cúi, bông thời gió lay.
Lưỡi liềm bán nguyệt cầm tay,
Lúa vàng nghìn gốc, muôn cây thu về.
Bõ khi mưa nắng dãi dề,
Bõ công dậy sớm, thức khuya bấy chầy.
Trồng cây ăn quả có ngày,
Đất kia đâu phụ công này mà lo.
Bài 51.
Rủ nhau lên núi hái chè,
Hái năm ba ngọn xuống khe ta ngồi.
Mặt trăng sánh với mặt trời,
Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.
94
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Mình về có nhớ ta chăng,
Ta như sao Vượt, chờ trăng giữa trời.
Bài 52.
Ruộng nương là cái đồng lần,
Trời đất xoay vần kẻ trước người sau.
Chưa ai ba họ cùng giàu,
Chưa ai nghèo khổ đến đâu ba đời.
Bài 53.
Ruộng vườn trồng đủ thứ hoa,
Hoa đào, hoa bí, hoa trầu, hoa mai.
Nhất thơm hoa Lý, hoa Lài.
Hoa Lan, hoa Cúc, ai người chẳng ưa.
Cảnh vườn vui vẻ thơm tho,
Mình làm mình hưởng, Trời cho riêng mình.
Bài 54.
Tháng chạp là tháng trồng khoai (1)
Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà.
Tháng ba, cày vỡ ruộng ra,
Tháng tư làm mạ mưa sa đầy đồng.
Nhà nào cũng vợ, cùng chồng,
Chồng cày, vợ cấy thỏa lòng ước trông.
Tháng mười gặt hái đã xong,
Nhờ trời một mẫu, năm nong thóc đầy.
Năm nong đầy em xay em giã,
Trấu ủ phân, cám bã nuôi heo.
Sang năm lúa tốt, tiền nhiều.
Em đem đóng thuế, đóng sưu cho làng.
Đói no có thiếp, có chàng,
Ca dao 06: Nông nghiệp và thời tiết
95
Còn hơn chung đỉnh, giàu sang một mình!.
Bài 55.
Tháng chạp là tháng trồng khoai (2)
Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà.
Tháng ba thì đậu đã già,
Ta đi ta hái, về nhà phơi khô.
Tháng tư đi tậu trâu bò,
Để ta sắm sửa làm mùa tháng năm.
Sớm ngày, đem lúa ra ngâm,
Bao giờ mọc mầm, ta sẽ vớt ra.
Gánh đi ta ném ruộng ta,
Đến khi nên mạ thì ta nhổ về.
Sắp tiền mượn kẻ cấy thuê,
Cấy xong rồi mới trở về nghỉ ngơi.
Cỏ lúa đã dọn sạch rồi,
Nước ruộng vơi mười, còn độ một hai.
Ruộng thấp đóng một gầu giai (Thiếu).
Bài 56.
Tháng giêng ăn tết ở nhà (1)
Tháng hai rỗi rãi quay ra nuôi tằm.
Tháng ba đi bán vải thâm.
Tháng tư đi gặt, tháng năm trở về.
Tháng sáu thiếp đi buôn bè.
Tháng bảy, tháng tám trở về trồng ngô.
Chín, mười cắt rạ đồng mùa,
Một, chạp vớ được anh đồ dài lưng.
Anh ăn, rồi anh lại nằm,
Làm cho thiếp phải, quanh năm lo phiền.
96
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 57.
Tháng giêng ăn tết ở nhà (2)
Tháng hai cờ bạc, tháng ba hội hè.
Tháng tư đong đậu nấu chè,
Ăn tết Đoan Ngọ, trở về tháng năm.
Tháng sáu buôn nhãn bán trăm,
Tháng bảy ngày rằm xá tội vong nhân.
Tháng tám chơi đèn kéo quân,
Trở về tháng chín, chung chân buôn hồng.
Tháng mười buôn thóc, bán bông
Tháng một, tháng chạp nên công hoàn thành.
Bài 58.
Tháng giêng là tiết gió bay,
Tháng hai gió mát, trăng bay vào đèn.
Tháng ba gió đưa nước lên,
Tháng tư gió đánh, cho mềm ngọn cây.
Tháng năm là tiết gió tây,
Tháng sáu gió mát, cấy cày tính sao?
Tháng bảy gió lọt song đào,
Tháng tám là gió lọt vào hôm mai.
Tháng chín là gió rải ngoài,
Tháng mười là gió heo may rải đồng.
Tháng một gió về mùa đông,
Tháng chạp gió lạnh, gió lùng chàng ơi!
Mười hai tháng gió, tôi đã họa rồi,
Mưa đâu chàng họa một bài cùng nghe.
………
Tháng giêng là tiết mưa xuân,
Ca dao 06: Nông nghiệp và thời tiết
97
Tháng hai mưa bụi, dần dần mưa ra.
Đàn bà như hạt mưa sa,
Mưa đâu mát đấy, biết là đâu hơn.
Tháng năm, tháng sáu mưa dài,
Bước sang tháng bảy, tiết trời mưa ngâu.
Nhớ ai như vợ chồng Ngâu.
Một năm mới gặp mặt nhau một lần.
Tháng tám mưa khắp xa gần,
Bước sang tháng chín, đúng tuần mưa rơi.
Tháng mười mưa ít đi rồi,
Nắng hanh, trời biếc cho tươi má hồng.
Một, chạp là tiết mùa đông,
Mưa phùn đêm vắng trong lòng lạnh thay.
Bài mưa anh đã học đây,
Mối tình rào rạt, đêm chầy như mưa.
Bài 59.
Tháng giêng lúa mới chia vè,
Tháng tư lúa đã đỏ hoe đầy đồng.
Chị em đi sắp gánh gồng,
Đòn càn, tay hái ta cùng ra đi.
Khó nghèo cấy mướn gặt thuê,
Lấy công đổi của, chớ hề luy ai.
Tháng hai cho chí tháng mười,
Năm mười hai tháng em ngồi em suy:
Vụ chiêm em cấy lúa đi,
Vụ mùa lúa ré, sớm thì ba giăng.
Thú quê rau cá đã từng,
Gạo thơm cơm trắng, chi bằng tám xoan.
98
Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Việc nhà em liệu lo toan
Khuyên chàng học tập cho ngoan kẻo mà.
Bài 60.
Tháng tám nắng rám trái bòng,
Bồ không hạt thóc, trông mong từng ngày.
Vui sao tháng tám ngày nay:
Thóc chiêm vời vợi đã đầy Nam Ninh.
Bén mầu luống cải lên xanh,
Ngô thơm, mùi nắng để dành giêng hai.
Mới ra mẻ gạch lò ngoài,
Nhà ai cuối xóm đã tươi mái hồng.
Đầm trong sen hái vừa xong.
Đầy sân hợp tác, sen hong nắng vàng.
Bài 61.
Trâu ơi! ta bảo trâu này,
Trâu ra ngoài ruộng, trâu cày với ta.
Cấy cày vốn nghiệp nông gia,
Ta đây trâu đấy, ai mà quản công.
Bao giờ cây lúa còn bông,
Thời còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.
Bài 62.
Trên trời có đông, có tây,
Có nam, có bắc, có cây ngô đồng.
Trên trời có cả cầu vồng,
Có cái mống cụt, đằng đông sờ sờ.
Trên trời có cả bàn cờ,
Có ngục quỷ sứ, có chùa Thiên Lôi.
Bài 63.
Ca dao 06: Nông nghiệp và thời tiết
99
Trên trời có lửa mình ơi,
Có mưa, có nắng, có người ta mong.
Trên trời có vua Thần Nông,
Lại có chú Cuội ngồi trong trăng già.
Tua rua trên bốn dưới ba,
Nhị thập bát tú gọi là thất tinh.
Bài 64.
Trên trời có ông sao băng,
Ở dưới đồng bằng, có kẻ hái hoa.
Người ấy mà về tay ta,
Trồng mía, mía tốt, trồng cà, cà sai.
Người ấy mà đi lấy ai,
Trồng mía, mía xấu, trồng khoai, khoai hà.
Cấy lúa, lúa chẳng nở cho,
Mất ba đấu mạ, cho bò nó ăn.
Ngày mai cấy lúa lăn tăn,
Con chuột nó rúc thì ăn bằng gì.
Nuôi con, con chẳng biết đi,
Trăm đường thiệt cả lấy gì ai hơn?.
Bài 65.
Trên trời có ông sao Thần,
Bốn mùa chỉ lối cho dân ăn làm.
Xuân sang, Thần cúi lom khom,
Là mùa trồng đậu dân làng biết chăng?
Bước sang tháng chín rõ ràng,
Lưng Thần hơi đứng, là đang gặt mùa.
Bài 66.
Trên trời có ông sao Tua,
100 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ở làng Nguyệt Giám có vua Ba Vành.
Phương đông quật lũ hùng tinh,
Làm cho bảy viện tan tành ra tro.
Bài 67.
Trên trời có vẩy tê tê,
Một ông bảy vợ, không chê vợ nào.
Một vợ tát nước bờ ao,
Phải trận mưa rào, đứng nép bụi tre.
Một vợ thì đi buôn bè,
Cơn sóng, cơn gió, nó đè xuống sông.
Một vợ thì đi buôn bông,
Chẳng may cơn táp, nó bay lên trời.
Một vợ thì đi buôn vôi,
Khi vôi phải nước nó sôi ầm ầm.
Một vợ thì đi buôn mâm,
Không may mâm thủng, lại nằm ăn tôi.
Một vợ thì đi buôn nồi,
Không may nồi méo, một nồi hai vung.
Một vợ thì đi buôn hồng,
Không may hồng bẹp, một đồng ba lô.
Bài 68.
Trèo lên cây, chót vót cây khô,
Ngó về đồng ruộng, bốn cô chưa chồng,
Cô hai cấy lúa vừa xong,
Cô ba chưa chồng bản ngản bơ ngơ.
Cô tư tuổi hãy còn thơ,
Cô năm còn dại, còn khờ,
Tôi đây ở vậy mà chờ bốn cô.
Ca dao 06: Nông nghiệp và thời tiết
101
Vái trời cho có lúa bồ,
Tôi qua cưới hết bốn cô đem về,
Cô hai lo tảo bán tần,
Cô ba xách nước dưỡng thân mẹ già.
Cô tư xách chổi, chăn gà chăn heo,
Cô năm gá nghĩa tình chung với mình,
Năm thê bảy thiếp chúng mình đông vui.
Bài 69.
Trời hè lắm trận mưa rào,
Gặt sớm, phơi sớm liệu sao cho vừa.
Khuyên em chớ ngại nắng mưa,
Của chồng, công vợ, bao giờ quên nhau.
Bài 70.
Trời mưa cho ướt lá cau,
Vợ chồng hí hửng rủ nhau đi bừa.
Bừa xong thì cũng là vừa,
Gieo, mạ chuẩn bị cho mùa cấy chiêm.
Bài 71.
Trời mưa, trời gió đùng đùng,
Cha con ông Sùng, đi gánh phân trâu.
Đem về trồng bí trồng bầu,
Trồng hoa, trồng quả, trồng rau, trồng cà.
Bài 72.
Tua rua đi rắc mạ mùa,
Tiểu thử đi bừa, cấy ruộng rất sâu.
Hàn lộ, lúa trổ bằng đầu,
Lập đông ta quyết về mau gặt mùa.
Bài 73.
102 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Văn chương phú lục chẳng hay,
Trở về làng cũ, học cày cho xong.
Ngày ngày vác cuốc thăm đồng,
Hết nước thì lấy gàu sòng tát lên.
Hết mạ, ta lại quẩy thêm,
Hết lúa, ta lại mang tiền đi đong.
Nay mai lúa tốt đầy đồng
Gặt về đập sảy bõ công cấy cày.
Bài 74.
Việc nhà nông, tốn công tốn sức,
Làm một mình, biết lúc nào xong.
Rủ nhau lập nhóm đổi công,
Dẫu rằng lắm việc, cũng không ngại gì!
Lúa con gái, đang kỳ chăm bón.
Bà con ta, một xóm chung nhau.
Đổi người làm cỏ cho mau,
Để còn lấy đất trồng mầu nay mai.
Một mình công việc kéo dài,
Đổi công năng suất gấp hai người thường!.
Bài 75.
Xách rổ đi dạo vườn cà,
Cà non chấm mắm, cà già làm dưa.
Làm dưa ba bữa dưa chua,
Chị đi xách rổ, lại mua ba đồng.
Ba đồng mắc lắm anh ơi!
Cho thêm miếng nữa, ăn cùng bữa cơm.
Ca dao 06: Nông nghiệp và thời tiết
103
Chủ đề 07 : Thương nhớ, nhớ thương
Bài 1.
Ai cũng gặt lúa đỏ đuôi,
Chàng về mà đập, mà phơi kịp ngày.
Ai mà giã gạo ba chày,
Giã sao cho trắng, gửi ngay cho chàng.
Sẵn tiền mua bạc mua vàng,
Sẵn tiền sắm áo cho chàng trẩy kinh.
Sáng trời chàng mới tập binh,
Em ngồi vò võ, một mình em lo.
Ruộng nương không ai cày cho,
Trâu, bò, gà, lợn em lo dường nào!
Ruộng người cày cấy xôn xao,
Ruộng nhà cỏ mọc lên cao lồng ngồng.
Người ta có vợ có chồng,
Cỏ cao, mạ úa nhưng lòng vẫn vui.
Bài 2.
Ai đi đâu ấy hỡi ai?
Hay là trúc đã nhớ mai đi tìm?
Tìm em như thể tìm chim,
Chim ăn bể Bắc, đi tìm bể Đông.
Tìm bể cạn thấy đàn chim bay,
Hôm qua là chín, hôm nay là mười.
Tìm em đã mướt mồ hôi,
Lại đứt nút áo, lại rơi khăn đầu.
Tìm em, chẳng thấy em đâu,
Lội sông thì ướt, qua cầu thì xa.
104 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Có nghe nín lặng mà nghe,
Những lời anh nói như se vào lòng.
Bài 3.
Ai đi kéo gỗ qua đồi,
Về cho sớm sớm, kẻo trời đổ mưa.
Ai kia má đỏ hồng hồng,
Để cho anh thấy, đem lòng nhớ thương.
Bài 4.
Ai kêu ai réo bên sông,
Tôi đang sắm sửa, cho chồng xuống ghe.
Chồng xuống ghe, quạt che tay ngoắt,
Cất mái chèo, ruột thắt từng cơn,
Đi đâu, cho thiếp đi cùng!
Đói no thiếp chịu, lạnh lùng thiếp cam.
Bài 5.
Ai làm cho cực tấm lòng,
Càng nhắc càng nhớ, càng trông càng sầu.
Hễ về nhớ đến lời nhau,
Bắc cầu mà chả được cầu ái ân.
Dầu xa nhích lại cho gần,
Làm thân con nhện mấy lần vương tơ.
Tằm ươm tơ nhện cũng dăng tơ,
Gan vàng sao khéo thờ ơ dạ vàng.
Bài 6.
Ai làm cho đó bỏ đây,
Cho con chim nhạn xa cây ngô đồng.
Anh xa em vì ngọn gió đông,
Anh có vợ năm trước, em có chồng năm sau.
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
105
Anh với em như cá một bàu,
Dầu xa đi nữa, có gặp nhau đừng buồn.
Bài 7.
Ai làm nên nỗi chồng chê,
Làm gạo quên sảy, quên giê, quên sàng.
Bởi anh lấp ló ngoài đàng,
Nên em quên sảy, quên sàng, quên giê.
Bài 8.
Ai qua phố Hội chùa Cầu!
Để thương để nhớ, để sầu cho ai?
Để sầu cho khách vãng lai,
Để thương để nhớ cho ai chịu sầu.
Bài 9.
Ai qua Quán Trắng Phố Nhồi!
Để thương để nhớ cho tôi thế này.
Trèo lên cây khế nửa ngày,
Ai làm chua xót lòng này khế ơi!
Bây giờ tôi đứng tôi ngồi,
Con dao lá trúc bình vôi ăn trầu.
Bài 10.
Ai về đằng ấy hôm mai!
Gửi dăm cái nhớ, gửi vài cái thương.
Gửi cho đến chiếu đến giường,
Gửi cho đến tận quê hương chàng nằm.
Vắng chàng em vẫn hỏi thăm,
Nơi ăn đã vậy, nơi nằm làm sao?.
Bài 11.
Ăn tiêu, nhớ tỏi bùi ngùi,
106 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ngồi bên đám hẹ nhớ mùi rau răm.
Hỡi người quân tử trăm năm,
Quay tơ có nhớ mối tằm hay không?.
Bài 12.
Anh ăn cơm cũng thấy nghẹn,
Uống nước cũng thấy nghẹn,
Nghe lời em bậu hẹn, ra bãi đứng trông,
Biển xanh bát ngát, nhìn không thấy người.
Mênh mông sông nước xa vời,
Biết rằng còn nhớ những lời thề xưa?
Trông ai như cá trông mưa,
Ngày đêm tưởng nhớ, như đò đưa trông nồm.
Bậu ơi! bậu có nhớ không?
Anh trông ngóng bậu, như rồng ngóng mưa.
Bài 13.
Anh đi, anh nhớ quê nhà,
Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương.
Nhớ ai dãi nắng dầm sương,
Nhớ ai tát nước, bên đường hôm nao?.
Bài 14.
Anh đi, không lẽ mà em cầm,
Nắm tay đưa bạn, ruột bầm như dưa.
Anh đi không lẽ em ngừa,
Hai hàng nước mắt như mưa tháng mười.
Bài 15.
Anh dứt tình thương, đoạn trường cho thiếp,
Nhớ thương tha thiết, tội nghiệp cho em,
Ôm sầu chất thảm ngày đêm,
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
107
Năm canh nệm thúy, ngăn nghiêng một mình.
Bài 16.
Anh muốn trông, anh lên Ba Dội anh trông,
Một Dội anh ngồi, hai Dội anh trông.
Trống thu không ba hồi điểm chỉ,
Anh ngồi anh nghỉ, thở ngắn, than dài.
Trúc nhớ mai, thuyền quyên nhớ khách,
Quan nhớ ngựa bạch, bóng lại nhớ câu.
Anh nhớ em đây biết bao giờ được,
Đạo vợ chồng chẳng trước thời sau,
Trăm năm xin chớ quên nhau.
Bài 17.
Anh nói em cũng nghe anh,
Bát cơm đã trót chan canh mất rồi.
Nuốt đi đắng lắm anh ơi!
Bỏ ra thì để tội trời ai mang.
Tội trời đã có người mang,
Ước gì ta lấy được chàng, chàng ơi!
Bây giờ ba ngả bốn nơi,
Thiếp chàng muốn lấy, với tôi bên này.
Thiếp tôi bên này, trong then ngoài khóa.
Thiếp chàng bên ấy, có thỏa hay không?
Trách đường giây thép không thông,
Gửi thư thư biệt, gửi lời lời bay.
Nhạn ơi! trăm sự nhờ mày,
Ngậm thư mang tới tận tay cho chàng.
Chẳng may chim nhạn lạc đàn,
Chim bay bể Bắc, còn chàng bể Đông.
108 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 18.
Anh ra đi em lập kiểng trồng hoa,
Anh về hoa đã được ba trăm nhành.
Một nhành là chín búp xanh,
Bán ba đồng một, để dành có nơi.
Bây giờ đến lúc thảnh thơi,
Cậy anh tính thử vốn lời bao nhiêu?.
Bài 19.
Anh về ngoài Huế lâu vô
Họa bức tranh đồ để lại cho em.
Anh về đường ấy hôm mai,
Gởi năm điều nhớ, gởi vài điều thương.
Gởi cho đến chiếu đến giường,
Gởi cho đến chốn buồng hương em nằm.
Bài 20.
Anh về em chẳng cho về,
Ta nắm vạt áo em đề câu thơ.
Tay cầm bút ngọc lâng châu,
Đề vô áo bạn một câu ân tình.
Bài 21.
Anh về em ở, hai nơi,
Cắn răng cách mặt, cơ trời khó toan.
Dằn lòng phân rẽ, lìa anh xuống thuyền
Thương ai rớt lụy, gan tràng quặn đau.
Nhìn nhau lụy nhỏ thấm bầu,
Than trời trách đất cớ đâu phận lìa.
Mình nói rằng, vài bữa mình về,
Hay là mình muốn phân chia chữ tình.
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
109
Bài 22.
Anh về nói với mẹ cha
Coi ngày nào tốt, bứng cây hoa về vườn.
Để làm chi rày nhớ mai thương,
Lỗi trong cha mẹ, lỗi đường lỗi em.
Bài 23.
Anh về ở ngoải chi lâu,
Chiều chiều em đứng hàng dâu ngó chừng.
Hai hàng nước mắt rưng rưng,
Chàng xa thiếp cách, dậm chưn kêu trời.
Vắn hơi kêu hổng tới trời,
Nghĩa ra đằng nghĩa, duyên rời đằng duyên.
Bài 24.
Anh về, em chẳng dám cầm,
Dang tay đưa bạn, ruột bầm như dưa.
Anh về ngoài Huế lâu vô,
Vẽ tranh họa đồ để lại cho em.
Anh về, em túm vạt áo em la làng,
Bỏ chữ thương, chữ nhớ lại giữa đàng cho em.
Bài 25.
Anh xuôi, em vẫn trông chừng,
Trông mây mây tản, trồng rừng rừng xanh.
Anh xuôi, em đứng cửa ngoài,
Hai hàng nước mắt, chảy xuôi má hồng.
Bài 26.
Áo dài năm nút hở bâu,
Còn cha còn mẹ dám đâu tư tình,
Ngày đêm cứ mãi sầu tình,
110 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Trách ai dèm kiểm, hai đứa mình mới xa,
Cách xa chẳng dám nói ra,
Thấy mình than thở xót xa trong lòng.
Bài 27.
Ba năm lên xuống đường mòn,
Nghĩa còn giữ nghĩa, dạ còn thâm ân.
Đố ai xô ngã tình thân,
Để cho người bạn xa dần tình ta.
Bạn nghe chi những tiếng nịnh tà,
Đem lời chua ngọt giao hòa lẻ đôi.
Cực lòng phải nói em ơi,
Cơm không ăn thì đói, ăn rồi hổng no.
Nghèo như anh cũng đáng vàng kho,
Giận người thì giận, đừng cho ai nói dùm.
Ai cho giận chả phá nem,
Đặng gương soi sáng, quên xem mặt trời.
Bài 28.
Ba năm lòng dạ tạc ghi,
Sống thì đồng tịch, thác thì đồng tâm.
Xin cho chàng giữ dạ sắt cầm,
Tiên sa xuống đất, mấy mươi lần được tiên.
Trăng trên trời còn khuyết lưỡi liềm,
Huống chi người để đi tìm cầu hôn.
Thiếu chi nơi bạc đống,
Thiếu chi chốn vàng chôn,
Sao anh không chuộng khéo mà không đi tìm.
Biết làm sao biến đặng con chim,
Bay vô thăm bạn, bay ra trở về.
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
111
Muốn cho sông cận núi kề,
Mấy lời giao anh hứa, mấy lời thề anh ghi.
Bài 29.
Ba năm tượng đất em cũng thờ,
Lỡ duyên chịu lỡ, mới chờ đặng anh.
Chờ anh cho hết sức chờ,
Chờ cho rau muống mọc lên bờ trổ bông.
Bài 30.
Ba phen lên ngựa mà về,
Cầm cương níu lại xin đề câu thơ.
Câu thơ ba bốn câu thơ,
Câu đợi, câu chờ, câu nhớ, câu thương.
Bài 31.
Bắt ông nguyệt lão hỏi thăm vài lời:
Nỡ lòng trêu ghẹo chi tôi?
Lênh đênh bèo nổi mây trôi một thì.
Biết người, biết mặt nhau chi,
Để đêm em tưởng, ngày thì em mơ.
Bắc Ninh cho đến Phủ Từ,
Qua cầu sông Nhị, ngẩn ngơ tìm người.
Tìm người chẳng biết mấy nơi,
Tìm ba mươi sáu phố thấy người ở đâu?.
Bài 32.
Bây giờ lòng đã hỏi lòng,
Chả như là lúc lạ lùng chưa quen.
Đêm qua bóng xế dài thềm,
Áo mình tưởng đắp, chung niềm tri âm.
Tiếc thay huê phải cát lầm,
112 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Soi gương Tư Mã, mà nhầm ai ơi!
Hồ sầu lại gượng làm tươi,
Nửa mai nguyệt, nửa huê cười không hay!
Họa rằng thêm tiếng nước mây,
Sự tình một đấy, một đây khác gì!.
Bài 33.
Bây giờ người đã nghe ai,
Thả chôi đường nghĩa, rắc gai lối tình.
Nhớ lời hẹn ước đinh ninh,
Xa xôi ai có thấu tình chăng ai?.
Bài 34.
Biết nhau chi cho thiếp thương, chàng nhớ,
Hay chi hồi xưa thiếp chớ, chàng đừng..:
Điệu chung tình thảm lắm chàng ôi!
Về nhà cơm dọn, còn ngồi khoanh tay.
Không ăn thì cha đánh, mẹ rầy,
Ăn thì nước mắt nhỏ đầy bát cơm.
Bài 35.
Bởi vì chai rượu Bạch Liên,
Mai dong điềm chỉ, tới miền nhà em.
Cũng vì chai rượu gói nem,
Mà cha mẹ đã gả em đi rồi.
Còn gì than thở, anh ơi!
Chỉ thêm đau ruột, em có chồng rồi, biết sao!.
Bài 36.
Bước chân xuống ruộng dưa gang,
Lòng tưởng nhớ chàng gieo hạt hôm xưa.
Đôi tay em nắm trái dưa,
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
113
Nhớ khi tát nước, giũa trưa chung gàu.
Bài 37.
Bước qua canh một,
Anh đốt ngọn đèn vàng.
Chờ người bạn cũ thở than đôi lời.
Canh hai nguyệt đổi, sao dời,
Cùng nhau tính chuyện trọn đời thủy chung.
Canh ba cờ phất trống rung,
Mặc ai, ai thẳng, ai dùn, mặc ai.
Canh tư hạc đậu nhành mai,
Sương sa lác đác biết đâu mà tầm.
Canh năm nằm dựa phòng loan,
Mỏi mòn chờ đợi người bạn chung tình của anh.
Bài 38.
Bước vào phòng học gọi chồng,
Trở ra sắp gánh, sắp gồng ra đi.
Không đi thì chợ không đông,
Đi ra một bước, thương chồng nhớ con.
Bài 39.
Bước xuống ruộng sâu, mãng sầu tấc dạ.
Tay ôm bó mạ, nước mắt hai hàng.
Trách ai làm lỡ chuyến đò ngang,
Làm cho cạn nước, thiếp chàng biệt ly.
Bài 40.
Buồn trông chênh chếch sao mai,
Sao ơi, sao hỡi nhớ ai sao mờ.
Buồn trông con nhện giăng tơ,
Nhện ơi nhện hỡi còn chờ mối ai?.
114 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 41.
Ca dao Bình Ðịnh thật hay,
Câu thơ như giọt rượu cay ấm lòng.
Quê hương trái đất nửa vòng,
Ngày thương đêm nhớ như mong mẹ về.
Bài 42.
Cái cò lặn lội bờ sông,
Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non.
Chàng đi xa vợ xa con,
Chàng đi đến tận nước non Cao Bằng.
Chân đi nhưng dạ dùng dằng,
Nửa nhớ Cao Bằng, nửa nhớ vợ con!.
Bài 43.
Cầm vàng mà lội qua sông,
Vàng rơi không tiếc, tiếc công đợi chờ.
Chờ em, chờ mận, chờ mơ,
Chờ hết mùa mận, cho qua mùa đào.
Chờ em cho tuổi anh cao,
Cho duyên anh nhạt, má đào em phai.
Chờ em, anh chẳng lấy ai,
Khăng khăng chí quyết, một hai đợi chờ.
Bài 44.
Canh một thơ thẩn vào ra,
Chờ trăng trăng lặn, chờ hoa hoa tàn,
Canh hai ngồi tựa phòng loan,
Để cho thiếp tới thở than đôi lời.
Canh ba đang nói đang cười,
Còn hai canh nữa, một người một nơi.
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
115
Canh tư cắt tóc thề nguyền,
Khởi lai minh bạch, trọn niềm thủy chung.
Canh năm cờ phất trống rung,
Gá nghĩa cùng em, hỡi ai!
Đặt mình xuống chiếu không sai,
Đừng thương mà nhớ, đừng sầu mà hư.
Bài 45.
Cất lên một tiếng la đà,
Cho chim nhớ tổ, cho gà nhớ con.
Cất lên một tiếng linh đình,
Cho loan nhớ phượng, cho mình nhớ ta.
Bài 46.
Cầu cao trăm nhịp, bông hoa điệp héo sầu.
Bướm ong hội ngộ, chờ ngày bắc qua.
Lầu tây có trống điểm ba,
Không tình cũng nghĩa, đường xa đi tìm.
Tai nghe vườn lý có chim,
Anh đà nghe tiếng, đàn kìm em than.
Trời đà sở định cơ hàn,
Sáo em sang sảng, duyên nàng thương không.
Đêm năm canh tưởng niềm tơ tóc,
Ngày sáu khắc thương gió, nhớ mây.
Đờn kìm ai gẩy lầu tây,
Cho nên ong bướm, khiến xây vườn đào.
Thịnh suy chẳng biết làm sao,
Cho người thục nữ ra vào hành lang.
Bài 47.
Cây đa giếng nước quê nhà,
116 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Mái đình còn đó người xa chưa về.
Người ơi, người có nhớ quê,
Giò Chèm, nem Vẽ, quạt lá đề như xưa.
Bài 48.
Cây tre non chẻ lựa, chàng ơi!
Thiếp lỡ phải lòng, chớ cười thiếp chi?
Dẫu ai thì cũng một thì,
Sớm nom thấy mặt, hôm về nhớ thương.
Ruột tằm nên mới tơ vương,
Đã trót dan díu, thì thương nhau cùng.
Bài 49.
Chăn chiếu chả êm,
Gối lụa chả mềm,
Muỗi cắn tứ tung,
Từ khi tôi gặp chàng Trung,
Má tô điểm phấn, vui cùng với ai?
Lênh đênh tháng thiếu, ngày dài,
Say ai nên mệt, nhớ ai nên sầu.
Đôi tay nâng lấy cơi trầu,
Trước là thết bạn, sau hầu quan viên.
Chả tham mẫu cả, ruộng lên,
Tham về cái nết, cái duyên anh đồ.
Bài 50.
Chân đi mỏi lắm, chân ơi!
Chân đi chẳng tới, chân ngồi xuống đây.
Ngồi buồn tính đốt ngón tay,
Tính đi tính lại ngón này hơn trăm.
Tính tháng rồi lại tính năm,
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
117
Tính tháng, tháng đoạn, tính năm, năm rồi.
Tình ta biết thuở nào nguôi, hỡi người?
Bài 51.
Chăn đơn nửa đắp nửa hòng,
Cạn sông lở núi, ta đừng quên nhau.
Từ ngày ăn phải miếng trầu,
Miệng ăn xôi đỏ, dạ sầu đăm chiêu.
Biết rằng thuốc dấu, hay bùa yêu,
Làm cho ăn phải nhiều điều xót xa.
Làm cho quên mẹ quên cha,
Làm cho quên cửa quên nhà,
Làm cho quên cả đường ra lối vào,
Làm cho quên cá dưới ao,
Quên sông tắm mát, quên sao trên trời.
Đất Bụt mà ném chim trời,
Ông Tơ Bà Nguyệt xe dây nhợ nửa vời ra đâu.
Bài 52.
Chẳng chè, chẳng chén cũng say,
Chẳng thương chẳng nhớ, sao hay đi tìm
Tìm em như thể tìm chim,
Chim ăn bể bắc, đi tìm bể đông.
Bài 53.
Chàng đi đâu để nhện buông mùng,
Đêm năm canh thiếp chịu lạnh lùng xót xa!
Đêm nay bỏ thoải tay ra,
Giường không chiếu vắng, xót xa trong lòng.
Nửa đêm súc miệng ống đồng,
Lạnh lùng đã thấu đến lòng chàng chưa.
118 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đêm qua tắt gió, liền mưa,
Chàng cầm cành bạc, thiếp đưa lá vàng.
Một ngày năm bảy tin sang,
Thiếp những mong chàng, chàng những mong ai?
Má hồng còn có khi phai,
Răng đen khi nhạt, tóc dài khi thưa.
Trông ra phố, trách ông trời,
Chỗ ăn thì có, chỗ ngồi.
Bài 54.
Chẳng đi thì dạ chẳng đành,
Đi ra mang tiếng dỗ dành nhau đi.
Chẳng đi thì nhớ thì thương,
Đi ra dãi nắng dầu sương khó lòng.
Bài 55.
Chàng ơi xin chớ lo phiền,
Tóc xe trăm ngọn, em liền gỡ xong.
Rối tơ em gỡ còn suôn,
Rối đầu có lược, rối lòng có em.
Bài 56.
Chàng ơi! có thấu cho chăng,
Ba năm cách biệt thiếp hằng nhớ mong.
Hay chàng đã có đa mang,
Có the quên lụa, có vàng quên the.
Bài 57.
Chàng ơi! trẩy sớm hay trưa,
Để em gánh gạo tiễn đưa hành trình.
Thương nàng đã đến tháng sinh,
Ăn ở một mình trông cậy vào ai?
119
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
Rồi khi sinh gái hay trai,
Sớm khuya mưa nắng lấy ai bạn cùng.
Sinh gái thì em gả chồng,
Sinh trai lấy vợ, mặc lòng em lo.
Bài 58.
Chàng về chong chóng mà ra,
Kẻo em chờ đợi, sương sa lạnh lùng.
Cơn lạnh còn có cơn nồng,
Cơn đắp áo ngắn, cơn chung áo dài.
Hay là chàng đã nghe ai?
Áo ngắn không đắp, áo dài không chung.
Bài 59.
Chạnh thương, chạnh nhớ, chạnh sầu,
Vì ai nên nỗi cho trầu xa cau.
Bắt cá, cá lội trên đàng,
Hái rau, rau héo, hỏi sao không dùng?
Bài 60.
Chén son để cạnh mạn thuyền,
Chén son chưa cạn, lời nguyền đã phai.
Em thương nhớ ai?
Nhớ ai ra đứng đầu cầu?
Lược thưa biếng chải, gương tàu biếng soi.
Cái sập đá huê, bỏ vắng không ngồi.
Buồng hương bỏ vắng, mướn người quay tơ.
Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ,
Đêm khuya thức ngủ, ngày thưa tiếng cười?
Năm canh sáu khắc người ơi!
Người cười nửa miệng, em vui nửa lòng.
120 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chim khôn ăn quả nhãn lồng,
Lấy chồng quan họ, dốc lòng gần xa.
Muốn cho gần bến gần thuyền,
Gần sông tắm mát, cửu tuyền em vẫn thương.
Bài 61.
Chén son nguyện với trăng già,
Đôi nơi đưa lại một nhà vui chung.
Yêu nhau chớ quản sang giàu,
Bõ công ao ước, bõ ngày ước ao.
Em ước làm sao duyên đây hợp đấy,
Đôi chữ chung tình đã bấy lâu nay.
Em ước gì ông Nguyệt xe dây,
Ghép đôi ta lại một đôi chung tình.
Chén tình là chén say sưa,
Nón tình em đội nắng mưa trên đầu.
Lược tình em chải trên đầu
Gương tình soi mặt, làu làu sáng trong.
Ngồi buồn nghĩ đến hình dong,
Con dao lá trúc, cắt lòng đôi ta.
Duyên đôi ta thề nguyền từ trước,
Biết bao giờ ta được cùng nhau.
Tương tư mắc phải mối sầu,
Em đây vẫn giữ lấy màu đợi anh.
Bài 62.
Chèo đò qua phá Tam Giang,
Gặp cơn giông tố, thiếp với chàng bơ vơ.
Cách phá Tam Giang,
Có chiếc đò ngang thường ngày.
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
121
Sực nhớ mối tình đạo nghĩa tơ vương.
Ai ơi, mô chịu nổi đoạn trường,
Bất tri hà xứ khứ,
Vắng mặt người thương cũng buồn.
Bài 63.
Chèo ghe mái nổi, mái chìm,
Thương con thợ lưới mới tìm tới đây.
Tới đây dây vắn gàu thưa,
Hỏi người cố hữu giếng xưa ai đào.
Bài 64.
Chiều chiều em đứng em trông,
Trông non, non ngất, trông sông, sông dài.
Trông mây, mây kéo ngang trời,
Trông trăng, trăng khuyết, trông người xa.
Bài 65.
Chiều chiều én liệng cò bay,
Bâng khuâng nhớ bạn, bạn rày nhớ ai?
Bạn rày nhớ củ, nhớ khoai,
Nhớ cam, nhớ quít, nhớ xoài cà lăm.
Bài 66.
Chiều chiều mượn ngựa ông Đô,
Mượn ba chú lính đưa cô tôi về.
Đưa về tới chợ Tầm Vu,
Mua một câu dù che nắng, che mưa.
Bài 67.
Chiều chiều thơ thẩn vào ra,
Chờ trăng, trăng lặn, chờ hoa, hoa tàn.
Canh một, đốt ngọn đèn vàng,
122 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chờ người thục nữ, thở than đôi lời.
Canh hai, nguyệt lặn sao dời,
Tính sao nàng tính, trọn đời thủy chung.
Canh ba, cờ phất, trống rung,
Dầu cho, ai thẳng, ai dùn mặc ai!
Canh tư hạc đậu nhành mai,
Sương sa lác đác, biết ai mà tìm?
Canh năm lựa chốn phòng loan,
Năm canh thắt thẻo, anh mỏi mòn chờ em.
Bài 68.
Chiều Hựu Thành, mưa sầu mù mịt.
Tối Thới Hòa, gió thổi hiu hiu.
Anh thương em ruột thắt chín chiều,
Ngày sáu khắc ra vào không thấy.
Anh thương em, hổng biết mấy,
Vắng em, anh ướm mấy vần châu.
Anh với em như lá sao bầu,
Ngủ đêm anh nhớ, anh cầu tiếng em.
Bài 69.
Chim quyên xuống đất ăn trùn,
Anh hùng lỡ vận lên rừng đốn than.
Em nhớ thương anh, lòng dạ chứa chan,
Thà rằng anh ở lại, cơ hàn có nhau.
Bài 70.
Chim xa cành như cây xa cội,
Người xa người, tội lắm người ơi!
Thà rằng không biết thì thôi,
Biết mà mỗi đứa, mỗi nơi cũng buồn.
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
123
Chờ anh đã mãn tháng Tư,
Anh không bước tới, em ừ nơi xa.
Mời anh mười sáu qua nhà,
Ăn trầu uống rượu, nơi xa em kết nguyền.
Phải chi em nói tận từ,
Thì anh bước tới, tháng Tư đã rồi.
Vì em ăn nói lôi thôi,
Nơi xa họ bước, đã rồi còn đâu!
Mời Anh mười sáu qua nhà?
Mất lòng anh chịu, qua nhà thì không.
Anh nguyền cùng em nước mắt chảy bằng sông.
Tiền duyên không đặng, vợ chồng thì thôi.
Bài 71.
Có đêm ra đứng đàng tây,
Trông lên lại thấy, bóng mây la đà.
Có đêm ra đứng vườn hoa,
Trông lên lại thấy, sao đà xanh xanh.
Có đêm thơ thẩn một mình,
Ở đây thức đã năm canh rõ ràng.
Có đêm tạc đá ghi vàng,
Ngày nào em chả nhớ chàng, chàng ơi.
Thương chàng thương lắm, chàng ơi!
Miệng nhớ chàng nói, nhớ lời chàng than.
Nhớ chàng như nhớ lạng vàng,
Khát khao vì nết, mơ màng vì duyên.
Nhớ chàng như bút nhớ nghiêng,
Như mực nhớ giấy, như thuyền nhớ sông.
124 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Thương ai, bằng mẹ thương con,
Nhớ ai bằng nỗi gái son nhớ chồng.
Bài 72.
Cô thương nhớ ai, ngơ ngẩn đầu cầu?
Lược thưa biếng chải, gương Tàu biếng soi.
Sập đá hoa bỏ vắng chẳng ai ngồi.
Buồng hương bỏ vắng, cho người quay tơ.
Cô thương nhớ ai, ra ngẩn vào ngơ?
Đêm quên giấc ngủ, ngày mơ trận cười.
Đêm năm canh, ngày sáu khắc, chàng ơi!
Chàng cười nửa miệng thiếp tôi vui nửa lòng.
Bài 73.
Con chim buồn chim bay về cội,
Con cá buồn, cá lội trong sông,
Em buồn em đứng em trông,
Ngõ thì thấy ngõ, người không thấy người.
Bài 74.
Con chim chết dưới cội hoa,
Tiếng kêu rơi rụng giữa giang hà xanh xao.
Mai anh chết dưới cội đào,
Khóc anh xin nhỏ lệ vào thiên thu.
Bài 75.
Con dao cái kéo ai cầm,
Em xin cắt nốt một vòng chàng ra.
Những lời chàng nói với ta,
Ngọt ngào đầu lưỡi, cùng ta thề bồi.
Cho nên thiếp chẳng nghe ai,
Để không mang tiếng, mang tai với chàng.
125
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
Bây giờ nhìn mặt sao đang,
Thiếp nhìn mặt chàng, hổ lắm chàng ơi!
Dang tay mà hứng nước trời,
Rửa sao cho sạch, những lời khi xưa.
Bài 76.
Con ơi, ở lại với dì,
Má đi mần mắm, tháng ba má về.
Má về có cá con ăn,
Có khô con nướng, có em con bồng.
Bài 77.
Con quạ đen, con cò trắng,
Con ếch ngắn, con rắn dài,
Trông anh, trông mãi, trông hoài,
Trông cho thấy mặt, như bài liền pho.
Đến đây không hát thì hò,
Chẳng phải con cò ngóng cổ mà nghe.
Câu hò anh đựng ba vò,
Anh quên đậy nắp, nó bò sạch trơn.
Bài 78.
Con sông chạy tuột về Hà,
Nhớ ai Hà Nội trông mà ngùi thương.
Nhớ người cố quận tha hương,
Nhớ ai thì nhớ, nhưng đường thời xa.
Bài 79.
Công em gánh đá tạc bia,
Công em trò chuyện sớm trưa với chàng.
Bây giờ bác mẹ bàn ngang,
Công em trò chuyện với chàng mất không.
126 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ai ngờ chuối trổ mùa đông,
Biết rằng có chắc hay không mà chờ.
Chờ anh chờ ngẩn chờ ngơ,
Chờ hết mùa mận, mùa mơ, mùa hồng.
Cắm sào em đợi nước trong,
Nước nguồn chảy xuống còn mong nỗi gì.
Bài 80.
Cửa song loan anh khoan mở đã,
Thầy mẹ ở nhà, cẩn khóa niêm phong.
Anh chớ mê ba đắm, nguyệt trong lòng,
Một mai e lỗi đạo vợ chồng anh ơi!
Cửa song loan sớm mở tối gài,
Mình đứng trong than thở, tôi đứng ngoài thở than.
Bài 81.
Cúc mọc dưới sông kêu bằng cúc thủy,
Chợ Sài Gòn xa, chợ Mỹ cũng xa.
Gởi thơ về thăm hết nội nhà,
Trước là thăm ba với má, sau là thăm em.
Bài 82.
Đạo nào cao bằng đạo can trường,
Chồng mà xa vợ đoạn trường, trời ơi!
Bấy lâu nay mình một ngả, tui một nơi,
Ngày nay gặp mặt giải vơi cơn sầu,
Trống tam canh, vội đổ trên lầu.
Mình có chồng rồi, tôi nói cơ cầu làm chi.
Miệng thế gian, ngôn dựt trường phi,
Còn lo phụ mẫu, bất thành không ai?
Bữa này mười một, mai mười hai
127
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
Mình tôi ở lại với ai bây giờ?.
Bài 83.
Dập dìu tiếng tĩnh tiếng tiêu,
Tiếng ngư trong núi, tiếng tiều ngoài sông.
Lạnh lùng thay giữa đêm đông,
Áo quần mỏng mảnh, mong trông đợi hè.
Bài 84.
Đất Bụt mà ném chim trời,
Ông Tơ Bà Nguyệt xe giây nhợ, nửa vời ra đâu?
Cho nên cá chẳng bén câu,
Lược chẳng bén đầu, chỉ chẳng bén kim.
Thương nhau nên phải đi tìm,
Nhớ nhau từng lúc như chim lạc đàn.
Bài 85.
Đêm đêm khêu ngọn đèn loan,
Nhớ chàng quân tử, thở than mấy lời.
Mong chàng, chẳng thấy chàng ôi!
Thiếp tôi trằn trọc, vội dời chân ra.
Nhác trông lên, trăng đã xế tà,
Đêm hôm khuya khoắt, con gà đã gáy sang canh.
Mong anh mà chẳng thấy anh,
Thiếp tôi buồn bã khêu quanh ngọn đèn.
Bài 86.
Đêm đêm ngồi dưới bóng trăng,
Thương cha nhớ mẹ, không bằng thương anh.
Đêm nằm lưng chẳng bén giường,
Mong cho mau sáng, ra đường gặp anh.
Bài 87.
128 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đêm đêm tưởng dải Ngân hà,
Ngôi sao Bắc Ðẩu, đã ba năm tròn.
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn,
Tào khê nước chảy, vẫn còn trơ trơ.
Nhớ ai ngơ ngẩn, ngẩn ngơ!
Nhớ ai, ai nhớ, bây giờ nhớ ai?.
Bài 88.
Đêm hè gió mát trăng thanh,
Em ngồi canh cửi, còn anh vá chài.
Nhất thương là cái hoa lài,
Nhì thương ai đó áo dài tấm thân.
Gặp người sao có một lần,
Để em thương nhớ tần ngần suốt năm.
Bài 89.
Đêm nằm bực lở bờ tranh,
Chờ lâu không thấy, trống canh dội về.
Anh nhớ cái thuở em thề,
Cầm dao lá liễu, dựa kề tóc mai.
Lời nguyền nay đã phôi phai,
Tấm tình anh ở gương soi nào bằng.
Gương kia tróc thủy, tờ giấy bao gọn gàng.
Xuống lên cho thấy mặt nàng,
Dẫu mà có thác chốn suối vàng cũng ưng.
Bài 90.
Đêm nằm gối gấm không êm,
Gối lụa không mềm bằng gối tay em.
Có thương, có nhớ không em,
Sao em chẳng lại, để anh mong đêm, nhớ ngày.
129
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
Bài 91.
Đêm nằm thiêm thiếp, nhớ điệp phòng ba,
Tai nghe lời nói tiên sa miệng cười,
Nào ai trao miếng vàng mười cũng không.
Thiếp thương chàng cho đáng cái công.
Bông hoa thơm nở, nhụy không có lìa.
Ví dầu trời có phân chia,
Đôi ta như khóa cùng chìa đừng rơi.
Bài 92.
Đêm qua bóc uống một mình,
Nghe hơi sương xuống, nhớ tình nhân xưa.
Tình nhân xưa bây giờ xa vắng,
Nỗi mong chờ cay đắng riêng em.
Than ôi, tăm cá bóng chim,
Biết đâu đường lối mà tìm hỡi ai.
Bài 93.
Đêm qua mưa bụi gió bay,
Gió rung cành trúc, gió lay cành bàng.
Em với anh cùng tổng khác làng,
Nào em có biết ngõ chàng là đâu?
Một thương, hai nhớ, ba sầu,
Cơm ăn chẳng được, ăn trầu ngậm hơi.
Thương chàng lắm lắm, chàng ơi!
Biết đâu thanh vắng mà ngồi thở than.
Muốn than mà chẳng gặp chàng,
Kìa như đá đổ bên ngàn Hồ Tây.
Đá đổ còn có khi đầy
Thương chàng biết thủa nào khuây hỡi chàng.
130 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 94.
Đêm qua ra đứng bờ ao,
Trông cá cá lặn, trông sao sao mờ.
Buồn trông con nhện giăng tơ,
Nhện ơi nhện hỡi! Nhện chờ mối ai.
Buồn trông chênh chếch sao mai,
Sao ơi! Sao hỡi! Nhớ ai sao mờ.
Bài 95.
Đêm qua trăng sáng mập mờ,
Em đi gánh nước tình cờ gặp anh.
Vào vườn trẩy quả cau xanh,
Bổ ra làm sáu trình anh xơi trầu.
Trầu này têm những vôi tàu,
Ở giữa đệm quế, đôi đầu thơm cay.
Mời anh xơi miếng trầu này,
Dù mặn dù nhạt, dù cay dù nồng.
Dù chẳng nên đạo vợ chồng,
Xơi năm ba miếng, kẻo lòng nhớ thương.
Bài 96.
Đêm qua vắng khách tri âm,
Vắng hoa thiên lý, âm thầm cội cây.
Đêm qua rót đọi dầu đầy,
Than thân với bóng, bóng rày chẳng thương.
Suốt năm canh lẻ bóng lên giường,
Ngọn đèn thấp thoáng, nửa thương nửa sầu.
Bài 97.
Đi đâu để nhện giăng mùng,
Để đôi chiếu lạnh, để phòng quạnh hiu.
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
131
Bài 98.
Đìu hiu quạnh quẽ hơi thu,
Bông lau phơi trắng lá ngô rang vàng.
Đêm khuya tưởng nhớ bạn vàng,
Nửa tình, nửa cảnh, dạ càng ngẩn ngơ.
Bài 99.
Đố ai ngồi võng không đưa,
Ru con không hát, anh chừa rượu tăm.
Đố ai chừa được rượu tăm,
Chừa ăn thuốc chín, chừa nằm chung hơi.
Có tôi chừa được mà thôi,
Chừa ăn thuốc chín, chung hơi chẳng chừa.
Bài 100.
Đôi ta như nguyệt hôm rằm,
Bởi chưng mưa dầm, nhìn chẳng thấy sao.
Bởi chưng cha mẹ ép vào,
Làm cho khốn khổ, đời nào cho ra.
Thác đi sợ tiếng gièm pha,
Thiệt thân mà miệng người ta chê cười.
Chơi trăng không thẹn với trời,
Chơi gương không thẹn với người trong gương.
Hỡi người em nhớ em thương,
Sống còn, em nguyện cùng chàng trăm năm.
Bài 101.
Đờn cò lên trực kêu vang,
Anh còn thương bậu, bậu khoan có chồng.
Muốn cho nhơn nghĩa đạo đồng,
Anh đây thương bậu, như chồng bậu thương.
132 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chiều nay anh thượng lộ hồi hương,
Xin bậu ở lại, đừng vầy duyên nơi nào.
Ghe anh tới chợ cắm sào,
Nghe bậu có chốn anh nhào xuống sông.
Bài 102.
Đồng hồ đã điểm chín giờ, chàng ơi!
Vì dù chàng có thương tôi,
Mình ra Hà Nội chụp đôi cái hình.
Khi nao thanh vắng một mình,
Nhớ ai tôi lại giở hình ra xem.
Bài 103.
Dưới trăng em viết thơ này,
Sao mai ló dạng thơ này viết xong.
Trăm năm một mối chỉ hồng,
Một đôi cánh nhạn, một lòng thương anh.
Bài 104.
Em đi đâu đào liễu một mình,
Để ai nặng khối chung tình trong tâm.
Đêm qua vắng khách tri âm,
Vắng hoa luống những âm thầm cỗi cây.
Đêm đêm ngồi tựa cành cây,
Than thân với bóng, bóng rày bóng chẳng có thương.
Đêm đêm rước bóng lên giường,
Ngọn đèn thấp thoáng, nửa thương nửa sầu.
Bài 105.
Em thương nhớ ai, ngơ ngẩn đầu cầu,
Lược thưa biếng chải, gương Tàu biếng soi.
Cái sập đá hoa, bỏ vắng em không ngồi,
133
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
Vườn hoa bỏ vắng mặc người quay tơ.
Em thương nhớ ai, ra ngẩn vào ngơ.
Đêm quên giấc ngủ, ngày mơ trận cười.
Bài 106.
Em vào rừng chẳng biết lối ra,
Thấy cây núc nác, ngỡ là vàng tâm.
Cớ sao mà vội và lầm,
Núc nác thì nổi, vàng tâm thì chìm.
Nhớ ai nên phải đi tìm,
Chân đi thất thểu, như chim tha mồi.
Tìm ai hết đứng lại ngồi,
Hết núi lại đồi, chẳng biết lối ra.
Bài 107.
Em với anh cùng tộc khác làng,
Nào em có biết ngõ chàng ở đâu?
Một thương, hai nhớ, ba sầu,
Cơm ăn chẳng đặng, ăn trầu cầm hơi.
Thương chàng lắm lắm chàng ơi!
Biết đâu thanh vắng mà ngồi thở than.
Nhớ chàng như nhớ lạng vàng,
Khát khao về nết, mơ màng về duyên.
Nhớ chàng như bút nhớ nghiên,
Như mực nhớ giấy, như thuyền nhớ sông.
Nhớ chàng như vợ nhớ chồng,
Như chim nhớ tổ, như rồng nhớ mây.
Bài 108.
Gái đương đem dạ nhớ trông,
Vần thơ gởi xuống, em người Mỹ Đông.
134 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Em về có nhớ anh không?
Anh về thơ thẩn mé sông khóc hoài.
Bài 109.
Gặp anh đây lỡ khóc, lỡ cười,
Bảy ba phần nhớ, chín mười phần thương.
Chuỗi sầu ai khéo vấn vương,
Gặp nhau một thuở, nhớ thương ngàn ngày.
Bài 110.
Gặp nhau đây con bóng đang trưa,
Rưng rưng nước mắt, thiếp đưa chàng về.
Chàng về trong nớ, thiếp ở ngoài ni,
Dặn chàng ba chữ, nhớ ghi vào lòng.
Hồi thương nước đục cũng trong,
Không thương nước chảy giữa dòng cũng dơ.
Thiệt như lời em nói, em chờ,
Ba bốn nơi tới ngõ trao thơ, em không cầm.
Bài 111.
Gặp nhau từ bến Phú Nhi,
Chẳng đi thì nhớ, đi thì uổng công.
Gặp nhau từ bến Đại Đồng
Quên nhau hay đã có chồng mà quên.
Bài 112.
Gió sao gió mát sau lưng,
Dạ sao dạ nhớ người dưng vô hồi.
Chim quyên xuống suối tha mồi,
Lòng ta thương bạn, đứng ngồi không an.
Lâm chung áo rách phải mang,
Thương anh cho đặng tam cang ngũ thường.
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
135
Bài 113.
Gió vàng hiu hắt đêm thanh,
Đường xa, dặm vắng xin anh đừng về.
Mảnh trăng đã trót lời thề,
Sao anh để gánh nặng nề riêng em.
Bài 114.
Giở xem một truyện phong tình,
Cho loan nhớ phượng, cho mình nhớ ta.
Nhớ nhau, nên thất nên gia,
Nên cửa, nên nhà, nên vợ, nên con.
Chim hoạ mi réo rắt trên non,
Ước gì ta được vợ con như người.
Bài 115.
Giường này ai trải chiếu đây,
Đêm qua không ngủ, đêm nay không nằm.
Một chăn đắp chẳng kín chân,
Hai chăn lại thấy muôn phần xót xa.
Ba chăn thương nhớ cả ba,
Hay là mình đã năm ba tớ thầy.
Hay là mình giận ta đây,
Mình cho ta biết, sự ngay kẻo sầu.
Tin đi mối lại đã lâu,
Mình về lấy vợ để sầu cho ta,
Càng trông, càng bổng, càng xa,
Chàng về lấy vợ, thì ta lấy chồng.
Đố ai khuyên gió trên không,
Đố ai xui dục cho rồng phun mưa.
Bài 116.
136 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Gởi thư cho gió, gió mang về trời.
Đêm nằm ruột rã gan rời,
Thức thời tưởng nhớ, người thời chiêm bao.
Đặt mình xuống tấm vần sao,
Giật mình trở dậy, nước mắt trào như mưa.
Bài 117.
Hai chân đạp đất, đầu em đội trời cao,
Ngó lên mái tóc, mấy lời giao vẫn còn.
Lời nguyền với anh chật biển đầy non,
Em thương anh hai chữ vuông tròn cả hai.
Chữ em đề bâu áo chẳng sai,
Nghĩa nhơn em gánh, hai vai nặng quằn.
Gá lời kêu quân tử điệu hành,
Duyên em còn đượm ông Tơ Hồng mới xây.
Em đợi anh cho tới chừng này,
Gian nan thì có xum vầy thì không.
Bài 118.
Hỡi chàng da trắng tóc dài,
Em đã chờ đợi một hai năm trời.
Cho nên mặt ủ chẳng tươi,
Sợ chúng bạn cười chẳng dám nói ra.
Nhớ chàng lòng những xót xa,
Làm thơ mà dán cây đa giữa đồng.
Phòng khi qua lại chàng trông,
Thời chàng mới thấu nõi lòng nhớ thương.
Mối sầu là mối tơ vương,
Ai mà gỡ khỏi thiếp thương trọn đời.
Bài 119.
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
137
Hồi nào mặt mũi tèm lem,
Bây giờ em lớn, anh thèm, anh ve.
Hồi nào em nói không nghe,
Bây giờ xách nón chèo ghe đi tìm.
Bài 120.
Hồi nào mình gác tôi ôm,
Bây giờ xa cách, đêm hôm một mình.
Phòng loan xa vắng người tình,
Đầm chan nước mắt, nhớ hình người thương.
Mâm thau bóng loáng, để dưới ván thấy hình,
Bột mì tinh xào với đường cát trắng,
Vắng mặt mình tôi cũng phát đau.
Bài 121.
Hừng đông vừa sáng, cửa ván còn cài,
Anh ra vô không đặng, ngồi ngoài thở than.
Biết chừng nào cho phượng gặp loan,
Cho chàng gặp thiếp thở than đôi lời.
Bài 122.
Kể từ khi gặp mà nên,
Mặt tơ tưởng, mặt sầu riêng mối sầu.
Cho nên tơ tưởng cùng nhau,
Ngày nhớ sáu khắc, đêm sầu năm canh.
Bỗng đâu đứt mối tơ mành,
Cho duyên quấn quýt cho tình đa mang.
Từ khi đã biết tuổi vàng,
Trăm hương cũng quyết, đưa ngang cành sầu.
Bài 123.
Kẻ về người ở trông theo,
138 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ngựa Hồ chim Việt, đôi điều ái ân.
Một mình tựa án tần ngần,
Năm canh khúc ruột như dần cả năm.
Vắng mình ta vẫn hỏi thăm,
Nơi ăn đã vậy, chốn nằm ra sao?
Bấy lâu nay vẫn khát khao,
Mong chưa thấy mặt, lòng nào đã quên.
Nghĩ rằng chung bạn thiếu niên,
Vì ai xui giục, cho nên nỗi này!
Trách ông tơ ra tay hờ hững,
Lúc xe dây sao chẳng lựa ngày.
Bây giờ hai ngả đông tây,
Trước sao xe mối tơ này làm chi.
Bài 124.
Khăn xanh khăn đượm mồ hôi,
Túi xanh túi đượm lấy đôi miếng trầu.
Lược xanh thì lược chải đầu,
Gương sáng lầu lầu,sáng cả mọi nơi.
Nào khi đi ngược về xuôi,
Cơm đứng, cơm ngồi than thở cùng nhau.
Ăn trầu lại nhớ tới cau,
Gương soi phấn đánh cùng nhau đã từng.
Anh đừng e ngại ngập ngừng,
Đã thiệt thì đừng đã thảm thì thôi.
Của chồng ăn một trả đôi,
Ăn hai trả bốn, mình tôi chẳng chầy.
Ra đi em hỏi ông thầy,
Cái sự lộn chồng thật khó lắm thay.
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
139
Ai đem dây buộc thế này
Gian nan thì có xum vầy thì không.
Bài 125.
Khoan khoan mời bạn chớ lên,
Mực tàu sa xuống giữa nghiên,
Tiếc tờ giấy trắng mà biên chữ vàng.
Đêm nằm mà bỏ tào khang,
Phòng không chiếu lạnh, mình chàng đi đâu?
Hồi thương khoác nách choàng đầu,
Chừng nào gặp mặt, cho khuây tấm lòng.
Ăn bưởi rồi lại nhớ bòng,
Ăn cam nhớ quýt, trực lòng nhớ chanh.
Từ tôi xa bạn không thành,
Ái ân lúc trước không thành thì thôi.
Bài 126.
Kiến bất thủ như tầm thiên lí,
Thấy miệng em cười hữu ý anh thương.
Chữ rằng ngư thủy một đường,
Bao giờ cùng chiếu cùng giường bậu ơi!
Bài 127.
Làm nên voi bạch rồng vàng,
Chẳng nên voi ở trên ngàn bơ vơ.
Anh nay quyết chí đợi chờ,
Nhẽ nào đứt chỉ lìa tơ cho đành.
Cam quýt kia vả lại cùng chanh,
Lá rách lá lành đùm bọc lấy nhau.
Một cành tươi năm bảy cành sầu,
Chim kia còn biết nhớ nhau nữa người.
140 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 128.
Mái chèo kia có cột nơi nao,
Anh đây thương nhớ, cắm sào ngàn năm.
Đường về Bên ấy từ đây,
Em về em ghé cho anh đỡ buồn.
Sào kia có cắm người vào,
Em đâu dám ghé để sầu cho anh.
Bài 129.
Mặt trời ló mặt, rạng đông ửng hồng,
Ra vô chẳng thấy dạng chồng,
Con thơ chiu chít, đứa bồng trên tay.
Má nay lệ ứa châu mày,
Ru con thương nhớ, mấy lời thuở xưa.
Bài 130.
Mấy khi gặp hội Long Vân,
Mấy khi kẻ Tấn, người Tần gặp nhau.
Bởi vì em khó anh giàu,
Cho nên chẳng lấy được nhau thế này.
Bây giờ họp mặt nhau đây,
Như tiên gặp hội, như mây gặp rồng.
Nữa mai em đi lấy chồng,
Chàng đừng tưởng trúc, nhớ thông đôi đường.
Cái mối tơ vương Tần kia Tấn nọ.
Cái dây tơ hồng xe hết cho ai?
Đào kia dễ thắm nên phai,
Thoang thoảng hoa nhài mà lại thơm lâu.
Bài 131.
Mình về bên ấy hôm nay,
141
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
Thăm nhà thăm cửa mấy ngày mình sang.
Nhủ cho ta biết rõ ràng,
Để ta ra bến đò ngang đón mình.
Mình về có nhớ ta chăng?
Ta như lạt buộc, khăng khăng nhớ mình.
Ta về ta cũng nhớ mình,
Nhớ yếm mình mặc, nhớ tình mình trao.
Bài 132.
Mình về mình bỏ ta đây,
Như con tơ rối gỡ ngày nào xong.
Mình về chốn cũ lầu rồng,
Để trăng đợi gió, để rồng đợi mây.
Mình về đường ấy hôm nay,
Mà chưa đưa gối đầu tay cho mình!.
Bài 133.
Mình về mình nhớ bảo ta,
Để ta bớt bận, ta ra tiễn mình.
Tiễn mình đến trước cửa đình,
Để ta than thở với mình vài câu.
Bài 134.
Mình về mình nhớ ta chăng?
Ta về, ta nhớ hàm răng mình cười.
Năm quan mua lấy miệng cười,
Mười quan chẳng tiếc, tiếc người răng đen.
Răng đen ai nhuộm cho mình,
Cho răng mình đẹp cho tình anh say.
-------Mình về mình nhớ ta chăng?
142 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ta về, ta cứ khăng khăng nhớ mình.
Ngẩn ngơ như kẻ thất tình,
Trông ra ngoài lộ, thấy mình khơi khơi.
Mối tình ta để trên cơi,
Nắp vàng đậy lại để nơi giường thờ.
Đêm hôm qua ba bốn lần mơ,
Chiêm bao thì thấy dậy rờ thì không!
-------Mình về mình nhớ ta chăng?
Ta như lạt buộc khăng khăng nhớ mình.
Ta về ta cũng nhớ mình,
Nhớ yếm mình mặc, nhớ tình mình trao.
Bài 135.
Mình về ta dặn câu này,
Dặn dăm câu nhớ, dặn vài câu thương.
Dặn cho đến chiếu đến giường,
Đâu hơn thì kết, đâu bằng chờ anh.
Bài 136.
Một đàn cò trắng bay quanh,
Cho loan nhớ phượng, cho mình nhớ ta.
Mình nhớ ta như cà nhớ muối,
Ta nhớ mình như cuội nhớ trăng.
Mình về mình nhớ ta chăng?
Ta về ta nhớ hàm răng mình cười.
Bài 137.
Một đàn cò trắng bay quanh,
Để em ôm bóng trăng tà năm canh.
Nước non một gánh chung tình,
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
143
Nhớ ai, ai có nhớ mình, không ai?.
Bài 138.
Một đêm có mấy trống canh,
Ngủ đi thì nhớ, trở mình lại thương.
Ruột tằm bối rối tơ vương,
Như ai để nhớ để thương trong lòng.
Bài 139.
Một đời được mấy anh hùng,
Một nước có mấy đức ông trị vì!
Anh đừng cợt ghẹo em đây,
Em đang đắp chỉ, chọn ngày cài hoa.
Tin lên Thiên Thượng Hằng Nga,
Cậy ông Nguyệt Lão, với bà Tơ Vương.
Chăn loan gối phượng sẵn sàng,
Màn đào rủ dọc, trướng hồng giăng ngang.
Còn đang chọn đá thử vàng,
Ngọc lành ai quẩy ra đàng bán rao.
Khoan khoan bốn tiếng tư cưu,
Mong người quân tử hảo cầu kết duyên.
Phấn son cho phỉ tâm nguyền,
Anh hùng sánh với thuyền quyên đậm tình.
Bài 140.
Một lo đứng cửa trông ra,
Hai lo đi lấy chồng xa nước người.
Ba lo sợ chị em cười,
Bốn lo đi ngược, về xuôi sao đành.
Năm lo lúc tử, lúc sinh,
Sáu lo phận gái một mình đường xa.
144 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bảy lo nhớ cửa nhớ nhà,
Tám lo còn chút mẹ già ai nuôi.
Chín lo em thiệt cả mười,
Mười lo kiếm lối tìm nơi đi về.
Bài 141.
Một lo nhớ phượng nhớ loan,
Hai lo con gái đang xoan lỡ thì.
Ba lo phụ mẫu một bề,
Bốn lo em chửa lấy gì được yên.
Năm lo em hãy còn phiền,
Sáu lo em chửa được yên cửa nhà.
Bảy lo em lấy chồng xa,
Tám lo em để mẹ già anh nuôi.
Chín lo đồng đất nước người,
Mười lo đi ngược về xuôi một mình.
Bài 142.
Một thương tóc bỏ đuôi gà,
Hai thương ăn nói mặn mà có duyên.
Ba thương má lúm đồng tiền,
Bốn thương răng nhánh, hạt huyền kém thua.
Năm thương cổ yếm đeo bùa,
Sáu thương nón thượng, quai tua dịu dàng.
Bảy thương nết ở khôn ngoan,
Tám thương ăn nói lại càng thêm xinh.
Chín thương em ngủ một mình,
Mười thương con mắt hữu tình cho ai.
Bài 143.
Một thương, hai nhớ, ba sầu,
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
145
Cơm ăn chẳng đặng, ăn trầu cầm hơi.
Thương chàng lắm lắm, chàng ơi?
Biết nơi đâu thanh vắng mà ngồi thở than.
Bài 144.
Một thuyền một bến một dây,
Ngọt bùi ta hưởng, đắng cay ta chịu cùng.
Một thương, hai nhớ, ba trông,
Bốn chờ, năm đợi, sáu mong duyên nàng.
Bài 145.
Mùa đông cho chí mùa thu,
Trông em thất thểu, tựa vọng phu ngóng chồng.
Chiều chiều xem bắc ngó đông,
Thấy người thiên hạ sao không thấy chàng.
Tóc dài sao vẫn rối ngang,
Tay lần lược gỡ, miệng ngồi than bóng đèn.
Vịt đua dưới nước, cá lội bàu sen,
Hồi này không gặp bạn quen đi đàng.
Ngậm ngùi trông phượng nhớ loan,
Gởi thư cho gió, gió mang về trời.
Đêm nằm ruột rã gan rời,
Thức thời tơ tưởng, ngủ thời chiêm bao.
Đặt mình xuống tấm phản sao,
Nghĩ tới người bạn, nước mắt trào như mưa.
Bài 146.
Nắm tay em lại hỏi tay,
Anh yêu vì nết, anh say vì tình.
Càng nhìn, càng thắm, càng xinh
Bóng trăng là đấy, hữu tình là đây.
146 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Biết nhau đã bấy nhiêu ngày,
Làm cho ngao ngán, kẻo rầy lòng nhau.
Yêu nhau gặp hội long vân,
Cho quen người lạ, cho gần người ngoan.
Dạ anh như đám quân quan,
Em như hoa sói trên ngàn dầm sương.
Biết rằng anh có lòng thương,
Hay là cợt giễu ngoài đường lại thôi?
Người một nơi, tiếng một nơi,
Mênh mông nào biết bể giời nơi nao!.
Bài 147.
Ngày ngày ăn bát cơm rang,
Ăn con tép mại, dạ càng long đong.
Chim sầu cất cánh bay rông,
Em nhớ nhân ngãi dốc lòng ra đi.
Chàng đừng trách em ăn ở bất nghì.
Cha cầm mẹ giữ chẳng đi được nào?
Chàng đi vực thẳm non cao,
Em mong tìm vào đến núi Tản Viên.
Bao giờ lở núi Tản Viên,
Cạn sông Tô Lịch, thiếp mới quên lời chàng.
Bài 148.
Ngày ngày ra đứng bờ sông,
Sông xa, xa tít cho lòng em đau.
Nhớ ai đứng tủi ngồi sầu,
Mình ve sương tuyết bao lâu hư mòn.
Bài 149.
Nghĩ rằng đá nát thì thôi,
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
147
Ai ngờ đá nát, nung vôi lại nồng.
Chăn đơn gối chiếc lạnh lùng,
Nửa thì tôi đắp, nửa cho nhân tình.
Nhớ lời hẹn ước ba sinh,
Xa xôi có thấu tình mình ta chăng?.
Bài 150.
Ngó lên trời thấy sao giăng tứ hải,
Ngó xuống đám cải, chiếu trải luông tuồng.
Em ưng anh không đặng em buồn,
Giống như nước ngược, bơi xuồng sao lên?
Ngó lên trời, trời cao lại trắng,
Dòm xuống nước, nước trắng lại trong.
Nhỏ như ai chớ chớ.. nhỏ như em chắc dạ bền lòng.
Lỡ duyên chịu lỡ, đóng cửa phòng em đợi anh.
Bài 151.
Ngó ra ngoài biển láng lai,
Em xa anh cách, lòng ai không buồn?
Lênh đênh kẻ biển người nguồn,
Em xa, anh cách không cuồng cũng điên.
Vui chung rồi lại buôn riêng,
Hay vầy lúc trước gá duyên làm gì!.
Bài 152.
Nghĩa nhân nay đã giao kề,
Còn lo một nỗi nặng nề công lao.
Chữ rằng: bằng hữu chi giao,
Tui đây mình đó biết sao bớ mình?.
Bài 153.
Nhà em công việc bời bời,
148 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Dối thầy, dối mẹ sang chơi với chàng.
Một ngày năm bảy bận sang,
Thiếp những trông chàng, chàng những trông ai?
Má hồng còn có khi phai,
Răng đen khi nhạt, liệu bài đôi ta.
Hai đường trung hiếu mẹ cha,
Có ai gánh đỡ hay là còn không?
Còn không thì để em chờ,
Hay là có chốn cậy nhờ thì thôi!.
Bài 154.
Nhác trông cái bóng anh đi,
Cái chân anh bước dạ thì quặn đau.
Anh ơi! anh bước cho mau,
Kẻo em trông thấy lại đau đớn lòng.
Bài 155.
Nhác trông thấy bóng anh qua,
Hình dung chải chuốt thật là xinh sao.
Em mong thấy mặt, em chào!
Vắng anh em những khát khao đêm ngày.
Bài 156.
Nhẫn đeo tay mọi khi ngắm nghía.
Lược cài đầu thuở bé vui chơi.
Ví bằng anh chửa có nơi,
Thì em vượt suối, vạch trời em sang.
Lòng em cũng muốn đa mang,
Còn e thân phận dở dang giữa trời.
Cho nên chẳng muốn trao lời,
Song tình như đã trọn đời không quên.
149
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
Tình không quên, nghĩa không quên
Ai đem chìa bạc tra lên khóa vàng?
Trách vì một nỗi lệ làng,
Cho nên duyên phận nhỡ nhàng đôi ta.
Bài 157.
Nhạn lạc bầy, nhạn kêu khảng khoái,
Vượn lìa cành, cầm trái khóc than.
Đêm nằm, lụy nhỏ chứa chan,
Nhớ câu tình tự, tôi băng ngàn tới đây.
Bài 158.
Nhịp chày giã dó nhặt thưa,
Đèn le lói sáng, lòng ngơ ngẩn buồn.
Nhớ ai mê mẩn tâm hồn,
Thương ai mong đợi mỏi mòn tháng năm.
Bài 159.
Nhớ ai, cơm chẳng buồn nhai,
Chống đũa thở dài hết chín lần xơi.
Tôi xin bát nữa là mười,
Đối phúc cùng trời, có sống được chăng?.
Bài 160.
Nhớ ai, con mắt lim dim,
Chân đi thất thểu như chim tha mồi.
Nhớ ai, hết đứng lại ngồi,
Ngày đêm tơ tưởng đến người tình chung .
Bài 161.
Nhớ ai, em những khóc thầm,
Hai hàng nước mắt, đầm đầm như mưa.
Nhớ ai, ngơ ngẩn ngẩn ngơ?
150 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Nhớ ai, ai nhớ, bây giờ nhớ ai?
Nhớ ai, bồi hổi, bồi hồi.
Như đứng đống lửa, như ngồi đống than.
Bài 162.
Nhớ ai gửi bức thư sang,
Thấy con rồng bạch nằm ngang giữa trời.
Gửi thư mà chẳng đến nơi,
Sự tình có thế mà rời nhau ru.
Công em gắn bó ba thu,
Nói cùng thầy mẹ, cậu cô đã rành.
Bây giờ phân rẽ duyên anh,
Em đành kiếm chốn, gieo mình cho yên.
Bài 163.
Nhớ chàng lắm lắm chàng ơi!
Nhớ chỗ chàng đứng, nhớ nơi chàng nằm.
Vắng chàng em vẫn hỏi thăm,
Nào em đã bỏ mấy năm mà hờn!
Chàng nghe kẻ đặt người đơm,
Chàng nghe thấy tiếng chàng hờn cho cam.
Chàng ơi! em nhớ chàng thay
Nỡ nào chàng dứt mối dây cho đành.
Bài 164.
Nhớ chàng lắm lắm chàng ơi!
Nhớ lời chàng nói, nhớ nơi chàng về!
Nhớ khi chỉ núi giao thề,
Nhớ từ trú quán, nhớ về quê hương.
Đêm nằm những nhớ cùng thương,
Nói sao cho xiết mọi đường ái ân.
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
151
Bài 165.
Nhớ khi rửa bát cầu ao,
Ta cầm nắm đũa, ta trao cho mình.
Nhớ khi ngồi quán ngồi đình,
Ngồi phủ, ngồi huyện, có mình có ta.
Nhớ khi ngồi gốc cây đa,
Vặt nắm cỏ gà, thề nguyện chỉ thiên.
Nhớ khi chiếc đũa đồng tiền,
Bẻ tam, bẻ tứ kết nguyền cùng nhau.
Nhớ khi mình trước ta sau,
Có một miếng trầu, cũng xẻ làm hai.
Bây giờ mình đã nghe ai?
Đi qua ghé nón, chạm vai không chào.
Một là vô ý không chào
Hai là mình có nơi nào mình quên.
Bài 166.
Nhớ nhau như vợ nhớ chồng,
Như chim nhớ tổ, như rồng nhớ mây.
Tình cờ gặp được nhau đây,
Để rồng than thở với mây đôi lời.
Rồi ra kẻ ngược người xuôi,
Nỗi lòng tưởng nhớ sao nguôi hỡi chàng!.
Bài 167.
Nói lời xin giữ lấy lời,
Đừng như con bướm đậu rồi lại bay.
Bướm đậu rồi bướm lại bay
Em xe sợi chỉ buộc ngay bướm vào.
Đi về quyết liệt làm sao,
152 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Em nay quyết vào, lấp chốn cho xong.
Chàng như con nhạn trong cung,
Em như con én lượn vòng bao lơn.
Anh rằng: anh chửa vợ con,
Em nay thực gái còn son đứng ngoài.
Bài 168.
Nói thương mà ở chẳng thương,
Đi đâu mà để buồng hương lạnh lùng.
Đêm qua khi lạnh khi nồng,
Khi đắp áo ngắn, khi chung áo dài.
Bây giờ chàng đã nghe ai?
Áo ngắn chẳng đắp, áo dài không chung?.
Bài 169.
Nửa đời đi ngược về xuôi,
Đêm nay bố ngắm con cười trong mơ.
Môi hồng, răng trắng, tóc tơ,
Bố cho máu đỏ, mẹ cho hình hài.
Bài 170.
Nước trong xanh bên thành con yến trắng,
Thẳng cánh cò bay tới cõi xa xăm.
Anh đi mô không bóng không tăm,
Năm canh em đợi ruột tằm héo hon.
Một vũng nước trong, mười dòng nước đục,
Một trăm người tục, một chục người thanh.
Biết bao gan ruột gởi mình?
Mua tơ thêu lấy tượng Bình Nguyên Quân.
Thiên sinh nhơn hà nhơn vô lộc,
Địa sinh thảo, hà thảo vô căn,
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
153
Một mình em ngồi giữa lòng thuyền dưới nước trên
trăng.
Biết ai trao duyên gởi nợ cho bằng thế gian?.
Bài 171.
Ở đây gần đất xa trời,
Chăn bông chàng kết, với người tri âm.
Chàng xuôi em vẫn âm thầm,
Hai hàng giọt lệ đầm đầm như mưa.
Ruột gan chín khúc héo khô,
Thương chàng vì nỗi tương tư đêm ngày.
Nhớ chàng như bát nước đầy,
Để em chuốc lấy chẳng rày mình hao.
Đôi tay cầm lấy con dao,
Tưởng như cắt ruột, mà trao cho chàng.
Bài 172.
Phải chi sông có cái cầu,
Thiếp qua thiếp giải cái sầu chàng nghe.
Ai làm chén nọ xa ve,
Mùa xuân thiếp đợi, mùa hè chàng trông.
Biết là có đặng hay không?
Đó chờ đây đợi uổng công hai đàng.
Bài 173.
Quả dưa trong héo ngoài tươi,
Thương chàng như thể thương người lầu tây.
Ai về đằng ấy đằng này,
Để đêm em nhớ, để ngày em thương.
Yêu nhau đi nhớ về thương,
Em về cái chốn buồng hương em nằm.
154 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Thấy chiếu mà chẳng thấy chăn,
Thấy chỗ mình nằm, chả thấy mình đâu.
Bài 174.
Quạ kêu nam đáo nữ phòng,
Người dưng khác họ, đem lòng nhớ thương.
Dẫu rằng khác họ người dưng,
Tâm đầu ý hiệp, không thương sao đành.
Quạ kêu nam đáo nữ phòng,
Người dưng khác họ đem lòng nhớ thương.
Bài 175.
Ra đi anh nhớ vợ. nhớ con,
Ra về thì nhớ nước non trên rừng.
Ra đường người ta hỏi cha hay chồng.
Nói ra đau đớn trong lòng,
Mắt cái nợ tiền kiếp, chứ không phài chồng tôi.
Bài 176.
Ra đi thì sợ mẹ rầy,
Không đi sợ bạn dưới nầy bạn trông.
Đi thời lội suối băng sông,
Tới đây quyến luyến, lòng không muốn về.
Lựu trông đào, đào lại trông lê,
Trầm kia nhớ quế, tìm về rừng xanh.
Đôi ta như lá với cành,
Như con với mẹ, bỏ sao đành, người ơi!.
Bài 177.
Ra vô chẳng thấy bóng chồng,
Con thơ chiu chit, đứa bồng trên tay
Má nay lệ ứa châu mày,
155
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
Ru con thương nhớ mấy lời thuở xưa.
Bài 178.
Ra vườn ngắt một cành chanh,
Con dao lá trúc gọt quanh tứ bề.
Đôi ta đã trót lời thề,
Con dao lá trúc, để kề tóc mai.
Bây giờ chàng đã nghe ai,
Nghe trăng nghe gió, nghe ai mặc lòng.
Tưởng rằng chàng ở một lòng,
Ngờ đâu chàng lại, đèo bòng đôi nơi.
Ở đây gần đất xa trời,
Chăn bông chàng kết, với người tri âm.
Chàng xuôi em vẫn âm thầm,
Hai hàng giọt lệ đầm đầm như mưa.
Bài 179.
Rau răm hái ngọn héo rầu,
Những lời em nói mà đau đớn lòng.
Bấy lâu xe sợi chỉ hồng,
Nghĩ em lấy được con tông gà nòi.
Bây giờ em đã hai mươi,
Sao em không nhớ, những lời ngày xưa.
Bài 180.
Rủ nhau lên hiệu cầm khăn,
Cầm được đồng bạc, để dành cưới em.
Ba hào thì để mua tem,
Tư giấy mời khắp, anh em xa gần.
Trăm năm kết ngãi Châu Trần,
Nhớ ngày kết ngãi giao loan với mình.
156 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Hai họ ăn uống linh đình
Sơn Tây, Hà Nội đồn mình lấy ta.
Bài 181.
Ruột gan chín khúc héo khô,
Thương chàng vì nỗi tương tư đêm ngày.
Nhớ chàng như bát nước đầy,
Để em chuốc lấy chẳng rày mình hao.
Đôi tay cầm lấy con dao,
Tưởng như cắt ruột, mà trao cho chàng.
Bài 182.
Sáng mai gánh nước mờ mờ,
Đi qua ngõ giữa, tình cờ gặp anh.
Vào vườn hái quả cau xanh,
Bổ ra làm tám, mời anh xơi trầu.
Trầu nầy ăn thật là say,
Dù mặn dù nhạt, dù cay dù nồng.
Dù chẳng nên đạo vợ chồng,
Xơi dăm ba miếng kẻo lòng nhớ thương.
Cầm lược thì nhớ tới gương,
Cầm trầu nhớ túi, nằm giường nhớ nhau.
Bài 183.
Sông cạn, biển cạn lòng ta không cạn,
Núi lở non mòn, nghĩa bạn không quên.
Đường còn đi xuống đi lên,
Ơn bạn bằng biển, ta đền bằng non.
Đường mòn duyên nợ không mòn,
Chết thì mới hết, sống còn gặp nhau.
Lời nguyền trước cũng như sau,
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
157
Em không phụ khó tham giàu ở đâu.
Bài 184.
Tàu số một chạy lên Vàm Tấn,
Tàu số hai chạy xuống Cần Thơ,
Tuổi ba mươi em cũng ở vậy mà chờ,
Lỡ duyên chịu lỡ, cũng chờ cho được anh.
Bài 185.
Tay tiên chuốc chén rượu đào,
Đổ đi thì tiếc uống vào thì say.
Chẳng chè chẳng chén sao say,
Chẳng thương chẳng nhớ sao hay đi tìm.
Tìm em như thể tìm chim,
Chim ăn bể Bắc đi tìm bể Đông!
Tìm bể Đông thấy lông chim Nhạn
Tìm bể cạn thấy đàn chim bay,
Sự tình biết nói sao đây, hỡi tình.
Bài 186.
Thác đi sợ tiếng gièm pha,
Thiệt thân mà miệng người ta chê cười.
Chơi trăng không thẹn với trời,
Chơi gương không thẹn với người trong gương.
Hỡi người em nhớ, em thương!
Sống còn, em nguyện cùng chàng trăm năm.
Bài 187.
Tháng Năm, tháng Sáu, mặt trời đi chệch,
Tháng Bảy, tháng Tám mặt trời đi xiên,
Em là phận gái thuyền quyên,
Đừng cho sóng dợn, đò nghiêng nước vào.
158 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đò nghiêng sóng dợn ba đào,
Trong dễ thấy đục, nhưng đục nào thấy trong.
Bài 188.
Thấy anh lịch sự có duyên dịu dàng,
Thấy anh, em cũng mơ màng.
Tưởng rằng đây đấy, phượng hoàng kết đôi.
Thấy anh chưa kịp ngỏ lời,
Ai ngờ anh đã vội dời gót loan.
Thiếp tôi mê mẩn canh tàn,
Chiêm bao như thấy anh chàng ngồi bên.
Tỉnh ra lẳng lặng yên nhiên,
Tương tư nó phát liên miên cả ngày.
Ngỡ ưng duyên nợ đó đây,
Xin chàng hãy lại chơi đây chút nào.
Bài 189.
Thương ai? ai có giữ lời!
Chiếu chăn để đó ngậm ngùi ngóng trông.
Chiếu kia nửa đắp nửa mong,
Chăn đơn nửa đắp, nửa phòng đợi ai.
Bài 190.
Thương ai? bằng mẹ thương con,
Nhớ ai? bằng gái còn son nhớ chồng.
Nhớ chàng như vợ nhớ chồng,
Như chim nhớ tổ như rồng nhớ mây.
Dây tơ hồng, chưa xe đã mắc,
Rượu quỳnh tương, chưa nhắp đã cay.
Chẳng chè chẳng chén sao say,
Chẳng thương chẳng nhớ sao hay đi tìm?
159
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
Tìm ai như thể tìm chim
Chim ăn bể Bắc, đi tìm bể Đông.
Bài 191.
Thương người, tới đứng ngõ người,
Đất mòn chín tấc, thiên hạ cười mười phân.
Em thương anh vô lượng vô ngần,
Cầu không tay vịn, cũng lần mà qua.
Mười phần thương bạn hết ba,
Bảy phần thương mẹ nhớ cha vô hồi.
Em không phải người nay đổi mai dời,
Ôm lòng chờ bạn suốt mười con trăng.
Bài 192.
Thuyền ai lơ lửng bên sông,
Hay thuyền chú lái chở chồng tôi chăng?
Ngày ngày ra đứng bờ sông,
Hỏi thăm chú lái, nào chồng tôi đâu?
Chồng em còn ở sông Ngâu,
Buôn chè mạn hảo, năm sau mới về.
Bài 193.
Thuyền anh đà đến bến, anh ơi!
Sao anh chẳng bắc cầu noi lên bờ.
Đặng cơn nước đục lờ đờ,
Cắm sào đợi nước, biết bao giờ cho trong?
Con sông kia nước chảy đôi dòng,
Đèn khêu đôi ngọn, em trông ngọn nào?
Trông thấp, em lại trông cao,
Ngọn đèn sáng tỏ như sao trên trời
Em ơi gần bến xa vời, chờ trông!.
160 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 194.
Trăm năm ai chớ phụ ai?
Chỉ thêu nên gấm, sắt mài thành kim.
Trên trời biết mất thứ chim?
Đã loan với phụng, đừng tìm chì vôi.
Trồng trúc xin chớ xén chồi,
Thương anh thì chớ đứng ngồi với ai.
Bài 195.
Trăm năm tính cuộc vuông tròn,
Đá vàng trót hẹn, dạ càng đinh ninh.
Chốn hữu tình đâu hơn chỗ cũ?
Gió thuận hòa văn vũ non sông.
Nhớ lời nguyện ước ba đông,
Đêm khuya chẳng ngủ, ngày không nói cười.
Nói lời phải giữ lấy lời,
Tạc vàng bia đá, để đời cho nhau.
Bài 196.
Trăng lên vừa tới mái hiên,
Thiếp thảm chàng phiền, có nhớ hay quên.
Làm người phụ bạc sao nên,
Trông xuống thẹn đất, trông lên thẹn trời.
Nói ra dạ giữ lấy lời,
Lênh đênh mặt biển chân trời quản bao.
Bài 197.
Trèo lên cây bưởi hái hoa,
Bước xuống vườn cà, hái nụ tầm xuân.
Nụ tầm xuân nở ra cánh biếc,
Em đã có chồng, anh tiếc em thay.
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
161
Thoạt vào anh nắm cổ tay,
Sao trước em trắng, mà rày em đen?
Hay là lấy phải chồng hèn,
Cơm sống, canh mặn, nó đen mắt người.
Ba đồng một mớ trầu cay,
Sao anh không hỏi từ ngày còn không?
Bây giờ em đã có chồng,
Như chim vào lồng như cá cắn câu.
Cá cắn câu biết đâu mà gỡ,
Chim vào lồng biết thuở nào ra?.
Bài 198.
Trời đương mưa đương chuyển,
Đất ngoài biển đang lỡ đang bồi.
Hai đứa ta vì lỡ ra rồi,
Lòng thương em bạn dứng ngồi không yên.
Bài 199.
Trời mưa lác đác ruộng dâu,
Cái nón đội đầu, cái thúng cắp tay.
Vào vườn hái thúng dâu đầy,
Nuôi tằm cho lớn mong ngày ươm tơ.
Thương em chút phận ngây thơ,
Lầm than đã trải, nắng mưa đã từng.
Xa xôi ai có tỏ lòng?
Gian nan tân khổ, ta đừng quên nhau!.
Bài 200.
Trời mưa lợp bợp lá dừa,
Bợp cho ra bợp anh chừa đi đêm.
Thương em, anh mới đi đêm,
162 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Té xuống bờ ruộng, đất mềm không đau.
Bài 201.
Ước gì anh hóa ra dưa,
Để em đem rửa nước mưa chậu đồng.
Uớc gì anh hóa ra hồng,
Đề cho em bế em bồng trên tay.
Ước gì em hóa ra dơi,
Bay đi bay lại tới nơi anh nằm.
….
Ước gì anh hóa ra hoa,
Để em nâng lấy rồi mà cài khăn.
Ước gì anh hóa ra chăn,
Để cho em đắp em lăn cùng giường.
Ước gì anh hóa ra gương,
Để cho em cứ ngày thường em soi.
Ước gì anh hóa ra cơi
Để cho em đựng cau tươi trầu vàng.
….
Ước gì bướm được gần hoa,
Ước gì mình sánh với ta hỡi mình.
Ước gì tính sánh với tình,
Ước gì nhánh bích, cành quỳnh thành đôi.
Ước gì lan huệ đâm chồi,
Ước gì quân tử sánh người thuyền quyên.
Ước gì nguyện được như nguyền,
Ước gì chỉ thắm xe duyên tơ đào.
Bài 202.
Ví dầu tình bậu muốn thôi,
Ca dao 07: Thương nhớ, nhớ thương
163
Bậu gieo tiếng dữ cho rồi bậu ra.
Bậu ra bậu lấy ông câu,
Bậu câu cá bống, chặt đầu kho tiêu.
Kho tiêu, kho ớt, kho hành,
Kho ba lượng thịt, để dành mẹ ăn.
Bài 203.
Yêu nhau chả lấy được nhau,
Con lợn bỏ đói, buồng cau bỏ già.
Bao giờ sum họp một nhà,
Con lợn lại béo, cau già lại ngon.
Bài 204.
Yêu nhau nên phải ra đi,
Đi sao tìm thấy cố tri mới đành.
Tìm anh tất cả thị thành,
Tưởng rằng anh ở Hàng Mành không xa.
Chữ tình ta lại gặp ta,
Hàng Mành chẳng thấy tìm ra Hàng Hòm.
Phố thời bán những mâm son,
Duyên kia sao chẳng vuông tròn cùng mâm.
164 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chủ đề 08 : Lời tỏ tình, lý giao duyên
Bài 1.
Ai kia gánh lúa một mình,
Cho anh gánh với hai mình cho vui.
Em còn gánh nữa hay thôi?
Cho anh gánh với, làm đôi bạn tình.
Bài 2.
Ai làm cho chuối không cành,
Cho anh không vợ, quẩn quanh mẹ già.
(trai đáp…)
Mẹ già nhưng mẹ người ta,
Còn anh có vợ trong nhà đã lâu.
Mẹ anh ác nghiệt cơ cầu,
Cho nên anh chịu âu sầu đến nay.
Bài 3.
Ai ơi! trẻ mãi ru mà,
Càng so sánh lắm, càng già mất duyên.
Còn duyên như tượng tô vàng,
Hết duyên như tổ ong tàn ngày xưa.
Còn duyên đóng cửa kén chồng,
Hết duyên ngồi gốc cây hồng lượm hoa.
Còn duyên kén cá chọn canh,
Hết duyên củ ráy dưa hành cũng trôi.
Còn duyên kén những trai tơ,
Hết duyên ông lão cũng mơ làm chồng.
Bài 4.
Ăn no tắm mát, đậu cành dâu gia.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
165
Đường về bên ấy bao xa?
Mượn mình làm mối, cho ta một người.
Một người mười tám đôi mươi,
Một người vừa đẹp, vừa tươi như mình.
Ai xinh! thì mặc ai xinh,
Ông tơ chỉ quyết xe mình với ta.
Bài 5.
Anh có thương em thì thương cho trót,
Đừng mê bóng sắc bỏ sót bạn tình,
Chừng nào cầu ván hết đinh,
Mái chùa hết ngói, hai đứa mình mới xa nhau.
Bài 6.
Anh đừng thấy em nghèo, anh phụ.
Anh đừng thấy em khó, anh vong.
Anh ơi nước có khi lớn, khi ròng,
Cuộc đời sao khỏi mắc vòng gian nan?.
Bài 7.
Anh nghèo, chớ dòng họ anh đông,
Mỗi người một đồng cũng cưới được em!
(gái đáp…)
Tưởng rằng tiền túi anh quăng ra,
Ai dè! tiền góp, quá cha ăn mày.
Bài 8.
Anh như cây quế nở trong nhà,
Em như con gái hàng phố, mà ra chơi đường.
Em thấy cây quế héo vàng,
Em càng vun xới cây càng tốt tươi.
Bao giờ cho quế mọc chồi,
166 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Để quế trả nghĩa cho người xới vun.
Bài 9.
Anh ở trong ấy mà ra?
Cớ sao anh biết, vườn hoa chị tàn?
Hoa tàn nhưng nhị chưa tàn,
Muốn xem chị vén bức màn cho xem.
Bài 10.
Anh ơi, anh đừng ngậm ngùi,
Một căn hai nợ, anh ừ cho xong.
Hồi thương nước đục cũng trong,
Hồi ghét nước chảy giữa dòng cũng nhơ.
Lên non bẻ lá đề thơ,
Trai trông hết khó, gái chờ mãn tang.
Bài 11.
Anh ơi, buông áo em ra,
Để em đi chợ kẻo mà chợ trưa.
Chợ trưa rau sẽ héo đi,
Lấy chi nuôi mẹ, lấy gì nuôi em?.
Bài 12.
Anh về chẻ lạt bó tro,
Rán sành ra mỡ, em cho làm chồng.
(trai đáp…)
Em về gọt đá nấu canh
Thì anh bắc chảo rán sành được ngay.
Bài 13.
Anh với em gá nghĩa đã lâu,
Bây giờ gặp lại nguồn cơn em tường.
Anh về thưa lại mẹ cha,
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
167
Chờ chờ, đợi đợi, duyên mà với em..
Bài 14.
Áo anh đã rách hai tay,
Cậy nàng so chỉ và may cho cùng.
Vá rồi anh trả tiền công,
Mai mốt lấy chồng anh giúp của cho.
Giúp cho quan mốt tiền cheo,
Quan nam tiền cưới, lại đeo mâm chè.
Giúp cho nửa dạ hột mè,
Nửa ang tiêu sọ, nửa ghè muối khô.
Giúp cho cái ấm cái ô,
Cái niêu sắc thuốc cái bồ đựng than.
Anh giúp cho một đứa nuôi nàng
Lâu ngày chẵn tháng rồi chàng tới thăm.
Bài 15.
Áo anh rách chỉ đường tà,
Vợ thì chưa có mẹ già chưa khâu.
Áo anh rách chỉ đã lâu,
Nay mượn cô ấy về khâu cho cùng.
Khâu rồi anh sẽ trả công,
Đến lúc lấy chồng, anh giúp của cho:
Giúp cho một quả xôi vò,
Một con heo béo, một vò rượu tam.
Giúp cho chiếc chiếu nàng nằm,
Đôi áo nàng bận, đôi vòng nàng đeo.
Giúp cho quan mốt tiền cheo,
Quan năm tiền cưới, lại đèo bông tai.
Giúp cho một rổ lá gai,
168 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Một cân nghệ bột với hai tô mè.
Giúp cho năm bảy lạng chè,
Cái ấm sắc thuốc, cái bồ đựng than.
Giúp cho thằng bé nuôi nàng,
Về sau nó lớn gọi nàng bằng U…
Bài 16.
Bánh này bánh lọc bánh trong,
Ngoài tuy xám ủng, trong lòng có nhân.
Ai ơi! xin chớ tần ngần,
Lòng son em vẫn giữ phần dẻo dang!.
Bài 17.
Bánh nhiều quá, cũng kêu bánh ít,
Chuối non nhớt, cũng gọi chuối già.
Trượng phu đối được mới là đáng khen.
(trai đáp…)
Canh chua lét, sao kêu canh ngọt,
Cây cao nghệu, cũng gọi cau lùn,
Đối chơi với bạn, anh hùng há thua?.
Bài 18.
Bao giờ chạch đẻ ngọn đa,
Sáo đẻ dưới nước, thì ta lấy mình.
Bao giờ cây cải làm đình,
Gỗ lim ăn gỏi, thì mình lấy ta.
Bao giờ cho khỉ đeo hoa,
Cho voi đánh sáp, cho gà nhuộm răng.
Bài 19.
Bao giờ cho đến tháng ba,
Bước đến vườn cà, hái nụ tầm xuân.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
169
Nụ tầm xuân nở ra thơm biếc,
Em lấy chồng rồi anh tiếc lắm thay.
Ba đồng một mớ chầu cay,
Sao em không tiếc tháng ngày đã qua.
Bài 20.
Bây giờ mận mới hỏi đào:
Vườn hồng đã có ai vào hay chưa?
(gái đáp…)
Mận hỏi thì đào xin thưa:
Vườn hồng có lối, nhưng chưa ai vào!
Bấy lâu vắng mặt khát khao,
Bây giờ thấy mặt, tính sao hỡi tình?.
Bài 21.
Bẻ bông đem bán Chợ Dinh,
Phải giá em bán, phải tình thì mua.
Bạn không tu, sao ghé vào chùa?
Không mê đạo tổ, sao bùa tứ giăng?
Rượu không say, sao chén ngã lăn?
Không thương người đó, sao năng tới hoài?
(gái đáp…)
Anh không nhớ: khi Lưu Bị có tài?
Đến khi trống giục, ngồi ngoài ngó vô.
Em là người mắc nạn đơn cô,
Anh đây có nước cam lồ cứu cho?.
Bài 22.
Biên Hòa xứ bưởi thanh thanh,
Có cô bán bưởi xinh xinh trữ tình.
Anh đây lên thác xuống ghềnh,
170 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đá mòn sông cạn, quyết chung tình với em.
Bài 23.
Bước lên ba bước lại ngừng,
Tuổi em còn nhỏ, chưa từng làm dâu!
Thò tay hốt ổ chim sâu,
Thấy em côi cút, giữ trâu một mình.
Phải chi anh hóa đặng hai mình?
Để vô giữ thế, cho bạn mình nghỉ ngơi!
Phải chi anh hóa đặng con dơi,
Bay lên đáp xuống, giỡn chơi trái đào.
Anh ơi! đừng vạch vách phá rào,
Vườn em mới tạo, trái hồng đào còn non.
Bài 24.
Cá đối nằm trên cối đá,
Chim đa đa, đậu nhánh đa đa.
Chồng gần sao không lấy? lại lấy chồng xa!
Lỡ mai cha yếu mẹ già,
Chén cơm ai đỡ, kỷ trà ai bưng?.
Bài 25.
Cái cò là cái cò con,
Mẹ nó yêu nó, nó còn làm ngơ!
Con cò bay bổng, bay bơ,
Lại đây anh gửi xôi khô cho nàng.
Đem về nàng nấu, nàng rang,
Nàng ăn có giẻo, thì nàng lấy anh.
Bài 26.
Cái kiến mà kiện củ khoai,
Mày chê tao khó, lấy ai cho giầu?
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
171
Nhà tao chín đụn mười trâu,
Lại thêm ao cá, bắc cầu rửa chân.
Cầu nầy là cầu ái ân,
Một trăm con gái, rửa chân cầu nầy.
Có rửa thì rửa chân tay,
Chớ rửa lông mày, chết cá ao anh.
(gái đáp…)
Nhà anh có một cây chanh,
Nó chửa ra nhành, nó đã ra hoa.
Nhà anh có một mụ già,
Thổi cơm không chín, quét nhà chẳng nên.
Ăn cỗ khì đòi ngồi trên,
Mâm son bát sứ, đem lên hầu bà.
Bài 27.
Cái quạt mười tám cái nan,
Ở giữa phất giấy, hai nan, hai đầu.
Quạt nầy anh để che đầu,
Đêm đêm đi ngủ, chung nhau quạt này.
Uớc gì chung mẹ chung thầy,
Để em giữ cái quạt này làm thân.
Rồi ta chung gối, chung chăn,
Chung quần, chung áo, chung khăn đội đầu.
Nằm thời chung cái giường tầu,
Dậy thời chung cả hộp trầu, ống vôi.
Ăn cơm chung cả một nồi,
Gội đầu chung cả dầu hồi, nước hoa.
Chải đầu chung cái lược ngà,
Soi gương chung cả ngành hoa giắt đầu.
172 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 28.
Cậu cai, buông áo em ra!
Để em đi chợ kẻo mà chợ trưa!
Chợ trưa, rau sẽ héo đi,
Lấy chi nuôi mẹ, lấy gì nuôi em?
Bài 29.
Cau già lỡ lứa, bẽ bàng!
Gái già lỡ lứa, có buồn không em?
(gái đáp…)
Cau già lỡ lứa chẻ phơi!
Gái già lỡ lứa, có nơi đợi chờ.
Bài 30.
Cây oằn là bởi vì hoa!
Qua thương nhớ bạn, chẳng qua vì tình.
Thương nhau, thương dạng, thương hình,
Lời ăn tiếng nói, sợ mình bảy bui.
Sầu ai mắt nọ không vui?
Hay sầu duyên nợ, nói tui sầu dùm!.
Bài 31.
Cây trúc xinh, tang tình là cây trúc mọc,
Qua lối nọ, như bờ ao,
Chị hai xinh, tang tình là chị hai đứng!
Nơi nào? như lối, xinh cùng xinh!
Cây trúc xinh, tang tình là cây trúc mọc,
Qua lối nọ, như bến đình,
Chị hai xinh, tang tình là chị hai đứng!
Đứng một mình, qua lối xinh cùng xinh.
Bài 32.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
173
Chàng ơi! đi trẩy kẻo trưa,
Cửa nhà cậy mẹ, nắng mưa nhờ Trời.
Em đi cầu khấn Phật Trời,
Biết than cùng Trời, biết thở cùng ai!.
Bài 33.
Chàng ơi! hãy tránh ra xa,
Để em đi chợ, kẻo hoa em tàn.
(trai đáp…)
Hoa tàn mặc kệ hoa tàn!
Mấy thuở gặp nàng, mà lại bỏ đi.
Bài 34.
Chẳng tham lắm ruộng nhiều trâu,
Tham vì ông lão, tốt râu mà hiền.
Chẳng tham ruộng cả ao liền,
Tham vì cái bút, cái nghiên anh đồ.
Chẳng tham nhà ngói ba tòa,
Tham vì một nỗi: mẹ cha hiền lành.
Bài 35.
Chàng về để áo lại đây,
Áo thời thiếp mặc, gối mây đợi chờ.
Trăm năm vạch phấn để thờ,
Lòng thương ai biết? dạ chờ ai hay?
Chàng về để áo lại đây,
Để đêm thiếp đắp, để ngày xông hương.
Bài 36.
Chiều chiều ra đứng bờ sông,
Hỏi thăm chú lái, nào chồng em đâu?
(trai đáp…)
174 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chồng em lên ngọn sông Ngâu,
Buôn chè mạn thảo, năm sau mới về.
Công danh theo đuổi mà chi?
Sao bằng chăm chỉ giữ nghề canh nông.
Sớm khuya có vợ có chồng,
Cày sâu cuốc bẫm, trông mong được mùa!.
Bài 37.
Chiều chiều vịt lội ao sen (1)
Tình cờ tôi gặp người quen, tôi chào:
Chào cô trước mũi tiên phong,
Chào cô sau lái, mặt vuông chữ điền.
Người nào là vợ Vân Tiên,
Nói cho tôi biết, tôi chào liền chị dâu.
Người nào là nghĩa tôi đâu?
Nói cho tôi biết, để gởi câu ân tình.
Bài 38.
Chiều chiều vịt lội cò bay,
Ông voi bẻ mía, chạy ngay vô rừng .
Vô rừng, bứt một sợi mây,
Đem về thắt gọng, cho nàng đi buôn.
Đi buôn, không vốn anh dùm,
Ở nhà chi để chú trùm, chú ve.
Bài 39.
Chim muôn giọng hót,
Hoa ngàn đưa hương.
Nhớ ai? ngơ ngẩn, ngẩn ngơ,
Nhớ ai, ai nhớ, bây giờ nhớ ai?
Bài 40.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
175
Chợ Hàng Dầu, một tháng, sáu phiên,
Gặp cô hàng xén, kết duyên vừa rồi.
Cái gánh hàng đây: những quế cùng hồi.
Có mẹt bồ kết, có nồi phèn chua,
Hương thơm xếp để bên bồ,
Trần bì, cam thảo, sài hồ, bàng liên.
Hàng em đáng giá bao tiền?
Để ta xếp vốn, ta liền buôn chung.
Buôn chung, ta lại bán chung,
Được bao nhiêu lãi, ta cùng nhau chia.
Bài 41.
Chợ nào, chợ chẳng có quà,
Người nào, chẳng biết một vài ba câu.
Ở đây, đất đỏ như nâu,
Sao đó không hát, vài câu huê tình.
Hỏi cô, cô cứ làm thinh?
Để ta hát mãi, một mình sao đang?
(gái đáp…)
Giả ơn quân tử ngàn vàng,
Buông ra cho khách hồng nhan được nhờ.
Bài 42.
Có chồng, thương kẻ không chồng,
Không chồng, ra đứng cánh đồng mà nom.
Nom cho thấy mặt nhau luôn,
Thấy thời khỏe mạnh, thuốc tơn nào tầy!
Chàng về để áo lại đây,
Áo thời thiếp mặc, gối mây đợi chờ.
Bài 43.
176 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cớ gì? mà nắm giữa đường,
Nợ chàng không nợ! vay chàng không vay!
Em van, chớ nắm cổ tay,
Buông ra em nói: lời này thở than.
Xin chàng chớ vội nắm ngang,
Xa xôi cách mấy dặm đàng cũng nên.
Tơ hồng chỉ thắm là duyên,
Bao giờ em thuận, thì nên bấy giờ.
Bài 44.
Cô kia má đỏ hồng hồng,
Cô chửa lấy chồng, còn chờ đợi ai?
Buồng không lần nữa, hôm mai,
Đầu xanh mấy chốc, da mồi tóc sương.
Bài 45.
Cô kia yếm trắng lòa xòa,
Lại đây, đập đất trồng cà với anh.
Bao giờ cà chín, cà xanh,
Anh cho một quả, đề dành mớm con.
Cô kia, má đỏ hồng hồng,
Cô chưa lấy chồng, còn đợi chờ ai?.
Bài 46.
Con chim nho nhỏ, đỏ mỏ xanh lông,
Nó kêu nhiều tiếng lạ lùng,
Kêu qua, kêu lại, cho quân tử nghe cùng!
Phải duyên quân tử đợi, phải tình quân tử thương.
Bài 47.
Con cò lặn lội bờ ao,
Ăn sung sung chát, ăn đào chua.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
177
Ngày ngày ra đứng cổng chùa,
Trông ra Hà Nội, xem vua đúc tiền.
Ruộng tư điền, không ai cày cấy,
Liệu cô mình, ở vậy được chăng?
Mười hai cửa bể, anh cũng đón đăng,
Cửa nào lắm cá, anh quăng lưới vào.
Bài 48.
Còn duyên nón cụ, quai tơ,
Hết duyên nón xoáy, quai dừa cũng xong.
Còn duyên đóng cửa kén chồng,
Hết duyên bán quán, ngồi trông bộ hành.
Còn duyên, anh cưới bằng heo,
Hết duyên anh cưới: con mèo cụt đuôi.
(gái đáp…)
Mèo cụt đuôi là mối đuôi kèo,
Chỉ lo cha khó, nhà nghèo mà thôi.
Bài 49.
Còn non, còn nước, còn trời,
Còn về, còn nhớ, đến người hôm nay!
Tìm rồng, mà lại gặp mây,
Sầu riêng năm ngoái, năm nay vẫn còn.
Biết nhau dăm bảy năm tròn,
Bao giờ sông cạn, đá mòn hãy hay.
Lại đây anh nói lời này :
Phượng hoàng đứng đó, nào cây ngô đồng.
Còn trời, còn nước, còn non,
Còn cô bán rượu, anh còn say sưa.
Bài 50.
178 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đãi chàng một bữa cơm trưa,
Liệu chàng có đợi, có chờ được chăng?
Cơm em còn thiếu, một bát canh măng.
Em lên Cao Bằng đắp nấm trồng tre.
Hết củi, em đi buôn bè,
Ba năm được củi, đem về thổi cơm.
Hết mắm, em còn đi đơm,
Ba năm mắm ngấu, thổi cơm đãi chàng.
Dù chàng trăm giận nghìn hờn,
Thì chàng cũng phải, xơi cơm bữa này.
Bài 51.
Đầu làng cây ruối, cuối làng cây đa,
Cây ruối anh để làm nhà,
Cây đa hóng mát, nàng ra anh chào!
Đôi tay bâng cái khăn đào,
Bằng khi hội hát, anh trao cho nàng.
Túi anh những bạc cùng vàng,
Để anh kéo nhẫn, cho nàng đeo tay.
Dù ai bấu chí nàng bay,
Thì nàng phải giữ nhẫn này cho anh.
Dù ai bẻ lá vin cành,
Thì nàng phải nhớ, lời anh dặn dò.
Bài 52.
Đầu làng có con chim xanh,
Ăn no tắm mát, đậu cành dâu gia.
Đường về bên ấy bao xa,
Mượn mình làm mối cho ta một người.
Một người, mười tám đôi mươi,
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
179
Một người vừa đẹp, vừa tươi như mình.
Ai xinh, thì mặc ai xinh!
Ông tơ chỉ quyết xe mình với ta.
Bài 53.
Dẫu mà cha mẹ không thương,
Đôi ta trải chiếu ngoài đường lạy vô.
Lạy tới cửa, lạy gường thờ,
Cha mẹ ơi! nghĩ lại con nhờ!
Có mà trai đợi, gái chờ đã lâu!
Chữ rằng: cha mẹ sinh thành,
Cha mẹ sao nỡ, dứt đành đôi ta.
Chữ rằng: Cha mẹ sinh ra,
Xem đi xét lại, đặng mà cho con.
Nát gan vàng, ruột lại héo hon,
Trăm năm nguyện kết, lòng son với chàng.
Bài 54.
Đầu năm ăn quả Thanh Yên,
Cuối năm ăn bưởi, cho nên đèo bồng.
Vì cam cho quít đèo bồng,
Vì em nhan sắc, cho lòng nhớ thương.
Bài 55.
Đấy còn không? đây cũng còn không?
Đấy kén vợ đẹp, đây trông chồng giàu.
Chuộng chuối, chuối lại cao tàu,
Thương anh, anh lại ra màu làm cao!
Xin đừng bắc bậc làm cao,
Phèn chua em đánh, nước nào chẳng trong.
Bài 56.
180 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đêm khuya nước mắt ròng ròng,
Vì tôi nhớ chữ: loan phòng còn xa.
Làm sao hiệp mặt đôi ta,
Đặng tôi báo hiếu, mẹ cha hai mình.
Bài 57.
Đêm qua chợ sáng trăng rằm,
Em đi ngang cửa, anh nằm không yên,
Thương em chẳng phải vì tiền,
Thấy em lịch sự, có duyên, dịu dàng.
Thấy em, anh những mơ màng,
Tưởng rằng đây đó, phượng hoàng kết đôi.
Thấy em chưa kịp ngỏ lời,
Ai ngờ em đã vội dời gót loan.
Bài 58.
Đêm qua lốp đốp mưa rào,
Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa.
Đôi bên bác mẹ thì già,
Lấy anh hay chữ, để mà cậy trông.
Mùa hè cho chí mùa đông,
Mùa nào áo ấy, cho chồng đi thi.
Hết gạo, em lại gánh đi,
Hỏi thăm: chàng học trọ thì nơi nao?
Hỏi thăm: phải ngõ mà vào,
Vai đặt gánh gạo, miệng chào: Kìa anh!
Chàng giận thì thiếp làm lành,
Miệng cười hớn hở, rằng anh giận gì?
Thôi thôi, đừng giận em chi!
Muốn lấy vợ lẽ, em thì lấy cho.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
181
Bài 59.
Đêm qua, trời sáng trăng rằm,
Anh đi qua cửa, em nằm không yên.
Mê anh, chẳng phải mê tiền,
Thấy anh lịch sự, có duyên dịu dàng.
Thấy anh, em những mơ màng,
Tưởng rằng đây đấy, phượng hoàng kết đôi.
Thấy anh, chưa kịp ngỏ lời,
Ai ngờ, anh đã vội dời gót loan.
Thiếp tôi mê mẩn canh tàn,
Chiêm bao như thấy: anh chàng ngồi bên.
Tỉnh ra, lẳng lặng yên nhiên,
Tương tư bệnh phát, liên miên cả ngày.
Nghĩ rằng duyên nợ từ đây,
Xin chàng hãy lại, chơi đây chút nào.
Bài 60.
Đi qua thấy ngọn đèn chong,
Thấy đôi chim phượng, hót trong vườn đào.
Vườn đào vừa tốt, vừa tươi,
Mười chàng nho sĩ, vào chơi vườn đào.
Bài 61.
Đố ai quét sạch lá rừng?
Để tôi khuyên gió: gió đừng rung cây!
Đố ai ngồi võng không đưa?
Ru con không hát, đò đưa không trèo?
Đố ai đốt cháy ao bèo?
Để anh gánh đá, Đông Triều về ngâm.
(gái đáp…)
182 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bao giờ? cho đá nảy mầm,
Sung kia nảy nụ, cho hành ra hoa.
Bao giờ? trạch đẻ ngọn đa,
Sáo đẻ dưới nước, thì ta lấy mình.
Bao giờ? dâu biếc dựng đình,
Lim kia làm kén, thì mình lấy ta.
Bài 62.
Đố ai quét sạch lá rừng?
Để anh khuyên gió: gió đừng rung cây!
Đố ai biết lúa mấy cây?
Biết sông mấy khúc? biết mây mấy tầng?.
Bài 63.
Dò chân ra bãi cát dài,
Nỡ nào liễu bỏ, nhành mai héo sầu.
Anh thương em vì bởi miếng trầu,
Ông Tơ bà Nguyệt ngồi rồi ước mơ.
Giàu sang phú quý, ba bốn bậc giường thờ.
Màn the gấm phủ, thao rời điểm trang.
Bây giờ than thiệt với chàng!
Bần mà gặp phú, luận bàn làm sao?.
Bài 64.
Đó chưa chồng, đây chưa vợ!
Chẳng qua duyên nợ vần xoay.
Tình cờ, đó lại gặp đây,
Trời xoay đất trở, nên đây gặp nàng.
Một lòng nghĩa nặng, đá vàng,
Trăm năm đã hẹn, giữ tròn nợ duyên.
Bài 65.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
183
Đôi đũa em đã toan cầm,
Chàng lấy một chiếc, cho lòng em mê.
Về nhà cha đánh, mẹ chê,
Nhưng em chỉ quyết, một bề lấy anh.
Cây xanh thì lá cũng xanh,
Đã trót vin cành, thì phải hái hoa.
Bài 66.
Đôi ta như con một nhà,
Như áo một mắc, như hoa một chùm.
Đôi ta như nước một chum,
Nước cạn mặc nước, ta đùm lấy nhau.
Bài 67.
Đôi ta như thể con tằm,
Cùng ăn một lá, cùng nằm một nong.
Đôi ta như thể con ong,
Con quấn, con quít, con trong, con ngoài.
Đôi ta như thể con bài,
Chồng đánh, vợ kết chẳng sai con nào.
Bài 68.
Dù xanh mà gặp võng điều,
Chàng mà gặp thiếp, mỹ miều ái ân.
Giàu nghèo thua sút đôi phân,
Trong sách có chữ : phú bần tương tư
Đặt ra kẻ thiếu người dư,
Sa cơ thất thế, cũng như người nghèo.
Bài 69.
Được vàng, được bạc trên tay,
Em không mừng rỡ bằng nay gặp chàng.
184 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Trèo lên khung cửi dệt hàng,
Cửi kêu lăng líu, thương chàng líu lăng.
Lời nguyền dưới nước, trên trăng,
Trăm năm không bỏ, đạo hằng cùng anh.
Bài 70.
Đường còn đi xuống đi lên,
Ơn bạn bằng biển, ta đền bằng non.
Đừng mòn, duyên nợ không mòn!
Chết thì mới hết, sống còn gặp nhau.
Lời nguyền trước cũng như sau,
Em không phụ khó, tham giàu ở đâu?.
Bài 71.
Đường xa, thì thật là xa,
Mượn người làm mối, cho ta một người.
Một người mười tám, đôi mươi,
Một người vừa đẹp, vừa tươi như mình.
Bài 72.
Em buôn chi? rồi lại bán chi?
Mười phiên chợ phố, em đi cả mười.
(gái đáp…)
Em buôn bạc, rồi lại buôn vàng,
Mười phiên chợ phố, gặp chàng chín phiên.
Quý hồ gặp bạn cho liền,
Mười quan bán được, chín tiền cũng đi!.
Bài 73.
Em gặp mặt anh đây, em hỏi anh đây :
Vợ anh ở nhà, nay đã mấy mươi?
Vợ anh hay nói hay cười,
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
185
Hay là buồn bực, hay là chứa chan?
Em hỏi thêm tín nghĩa, giàu sang hay nghèo?
Vợ anh ở nhà, vợ cưới hay vợ theo?
Hay là họ thấy anh nghèo họ cho?
Hay là du sĩ học trò?
Hay là anh ở mướn, chăn bò cho ai?
Cha mẹ sanh ra, mấy trai, mấy gái tuổi đầu?
(trai đáp…)
Đường Anh đi, trên cán dưới cầu,
Lương gia tứ đệ, mẹ với cha anh cũng sang giàu?
Hai bên xứng kép, đẹp đào,
Hình dung yểu điệu như màu tốt tươi.
Bài 74.
Em là con gái kẻ mơ,
Em đi bán rượu, tình cờ gặp anh.
Rượu ngon, chẳng quản be sành,
Áo rách khéo vá, hơn lành vụng may.
Rượu nhạt, uống lắm cũng say,
Áo rách có mụn, vá tay lại lành.
Bài 75.
Em là con gái Kẻ Ngâu,
Em đi buôn chỉ, dãi dầu sớm hôm.
Cái khăn vuông thâm, nửa đội, nửa cầm,
Khăn đội rơi mất, khăn thân lập lờ.
Anh ơi! nhặt giúp em nhờ,
Công anh nhặt giúp, bao giờ cho quên.
Anh quên, em chẳng cho quên,
Anh nhớ, em nhớ, mới nên vợ chồng.
186 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Em là con gái nhà giàu,
Có dây xà tích, giắt đầu thắt lưng.
Anh là con trai nhà nghèo,
Anh đi đánh dậm, vai đèo giỏ cua.
Trời làm thiên hạ mất mùa,
Xà tích em mất, giỏ cua anh còn.
Bài 76.
Em là con gái nhà giàu,
Em đi buôn chỉ, ngồi đầu hàng kim.
Lênh đênh, chỉ nổi kim chìm,
Chỉ thời trôi hết, để kim lập lờ.
Hỡi chú lái ơi, xích thuyền lại cho chúng em nhờ!
Công lao chú biết, bao giờ dám quên?
Bao giờ đổ núi Tản Viên,
Cạn sông Tô Lịch, thiếp mới quên công này.
Bài 77.
Em là gái Út nhất nhà,
Lời ăn tiếng nói, thật thà khoan thai.
Miệng cười, như búp hoa nhài,
Như nụ hoa quế, như tai hoa hồng.
Ước gì! anh được làm chồng,
Để em làm vợ, tơ hồng trời xe.
Bài 78.
Em như Tố Nữ trong tranh,
Anh như ngòi bút, chấm cành hoa mai.
Tiếc thay mắt phượng mày ngài,
Hồng nhan thế vậy! nỡ hoài tấm thân!.
187
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
Bài 79.
Em ơi! em ở lại nhà,
Vườn dâu em hái, mẹ già em thương.
Mẹ già, một nắng hai sương,
Chị đi một bước, trăm đường xót xa.
Cậy em em ở lại nhà.
Bài 80.
Em thương anh! thì thương cho chắc!
Thương cho gắt cho bền,
Đừng thương lỏng lẻo, bắt đền như chơi.
(gái đáp…)
Đền vang điện Ngọc, em đền,
Đền duyên sao đặng, bảo em đền hỡi anh?.
Bài 81.
Em về thưa với mẹ cha:
Bắt lợn đi cưới, bắt gà đi cheo.
Đầu lợn lớn hơn đầu mèo,
Làng ăn không hết, làng treo đầu đình.
Ông xã đánh trống thình thình,
Quan viên níu áo, ra đình ăn theo.
Bài 82.
Gái có chồng như gông đeo cổ,
Gái không chồng như phản gỗ long đanh.
Phản long đanh, anh còn chữa được,
Gái không chồng, chạy ngược chạy xuôi.
Không chồng! khốn lắm chị em ơi!
Mọi người có cả, em ngồi em than.
Bài 83.
188 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Gặp đây, anh hỏi thực nàng,
Tre non đủ lá, đan sàng được chăng?
(gái đáp…)
Chàng hỏi, thì thiếp xin thưa:
Tre non đủ lá, đan chưa được sàng.
Ngoài chợ, có thiếu gì giang?
Mà chàng lại nỡ, đan sàng tre non?
Đan sàng, có gốc tre già,
Tre non đủ lá, được là bao nhiêu?.
Bài 84.
Gặp đây, anh lấy nón này,
Khéo nói anh giả, vụng nay anh cầm.
Nón này đã phải duyên ai?
Mà gột chẳng sạch? mà mài chẳng ra?
Nón này của mẹ cùng cha,
Từ ngày nàng đội, xót xa trong lòng.
Bây giờ, vợ mới gặp chồng,
Thời nàng giao lại, nón hồng giả anh.
Nón này, lá mấy lần khâu,
Dọc ngang mấy thước, trước sau mấy lần?
Nàng mà giảng được ân cần?
Thì anh giả nón, đưa chân tận nhà.
Bài 85.
Gặp đây anh nắm cổ tay,
Buông ra em nói lời này thở than.
Châu Trần chớ vội bắc ngang,
Xa xôi vượt mấy, ngày đàng nên quen.
Tơ hồng chỉ thắm là duyên
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
189
Dầu bao giờ gặp, thì nên bấy giờ.
Bài 86.
Gặp đây, hỏi khách má đào :
Còn không? hay đã? nơi nào xứng cân?
Gặp đây, hỏi khách Châu Trần :
Còn không? hay đã? Tấn Tần cùng ai?
Gặp đây, hỏi khách Chương Đài :
Còn không? hay đã? có ai vin cành?
Gặp đây, hỏi khách xuân xanh :
Có nên thì nói, cho tình được hay?.
Bài 87.
Gặp nhau, ăn một miếng trầu.
Gọi là nghĩa cũ, về sau mà chào.
Miếng trầu đã nặng bằng bao,
Muốn cho đông liễu, tây đào là hơn.
Miếng trầu kể hết nguồn cơn,
Muốn em đây đấy, thiệt hơn thế nào?
Miếng trầu là nghĩa tương giao,
Muốn chờ đây đấy, duyên vào hợp duyên?.
Bài 88.
Gió đánh cành đa, gió đập cành tre,
Chiếc thuyền anh vẫn lâm le đợi nàng.
Gió đánh cành bàng, Gió đập cành bàng,
Dừng chèo anh hát, cô nàng hãy nghe.
Bài 89.
Hai má nàng trắng phau phau,
Răng đen nhưng nhức, như màu hạt dưa.
Hỏi nàng, đã có chồng chưa?
190 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Hay nàng chưa có? thì vừa đôi ta!
Hai mươi, hai mốt chẳng chầy,
Của cao bằng núi, không tày sớm con.
Của cao bằng núi bằng non,
Không bằng sớm vợ, sớm con lúc này.
Bài 90.
Hỡi anh áo trắng quần là,
Sao anh không bảo, mẹ già nhuộm thâm?
Ví dù áo ấy em cầm,
Thì em sẽ nhuộm màu thâm, màu vàng.
Vạt áo em nhuộm màu vàng,
Vạt con em cũng nhuộm vàng cho anh.
Bốn nách kết đôi trường linh,
Đôi tay em kết chim xinh rõ ràng.
Ngày mai anh ra ngoài làng,
Cho lắm kẻ ngắm, cho làng xóm trông.
Bài 91.
Hỡi anh áo trắng quần là,
Ước gì sum họp một nhà, anh ơi!
Ước gì cơm chung một nồi,
Canh chung một bát, cùng ngồi một mâm.
Ước gì chung chiếu chung chăn,
Chung đũa ta cầm, chung áo chung da.
Chung lâu lại đẻ con ra,
Dù trai dù gái đều là con chung.
Sáng thì ta gửi nhà ông
Tối về ta đón, con chung ta về.
Bài 92.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
191
Hỡi anh, đi cái ô đen,
Chuôi ô bịt bạc, là tiền em mua.
Tiền em bán thóc ngày xưa,
Giấu thầy, giấu mẹ, mua ô cho chàng.
Ô này : ô bạc, ô vàng,
Ô này thiếp để phòng loan trong nhà.
Ô này, của vợ chồng ta,
Phòng khi mưa nắng, đem ra đón chàng.
Bài 93.
Hỏi anh, anh bảo học trò,
Sao em lại thấy cưỡi bò hôm qua?
(trai đáp…)
Em ơi, bò ấy bò Nhà,
Đứa ở đi khỏi, anh ra thăm đồng.
Nếu mai nên vợ, nên chồng,
Anh lại đi học, em trông bò giùm.
Bài 94.
Hỡi cô đội nón quai thao,
Đi qua Thanh Liệt, thì vào làng anh.
Làng anh Tô Lịch trong xanh,
Có nhiều vải nhãn, ngon lành em ăn..
Bài 95.
Hỡi cô gánh nước quang mây,
Cho anh một gáo, tưới cây ngô đồng.
Cây ngô đồng, cành cao cành thấp,
Ngọn ngô đồng, lá dọc lá ngang.
Quả dưa gang, ngoài xanh trong trắng,
Quả mướp đắng, ngoài trắng trong vàng.
192 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Từ ngày anh gặp được nàng,
Lòng càng ngao ngán, dạ càng ngẩn ngơ.
Bài 96.
Hỡi cô mặc yếm hoa tầm!
Chồng cô đi lính, cô nằm với ai?
Cô nằm, cô đẻ thằng bé con trai,
Chồng cô về hỏi: Con ai thế này?.
Bài 97.
Hỡi cô yếm thắm dải là!
Lại đây đập đất, trồng cà với anh!
Bao giờ cà nhớn cà xanh,
Anh cho một quả, để dành muối dưa.
Bài 98.
Hỡi cô yếm thắm kia là!
Lại đây anh gởi lược ngà cùng gương.
Gửi cho đi nhớ về thương,
Gửi cho đến chốn buồng hương lạnh lùng.
Gửi trầm anh lại gửi huê,
Gửi khăn gửi áo đi về tới nơi.
Khăn xinh, khăn đựng mồ hôi,
Túi xinh, túi đựng có đôi miếng trầu.
Lược xinh, lược trải trên đầu,
Gương xinh, gương tỏ lầu lầu mọi nơi.
Bài 99.
Hỡi cô yếm trắng lòa lòa!
Yếm nhiễu, yếm vóc hay là trúc bâu?
Hay là lụa bạch bên Tàu?
Người cắt cũng khéo, người khâu cũng tài.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
193
Một đàng, ai thêu nên nhạn,
Hai đàng, ai mạng nên hoa!
(gái đáp…)
Yếm em, em để trong nhà,
Khen thay thầy mẹ, mở khóa đem ra cho chàng!
Trông anh như thể nhìn vàng,
Bỏ ra thì khách hồng nhan được nhờ!
Anh như chỉ thắm thêu cờ.
Em như rau má, lờ mờ giếng khơi.
Nếu anh mà chửa có nơi!
Em xin vượt biển, qua trời theo anh.
Bài 100.
Hỡi người đi cái ô đen,
Cái ô tám gọng là tiền em mua.
Tiền em bán thóc ngày xưa!
Giấu thầy giấu mẹ mua ô những ngày.
Tình cờ bắt gặp chàng đây,
Thì chàng trả lại ô này cho em.
Bài 101.
Hỡi người đứng ở bên sông,
Càng nhìn càng đẹp, càng trông càng giòn!
Má hồng như thể tô son,
Đôi môi cắn chỉ, trông mòn con ngươi.
Ra đường nghiêng nón cười cười,
Như hoa mới nở, như người trong tranh.
Bài 102.
Hôm qua, anh đến chơi nhà,
Thấy mẹ nằm võng, thấy cha nằm giường.
194 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Thấy em nằm đất anh thương!
Anh đi mua gỗ, đóng giường cho em.
Bài 103.
Hôm qua anh đi chợ trời,
Thấy ông Nguyệt Lão đang ngồi ở trên.
Tay thì cầm bút cầm nghiên,
Tay cầm tờ giấy, đang biên rành rành.
Biên ta, rồi lại biên mình,
Biên đây lấy đấy, biên mình lấy ta.
Chẳng tin lên hỏi trăng già!
Trăng già còn bảo : rằng ta lấy mình!
Chẳng tin lên hỏi thiên đình!
Thiên đình cũng bảo : rằng mình lấy ta!
Quyết liều một trận phong ba,
Để cho thiên hạ, người ta trông vào.
Quyết liều một trận mưa rào,
Để cho thiên hạ trông vào đôi ta.
Bài 104.
Hôm qua tát nước đầu đình,
Bỏ quên cái áo trên cành hoa sen.
Em được thì cho anh xin!
Hay là em để làm tin trong nhà.
Áo anh sứt chỉ đường tà,
Vợ anh chưa có, mẹ già chưa khâu.
Áo anh sứt chỉ đã lâu,
Mai mượn cô ấy về khâu cho cùng.
Khâu rồi anh sẽ trả công,
Đến lúc lấy chồng, anh lại giúp cho!
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
195
Giúp cho một thúng xôi vò,
Một con lợn béo, một vò rượu tăm.
Giúp cho đôi chiếu em nằm,
Đôi chăn em đắp, đôi chằm em đeo.
Giúp cho quan tám tiền cheo,
Quan năm tiền cưới, lại đèo buồng cau.
Bài 105.
Hòn đá đóng rong, bởi chưng nước chảy.
Hòn đá bạc đầu, vì bởi sương sa,
Anh gặp em đây, cũng muốn giao hòa.
Sợ mẹ bằng đất, sợ cha bằng trời,
Anh gặp em đây, cũng muốn trao lời.
Sợ vừng mây bạc, đứng giữa trời mau tan.
Bài 106.
Lạ lùng anh mới hỏi thăm :
Trăng kia đã đến, hôm rằm hay chưa?
(gái đáp…)
Trăng đang, mười bốn chưa rằm!
Lá dâu non còn đợi, con tằm mới hăng.
Bài 107.
Lạ lùng anh mới tới đây!
Như chim lạ bầy, như cá lạ ao.
Cá lạ ao, muốn vào mà sợ!
Chim lạ bầy, chờm chợ trên cây.
Bài 108.
Lại đây anh nói câu nầy?
Cưới em nhà ngói, anh xây ba toà.
Trong nhà anh lát đá hoa,
196 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chân tảng đồng bạch, nền nhà tiền trinh.
Bức bàn đóng kính thủy tinh,
Hai bên bức thuận, tứ linh rồng chầu.
Nhà anh kín trước rào sau,
Tường xây bốn mặt, hào sâu rõ ràng.
Trong rương vóc nhiễu nghênh ngang,
Nhiễu điều lót áo, cho nàng đi chơi.
Áo dài, sắm đủ mười đôi,
Chăn hoa đệm gấm, hành ngơi trên giường
Nếu mà nàng có lòng thương?
Thì anh lại đóng bốn cái chân giường gỗ lim.
Bài 109.
Men tình không uống mà say!
Nợ tình phải trả, mà vay bao giờ.
Mẫu đơn nở cạnh nhà thờ,
Đôi ta trinh tiết, đợi chờ lấy nhau.
Thôi đừng, bắc bực làm cao,
Phèn chua anh đánh, nước nào cũng trong.
Bài 110.
Miếng trầu là miếng trầu cay,
Làm cho bể ái, khi đầy khi vơi.
Miếng trầu têm để trên cơi,
Nắp vàng đậy lại, đợi người tri âm.
Miếng trầu kèm bức thư cầm,
Chờ cho khách thấy, tri âm sẽ chào.
Miếng trầu têm để trên cao,
Chờ cho khách thấy, má đào mới cam.
Miếng trầu têm ở bên Nam,
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
197
Mang sang bên Bắc, mời chàng hôm nay.
Miếng trầu xanh rõ như mây,
Hạt cau đỏ ốy, như rau tơ hồng.
Miếng trầu như trúc như thông,
Như hoa mới nở, như rồng mới thêu.
Bài 111.
Một cành hoa sói, một gói hoa chanh,
Ai mua em bán, một cành năm quan.
Hoa em còn nụ chưa tàn,
Ai mua em bán, năm quan bảy đồng.
Hoa em chính thực còn không,
Anh nào có vợ, thì đừng chơi hoa.
Hoa em tan cửa nát nhà,
Đánh con bỏ vợ, vì hoa em này.
Chẳng yêu hoa, đem trả tận cây,
Xin đừng đày đọa, mà rầy thân hoa.
Bài 112.
Một mừng, ăn một miếng trầu.
Hai mừng, ta gặp nhau đây tự tình.
Ba mừng, tài sắc đều xinh.
Bốn mừng, bác mẹ sinh thành được đôi.
Năm mừng, nguyện ước một lời.
Sáu mừng, duyên phận bởi trời xui nên.
Bảy mừng, gặp được bạn hiền.
Tám mừng, giải tấm lòng nguyền thủy chung.
Chín mừng, tài tử anh hùng.
Mười mừng, ta ở cùng chung một nhà.
Mừng chàng, mừng thực, mừng thà,
198 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Em nay tri kỷ, không là mừng chơi.
Chàng ơi! ghi hết mọi nơi,
Xin chàng mừng lại, cho tôi bằng lòng.
Bài 113.
Một quan tiền tốt mang đi,
Nàng mua những gì? mà tính chẳng ra?
Thoạt tiên mua ba tiền gà,
Tiền rưỡi gạo nếp, với ba đồng trầu.
Trở lại mua sáu đồng cau,
Tiền rưỡi miếng thịt, bó rau mười đồng.
Có gì mà tính chẳng thông?
Tiền rưỡi gạo tẻ, sáu đồng chè tươi.
Ba mươi đồng rượu, chàng ơi!
Ba mươi đồng mật, hai mươi đồng vàng.
Hai chén nước mắm rõ ràng,
Hai bảy mười bốn, kẻo chàng hồ nghi.
Hai mươi mốt đồng bột nấu chè,
Mười đồng nải chuối, chẵn thì một quan.
Bài 114.
Một rằng mình quyết lấy ta,
Ta về bán cửa, bán nhà mà đi.
Ta về bán núi Ba Vì,
Bán chùa Hương Tích, Phật đi làu làu.
Ta về bán hết ngựa trâu,
Bán hột thầu dầu, bán trứng gà ung.
Bán ba mươi sáu Thổ công,
Bán ông Hành Khiển, vợ chồng Táo Quân.
Bán từ giờ Ngọ, giờ Dần,
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
199
Giờ Tí, giờ Sửu, giờ Thân, giờ Mùi.
Ta về bán cả que cời,
Bán tro đun bếp, bán tăm khêu đèn.
Ta về bán trống bán kèn,
Có gì bán hết, lấy tiền cưới em.
Bài 115.
Một thương, tóc lệch đường ngôi.
Hai thương, quần trắng, áo mùi, khăn san.
Ba thương, hôm sớm điểm trang.
Bốn thương, răng mọc hai hàng trắng phau.
Năm thương, lược Huế cài đầu.
Sáu thương, ô lụa ngả màu thanh thiên.
Bảy thương, lắm bạc nhiều tiền.
Tám thương, động tý nữ quyền giở ra.
Chín thương, cô vẫn ở nhà.
Mười thương... thôi để mình ta, thương mình!.
Bài 116.
Một tình, thiếp giữ lời thề.
Hai tình, chờ đợi đêm khuya lạnh lùng.
Ba tình, gánh cát bể đông.
Bốn tình, chờ đợi tơ hồng khéo xe.
Năm tình, mọi hội, mọi hè.
Sáu tình, chỉ quyết xe tơ đá vàng.
Bảy tình, bia tạc chữ vàng.
Tám tình, em quyết lấy chàng, chàng ơi!
Chín tình, nhớ mãi không nguôi.
Mười tình, tính chẳng sang chơi với tình.
Tình còn vương nợ ba sinh,
200 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Tình ơi! Có gỡ cho tình mấy không?
Chăn tình tình đắp mùa đông,
Áo tình tình mặc cho xong mùa hè.
Bài 117.
Một trăm thứ cây, cây gì không trái?
Một trăm thứ gái, gái gì không chồng?
Một trăm đàn ông, ông gì không vợ?
Một trăm thứ chợ, chợ gì không đình?
Trai nam nhơn đối đặng, gái thiệt tình xin theo.
(trai đáp…)
Một trăm thứ cây, cây viết không trái.
Một trăm thứ gái, gái tố nữ không chồng.
Một trăm đàn ông, ông bình vôi không vợ.
Một trăm thứ chợ, chợ chồm hổm không đình.
Trai nam nhơn đối đặng, gái thiệt tình tính sao?.
Bài 118.
Một yêu, cô cả lắm thay.
Hai yêu, cô cả khéo may yếm đào.
Ba yêu, cửa gió lọt vào.
Bốn yêu, cô cả miệng chào có duyên.
Năm yêu, má lúm đồng tiền.
Sáu yêu, cô cả tốt duyên chăng là.
Bảy yêu, khăn thắm thêu hoa.
Tám yêu, cô cả nết na hiền tài.
Chín yêu, cô chửa có ai.
Mười yêu, anh kết làm hai vợ chồng.
Bài 119.
Một yêu, em gửi miếng trầu.
201
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
Hai yêu, em gửi áo nâu về nhà.
Ba yêu, em gửi áo hoa.
Bốn yêu, em gửi thư nhà cho anh.
Năm yêu, em gởi quạt xanh.
Sáu yêu, em gửi một cành kim thoa.
Bảy yêu, em gửi khăn là.
Tám yêu, em gửi cành hoa cho chàng.
Chín yêu, em gửi lạng vàng.
Mười yêu, em chỉ lấy chàng mà thôi.
Bài 120.
Một yêu, khăn lượt vành dây.
Hai yêu, anh có đôi giầy đi chân.
Ba yêu, cát bá may quần.
Bốn yêu, nhiễu tím may chăn đắp cùng.
Năm yêu, yêu lạ yêu lùng.
Sáu yêu, yêu cả vui chung một nhà.
Bảy yêu, yêu thật yêu thà.
Tám yêu, yêu bác mẹ cha sinh thành.
Chín yêu, yêu chị yêu anh.
Mười yêu, yêu cả chung quanh láng giềng.
Bài 121.
Một yêu, mặt trắng má tròn.
Hai yêu, môi mọng thoa son điểm hồng.
Ba yêu, mắt sáng mày cong.
Bốn yêu, mái tóc nực nồng nước hoa.
Năm yêu, mảnh áo ngắn tà.
Sáu yêu, quần trắng là đà gót sen.
Bảy yêu, vóc liễu dịu mềm.
202 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Tám yêu, giọng nói vừa hiền vừa vui.
Chín yêu, học thức hơn người.
Mười yêu, yêu cả đức tài hình dong!.
Bài 122.
Mua cau chọn lấy buồng sai,
Mua trầu chọn những, trăm hai lá vàng.
Cau tiện ngang, trầu vàng ngắt ngọn.
Thời buổi này kén chọn làm chi!
Thà rằng, lấy quách nhau đi!
Kẻo sau quá lứa, lỡ thì làm sao.
Bài 123.
Năm ngoái, anh lên ngọn sông Ngâu,
Dầm sương dãi nắng, chẳng đâu bằng nàng.
Năm nay anh về lắm bạc, nhiều vàng,
Để anh sắm sửa, thời nàng lấy anh.
Lấy anh, anh sắm sửa cho.
Sắm ăn, sắm mặc, sắm cho chơi bời.
Khuyên em, có bấy nhiêu lời,
Thủy chung như nhất là người phải nghe.
Mùa đông lụa lụa, the the,
Mùa hè bán bạc, hoa xòe sắm khăn.
Sắm gối thì phải sắm chăn,
Sắm gương, sắm lược, sắm ngăn đựng trầu.
Sắm cho em đôi lược chải đầu,
Cái ống đựng sắp, vuốt đầu cho xinh.
Bài 124.
Năm ngoái, em còn kha khá,
Năm nay, nghèo quá đội nón bung vành.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
203
Anh hai ơi, cho xin cắc bạc,
Em mua cái nón lành đội chơi.
Bài 125.
Năm voi anh đúc năm chuông,
Năm cô, anh đóng năm giường bình phong.
Còn một cô bé chửa chồng,
Lại đây anh kén, cho bằng lòng cô!
Một là ông Cống, ông Đồ,
Hai là ông Bát, ông Đô cũng vừa.
Giả tên bà Nguyệt, ông Tơ,
Sớm đi cầu Thước, tối mơ mộng Hùng.
Rồi ra, cửa lại treo cung,
Để cho cô đẻ, cô bồng cô ru,
Ru rằng: con bú, con nô,
Con lẫy, con bò, con chững, con đi.
Ngày sau con lớn kịp thì,
Con học, con viết, con thi cùng người.
Bài 126.
Nàng về giã gạo ba trăng,
Để anh gánh nước Cao Bằng về ngâm.
Nước Cao Bằng ngâm thì trắng gạo,
Anh biết em có liệu được chăng?
Trần trần như cuội cung trăng,
Biết rằng cha mẹ có bằng lòng không?
Để anh chờ đợi luống công.
Trước sau anh vẫn một lòng yêu em.
Bài 127.
Ngại vì một nỗi xa đường,
204 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bác mẹ chưa biết, họ hàng chưa hay,
Anh có lòng thưong, chờ đợi ít ngày,
Được phép mẹ thầy, anh hãy vãng lai,
Trước sao sau vậy không sai.
Bài 128.
Ngày xuân em đi Chợ Hạ,
Mua cá thu về, chợ hãy còn đông.
Ai nói với anh rằng: em đã có chồng!
Tức mình em đổ cá xuống sông em về.
Bài 129.
Nghĩ con cá lý ngư, cũng như thân thiếp,
Chờ cho mãn kiếp, tu được hóa rồng,
Thôi anh đừng mong vợ mong chồng,
Để cho thiếp xa lánh bụi hồng gió trăng.
Bài 130.
Nghĩ xa rồi lại nghĩ gần,
Làm thân con nhện, mấy lần vương tơ.
Chắc về đâu trong đục mà chờ?
Hoa thơm mất tuyết, biết nương nhờ về đâu?
Số em giàu, lấy khó cũng giàu,
Số em nghèo, chín đụn mười trâu cũng nghèo.
Phải duyên phải kiếp thì theo,
Thân em có quản khó nghèo làm chi!
Chữ nhân duyên tiên tải nhất thì,
Giàu ăn, khó chịu, lo gì mà lo.
Bài 131.
Ngó lên chợ dốc triền miên,
Nắm dây lưng đỏ, hỏi tiền mua tiêu?
205
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
Đặt con vào dạ phải lo,
Nghệ tiêu, tiêu nghệ, anh lo cho nàng.
Em biểu anh lên núi đốt than,
Chặt cây, che ổ cho nàng sanh thai.
Mai sau đặng chút con trai,
Đem về báo dưỡng, vãng lai tử đường.
Em đừng vu oan giá họa,
Em đừng mang vạ cho chàng.
Em lấy ai, ruột chửa chang bang,
Đổ thừa giây lưng đỏ, cho làng bắt anh.
Cho mau tới tháng tới ngày,
Đặng em sanh đẻ, coi mà gái trai.
Bài 132.
Ngó lên trời, trời trong như bột,
Ngó xuống biển, biển trắng như bông,
Em ơi! ở chi lớn tuổi không lấy chồng?
Mùa đông gió lạnh, đóng cửa loan phòng đợi ai?
Ngó lên trời, trời trong lại trắng,
Ngó xuống đất, đất trắng lại trong,
Làm gái như em đây, chắc dạ bền lòng.
Lỡ duyên kia chịu lỡ, em đóng cửa loan phòng đợi
anh.
Bài 133.
Ngó lên trời, mưa sa lác đác,
Ngó xuống đất, hạt cát nằm nghiêng.
Rượu Ba Xuyên rót đãi người hiền,
Trước là đãi bạn, sau giải phiền cho anh.
Bài 134.
206 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ngó lên trời, trời cao lồng lộng,
Ngó xuống đất, đất rộng mênh mông.
Phận em là gái má hồng,
Biết ai người nghĩa, sẵn lòng trao thân!.
Bài 135.
Ngó lên trời, trời cao lồng lộng,
Ngó xuống đất, đất rộng mênh mông,
Thương em xóm Thủ chưa chồng,
Anh muốn vô làm rể, biết em bằng lòng hay không?.
Bài 136.
Ngồi tựa vườn đào,
Thấy người thục nữ ra vào,
Lòng những vấn vương,
Nửa chăn để đó, nửa giường, em để chờ ai?
So chữ sắc tài, So chữ sắc tài,
Có công gắn bó, ai người phụ nghĩa quên công?
Nên chăng đấy vợ, đây chồng,
Bõ công cầu khẩn, tơ hồng xe duyên.
Bài 137.
Ngọn đèn dầu khi lu, khi tỏ,
Đèn trường an nọ, khi đỏ, khi xanh.
Trống trên lầu vội đổ, trống ngoài thành tan canh.
Em lịch sự chi để cho năm bảy người dành,
Vẫy xe đi lại chợ Bến Thành,
Dầu ai ngăn qua đón lại, dạ em không đành thì thôi.
Bài 138.
Ngọn sông Đào vừa trong, vừa chảy,
Anh đi kén vợ mười bảy năm nay.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
207
Tình cờ bắt gặp nàng đây,
Như cá gặp nước, như mây gặp rồng.
Mây gặp rồng, phát phong phát vũ,
Cá gặp nước, con ngược con xuôi.
Chồng Nam, vợ Bắc em ơi!
Sao em chả lấy một người như anh?
(gái đáp…)
Vào vườn hái quả cau xanh,
Bổ ra làm sáu, mời anh xơi trầu.
Trầu nầy têm với vôi Tầu,
Ở giữa độn quế, hai đầu thơm cay.
Mời anh xơi miếng trầu nầy,
Dù mặn, dù nhạt, dù cay, dù nồng.
Dù chẳng nên đạo vợ chồng
Thì anh hãy nhớ tấm lòng em đây!.
Bài 139.
Ngược lên bãi phú thì xa,
Xuôi về bãi mộc, trồng cà lấy dưa.
Đãi chàng một bữa cơm trưa,
Liệu chàng có đợi, có chờ được chăng?
Cơm em còn thiếu, một bát canh măng.
Em lên Cao Bằng đắp nấm trồng tre.
Hết củi, em đi buôn bè,
Ba năm được củi, đem về thổi cơm.
Hết mắm, em còn đi đơm,
Ba năm mắm ngấu, thổi cơm đãi chàng.
Dù chàng trăm giận nghìn hờn,
Thì chàng cũng phải xơi cơm bữa này.
208 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 140.
Nhà anh chỉ có một gian,
Nửa thì làm bếp, nửa toan làm buồng.
Nhà anh chẳng chiếu chẳng giường,
Chỉ ấm ổ rạ, nàng thương chăng là?
(gái đáp…)
Yêu nhau chẳng quản cửa nhà,
Chuồng chim cũng lấy, chuồng gà cũng theo.
Yêu nhau chẳng quản giàu nghèo,
Không bùa, không thuốc, mà theo mới là.
Bài 141.
Nhà anh phúc thọ đời đời,
Cha mẹ sinh hạ chín mười con trai.
Cũng đều có đức có tài,
Ai ai cũng xứng một đời tài hoa.
Anh cả thì đỗ Thám Hoa,
Anh Hai tiến sĩ, anh ba tú tài.
Anh Tư là quan tỉnh Đoài,
Anh Năm dẹp giặc tỉnh ngoài tinh trong.
Anh Sáu Tổng Đốc xứ Đông,
Anh Bảy Án Sát ở trong Ninh Bình.
Anh Tám Tùần Phủ Bắc Ninh,
Anh Chín Tri Phủ Quảng Bình gần xa.
Anh là em Út trong nhà,
Anh đi kén vợ đường xa nước người.
Thấy em đẹp nói, đẹp cười,
Đẹp người, đẹp nết lại thời có duyên.
Thấy em cũng đáng đồng tiền,
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
209
Vậy cho anh hỏi, có phiền hay không?.
Bài 142.
Nhà em công việc bề bề,
Cho nên em phải trở về ngay đây.
Xin chàng nghỉ lại chốn nầy,
Xin đừng có tưởng nước mây xa đường.
Rồi ra nên nghĩa tào khang,
Như loan với phượng, tỏ tường trúc mai.
Bài 143.
Nhác trông cái yếm cũng xinh,
Khen ai khéo dệt ra hình hoa mai.
Khen người khâu yếm cũng tài,
Cổ thì em ngả màu hiên,
Thắt lưng mùi huyền, dải yếm cũng xinh.
Khen ai khâu yếm cho mình,
Đường lên đường xuống ra hình lưng ong.
Yếm này em ngả màu hồng,
Yếm này nhuộm mất mấy công hỡi nàng?
Khi xưa lụa hãy còn vàng,
Khen ai khéo nhuộm cho nàng, nàng ơi!.
Bài 144.
Nhác trông con mắt đáng trăm,
Miệng cười đáng chục, hàm răng đáng nghìn.
Nhác trông con mắt ưa nhìn,
Đáng trăm cũng chuộng, đáng nghìn cũng mua.
Bài 145.
Nhác trông nhà ngói năm gian,
Thấy chàng lịch sự khôn ngoan có tài.
210 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cho nên em chẳng lấy ai,
Em quyết chờ đợi một vài ba đông.
Yêu anh em chẳng lấy chồng,
Em dốc một lòng chờ đợi lấy anh.
Bài 146.
Nhác trông tấm áo vá vai,
Thầy mẹ anh vá, hay tài vá nên?
Nhác trông tấm áo có duyên,
Miệng cười hoa nở, càng nhìn càng ưa.
Áo anh, em mặc cũng vừa,
Ông Tơ bà Nguyệt khéo lừa đôi ta.
Bài 147.
Nhác trông thấy thoáng đi qua,
Lẳng lơ chi mấy, cho ta phiền lòng.
Vì cam cho quýt đèo bòng,
Vì em nhan sắc, cho lòng anh say.
Bài 148.
Nón em đang đội trên đầu,
Anh mà giật mất, dạ sầu em thay.
Lấy gì mà đội hôm nay,
Anh mua nón khác, nón này em xin.
Nón em chả đáng đồng tiền,
Chưa kết được bạn, chưa yên cửa nhà.
Nón em mua ở tỉnh xa,
Mua ở Hà Nội quan ba mươi đồng.
Trở về gặp khách má hồng,
Sao anh ăn ở ra lòng thờ ơ?
Mua nón, em phải mua tua,
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
211
Nón này thày mẹ em mua rành rành.
Nhẽ đâu em để cho anh!
Về nhà mẹ mắng, em đành bảo sao?.
Bài 149.
Nón này em sắm chợ Giần,
Dọc ngang thước rưỡi, móc khâu năm đường.
Nón này chính ở làng Chuông,
Làng Già lợp nón, Khương Thường bán mua.
Hà Nội thì kết quai tua,
Có hai con bướm đậu vừa chung quanh.
Tứ bề nghiêng nón chạy quanh,
Ở giữa con bướm là hình ông trăng.
Nón này em sắm đáng trăm,
Ai trông cái nón, ba tầm cũng ưa.
Nón này che nắng, che mưa,
Nón này để đội cho vừa đôi ta.
Nón này khâu những móc già,
Em đi thử nón đã ba năm chày,
Muốn em chung mẹ cùng thày,
Thì anh đưa cái nón này em xin.
Bài 150.
Nón này, Hà Nội làm ra,
Mang lên tỉnh Bắc, thêu hoa rõ ràng.
Vợ chồng đồng tịch, đồng sàng,
Mà chàng bắt nón, em ngang giữa đường.
Để mà nắng gió hôm nay,
Má hồng em nhạt! thế này chàng ơi!
Bây giờ chàng giả nón tôi,
212 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Tôi đội cái nón, che đôi má hồng.
Nước Hồ Tây vừa trong vừa mát,
Đường chợ Bưởi lắm cát dễ đi,
Cô kia bóng bẩy làm chi?
Để cho anh ấy, đi đi về về?.
Bài 151.
Nước sông Tiền vừa trong vừa mát,
Em ghé thuyền vào, đỗ sát thuyền anh.
Dừng chèo muốn ngỏ tâm tình,
Sông bao nhiêu nước, thương mình bấy nhiêu.
Bài 152.
Ở đây lắm kẻ gièm pha,
Nói vào thì ít, nói ra thì nhiều!
Thương anh, thương đủ mọi điều,
Gió quanh em sẽ liệu chiều em che.
Ai nói chi chàng chớ có nghe,
Ông Tơ bà Nguyệt đã xe ta rồi,
Dù ai khuyên đứng, dỗ ngồi,
Thì chàng cũng cứ, đãi bôi qua lần.
Bài 153.
Ới anh! Có xa thì xa cho mất,
Anh có lại gần, thì thành thất thành gia.
Em khuyên anh đừng lại lại qua qua,
Một mai cha mẹ biết đánh la om sòm.
Bài 154.
Phải lứa phải đôi thì ừ đi cho rảnh,
Chớ đừng làm mặt đảnh, lắm tiếng đèo bòng.
213
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
Bốn mùa xuân, hạ,thu, đông,
Ngày qua tháng lại ế chồng em ơi!.
Bài 155.
Quý gì một nải chuối xanh,
Năm bảy người dành, cho mủ dính tay.
Mủ dính tay, anh chùi đọt cỏ,
Đã thương nàng không bỏ được đâu!.
Bài 156.
Răng đen nhưng nhức hạt dưa,
Miệng cười tủm tỉm như chưa có chồng.
Chưa chồng, anh kiếm chồng cho,
Chưa con, anh kiếm cho con mà bồng.
Bài 157.
Rau muống bắt cuống rau răm,
Làm chi đến nỗi chàng cầm cổ tay.
Xin chàng hãy bỏ tay ra,
Đến mai về cửa về nhà hẵng hay.
Chàng đừng cầm lấy cổ tay,
Khi xưa cành mận, mà nay cành đào.
Bài 158.
Ruộng gò dài lối đau lưng,
Không ai rước mối, tôi gọi xưng bằng chồng.
Ngửa tay, khuyên hết nậu đồng,
Xăng quần rước mối, tui làm chồng được chưa?.
Bài 159.
Rượu ngon, ngoài Huế đem về,
Dẫu anh không uống, vợ kề cũng say.
Chừ rày em đã có chồng,
214 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Mời anh uống chén rượu nồng giải khuây.
Bài 160.
Sáng ngày em đi hái dâu,
Gặp hai anh ấy ngồi câu thạch bàn.
Hai anh đứng dậy hỏi han,
Hỏi rằng: cô ấy vội vàng đi đâu?
Thưa rằng: tôi đi hái dâu,
Hai anh mở túi, đưa trầu mời ăn.
Thưa rằng: bác mẹ em răn!
Làm thân con gái, chớ ăn trầu người.
Bài 161.
Sáng trăng, sáng tỏ mập mờ,
Em đi gánh nước tình cờ gặp anh.
Vô vườn bẻ trái cau xanh,
Bửa làm sáu miếng mời anh ăn trầu.
Trầu em, trầu thảm, trầu sầu,
Ở giữa thì quế, hai đầu sâm nhung.
Bài 162.
Số em lấy khó cũng giàu,
Số nghèo chín đụn, mười trâu cũng nghèo.
Phải duyên, phải kiếp thì theo,
Nào đâu có quản khó nghèo làm chi.
Chữ nhân duyên thiên tải nhất thì,
Giàu ăn, khó chịu, lo gì mà lo!.
Bài 163.
Sông sâu biết bắt mấy cầu?
Phận em là gái biết hầu mấy nơi?
Sông sâu, sào vắn khó dò,
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
215
Muốn qua thăm bậu, sợ đò không đưa.
Sông sâu nước chảy làm vầy,
Ai xui em đến chốn nầy gặp anh?
Đào tơ, sen ngó xanh xanh,
Ngọc lành còn đợi, giá lành hợp duyên.
Cho hay Tiên lại gặp tiên,
Phượng hoàng đâu chịu đứng chen với gà.
Bài 164.
Sông Thương nước chảy đôi dòng,
Đèn khêu đôi ngọn, em trông ngọn nào?
Muốn tắm mát lên ngọn Sông Đào,
Muốn ăn sim chín thì vào rừng xanh.
Đôi tay em víu đôi cành,
Quả chín em bẻ, quả xanh thì đừng.
Ba bốn năm nay, ăn ở trên rừng,
Chim kêu vượn hú nửa mừng nửa lo.
Sa chân lỡ bước xuống đò,
Gieo mình xuống sạp, những lo cùng phiền.
Chợ Vị Hoàng một tháng sáu phiên,
Gặp cô hàng xén kết nhân duyên bán hàng.
Hàng cô cánh kiến vỏ vang,
Giây thau, giây thép, giây đàn, lưỡi câu.
Bài 165.
Thà em lấy chồng khờ, chồng dại,
Mà lo kinh tế, thương mại, công nghệ, nông trang.
Em không ham nơi nhiều bạc lắm vàng,
Mai sau sinh chuyện, điếm đàng cực em!.
216 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 166.
Thân em như cái chuông vàng,
Để trong thành nội có ngàn quân canh.
Thân Anh như thể cái chày,
Bỏ lăn bỏ lóc, chờ ngày dộng chuông.
Bài 167.
Thân em như chiếc giường ngà,
Thân anh như chiếu rách, người mà ngồi trên.
Trăm lạy ông trời, cho gió nổi lên!
Cho manh chiếu rách, nằm trê giường ngà.
Bài 168.
Thân em như tấm lụa đào,
Đương đông trước gió, biết vào tay ai?
Cành đào sánh với cành mai,
Mình về chớ có nghe ai dỗ dành.
Cây xuân đương độ nở đầy,
Nhuy đào chữ để cho bầy ong qua.
Bài 169.
Thân em như thể chuông đồng,
Để trên bàn Phật, đứng thành hàng hai.
Thân anh như thể cái chày,
Bỏ lăn long lóc, đợi ngày dọng chuông.
Bài 170.
Thân em như trái mãng cầu,
Đặt trên hương án, hạc chầu lọng đôi.
Thân anh như thể con dơi,
Bay qua bay lại, giỡn chơi mãng cầu.
Bài 171.
217
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
Thiên duyên kỳ ngộ gặp chàng,
Khác gì như thể phượng hoàng gặp nhau.
Tiện đây ăn một miếng trầu,
Hỏi thăm quê quán, ở đâu chăng là?
Xin chàng quá bước vào nhà,
Trước là hỏi chuyện, sau là nghỉ chân.
Bài 172.
Thôi thôi buông áo em ra,
Để em đi bán kẻo hoa em tàn.
Hoa tàn vì bởi mẹ cha,
Khi búp không bán, để tàn ai mua.
Bài 173.
Thương nàng đã đến tháng sinh,
Ăn ở một mình trông cậy vào ai?
Rồi khi sinh gái sinh trai,
Sớm khuya mưa nắng, lấy ai bạn cùng?
(gái đáp…)
Sinh gái thì em gả chồng,
Sinh trai lấy vợ, mặc lòng thiếp lo.
Bài 174.
Thương nhau không được ngỏ lời,
Nước trôi thăm thẳm, biết đời nào nên.
Đi đâu cũng ghé lại nhà,
Trước thăm phụ mẫu, sau là thăm em.
Bài 175.
Thuyền bồng trở lái về đông,
Con đi theo chồng, để mẹ cho ai?
Mẹ già đã có con trai,
218 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Con là phận gái, dám sai chữ tòng.
Đã thề nước thẳm, non xanh,
Theo nhau cho trọn tử sanh cũng đành.
Trời cao, bể rộng mênh mông,
Ở sao cho trọn tấm tình phu thê.
Trót đà ngọc ước vàng thề,
Dẫu rằng cách trở sơn khê cũng liều.
Bài 176.
Thuyền kia, có nhớ bến chăng?
Bến nầy một dạ, đăng đăng đợi thuyền!
(trai đáp…)
Thuyền đây, vẫn nhớ bến xưa!
Ngại e chính giữa cù lao khó qua!
(gái đáp…)
Cù lao này chẳng khó khăn gì!
Tiền nong đóng đủ, thì thuyền cứ qua.
(trai đáp…)
Thuyền đây vốn liếng chẳng nhiều,
E rằng đóng đủ thì xiêu cột buồn.
Bài 177.
Tiện đây xơi một miếng trầu,
Gọi là nghĩa cũ về sau mà chào!
Trầu này trầu quế, trầu hồi,
Trầu loan, trầu phượng, trầu tôi, trầu mình.
Trầu này trầu tính, trầu tình,
Trầu nhân, trầu ngãi, trầu mình với ta.
Trầu này têm tối hôm qua,
Trầu cha, trầu mẹ đem ra cho chàng.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
219
Trầu này không phải trầu hàng,
Không bùa, không thuốc, sao chàng không ăn?
Hay chàng chê khó, chê khăn,
Xin chàng đứng lại, mà ăn miếng trầu.
Bài 178.
Tiếng chuông lay bóng Bồ đề,
Con chim trắng cánh, bay về Tây thiên.
Mong sao dân tộc bình yên,
Đạo lành che chở dân hiền thân yêu.
Dù cho đất sập trời xiêu,
Lòng tôi vẫn nhớ những điều giá gương.
Khắp nơi đồng ruộng phố phường,
Nhớ lời Phật dạy, phải thường yêu nhau.
Đạo vàng điểm núi tô sông,
Xây nền văn hóa Lạc Hồng thắm tươi.
Bài 179.
Tìm em cho đến La Thành,
Những là mong nhớ đêm ngày,
Xuân thu biết đã đổi thay mấy lần?
Mong cho hoa nở mùa xuân!
Để cho khóm trúc, mọc gần trỗ lan.
Bài 180.
Tốt đẹp là chị hàng hoa,
Tuy rằng thơm ngát, cửa nhà sạch không.
Ngày ngày đi hái hoa hồng,
Chiều chiều về ngõ Cầu Ðông ăn quà.
Bao giờ Chợ Lớn hết hoa,
Đồng Xuân hết chuối, thì hoa hết tiền.
220 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 181.
Trách chàng chẳng dám trách ai,
Trách chàng chê nụ hoa lài không thơm.
Ai trắng nhu bông, lòng tôi không chuộng.
Người đó đen giòn, làm ruộng tôi thương.
Biết rằng dạ có vấn vương,
Để tôi cậy mối, tìm đường sang chơi.
Bài 182.
Trái bồ hòn trong tròn, ngoài méo,
Trái sầu đâu trong héo, ngoài tươi.
Em thương anh ít nói, ít cười,
Ôm duyên ngồi đợi, chín mười con trăng.
Bài 183.
Trai miền Nam, như chim anh vũ,
Gái miền Bắc, như khỉ trên rừng.
Gái miền Nam, như cây liễu rũ,
Trai miền Bắc, như củ khoai sùng.
Chim anh vũ, đậu cây liễu rũ!
Khỉ trên rừng, ăn củ khoai sùng!
Bài 184.
Trai xuân gặp gái cũng xuân,
Như bông lúa trổ, nửa chừng gặp mưa.
Anh thương em cha mẹ hay chưa?
Hay là thương đón, thương đưa ngoài đường.
Bài 185.
Trăm kim đổi lấy lạng vàng,
Mua gương Tư Mã, thiếp chàng soi chung.
Chàng về sắm sửa loan phòng,
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
221
Thiếp xin điểm phấn, tô hồng thiếp theo.
Bài 186.
Trăm thứ hoa đua nở trên cành,
Thung dung tam bảo, chúng sanh đôi đường.
Kìa hoa từ bi kia còn dãi nắng dầm sương!
Hoa lan, hoa huệ, anh thương hoa nào?
Anh còn thương hoa mận, hoa đào,
Hoa cam, hoa quít biết vào tay ai?
Hoa đào kia chưa thấm đã phai,
Thoang thoảng hoa lài, nó lại thơm lâu!
Ai ơi chớ phụ hoa ngâu!
Hoa bí, hoa bầu, cũng gọi là hoa.
Chơi hoa cho biết mùi hoa!.
Bài 187.
Trâu già, kén cỏ bờ ao,
Anh kia không vợ, đời nào có con?
Người ta! con trước, con sau,
Thân anh không vợ, như cau không buồng.
Cau không buồng như buồng cau đực.
Trai không vợ, cực lắm anh ơi!
Người ta đi đón, về đôi,
Thân anh đi lẻ, về loi một mình.
Bài 188.
Trên rừng ba mươi sáu thứ chim,
Thiếu gì loan phượng, đi tìm quạ khoang?
(trai đáp…)
Quạ khoang có của, có công,
Tuy rằng loan phượng nhưng không có gì.
222 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 189.
Trên vườn rau cải, dưới lại rau cần,
Cây mơ cây mận ở gần bờ ao.
Đầu làng có cây đa cao,
Trăng thanh gió mát, lọt vào tận nơi.
Nhà anh có cái giếng khơi,
Nhác trông xuống giếng, có đôi cành hồng.
Em nay là gái chưa chồng,
Anh không có vợ, dốc lòng chờ nhau.
Bài 190.
Trèo lên cây gạo con con,
Muốn lấy vợ giòn, phải nặng tiền cheo.
Nặng là bao nhiêu? Ba mươi quan quý?
Mẹ anh có ý mới lấy được nàng.
Mai mẹ anh sang, Mẹ nàng thách cưới!
Bạc thì trăm rưỡi, Tiền chín mươi chum!
Lụa thì chín tấm cho dày,
Trâu bò chín chục, đuổi ngay vào làng.
Anh sắm được, anh mới hỏi nàng,
Nếu không sắm đủ, chớ vào làng làm chi!.
Bài 191.
Trèo lên chót vót ngọn gòn,
Thấy em gò má trắng, mặt tròn anh muốn hun.
(gái đáp…)
Thân em chân lấm, tay bùn,
Mặt em khét nắng, mà anh hun nỗi gì?.
Bài 192.
Ước gì anh hóa ra dưa,
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
223
Để em đem rửa, nước mưa chậu đồng.
Uớc gì anh hóa ra hồng.
Đề cho em bế, em bồng trên tay.
Ước gì anh hóa ra dơi.
Bay đi bay lại, tới nơi em nằm.
Bài 193.
Vắng mặt anh, sáo thổi đờn ca,
Tỷ như chùm gửi, cây da hững hờ.
(gái đáp…)
Anh ơi! anh đừng thấy vậy mà mừng!
Bông cúc nhà nở lộn, bông cúc rừng ai khen.
Bài 194.
Vàng thì thử lửa, thử than,
Người khôn thử tiếng, người ngoan thử lời.
Ngó lên trống dục, neo dời,
Nhớ câu ước thệ, nhớ lời giao ngôn.
Một ngày có đặng vợ khôn,
Cũng như cá ở Vũ Môn hóa rồng.
Bài 195.
Vào vườn hái quả cau xanh,
Bổ ra làm tám, mời anh xơi trầu.
Trầu này têm những vôi Tàu,
Giữa đậm cái cánh, hai đầu quế cay,
Trầu này ăn thiệt là say.
Dù mặn dù lạt, dù cay, dù nồng.
Dù chẳng nên đạo vợ chồng,
Xơi năm ba miếng, kẻo lòng nhớ thương.
Cầm lược thì nhớ đến gương.
224 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cầm khăn nhớ túi, nằm giường nhớ nhau.
Vì sông ta phải lụy đò,
Vì chiều ta phải lụy cô bàn nhan.
Vì tình nên phải đa mang,
Vì duyên thiếp biết quê chàng ở đâu?.
Ca dao 08: Lời tỏ tình, lý giao duyên
225
Chủ đề 09 : Vợ và Chồng
Bài 1.
Anh là con trai nhà nghèo,
Nàng mà thách thế, anh liều anh lo?
Cưới em, anh nghĩ cũng lo,
Con lợn chẳng có, con bò thì không!
Tiền gạo chẳng có một đồng!
Thiên hạ hàng xứ, cũng không đỡ đần!
Sớm mai, sang hiệu cầm khăn,
Cầm được đồng bạc, để dành cưới em.
Ba hào anh để mua tem,
Gửi thư mời khắp anh em xa gần.
Trăm năm kết ngãi châu trần,
Nhớ ngày nên lứa giao loan với mình.
Họ hàng ăn uống linh đình,
Cả tỉnh Hà Nội đồn mình lấy ta.
Hào tư anh để mua gà,
Sáu xu mua rượu, hào ba đi tàu.
Bảy xu anh để mua cau,
Một hào mua gói chè tầu uống chơi.
Một hào cả đỗ lẫn xôi,
Một hào gạo tẻ với nồi rau dưa.
Anh ngồi anh tính cũng vừa,
Cưới em đồng bạc chẳng chừa.
Bài 2.
Bước lên ba bước lại ngừng,
Tuổi em còn nhỏ, chưa từng làm dâu.
226 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Làm dâu khó lắm, ai ơi!
Vui chẳng dám cười, buồn chẳng dám than.
Làm dâu khổ lắm, ai ơi!
Làm rể còn ngồi, cơm sẵn lại ăn?.
Bài 3.
Cây khô chết đứng giữa đồng,
Làm dâu trăm chuyện, mẹ chồng còn chê.
Mẹ chồng đã lớn còn quê,
Làm dâu đủ chuyện, mà chê nỗi gì?.
Bài 4.
Chẳng thà ăn khế ăn sung,
Gặp được mẹ chồng quý mến cũng vui.
Còn hơn ăn thịt ăn xôi,
Nghiến răng ken két thì tôi đau lòng.
Bài 5.
Chị em rủ nhau tắm đầm,
Của em thì trắng, chị thâm thế này?
Chị thâm tại bởi anh mầy,
Khi xưa chị cũng hạt chay đỏ lòm.
Bài 6.
Chồng giận thì vợ làm lành,
Miệng cười chúm chím: thưa anh giận gì?
Thưa anh, anh giận em chi?
Muốn lấy vợ bé em thì lấy cho!
Bài 7.
Chồng tôi tham sắc tham tài,
Một chĩnh đôi gáo, tôi ngồi sao yên?
Tôi xin chiếc đũa đồng tiền,
Ca dao 09: Vợ và Chồng
227
Anh đi lấy vợ, tôi đi lấy chồng.
Anh đi lấy vợ cách sông,
Để tôi ra bến, lấy ông lái đò.
Có chèo thì tôi chèo cho,
Lênh đênh mặt nước, ai lo cho mình?.
Bài 8.
Chuối non chín ép chát ngầm,
Trai tơ đòi vợ khóc thầm suốt đêm.
Khóc rồi mẹ lại đánh thêm,
Vợ đâu mà cưới nửa đêm cho mầy.
Bài 9.
Cô kia đội nón đi đâu?
(gái đáp…)
Tôi là phận gái làm dâu mới về!
Mẹ chồng ác nghiệt thấy ghê!
Tôi ở chẳng được tôi về nhà tôi.
Bài 10.
Có xa dịch lại cho gần,
Nhà em thách cưới có ngần ấy thôi.
Hay là nặng lắm anh ơi!
Để em bớt lại một môi rau cần.
Cưới nàng, anh toan dẫn voi,
Anh sợ quốc cấm, nên voi không bàn.
Dẫn trâu sợ họ máu hàn,
Dẫn bò sợ họ nhà nàng co gân.
Miễn là có thú bốn chân,
Dẫn con chuột béo, mời dân mời làng.
Bài 11.
228 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cơm trắng ăn với chả chim,
Chồng đẹp vợ đẹp, những nhìn mà no.
Cơm hẩm ăn với cà kho,
Chồng xấu vợ xấu, những lo mà gầy.
Bài 12.
Con gái mười bảy, đôi mươi,
Xuống bến mà tắm, cá chui vô quần.
Gái buồn gái nhảy tưng tưng,
Về nhà mách chị, chị bưng miệng cười.
Chị rằng: Đừng sợ cá chui!
Cá chui mặc cá, mình vui mặc mình!
Mai kia cô sẽ lấy chồng,
Cái đêm động phòng như bị cá chui.
Bài 13.
Cưới em ba họ nhà Trời,
Đi xuống hạ giới cùng người rước dâu.
Ngọc Hoàng cũng phải xuống chầu,
Thiên Lôi, Thủy Tế đứng hầu đôi bên.
Cầu vòng, mống cụt kéo lên,
Xe mây ngũ sắc đưa viền tận nơi.
Bài 14.
Cưới em có nửa con gà,
Có dăm sợi bún, với vài vắt xôi.
Cưới em rẻ lắm, anh ơi!
Để anh cưới lại một nồi khoai lang.
Cưới em chín quả cau vàng,
Cưới em chín chục họ hàng ăn chơi.
Vòng vàng kéo lấy mười đôi,
Ca dao 09: Vợ và Chồng
229
Lụa là chín tấm, tiền rời nghìn quan.
Gọi là có hỏi có han,
Mười chum rượu nếp, cheo làng là xong.
Bài 15.
Đang khi : lửa tắt, cơm sôi,
Lợn đói, con khóc, thì chồng đòi tòm tem.
Bây giờ, lửa mới đã nhen,
Lợn no, con nín, nào tòm tem thì tòm.
Bài 16.
Đêm năm canh, năm vợ ngồi hầu,
Vợ cả pha nước, têm trầu chàng xơi.
Vợ hai trải chiếu, chia bài,
Vợ ba coi sóc, nhà ngoài nhà trong.
Vợ tư trải chiếu quạt mùng,
Vợ năm thức dậy trong lòng xót xạ.
Chè thang, cháo đậu bưng ra,
Chàng xơi một bát kẻo mà công lênh.
Bài 17.
Đói cơm rách áo mà gầy,
No cơm, ấm áo cũng tầy vợ anh.
Kém ăm kém mặc mà xanh,
No cơm, ấm mặc vợ anh nào tầy.
Đói cơm rách áo mà gầy,
Có ăn, có mặc nó bày ra đây.
Bài 18.
Đương khi chồng giận mình đi,
Khi chồng hết giận lại thì vui khuây.
Ngãi nhân như bát nước đầy,
230 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bưng đi mà đổ hốt rày được đâu!.
Bài 19.
Em cầm trái cau vừa lau vừa róc,
Em cầm lá trầu vừa rọc vừa têm,
Để vợ chồng lời thuận nghĩa êm,
Chồng kêu vợ dạ, mới thật là con gái khôn.
Bài 20.
Em là con gái nhà giàu,
Mẹ cha thách cưới ra màu sinh sao.
Cưới em trăm tấm gấm đào,
Một trăm hòn ngọc, hai mươi tám ông sao trên trời.
Tráp tròn dẫn đủ trăm đôi,
Ống thuốc bằng bạc, ống vôi bằng vàng.
Sắm xe tứ mã đem sang,
Để quan viên họ nhà nàng đưa dâu.
Ba trăm nón Nghệ đội đầu,
Một người một cái quạt Tàu thật xinh.
Anh về sắm nhiễu Nghi Ðình,
May chăn cho rộng ta mình đắp chung.
Cưới em chín chĩnh mật ong,
Mười cót xôi trắng, mười nong xôi vò.
Bài 21.
Em là thân phận nữ nhi!
Thầy mẹ thách cưới làm chi bẽ bàng.
Tiền thời chín hũ lồng quang,
Cau non trăm thúng, họ hàng ăn chơi.
Vòng vàng kéo đủ mười đôi,
Nhẫn ba trăm chiếc, tiền thời mười quan.
231
Ca dao 09: Vợ và Chồng
Còn bao của hỏi của han,
Của mất tiền cưới, của mang ta về.
Cưới ta trăm ngỗng, nghìn dê.
Trăm ngàn nghìn phượng, ta về làm dâu.
Cưới ta chín chục con trâu,
Ba trăm con lợn, đưa dâu về nhà.
Chàng về nhắn nhủ mẹ cha,
Mua tre tiện đốt làm nhà ở riêng.
Chàng về nhắn nhủ láng giềng.
Bài 22.
Em ngồi canh cửi trong khung,
Anh đến ngồi học, cùng chung một đèn.
Khi thì bên nhau dưới ánh trăng thanh :
Sáng trăng giải chiếu hai hàng,
Bên anh đọc sách, bên nàng quay tơ.
Bài 23.
Gặp đây ta hỏi, ta hò:
Đường lên trên bụng có đò hay không?
(gái đáp…)
Cao Sơn lưỡng nhũ ở trên,
Tiểu khê ở dưới muốn lên phải có sào!
(trai đáp…)
Dang tay mở khóa động đào,
Nhất can trực nhật, đến ao phụng hoàng.
(gái đáp…)
Đường lên trên bụng muốn sang,
Cần chi đò dọc, đò ngang tốn tiền.
Bài 24.
232 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Gió đưa cành mận gió lận cành đào,
Vì anh em phải ra vào tối tăm.
Tối tăm thì mặc tối tăm,
Chờ cho bác mẹ đi nằm sẽ hay.
Thoạt vào anh nắm cổ tay,
Xin đừng hô hoán việc nầy thêm to.
Bài 25.
Hôm qua, dệt cửi thoi vàng,
Sực nhớ đến chàng, cửi lại dừng thoi.
Cửi sầu, cửi nhục chàng ơi!
Ngọn đèn sáng tỏ, bóng người đằng xa.
Ai về tôi gửi thư ra!
Gửi dăm câu nhớ, gửi và câu thương.
Gửi cho đến chiếu đến giường,
Gửi cho đến tận quê hương chàng nằm.
Chàng về thiếp nhớ đăm đăm,
Giường trên, chiếu dưới ai nằm đêm nay?
Chàng về thiếp nhớ lắm thay,
Giường trên, chiếu dưới đêm nay ai nằm?.
Bài 26.
Lang thang một dãy sáu cô,
Cưới cô chính giữa, mích lòng năm cô!
Phải chi tôi có lúa bồ,
Tôi ra, tôi cưới sáu cô một lần.
Cô hai mua tảo bán tần,
Cô ba xách nước, dưỡng nuôi mẹ già,
Cô tư dọn dẹp trong nhà,
Cô năm phân nước pha trà,
Ca dao 09: Vợ và Chồng
233
Cô sáu trải chiếu giăng mùng,
Cô bảy là nghĩa tình chung với mình.
Phải chi sáu đứa thuận tình,
Trai năm thê, bảy thiếp, vợ mình quá đông.
Bài 27.
Lấy chồng từ thuở mười lăm,
Chồng chê tôi bé, chẳng nằm cùng tôi.
Đến năm mười tám, đôi mươi,
Tôi nằm dưới đất, chồng lôi lên giường.
Một rằng thương, hai rằng thương,
Có bốn chân giường, gãy một còn ba.
Ai về nhắn mẹ, cùng cha,
Chồng tôi nay đã giao hòa với tôi.
Bài 28.
Lên bờ lại muốn xuống thuyền,
Vì chân chữ nghĩa, chữ duyên buộc rồi.
Buộc vào thành cánh hoa hồi,
Khi lên khi xuống, hai người cùng khiêng.
Buộc vào tấm lưới sợi giềng,
Khi khơi, khi rộng chỉ riêng ta mình.
Chữ duyên, chữ nghĩa, chữ tình,
Cả ba chữ ấy, ghi hình trong gương.
Bài 29.
Lưng vốn chỉ có mười đồng,
Phần để nuôi chồng, phần để nuôi tôi.
Còn thừa mua cái bình vôi,
Mua xong, mua chảo, mua nồi nấu ăn.
Còn thừ, mua nhiễu vấn khăn,
234 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Mua dăm vuông vóc, may chăn cho chồng.
Còn thừa mua chiếc thuyền rồng,
Đem ra cửa bể cho chồng chèo chơi.
Để chàng tùy thích, thảnh thơi,
Danh lam thắng cảnh, ngược xuôi mặc lòng.
Bài 30.
Mật ngọt rớt xuống thau đồng,
Những lời anh nói cho lòng em say.
Một trâu, anh sắm đôi cày,
Một chàng, đôi thiếp có ngày oan gia!
Chàng ơi! chàng cho em ra,
Nhẽ đâu một ổ, đôi gà ấp chung.
Bài 31.
Mẹ em, cấm đoán em chi?
Để em sắm sửa, em đi lấy chồng!
Lấy chồng, cho đáng tấm chồng,
Bõ công trang điểm, má hồng răng đen.
Bài 32.
Mẹ mình khéo đẻ mình ra,
Đẻ mình mười bốn, đẻ ta hôm rằm.
Mình đen ta cũng ngăm ngăm,
Mẹ ta thách cưới một trăm quan tiền.
Mình về bán tổ bán tiên,
Bán ruộng tư điền, chẳng lấy được ta.
Mình về bán cửa, bán nhà,
Bán kèo, bán cột, bán xà đòn tay.
Mình về bán mẹ đêm nay,
Lấy được quân này, đất lở trời long.
Ca dao 09: Vợ và Chồng
235
Bao giờ bạc đổ ra nong,
Tiền quây thóc cót, lấy xong quân này.
Quân này, quân ăn, quân chơi,
Quân đánh trống bỏi, quân bơi thuyền rồng.
Bài 33.
Mình ơi! anh quyết với mình!
Công anh dan díu, chẳng thành thì thôi!
Sông kia bên lở bên bồi,
Bên lở thì đục, bên bồi thời trong.
Sông kia nước chảy đôi giòng,
Biết rằng bên đục, bên trong bên nào?.
Bài 34.
Một là em lấy chồng quan,
Hai là chồng lính, ba là chồng dân.
Nhưng em chẳng lấy chồng đần,
Về nhà mẹ chửi, ra đường chúng khinh.
Bài 35.
Một nhà có bốn nàng dâu,
Dâu cả buôn bán ra mầu phong lưu.
Dâu hai có vẻ mỹ miều,
Bạc tiền thóc lúa, bao nhiêu đem về.
Dâu ba lùn tũn, xòa xuề,
Nhờ ơn cha mẹ, cho về Miền Nam.
Dâu Tư có tánh hay làm,
Chăn trâu cắt cỏ miên man ngoài đồng!.
Bài 36.
Muốn ăn mơ nổi mận chìm,
Anh cũng lặn lội đi tìm về cho.
236 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Thế gian thấy bán thì mua,
Biết rằng ngọt nhạt, chát chua thế nào?
Núi kia, ai đắp mà cao?
Sông kia ai bới, ai đào mà sâu?
Một lòng sầu năm bảy lòng sầu,
Đấy vui có biết đây sầu cùng chăng?
Muốn sao tháng hai tuần trăng,
Muốn sao đấy ở cho bằng lòng đây!.
Bài 37.
Nàng dâu khôn lanh, nấu canh cho ngọt.
Canh sôi hớt bọt, thêm ớt, rắc tiêu.
Mẹ chồng cay đắng đủ điều,
Mẹ ghét cứ ghét, chồng chiều cũng vui.
Bài 38.
Ngó lên trời, mây giăng tứ hướng,
Ngó xuống biển, đá dựng tứ bề,
Em làm sao cho đẹp chữ hiền thê?
Chồng đâu vợ đó, đi về có đôi.
Bài 39.
Người ta đi ở có công.
Thân tôi làm lẽ, càng trông càng buồn.
Tối tối, chị giữ lấy buồng,
Chị cho mảnh chiếu, nằm suông chuồng bò.
Mong chồng, chồng chẳng xuống cho,
Đến khi chồng xuống, gà đã o o gáy dồn!
Cha mẹ con gà kia! mày đã gáy dồn!
Mày làm tao mất vía, kinh hồn về nỗi chồng con!.
Bài 40.
237
Ca dao 09: Vợ và Chồng
Nói thương, mà chẳng thấy thương!
Nước thì muốn chảy, mà mương không đào!
(gái đáp…)
Đào thì em cũng muốn đào!
Biết rằng nước chảy được vào mương không?.
Bài 41.
Rủ nhau đi bẻ dành dành,
Dành dành không bẻ, bẻ cành mẫu đơn.
Đôi ta như cá thờn bơn,
Nằm trên bãi cát, gặp cơn mưa rào.
Đôi ta như ruộng năm sào,
Cách bờ ở giữa, làm sao cho liền.
Đôi ta như thể đồng tiền,
Đồng sấp, đồng ngửa, đồng nghiêng, đồng nằm.
Đôi ta như thể con tằm,
Cùng ăn một lá, cùng nằm một nong.
Đôi ta như thể con ong,
Con quấn, con quýt, con trong, con ngoàị
Đôi ta như thể con bài,
Chồng đánh vợ kết, chẳng sai con nào.
Bài 42.
Thuận vợ, thuận chồng, tát bể Đông cũng cạn.
Đông bè, đông bạn, tát cạn bể Đông.
Bên căng, thì phải bên chùng,
Hai bên cùng cứng, dễ dàng đứt dây.
Bài 43.
Thương chồng nấu cháo củ tre,
Nấu canh vỏ đỗ, nấu chè nhân ngôn.
238 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ghét chồng nấu cháo le le,
Nấu canh đậu đãi, nấu chè mật do.
Bài 44.
Trai tân vợ con chưa có,
Gái thanh nhàn, chờ đợi lấy nhau.
Đôi ta cầm đôi dao cau,
Chỉ trời vạch đất, lấy nhau phen này.
Chẳng tin đi hỏi ông thầy?
Chàng thì tuổi ngọ, em nay tuổi mùi.
Em thì mười tám đôi mươi
Chàng nay hăm mốt, tốt đôi chăng là?
Chàng về, hỏi mẹ cùng cha,
Có cho anh lấy vợ xa hay đừng?
Tay em cầm gói muối gừng,
Gừng cay muối mặn, xin đừng quên nhau.
Quên nhau em chẳng cho quên,
Có nhớ thì nhớ mới nên vợ chồng.
Bài 45.
Trăm năm dầu lỗi hẹn hò,
Cây đa bến cũ, con đò khác đưa.
Trăm năm hội ngộ tình cờ,
Đàn cầm anh gẩy, câu thơ anh đề.
Muốn cho thuận nẻo đi về,
Anh sang làm rể, em về làm dâu.
Số giàu lấy khó cũng giàu,
Số nghèo chín đụn, mười trâu cũng nghèo.
Phải duyên phải kiếp thì theo,
Khuyên em chớ nghĩ giàu nghèo làm chi.
Ca dao 09: Vợ và Chồng
239
Em ơi! Chữ vi là vì,
Chữ dục là muốn, chữ tùy là theo.
Ta yêu nhau, tam tứ núi cũng trèo,
Thất bát giang cũng lội, tam thập lục đèo cũng qua.
Bài 46.
Trăm năm lòng gắn dạ ghi,
Dầu ai đem bạc đổi chì, cũng không!
Trăm năm, chí quyết một chồng,
Dầu ai thêu phụng vẽ rồng, mặc ai!
Dầu cho đá nát vàng phai,
Trăm năm duyên nợ, chẳng sai chút nào!
Trăm năm không bỏ nghĩa chồng,
Vải thưa nhuộm lấy màu đen,
Vải thưa mặc vải, màu xinh khen màu.
Trăm năm tạc một chữ đồng,
Dầu ai thêu phụng vẽ rồng, cũng không!
Trăm năm, trăm tuổi, chăm chồng,
Dầu ai thêu phụng vẽ rồng, mặc ai.
Bài 47.
Từ khi em về làm dâu,
Anh thì dặn trước, bảo sau mọi lời :
Mẹ già, dữ lắm em ơi!
Nhịn ăn, nhịn mặc, nhịn lời mẹ cha.
Nhịn cho nên cửa, nên nhà,
Nên kèo, nên cột, nên xà tầm rông.
Nhịn cho, nên vợ, nên chồng,
Thời em coi sóc lấy trong cửa nhà.
Đi chợ thời chớ ăn quà!
240 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đi chợ thời chớ rề rà ở trưa!
Dù ai bảo đợi, bảo chờ!
Thì em nói dối: con thơ em về.
Bài 48.
Từ khi tôi gặp chàng Trung,
Má tô điểm phấn, vui cùng với ai?
Lênh đênh tháng thiếu, ngày dài,
Say ai nên mệt, nhớ ai nên sầu.
Đôi tay nâng lấy cơi trầu,
Trước là thết bạn, sau hầu quan viên.
Chả tham mẫu cả, ruộng lên,
Tham về cái nết, cái duyên anh đồ.
Bài 49.
Vợ chồng là nghĩa tào khang,
Chồng hòa vợ thuận, nhà thường yên vui.
Sinh con, mới ra thân người,
Làm ăn thịnh vượng đời đời ấm no.
Ca dao 09: Vợ và Chồng
241
Chủ đề 10 : Buồn rầu than vãn
Bài 1.
Ai làm anh phải xa em,
Cho cây xa cội, cho đêm xa ngày.
Đêm với ngày, anh quay chỉ thắm,
Sợi thẳng, sợi chùng nghĩ mà giận ông tơ.
Bài 2.
Ai làm cho bến xa thuyền,
Cho trăng xa Cuội, bạn hiền xa nhau.
Cha mẹ sao chẳng nghĩ sâu?
Để thương để nhớ để sầu cho ta.
Bài 3.
Ai làm cho chuối không cành,
Cho anh không vợ, quẩn quanh mẹ già.
Mẹ già như mẹ người ta,
Thì anh có vợ trong nhà đã lâu.
Mẹ anh ác nghiệt cơ cầu,
Cho nên anh chịu âu sầu đến nay.
Bài 4.
Ai làm chua xót lòng mày, khế ơi!
Mặt trăng sánh với mặt trời,
Sao hôm sánh với sao mai chằng chằng.
Mình ơi có nhớ ta chăng?
Ta như sao vượt, chờ trăng giữa trời.
Bài 5.
Ai về nhắn với ông câu,
Cá ăn thì giựt, để lâu hết mồi.
242 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ai lên nhắn với ông trời,
Yêu như sam sao nỡ rời tách xa?.
Bài 6.
Anh đến giàn hoa thì hoa đã nở.
Anh đến bến đò, thì đò đã sang sông.
Anh đến tìm em, thì em đã lấy chồng.
Em yêu anh như thế, hỏi có mặn nồng lấy chi!.
Bài 7.
Anh gánh nước dưới đồng, lên đây tưới cội,
Tưới cội rồi gặp hội mưa dông,
Bởi anh sa cơ nên em đã có chồng,
Mời anh uống chén rượu nồng giải khuây.
Bài 8.
Anh về ngoài đó chi lâu?
Chiều chiều em đứng hàng dâu ngó chừng.
Hai hàng nước mắt rưng rưng,
Chàng xa thiếp cách, dậm chân kêu trời.
Ngắn hơi kêu khổng tới trời,
Nghĩa ra đằng nghĩa, duyên rời đằng duyên.
Bài 9.
Anh về tìm vợ con anh,
Lá rụng về cội, bỏ nhành bơ vơ.
Tiếc công vót nứa đan lờ,
Để cho con cá, vượt bờ nó đi.
Bài 10.
Áo bà ba trắng không ngắn, không dài,
Sao anh không bận, bận hoài áo thun?
Hai đứa mình chẳng đặng nằm chung,
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
243
Tháng này gió bấc, bận áo thun cho ấm mình.
Bài 11.
Ao thu nước gợn trong vời,
Gió thu khêu dục, gợi người tình chung.
Buồn tênh cái tiếng thu chung,
Đêm thu ta biết vui cùng với ai?
Thờ ơ trúc muốn ghẹo mai,
Vô tình nên phải miệt mài đêm thu.
Bài 12.
Bác mẹ em vội tham vàng,
Hang hùm lại ngỡ hang vàng gả con?
Trước thời thẹn với nước non,
Sau thì cay đắng lòng con đêm ngày?
Khi vui có bác mẹ thầy,
Cơn sầu em chịu đắng cay một mình.
Mang thư ra dán cột đình,
Kẻ xuôi người ngược, thấu tình em chăng?
Phong ba nổi giữa đất bằng,
Một dây một buộc, ai giằng cho ra?
Thiết gì một cảnh vườn hoa,
Mà đem đầy đọa thân ta thế này!
Biết chăng hỡi bác mẹ thầy,
Ngỡ rằng gả bán, hóa đày thân con?.
Bài 13.
Bần de con đom đóm đậu sáng ngời,
Lỡ duyên cam chịu trách trời sao nên?
Trách trời sao vội mưa giông?
Trách em sao vội lấy chồng xứ xa?.
244 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 14.
Bạn đừng thương trước uổng công,
Để khi thành vợ, thành chồng hãy thương,
Nhớ khi chung chạ chiếu giường,
Bây giờ đành đoạn đứt đường tơ duyên.
Bài 15.
Bèo kia ai thả mà trôi,
Chim kia lẻ bạn, mồ côi trên cành.
Anh tiếc chi miếng trầu xanh,
Để em lỡ chuyến đò tình, anh ơi.
Anh đâu tiếc miếng trầu xanh,
Chỉ tại chúng mình không nợ không duyên.
Em là con gái thuyền quyên,
Còn anh chỉ kiếp con thuyền lênh đênh.
Bài 16.
Bớ bạn nhân tình ơi!
Thân em như cái quả xoài trên cây.
Gió Đông, gió Tây, gió Nam, gió Bắc.
Nó đánh lúc la, lúc lắc trên cành,
Một mai vô tình rụng xuống, biết vào tay ai?
Kìa khóm trúc, nọ khóm mai,
Ông tơ bà nguyệt se hoài chẳng thương!
Một lần chờ hai lần đợi,
Ba lần nhớ bốn lần thương.
Bài 17.
Bởi vì cha mẹ không thương,
Cố lòng ép uổng, lấy chồng vũ phu.
Tham vàng gả kẻ giàu ngu,
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
245
Cho nên em lỡ đường tu thế nầy.
Bài 18.
Bữa cơm múc nước rửa râu,
Hầu cơm, hầu rượu, hầu trầu, hầu tăm.
Đêm đêm dắt cụ đi nằm,
Than thân phận gái, ôm lưng lão già.
Ông ơi, ông buông tôi ra,
Kẻo người trông thấy, người ta chê cười.
Bài 19.
Bực mình lên tận thiên cung,
Bắt ông nguyệt lão, hỏi thăm vài lời :
Nỡ lòng trêu ghẹo chi tôi?
Lênh đênh bèo nổi, mây trôi một thì!
Biết người biết mặt nhau chi,
Để đêm em tưởng, ngày thì em mơ.
Bắc Ninh cho đến Phủ Từ,
Qua cầu sông Nhị, ngẩn ngơ tìm người.
Tìm người chẳng biết mấy nơi?
Tìm ba mươi sáu phố, chẳng thấy người ở đâu?.
Bài 20.
Bùn xa bèo, bùn khô bèo héo,
Lựu xa đào, lựu xéo đào xiên.
Vàng cầm trên tay, rớt xuống không phiền.
Chỉ phiền một nỗi, nợ với duyên không tròn.
Bài 21.
Bước chân vào ngõ tre làng,
Lòng buồn nặng trĩu, nghe nàng ru con.
Bước lên thềm đá rêu mòn,
246 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Lòng buồn nặng trĩu, nghe buồn võng đưa.
Bài 22.
Bước xuống ruộng sâu, sầu đầy tấc dạ,
Tay ôm bó mạ, nước mắt hai hàng.
Ai làm trễ chuyến đò ngang,
Cho sông cạn nước, cho đôi dòng biệt ly.
Bài 23.
Buồn vì một nỗi tháng Giêng,
Con chim cái cú, nằm nghiêng thở dài.
Buồn vì một nỗi tháng Hai,
Đêm ngắn ngày dài, thua thiệt người ta.
Buồn vì một nỗi tháng Ba,
Mưa dầu nắng lửa người ta lừ đừ.
Buồn vì một nỗi tháng Tư,
Con mắt lừ đừ, cơm chẳng muốn ăn.
Buồn vì một nỗi tháng Năm,
Chưa đặt mình nằm, gà đã gáy kêu.
(thiếu đoạn sau).
Bài 24.
Cá buồn cá lội đó đây,
Người buồn, người biết giãi bầy cùng ai?
Phương đông chưa rạng sao mai,
Đồng hồ chưa cạn, biết ai bạn cùng.
Bài 25.
Anh than lắm mấy thì than,
Rồi đây anh lại tàu Nam Vang chở đầy.
Cau non, khéo bửa nó dày.
Anh than lắm mấy cơ hội này cũng xa.
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
247
Bài 26.
Cánh hồng bay bổng trời thu,
Thương con chim gáy cúc cu trong lồng.
Duyên may tay bế tay bồng,
Thương ai vò võ trong phòng chiếc thân.
Bài 27.
Cao cao, cao tít mù xanh,
Tuy cao mù tít, vẫn quanh quẩn gần.
Dữ lành cân nhắc đồng cân,
Mà cơ hạnh phúc chuyển vần chẳng sai.
Hiện tiền, quá khứ, tương lai,
Như vòng vòng dính, như quay quay tròn.
Bài 28.
Cha ơi! Khéo liệu cơm gắp mắm,
Ép gả con vào cố đấm ăn xôi.
Bây giờ do dáng con người,
Mẹ cha gả bán cho nơi chẳng vừa.
Trái duyên khôn ép, khôn ưa,
Trách mình đã lỡ, trách cha đã lầm.
Bài 29.
Chẳng qua duyên nợ ba sinh,
Mơ màng ngó xuống cõi trần làm chi?
Hòn gạch vàng lát cửa điện môn,
Quan đồn tiễn chức, nhẽ khôn lánh mình.
Đàn nguyệt kia khen ai khéo gẩy tính tình,
Bốn dây to nhỏ tựa hình mưa sa.
Bàn cờ kia khen ai khéo đấm tốt ba
Lên xe pháo vọt, mã đà sang sông.
248 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 30.
Chanh chua, khế rụng đã từng,
Còn cây khế chín trên rừng chưa ăn.
Hay là thầy mẹ cấm ngăn,
Không cho đôi lứa đắp chăn cùng giường.
Bài 31.
Chỉ tơ rối rắm trong guồng,
Rối thì gỡ rối em buồn việc chi?
Em buồn vì nỗi vân vi,
Bạc lộn với chì, đôi chẳng xứng đôi.
Bài 32.
Chiều chiều bước xuống ghe buôn,
Sóng bao nhiêu gợn, dạ em buồn bấy nhiêu.
Cánh buồm gió thổi hiu hiu,
Nước mắt ra chầm chậm,
Múi dây lưng điều không khô.
Thảm với sầu này không biết đến chừng mô…
Bài 33.
Chiều chiều mây phủ Hải Vân,
Chim kêu ghềnh đá, gẫm thân em buồn.
Buồn riêng rồi lại tủi thầm,
Hai tay áo vải ướt đầm cả hai.
Bài 34.
Chim bay về núi Sơn Trà,
Chồng Nam vợ Bắc ai mà muốn xa.
Sự này cũng tại mẹ cha,
Cho nên đũa ngọc mới xa mâm vàng.
Bài 35.
249
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
Chim buồn, chim bay về núi.
Cá buồn, cá chúi xuống sông.
Người buồn, ra ngõ đứng trông.
Ngõ thì thấy ngõ, người không thấy người.
Bài 36.
Chim chìa vôi bay ngang đám thuốc,
Con cá bã trầu lội tuốt vô bưng.
Đêm nằm luống những chiêm bao,
Em Nam, anh Bắc, biết thuở nào chung đôi.
Bài 37.
Chim Khuyên xuống đất ăn giun,
Anh hùng lỡ vận lên nguồn đốt than.
Đốt than thì phải sàng than,
Làm sao đừng để lấm gan anh hùng.
Bài 38.
Chim xa rừng thương cây nhớ cội,
Người xa người tội lắm, người ơi!
Chẳng thà không gặp thì thôi,
Gặp rồi mỗi đứa một nơi sao đành.
Bài 39.
Chim xanh xanh, ăn trái xoài xanh,
Ăn no tắm mát lên nhành nghỉ ngơi.
Cực lòng lan lắm, huệ ơi!
Kiếm nơi mô im mát, huệ ngồi cho lan phân.
Bài 40.
Chờ anh đã mãn tháng Tư,
Anh không bước tới, em ừ nơi xa.
Mời anh mười sáu qua nhà,
250 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ăn trầu uống rượu, nơi xa em kết nguyền.
Phải chi em nói tận từ,
Thì anh bước tới tháng Tư đã rồi.
Vì em ăn nói lôi thôi,
Nơi xa họ bước, đã rồi còn đâu?
Mời Anh mười sáu qua nhà,
Mất lòng anh chịu, qua nhà thì không?
Anh nguyền cùng em, nước mắt chảy bằng sông,
Buổi tiền duyên không, đặng vợ chồng thì thôi.
Bài 41.
Choàng qua cổ bạn khóc rằng:
Căn duyên không tính, để lầm vòng thương.
Vợ chồng là đạo tào khương,
Trách bà Nguyệt Lão vấn vương không thành.
Bài 42.
Chòng chành như nón không quai,
Như thuyền không lái, như ai không chồng.
Gái có chồng như gông đeo cổ,
Gái không chồng như phản gỗ long đanh.
Phản long đanh anh còn chữa được,
Gái không chồng chạy ngược chạy xuôi.
Không chồng khổ lắm em ơi, hỡi người.
Bài 43.
Chồng lên tám, vợ mười ba,
Ngồi rồi, nu nống, nu na đỡ buồn.
Mười tám, vợ đã lớn khôn,
Nu na nu nống, chồng còn mười ba.
Mẹ ơi, con phải gỡ ra,
251
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
Chồng con nu nống, nu na suốt ngày.
Bài 44.
Chồng thời như cú,
Vợ thời như tiên.
Bởi chưng bố mẹ tham tiền,
Cho nên cú ở với tiên cùng đời.
Bao giờ mãn kiếp, con cú kia ơi!
Thì tiên với cú mới rời được nhau.
Bài 45.
Chữ rằng: Thiên võng khôi khôi,
Sơ chi bất lậu lưới trời bủa giăng.
Xa xôi chưa kịp nói năng,
Xin anh đừng có phụ phàng vải bô.
Thân em như rau muống dưới hồ,
Nay chìm mai nổi, biết ngày mô cho thành.
Từ qua đến bậu như trăng xế chiều,
Thân em như tấm lụa điêu,
Phất phơ trước chợ nhiều điều đáng thương.
Dốc lòng trồng cửu lý hương,
Ba năm hai lá, người thương giã đầu.
Sông Ngân chưa bắc nhịp cầu,
Phận em là gái biết sầu mấy nơi?
Bài 46.
Chưa quen đi lại cho quen,
Tuy rằng cửa đóng mà then không gài.
Kẻ khinh người trọng vãng lai,
Song le cũng chẳng có ai bằng lòng.
Đôi ta làm bạn thong dong,
252 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Như đôi đũa ngọc nằm trong mâm vàng.
Bởi chưng thầy mẹ nói ngang
Để cho đũa ngọc mâm vàng cách xa.
Bài 47.
Con cá tróc vi, hiềm vì nước chảy,
Cầm cần câu gãy vì bụi gốc vướng cong.
Bời vì mai mối không xong,
Nên căn dương ta trắc trở,
Chờ tấm lòng khó quên.
Bài 48.
Con chim lót ổ thềm đìa,
Tại cha vặn khóa, tại má bẻ chìa.
Cho nên chìa hư khoá liệt,
Hai đứa mình từ biệt nghĩa nhân.
Bài 49.
Con chim vàng ảnh vàng anh,
Ăn no tắm mát, đậu cành dâu da.
Ta thương mình chẳng thương ta,
Cành kiêu bổng, Cành la la chìm.
Bài 50.
Con chim xanh đậu cành dâu biếc,
Em đi lấy chồng anh tiếc lắm thay.
Vị gì một miếng trầu cay,
Sao anh chẳng hỏi những ngày còn không?
Bây giờ em đã có chồng,
Như chim vào lồng, như cá cắn câu.
Cá cắn câu biết đâu mà gỡ?
Chim vào lồng biết thuở nào ra?
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
253
Con cuốc lẻ đôi, con cuốc ngồi than khóc,
Huống chi hai đứa mình mà phân tóc lìa tơ.
Ba năm còn đợi còn chờ,
Huống chi sáu tháng làm tờ biệt ly.
Bài 51.
Con gà rừng tốt mã khoe lông,
Chẳng cho đi chọi, nhốt lồng làm chi!
Thầy mẹ ơi! con đã đến thì,
Mười bảy, mười tám, chẳng cho đi lấy chồng.
Bây giờ người có con đông,
Thấy chúng, thấy bạn cực lòng con thay!.
Bài 52.
Con mèo trèo lên cây táo,
Mẹ chồng nương náu, chửi mắng nàng dâu.
Bà ơi! không sợ bà đâu!
Bà đừng chửi mắng, mà mang tiếng đời.
Bà cưới tôi có rượu có trầu,
Có đưa có rước, nàng dâu mới về.
Tôi về bà nhún bà trề,
Để con bà ở lại, tôi về xứ tôi.
Xứ tôi là xứ Tân Châu
Cũng có ngựa ô, ngựa bạch, ngựa hồng của tôi.
Bài 53.
Công anh xúc tép nuôi lươn,
Nuôi cho nó lớn, nó trườn đi xa.
Công em xách nước tưới hoa,
Tưới cho nó nở, người ta mới chờ.
254 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ngồi buồn viết mấy câu thơ,
Gởi cho cô gái bên bờ Hoàng Minh.
Bài 54.
Đàng mòn nhơn nghĩa không mòn,
Đây tôi giữ dạ, bia son sắt cầm.
Xin ai đừng bỏ nghĩa ai?
Cất lên than một, tiếng ai hoài cũng thương.
Viết lên một gánh can trường,
Nặng nhẹ cũng gánh, cứ đường mà đi.
Nặng thời tối nghỉ một khi,
Nhẹ thời chậm rãi, mà đi hoài hoài.
Gánh tôi còn gánh trên vai,
Thói thường người nói nào ai gánh rồi?
Phần tôi gánh nặng, tôi ngồi tôi than.
Cất tiếng kêu bà quán bên đàng,
Mai giờ có gặp bạn vàng tôi không?.
Bài 55.
Đêm khuya ngớt tạnh mù khơi,
Khúc sông quạnh vắng có người sầu riêng.
Nước đầu cầu, khúc sâu khúc cạn,
Chèo qua Ngọc Trản, đến vạn Kim Long.
Sương sa gió thổi lạnh lùng,
Sóng xao trăng lặng, gây lòng nhớ thương.
Tiếng hát ngư ông, giữa sông Bành Lệ,
Tiếng ngư đàn nhạn, giữa áng hoàng dương.
Một mình em đứng giữa sông Hương,
Tiếng ca du nữ đoạn trường ai nghe?.
Bài 56.
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
255
Đêm nằm lưng nỏ bén giường,
Mụ già đã xốc vô buồng kéo ra.
Bảo lo con lợn, con gà,
Lo cối xay lúa, quét nhà, nấu cơm.
Ốm đau mụ nỏ có thương,
Mụ hành, mụ hạ đủ đường khốn thân.
Tối về bưng bát cơm ăn,
Mụ cầm cái đọi, mụ quăng vô người.
Đêm nằm tôi nghĩ tôi rầu,
Làm dâu thật khổ từ đầu chí đuôi.
Ra thân, tối mặt vùi đầu,
Các chị sung sướng, riêng dâu mẹ hành.
Chê tôi khờ dại không lanh,
Mẹ đào, mẹ chửi, mẹ hành xót xa.
Công trình mẹ cha tôi, đẻ tôi ra,
Gả cho con mẹ còn bù của thêm.
Phải thời chồng vợ trọn niềm,
Sui gia đi lại ấm êm ở đời.
Không nên mỗi đứa mỗi nơi,
Tôi ra khỏi cửa, để mẹ kiếm nơi sang giàu.
Ở chi đây, mẹ mắng trước chửi sau,
Ngày nào mẹ cũng, cứ nghèo giàu mẹ day!.
Bài 57.
Đêm nguyệt lặn về Tây,
Sự tình kẻ ấy, người đây còn dài.
Trúc với mai, mai về trúc nhớ,
Trúc trở về, mai nhớ trúc không?
Bây giờ kẻ Bắc, người Đông,
256 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Kể sao cho xiết tấm lòng tương tư.
Bài 58.
Đêm qua ra đứng bờ ao,
Trông cá cá lặn, trông sao sao mờ.
Buồn trông con nhện giăng tơ,
Nhện ơi nhện hỡi! Nhện chờ mối ai?
Buồn trông chênh chếch sao mai,
Sao ơi! Sao hỡi! Nhớ ai sao mờ?.
Bài 59.
Đem thân ở dưới cõi trần,
Hỏi rằng duyên có nợ nần chi không?
Bao nhiêu giá một ông chồng?
Thì em cũng bỏ đủ đồng ra mua.
Bài 60.
Đem thân vào chốn cát lầm,
Cho thân lấm láp như mầm ngó sen.
Đêm đêm ngồi tựa bóng đèn,
Than thân với bóng, giải phiền với hoa.
Bài 61.
Đèo nào cao băng đèo Đá Tượng?
Nghĩa nào trượng bằng nghĩa phu thê?
Buổi xưa kia mình chằng đặng kề,
Khuyên anh ở lại, em về nơi xa.
Bài 62.
Đôi gióng đứt trôn, bỏ đôi rổ bơ phờ.
Đôi gánh kia có gãy, em chờ mụt măng.
Em có chồng rồi như cá vào đăng,
Ra vô chi nữa, nói rằng anh thương?
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
257
Đòn gánh cong năm mắt, đôi gióng thắt sáu tao,
Cảm thương ngọn nước chảy vào,
Cá vô chậu úp, vào vòng khó ra.
Bạn gắng công thương kẻ đường xa,
Lần đi chẳng lẽ quảy nhà đem theo.
Bài 63.
Dưng dưng như cá vào lờ,
Khi vào thì dễ, bây giờ khôn ra.
Tiếc thay hoa hỡi là hoa?
Mùa xuân chẳng nở, nở ra mùa hè!
Tiếc thay hoa nở làm chi?
Hoa nở lỡ thì, lại phải mùa đông?
Chồng lớn vợ bé đã xong,
Chồng bé vợ lớn trong lòng đắng cay.
Bài 64.
Đứng gần em, gan nọ phập phồng,
Nghiêng tai hỏi nhỏ, nước mắt hồng vội tuôn.
Gặp mình giữa đám ruộng vuông,
Lời phân chưa hết, nước mắt tuôn theo liền.
Bài 65.
Đường đi những lách cùng lau,
Cha mẹ tham giàu ép uổng duyên con.
Duyên sao cắc cớ, hỡi duyên!
Cầm gương gương tối, cầm vàng vàng phai.
Bài 66.
Em bước xuống ruộng sao sầu tấc dạ,
Tay ôm bó mạ nước mắt hai hàng.
Ai làm lỡ chuyến đò ngang,
258 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cho sông cạn nước đôi đàng biệt ly.
Ngọn gió lung linh,
Bình minh rụng trên mặt nước.
Đôi ta vô phước, chớ bận bịu thêm buồn.
Kiếp này duyên lỡ, lỡ duyên,
Còn căn, còn nợ xin nguyền kiếp sau.
Bài 67.
Em chưa có chồng, chân rời tay rảnh,
Em có chồng rồi, một cảnh hai quê.
Nói ra cam khổ nhiều bề, bạn ơi!
Phải răng chịu rứa cho rồi,
Gạo trút vô nồi, không lẽ trút ra.
Xưa kia quyền mẹ với cha,
Bây giờ có lẽ người ta nắm quyền.
Vợ với chồng là nghĩa bá niên,
Bạn biểu ta phân chiếc đũa, đồng tiền sao nên.
Bài 68.
Em có chồng về chỗ thậm eo,
Bước chân xuống ruộng, đỉa đeo tối ngày.
Công việc làm không kịp trở tay,
Ban đêm gánh nước, ban ngày giâm lang.
Chàng ơi, nghe tiếng thiếp than!
Hay vầy buổi trước em khoan có chồng.
Bài 69.
Em còn bé dại thơ ngây,
Thầy mẹ ép uổng những ngày còn thơ.
Bây giờ duyên số chả vừa,
Có thương thì gỡ cho nhau ra cùng.
259
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
Em còn mắc mứu truy tùng,
Mượn dao lá trúc cắt tròng em ra.
Bao giờ em ra khỏi tròng?
Giả ơ dao trúc, giả lòng người thương.
Bao giờ em ra khỏi chiếu, khỏi giường?
Để thiếp với chàng lồng áo đắp chung.
Bài 70.
Em là thân phận nữ nhi!
Thầy mẹ thách cưới làm chi bẽ bàng?
Tiền thời chín hũ lồng quang,
Cau non trăm thúng, họ hàng ăn chơi.
Vòng vàng kéo đủ mười đôi,
Nhẫn ba trăm chiếc, tiền thời mười quan.
Còn bao của hỏi của han,
Của mất tiền cưới, của mang ta về.
Cưới ta trăm ngỗng, nghìn dê,
Trăm ngan, nghìn phượng ta về làm dâu.
Cưới ta chín chục con trâu,
Ba trăm con lợn, đưa dâu về nhà.
Chàng về nhắn nhủ mẹ cha,
Mua tre tiện đốt làm nhà ở riêng.
Bài 71.
Em muốn đi thăm chậu kiểng giống đào,
Sợ cha mẹ hỏi : người nào đi đâu?
Lỡ duyên cá nước buồn rầu,
Người thương đứng đó, biết trang âu lẽ nào?
Dặn lòng sợ chẳng kết giao,
Cha mẹ anh không tưởng biết làm sao cho gần.
260 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ví dầu em thăm kiểng giống đào,
Cha mẹ có hỏi người nào ở mô?
Anh đáp rằng người ở nước Hồ
Bởi vì chưng ân nghĩa mới vô nước này.
Cha mẹ hỏi nữa anh lại chắp tay,
Thưa cùng cha mẹ, ngày nay bạn vàng.
Bài 72.
Em như cá lượn đầu cầu,
Anh về lấy lưới người câu mất rồi.
Nước trong cá chẳng cắn mồi,
Càng sâu càng mất, càng ngồi càng khuya.
Bài 73.
Em tiếc con dao bé, mà lại sắc thay,
Chuôi sừng bịt bạc về tay ai cầm.
Em trái nhân duyên, em chẳng được cầm,
Để cho người khác được cầm dao loan.
Được như hoa huệ, hoa lan,
Thì em cũng chẳng phàn nàn làm chi.
Được như hoa cúc hoa quỳ,
Thì em cũng bõ một thì chơi hoa.
Bài 74.
Em toan tát bể cấy cầy,
Em toan đánh trúc, trồng sân nhà chàng.
Vì đâu duyên phận lỡ làng,
Để cho cành bạc lá vàng xa nhau.
Bài 75.
Gà tơ xào với mướp già,
Vợ hai mươi mốt, chồng đà sáu mươi.
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
261
Ra đường, chị diễu em cười,
Rằng hai ông cháu kết đôi vợ chồng.
Đêm nằm tưởng cái gối bông,
Giật mình gối phải râu chồng nằm bên.
Sụt sùi tủi phận hờn duyên,
Oán cha trách mẹ tham tiền bán con.
Bài 76.
Gió thổi hiu hiu, chín chiều ruột thắt,
Nhìn sao bên Bắc, nước mắt chảy bên Đông.
Ai xui chi cho vợ vợ chồng chồng,
Không biết đây với đó dây tơ hồng có xe?.
Bài 77.
Gương kia nỡ để bụi hoa,
Sông có Nhị Hà, núi có Tản Viên
Thề kia ai nỡ lỡ duyên,
Trăng còn soi mãi vùng sen Tây Hồ.
Bài 78.
Hai đứa mình mà đặng gần kề,
Trăm năm một dạ nguyền thề không xa.
Nhìn chàng dòng lệ nhỏ sa,
Xa mình cũng bởi mẹ cha la rầy.
Vì ai xui khiến nỗi nầy, trời ơi?.
Bài 79.
Hoa sen mọc bãi cát lầm,
Tuy rằng lấm láp vẫn mầm hoa sen.
Thài lài mọc cạnh bờ sông,
Tuy rằng xanh tốt, vẫn tông thài lài.
Hoa sói mà gói xương sông,
262 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Thầy mẹ gả phải người chồng bất nhân.
Trách trời ăn ở không cân,
Để cho hoa sói, đứng sân chịu sầu.
Chắc trời soi xét nơi đâu?
Chẳng soi cảnh thảm, cảnh sầu này cho.
Bài 80.
Kể từ ngày em xách nón theo chồng,
Con cá dưới sông, nó khóc,
Con chim trong vườn, nó than.
Kề tai thiếp dặn nhỏ chàng,
Buổi tiền duyên không đặng, đông sàng thì thôi.
Chầu rày em đã có đôi,
Biết sao duyên mãn tình hồi nghĩa anh.
Bài 81.
Khăn anh nàng lấy vá vai,
Bây giờ nàng đã nghe ai dỗ dành?
Chẳng nên ra, tháo chỉ lấy mụn trả anh,
Để anh đem bán lấy hai trăm vàng.
Một trăm anh đưa cho nàng,
Còn một trăm nữa, để chàng treo ngọn cây đa.
Chứ em không nhớ lời thề nguyện với ta,
Sông có Nhị Hà, núi có Tản Viên,
Bây giờ, nàng ở thế sao nên?
Tôi khấn Nam Tào, Bắc Đẩu biên tên rành rành.
Đã yêu anh, thời quyết với anh,
Nhà tre, cót nứa, lợp tranh vững vàng.
Chớ tham nhà gỗ bức bàn,
Gỗ lim nhưng chẳng bằng tình đôi ta.
263
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
Bài 82.
Khóc không dám khóc,
Than không dám than,
Nửa đêm em ra đứng giữa phòng lan kêu trời.
Ai làm thiếp rã chàng rời,
Nắm dây tơ tạo cứ trời em than.
Than làm sao cây úa lá vàng,
Nước đâu mà tưới cho nó hoàn như xưa.
Trông trời chẳng thấy trời mưa,
Trông người thục nữ, thảm chưa hỡi trời!.
Bài 83.
Khóc nổ con ngươi, cười ra nước mắt,
Vuốt mặt kêu trời, trời đã có hay.
Chẳng qua duyên số ông trời đày,
Đêm đêm trách gió, ngày ngày hờn mưa.
Bài 84.
Không ai bằng bạn của mình,
Lời ăn tiếng nói thương đà quá thương.
Trời làm cách trở hai phương,
Chuyện sầu chuyện thảm, hai đườngchịu mang.
Tại ông trời, tại chi tôi bớ nàng,
Nàng đừng buông tiếng thở than,
Anh đây nóng ruột, đau gan cằn nhằn.
Bài 85.
Làm dâu khó lắm em ơi!
Nhịn ăn, nhịn mặc, nhịn lời mẹ cha.
Nhịn cho nên cửa, nên nhà,
Nên kèo, nên cột, nên xà tầm vông.
264 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Nhịn cho nên vợ nên chồng,
Rồi em coi sóc lấy trong cửa nhà.
Bài 86.
Lênh đênh ba bốn chiếc thuyền kề,
Chiếc ra Hà Nội, chiếc về sông Dâu.
Vì tằm em phải hái dâu,
Vì người lịch sự, em ngồi rầu bên nong.
Lênh đênh chiếc bách giữa dòng,
Thương thân góa bụa, phòng không lỡ thì.
Gió đưa cây trúc ngã quỳ,
Ba năm trực tiết còn gì là xuân?.
Bài 87.
Mặt trời vừa lặn mặt trăng vừa ló,
Em Hai ôi, lại đây cho anh tỏ một đôi lời.
Nước bèo gặp gỡ vậy thôi,
Mai anh ra cửa biển, em sống đời biệt ly.
Bài 88.
Mẹ em tham gạo tham gà,
Đem em gả bán cho nhà cao sang.
Chồng em thì thấp một gang,
Vắt mũi chưa sạch, ra đàng đánh nhau.
Nghĩ mình càng tức càng đau,
Trách cha trách mẹ, tham giàu, tham sang.
Bài 89.
Mẹ em tham thúng xôi rền,
Tham con lợn béo, tham tiền Cảnh Hưng.
Em đã bảo mẹ rằng đừng,
Mẹ lườm mẹ quýt, mẹ bưng xôi vào.
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
265
Bây giờ chồng thấp vợ cao,
Như đôi đũa lệch, so sao cho vừa.
Bài 90.
Mẹ mong gả thiếp về vườn,
Thiếp thưa với mẹ: đường trường gian lao
Đường trường khó lắm mẹ ơi!
Gởi thơ, thơ lạc, gởi lời lời quên.
Chi rằng mẹ gả kề bên,
Dù mưa dù gió sớm hôm đỡ đần.
Bài 91.
Mộc xa trầm, trầm lại xa hương,
Tui xa người hỡi, ba bốn phương đeo sầu.
Ra về bóng đã đứng đầu,
Tai nghe tiếng trống trên lầu điểm tư.
Phụng hoàng lẻ bạn sầu tư,
Tui đây lẻ bạn cũng như phụng hoàng.
Bài 92.
Một mình lo bảy lo ba,
Lo cau trổ muộn, lo già hết duyên.
Còn duyên kẻ đón người đưa,
Hết duyên đi sớm về trưa một mình.
Một mình an phận một mình,
Một ôm củi quế, một bình gạo đeo.
Một mình vừa chống vừa chèo,
Không ai tát nước, đỡ nghèo một khi.
Bao giờ cho hết cảnh buồn,
Có đôi có lứa, lên đường sang sông.
Bài 93.
266 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Một năm là mấy tháng xuân?
Một ngày là mấy giờ dần hỡi ai?
Em đừng cậy sắc khoe tài!
Biết bao nồi thủng vào tay thợ hàn.
Trời kia Khôn cũng thờ Càn,
Nước kia Tấn cũng hợp Tần mới xong.
Ngồi trong cửa sổ chạm rồng,
Chăn loan, gối phượng không chồng ra chi!
Thơ đào nghĩ chữ vu quy,
Hôn nhân lễ đạt gặp thì đào yêu.
Trăm sông nì nít thư cưu,
Thục nữ quân tử, hảo cầu đẹp duyên.
Tục rằng tiên lại gặp tiên,
Phú lại tìm phú, bạn hiền gặp nhau.
Bài 94.
Năm canh thở ngắn than dài,
Gieo mình xuống sạp, lại ngồi lên mui.
Nhìn sông chỉ thấy sông dài,
Nhìn non non ngất, trông người mù tăm.
Năm con ngựa bạch sang sông,
Năm gian nhà ngói, đèn trong đèn ngoài
Đèn yêu ai mà đèn chẳng tắt,
Ta yêu mình nước mắt nhỏ ra.
Bài 95.
Ngày đi trúc hãy còn măng,
Ngày về trúc đã cao bằng ngọn tre.
Ngày đi lúa chửa chia vè,
Ngày về lúa đã vàng hoe ngoài đồng.
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
267
Ngày đi em chửa có chồng,
Ngày về em đã con bồng, con mang.
Bài 96.
Ngày nào em nói em thương,
Như trầm mà để trong rương chắc rồi.
Bây giờ khóa rớt, chìa rơi,
Rương nong, nắp lỏng, bay hơi mùi trầm.
Bài 97.
Ngó lên trời, không cao không thấp,
Ngó xuống biển, không cạn không sâu.
Em dạo chơi mười tám nước chư hầu,
Không nghe ai than thở, thảm sầu hơn anh.
Bài 98.
Ngồi buồn giở chuyện ra xem,
Chuyện thời thấy chuyện, vắng em anh buồn.
Chỉ tơ rối rắm trong guồng,
Rối thời gỡ rối, em buồn chuyện chi.
Kim châm vô nút chờ khuy,
Dù xa cũng đợi, lâm nguy cũng chờ.
Nước lên khỏi bực tràn bờ,
Anh đang lao khổ em chờ đôi năm.
Dầu cho cách mấy xa xăm,
Thì anh cũng gởi thơ thăm bạn vàng.
Bài 99.
Ngồi buồn may túi đựng trời,
Đan xề, sẩy đá, giết voi xem giò,
Ngồi buồn lấy thước ra đo,
Đo từ núi Sở, Núi So, núi Thầy.
268 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Lên trời, đo gió đo mây,
Xuống sông đo nước, về đây đo người,
Đo người mười tám đôi mươi,
Đo được một người, vừa đẹp vừa xinh!.
Bài 100.
Ngọn lang trắng, ngọn vắn ngọn dài.
Cây thài lài, ngả dọc ngả ngang.
Cây dưa gang, sọc đen sọc trắng.
Quả mướp đắng, trong trắng ngoài xanh.
Lòng em ăn ở với anh,
Trách cái thân lận đận, nên ta đành xa nhau.
Bài 101.
Người sao kiệu bạc ngai vàng,
Người sao cuối chợ, đầu làng kêu ca.
Người sao đệm thảm chiếu hoa,
Người sao ngồi đất, lê la suốt ngày.
Người sao chăn đắp, màn quây,
Người sao trần trụi, thân thây bẽ bàng.
Người sao võng giá nghênh ngang,
Người sao đầu đội, vai mang nặng nề.
Người sao năm thiếp bảy thê,
Sao tôi côi cút sớm khuya chịu sầu.
Bài 102.
Nhà nghèo như giỏ thủng trôn,
Nhà giàu như bạc bỏ hòm xưa nay.
Nghèo đâu nghèo mãi thế này,
Mất chúng, mất bạn, vì nay tội nghèo.
Bài 103.
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
269
Nhà tôi có dãy vườn hoa,
Có ba dãy nhãn, có ba dãy dừa.
Dù anh đi sớm, về trưa,
Sao anh chẳng nghỉ, dãy dừa nhà tôi?
Sao anh chẳng đứng, chẳng ngồi?
Hay là anh phải duyên tôi anh buồn?
Anh buồn, anh lại đi buôn,
Có tiền lấy vợ, thôi buồn làm chi.
Nhắc chi những chuyện cũ càng,
Đấy buồn đây cũng hai hàng lệ rơi.
Bài 104.
Nước đục mà đựng chậu thau,
Cái mâm chữ triện đựng rau thài lài.
Tiếc thay con người da trắng tóc dài,
Bác mẹ gả bán, cho người đần ngu.
Rồng vàng tắm nước ao tù,
Người khôn ở với người ngu bực mình.
Bài 105.
Phải chi anh chưa vợ thì có nợ có duyên,
Em cũng cậy anh, như thuyền cậy lái.
Bởi vì anh có vợ, nên lái lại nghịch chèo,
Thôi thôi hãy giữ lấy mái chèo,
Đừng ham thả lỏng, hiểm nghèo có khi.
Bài 106.
Phượng hoàng đậu nhánh vông nem,
Phải dè năm ngoái, cưới em cho rồi.
Ngã tư Chợ Gạo nước hồi,
Tui chồng, mình vợ còn chờ đợi ai?.
270 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 107.
Qua cầu, cầu yếu phải nương,
Từ rày bạn cũ, thôi thương mình rồi.
Tai nghe bạn cũ có đôi,
Trong lòng bối rối như vôi mới hầm.
Cầm tay bạn cũ khóc thầm,
Từ nay hương phải khóc trầm, trầm ơi!.
Bài 108.
Rau răm ngắt ngọn còn tươi,
Những nơi phải lứa, thì Trời không xe.
Những nơi bạc ác gớm ghê,
Tôi không lấy nó, Trời xê tôi vào.
Tiếc thay cái sợi chỉ đào,
Áo rách chẳng vá, vá vào áo tơi.
Bực mình tôi lắm, trời ơi!
Muốn chôn bà Nguyệt, muốn vùi ông Tơ.
Giận người làm mối vẩn vơ,
Duyên tôi đã lỗi ông Tơ lại lầm.
Bài 109.
Rửa chân đi hán, đi hài,
Rửa chân đi đất, chớ hoài rửa chân.
Con gái mà gả chồng gần,
Nửa đêm gà gáy, mang phần cho cha.
Con gái mà gả chồng xa,
Ba sào ruộng chéo chẳng ma nào cày.
Bài 110.
Ta sang mình có chồng rồi,
Để cốm ta mốc, để hồng long tai.
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
271
Ngỡ là long một long hai,
Ai ngờ long cả trăm hai quả hồng.
Bài 111.
Tay cầm gàu nước chia hai,
Chiều nay tưới lựu, chiều mai tưới đào.
Em có chồng rồi anh biết làm sao?
Tưới lê lê héo, tưới đào đào khô.
Bài 112.
Tham giàu em lấy thằng bé tỉ ti,
Làng trên trại dưới thiếu gì trai tơ.
Em đem thân cho thằng bé nó dày vò,
Mùa đông tháng giá, nó nằm co trong lòng.
Cũng đa mang là gái có chồng,
Chín đêm trực tiết, nằm không cả mười.
Nói ra sợ chị em cười,
Má hồng bỏ quá, thiệt đời xuân xanh.
Em cũng liều mình, vì thằng bé trẻ ranh,
Đêm nằm rờ mó quẩn quanh cho đỡ buồn.
Buồn mình em lại bế thằng bé nó lên,
Nó còn bé mọn chẳng nên cơm cháo gì?
Nó ngủ nó ngáy tì tì,
Một giấc đến sáng, còn gì hỡi ai!.
Bài 113.
Thân em mười sáu tuổi đầu,
Cha mẹ ép gả làm dâu nhà người.
Nói ra sợ chị em cười,
Năm ba chuyện thảm, chín mười chuyện cay.
Tối về đã mấy năm nay,
272 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Buồn riêng thì có, vui rày thì không.
Ngày thời vất vả ngoài đồng,
Tối về thời lại nằm không một mình.
Có đêm thức suốt năm canh,
Rau heo, cháo chó, loanh quanh đủ trò.
Bài 114.
Tiếc công anh ngồi ẩn bóng đèn,
Kết duyên không đặng, cứ trời anh kêu.
Anh làm sao lên đặng ông trời?
Mượn cái roi điện, hại người bạc ơn.
Bài 115.
Tình thâm kẻ đấy người đây,
Đã xe chỉ thắm, đừng lay cánh sầu.
Yêu nhau xin nhớ lời nhau,
Chơi hoa thì phải giữ màu cho hoa.
Bài 116.
Tóc em dài em kết làm quang,
Gánh nuớc sông Hán, đổ sang sông Hồ.
Ai ngờ sông Hán cạn khô,
Để cho sông Hán, sông Hồ xa nhau.
Bài 117.
Tôi là con gái đồng trinh,
Tôi đi bán rượu qua dinh ông Nghè.
Ông Nghè sai lính ra đe,
Bẩm lạy ông Nghè tôi đã có con.
Có con thì mặc có con,
Thắt lưng cho tròn, mà lấy chồng quan
Bài 118.
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
273
Tôi rất mong ông giời dịch xuống cõi trần,
Hỏi xem duyên cớ nợ nần làm sao?
Tìm gan phận đẹp má đào,
Con vào thời dỗ, con ra hiểm nghèo.
Thân em sao rẻ như bèo,
Đến con nước lớn bèo trèo lên sen.
Đấy vàng, đây cũng đồng đen,
Đấy hoa sói trắng, đây sen Tây Hồ .
Bài 119.
Trách ông Tơ, bà Nguyệt chẳng xe,
Một mình ngồi lén bụi tre khóc ròng,
Trời sao trời ở không công,
Riêng tôi như chỉ lộn vòng rối ren.
Bài 120.
Trăm năm dầu lỗi hẹn hò,
Cây đa bến cũ, con đò khác đưa.
Con đò sớm thác năm xưa,
Cây đa bến cũ, còn lưa đến chừ.
Bài 121.
Trăng thanh nhờ bởi trời trong,
Thương nhau từ chỗ mặn nồng mà thương.
Xưa rày xa cách đôi đường,
Chén thề gần cạn, khăn hường gần phai.
Sầu riêng thức trắng đêm dài,
Hai hàng nước mắt láng lai đêm trường.
Nhớ khi đi đứng ngoài đường,
Tay cầm tay dắt trao thương gởi sầu.
Thẩn thơ thơ thẩn đêm thâu,
274 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Sương sa ướt đẫm, mái đầu đôi ta.
Ước sao chàng thiếp một nhà,
Anh đàn em hát câu ca xuân tình.
Đừng làm đôi ngả lênh đênh,
Niềm vui không trọn chữ tình không xong.
Bài 122.
Tre già vì bởi nhện giăng,
Đêm khuya vì bởi khăng khăng nhớ chàng.
Buồn trông lửa tắt nhang tàn,
Dế kêu rủ rỉ thương chàng sầu riêng.
Ai làm duyên nợ đảo điên,
Trai anh hùng chịu thảm, gái thuyền quyên chịu sầu.
Bài 123.
Trên trời có đám mây vàng,
Bên sông nước chảy có nàng quay tơ.
Nàng buồn nàng bỏ quay tơ,
Chàng buồn chàng bỏ thi thơ học hành.
Nàng buồn nàng bỏ cửi canh,
Chàng buồn chàng bỏ học hành chàng đi.
Bài 124.
Trèo lên cây bưởi hái hoa,
Bước xuống vườn cà, hái nụ tầm xuân.
Nụ tâm xuân nở hoa xanh biếc,
Em đi lấy chồng, anh tiếc lắm thay.
Ba đồng một miếng trầu cay,
Sao anh không hỏi những ngày còn không?
Bây giờ em đã có chồng,
Như chim vào lồng, như cá cắn câu.
275
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
Cá cắn câu biết đâu mà gỡ,
Chim vào lồng, biết thở nào ra.
Bài 125.
Trèo lên đèo Cả,
Ngó xuống Vạn Giã Tu Bông.
Biết rằng phụ mẫu đành không?
Để anh chờ em đợi uổng công hai đàng.
Bài 126.
Trời mưa cho ướt lá khoai,
Công anh làm rể đã hai năm ròng.
Nhà em lắm ruộng ngoài đồng,
Bắt anh tát nước, cực lòng anh thay.
Tháng chín mưa bụi, gió may,
Cất lấy gàu nước, hai tay rụng rời.
Bài 127.
Trời mưa vì bởi chùm mây,
Đôi ta cách trở vì dây tơ hồng.
Phải như đây vợ, đó chồng,
Biểu em đi lấy gan rồng cũng đi.
Bài 128.
Trời xanh đất đỏ mây vàng,
Anh đi thơ thẩn gặp nàng thẩn thơ.
Bấy lâu loan đợi phượng chờ,
Loan sầu phượng ủ, biết cơ hội nào?
Mong chờ rồng cá kết giao,
Thề nguyền đông liễu tây đào phòng chung.
Bây giờ kể đã mấy đông?
Thuyền quyên sầu một, anh hùng sầu hai.
276 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Còn non còn nước còn dài,
Còn về còn nhớ tới người hôm nay.
Tìm rồng mà lại gặp mây,
Sầu riêng năm ngoái năm nay hãy còn.
Biết nhau ba bảy năm tròn,
Như sông một dải ai còn dám hay.
Bài 129.
Trời xanh nước biếc một màu,
Em cười là khóc, em sầu là tươi.
Nỗi lòng cực lắm anh ơi!
Dâu con ăn ở đôi nơi song toàn.
Ai ngờ chỉ thắm dây oan,
Ai ngờ Tần Tấn mà nên Việt Hồ.
Một thân năm liệu bảy lo,
Biết rằng là vậy thì không lấy chồng..
Bài 130.
Tưởng rằng duyên đẹp như tiên,
Ai ngờ như mực, mài nghiên vẽ vành.
Tưởng rằng duyên đẹp như tranh,
Ai ngờ duyên lại như mành rách tan.
Tưởng rằng hương quế, hương lan,
Ai ngờ phấn rửa, hoa tàn thế ư.
Bài 131.
Uớc gì mẹ có mười tay,
Tay kia bắt cá, tay này bắt chim.
Một tay xe chỉ luồn kim,
Một tay cấy lúa, tay tìm hái rau.
Một tay ôm ấp con đau,
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
277
Một tay vo gạo, tay cầu cúng ma.
Một tay vung vãi đằng xa,
Một tay bếp núc cửa nhà nắng mưa.
Một tay quơ củi, muối dưa,
Một tay để vâng lệnh, để bẩm, thưa, đỡ đần.
Tay này mẹ giữ lấy con
Tay nào lau nước mắt…mẹ còn thiếu tay!
Bài 132.
Vắng mặt anh, như trầu xanh thiếu nước,
Gặp mặt anh, rồi như ruộng được mưa.
Bởi Gió mưa, tình thưa gặp gỡ,
Đoái non thề, đêm nhớ ngày thương.
Nhớ rồi thương, sâu vương tấc dạ,
Đêm vắng người lã chã dòng châu.
Bài 133.
Vô duyên lấy phải chồng già,
Ra đường bạn hỏi rằng: cha hay chồng?
Nói ra đau đớn trong lòng,
Chính thực là chồng, có phải cha đâu.
Ngày ngày vác cối giã trầu,
Tay thời rót nước, tay hầu cái tăm.
Đêm đêm đưa lão đi nằm,
Thiếp đặt lão xuống, lão nằm trơ trơ.
Hỡi ông lão ơi! Ông trở dậy cho thiếp tôi nhờ,
Để thiếp tôi kiếm chút con thơ bế bồng.
Nữa mai người có thiếp không,
Xấu hổ với chúng bạn, cực lòng mẹ cha.
Bài 134.
278 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Xấu lá gói chẳng được nem,
Bởi anh xấu tuổi, nên em có chồng.
Cá xuống sông, còn mến nước trên đồng,
Sao em lấy chồng, không ở vậy chờ anh?
Ca dao 10: Buồn rầu than vãn
279
Chủ đề 11 : Phụ tình bạc nghĩa
Bài 1.
Ăn cơm sao đặng mà mời,
Nước mắt lênh láng, rã rời hạt cơm.
Mình ơi! đừng đặng cá, quên nơm.
Đôi ta gá nghĩa, danh thơm để đời,
Cóc nghiến răng, còn động đến lòng trời!
Sao mình chẳng tưởng mấy lời em than!.
Bài 2.
Anh đừng ham nón thiếc, quai thao,
Đừng ham áo tốt mà mau phụ phàng.
Áo đen em tra bộ nút vàng,
Sao anh không nghĩ phận chàng ngày xưa?
Hồi nào đi sớm về trưa,
Hồi lạnh hồi lẽo, em đưa miếng trầu!
Bây giờ anh lại tham giàu,
Ham nơi chín chục dãy ruộng,
Ham bầu mười dây.
Anh buồn có chốn giải khuây,
Em buồn thất thể như giây buộc mình.
Bài 3.
Anh ơi! có nhớ thuở cùng thề,
Cầm dao lá liễu dựa kề tóc mai.
Chữ đề vô đá lâu phai,
Nằm đêm nghĩ lại, thử ai bạc tình?.
Bài 4.
Bạc sao bạc chẳng vừa thôi,
280 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Để cho nước chảy, hoa trôi lỡ làng.
Tui sang chẳng thấy người sang,
Hẹn ba bốn hẹn, lòng càng xót xa.
Đoạn tràng phải bước chân ra,
Gió xuân hiu hắt, sương sa lạnh lùng.
Chăn đơn gối chiếc lạnh lùng,
Đôi hàng châu lệ, đôi hàng chứa chan.
Gặp chàng thiếp phải thở than,
Dưới khe nước chảy, trên ngàn thông reo.
Bài 5.
Bồng bồng nẩy lộc ra hoa,
Một đàn vợ lính, trẩy ra thăm chồng.
Trẩy ra gánh gánh gồng gồng,
Trẩy ra thăm chồng, bảy bị còn ba.
Nào ai nhắn nhủ mi ra,
Mà mi lại kể con cà con kê.
Muốn tốt thì đưa nhau về,
Việc quan anh chịu một bề cho xong.
Xưa kia anh ở trong phòng,
Bây giờ anh đã vào trong hàng quyền.
Hai tay bưng dĩa trầu lên,
Trước lạy hàng quyền, sau lạy cậu Cai.
Chồng tôi ham sắc ham tài,
Một chĩnh đôi gáo, tôi ngồi sao yên.
Bài 6.
Cá lý ngư, sầu tư biếng lội,
Chim trên cành, sầu cội biếng bay.
Ai về phụ nghĩa tình ai!
Ca dao 11: Phụ tình bạc nghĩa
281
Để sầu ly biệt, tháng ngày buồn đau.
Bài 7.
Chàng ơi! phụ thiếp mà chi!
Thiếp như cơm nguội, đỡ khi đói lòng.
Chàng phụ thiếp có bụng mừng,
Liều như nắm hạt, vãi giữa rừng chim ăn.
Bài 8.
Chém tre mẻ rựa, chàng ơi!
Thiếp phải lòng mặt, chớ cười thiếp chi?
Thế gian ai cũng một thì,
Chàng về lấy vợ, thiếp thì cô đơn.
Vui xuân, vui cả đôi đường,
Sầu xuân riêng thiếp, canh trường tương tư.
Bài 9.
Chiều chiều lại nhớ chiều chiều,
Tay bưng cái rổ, tay dìu con thơ.
Vắt vai chạy dài xuống phủ,
Vợ anh đâu còn, anh ngủ với ai?.
Bài 10.
Chiều chiều mang giỏ hái dâu,
Hái dâu không hái nhớ câu ân tình.
Dù cho cha đón ngõ đình,
Mẹ ngăn ngõ chợ,
Đã trót thương mình, em lại ra đi.
Bài 11.
Chiều chiều ra đứng ngõ sau,
Hai tay rũ xuống, như tàu chuối te.
Tiếc công vun bón cây me,
282 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Me không có trái, chim mè đậu lên.
Tiếc công rày xuống mai lên,
Mòn đàng đứt cỏ, không nên tự trời.
Tưởng rằng kèo cột ở đời,
Ai ngờ kèo rã, cột rời tứ phương.
Ngày nào em nói em thương,
Như trầm mà ủ, trong rương chắc rồi.
Bây giờ khóa đứt chìa rơi,
Rương long nắp vỡ, bay hơi mùi trầm.
Em nghe lời ai? quăng lược ném trâm.
Ai bày cho bạn, hoang dâm dứt tình.
Bài 12.
Chồng em như cột đình xiêu,
Như cây gỗ mục, còn yêu nỗi gì?
Em về rẫy quách nó đi,
Hết bao nhiêu bạc, anh thì trả cho!
Cưới lợn, thì anh trả bò,
Cưới tiền đền bạc, em lo nỗi gì!.
Bài 13.
Có cây ương hoài không mọc,
Con gái xứ nầy, lừa lọc kén chồng.
Có thương thì nói anh mừng,
Không nên lặng tiếng, để buồn cho anh.
Bài 14.
Có chả, anh tính phụ xôi,
Có cam phụ quít, có người phụ ta.
Có quán đình, phụ cây đa,
Ba năm quán đổ, cây đa vẫn còn.
Ca dao 11: Phụ tình bạc nghĩa
283
Có mực, thì anh phụ son,
Có kẻ đẹp giòn, tình phụ nhân duyên.
Có bạc, anh tính phụ tiền,
Có nhân, có nghĩa, chớ quên tình người xưa.
Bài 15.
Con cá lia thia, nằm trong chậu cúc,
Quạt đuôi tứ túc, bốn chữ hồ văn.
Anh chê em duyên nợ không bằng,
Kiếm nơi nào khác cho bằng lòng anh.
Bài 16.
Con chim chiền chiện,
Nó bay thấp liệng cao,
Nó kêu lăng lăng, líu líu.
Đôi ta lận đận lịu địu, sao nỡ dứt tình.
Thà không anh ở một mình,
Kết duyên rồi lại bạc tình sao nên?.
Bài 17.
Con chim nho nhỏ, cái mỏ hắn vàng,
Hắn đứng trước cửa tam quan,
Hắn kêu hỏi bác lính khố vàng,
Chớ có ham nơi giàu sang sắc mắc,
Mà phụ phàng duyên nợ đôi ta.
Bài 18.
Con cò trắng bệch như vôi,
Đừng nông nổi nữa, đừng lời nguyệt hoa.
Ví dù muốn đẹp đôi ta,
Đừng như cánh bướm quanh hoa đầu mùa.
Đừng vê thuốc đừng bỏ bùa,
284 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đừng như chú tiểu ở chùa Thiều Quang.
Đừng thắm nhạt, đừng đa đoan,
Nên duyên thì phượng với loan một lời.
Giặc kia vằng vặc giữa giời,
Giăng ai soi tỏ lòng người nầy cho.
Bài 19.
Con dao vàng cắt dải y môn,
Thiếp tôi đần dại lấy chàng khôn mà nhờ.
Không ai ngờ trăng gió mập mờ,
Giao loan tình phụ, thiếp nhờ vào đâu?
Vì chàng, chẳng tại thiếp đâu!
Chàng xe chỉ mảnh, thiếp khâu sao bền.
Bài 20.
Còn gì mà đợi mà trông,
Còn gì qua lại ân cần anh ơi!
Anh có vợ rồi như đũa có đôi,
Bỏ em lơ lửng mồ côi một mình.
Bài 21.
Công tôi gánh gánh, gồng gồng,
Giở ra theo chồng bảy bị còn ba.
Xưa tôi ở cùng mẹ cha,
Mẹ cha yêu dấu như hoa trên cành.
Bây giờ tôi về cùng anh,
Anh tham nhan sắc, anh tình phụ tôi.
Đất rắn nặn chẳng nên nồi,
Anh đi lấy vợ, cho tôi đi lấy chồng.
Anh đi lấy vợ cách sông,
Để tôi lấy chồng giữa ngõ anh ra.
Ca dao 11: Phụ tình bạc nghĩa
285
Bài 22.
Đàn ông đều thích ăn quà,
Ăn quà rồi lại về nhà ăn cơm.
Nhai cơm như thể nhai rơm,
Cho nên cứ phải, vừa cơm vừa quà.
Bài 23.
Đầu hôm, con bướm phụ tình,
Tôi ngồi tôi nghĩ: phận mình vô duyên!
Canh một trong dạ đảo điên,
Trong người khỏe mạnh, vì phiền mới hư.
Canh hai than khóc rã rời,
Khóc hết nước mắt, vì người thuở xưa.
Hai hàng châu lụy như mưa,
Chàng xa, thiếp cách thảm thương, ới trời!.
Bài 24.
Đấy dứt tình thương, đoạn trường thân thiếp,
Nhớ trông tha thiết, tội nghiệp cho em.
Ôm sầu chất thảm ngày đêm,
Năm canh lăn lộn, gối nghiêng một mình.
Bài 25.
Đấy với đây, chẳng duyên thì nợ,
Đây với đấy, chẳng vợ thì chồng.
Dây tơ hồng chưa se đã mắc,
Rượu Quỳnh Tương chưa nhắp đã say.
Chẳng thương chẳng nhớ sao hay đi tìm?
Tìm em như thể tìm chim,
Chim bay bể Bắc, đi tìm bể Ðông.
Bài 26.
286 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đêm hè gió mát trăng thanh,
Em ngồi chẻ lạt, cho anh chắp thừng.
Lạt chẳng mỏng, sao thừng được tốt,
Duyên đôi ta đã trót cùng nhau,
Trăm năm thề những bạc đầu,
Chớ tham phú quý, đi cầu trăng hoa.
Bài 27.
Đôi ta đã trót lời thề,
Con dao lá trúc để kề tóc mai.
Bây giờ chàng đã nghe ai,
Nghe trăng nghe gió, nghe ai mặc lòng.
Tưởng rằng chàng ở một lòng,
Ngờ đâu chàng lại đèo bòng đôi nơi.
Ở đây gần đất xa trời,
Chăn bông chàng kết với người tri âm.
Chàng xuôi em vẫn âm thầm,
Hai hàng giọt lệ đầm đầm như mưa.
Bài 28.
Đồn vui sai ấy đi thăm,
Ấy đi ấy ở, mười năm chưa về.
Một là vui thú say mê,
Hai là đã trót lời thề cùng ai?
Đưa thư, gọi mãi, thư hoài,
Hay là đã có phượng hoàng thì thôi.
Bây giờ ba chốn bốn nơi,
Chàng ở trên ấy, bỏ tôi dưới này.
Bài 29.
Dù cho đá nát, vàng phai,
Ca dao 11: Phụ tình bạc nghĩa
287
Ba sinh phải giữ lấy lời ba sinh.
Duyên kia có phụ chữ tình,
Mà toan xẻ gánh, duyên mình làm hai.
Bây giờ người đã nghe ai,
Thả trôi đường nghĩa, rắc gai lối tình.
Nhớ lời hẹn ước đinh ninh,
Xa xôi ai có thấu tình chăng ai.
Bài 30.
Em trải chiếc chiếu ra,
Em ngồi một góc, anh ngồi một góc.
Thiếp khóc, chàng than,
Anh xa em vì bởi thế gian,
Cho nên nước mắt nhỏ tràn năm canh.
Giậm chân kêu thấu trời vàng,
Kêu anh trở lại, nhìn nàng thuở xưa.
Mai mưa, trưa nắng, chiều thâm.
Em là thục nữ có tâm đợi chờ.
Khi vui chén rượu con cờ,
Khi buồn hoa nở còn chờ trăng thanh.
Chiều rày em mới xa anh,
Trăm hoa cùng héo, chín mười nhành cùng khô.
Cơm ăn chẳng được, chỉ nước hồ em dưỡng thân.
Con thơ tay ẵm tay bồng,
Tay nào xách nước, tay nào vo cơm.
Bài 31.
Gió đưa bụi chuối sau hè,
Anh mê vợ bé, bỏ bè con thơ.
Con thơ tay ẵm tay bồng,
288 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Tay dắt mẹ chồng, đầu đội thúng bông.
Bài 32.
Hai bên rồng dựng, bốn bên rồng chầu,
Trông anh không thấy anh đâu,
Hay là cơm cháo, kẻ hầu người đưa.
Anh ơi! đừng kén đừng lừa,
Biết ông trời ổng nắng, ổng mưa hồi nào?.
Bài 33.
Hay đâu đòn gánh gãy giữa đường,
Phất phơ đôi gióng, cảm thấy thương nhiều bề.
Chồng của nàng bất hạnh về quê,
Xin nàng ở vậy trọn bề chính chuyên.
Xin nàng ở vậy đôi niên,
Để cho con chim nhỏ, biết chuyền cành mai.
Nàng đừng thấy sắc mà say,
Ham nơi qua việc, bỏ bầy con thơ.
Bài 34.
Hồi nào anh xuống anh lên,
Một đàng hai ngõ, quyết nên vợ chồng.
Đến bây giờ người bạn phụ lòng,
Hết nhân, hết nghĩa, hết đạo đồng phu thê.
Bởi em nghèo, nên bạn lại chê,
Phải chi em giàu có, anh cũng mê anh về.
Bài 35.
Hồi nào thề thốt bóng xoài,
Chàng nguyền thiếp nguyện, có sai đâu là!
Bởi vì lỗ miệng người ta,
Chòm ong nhóm kiến, biểu anh mà xa em.
289
Ca dao 11: Phụ tình bạc nghĩa
Thế gian dạm miệng nói gièm,
Nẫu nói mược, nẫu đừng đem vào lòng.
Ba năm giữ trọn chữ tòng,
Có nực em quạt, ngọn gió lồng em che.
Nào ai bỏ thính đừng nghe,
Cú kêu mặc cú, ngoài hè can chi.
Đừng nghe lời nói thị phi,
Đừng nghe chiếc đũa phân ly đồng tiền.
Anh về giữ trọn căn duyên,
Mấy lời giao xin nhớ, mấy lời nguyền xin ghi.
Bài 36.
Khen ai! khéo nấu bánh canh,
Cọng ngắn, cọng dài, cọng thấp, cọng cao.
Con thơ cực khổ làm sao,
Đã đành một gái má đào lỡ duyên.
Chồng em dẫu xuống huỳnh tuyền,
Lòng em chung thủy, thề nguyền sắt son.
Anh thời còn có vợ con,
Lòng sao lại nỡ hãy còn trêu ai?
Làm trai cho đáng nên trai,
Vợ con còn đó, nay đà sang tâm.
Nói ra chẳng biết hổ thầm,
Theo anh họa có con đầm nó mới theo.
Bài 37.
Khen ai, khéo xé khăn vuông,
Khéo đột chỉ tím, khéo luồn chỉ xanh.
Khăn vuông bốn góc rành rành,
Ở giữa con nhạn, bốn vành thêu hoa.
290 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Khăn này chính thực của ta,
Từ ngày mình lấy xót xa trong lòng.
Bây giờ vợ mới gặp chồng,
Xin em trao lại khăn hồng cho anh.
Khen ai! ở bạc như chàng,
Đương cơn sóng gió chia vàng giữa sông.
Ví dù chàng ở có công,
Thì em lập miếu giữa sông mà thờ.
Bài 38.
Khoai lang Đồng Phó,
Đậu phộng Hà Nhung.
Chàng bòn, thiếp mót, đổ chung một gùi.
Chẳng qua duyên nợ sụt sùi,
Chàng giận, chàng đá cái gùi thiếp đi.
Chim kêu dưới suối Từ Bi
Nghĩa nhân còn bỏ, huống chi cái gùi!.
Bài 39.
Khoan khoan mời bạn chớ lên,
Mực tàu sa xuống giữa nghiên,
Tiếc tờ giấy trắng mà biên chữ vàng.
Đêm nằm mà bỏ tào khang,
Phòng không chiếu lạnh, mình chàng đi đâu?
Hồi thương khoác nách, choàng đầu,
Biết chừng nào gặp cho khuây tấm lòng.
Ăn bưởi rồi lại nhớ bòng,
Ăn cam nhớ quýt, trực lòng nhớ chanh.
Từ tôi xa bạn không thành,
Ái ân lúc trước không thành thì thôi.
Ca dao 11: Phụ tình bạc nghĩa
291
Bài 40.
Liều mình lội xuống ao sâu,
Đặng đo miệng cá uốn câu cho vừa.
Anh ơi, gá duyên đừng kén, đừng lừa,
Cụm mây kia đen đặc, ngọn gió lùa còn tan.
Bài 41.
Lời nguyền để lại tối mai,
Đó phân, đây giải thử ai bạc tình
Bạc chi? mà bạn kêu ta rằng Bạc?
Chim kêu suối ngọt, ngọn đèn tỏ lưu ly.
Thiếp chờ chàng đã bốn con trăng ni,
Chàng không lai vãng, thiếp đi lấy chồng.
Bài 42.
Lụa làng Trúc vừa thanh, vừa bóng,
May áo chàng cùng sóng áo em.
Chữ tình cùng với chữ duyên,
Xin đừng thay áo mà quên lời nguyền.
Bài 43.
Mai giờ có cựu có tân,
Em buông tiếng thảm, ái ân không nhìn.
Đến bao giờ hết mẹo, qua thìn.
Thất ngôn lời nói, ai nhìn làm chi?
Làm người không biết nghĩ suy,
Đồng đen một chiếc, hơn chì mười đôi.
Em nói ra, anh cũng biết rồi,
Luận chi bứng rễ phân chồi lìa hoa.
Nghèo mà có nghĩa mẹ cha hơn giàu.
Bài 44.
292 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Một mai cúc ngã, lan quỳ,
Bậu lo thân bậu, lo gì thân qua?
Một mai nồm rộ hơn Nam,
Tiết còn trực tiết, lòng son đợi chờ.
Anh có thương thời đợi, thời chờ,
Anh không thương bạn, kiếm nơi mô mặc lòng.
Bởi vì chỉ buộc mối không,
Giận nên trời để giúp lòng đôi ta.
Em còn ở vậy chơi hoa,
Anh ơi! nuôi chút mẹ già giúp em.
Dù rằng một mái lều tranh,
Nghèo mà có nghĩa hơn thành ngói cao.
Anh ở xa nghe tiếng em chào,
Dưng không tại bạn, đừng nói sao em bạc tình.
Bài 45.
Một năm là mấy tháng xuân,
Ăn chơi cho thỏa phong trần ai ơi!
Một năm là mấy tháng mười,
Ta đi mua nồi, về đúc tiền công.
Ta đi mua đồng, về đúc bồ lao.
Bây giờ tình nghĩa làm sao?
Cho chuông chẳng bén bồ lao chẳng bền.
Xưa kia chuông ở trên đền,
Bây giờ chuông tuếch, chuông toác, bỏ rền cầm canh.
Bài 46.
Mừng anh đôi chữ xướng tùy,
Phận em là gái nữ nhi liền mình.
Thiếu gì người ngọc kẻ thanh,
293
Ca dao 11: Phụ tình bạc nghĩa
Đây em chỉ tiếc công trình mà thôi.
Sao anh lúc đứng lúc ngồi,
Dầu sao kết bạn, một lời cho nên.
Bây giờ anh bảo rằng quên!
Làm chi tráo trở cho phiền lòng nhau.
Gió đánh, gió đập tàu cau,
Ai về đằng ấy cho ta gửi lời!
Liệu thương nhau mãi hay thôi?
Tơ hồng xe mỏng biết nơi nào tròn?.
Bài 47.
Nắng lên cho héo lá lan,
Cho đáng kiếp chàng, phụ rẫy tình xưa.
Nắng lên cho héo ngọn dừa,
Đánh chết chẳng chừa, cái thói đổi thay.
Nắng lên cho héo nhánh mai,
Tui rủa tối ngày kẻ chẳng thủy chung.
Bài 48.
Nào khi nghèo khổ có ai!
Bây giờ đặng chiếc thuyền sai phụ liền.
Có bạc em tình phụ tiền,
Có nhân ngãi mới, em quên anh rồi.
Có oản em tình phụ xôi,
Có cam phụ quýt, có người phụ ta.
Có quán tình phụ bóng đa,
Ba năm quán đổ, cây đa vẫn còn..
Bài 49.
Ngày nào anh nói, anh đành,
Chẻ tre trước ngõ, để dành đan nôi.
294 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bây giờ anh nói em thôi,
Bụi tre trước ngõ, đan nôi ai nằm!
Ngày nào, anh nói em đành,
Cuốc đất trồng hành, gieo cải, gieo kê.
Bây giờ anh nói em chê,
Để canh cải héo, cho kê anh tàn!.
Bài 50.
Ngày rằm, mùng một ăn chay,
Ghét con mỏ nhọn, tưởng hoài chả heo.
Ngày xưa, anh bủng anh beo,
Tay bưng chén thuốc, tay đèo múi chanh.
Bây giờ anh khỏi anh lành,
Anh theo duyên mới, sao anh lỡ đành phụ em.
Bài 51.
Nghĩa nhân mỏng dính như cánh chuồn chuồn,
Khi vui nó đậu, khi buồn nó bay.
Đường dài ngựa chạy cát bay,
Nghĩa nhân thăm thẳm, mỗi ngày một xa!.
Bài 52.
Ngỡ là nước chảy đá mòn,
Chẳng là nước chảy, đá còn trơ trơ.
Chờ cho nước cạn phơi bờ,
Xem con người ấy nương nhờ về đâu?
Ngỡ rằng cây cả bóng cao,
Thiếp ẩn mình vào, phơi nắng cùng mưa.
Đâu ngờ cây cả lá thưa,
Ẩn nắng, nắng hắt, ẩn mưa, mưa vào.
Bài 53.
295
Ca dao 11: Phụ tình bạc nghĩa
Nguồn ân bể ái hẹn hò,
Một ngày nên nghĩa, chuyến đò nên quen.
Công cha nghĩa mẹ thiếp đền,
Xin chàng đừng có kết duyên chốn nào?
Xin đừng đứng thấp trông cao,
Xin đừng tơ tưởng, chốn nào hơn đây!
Xin đừng tham gió bỏ mây,
Tham vườn táo rụng, bỏ cây nhãn lồng!.
Bài 54.
Nhà giàu ngồi mát bát vàng,
Nàng tham chốn ấy, anh sang làm gì?
Xưa kia nói nói thề thề,
Cá trê chui ống, lọt về giếng khơi.
Mới hay lấy vợ trên đời,
Chẳng tại trời, tại không tiền nằm không.
Dù em nên vợ nên chồng,
Con bế, con bồng, nghĩ lại duyên xưa.
Trời có mây, mà chẳng có mưa!
Sao em lại nỡ đong đưa với tình?
Mới hay duyên nợ ba sinh,
Nhà giàu cướp cả cái tình đôi ta.
Anh chẳng trách mẹ trách cha,
Trách đời chênh lệch, hóa ra thế này!.
Bài 55.
Nỡ dang tay em dứt tơ hồng,
Đứng đầu núi nọ mà trông non nầy.
Ánh phong lưu son phấn đọa đầy,
Thay đen đổi trắng, để ai rày yêu thương.
296 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chẳng may ra tán tía tàn vàng,
Mười phương thiên hạ xem thường vào đâu.
Tấm thân em chẳng nghĩ mặc dầu,
Bọn đàn bà còn để tiếng xấu về sau muôn đời.
Chị em ơi! thế cũng kiếp người,
Anh có thương, thì thương cho chắc.
Có trục trặc, thì trục trặc cho luôn.
Đừng như con thỏ nọ đứng đó trông!
Khi vui giỡn bóng, khi buồn giỡn trăng!.
Bài 56.
Quạ kêu nam đáo nữ phòng,
Em ôm lòng, em chịu,
Nữ đáo nam phòng, anh liệu làm sao?
Bởi anh chơi nguyệt, giỡn đào,
Bông hoa đà nở nhụy, anh liệu sao cho thiếp nhờ?
(trai đáp…)
Quạ kêu nam đáo nữ phòng,
Căn duyên ông trời định,
Nữ đáo nam phòng, trộm lịnh mẹ cha.
Bao giờ em khai nhụy nở hoa,
Lâm câu bất hiếu, mẹ cha lỗi nghì?
Vái cùng trời đất chứng tri,
Khai hoa nở nhụy, tứ vi vuông tròn.
Đứng xa kêu thục nữ là nàng,
Bụng làm dạ chịu, không bỏ nghĩa nên nàng đừng lo.
Bài 57.
Quạ kêu nam đáo nữ phòng,
Người dưng khác họ đem lòng nhớ thương.
297
Ca dao 11: Phụ tình bạc nghĩa
Liệu bề đạt được thì đương,
Đừng gây rồi bỏ, thói thường cười chê!
Quạ kêu nam đáo nữ phòng,
Người dưng khác họ đem lòng nhớ thương.
Bài 58.
Tay cắt tay sao nỡ, ruột cắt ruột sao đành.
Lời thề hai mái đầu xanh.
Bậu lỡ thời, như chiếu trải qua,
Chiếu trải qua người, ta còn cuốn.
Bậu lỡ thời, như rượu uống say,
Rượu uống say, người ta còn sặc.
Bậu lỡ thời, như giặc Hà Tiên,
Giặc Hà Tiên, người ta còn đánh.
Bậu lỡ thời, như cánh chim bay,
Cánh chim bay, người ta còn quạt.
Bậu lỡ thời, như lạt gói nem,
Lạt gói nem, ngưởi ta còn sợ.
Bậu lỡ thời, như nợ kéo lôi,
Nợ kéo lôi, người ta còn trả.
Bậu lỡ thời, như trả nấu ăn.
Bài 59.
Tay tiên cầm chiếc thoi đưa,
Thương ôi! trăm đợi nghìn chờ khổ thay!
Bây giờ chàng đã nghe ai?
Lời nguyền giao ước, thật hoài công lênh.
Em nghe anh có kẻ nâng khăn,
Lời tin trả lại cho anh tiếc gì?.
Bài 60.
298 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Thằng nào dẫn vợ tao đi?
Bỏ con tao lại cho dì nó nuôi.
Ban ngày nó chạy đi chơi,
Ban đêm nó khóc trời ơi!... Hỡi trời!.
Bài 61.
Thức chờ tim lụn dầu hao,
Ngày sáu khắc ra vào trông nhắc.
Bạn phỉnh ta, ngặt đà quá ngặt,
Đêm thảm ngày sầu, nước mắt nhỏ sa.
Bậu bảo tin ta tin, không có xấu.
Bấy nhiêu lời chị em có thấu,
Chàng ham giàu khó, hết ngõ nhắc trông?
Con dế kêu, vắng vẻ mùa đông,
Nghe tiếng dìu dịu, trong lòng khoái khoai.
Chàng nghĩ đi, sao không nghĩ lại?
Nỡ bụng nào, dứt áo lìa châu?
Áo lìa bâu dứt tình ân ái về sau khó tìm.
Bài 62.
Thương nhau bụi cỏ cũng ngồi,
Đám tranh cũng lội, rừng chồi cũng băng.
Nguyện cùng dưới nước trên trăng,
Một trăm chốn cũ, không bằng chỗ xưa.
Gan khô ruột héo như dưa,
Chàng đà bạc nghĩa, thiếp chưa dứt tình.
Bài 63.
Thương nhau chỉ những khóc thầm,
Đôi dòng nước mắt, đầm đầm như mưa.
Anh về đón khách đò đưa,
Ca dao 11: Phụ tình bạc nghĩa
299
Đây chưa có vợ, đấy chưa có chồng.
Anh về nhắn nhủ tơ hồng,
Xe dây cho kịp, kẻo lòng nhớ thương.
Cầm lược lại nhớ đến gương,
Cầm khăn nhớ túi, đi đường nhớ nhau.
Bài 64.
Thương thương nhớ nhớ sầu sầu,
Một ngày ba bận, ra cầu đứng trông.
Thấy người nam bắc tây đông,
Thấy người thiên hạ mà không thấy chàng.
Bài 65.
Trách chàng ăn ở chấp chênh,
Em như thuyền thúng, lênh đênh giữa dòng.
May ra trời lặng nước trong,
Chẳng may bão táp, cực lòng thiếp thay.
Công thiếp vò võ đêm ngày,
Mà chàng ăn ở thế này, chàng ôi!
Thiếp như hoa đã nở rồi,
Xin chàng che lấy mặt trời cho tươi.
Bài 66.
Trách chàng chẳng dám trách ai!
Sao chàng lại trách hoa nhài không thơm?
Vì chàng cầm lỏng dây cương,
Nên con tuấn mã bên đường thênh thang.
Trách chàng chậm miệng khoan chân,
Nào em có ở bất nhân điều gì?
Đấy bất nhân, đây mới bất nghì!
Bởi chàng bạc trước, em thì bạc sau.
300 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bài 67.
Trách người mà ở trên đời,
Thủy chung có bấy nhiêu lời không xong?
Làm cho lòng lại thẹn lòng,
Một sông nước chảy, đôi dòng sao đang.
Một con chim khôn đôi kẻ bón mồi,
Một người nhan sắc mấy người tình nhân?.
Bài 68.
Trách thân mà lại giận đời,
Trách người quân tử ra người thờ ơ.
Phòng không để thiếp đợi chờ,
Năm canh vò võ, những là thở than.
Nào khi họp mặt chén vàng,
Non nguyền biển hẹn, tưởng chàng chẳng quên?
Ai người ra dạ bạc đen,
Say bên nhan sắc, bỏ quên nghĩa tình.
Để em vò võ một mình,
Tương tư khắc khoải, lại thất tình đầy vơi.
Bài 69.
Trăm năm lòng gắn dạ ghi,
Nào ai thay nút, đổi khuy cũng đừng.
Trăm năm tạc một chữ đồng,
Dầu ai thêu phụng vẽ rồng mặc ai.
Bài 70.
Trên trời ba bảy ông sao,
Ông bổng tít lói, ông cao tít mù.
Ngọn đèn cù chạy quanh câu đối,
Anh có vợ rồi, anh nói dối rằng không.
301
Ca dao 11: Phụ tình bạc nghĩa
Có nên chăng, để thiếp lấy chồng?
Để chàng lấy vợ, kẻo uổng công đôi người!.
302 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chủ đề 12 : Trào phúng bông đùa
Bài 1.
Ăn thì nồi bẩy nồi ba,
Làm thì nống một, nống ba kéo dài.
Có làm cũng chẳng bằng ai,
Nói thì ra vẻ, lai rai suốt ngày!.
Bài 2.
Anh ăn rồi anh lại nằm,
Làm cho thiếp phải quanh năm lo phiền.
Chẳng thà lấy chú lực điền,
Gạo bồ, thóc đống còn phiền nỗi chi.
Bài 3.
Ba cô đội gạo lên chùa,
Một cô yếm thắm, bỏ bùa cho sư.
Sư về sư ốm tương tư,
Ốm lăn ốm lóc, nên sư trọc đầu.
Ai làm cho dạ sư sầu?
Cho ruột sư héo như bầu đứt dây?.
Bài 4.
Ba đồng một chục đàn ông,
Đem bỏ vào lồng, cho kiến nó tha.
Ba trăm một mụ đàn bà,
Đem về mà trải chiếu hoa cho ngồi.
Bài 5.
Bà già đã tám mươi hai,
Ngồi trong quan tài, hát lý tương tư.
Bà già đã tám mươi tư,
Ca dao 12: Trào phúng bông đùa
303
Ngồi trong cửa sổ gởi thư kén chồng.
Bài 6.
Bà già đi chợ Cầu Đông,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?
Xem rồi thầy bói nói rằng:
Lợi thì có lợi, nhưng răng chẳng còn.
Bài 7.
Bồng bồng cõng chồng đi chơi,
Đi đến chỗ lội đánh rơi mất chồng.
Ông ơi cho tôi mượn cái gàu sòng,
Để tôi tát nước vớt chồng tôi lên.
Bài 8.
Cái cân có quỷ có ma,
Gạo vào một lối, gạo ra một đường.
Gạo tôi ba mươi sáu ký rõ ràng,
Về nhà khảo lại chỉ còn ba mươi.
Bài 9.
Cái cò lặn lội bờ ao,
Phất phơ đôi dải yếm đào gió bay.
Em về giục mẹ cùng thầy,
Cắm sào đợi nước biết ngày nào trong?
Cái cổ yếm em nó thõng thòng lòng,
Tay em đeo vòng, như bắp chuối non.
Em khoe em đẹp em giòn,
Anh trông nhan sắc em còn thua ma.
Bài 10.
Chàng về thiếp cũng xin về,
Chàng về Hồ Bắc, thiếp về Hồ Tây.
304 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chàng bao nhiêu tuổi năm nay?
Chàng rằng mười tám, thiếp rày bốn ba,
Mồ cha! đứa chê thiếp già,
Thiếp còn gánh nổi một vài trăm kim.
Trăm kim đổi lấy lạng vàng,
Mua gương tư mã, thiếp chàng soi chung.
Chàng về sắm sửa loan phòng,
Thiếp xin điểm phấn, tô hồng thiếp theo.
Bài 11.
Chiều chiều gọt mướp nấu canh,
Chạy vô trong bếp thấy anh trèo giàn.
Thôi thôi, thiếp chẳng ưng chàng,
Chàng hay ăn vụng, kiếm đàng chàng đi.
Bài 12.
Chính chuyên lấy được chín chồng,
Ba chồng thành Lạng, ba chồng thành Cao.
Ba chồng để ngọn sông Ðào,
Trở về đóng cửa làm cao chưa chồng.
Chính chuyên lấy được chín chồng,
Vo viên bỏ lọ gánh gồng đi chơi,
Không ngờ quang đứt lọ rơi,
Bò la lổm ngổm, chín nơi, chín chồng.
Bài 13.
Chó gầy hổ mặt người nuôi,
Tôi gầy, hổ mặt chúa tôi chăng là!
Chúa tôi mang tiếng chúa nhà,
Mượn được đứa ở khéo là đành hanh.
Rạng ngày nấu cá mè ranh,
Ca dao 12: Trào phúng bông đùa
305
Chúa ăn hết nạc, để dành xương cho.
Chúa tham, chúa lại hay lo,
Đêm nằm cắt việc ra cho mà làm.
Chúa bà là chúa ăn tham,
Đồng quà tấm bánh, cất luôn trong buồng.
Ăn nhiều chết rục, chết chương,
Chẳng nhớ thằng ở, chẳng thương con đòi.
Ba năm được cái khố sồi,
Chiều ngang một tấc, chiều dài năm gang!.
Bài 14.
Chồng em vừa xấu, vừa đen,
Vừa kém nhan sắc, vừa hèn chân đi.
Chồng em rỗ sứt, rỗ sì,
Chân đi chữ bát, mắt thì ngưỡng thiên.
Bao giờ cho đến tháng Giêng,
Bắt chồng em đến khiêng chiêng cho làng.
Bài 15.
Chồng người biết chữ như tiên,
Chồng em dốt nát, em có phiền hay không?
Bớt ra lửa củi vài đồng,
Mua giấy, mua bút cho chồng học đi.
Tục rằng ăn vóc học hay,
Không hơn thì cũng bằng tài người ta.
Dù mà tốt đẹp như hoa,
I tờ không biết, cũng là bỏ đi.
Bài 16.
Chưa chồng, nón thẫm quai thao,
Chồng rồi, nón rách quai nào thì quai.
306 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chưa chồng, yếm thắm thêu hoa,
Chồng rồi, hai vú bỏ ra ngoài giành.
Bài 17.
Cô gái Sơn Tây yếm thủng tày giần,
Răng đen hạt nhót, đôi chân đi cù lèo.
Tóc rễ tre, chải lược bồ cào,
Xù xì da cóc, hắc hào tứ tung.
Trên đầu chấy rận như sung,
Rốn lồi quả mít, má hồng trôn niêu.
Cô tưởng mình cô ái ố mĩ miều?
Chồng con chả lấy, để liều thân ru?
Hai nách cô thơm như ổ chuột chù,
Mắt thì dán nhấm, lại gù lưng tôm.
Trứng rận bằng quả nhãn lòng,
Miệng cười tủm tỉm, như sông Ngân Hà.
Con rận bằng con ba ba,
Đêm nằm nó ngáy cả nhà thất kinh.
Bài 18.
Cô kia cấy đất bên cồn,
Tôi nghe tiếng đồn, chữ nghĩa nhấm nhem.
Sao không chịu học, cô em?
Cô đẹp mà dốt, ai thèm ưng cô.
Con cá sặc, nó rượt con cá rô,
Ăn nói xô bồ, chẳng biết trước sau.
Bài 19.
Cô kia má tựa hòn than,
Nằm đâu ngủ đấy, lại toan chê chồng.
Chê chồng chẳng bõ chồng chê,
Ca dao 12: Trào phúng bông đùa
307
Chê chồng thì ít, chồng chê thì nhiều.
Bài 20.
Con vua thì lại làm vua,
Con sãi ở chùa lại quét lá đa.
Bao giờ dân nổi can qua,
Con vua thất thế lại ra quét chùa.
Bài 21.
Cứ gì quần lụa áo tơ?
Quần nâu áo vải thơm tho được rồi.
Mặc lụa mà sực mùi hôi,
Không bằng mặc vải mà không hôi gì.
Bài 22.
Đàn ông, năm bảy đàn ông,
Đem bỏ vào lồng, cho kiến nó tha!
Đàn bà, năm bảy đàn bà,
Đem bỏ ra chợ kiến tha lại về.
Làm trai, phải biết đủ nghề,
Phòng khi có lỡ, thì về mót khoai.
Mót được củ chạc, củ chài,
Củ giắt lưng khố, củ nhai vào mồm.
Bài 23.
Đàn ông, rộng miệng thì tài,
Đàn bà rộng miệng, điếc tai xóm giềng.
Người khôn, con mắt dịu hiền,
Người dại, con mắt láo liên nhìn trời!.
Bài 24.
Đi đâu mà chẳng lấy chồng?
Người ta lấy hết, chổng mông mà gào?
308 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Gào rằng: đất hỡi trời cao!
Sao không thí bỏ, cho tôi chút chồng?
Ông Trời ngoảnh lại mà trông:
Mày hay kén chọn, ông không cho mày.
Bài 25.
Đố ai bưng kín miệng bình,
Đố ai đan thúng, cho mình úp voi.
Hỏi thăm cô Bưởi hàng Gai?
Quần sồi yếm nhiễu, cho ai mất rồi?
Biết chăng họa có ông trời,
Chuyện này đến bụt cũng cười nhăn răng!.
Bài 26.
Đố ai! cười chẳng hở răng?
Biết trời mấy tuổi? biết trăng mấy già?
Trăng bao nhiêu tuổi, trăng già?
Núi bao nhiêu tuổi, gọi là núi non?.
Bài 27.
Đồn rằng quan tướng có danh,
Cưỡi ngựa một mình chẳng chịu vịn ai!
Vua khen rằng : ấy mới tài!
Ban cho cái áo, với hai đồng tiền.
Đánh giặc thì chạy xung thiên,
Xông vào trận tiền, cởi khố giặc ra!
Giặc sợ giặc chạy về nhà,
Trở về gọi mẹ, mổ gà khao quân!.
Bài 28.
Gái một con, trông mòn con mắt,
Gái hai con, con mắt liếc ngang,
Ca dao 12: Trào phúng bông đùa
309
Ba con, cổ ngẩng, răng vàng,
Bốn con, quần áo đi ngang khét mù,
Năm con, tóc rối tổ cu,
Sáu con, yếm trụt, váy dù vặn ngang.
Bài 29.
Gái này là gái kén chồng,
Kén từ tỉnh Bắc, tỉnh Ðông, tỉnh Ðoài.
Kén từ mười tám ông cai,
Mười lăm ông đội, trăm hai ông đồn.
Kén từ con cháu nhà vua,
Bước chân xuống chùa, lễ Phật ăn chay.
Bài 30.
Gẫm thế gian nhiều điều cũng lạ,
Con chưa chồng, mẹ lại chửa hoang.
Bởi đàng trên không ăn ở kỹ càng,
Cho nên đàng dưới, lập đàng mây mưa.
Bài 31.
Làm thân con gái chẳng lo,
Ngủ trưa đứng buổi, dậy đo mặt trời.
Quần áo thì rách tả tơi,
Lấy rơm mà túm, mỗi nơi một đùm.
Bài 32.
Lỗ mũi em thì tám gánh lông,
Chồng yêu chồng bảo : tơ hồng trời cho.
Đêm nằm, thì ngáy o o…
Chồng yêu chồng bảo : ngáy cho vui nhà.
Đi chợ thì hay ăn quà,
Chồng yêu chồng bảo : về nhà đỡ cơm.
310 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Trên đầu những rác cùng rơm,
Chồng yêu chồng bảo : hoa thơm trên đầu.
Bài 33.
Má ơi! con má hư rồi!
Còn đâu má gả, má đòi bạc trăm.
Bạc trăm, Bạc lục, tam tứ lục, tính lại cửu chương.
Liệu bề đắc đặng thì thương,
Đừng rầy má bỏ, thế thường cười chê.
Bài 34.
Mẹ em dọn chõng bán hàng,
Nhặt từng đồng kẽm, còn sang nỗi gì.
Mà em bắc bậc kiêu kỳ,
Thân em có đáng, đồng chì hay không?.
Bài 35.
Một nhà có bốn chị em,
Có tôi là út tôi thèm đi chơi.
Cả gan may túi đựng trời,
Đem nong sảy đá, giết voi xem ngà.
Ngồi buồn, đem thước đi do,
Đo hết núi Sở, đo ra Chùa Thầy.
Bài 36.
Nhiều tiền cũng chẳng ai khen!
Biết người biết của, do đâu nhiều tiền?
Tiền càng trắng, bụng càng đen,
Càng tham lam lắm, càng oan trái nhiều.
Bài 37.
Nhông nhông như chiếc sào chong,
Lại còn nhỏng nhảnh, kén chồng trai tơ.
311
Ca dao 12: Trào phúng bông đùa
Chồng trai tơ, ước mơ mà được,
Đêm canh dài, thở ngược từng cơn.
Thôi đừng tính thiệt, suy hơn,
Kẻo ra già kén kẹn hom nhỡ nhàng!.
Bài 38.
Những người má đỏ hồng hồng,
Răng đen rưng rức, thì chồng chẳng yêu!
Những người mặt lọ chôn niêu,
Hàm răng trắng nõn, chồng yêu mặn mà!
Những người tánh nết la càm
Làm bơ làm biếng, chồng la cả ngày.
Bài 39.
Những người thắt đáy lưng ong,
Vừa khéo chiều chồng, lại khéo nuôi con.
Những người béo trục béo tròn,
Ăn vụng như chớp, đánh con cả ngày.
Những người mặt nạc đóm dầy,
Mo nang trôi sấp, biết ngày nào khôn..
Bài 40.
Những nơi mà chát như sung,
Mà cay như ớt, em tung mình vào.
Những nơi chiếu miến võng đào,
Điếu ngà bịt bạc, em nào có say?
Những nơi chiếu cói, võng đay,
Điếu sành xe giấy, em say lừ đừ.
Bài 41.
Nước sao nước chảy lộn vòng,
Mấy thằng chăn vịt là chồng của em?
312 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Nước sao nước chảy lộn lên,
Mấy thằng chặn vịt, không nên thằng nào!
Bài 42.
Ở sao cho được lòng người,
Ở hẹp người cười, ở rộng người chê.
Chê là chê mất nề mất nắp,
Cao chê ngỏng, thấp chê lùn,
Béo chê béo trục, béo tròn,
Gầy chê xương sống, xương sườn bầy ra.
Bài 43.
Tôi là con gái xóm trong,
Chân đi yểu điệu, hình dong ai tày.
Đôi cổ tay nhỏ nhi, nhỏ nhí, bằng cái bắp cày,
Chân đi sừng sững, rõ tày voi nan.
Đôi má hồng cô trắng khốn, trắng nạn.
Trắng tựa hòn than.
Nằm đâu ngủ đấy, lại toan kén chồng.
Bài 44.
Tốt duyên lấy được vợ già,
Vừa sạch cửa nhà, vừa dẻo cơm canh.
Hoài hơi mà lấy trẻ ranh,
Ăn vụng xó bếp, ỉa quanh đầu nhà.
Vô duyên lấy phải vợ già,
Ăn cơm phải đút : Xin bà nuốt nhanh!
Vô phúc lấy phải trẻ ranh,
Vừa chơi vừa phá, tung hoành tứ tung.
Bài 45.
Trai ba mươi tuổi đang xoan,
Ca dao 12: Trào phúng bông đùa
313
Gái ba mươi tuổi còn toàn nữ nhi.
Bốn mươi tuổi chưa đến thì,
Năm mươi chửa đến, đã vội chi lấy chồng.
Sáu mươi vác cuốc ra đồng,
Hỏi ông Tơ, bà Nguyệt đã lấy chồng được chưa?.
Bài 46.
Trai lỡ thời, như trái chín cây,
Trái chín cây người ta làm mứt.
Gái lỡ thời, như cứt trôi sông,
Cứt trôi sông không ai thèm ngó.
Bài 47.
Trời mưa nước chảy qua sân,
Em lấy ông lão qua lần thì thôi!
Bao giờ ông lão chầu trời!
Thì em lại kiếm một người trai tơ.
Trai tơ! ơi hỡi trai tơ!
Đi đâu mà vội mà vơ nạ dòng.
Bài 48.
Từ ngày em về nhà này,
Tưởng ngày một khá hóa ngày một hư.
Đi chợ ăn những quà trừ,
Đi tắm mất váy, khư khư chạy về.
Nấu cơm trên sống dưới khê,
Đủ cả tứ bề như thể cháo hoa.
Bữa ăn nồi bảy, nồi ba,
Quanh năm ngày tháng, chẳng ra đồng nào.
Rửa bát ngủ gật cầu ao,
Ngủ trưa chồng gọi, kêu sao nhức đầu?
314 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ăn nói cảu nhảu, càu nhàu,
Sai em rinh nước đổ vào tàu khoai.
Việc ăn em chẳng kém ai,
Hễ mó đến gánh, thì vai cứng đờ.
Việc làm chểnh mảng, thờ ơ!
Làm lâu một chút là : Trời ơi là Trời!.
Ca dao 12: Trào phúng bông đùa
315
Chủ đề 13 : Thói hư tật xấu
Bài 1.
Anh đi ghe rổi chín chèo,
Bởi anh thua bạc, nên nghèo nợ treo.
Nợ treo, kệ mặc nợ treo,
Em bán bánh bèo trả nợ nuôi anh.
Bài 2.
Anh ham xóc dĩa cò quay,
Máu mê cờ bạc, lại hay rượu chè.
Eo sèo công nợ tứ bề,
Kẻ lôi người kéo, ê chề lắm thay.
Nợ nần em trả, chàng vay,
Kiếp em là kiếp kéo cày đứt hơi.
Bài 3.
Anh ơi! anh ở lại nhà (1)
Thôi đừng cờ bạc nữa mà hư thân.
Tham chi những của phù vân,
Lỡ ra công nợ, nhiều phần xấu xa.
Bài 4.
Anh ơi! anh ở lại nhà (2)
Thôi đừng vui thú nguyệt hoa chơi bời.
Còn tiền kẻ rước, người mời,
Hết tiền chẳng thấy một người nào ưa.
Bài 5.
Cái bống là cái bống bang,
Con đi lấy sàng cho mẹ đổ khoai.
Con ăn một, mẹ ăn hai,
316 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Con đi bốc muối thì khoai chẳng còn.
Con ngồi con khóc nỉ non,
Mẹ cầm cái vọt, con bon ra hè.
Có đánh thì đánh vọt tre,
Đừng đánh vọt nứa mà què chân con.
Bài 6.
Cái cò là cái cò kỳ,
Ăn cơm nhà dì, uống nước nhà cô.
Đêm nằm thì ngáy o o..
Chưa đi đến chợ đã lo ăn quà.
Hàng bánh hàng bún bầy ra,
Củ từ khoai sọ, đến bà cháo kê.
Ăn rồi cắp đít ra về,
Thấy hàng chả chó, lại lê chân vào.
Chả nầy bà bán ra sao?
Ba đồng một gắp, thì nào tôi mua!
Nói dối rằng mua cho chồng!
Về đến quãng đồng, ngả nón ra ăn.
Ăn rồi đau quặn đau quăn,
Chạy về cho kịp, nằm lăn cả ngày.
Đem tiền đi bói ông thầy,
Bói ra quẻ nầy: toàn chả và nem.
Bài 7.
Cái cò lặn lội bờ ao,
Hỡi cô yếm đào, lấy chú tôi chăng?
Chú tôi hay tửu, hay tăm,
Hay ngồi một xó, hay ăn thịt gà.
Ai cũng ra ruộng, chú ở nhà!
Ca dao 13: Thói hư tật xấu
317
Nói thì dở giọng ba hao chích chòe!
Chú tôi hay tửu hay tăm,
Hay nước chè đặc, hay nằm ngủ trưa.
Ngày thì những muốn trời mưa,
Đêm thì những ước cho thừa trống canh.
Bài 8.
Cha già con dại, anh ơi!
Anh đi cờ bạc suốt đời, suốt năm.
Anh thiêu hàng chục, hàng trăm
Em đi bán vải, nhặt dăm ba đồng.
Cha già, con dại chờ mong!
Anh đi vui thú, chơi rong một mình!
Uổng công cha mẹ sinh thành,
Uổng công gánh chữ chung tình của em.
Bài 9.
Chợ chiều nhiều khế, ế chanh,
Nhiều con gái quá, nên anh chàng ràng.
Chàng ràng bắt cá hai tay,
Cá kia sẩy mất, chim bay về rừng.
Bài 10.
Chồng em, nó chẳng ra gì!
Tổ tôm, xóc đĩa, nó thì chơi hoang.
Nói ra xấu thiếp hổ chàng,
Nó giận nó phá tang hoang cửa nhà.
Nói đây, có chị em này!
Còn năm thúng thóc, một vài cân bông.
Em bán đi, trả nợ cho chồng,
Còn ăn hết nhịn, hả lòng chồng con.
318 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đắng cay ngậm quả bồ hòn,
Cửa nhà gia thế, chồng con kém người.
Nói ra, sợ chị em cười!
Con nhà gia giáo, gặp người đần ngu!
Rồng vàng tắm nước ao tù,
Người khôn ở với người ngu bực mình.
Bài 11.
Chồng em vốn kẻ đa tình,
Già không bỏ, nhỏ không tha.
Xấu như ma! hắn cũng hú hí!
Xấu như quỉ! hắn cũng ăn nằm.
Bài 12.
Chữ trinh đáng giá ngàn vàng,
Từ anh chồng cũ đến chàng là năm.
Còn như yêu trộm nhớ thầm,
Họp chợ trên bụng, đến trăm con người..
Bài 13.
Cờ bạc là bác thằng bần,
Cửa nhà bán hết, đem thân vào tù.
Anh ơi, cần phải đi tu,
Đồng tiền gây cảnh mịt mù tang thương.
Môn xì lát là phường ma dại,
Môn bóng bánh là quỷ quái yêu tinh.
Anh đắm say suy sụp gia đình,
Đến khi nghèo khổ kẻ khinh người cười.
Anh vào sòng, vui tươi hớn hở,
Chẳng khác nào, rồng hội gặp mây.
Vào sòng một lát sa lầy,
Ca dao 13: Thói hư tật xấu
319
Vô tình đổ nợ, bò bầy cũng bay.
Nếu không tính, ăn mày bị gậy,
Trên đường đời, anh có thấy không anh?.
Bài 14.
Cờ bạc nó đã khiến anh!
Áo quần bán hết, một manh chẳng còn!
Gió đông nam chui vào đống rạ,
Hở mông ra cho quạ nó lôi.
Anh còn cờ bạc nữa hay thôi?.
Bài 15.
Có thằng chồng ghiền, như ông tiên nho nhỏ,
Ngó vô nhà, đèn đỏ đèn xanh.
Có thằng chồng say, như trong chay ngoài hội,
Ngó vô nhà như hội tầm vu.
Bài 16.
Con cò trắng bạch như vôi,
Ai muốn làm bé chú tôi thì về!
Thím tôi chẳng đánh chẳng chê,
Mài con dao sắc, móc mề mà xem.
Bài 17.
Con cua anh không sợ, anh sợ con còng,
Trai nam nhân anh không sợ!
Mà sợ gái hai lòng hại anh!
Con lươn có tiếng hôi tanh,
Xào nấu sạch sẽ, cũng thành món ngon.
Có dại rồi mới có khôn,
Bây giờ giác ngộ, không còn đỏ đen!
Đắng cay chi lắm cô em!
320 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Nước dầu đục mấy, lắm phèn cũng trong.
Cảm thương cho kẻ má hồng,
Sớm ngày chưng diện, mà lòng tối đen.
Bài 18.
Hiu hiu! gió thổi đầu non,
Những người uống rượu là con Ngọc Hoàng.
Ngọc Hoàng ngồi dựa ngai vàng,
Thấy con uống rượu, hai hàng lệ rơi!
Con rằng: Con uống con chơi,
Hay đâu con uống, con rơi xuống sình!.
Bài 19.
Không của gì? Mà anh không bạc, không cờ!
Của chồng công vợ tóc tơ, hỡi chàng!
Dẫu cho giàu có bạc vàng!
Anh chơi thua lỗ, đâm hoang, đừng phiền.
Bài 20.
Lẳng lơ, tay bế tay bồng,
Chính chuyên, ai dễ cõng chồng đến cho.
Chính chuyên, chết cũng ra ma,
Lẳng lơ, chết cũng khiêng ra ngoài đồng.
Chính chuyên, chết có tiếng cồng.
Lẳng lơ, chết cũng có cồng có chiêng.
Bài 21.
Lấy chồng gặp phải kẻ tồi,
Cho nên lòng những bồi hồi đắng cay!
Cả ngày chỉ rượu sưa say,
Khi nay thuốc phiện, khi nay tài bàn.
Nói ra mang tiếng phũ phàng,
Ca dao 13: Thói hư tật xấu
321
Nín đi thì não, can tràng xiết bao!
Cũng thì phận gái má đào!
Người thì gặp được anh hào đảm đang.
Mình thì cũng dự phấn hương,
Gặp nơi lêu lổng, chẳng thương chút nào.
Bài 22.
Nhà ai! chồng quỉ vợ ma!
Hễ ông ăn chả, thì bà ăn nem.
Đói cơm khát nước tèm lem,
No cơm ấm áo, lại thèm nọ kia.
Bài 23.
Quả sầu đâu, trong tươi ngoài héo,
Cây đu đủ, trong héo ngoài tươi.
Rượu chè thuốc xái chơi bời!
Gẫm trong gia đạ, ít người như anh.
Bài 24.
Tài trai, đâu đáng tài trai,
Tổ tôm xóc đĩa, dông dài cả đêm!
Canh trước, tưởng hãy còn tiền,
Canh sau thua hết, ngồi liền ngó ngây.
Còn tiền đánh cái cũng hay,
Hết tiền đi ngủ, lại hay giật mình.
Tưởng sự tình, bạc rồi hai sấp,
Chẳng ai ngờ, nó lại sấp ba!
Bây giờ quan tướng thua đa,
Ấo quần bán hết, trở ra ta về!
Về giữa sân, vạch quần ra bắt rận,
Ở trong nhà vợ giận, chẳng nấu cơm.
322 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bực mình, tướng chúi ổ rơm,
Gió đông nam chui vờn đống rạ.
Hở mông ra cho quạ nó lôi.
Anh còn cờ bạc nữa hay thôi?.
Ca dao 13: Thói hư tật xấu
323
324 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
PHẦN II: ĐỒNG GIAO CHA DẠY CON NÓI
Chủ đề 01: Giúp Bé phát triển vốn từ
1. Bảo mày... mày kêu...
Con chim chích choè
Mày ngồi đầu hè, Mày nhá gạo rang
Bảo mày vào làng, Mày kêu gai góc
Bảo mày gánh thóc, Mày kêu đau vai
Bảo mày ăn khoai, Mày kêu khoai ngứa
Bảo mày ăn dứa, Mày kêu dứa say
Bảo mày ăn chay, Mày kêu đến trưa
Bảo mày đi bừa, Mày đánh què trâu
Bảo mày đi câu, Mày đánh bẹp giỏ
Bảo mày cắt cỏ, Mày đánh gãy liềm
Bảo mày gặt chiêm, Mày đánh gãy hái
Bảo mày đi đái, Mày kêu ông ộp
…(tự sáng tác nối tiếp)…
2. Bắt... cho...
Gió đánh cành đa
Thầy tưởng rằng ma, Thầy ù thầy chạy
Ba thằng ba gậy, Đi đón thầy về
Bắt con lợn sề, Cho thầy chọc tiết
Bắt con cá diếc, Cho thầy bóc mang
Bắt con tôm càng, Cho thầy bóc vỏ
Lấy đôi đũa đỏ, Cho thầy gãi lưng
Bóc đồng bánh chưng, Cho thầy chấm mật
…(tự sáng tác nối tiếp)…
Đồng giao 01: Giúp Bé phát triển vốn từ
325
3. Cái ngủ
Cái ngủ mày ngủ cho lâu
Mẹ mày đi cấy đồng sâu chưa về
Bắt được con cá rô trê
Cầm cổ lối về cho cái ngủ ăn
Cái ngủ ăn chẳng hết
Để dành đến tết mùng ba
Mèo già ăn trộm, Mèo ốm phải đòn
Mèo con phải vạ, Con quạ đứt đuôi
Con ruồi đứt cánh, Đòn gánh có mấu
Củ ấu có sừng, Bánh chưng có lá
Con cá có vây, Ông thầy có sách
Thợ ngạch có dao, Thợ rào có búa
Sảy lúa có sàng, Việc làng có mõ
Cắt cỏ có liềm, Câu liêm có lưỡi
Cây bưởi có hoa, Cây cà có trái
Con gái có chồng, Đàn ông có vợ
Kẻ chợ có vua, Trên chùa có bụt
Cái bút có ngòi, Con voi có quản
…(tự sáng tác nối tiếp)…
4. Cái...(1)
Trời mưa lâm râm
Cây trâm có trái, Con gái có duyên
Đồng tiền có lỗ, Bánh tổ thì ngon
Bánh dòn thì béo, Cái kéo thợ may
Cái cày làm ruộng, Cái xuổng đắp bờ
Cái lờ đơm cá, Cái ná bắn chim
326 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cái kim may áo, Cái giáo đi săn
Cái khăn bịt đầu, Cái cầu đi chợ
Có vợ đàn ông, Có chồng con gái
Cái trái mù u, Đu đủ còn non
Cái trái nó giòn, Cái trái nó béo
Cây kéo cắt vải, Củ cải làm dưa
Cây cưa cưa củi, Bàn ủi ủi đồ
Cái vồ múc nước, Cây thước đo vải
Cây cải làm dưa, Cái cưa thợ mộc
Cái cốc thầy chùa, Cái đũa có đôi
Cái nồi không đáy, Cái váy biết hát
…(tự sáng tác nối tiếp)…
5. Cái...(2)
Vuốt hột nổ, Đổ bánh xèo
Xáo xác vạc kêu, Nồi đồng vung méo
Cái kéo thợ may, Cái cày làm ruộng
Cái thuổng đắp bờ, Cái lờ thả cá
Cái ná bắn chim, Cái kim may áo
Cái giáo đi săn, Cái khăn bịt trốc
Cái nốc đi buôn, Cái khuôn đúc bánh
Cái chén múc chè, Cái ve múc rượu
…(tự sáng tác nối tiếp)…
6. Chị... em...(1)
Tập tầm vông
Chị lấy chồng, Em ở góa
Chị ăn cá, Em mút xương
Chị nằm giường, Em nằm đất
Đồng giao 01: Giúp Bé phát triển vốn từ
327
Chị húp mật, Em liếm ve
Chị ăn chè, Em liếm bát
Chị coi hát, Em vỗ tay
Chị ăn mày, Em xách bị
Chị đi đi, Em thâu tiền
Chị đi thuyền, Em đi bộ
Chị kéo gỗ, Em lợp nhà
Chị trồng cà, Em trồng bí
Chị tuổi Tí, Em tuổi Thân
Chị tuổi Dần, Em tuổi Mẹo
Chị kéo kẹo, Em nấu đường
Chị trồng thơm, Em trồng khóm
Chị đi xóm, Em coi nhà
Chị thờ cha, Em nuôi mẹ
Chị trồng hẹ, Em trồng hành
Chị để dành, Em ăn hết
Chị đánh chết, Em la làng
Chị đào hang, Em chui tuốt
…(tự sáng tác nối tiếp)…
7. Chị... em...(2)
Tập tầm vông
Chị lấy chồng, Em ở góa
Chị ăn cá, Em mút xương
Chị nằm giường, Em nằm đất
Chị húp mật, Em liếm ve
Chị ăn chè, Em liếm bát
Chị coi hát, Em vỗ tay
328 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chị ăn mày, Em xách bị
Chị làm chị, Em làm em
Chị đi thuyền, Em đi bộ
Chị kéo gỗ, Em lợp nhà
Chị trồng cà, Em trồng bí
Chị xắt bí, Em nấu canh
Chị giã hành, Em kho mắm
Chị đi tắm, Em vò đầu
Chị đi câu, Em xách vịt
Chị đi xịt, Em đi ngửi
…(tự sáng tác nối tiếp)…
8. Cho... trả...(1)
Buổi sáng ngủ dậy, Ăn bụng cơm no
Chạy ra ngoài gò, Bắt một con công
Đem về biếu ông, Ông cho con gà
Đem về biếu bà, Bà cho quả thị
Đem về biếu chị, Chị cho quả chanh
Đem về biếu anh, Anh cho tu-hú
Đem về biếu chú, Chú cho buồng cau
Nay chừ chú thím giận nhau:
Buồng cau trả chú, Tu hú trả anh,
Quả chanh trả chị, Quả thị trả bà,
Con gà trả ông, Con công mang về nhà.
9. Cho... trả...(2)
Chơi con quốc, Con quốc cho giò
Chơi con bò, Con bò cho nhau
Chơi buồng cau, Buồng cau cho trái
Đồng giao 01: Giúp Bé phát triển vốn từ
329
Chơi con gái, Con gái cho hun
Chơi bụi môn, Bụi môn cho bọc
Chơi trường học, Trường học cho bút
Chơi bông bụt, Bông bụt cho hoa
Chơi ông già, Ông già cho răng
Chơi mặt trăng, Mặt trăng cho Cuội
Chơi cơm nguội, Cơm nguội cho no
Chơi cái go, Cái go cho vãi
Chơi cây cải, Cây cải cho dưa
Chơi thợ cưa, Thợ cưa cho ván
Chơi chúng bạn, Chúng bạn cho tiền
Chơi thiền liền, Thiền liên cho thơm
Chơi cái nơm, Cái nôm cho cá
Chơi cái ná, Cái ná cho chim
Chơi cây kim, Cây kim cho chỉ
Chơi con khỉ, Con khỉ cho bần
Chơi ông thần, Ông thần cho bánh
Mẹ gọi phải về…
Trả bánh ông thần, Trả bần con khỉ
Trả chỉ cho kim, Trả chim cho ná
Trả cá cho nơm, Trả thơm thiền liền
Trả tiền chúng bạn, Trả ván thợ cưa
Trả dưa cho cải, Trả vãi cho go
Trả no cơm nguội, Trả cuội mặt trăng
Trả răng ông già, Trả hoa bông bụt
Trả bút trường học, Trả bọc bụi môn
Trả hun con gái, Trả trái buồng cau
Trả nhau con bò, Trả giò con quốc.
330 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
10.Cho... trả...(3)
Ông Giẳng ông Giăng
Xuống chơi với Bụt, Ông Bụt cho chùa
Chơi với vua, Ông vua cho lính
Xuống chơi ông Chính, Ông Chính cho mõ
Xuống chơi nồi chõ, Nồi chõ cho vung
Đến chơi cây sung, Cây sung cho nhựa
Đến chơi con ngựa, Con ngựa cho gan
Đến chơi bà quan, Bà quan cho bạc
Đến chơi thợ giác, Thợ giác cho bầu
Đến chơi cần câu, Cần câu cho lưỡi
Đến chơi cây bưởi, Cây bưởi cho hoa
Đến chơi cây cà, Cây cà cho trái
Đến chơi con gái, Con gái cho chồng
Đến chơi đàn ông, Đàn ông cho vợ
Đến chơi kẻ chợ, Kẻ chợ cho voi
Đến chơi cây sòi, Cây sòi cho lá
Đến chơi con cá, Con cá cho vây
Đến chơi ông thày, Ông thày cho sách
Đến chơi thợ ngạch, Thợ ngạch cho dao
Đến chơi thợ rào, Thợ rào cho búa.
...Mẹ gọi phải về…
trả búa thợ rào, Trả búa thợ rào
Trả dao thợ ngạch, Trả dao thợ ngạch
Trả dao thợ ngạch, Trả lá cây sòi
Trả voi kẻ chợ, Trả vợ đàn ông
Trả chồng con gái, Trả trái cây cà
Đồng giao 01: Giúp Bé phát triển vốn từ
331
Trả hoa cây bưởi, Trả lưỡi cần câu
Trả bầu thợ giác, Trả bạc bà quan
Trả gan con ngựa, Trả nhựa cây sung
Trả vung nồi chõ, Trả mõ ông Chính
Trả lính ông vua, Trả chùa ông Bụt
Thậm thụt lên trời.
11.Cho... trả...(4)
Sớm mai tôi lên núi
Tôi xách cái còng queo, Bắt được con công
Đem về cho ông, Ông cho trái thị
Đem về cho chị, Chi cho cá rô
Đem về cho cô, cô cho bánh ú
Đem về cho chú, Chú cho buồng cau
Chú thím rầy lộn nhau:
Thôi, tôi trả buồng cau cho chú
Trả bánh ú cho cô, Trả cá rô cho chị
Trả trái thị cho ông, Xách con công về rừng.
12.Chơi... cho...
Chơi với quốc, Quốc cho giò.
Chơi với bò, Bò cho nhau.
Chơi với cau, Cau cho trái.
Chơi với con gái, Con gái cho hun.
Chơi với trò mun, Trò mun cho học.
Chơi với ngọc, Ngọc cho ngà.
Chơi với ông già, Ông già cho răng.
Chơi với trăng, Trăng cho cuội.
Chơi với cơm nguội, Cơm nguội cho no.
332 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chơi với co, Co cho ván
Chơi với chúng bạn, Chúng bạn cho tiền.
Chơi với thiềng liền, Thiềng liền cho thơm.
Chơi với nom, Nom cho cá.
Chơi với ná, Ná cho chim.
Chơi với kim, Kim cho chỉ.
Chơi với khỉ, Khỉ cho bần.
Chơi với thần, Thần cho xôi.
Chơi với thiêng lôi, Thiêng lôi cho búa.
13.Chữ nghĩa
Cục ta cục ác, Chữ kê là gà
Giữ cửa giữ nhà, Chữ khuyển là chó
Bắt chuột bắt bọ, Chữ miêu là mèo
Ăn cám ăn bèo, Chữ trư là lợn
Vừa cao vừa lớn, Chữ tượng là voi
Ăn trầu đỏ môi, Chữ Phật là Bụt
Ngồi cao tột bậc, Chữ vương là vua
Xuống sác mò cua, Chữ bần là khổ
Thò tay vô lỗ, Chữ nhi là mà
Cầm cổ kéo ra, Chữ đắc là được
Thuyền bè xuôi ngược, Chữ giang là sông
Phải tội mang gông, Chữ ngục là tội
Người không biết lội, Chữ trầm là chìm
Con mắt lim dim, Chữ ngọ là ngủ
Mật nấu với củ, Chữ trà là chè
Con mắt đỏ hoe, Chữ tửu là rượu.
Đồng giao 01: Giúp Bé phát triển vốn từ
333
14.Có...
Ông giẳng ông giăng, Xuống chơi với tôi
Có bầu có bạn, Có ván cơm xôi
Có nồi cơm nếp, Có nệp bánh chưng
Có lưng hũ rượu, Có khướu đánh đu
Thằng cu vỗ chài, Cắt trai bỏ giỏ
Cái đỏ ẵm em, Đi xem đánh cá
Có rá vo gạo, Có gáo múc nước
Có lược chải đầu, Có trâu cày ruộng
Có muống thả ao, Ông sao trên trời
…(tự sáng tác nối tiếp)…
15.Cốc keng
Cốc cốc, keng keng
Mụ rèn đi chợ, Mụ vợ ở nhà
Bắt gà làm thịt, Bắt vịt về nuôi
Con ruồi có cánh, Đòn gánh có mấu
Con sấu có tai, Con nai có gạc
Thợ giác có bầu, Hàng trầu hàng cau
Là hàng chồm hổm.
16.Đi chợ
Mụ sên đi chợ, Mụ rổ ở nhà
Bắt gà làm thịt, Bắt vịt chặt đuôi
Bắt ruồi chặt cánh, Đòn gánh có mấu
Con sấu có tai, Con nai có sừng
Bánh chưng thì ngọt, Roi mót thì đau
Hàng trầu hàng cau, Là hàng con gái
Hàng bánh hàng trái, Là hàng bà già
334 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Hàng hương hàng hoa, Là hàng ông Bổn
…(tự sáng tác nối tiếp)…
1.
Hỏi... đáp...
Trọc gì? Trọc đầu, Đầu gì? Đầu tàu
Tàu gì? Tàu hoả, Hoả gì? Hoả tốc
Tốc gì? Tốc hành, Hành gì? Hành củ
Củ gì? Củ khoai, Khoai gì? Khoai lang
Lang gì? Lang trọc, Trọc gì? Trọc lốc
…(tự sáng tác nối tiếp)…
17.Lấy... để...
Lạy Trời mưa xuống, Lấy nước tôi uống
Lấy ruộng tôi cày, Lấy đầy bát cơm
Lấy rơm đun bếp, Lấy nếp nấu xôi
Lấy vôi ăn trầu, Lấy bậu về ôm
Lấy nơm đơm cá, Lấy rá vo gạo
Lấy dao thái thịt, Lấy liếp làm nhà
Lấy hoa về cúng, Lấy thúng đựng tiền
Lấy tiên làm vợ, Lấy chợ bán đồ
Lấy ngô nuôi lợn, Lấy bợm làm bè
Lấy ghe đánh cá, Lấy vá múc canh
Lấy hành xào thịt, Lấy vịt tiết canh
Lấy manh áo mới, Lấy trời chở che
Lấy mè rang muối, Lấy chuỗi trân châu
Lấy trâu đi cày, Lấy bầy trẻ con
Lấy hòn đá cuội, Lấy bụi chuối cau
Lấy màu nhuộm áo, Lấy đạo để theo
Lấy cheo đóng làng, Lấy hàng rau muống
Đồng giao 01: Giúp Bé phát triển vốn từ
335
…(tự sáng tác nối tiếp)…
18.Lớn… cho...
Tênh tênh tênh tênh, Con đi với bà
Chóng ngoan chóng lớn, Chóng lớn đi cày
Lấy đầy bát cơm, Lấy rơm đun bếp
Lớn đi xúc tép, Cho bà bát canh
Lớn đi trồng chanh, Cho bà bát giấm
Lớn con đi tắm, Đỡ phải phiền bà
Lớn con trồng cà, Cho gà bới bếp
Lớn con đun bếp, Cho bà nấu cơm
…(tự sáng tác nối tiếp)…
19.Mày... tao...
Cái sáo mặc áo em tao,
Làm tổ cây cà, Làm nhà cây chanh
Đọc canh bờ giếng, Mỏi miệng tiếng kèn
Hỡi cô trồng sen! Cho anh hái lá
Hỡi cô trồng bưởi! Cho anh hái hoa
Cứ một cụm ca, Là ba cụm lý
Con nhà ông lý, Mặc áo tía tô
Con nhà thằng Ngô, Mặc áo lang khách
Hai con chim khách, Đánh nhau trên cây
Hai cái bánh giày, Đánh nhau mâm cỗ
Có hai hạt đỗ, Đánh nổ nồi rang
Hai con kiến càng, Đánh nhau lọ mật
Có hai hòn đất, Đánh vật bờ ao
Mày tát chuôm tao, Tao tát ao mày
Mày đầy rổ cá, Tao đầy rổ tôm
336 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Mày đi chợ Cầu-nôm, Tao đi chợ Cầu-rền
Mày bán cửa đền, Tao bán cửa vua
Mày làm mắm chua, Tao làm mắm thính
Mày con ông Chính, Tao con ông Xã
Mày là cái cả, Tao là thằng hai
Mày đội bồ đài, Tao đội nón mé
Mày cầm cái kéo, Tao cầm con dao
Mày làm sao, Tao làm vậy
Mày đi buôn cậy, Tao đi buôn hồng.
Mày đi lấy chồng, Tao đi lấy vợ.
Mày đi chợ, Tao đi chơi
Mày lên trời, Tao xuống bể
Tao kể mày nghe, Mầy nghe cho lọt.
20.Mẹ bán dưa
Ngày xửa ngày xưa, Có mẹ bán dưa
Bả cưa cái cẳng, Bả nắn cái nồi
Bả nhồi cục bột, Bả lột miếng da
Bả ca vọng cổ, Bả nhổ cây bông
Bả trồng cây chuối, Bả muối con cá
Bả đá trái banh, Bả sanh thằng nhỏ
Cái đầu đỏ đỏ, Cái đít đen đen.
21.Một...
Hư hư chựng chựng, Chựng vững cho lâu
Một con trâu nằm, Một trăm bánh dày
Một bầy heo lang, Một sàng bánh ú
Một hũ rượu ngon, Một con cá thiều
Một niêu cơm nếp, Một nẹp bánh chưng
Đồng giao 01: Giúp Bé phát triển vốn từ
337
Một nừng lúa ré, Một ché rượu lạt
Chục bạc đồng cân, Mười phân bánh tét
Một mét vải hoa, Một tòa nhà đổ
Một cỗ xe tăng, Một thằng bặm chợn
…(tự sáng tác nối tiếp)…
22.Mua cái gì?
Đầu trọc lông lốc - Là cái bình vôi
Cái miệng loe môi - Là cái thìa ốc
Đôi chân xám mốc - Là con diệc trời
Ngủ đứng ngủ ngồi - Là con cò trắng
Hay bay hay tắm - Là con le le
To như cái bè - Là con ông lão
Bữa nay nắng ráo - Ra chợ mà mua
Chị mua gì? - Tôi mua cái bình vôi
Chị mua cái gì? - Mua con diệc trời
Chị mua gì? - Con cò trắng
Chị mua gì? - Con le le hay tắm
Chị mua gì? - Mua con ông lão
Vừa mua vừa dạo, Đầy thúng mang về
Ăn một bữa no nê, Đi ra đồng đội nắng.
23.Mua... để...(1)
Đi cầu ăn quán, Đi bán lợn con
Đi mua cái xoong, Đem về đun nấu
Mua quả dưa hấu, Về biếu ông bà
Mua một đàn gà, Về cho ăn thóc
Mua lược chải tóc, Mua cặp gài đầu
Đi mau về mau, Kẻo trời sắp tối.
338 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
24.Mua... để...(2)
Ông già, quét nhà, Lộ đồng tiền
Lượm đồng tiền, Vắt lỗ tai
Mua củ khoai, Nhai nhóp nhép
Mua con tép, Để nấu canh
Mua bó tranh, Để nhóm lửa
Mua cái cửa, Để sửa nhà
Mua con gà, Để đá chơi
Mua con dơi, Để bỏ ống
Mua cái trống, Đánh tùng tùng
Mua cái kèn, Thổi tò te
Mua cái ve, Để đựng thuốc
Mua đôi guốc, Để mang đi
…(tự sáng tác nối tiếp)…
25.Mua... để...(3)
Ông già, quét nhà, lộ đồng tiền
Lượm đồng tiền nhét lỗ tai, Để mai đi chợ
Đi mua dây nhợ, Về buộc lồng chim
Đi mua cây kim, Đem về vá áo
Đi mua con sáo, Hót cho vui nhà
Đi mua trái cà, Để dành làm dưa
Đi mua con cua, Đem về làm chả
Đi mua con cá, Kho tiêu chặt đầu
Đi mua miếng trầu, Về nhai nhóp nhép
Đi mua con tép, Đem về nấu canh
Đi mua trái chanh, Đem về vắt nước
Đi mua cây lược, Đem về chải đầu...
Đồng giao 01: Giúp Bé phát triển vốn từ
339
Đi mau về mau, Kẻo trời sắp tối.
26.Mua... để...(4)
Ông Tiển ông Tiên
Ông có đồng tiền, Ông giắt mang tai
Ông cài mang khố, Ông ra chợ phố
Ông mua miếng trầu, Ông nhai tóp tép
Ông mua con tép, Về ông ăn cơm
Ông mua mớ rơm, Để về ông thổi
Ông mua cái chổi, Để ông quét nhà
Ông mua con gà, Về nó nhặt thóc
Ông mua con cóc, Ông thả gầm giường
Ông mua nén hương, Về thờ ông Bụt
Ông mua cái bút, Ông viết ông chơi
Ông mua con dơi, Về ông thả ống
Ông sống đến già, Ông ra ngoài ruộng.
27.Ông đồng ông chổi
Ông đồng ông chổi, Trôi nổi mà lên
Ba về bốn bên, Nổi lên cho chóng
Nhược bằng cửa đóng, Phá ra mà vào
Cách chuôm cách ao, Cách ba bờ rào
Cũng vào cho được
Cách sông cách nước, Cũng bước mà sang
Cách đò cách giang, Cũng sang cho lọt
Cái roi von vót, Cũng vọt cho mau
Hàng trầu hàng cau, Là hàng cô ạ
Hàng rau hàng cá, Là hàng các bà
Hàng hương hàng hoa, Để mà cúng Phật
340 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Hàng đường hàng mật, Hàng kẹo mạch nha
Nào bà hàng quế
Vừ đi vừ tế, Một lũ học trò
Người cầm quạt mo, Là vợ ông Chỗi
Trôi nổi mà lên, Ba bề bốn lên
Nổi lên cho chóng
Chuông kêu trống gióng, Cũng bước vào mà
Bước lên giường cao, Thấy gà mái ấp
Bước xuống giường thấp, Thấy con rồng chầu
Bước ra đàng sau, Thấy nhà mới lợp
Trâu ông còn buộc, Ngựa ông còn cầm
Ông sống một trăm, Mười lăm tuổi lẻ
Vợ ông sinh đẻ , Những con tốt lành
Như người trong tranh, Như người trong đối
Tôi ngồi tôi đối, Cho ông bà nghe
Vè vẻ vè ve, Bắt vè con ếch
Cổ ông xốc xếch, Như cổ ba ba
Mưa trận hằng hà, Rủ nhau đi cấy
Ông bà cấy trước, Chúng tôi cấy sau
Làm chóng cho mau, Đi về kẻo tối
Ông đồng ông chổi ơi!.
28.Ông Liên Xô bà Trung Quốc
Ông Liên Xô, Bà Trung Quốc
Ông đi guốc, Bà đi giầy
Ông nhảy dây, Bà đá bóng
Ông lóng ngóng, Bà chơi bi
Ông hay đi, Bà hay chạy
Đồng giao 01: Giúp Bé phát triển vốn từ
341
Ông mặc váy, Bà mặc quần
Ông lẫn thẫn, Bà nhanh nhẹn
Ông mặt đẹp, Bà dài râu
Ông có bầu, Bà chăm sóc
Ông hay khóc, Bà hay cười
Ông thì lười, Bà chăm chỉ
…(tự sáng tác nối tiếp)…
29.Xấu và tốt
Cắc cắc tùng tùng, Tùng tùng cắc cắc
Kẻ gian làng bắt, Kẻ ngay làng tha
Già trẻ đi ra, Tùng tùng cắc cắc
Ai lười làng bắt, Ai siêng làng tha
Già trẻ đi ra, Tùng tùng cắc cắc...
(Bé sáng tác tiếp với các cặp từ đối lập)
Lấy ví dụ...
Kẻ khóc nhè làng bắt, Kẻ cười làng tha
Già trẻ đi ra, Tùng tùng cắc cắc
Ai lười ăn làng bắt, Ai ăn làng tha
Già trẻ đi ra, Tùng tùng cắc cắc
Kẻ đái dầm làng bắt, Kẻ ngoan làng tha
Già trẻ đi ra, Tùng tùng cắc cắc
Ai nhăn nhó làng bắt, Ai cười làng tha
Già trẻ đi ra, Tùng tùng cắc cắc.
342 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chủ đề 02: Bé tìm hiểu về Món ăn
1. Cô Thỉ cô Thi
Cô đang đương thì cô kẹp với ai?
Cô tú kẽo kẹt cô cai
Vợ chồng thuyền chài kẽo kẹt dưới sông
Mâm cốm kẹp với mâm hồng
Bát bịt, mâm đồng kẽo kẹt một nơi
Mâm thịt kẹp với mâm xôi
Thịt bùi xôi dẻo kẹo nơi bà già
Cùi dừa kẹp với bánh đa
Cái đĩa thịt gà kẹp với lá chanh
Nồi cơm kẹp với nồi canh
Quả bí trên cành kẹp với tôm he
Bánh rán kẹp với nước chè
Cô kia cò kè kẹp với ai đây?
Bà cốt kẹp với ông thầy
Con chim loan phượng kẹp cây ngô đồng.
2. Thèm ăn
Con tôi buồn ngủ buồn nghê
Buồn ăn cơm nếp cháo kê thịt gà
Nhà còn có một quả cà
Làm sao đủ miếng cơm và cho con
Con tôi khóc héo khóc hon
Khóc đòi quả thị méo trôn đầu mùa
Con thèm phẩm oản trên chùa
Thèm quả chuối ngự tiến vua của làng
Con thèm gạo cốm Làng Ngang
Đồng giao 02: Bé tìm hiểu về Món ăn
343
Con thèm ăn quả dưa gang Làng Quài
Con thèm cá mát canh khoai
Con thèm xơ mít, thèm tai quả hồng
Con thèm đuôi cá vây bông
Thèm râu tôm rảo, thèm lòng bí đao.
3. Ù à ù ập
Nước chảy tràn ngập, Cả vũng chân trâu
Chị đỏ đi đâu?, Đi cày đi cấy
Bắt được con bấy, Đem về nấu canh
Băm tỏi băm hành, Xương sông lá lốt
Băm cho đầy thớt, Nấu cho đầy nồi
Đặt lên vừa sôi, Bắc xuống vừa chín
Chàng về chàng hỏi, Được mấy bát canh?
Tôi chiềng với anh, Được ba bốn bát
Đừng có xáo xác, Mà xóm giềng nghe
Để ra ăn de, Được ba bốn bữa.
4. Vè thịt chó
Nghe vẻ, nghe ve, Nghe vè thịt chó
Anh nào chịu khó, Thì đi mua tương
Cái việc tầm thường, Ai ai cũng biết
Muốn cho tươm tất, Đậu phộng, đậu nành
Củ sả củ hành, Mua ba tiền bún
Một tiền rau húng, Một trái dừa khô
Bỏ tiền đậu vô, Mua ba chai rượu
Anh nào hảo tửu, Thì đậu thêm tiền
Xách rổ đi liền, Đi mau tới chợ
Đừng có xớ rớ, Gấp gấp mà về
344 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Anh nào có nghề, Ra tay đập chó
Anh nào nhúm lửa, Bắc chảo nước sôi
Cạo lông sạch rồi, Đem thui vàng hực
Anh nào chịu cực, Món nướng, món xào
Xương sống để sau, Xương sườn nấu cháo
Ngồi ăn chạo rạo, Uống rượu bắng tô
Xương xóc múc vô, Thịt thà cả rổ
Kẻ thì ăn tộ, Người lại gặm xương
Kẻ nhai be sườn, Người gặm khu lẳng
Vừa đi vừa cắn, Cái miệng chèm nhèm
Té xuống đứng lên, Lại còn nói bướng
Xưng hùng xưng tướng, Chẳng đứa nào say
Hồi nãy coi hay, Bây giờ quá tệ
...Xúm lại mâm chó, Kể chắc tiêu tùng
Vợ thì trông chồng, Con thời ngóng tía
Thôi đừng có xía, Vô chuyện người ta
Thôi đừng có la, Thiên hạ đàm tiếu
Con chó nhỏ xíu, Ăn chín mười người
Buồn kiếm chuyện chơi, Ai thèm say rượu.
Đồng giao 02: Bé tìm hiểu về Món ăn
345
Chủ đề 03: Bé tìm hiểu về Loài cá
1. Cái bống đi chợ (1)
Cái bống đi chợ cầu Canh,
Cái tôm đi trước, củ hành đi sau,
Con cua lệch đệch đi hầu,
Cái chày rơi xuống vỡ đầu con cua.
2. Cái bống đi chợ (2)
Cái bống đi chợ cầu Nôm
Sao mày chẳng rủ cái Tôm đi cùng
Cái bống đi chợ cầu Cần
Thấy hai ông bụt ngồi vần nồi cơm
Ông thì xới xới đơm đơm
Ông thì giữ mãi nồi cơm chẳng vần.
3. Vè loài cá (1)
Hai bên cô bác, Lẳng lặng mà nghe
Nghe tôi kể cái vè, Ngư lương tử hổ
Lý sâm lý chuối, Dưới rạch dưới ngòi
Cá nục, cá úc, Cá thơm, cá thác
Hơi nào mà kể hết cá nơi làng này
Thần linh chiêm bái, Vậy mới cất chùa chiền
Mới đúc Phật đúc chuông
Cô bác xóm giềng, Lẳng lặng mà nghe
Cá nuôi thiên hạ, Là con cá cơm
Không ăn bằng mồm, Là con cá ngác
Không ăn mà ú, Là con cá voi
Hai mắt thòi lòi, Là cá trao tráo
346 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Không may quần áo, Là con cá chim
May áo không kim, Là con duối dẻ
Sống lâu mạnh khoẻ, Là cá trường sanh
Ờ ngoài đầu gành, Là cá bống cát
Đi thời xách mác, Là con cá đao
Đốn cây mà rào, Là con cá chép
Nó kêu óp ép, Là con cá heo
Buộc lại mà treo, Là cá cờ phướng
Để lên mà nướng, Là cá nóc vàng
Để được hai thoàn, Là cá nhám nghệ.
Đi thời chậm trễ, Là cá lù đù,
Đầu óc chù vù, Là con cá úc.
Bắt lên chặt khúc, Là con cá sòng,
Vợ đánh với chồng, Là con cá sào.
Mình cũng như dao, Là cá lưỡi trâu,
Eo đầu ngắn cổ, Là con cá ét.
Miệng mồm lép xẹp, Là con cá móm
Chơi trăng cả hám, Là con cá thu
Vừa sủa vừa tru, Là cá hàm chó
May ngồi xỏ rỏ, Là cá hàm be
Lắng tai mà nghe, Là con cá mỏng
Việc làm cho chóng, Là con cá mau
Lãi đãi theo sau, Là con cá nóc
Chân đi lốc thốc, Là con cá bò
Ăn chẳng hay no, Là con cá liệc
Gái tham huê nguyệt, Là con cá dâm
Lấy cây mà đâm, Là cá nhám nhọn
Nước da lạm xạm, Là cá nhám trâu
Đồng giao 03: Bé tìm hiểu về Loài cá
347
Mặt trắng làu làu, Là cá bạc má
Hình đen như quạ, Là cá ô mun
Đặt giữa đình trung, Là cá ông sáp
Vừa đi vừa táp, Là cá dọ đàng
Kiều lạc khua vang, Là con cá ngựa
Rước thấy về chữa, Là cá tà ma
Đi xét từ nhà, Là con cá sát
Đắp bờ mà tát, Là cá ở mương
Giống không biết đường, Là con cá lạt
Kể cho cô bác nghe lấy mà chơi
Kể đã hết hơi xin cho tôi nghỉ.
4. Vè loài cá (2)
Nghe vẻ nghe ve, Nghe vè loài cá
No lòng phỉ dạ, Là con cá cơm
Không ướp mà thơm, Là con cá ngát
Liệng bay thoăn thoắt, Là con cá chim
Hụt cẳng chết chìm, Là con cá đuối
Lớn năm nhiều tuổi, Là cá bạc đầu
Đủ chữ xứng câu, Là con cá đối
Nở mai tàn tối, Là cá vá hai
Trắng muốt béo dai, Là cá úc thịt
Dài lưng hẹp kích, Là cá lòng tong
Ốm yếu hình dong, Là con cá nhái
Thiệt như lời vái, Là con cá linh
Cá kình cá ngạc, Cá lác cá dưa
Cá voi cá ngựa, Cá rựa cá dao
Úc sào bánh lái, Lăn hải cá sơn
348 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Lờn bơn thác lác, Cá ngác dày tho
Cá rô cá sặt, Cá sát cá tra
Mề gà dải áo, Cá cháo cá cơm
Cá mờn cá mớn, Sặc bướm chốt hoa
Cá xà cá mập, Cát tấp cá sòng
Cá hồng chim diệp, Cá ép cá hoa
Bống dừa bống xệ, Cá be học trò
Cá vồ cá đục, Cá nục lù đù
Cá thu trên lá, Bạc má bạc đầu
Lưỡi trâu hồng chó, Là cá lành canh
Chim sành cá biếc, Cá giếc cá mè
Cá trê cá lóc, Cá nóc thòi lòi
Chìa vôi cơm lạt, Bống cát bống kèo
Chim heo cá chét, Cá éc cá chuồng
Cá duồng cá chẽm, Vồ đém sặc rằn
Mòi đường bống mú, Trà mú trà vinh
Cá hình cá gộc, Cá cốc cá chày
Cá dày cá đuối, Cá đối cá kìm
Cá chim cá vược, Cá nược cá ngừ
Cá bui cá cúi, Cá nhái bã trầu
Cá nàu cá dảnh, Hủng hỉnh tơi bời
Cá khoai ốc mít, Cá tích nàng hai
Cá cầy cá cháy, Cá gáy cá ngàn
Trà bần cá nái, Nóc nói cá hô
Cá ngừ mang rổ, Cá sủ cá cam
Cá còm cá dứa, Cá hố cá lăn
Cá căn cá viễn, Rô biển lép xơ
Cá bơ chim rắn, Cá phướng rồng rồng
Đồng giao 03: Bé tìm hiểu về Loài cá
349
Trên bông trao tráo, Cá sọ cá nhồng
Tòng tong mộc tích, Úc phịch trê bầu
Bông sao bông trắng, Càn trảng xanh kỳ
Cá he cá mại, Mặt quỷ cá linh
Cá chình ốc gạo, Thu áo cá kè
Cá ve lẹp nấu, Từ mẫu thia thia
Cá bè trên mễ, Đuôi ó bè chan
Nóc vàng, cá rói, Cá lủi con cù
Rô lờ tra dấu, Trạch lấu nhám đào
Tra dầu cá nhám, Úc núm cá leo
Cá thiếc cá suốt, Cá chốt cá phèn
Cá diềng cá lúc, Cá mực cá mau
Chim câu cá huột, Sọc sọc cá lầm
Cá rầm cá thiểu, Nhám quéo chim gian
Cá ong cá quít, Cá kết thiền nôi
Bông voi út hoát, Cá chạch cá mòi.
5. Vè loài cá (3)
Con cá nhà giàu, Là con cá Nục
Chặt ra nhiều khúc, Là con cá Chình
Trai gái gập ghình, Là con cá Ve
Chồng nói vợ nghe, Là con cá Mát
Hết tiền hết bạc, Là con cá Cờ
Tối ngủ hay rờ, Là con cá Ngứa
Ăn ngày ba bữa, Là con cá Cơm
Ăn chưa kịp đơm, Là con cá Hóc
Dắt nhau lên dốc, Là con cá Leo
Bụng thở phèo phèo, Là con cá Nóc
350 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Có gai trên óc, Là con cá Ngạch
Đủ vi đủ cánh, Là con cá Chuồn
Dắt nhau vô buồng, Là con cá Ngô
Ăn cây lót ổ, Là con cá Chim
Dắt nhau đi tìm, Là con cá Lạc
Đi theo bạn hát, Là cá Nòng Đầu.
Ăn sụp phênh sau, Là con cá Mối
Bỏ vô trong cối, Là con cá Chày
Dở chẳng nổi tay, Là con cá Liệt
Đi theo đoàn xiếc, Là con cá Căn
Già đã rụng răng, Là con cá Móm
Gái đi cua trai, Là con cá Ngựa.
6. Vè loài cá (4)
Cá mè cá nục cá hom
Cá soan cá chép cá cam cá nhồng
Cá tửu đỏ dạ cá hồng
Cá bống cá bẹ lông rồng cá heo
Cá hẹ bóng múi cá keo
Cá hanh cá liệt cá cheo cá xà
Bống thệ tai tượng cá tra
Cá ngô cá đối bạc má cá kìm
Cá trê cá lóc cá chim
Thờn bơn cá ngựa cá chình cá cơm
Cá lan cá úc cá ngom
Cá dìa thu ảo cơm than cá đò
Cá chẻm nục chuối cá rô
Cá ngân cá sặc cá hồ cá khoai
Đồng giao 03: Bé tìm hiểu về Loài cá
351
Cá mối thác lác cá mòi
Cá chảy cá gáy cá voi thù đù
Cá dĩa cá nóc cá thu
.........
Cá phi cá hổ cá chai
Cá trâu cá diếc cá mai cá sòng
Lưỡi trâu cá trích lóc bông
Cá rua cá móc cá sơn cá trầu
Cá ho cá khế mối dầu
Cá chóp cơm bạc bã trâu cá ngừ
Cá song cá dạ cũng dư
Thắp đèn đi bắt về chừ mấy thứ tôm
Tôm hùm tôm bạc tôm càng
Tôm tít tôm sú tôm rằn tôm te.
7. Vịt con bắt cá
Quặc quặc, quạc quạc
Con vịt, con vạc, Có thương em tao
Thì lội xuống ao, Bắt ba con ốc
Thì lội xuống ruộng, Bắt năm con rô
Thì lội xuống hồ, Bắt mười con diếc.
352 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chủ đề 04: Bé tìm hiểu về Loài cây và hoa quả
1. Ăn một quả na
Ăn một quả na, Bằng ba quả quýt
Tôi ngồi nói thiệt, Quả quýt thì chua
Bắt vua phải trẻ, Quả vả thì chát
Tôi tát mặt quan, Quan chạy la làng
Quăng đi quả quýt, Quăng đi quả vả
Trả về quả na.
2. Bí ngô là cô đậu nành
Bí ngô là cô đậu nành
Đậu nành là anh dưa chuột
Dưa chuột cậu ruột dưa gang
Dưa gang cùng hàng dưa hấu
Dưa hấu là cậu bí ngô
Bí ngô là cô đậu nành
…(bài hát vòng tròn)…
3. Cây cam cây quýt
Cây cam, cây quýt, Cây mít, cây hồng
Ta trồng ta ăn, Ta cùng lo liệu
Ai trồng thiếu, Thì trồng thêm.
4. Cây dây leo!
Cây dây leo, Bé tí teo
Ở trong nhà, Lại bò ra
Ngoài cửa sổ, Và nghểnh cổ
Lên trời cao, Hỏi vì sao?
Cây trả lời : - Ra ngoài trời
Đồng giao 04: Loài cây và hoa quả
353
Cho dễ thở, Ngắm nắng gió
Gọi mưa rào, Cây mới cao
Hoa mới đẹp.
5. Chặt cây dừa
Chặt cây dừa, Chừa cây mận
Cây bần thận, Cây bí đao
Cây nào cao, Cây nào thấp
Cây nào rập, Cây nào rà
Cây nào rách, Cây nào rời
Mồng tơi chín đỏ, Con thỏ nhảy qua
Bà già hứ hự, Bùm bùm xùm xoạ.
6. Mít cam hồng quít
Mít vàng, cam đỏ, Hồng chín, quít xanh
Bốn anh đều lành, Thích ăn quả gì?
Quít bé con con, Cam tròn ung ủng
Mít bằng cái thúng, Hồng đỏ hồng ngon
Bốn anh đều ngon, Thích ăn quả gì?.
7. Quả ở đâu ngon?
Quýt giấy Hương Cần, Cam đường Mỹ Lệ
Vải Trạng Cung Diên, Nhãn lồng Phụng Tiên
Đào tiên Thế Miếu, Thanh trà Nguyệt Biều
Dâu da làng Truồi, Hạt sen hồ Tịnh.
8. Trăm thứ quả
Có hoa, có quả mới hay
Một trăm thứ quả, em nay đã từng
Cứng thì quả ổi còn ương
354 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Mềm thì quả thị chín vàng đã lâu
Ðỏ lòng thì đúng quả nâu
Nhuộm khăn, đan áo, đẹp mầu đời ta
Thơm thơm, mát mát quả na
Biếu cha, biếu mẹ hơn là chén son
Ðắng thì bồ kết, bồ hòn
Ðể ta tắm gội cho trơn mái đầu
Ngọt thì long nhãn, táo tàu
Bưởi đường, cam, quít, lựu, đào nâng niu
Chua thì quả hạnh, quả mai
Quả sấu, quả rọc, quả gai trái mùa.
9. Vè loài cây
Ve vẻ vè ve, Câu vè nói thật
Cây tre xanh cật, Ruột trắng như bông
Cây mít đỏ lòng, Cây thông nứt vỏ
Cây ngó thân mềm, Cây sên cứng cáp
Cây núc nác da xanh, Cây chanh chua quả
Cây vả cây sung, Là cùng chú bác
Cây năn cây lác, Hay mọc giữa đồng
Cây đậu cây bông, Hay ưa ruộng cạn
Cây khoai lạng vạng, Leo dọc vồng cao
Ăn quả cây nào, Ta rào cây ấy
Quả hồng béo ngậy, Da đỏ hồng hào
Quả cam xanh xao, Múi ăn thì ngọt
Quả bòng quả nhót, Chua lét chua le
Quả đào ngon ghê, Quả na ngon gớm
Quả thị vàng rộm, Thơm lựng cả nhà
Đồng giao 04: Loài cây và hoa quả
355
Hương ổi bay xa, Gọi người đến hái
Còn cây cỏ dại, Chẳng ai thèm nhìn
Mời bạn ngồi im, Nghe tôi nói thật
Cây lúa là nhất, Ở giữa trần đời
Ta đi dạo khắp trăm nơi
Cây lúa đẹp nhất ở nơi đồng làng.
10.
Vè loài hoa (1)
Hoa nhài thoang thoảng bay xa
Mùi thơm khác hẳn, thật là có hương
Hoa cúc không sợ thu sương
Để màu ẩn dật, mùi hương đậm đà
Hoa sen mùa hạ nở ra
Ở bùn mà lại không pha sắc bùn
Hoa mai chót vót đỉnh non
Trắng như bông tuyết hãy còn kém xa
Mẫu đơn phú quý gọi là
Hải đường sắc đẹp nhưng mà không hương
Hoa quỳ nhất ý hướng dương
Hoa liễu trong trắng, trông thường như bông
Phù dung mọc ở bên sông
Hoa đào gặp được gió đông mới cười.
11.
Vè loài hoa (2)
Tháng giêng nắng lắm, Nước biển mặn mòi
Vác mai đi xoi, Là bông hoa giếng
Hay bay hay liệng, Là hoa chim chim
Xuống biển mà chìm, Là bông hoa đá
Bầu bạn cùng cá, Là đá san hô
356 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Hỏi Hán qua Hồ, Là bông hoa sứ
Gìn lòng nắm giữ, Là hoa từ bi
Ăn ở theo thì, Là hoa bầu ngọt
Thương ai chua xót, Là hoa sầu đâu
Có sông không cầu, Là hoa nàng cách
Đi mà đụng vách, Là hoa mù u
Cạo đầu đi tu, Là bông hoa bụt
Khói lên nghi ngút, Là hoa hắc hương
Nước chảy dầm đường, Là hoa mồng tơi
Rủ nhau đi cưới, Là hoa bông dâu
Nước chảy rạch sâu, Là hoa muống biển
Rủ nhau đi kiện, Là hoa mít nài
Gái mà theo trai, Là hoa phát nhũ
Đêm nằm không ngủ, Là hoa nở ngày
Ban chẳng lìa cành, Là bông hoa cúc.
Nhập giang tuỳ khúc, Là bông hoa chìu.
Ở mà lo nghèo, Là hoa đu đủ
Đi theo cậu chủ, Là hoa mầng quân
Đánh bạc cố quần, Là bông hoa ngỗ
Ngồi mà choán chỗ, Là hoa dành dành
Giận chẳng đua tranh, Là bông hoa ngải
Bắt đi tha lại, Là hoa phù dung
Ăn ở theo đường, Là bông hoa thị
Theo mẹ bán bí, Là hoa hanh hao.
12.
Vè loài rau
Nghe vẻ nghe ve, Nghe vè về rau
Xấc láo hỗn hào, Là rau ngành ngạnh
Đồng giao 04: Loài cây và hoa quả
357
Trong lòng không tránh, Vốn thiệt tâm lang
Đất rộng bò ngang, Là rau muống biển
Quan đòi thầy kiện, Bình bát nấu canh
Ăn hơi tanh tanh, Là rau dấp cá
Không ba có má, Rau má có bờ
Thò tay so đo, Nó là rau nhớt
Ăn cay như ớt, Vốt thiệt rau răm
Sống tới ngàn năm, Là rau vạn thọ
Tay hay xớ rớ, Vốn thiệt rau co
Làng bắt chẳng cho, Chính là rau húng
Lên chùa mà cúng, Lại có hành hương
Giục giã buông cương, Là rau mã đề.
13.
Vè trái cây (1)
Ve vẻ vè ve, Nghe vè trái cây
Dây ở trên mây, Là trái đậu rồng
Ðủ vợ đủ chồng, Là trái đu đủ
Cắt ra nhiều mủ, Là trái chuối chát
Mình tựa gà ác, Trái khóm, trái thơm.
Cái đầu chôm bôm, Là trái bắp nấu
Hình thù xâu xấu, Trái cà dái dê
Ngứa mà gãi mê, Là trái mắt mèo
Khoanh tay lo nghèo, Là trái bần ổi
Sông sâu chẳng lội, Là trái mãng cầu
Bù cổ, bù đầu, Trái dâu, trái cách
Cái bụng óc ách, Là trái dừa tươi
Gai góc đầy người, Là trái mít ướt
Sanh ở dưới nước, Trứng cá ngon ngon
358 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ăn thấy giòn giòn, Là ổi xá-lị
U buồn, bi lụy, Là trái sầu riêng
Sánh với tay tiên, Là trái phật thủ
Tiền bạc đầy đủ, Chính là trái sung
Tóc mọc lung tung, Là chôm chôm trốc
Xù xì da cóc, Là mãng cầu xiêm
Nghe tên phát thèm, Me chua, xoài tượng
Ăn nhiều thì ớn, Là lê-ki-ma
Có sọc, có hoa, Ðúng là trái vải
Ðẹp như con gái, Trái hồng, trái đào
Mắt sáng như sao, Khác nào trái nhãn
Hay ngồi hàng quán, Trái cà, trái lê
Làm dưa khỏi chê, Cà non, cà pháo
Chẳng biết gì ráo, Trái bí không sai
Gốc ở nước ngoài, Trái nho trái táo
Nhai nghe rào rạo, Ðậu phộng hột điều
Ðựng được thiệt nhiều, Là trái bình bát
Muốn ăn đập nát, Trái lựu chớ chi
Cho bú trẻ thơ, Là trái vú sữa
Còn nhiều nhiều nữa, Ai biết xin mời
Kể tiếp nghe chơi, Cái vè cây trái.
14.
Vè trái cây (2)
Da dẻ vàng khè, Là anh chàng thị
Tròn như lợn ỉ, Là quả dưa vàng
Nằm đất lang thang, Là anh dưa chuột
Mồm nói ngọt xớt, Là mấy cô hồng
Xù xì lắm lông, Là anh cu dứa
Đồng giao 04: Loài cây và hoa quả
359
Da đỏ như lửa, Là thằng ớt cay
Má mịn hây hây, Cô mơ cô mận
Ruột thì đỏ thắm, Là cái ả đào
Hay rụng xuống ao, Thằng sung chua chát
Da vàng trơn mát, Là quýt với cam
Chua rụng răng hàm, Cô chanh cô khế
Xinh tròn be bé, Em táo đầu nhà
Con bảy con ba, Chị dừa mắn đẻ
Hàm răng to khoẻ, Là bác chuối tiêu
Nằm đất mốc meo, Là anh chàng bí
Thon như cái bị, Là chị bầu xanh
Dáng dài thanh thanh, Cô xoài cô mướp
Mình dài gai góc, Cụ mít nhà ta
Đỏ bóng nước da, Cà chua chính cống
Vỏ xanh ong óng, Chính thị bà cau
Nam nám da nâu, Hồng xiêm, mắc cọp
Xù xì bỏng rộp, Mướp đắng eo ôi
Ngọt mát cả môi, Xin chào cô nhãn
Mặt mày đỏ thắm, Cô vải đang chờ
Mắt mở lơ mơ, Thằng na buồn ngủ
Xẻ ra dính mủ, Là trái mít ướt
Cái đầu xương xước, Giống nó trái thơm
Cái đầu chôm bôm, Là trái bắp nấu
Rủ nhau làm xấu, Là cà dái dê
Giống nó gãi mê, Là trái mắt mèo
Khoanh tay lo nghèo, Là trái bần ổi
Qua sông không lội, Là trái mãng cầu
Trong ruột sầu âu, Ấy là trái cách
360 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Trong bụng ọc ạch, Là trái dừa sim
Để lâu thâm kim, Là trái chuối sứ
Tòng tam, tụ tứ, Là trái dưa gan
Ở đất Miên, Man, Là trái bí rợ
Mẹ sai đi chợ, Ấy thiệt trái dâu
Giống ở ao sâu, Là trái bông súng?
Trái phải nên cúng, Là trái bồ đề
Mẹ kêu không về, Ngồi đâu trái trú
Cái đầu xù xụ, Là trái dà hôi
Gỡ vỏ mà coi, Là trái mướp xác
Người ta chà xát, Vốn thiệt trái chanh
Nhỏ muốn là anh, Là điều lộn hột
Bất tử không lột, Là trái chối tiêu.
Đồng giao 04: Loài cây và hoa quả
361
Chủ đề 05: Bé tìm hiểu về Loài chim
1. Cái cò cái vạc cái nông (1)
Cái cò cái vạc cái nông,
Ba con cùng béo vặt lông con nào.
Vặt lông con cuốc cho tao,
Tao nấu tao nướng tao xào tao ăn.
2. Cái cò cái vạc cái nông (2)
Cái cò cái vạc cái nông,
Sao mày dẵm lúa nhà ông hỡi cò.
Không, không, tôi đứng trên bờ,
Mẹ con cái diệc đổ ngờ cho tôi.
Không tin ông đến mà coi,
Mẹ con nhà nó, còn ngồi bên kia.
3. Cái cò chết
Cái cò chết tối hôm qua
Có hai hạt gạo với ba đồng tiền
Một đồng mua trống mua kèn
Một đồng mua mỡ, đốt đèn thờ vong
Một đồng mua mớ rau răm
Đem về thái nhỏ thờ vong con cò.
4. Cái cò và con lươn
Cái cò là cái cò Con
Mẹ đi xúc tép, để con ở nhà
Mẹ đi lặn lội đồng xa
Mẹ sà chân xuống, phải mà con lươn
Ông kia, có cái thuyền buồm
362 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chở vào rừng rậm, xem lươn bắt cò
Ông kia, chống gậy lò dò
Đi vào bụi rậm, xem cò bắt lươn
Con cò cắp cổ con lươn
Con lươn cũng cố, quấn quanh cổ cò
Hai con, cò kéo, lươn co
Con lươn tụt xuống, con cò bay lên
Cái trai mày há miệng ra
Cái cò nó mổ muốn tha thịt mày
Cái cò mày mổ cái trai
Cái trai quặp lại muốn nhai thịt cò.
5. Cái cò và cơn mưa
Cái cò đi đón cơn mưa
Tối tăm mù mịt, ai đưa cò về?
Cò về đến gốc cây đề
Thằng Tây nó bắn cò què một chân
Sớm mai đi chợ Đồng Xuân
Chú lính mới hỏi sao chân cò què?
Cò rằng, cò đậu ngọn tre
Thằng Tây nó bắn mới què một chân.
6. Cái con chim chích
Cái con chim chích, Nó rích cành chanh
Tôi lấy mảnh sành, Tôi vanh nó chết
Gặp ba ngày Tết, Làm ba mâm đầy
Ông thầy ăn một, Bà Cốt ăn hai
Cái thủ cái tai, Đưa lên biếu chú
Chú hỏi thịt gì, Thịt con chim chích
Đồng giao 05: Bé tìm hiểu về Loài chim
363
Nó rích cành chanh, Tôi lấy mảnh sành
…(bài hát vòng tròn)…
7. Chích chòe
Chích chòe! chích chòe! Mày hót tao nghe
Mày ru tao ngủ, Tao ngủ cho say
Mẹ tao đi chợ Tây, Mẹ tao đi chợ Đông
Mua về cho tao ba quả hồng
Tao cho chích chòe một quả
Chích chòe! chích chòe này!.
8. Chim buồn
Trăm cánh hoa cười
Trăm nụ bông hoa
Nở mùa xuân sang.
Có bông hoa cải, Ở riêng tháng mười
Đàn con yến trắng, Dập dìu đàn ong
Con chim kia sao, Kêu réo não nùng
Cuốc kêu gióng giả, Như nung dạ Kiều
Gió nam hây hẩy, Vô lúc ban chiều
Một đàn bướm trắng, Dập dìu trên non
Đêm trường nghe vượn ru con
Cá khe lặn bóng, chim luồn cỏ cây!
Ve kêu ỏng ảnh tiếng chày
Thấy quân tử trúc, Dạ nầy bâng khuân
Thơm tho ai biết, Ngát lừng ai hay!.
9. Chim đi tuần
Tùng tùng tùng tùng, Ở nhà coi sóc
Chú cốc chú cò, Coi sóc các làng
364 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chèo bẻo nỏ nang, Bầu cho làm huyện
Đêm hôm đi tuần, Phó cho chú vạc
Chó ngỗng nghếch ngác, Như thể đàn bà
Chú vịt chú gà, Nhắc võng ông già
Trèo lên núi Triều, Chạy như cun cút.
10.
Chim ri là...
Chim ri là dì chim xanh
Chim xanh là anh cò bợ
Cò bợ là vợ thằng ngô
Thằng ngô là cô sáo sậu
Sáo sậu là cậu sáo đen
Sáo đen là em sáo đá
Sá đá là má bồ nông
Bồ nông là ông ác là
Ác là là bà tu hú
Tu hú là chú bồ các
Bồ các là bác chim ri
Chim ri là dì chim xanh
…(bài hát vòng tròn)…
11.
Chim Sáo Sậu
Con chim sáo sậu, Ăn cơm nhà cậu
Uống nước nhà cô, Đánh vỡ bát ngô
Bà cô phải đền.
12.
Chim xuất quân
Tùng tùng tùng tùng, Đánh ba hồi trống!
Sắp quân cho chỉnh, Phượng hoàng thống lĩnh
Bạch hạc hiệp đồng, Tả chi thì công
365
Đồng giao 05: Bé tìm hiểu về Loài chim
Hữu chi thì sếu, Giang cao ngất nghểu
Đi trước tiên phong, Cả mỏ bồ nông
Đi sau tiếp hậu, Sáo đen, sáo sậu
Rán giục đôi bên, Chú quạ thông tin
Dóng dả ba quân, Đội lương đi trước
Một đàn vịt nước, Chú két, chú le
Sắm sửa thuyền bè, Cho bọn trảy thủy
Chim chích, chim ri, Bé mọn biết gì
Ở nhà coi sóc, Chú cò chú cốc
Coi sóc các làng, Chèo bẻo nỏ nang
Bầu cho làm huyện, Đêm hôm đi tuần
Phó cho chú vạc, Chú ngỗng nghếch ngác
Như thể đàn bà, Chú vịt chú gà
Nhắc võng ông già, Trèo lên núi chiều
Giặc thấy đã nhiều, Chạy như con cút.
13.
Có con chim vành khuyên
Có con chim vành khuyên nhỏ
Dáng trông thật ngoan ngoãn quá!
Gọi dạ, bảo vâng, lễ phép ngoan nhất nhà
Chim gặp bác Chào Mào, chào bác!
Chim gặp cô Sơn Ca, chào cô!
Chim gặp anh Chích Chòe, chào anh!
Chim gặp chị Sáo Nâu, chào chị!
Có con chim Vành Khuyên nhỏ
Sắc lông mượt như tơ óng
Gọn gàng đẹp xinh
Cũng giống như chúng mình? Ừ nhỉ!.
366 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
14.
Cò cuốc
Lạc lò cò, Mò cuốc cuốc
Cò chân trước, Cuốc chân vàng
Sang đây chơi, Ngồi đây hát
Mỏ dính cát, Thì xuống sông
Bùn dính lông, Thì đi rửa
Chân giẫm lúa, Thì phải treo
Cù kheo à ập.
15.
Con chim bay
Con chim bay, chim bay! Con cò bay, cò bay!
Vịt có bay không nào? Vịt có bay không nào?
Không bay! không bay! Vịt thích lội dưới ao
Cạp! cạp! cạp! Vịt thích lội dưới ao.
16.
Con chim chích choè
Con chim chích choè, Nó đậu cành chanh
Tôi ném hòn sành, Nó quay lông lốc
Tôi làm một chốc, Được ba mâm đầy
Ông thầy ăn một, Bà cốt ăn hai
Cái thủ cái tai, Tôi đem biếu chúa
Chúa hỏi thịt gì? Thịt Con chim chích chòe
Nó đậu cành chanh, Tôi ném hòn sành.
…(bài hát vòng tròn)…
17.
Con chim hay hát
Con chim hay hát, Nó hát cành đa
Nó ra cành trúc, Nó rúc cành tre
Nó hát le te, Nó hát la ta
Đồng giao 05: Bé tìm hiểu về Loài chim
367
Nó bay vô nhà, Nó ra ruộng lúa
Nó múa nó chơi, Chim ơi chim ơi.
18.
Con chim se sẻ
Nó ăn gạo tẻ, Nó hót líu lo
Nó ăn hạt ngô, Nó kêu lép nhép
Nó ăn gạo nếp, Nó vãi ra sân
Ơ láng giềng gần, Xua con chim sẻ.
19.
Con cò ăn đêm
Con cò mà đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm, lộn cổ xuống ao
Ông ơi ông vớt tôi nao
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng
Có xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục, đau lòng cò con.
20.
Con cò cao cẳng
Con cò cao cẳng, Bước thẳng xuống đồng
Thấy cá chạy rông, Cò cao cẳng bước
Cò mổ cá ăn, Con cá mất tăm
Rách, rách, rách, rách.
21.
Con cò chết già (1)
Con Cò mắc già mà chết
Bìm Bịp ở nhà mua nếp làm chay
Con Cu gõ mõ ba ngày
Chào Mào đội mũ, mang giày đọc văn
Le Le, Vịt Nước lăng xăng
Rủ nhau đi tới, bịt khăn cho cò.
368 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
22.
Con cò chết già (2)
Con cò mắc già mà chết
Mẹ con cái diệc giã gạo làm chay
Bồ câu mở sách xem ngày
Cà cuống uống rượu la đà
Con cua trong lỗ bò ra chia phần
Chào mào mà đánh trống quân
Chim chích ở trần vác mõ đi rao
Tôi trình ông xã ông thôn
Ông uống chén rượu ông chôn con cò.
23.
Con cò chết
Con Cò chết rũ trên cây
Cò con giở sách xem ngày làm ma
Cà Cuống uống rượu la đà
Cóc Nhái trong bụi bò ra lấy phần
Chào Mào thì đánh trống quân
Chim Chích cởi trần, vác mỏ đi rao.
24.
Con Công
Con công nó đỗ cây vông, Nó đi tìm bạn
Nó xuống ruộng cạn, Nuộng cạn chân đau
Nó xuống ruộng sâu, Nuộng sâu lầy lội
Nó bay lên núi, Lên núi nắng hồng
Nó sà xuống sông, Xuống sông uống nước
Công ngồi công ước, Được gặp bạn hiền
Tha hồ công bay lên, Tha hồ công bay xuống.
Đồng giao 05: Bé tìm hiểu về Loài chim
369
25.
Con công hay múa
Tập tầm vông
Con công hay múa, Nó múa làm sao
Nó rụt cổ vào, Nó xoè cánh ra
Nó đậu cành đa, Nó kêu ríu rít
Nó đậu cành mít, Nó kêu vịt chè
Nó đậu cành tre, Nó kêu bè muống
Nó đậu dưới ruộng, Nó kêu tầm vông
Con công hay múa , Nó múa làm sao
…(bài hát vòng tròn)…
26.
Con công nó múa
Tập tầm vông
Con công nó múa, Nó múa làm sao?
Nó rụt cổ vào, Nó xòe cánh ra
Nó đậu cành đa, Nó kêu cây cải
Nó đậu nồi bẩy, Nó nói nồi bung
Nó đậu cành sung, Nó kêu tố hộ.
27.
Con diều hâu
Diều hâu mày liệng cho tròn
Đến mai tao gả gà con cho mày
Gà con tao để tao nuôi
Tao gả con chó cụt đuôi cho mày.
28.
Con Gà
Con gà, con gà, Nó đỗ trên nhà
Bay ra đống rác, Cục ta cục tác
Nó nhảy vào buồng, Lên giường nó nghỉ
370 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Hỡi thằng cu Tí, Lo đi đuổi gà.
29.
Làng Chim
Hay chạy lon ton, Là gà mới nở
Cái mặt hay đỏ, Là con gà mào
Hay bơi dưới ao, Mẹ con nhà vịt
Hay la hay hét, Là con bồ chao
Hay bay hay nhào, Mẹ con bói cá.
30.
Mau tỉnh dậy
Tiếng con chim ri, Gọi dì gọi cậu
Tiếng con sáo sậu, Gọi cậu gọi cô
Tiếng con cồ cồ, Gọi cô gọi chú
Tiếng con tu hú, Gọi chú gọi dì
Mau mau tỉnh dậy, Mà đi ra đồng .
31.
Vè con cò
Con cò cao cẳng, Bước thẳng xuống đồng
Thấy cá chạy rông, Cò cao cẳng bước
Cò mổ cá ăn, Con cá mất tăm
Rách, rách, rách, rách.
32.
Vè loài chim (1)
Nghe vẻ nghe ve nghe vè cầm điểu
Hay quyến hay dụ, Là con chim quyên
Nết ở chẳng hiền, Là con chim còng cọc
Làm ăn mệt nhọc, Là con chim le le
Nghe vẻ nghe ve, Là con chim chèo bẻo
Chân đi khấp khẻo, Là con chim cò ma
Tối chẳng dám ra, Là con chim mỏ nhác
Đồng giao 05: Bé tìm hiểu về Loài chim
371
Chim ăn từng vạc, Là con chim chàng bè
Chim ăn xó hè, Là con chim lảnh lót
Cầm xào mà vọt, Là con chim công
Đỏ mỏ xanh lông, Là con chim trĩ
Đánh nhau binh vị, Là con chim bò sau
Có sách cầm màu, Là con chim thầy bói
Không ai cưới hỏi, Là con chim bông lông
Ở góa không chồng, Là te te hoành hoạch
Dạ bền tơ sắt, Là con chim chìa vôi
Có đẻ không nuôi, Là con chim vịt
Thứ hay lớn tiếng, Tu hú ác là
Nhảy nhót lân la, Chích chòe bìm bịp
Tính hay ăn hiếp, Chim cú diều hâu
Sang đứng lưng trâu, Sáo hành sáo nghệ
Ăn không xiết kể, Cồng cộc chàng bè
Đáp xuống bay lên, Chim nhạn chim bói
Cái mồng đỏ chói, Cao các hồng hoàng
Thức suốt canh tàn, Chim heo cú vọ.
33.
Vè loài chim (2)
Nghe vẻ nghe ve, Nghe vè chim chóc
Hay moi hay móc, Vốn thiệt con dơi
Thấy nắng thì phơi, Là con diệc mốc
Lặn theo mấy gốc, Là chim thắng chài
Lông lá thật dài, Là con chim phướng
Rành cả bốn hướng, Là chim bồ câu
Giống lặn thật lâu, Là con cồng cộc
Ăn táp sồng sộc, Là con chim heo
372 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ham đậu cheo leo, Là chim lá rụng
Cắm đầu muốn thụng, Là chim thầy bói
Hay ăn hay nói, Ấy thật chim quyên
Vừa đứng vừa biên, Là chim học trò
Rủ nhau đi mò, Là con chim Ốc
Gõ mõ lốc cốc, Là chim thầy chùa
Tụng kinh bốn mùa, Là chim bìm bịp
Chạy theo không kịp, Là chim hít cô
Bắt mẹ xẻ khô, Là chim điên điển
Không ăn ngoài biển, Là chim le le.
34.
Vè loài chim (3)
Ngồi buồn kể các loài chim
Nó ăn nó lớn nó tìm nhau đi
Dòng dọc nó khéo lại khôn
Con cú lót ở đầu cồn con cù
Chim khách nó đã đem tin
Nó kêu thì có chị em tới nhà
Quà quạ cũng như người ta
Rủ nhau đi tắm đàng xa mới về.
Đồng giao 05: Bé tìm hiểu về Loài chim
373
Chủ đề 06: Bé tìm hiểu về Đồ vật
1. Ấm, chảo và lửa
Ấm quen reo o o, Nước sôi rồi đó ạ!
Chảo quen kêu xèo xèo, Mỡ mỡ ơi, nóng quá!
Ấm reo vui đã đành, Chảo dù kêu, vẫn thích
Cả hai buồn bao nhiêu, Xa lửa nằm im thít.
2. Cái quạt
Sai quạt quạt lên cho mát
Quạt hát cho hay, Quạt ốm quạt gầy
Còn một nắm xương, Hai bên gió bấc tây lương
Tay cầm rẽ quạt mà tương lấy sầu
Có nắng thì đội lên đầu, Có mưa xếp lại
Đi đâu thì cầm.
3. Cái tủ
Tôi là cái tủ, Nào các bạn ơi
Quần áo, đồ chơi, Không vứt khắp nơi
Cất cho gọn gàng, Xếp cho ngăn nắp
Tôi càng đầy ắp, Tiếng cười bé ngoan.
4. Chợ Chùa
Chợ Chùa một tháng sáu phiên,
Mời anh đi chợ thăm miền quê ta.
Xanh nhất là chị hàng na,
Mặn mà hàng muối, ngọt hoa hàng đường.
Thơm ngát là chị hàng hương,
Tanh tao hàng cá, phô trương hàng vàng.
Bộn bề là chị hàng dang,
374 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bán rổ, bán rá, bán sàng, bán nia.
Nghênh ngang là chị hàng cua,
Hàng ếch nhấp nhỏm, người mua cũng nhiều
Hàng khoai đếm suốt tới chiều,
Người quen kẻ lạ, cũng đều ngợi khen.
5. Chổi ngoan
Sáng ra chổi đã quét nhà
Đến chiều chổi lại theo bà quét sân
Ước gì bé lớn thật nhanh
Để bé cùng chổi quét sân đỡ bà.
6. Đồng hồ
Đồng hồ treo, Lúc la lúc lắc!
Tích ta tích tắc! Ngày ngày đêm đêm.
Chỉ giờ, chỉ khắc...
Người đời nhờ tôi, Lúc làm lúc chơi
Có giờ, có giấc, Ngày thức đêm ngơi.
Lúc la lúc lắc! Tích ta tích tắc!
Tháng tháng năm năm, Chỉ giờ chỉ khắc...
Trời sinh ra người, Người sinh ra tôi
Tôi đã làm lụng, Người chớ biếng lười.
Lúc la lúc lắc! Tích ta tích tắc!
Kiếp kiếp đời đời! Chỉ giờ chỉ khắc.
7. Thả diều lên
Diều từ mặt đất, Diều cất mình lên
Đảo đảo nghiêng nghiêng, Rồi diều lên thẳng
Vượt ngọn tre cao, Diều lên, lên nữa
Gió thổi, dây run, Hay diều em thở?
Đồng giao 06: Bé tìm hiểu về Đồ vật
375
Vi vu! Vi vu!, Lưng trời sáo thổi
Giờ cao hơn núi, Diều em đứng chơi!
Diều em say ngắm, Đất nước khắp nơi
Kìa dòng sông lớn, Lấp lánh về xuôi
Kìa bao ngọn đồi, Sắn khoai xanh mượt
Với bao con đường, Tàu, xe xuôi ngược
Vi vu, vi vu..., Chiều xanh bát ngát
Gửi diều lên mây, Dây ơi, đừng đứt!
Mặt trời đã khuất, Thuyền nhỏ trăng lên
Gọi diều về đất, Nghỉ lấy sức thêm
Mai nối dài dây, Cho diều, diều nhớ
Để em cùng diều, Bay cao, cao nữa.
8. Vè con dao
Nhà anh bất phú bất bần
Có con dao đoản hộ thân tháng ngày
Con dao anh dày, Dài vừa năm tấc
Khi mài đã sắc, Phá lở rú rừng hoang
Cũng biện đủ cỗ cho làng, Cũng no ngày đủ tháng
Đèn có khêu mới rạng, Ngọc bất trác bất thành
Ngẫm như con dao anh, Nội trần gian không ai
có
Nội dưới trời không ai có, Con dao anh quay một
phát
Bằng rựa phát tối ngày, Than hai bồ đã đầy
Còn trong lò đang chứa, Kẻ đeo rìu đeo rựa
Thua dao anh liền liền, Than anh bán năm tiền
Than rựa rìu bốn rưỡi, Từ đám ma cho đến đám
cưới
376 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đến cả đám lợp nhà, Cũng mượn con dao ta
Chẳng sót nhà nào mà kể, Không cho thì ra tệ
Nói cái bụng hẹp hòi, Cầm lấy con dao rồi
Chỉ gật đầu gật cổ, Khen con dao chưa từng chộ
Hỏi con dao anh rèn, Độ bao nhiêu tiền?
Con dao tôi rèn, Gia Long trị vì khai sáng
Sắt tây năm lạng, Bạc mươi nén tiền công
Con dao tôi sắc vô cùng, Đốn trăm cây cũng ngã
Chặt ngàn cây cũng ngã, Cho nên thiên hạ
Đều rèn theo kiểu dao này, Trước dùng việc
hàng ngày
Sau vệ quốc, bình Tây, Chặt quân thù như chém
chuối.
Đồng giao 06: Bé tìm hiểu về Đồ vật
377
Chủ đề 07: Bé tìm hiểu về Con vật và thú
1. Ai làm gì đó?
Khù khà khù khò, Ai làm gì đó?
A! Là chú chó, Đang ngủ khò khò .
Cút ca cút kít, Ai làm gì đó?
A! Là chuột chít, Dùng răng cắn gỗ .
Hí hí ha ha, Ai làm gì đó?
A! Ra là bé, Đang cười rất to.
2. Bê là bê con
Bê là bê vàng, Bê đứng rền ràng
Bê đi với mẹ, Bê đừng chạy xuống bể
Bê đừng chạy lên ngàn
Mà cọp mang, Mà sấu nuốt
Đi tìm nơi cỏ tốt, Mê gặm cho ngon
Bê là bê con, Mê là bê vàng
…(bài hát vòng tròn)…
3. Cà cưỡng bay cao
Cà cưỡng bay cao, Chào mào bay thấp
Cu bay về ấp, Quạ bay về trời
Nghe tiếng chủ mời, Ra ăn thịt chuột
Thịt gà đang luộc, Thịt chuột đang hâm
Dọn thầy một mâm, Thầy ăn kẻo tối.
4. Chú rùa
Rì rà rì rà, Đội nhà đi chơi
Đến khi tối trời, Úp nhà lên ngủ
Khi mặt trời lú, Lại thò đầu ra
378 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Rì rà rì rà, Đội nhà đi chơi
…(bài hát vòng tròn)…
5. Chuyện nhà cóc
Ngày qua tháng lại, Vật đổi sao dời
Nòng nọc đứt đuôi, Nhảy lên mặt đất
Rõ ràng cóc thật, Chẳng phải trê nào!
Cả xóm xôn xao, Đồn đi khắp huyện
Cóc cha nghe chuyện, Tìm đến thử coi
Nhận rõ con rồi, Lại xin lỗi vợ:
Trăm nghìn lạy mợ vì trót quá ghen
Ở không trọn nghĩa.
6. Con chuồn chuồn
Chuồn chuổn chuồn chuồn!
Hết qua ngọn cỏ lại luồn cành cây
Hỏi đi đâu đấy hỡi mày?
Bảo cho ta biết, ta đây đỡ buồn.
Chuồn chuổn chuồn chuồn!
Hết qua ngọn cỏ lại luồn cành cây
Tôi đi đi khắp đó đây,
Bắt ruồi bắt muỗi cho khuây nỗi buồn
Chuồn chuổn chuồn chuồn!
Hết qua ngọn cỏ lại luồn cành cây
Thôi mày dừng cánh nghỉ bay,
Là là xuống với ta đây đỡ buồn
Chuồn chuổn chuồn chuồn!
Hết qua ngọn cỏ lại luồn cành cây
Bằng nay dừng cánh nghỉ bay,
Đồng giao 07: Con vật và loài thú
379
Một khi bị bắt tôi đây cũng buồn
Chuồn chuổn chuồn chuồn.
7. Con cóc chết
Cóc chết bao thuở nhái rầu
Ễnh ương lớn tiếng, nhái bầu dựa hơi
Cóc chết bỏ nhái mồ côi
Chẫu ngồi chẫu khóc: chàng ơi là chàng!
Ễnh ương đánh lệnh đã vang
Tiền đâu mà trả nợ làng ngóe ơi .
8. Con cóc kêu trời
Con cóc trèo trẹo kêu trời
Cúm núm gõ mõ than đời bất công
Nhái bầu lặn hụp phùng mang
Cá lóc phóng tới tôm càng thụt lui
Con mèo rửa mặt bùi ngùi
Con chó tức giận tới lui sủa hoài.
9. Con cóc là cậu ông Trời
Con cóc là cậu ông Trời
Hễ ai đánh nó thì trời đánh cho
Con cóc là cậu thầy nho
Hễ ai nuôi nó, trời cho quan tiền.
10.
Con cóc
Con cóc nó ngồi trong góc
Nó đưa cái lưng ra ngoài
Ấy là con cóc!
Con cóc nó ngồi nó khóc
380 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Nó đưa cái lưng ra ngoài
Ấy là cóc con .
11.
Con cua (1)
Chiều nay em đi câu cá
Về cho mà nấu canh chua
Ô kìa con cua, Có hai cái càng
Có tám cái que, Nó nâng cái bụng
Nó đi xàng xê, Em bắt nó về.
12.
Con cua (2)
Con cua hai càng, Con cua bò ngang
Nó đi rềnh ràng, Nó đi lang thang
Nó đi vô hang, Tìm đâu cho thấy.
13.
Con cua (3)
Con cua tám cẳng hai càng
Một mang hai mắt rõ ràng con cua.
14.
Con ếch
Ếch ở dưới ao
Vừa ngớt mưa rào, Nhảy ra bì bõm
Ếch kêu ộp ộp, Ếch kêu ặp ặp
Thấy bác đi câu, Rủ nhau trốn mau
Ếch kêu ộp ộp, Ếch kêu ặp ặp.
15.
Con gà trống
Nhà em có con gà trống
Mèo con và cún con
Gà trống gáy ò ó o!
Mèo con luôn rình bắt chuột
Đồng giao 07: Con vật và loài thú
381
Cún con chăm ngoan nhất nhà.
16.
Con kiến (1)
Con kiến mà leo cành đa
Leo phải cành cụt, leo ra leo vào
Con kiến mà leo cành đào
Leo phải cành cụt, leo vào leo ra
…(bài hát vòng tròn)…
17.
Con kiến (2)
Kiến càng kiến kệ, Kiến mẹ kiến con
Kiến ở trên non, Là con kiến nhót
Hay đi lót nhót, Là con kiến hôi
Chân vướng nhọ nồi, Là con kiến nhện
Vừa đi vừa liệng, Là con kiến bay.
18.
Con lợn, vịt, chim
Con lợn éc, Biết ăn không biết hát
Con vịt nâu, Cạp cạp không nên câu
Con chim nhỏ, Chăm bắt sâu trong vườn
Vui cùng hoa cùng lá, Cất tiếng hát véo von
Vui cùng hoa cùng lá, Cất tiếng ca vang lừng.
19.
Con mèo bắt chuột
Con mẻo, con mèo, con meo
Mày trèo cây duối, Mày nấp vô bụi
Mày lủi lên trên, Mày ngó sang bên
Mày co cái cẳng, Mày ngoằng cái đuôi
Mày chộp cái mồi, Chết cha con chuột.
382 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
20.
Con mèo trèo lên cây cau
Con mèo trèo lên cây cau
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà?
Chú chuột đi chợ đường xa
Mua mắm mua muối, giỗ cha chú mèo.
21.
Con mèo, chó, gà, chuột
Con mèo con chuột có lông
Ống tre có mắt, nồi đồng có quai
Con mèo con mẻo con meo!
Muốn ăn thịt chuột thì leo xà nhà
Con chó nhắn nhủ con gà
Đừng vào bới bếp đừng ra phá vườn
Con mèo đánh bể nồi rang
Con chó chạy lại, chịu mang lấy đòn
Con mèo mà trèo cây cau
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà
Chú chuột đi chợ đàng xa
mua mắm mua muối giỗ cha con mèo
Con mèo nằm bếp ro ro
Ít ăn nên mới ít lo, ít làm
Con ngựa đi Bắc về Nam
Mạnh ăn nên phải mạnh làm mạnh lo
Con mèo trèo lên cây vông
Con chó đứng dưới ngó mong con mèo
Mèo rằng, sao chó chẳng theo?
Lên đây mèo sẽ dạy leo cho mà
Con mèo, con chuột lom xom
Đồng giao 07: Con vật và loài thú
383
Để em tao ngủ bây dòm làm chi.
22.
Con ong
Con ong nó lượn vườn cà
Hỏi thăm em Lý có nhà hay không?
Em Lý mải miết theo ông
Tới ao rau muống, nên không có nhà.
23.
Con voi
Con vỏi con voi, Cái vòi đi trước
Hai chân trước đi trước, Hai chân sau đi sau
Còn cái đuôi đi sau rốt, Tôi xin kể nốt
Cái chuyện con voi, Con vỏi con voi
Cái vòi đi trước, Hai chân trước đi trước
…(bài hát vòng tròn)…
24.
Cua, cá, rùa, voi, chim
Con cua mà có hai càng
Đầu, tai không có bò ngang cả đời
Con cá mà có cái đuôi
Hai vây ve vẩy nó bơi rất tài
Con rùa mà có cái mai
Cái cổ thụt ngắn, thụt dài vào ra
Con voi mà có hai ngà
Cái vòi nó cuốn đổ nhà, đổ cây
Con chim mà có cánh bay
Bay cùng Nam, Bắc, Đông, Tây tỏ tường.
25.
Đỉa, gà...
Con đỉa đeo bà, Con gà cục tác
384 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Mỏ nhác cầm chèo, Con mèo cầm lái
Con rái chạy buồm, Con tôm tát nước.
26.
Gà con
Con gả con gà, Nó đỗ trên nhà
Bay ra đống rác, Cục ta cục tác
Nó nhảy vào buồng, Lên giường nó nghỉ
Hỡi thằng cu Tí, Lo đi đuổi gà
Cục ta cục tác
Con diều hung ác, Bay lượn trên đầu
Gà con ở đâu? Về mau mẹ ủ
Mẹ con đông đủ, Chẳng sợ diều hâu!.
27.
Gà, lợn, chó
Con gà cục tác lá chanh
Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi
Con chó khóc đứng khóc ngồi
Bà ơi đi chợ mua tôi đồng riềng.
28.
Kể cho bé nghe
Hay nói ầm ĩ, Là con vịt bầu
Hay hỏi đâu đâu, Là con chó vện
Hay chăng dây điện, Là con nhện con
Ăn no quay tròn, Là cối xay lúa
Mồm thở ra gió, Là cái quạt hòm
Không thèm cỏ non, Là con trâu sắt
Rồng phun nước bạc, Là chiếc máy bơm
Dùng miệng nấu cơm, Là cua là cáy
Chẳng vui cũng nhảy, Là chú cào cào
Đêm ngồi đếm sao, Là ông cóc tía
Đồng giao 07: Con vật và loài thú
385
Ríu ran cành khế, Là cậu chích choè
Hay múa xập xoè, Là cô chim trĩ...
29.
Kiến vàng
Tính tịch tình tang,
Bắt con kiến vàng, Buộc chỉ ngang lưng
Cho vào cái ống, Một đầu thì bưng
Đầu kia bôi mỡ, Kiến mừng kiến sang.
30.
Kỳ nhông
Kỳ nhông là ông kỳ đà
Kỳ đà là cha cắc ké
Cắc ké là mẹ kỳ nhông
Kỳ nhông là ông kỳ đà
…(bài hát vòng tròn)…
31.
Nghé con (1)
Nghé hành nghé hẹ
Có khôn theo mẹ, Có khéo theo đàn
Chớ có chạy quàng, Có ngày lạc mẹ
Việc nhẹ phần con, Kéo nỉ kéo non
Kéo đến quanh tròn, Mẹ con ta nghỉ.
32.
Nghé con (2)
Nghé hành nghé hẹ
Nghé chả theo mẹ, Thì nghé theo đàn
Nghé chớ đi càn, Kẻ gian nó bắt
Nó cắt mất tai, Nó nhai mất đầu
Còn đâu theo mẹ.
386 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
33.
Nghé con (3)
Nghé ơi, nghé ơi, Nghé cày thay mẹ
Một buổi hai đường, Nai buổi bốn đường
Cày dọc bừa ngang, Này sang ruộng rạ
Cày dọc nương khoai, Này hai nương đậu
Ơi nghé, ơi nghé.
34.
Nghé con (4)
Ông khách hỏi mua, Nhà ta chả bán
Ông khách hỏi gạn, Nhà ta chả cho
Cắt cỏ ăn no, Theo cày đỡ mẹ
Ơi con nghé nhỏ!
Lạc đàn theo chó, Lạc ngõ theo trâu
Nghe mẹ rống đâu, Đâm đầu mà nhảy?.
35.
Ngỗng và vịt
Ngỗng không chịu học, Khoe biết chữ rồi
Vịt đưa sách ngược, Ngỗng cứ tưởng xuôi
Cứ giả đọc nhẩm, Làm vịt phì cười
Vịt khuyên một hồi: Ngỗng ơi! Học! Học!.
36.
Nói khoác
Vào vườn xem khỉ hái hoa
Xem voi đánh sáp, xem gà nhuộm răng
Xuống sông xem cá đấu roi
Xem tôm quần thảo, xem trai trở mình
Bao giờ cho chuối có cành
Cho sung có nụ, cho hành có hoa
Bao giờ cho khỉ đeo hoa
Đồng giao 07: Con vật và loài thú
387
Cho voi đánh sáp, cho gà nhuộm răng.
37.
Sáo đậu lưng trâu
Thách anh trâu đấy, Đánh được sáo đen!
Anh quật đuôi lên, Sáo sà xuống đất
Anh quay sừng húc, Sáo lại lên lưng
Sáo mổ tứ tung, Là anh thua nhé!.
38.
Sên sển sền sên
Sên sển sền sên,
Mày lên công chúa, Mày múa tao xem,
Tao may áo đỏ, Áo đen cho mày!
Sên sển sền sên,
Thân mềm như bún, Râu dài rất ngông,
Cả ngày nằm không, Chui trong vỏ cứng!
Sên sển sền sên,
Vườn cây rộng hẹp, Nhà ở xấu đẹp,
Nhưng cứ loanh quanh, Dễ thành ngu dốt!
Sên sển sền sên,
Trời sinh cái mồm, Để nhấm để ăn,
Sao mày dấn thân, Toàn đi bằng miệng!
Sên sển sền sên,
Mày cố ngày đêm, Cân bằng sinh thái,
Thỉnh thoảng chút hài, Cho đời thoải mái!.
39.
Tò vò và con nhện
Tò vò mày nuôi con nhện
Mai sau nó lớn, nó quện nhau đi
Tò vò ngồi khóc tỉ ti
Nhện ơi nhện hỡi mày đi đàng nào?.
388 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
40.
Vè con chuột
Nghe vẻ nghe ve, Nghe vè con chuột
Cái đuôi thậm đuột, Như thể ống tre
Cái đuôi ngo ngoe, Ai thấy cũng sợ
Ban ngày thì dở, Núp bụi núp bờ
Tối tối trăng mờ, Rủ nhau đi cắn
Thấy lúa trổ trắng, Trong bụng rất mừng
Chỉ cắn cầm chừng, Mỗi ngày một mẩu.
41.
Vè con kiến
Ve vẻ vè ve, Tôi vè con kiến
Kiến lửa tập đoàn, kiến vàng ở ổ
Cao đầu lớn cổ, Thiệt là kiến hùm
Cắn chúng la um, Kiến kim, kiến nhọt
Nhỏ như con mọt, Thiệt là kiến hôi
Động trời nó sôi, Kiến cánh, kiến lửa
Bò ngang, bò ngửa, Kiến riện đơn chai
Bò dông, bò dài, Bò qua, bò lại
Kiến đực nói phải, Kiến cái làm khôn
Rủ nhau lên cồn, Xoi hang lạch cạch
Thuở xưa, trong sách, Bàn Cổ sở phân
Sanh ra chúng dân, Đỏ đen như kiến
Ấu tử làm biếng, Chẳng có mẹ cha
Không ai dạy la, Nên không biết sợ.
42.
Vè loài vật
Ve vẻ vè ve, Cái vè loài vật
Trên lưng cõng gạch, Là họ nhà cua
Nghiến răng gọi mưa, Đúng là cụ cóc
Đồng giao 07: Con vật và loài thú
389
Thích ngồi cắn chắt, Chuột nhắt, chuột đàn
Đan lưới dọc ngang, Anh em nhà nhện
Gọi kiểu tóc bện, Vợ chồng nhà sam
Rền rĩ kéo đàn, Đúng là anh dế
Suốt đời chậm trễ, Là họ nhà sên
Đêm thắp đèn lên, Là cô đom đóm
Gọi người dậy sớm, Chú gà trống choai
Đánh hơi rất tài, Anh em chú chó
Mặt hay nhăn nhó, Là khỉ trên rừng
Đồng thanh hát cùng, Ve sầu mùa hạ
Cho tơ óng ả, Chị em nhà tằm
Tắm nước quanh năm, Giống nòi tôm cá.
390 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chủ đề 08: Bé tìm hiểu về Thiên nhiên
1. Ba mươi ngày trăng
Mồng một lưỡi trai, Mồng hai lá lúa
Mồng ba câu liêm, Mồng bốn lưỡi liềm
Mồng năm liềm giật, Mồng sáu thật trăng
Mười rằm trăng náu, Mười sáu trăng treo
Mười bảy sảy giường chiếu
Mười tám rám trấu, Mười chín đụn dịn
Hăm mươi giấc tốt, Hăm mốt nửa đêm
Hăm hai hạ huyền, Hăm ba gà gáy
Hăm bốn ở đâu, Hăm nhăm ở đấy
Hăm sáu đã vậy, Hăm bẩy làm sao
Hăm tám thế nào, Hăm chín thế ấy
Ba mươi chẳng thấy mặt mày trăng đâu!.
2. Bắc thang hỏi trời
Mướn ông thợ mộc, Đủ đục đủ chàng
Làm một cái thang, Ba mươi sáu tấc
Bắc từ dưới đất, Lên hỏi ông trời
Trời cao hơn trán, Nước sáng hơn đèn
Kèn kêu hơn quyển, Biển rộng hơn sông.
3. Chú Cuội (1)
Bắc thang lên đến tận trời mây
Hỏi sao Cuội phải ấp cây cả đời?
Cuội nghe thấy nói Cuội cười,
Bởi hay nói dối nên ngồi ấp cây.
Đồng giao 08: Bé tìm hiểu về Thiên nhiên
391
4. Chú Cuội (2)
Thằng cuội ngồi gốc cây Đa
Để trâu ăn lúa gọi cha ời ời
Cha còn cắt cỏ trên trời
Mẹ còn cưỡi ngựa đi mời quan viên
Ông thời cầm bút cầm nghiên
Ông thời cầm liềm đi hái lá đa.
5. Chú Cuội (3)
Thằng cuội ngồi gốc cây Đa
Thò chân xuống giếng được ba đồng tiền
Một đồng mua trống, mua kèn
Một đồng mua mỡ đốt đèn thờ Vua
Một đồng mua mớ rau khoai
Thái ra cho nhỏ, thờ hai ông bà.
6. Hạt mưa
Tôi ở trên trời, Tôi rơi xuống đất
Tưởng rằng tôi mất, Chẳng hóa tôi không
Tôi chảy ra sông, Nuôi loài tôm cá
Qua làng qua xã, Theo máng theo mương
Cho người trồng rau, Thóc vàng chật cót
Cơm trắng đầy nồi, Vậy chớ khinh tôi
Hạt mưa, hạt móc.
7. Lụt...
Lụt to lút ngõ
Lụt nhỏ lút đồng, Lụt xép ướt lông,
Lụt ông ướt nhà, Lụt bà ướt bếp.
392 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
8. Ngày và đêm
Ban đêm oi bức mặt trời
Ban ngày mát mẻ trăng cười trên cao
Ban đêm nắng đỏ hồng hào
Ban ngày nhấp nháy ông sao đầy trời.
9. Ông Giăng
Ông Giẳng ông Giăng, Ông giằng búi tóc
Ông khóc ông cười, Mười ông một cỗ
Đánh nhau lỗ đầu, Đi cầu nhà Huyện
Đi kiện nhà quan, Đi bàn nhà phủ
Một lũ ông già, Mười ba ông điếc
Con diệc hai chân, Đưa giăng về giời.
10.
Ông Giăng
Ông Giẳng ông Giăng, Ông giằng búi tóc
Ông khóc ông cười, Ông lười đi trâu
Mẹ ông đánh đau, Ông ngồi ông khóc
Ông phóc xuống đây, Dung dăng dung dẻ.
11.
Ông Sấm ông Sét
Ông Sấm ông Sét, Ông hét đùng đùng
Ông nổ lung tung, Vỡ vung vỡ nồi
Vỡ cả bát đĩa nhà tôi, Tôi lôi ông ra đánh
Đánh một roi, Đánh hai roi
Ông trốn về trời, Ơi ông Sấm, ông Sét ơi!.
12.
Ông Sảo ông Sao
Ông Sảo ông Sao, Ông vào cửa sổ
Ông ở với tôi, Ông ngồi lên chiếu
Đồng giao 08: Bé tìm hiểu về Thiên nhiên
393
Tôi biếu củ khoai, Ông nhai nhóp nhép
Cái tôm cái tép, Ông ghém với rau
Ăn mau chóng lớn
Rồi ông ngồi dậy, Ông bay về trời.
13.
Thời tiết
Tháng Giêng động dài, Tháng Hai động tố
Tháng Ba nồm rộ, Tháng Tư nam non
Tháng Sáu nam dòn, Tháng Bảy mưa bãi
Tháng Tám mưa giông, Tháng Chín mưa ròng
Tháng Mười lụt lớn.
14.
Trăng sáng sân nhà em
Ông trăng tròn sáng tỏ, Soi rõ sân nhà em
Trăng khuya sáng hơn đèn
Ơi ông trăng sáng tỏ, Soi rõ sân nhà em...
Hàng cây cau lặng đứng, Hàng cây chuối đứng
im
Con chim quên không kêu, Con sâu quên
không kêu
Chỉ có trăng sáng tỏ, Soi rõ sân nhà em
Trăng khuya sáng hơn đèn
Ơi ông trăng sáng tỏ, Soi rõ sân nhà em.
15.
Trăng và đèn
Trăng khoe trăng tỏ hơn đèn
Sao trăng lại phải chịu luồn đám mây
Đèn khoe đèn tỏ hơn trăng
Đèn ra trước gió còn chăng hỡi đèn.
394 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
16.
Trời sáng
Sao hôm lóng lánh, Sao mai lóng lánh
Cuốc đã sang canh, Gà kia gáy rạng
Chích choè lìa tổ, Trời đã rạng đông.
395
Chủ đề 09: Bé tìm hiểu về Con người
1. Bà mụ nặn em bé
Một mụ già, Mười ba mụ trẻ
Nặn tai nặn mắt, Vẽ mặt vẽ mày
Dạy khóc dạy cười, Dặy ăn dạy bú
Dạy lẫy dạy bò, Giữ thóp đầu con trẻ
Cúng mụ ăn cữ.
2. Con gái đương thời
Con gái đương thời, Phải nơi thì đặt
Cái áo em mặc, Giăng mắc hoa hồng
Trong yếm đại hồng, Chuỗi xe con toán
Cái quai dâu chạm, Cơm đội lên đầu
Cái nhôi gắp dâu, Quấn vào đỏ chói
Cái miệng em nói, Có hai đồng tiền
Như cánh hoa sen, Giữa ngày mới nở
Mẹ em đi chợ, Có gánh có gồng
Anh đứng anh trông, Má hồng đỏ thắm
Anh đứng anh ngắm, Đẹp đẽ làm sao
Con cái nhà nao, Mà trông đẹp thía!.
3. Đẹp như tiên
Người đẹp như tiên
Tắm nước Đông Triền, cũng xấu như ma
Người xấu như ma
Tắm nước Đông Trà, lại đẹp như tiên
Người đẹp như tiên
Tắm nước đồng Triền, cũng xấu như ma.
396 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
…(bài hát vòng tròn)…
4. Nhân vật lịch sử
Gió đánh lung lay, Là vua Cao Tổ
Những người mặt rỗ, Là ông Tiêu Hà
Tính toán chẳng ra, Là thím Lý Bí
Những người vô ý, Là Hi Hắc Quang
Ăn no chạy quàng, Là ngươi Tào tháo
Không quần không áo, Là chú Trần Bình
Cái bụng tầy thình, Là anh Lưu Bị.
5. Nhân vật phim Tôn Ngộ Không
Bốn thầy trò lên núi thỉnh kinh
Cái bụng chình ình, Là Trư Bát Giới
Cái mặt phơi phới, Là quỷ Sa Tăng
Cái mặt lăng nhăng, Là Đường Tam Tạng
Cái mặt liều mạng, Là Tôn Ngộ Không
Cái mặt có lông, Là Tam Thái Tử
Cái mặt hung dữ, Là Hồng Hài Nhi
Ai cầm cái li, Là Quan Âm Bồ Tát
Ai cầm cái bát, Là Phật Tổ Như Lai
Ai mà hay sai, Là Ngọc Hoàng Thượng Đế.
6. Nhân vật trong phim Liên Xô
Ông già Khốt-ta-bít
Ăn mít ị ra dưa, Ăn dừa ị ra táo
Mua báo không biết xem,
Mua kem không biết mút
Mua bút không biết cầm
Đái dầm ra quần mới.
Đồng giao 09: Bé tìm hiểu về Con người
397
7. Nhân vật trong phim Mỹ
E… Ò... E...
Rô Be đánh đu (Robehut)
Tặc Giăng nhảy dù (Tarzan)
Ram Bô bắn súng (Rambo)
Bắn ngay con ma nào đây
Thằng Tây hết hồn, cả làng cùng chạy.
8. Ông Lang và ông Linh
Ông Lảng ông Lang
Ra đứng đầu làng, lại gặp ông Linh
Ông Lỉnh ông Linh
Ra đứng đầu đình, lại gặp ông Lang
Ông Lảng ông Lang
…(bài hát vòng tròn)…
9. Vè cô ế chồng
Ống tre khô người ta còn chuộng
Bậu lỡ thời như ruộng bỏ hoang
Ruộng bỏ hoang người ta còn cấy
Bậu lỡ thời như giấy trôi sông
Giấy trôi sông người ta còn vớt
Bậu lỡ thời như ớt chín cây
Ớt chín cây người ta còn hái
Bậu lỡ thời như nhái lột da
Nhái lột da người ta còn xáo
Bậu lỡ thời như áo vá vai
Áo vá vai người ta còn bận
Bậu lỡ thời như rận cắn đêm
398 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Rận cắn đêm người ta còn bắt
Bậu lỡ thời như giặc Hà Tiên
Giặc Hà Tiên người ta còn đánh
Bậu lỡ thời như cánh chim bay
Cánh chim bay người ta còn bắn
Bậu lỡ thời như rắn cụt đuôi
Rắn cụt đuôi người ta còn sợ
Bậu lỡ thời như nợ kéo lôi
Nợ kéo lôi người ta cò trả
Bậu lỡ thời như trã nấu ăn
Trã nấu ăn người ta còn rửa
Bậu lỡ thời như lửa cháy lan
Lửa cháy lan người ta còn tưới
Bậu lỡ thời như lưới giăng ngang
Lưới giăng ngang người ta còn cuốn
Bậu lỡ thời ai muốn nà ưng.
Đồng giao 09: Bé tìm hiểu về Con người
399
Chủ đề 10: Bé tìm hiểu về Công việc và lao động
1. Bé làm nghề gì?
Bé chơi làm thợ nề, Xây bao nhiêu nhà cửa
Bé chơi làm thợ mỏ, Làm ra thật nhiều than
Bé chơi làm thợ hàn, Nối nhịp cầu đất nước
Bé chơi làm thầy thuốc, Khám bệnh cho mọi
người
Bé chơi làm cô nuôi, Đút cơm cho cháu bé
Một ngày ở nhà trẻ, Bé làm bao nhiêu nghề
Chiều mẹ đến đón về, Bé lại là cái Cún.
2. Cắt may
Sớm mai anh đi chợ Gò Vấp
Mua một xấp vải đem về
Cho con hai nó cắt, Con ba nó may
Con tư nó đột, Con năm nó viền
Con sáu đơm nút, Con bảy vắt khuy
Anh mới bước cẳng ra đi
Con tám nó níu, Con chín nó trì
Bớ em mười ơi, Sao em người ơi
Sao em để vậy, Còn gì áo anh.
3. Dệt vải cho bà
Rềnh rềnh ràng ràng, Ba gang chiếu trải
Xích lại cho gần, Một người hai chân
Hai người bốn chân, Ba người sáu chân,
Bốn người tám chân, Năm người mười chân
Chân gầy chân béo, Chân nào khéo léo
Dệt vải cho bà, Vải hoa vải trắng
400 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Đến mai trời nắng, Đem vải ra phơi
Đến mốt đẹp trời, Đem ra may áo
Rềnh rềnh ràng ràng, Ba gang chiếu trải
…(bài hát vòng tròn)…
4. Dệt vải
Dích dắc dích dắc
Khung cửi mắc vo, Xâu go từng sợi
Chân mẹ đạp vội, Chân mẹ đạp vàng
Mặt vải mịn màn, Gánh ì gánh nặng
Đến mai trời nắng, Đem ra chợ phơi
Đến mốt đẹp trời, Đem ra may áo
Dích dắc dích dắc.
5. Đi ở đợ
Tóc quăn chải lược đồi mồi
Chải đứng chải ngồi, quăn vẫn hoàn quăn
Nên thì tớ ở tớ ăn
Không nên tớ giã đầu quăn tớ về
Tháng năm công việc ê hề
Thằng ở ra về, chủ phải cưỡi trâu
Giã ơn chúng bạn chăn trâu
Tớ về đồng bãi hái dâu chăn tằm
Tớ ở chưa được nửa năm
Chủ nhà mắng tớ, tớ nằm không yên
Tớ ở thì tớ lấy tiền
Làm chi thiểu não, làm phiền tớ thay
Chửa sáng dắt trâu đi cày
Dọn bờ cuốc góc nửa ngày chưa tha:
Đồng giao 10: Công việc và lao động
401
Bờ lớn con hãy cuốc ra
Bờ bé đắp lại cho bà, con ơi!
Việc làm khắp chốn cùng nơi
Giục đi cắt cỏ, vai tôi đã mòn
Đi thì lội suối trèo non
Cắt được gánh cỏ đã mòn đôi vai
Về nhà xay đỗ, cạo khoai
Xay thóc, giã gạo canh hai chưa nằm
Gà kia mày gáy chiêu đăm
Để chủ tao nằm, tao ngủ chút nao
Bờ chuôm cho chí bờ ao
Mướn được thằng ở, nhẽ nào, con ơi!
Chúa ăn rồi chúa lại ngồi
Bắt thằng con ở dọn nồi, dọn niêu
Ngày trước còn thí yêu yêu
Về sau chửi mắng ra chiều tốn cơm
Trước kia còn để cho đơm
Sau thì giật lấy: Tao đơm cho mày!
Tôi đơm một đũa thì đầy
Chúa đơm ba đũa chẳng đầy xung quanh
Thằng ở câu được mè ranh
Nạc chúa ăn hết, để dành xương cho
Chúa giai là chúa hay lo
Đêm nằm cắt việc ra cho mà làm
Chúa gái là chúa ăn tham
Đồng quà tấm bánh đút nơm trong buồng
Ăn rồi chết nứt, chết trương
Chẳng nhớ thằng ở, chẳng thương con đòi
402 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ba năm cho được cái khố lụa chồi
Đầu bằng chiếc đũa, cái đuôi thằn lằn
Ra đường chẳng dám ở trần
Thấy chúng, thấy bản, hổ thân, hổ đời!
Mẹ tôi sinh một mình tôi
Tôi ở nhà người, chịu đắng chịu cay
Đắng cay thì mặc đắng cay
Tôi ở năm ngoái, năm nay tôi về
Giã ơn cái rổ, cái sề
Nửa đêm gà gáy, tao về nhà tao
Giã ơn cái cọc cầu ao
Nửa đêm gà gáy, cho tao có mày.
6. Đi rừng
Tay cầm con dao
Làm sao cho sắc, Để mà dễ cắt
Để mà dễ chặt, Chặt lấy củi cành
Trèo lên rừng xanh, Chạy quanh sườn núi
Một mình thui thủi, Chặt cây chặt củi
Tìm chốn mà ngồi, Ngồi mát thảnh thơi
Kìa một đàn chim, Ở đâu bay đến
Ở đâu bay lại, Con đang cắn trái
Con đang tha mồi, Qua lối nọ nó ăn
Cái con hươu kia, Mày đang ăn lộc
Lộc vả, lộc sung, Mày trông thấy tớ
Tớ không đuổi mày, May qua lối nọ làm chi?.
7. Gấu đen
Gấu đen chụp ảnh, Gửi tặng bạn thân
Đồng giao 10: Công việc và lao động
403
Gấu trắng, thợ giỏi, Tách cái, chụp xong
Lúc nhận ảnh xem, Gấu đen trợn mắt:
- Sao mình bé choắt, Lại cụt cả chân!
Chụp chẳng nên thân, Này đây, trả cậu!.
8. Má sinh mình
Con chim se sẻ, Nó đẻ cột đình
Bà ngoại sinh má, Má sinh mình
Em biết không em?.
9. Mười ngón tay
Mười ngón tay
Ngón đi cày, Ngón tát nước
Ngón cầm lược, Ngón chải đầu
Ngón đi trâu, Ngón đi cấy
Ngón cầm bay, Ngón đánh cờ
Ngón chèo đò, Ngón dò biển
Tôi ngồi đếm, mười ngón tay.
10.
Mười tay đẹp
Một tay đẹp, Hai tay đẹp, Ba tay đẹp
Tay dệt vải, Tay vãi rau
Tay buông câu, Tay chặt củi
Tay đắp núi, Tay đào sông
Tay cạo lông, Tay mổ lợn
Tay bắt vượn, Tay bắt voi
Tay bẻ roi, Tay đánh hổ.
11.
Pháp đánh Đà Nẵng
Thần công nó bắn, Đạn nổ đùng đùng
404 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Nó bắn lung tung, Vào thành Đà Trấn
Cho quân xâm lấn, Đổ bộ Sơn Trà
Lệnh ông đại tá, Đánh giáp lá cà
Tây chết bề bộn, Năm tàu lồng lộn
Nó nã thần công, Đạn nổ đùng đùng
Bốn phương tám hướng, Lính triều hoảng vía
Bỏ chạy tứ tung, Quan tướng đều lo
Mấy dãy quán kho, Cũng đều bỏ chạy.
12.
Phụ đồng, phụ chổi
Phụ đồng, phụ chổi, Thổi lổi mà lên
Ba bề, bốn bên, Đồng lên cho chóng
Nhược bằng cửa đóng, Phá ra mà vào
Cách sông, cách ao, Cũng vào cho lọt
Cái roi von vót, Cái vọt cho đau
Hàng trầu, hàng cau, Là đồ cúng Phật
Hàng chuối, hàng mật, Hàng kẹo mạch nha
Hàng hương, hàng hoa, Của cô bán quế
Vừa đi, vừa tế, Một lũ học trò
Người cầm quạt mo, Phụ đồng, phụ chổi.
…(bài hát vòng tròn)…
13.
Ru con ngủ... để mẹ...
Ru con, con ngủ cho lâu
Để mẹ đi cấy ruộng sâu lâu về
Ru con, con ngủ cho mê
Mẹ còn lo chuyện lê thê kéo cày
Ru con, con ngủ cho say
Mẹ còn vất vả chân tay ngoài đồng
Đồng giao 10: Công việc và lao động
405
Ru con, con ngủ cho nồng
Mẹ còn nhổ mạ trả công cho người
Ru con, con ngủ con cười
Để mẹ dệt vải cho người nhuộm nâu
Cắt quần cắt áo mẹ khâu
Để cha con mặc dãi dầu mùa chiêm.
14.
Ù à ù ập
Bắt chập lá tre, Bắt đè lá muống
Bắt cuống lên hoa, Bắt gà mổ thóc
Bắt học cho thông, Cày đồng cho sớm
Nuôi lợn cho chăm, Nuôi tằm cho rỗi
Dệt cửi cho mau, Nuôi trâu cho mập
Ù à ù ập.
406 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chủ đề 11: Bé tìm hiểu về Địa danh đất nước
1. 36 phố cổ Hà Nội
Rủ nhau chơi khắp Long Thành
Đủ ba mươi sáu phố Hàng chẳng sai:
Hàng Bồ, Hàng Bạc, Hàng Gai
Hàng Buồm, Hàng Thiếc, Hàng Bài, Hàng Khay
Mã Vĩ, Hàng Ðiếu, Hàng Giày
Hàng Lờ, Hàng Cót, Hàng Mây, Hàng Ðàn
Phố Mới, Phúc Kiến, Hàng Than
Hàng Mã, Hàng Mắm, Hàng Giang, Hàng Ðồng
Hàng Muối, Hàng Nón, Cầu Ðông
Hàng Hòm, Hàng Ðậu, Hàng Bông, Hàng Bè
Hàng Thùng, Hàng Bát, Hàng Tre
Hàng Vôi, Hàng Giấy, Hàng The, Hàng Gà
Quanh đi đến phố Hàng Da
Trải xem phường phố thật là vui thay.
2. Bạc Liêu
Lục tỉnh có hạt Ba Xuyên
Bạc Liêu chữ đặt, bình yên dân rày
Mậu Thìn vốn thiệt năm nay
Một ngàn hai tám, tiếng rày nổi vang
Phong Thạnh vốn thiệt tên làng
Giá Rai là quận, chợ làng kêu chung
Anh em Mười Chức công khùng
Bị tranh điền thổ, rùng rùng thác oan.
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
407
3. Bến Tre
Bến Tre nước ngọt lắm dừa
Ruộng vườn mầu mỡ, biển thừa cá tôm
Sầu riêng, măng cụt Cái Mơn
Nghêu sò Cồn Lợi, thuốc ngon Mỏ Cày
Xoài chua cam ngọt Ba Lai
Bắp thì Chợ Giữa
Mắm bàm ven bãi phù sa Giồng Khoa
Bà Hiền, Tân Thủy hằng hà cá tôm.
4. Bình Định (1)
Ai về Tuy Phước ăn nem
Ghé thăm Hưng Thạnh, mà xem tháp Chàm
Bình Định có núi vọng phu
Có Đầm Thị Nại, có cù lao Xanh
Em về Bình Định cùng anh
Được ăn bí đỏ, nấu canh nước dừa.
5. Bình Định (2)
Mãng vui Hương Thủy, Ngự Bình
Ai vô Bình Định với mình thì vô
Chẳng lịch bằng đất kinh đô
Nhưng Bình Định không đồng khô cỏ cháy
Hai dòng sông chảy, ba dãy non cao
Biển đông sóng vỗ dạt dào
Tháp xưa làm bút ghi tiếng anh hào vào mây
xanh.
6. Bình Phước
Ngó lên Vĩnh Tùng thấy cây sao trăm thước
408 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Nhìn về Bình Phước thấy sóng nước lao xao
Anh thương em ruột thắt gan bào
Biết em có thương lại chút nào anh không?.
7. Bồ Đề
Rủ nhau lên núi hái chè
Hái dăm ba mớ xuống khe ta ngồi
Ta ngồi cho ráo mồ hôi
Xuống sông tắm mát, thảnh thơi ta về
Ta về thăm quán thăm quê
Thăm chợ Bồ Đề, thăm giếng Ô Long
Bồ Đề họp chợ mồng mười
Trên đánh cờ người, dưới thổi cơm thi
Ba bốn năm nay anh dở việc gì?
Để em bắt chạch, thổi cơm thi một mình.
8. Bù Nâu Đanh Xá Quyển Sơn
Nhất cao là ngọn núi Vồng
Nhất rộng làng Quyển, nhất đông chợ Giầu
Nhất đẹp con gái Bù Nâu
Chua ngoa Đanh Xá, cơ cầu Quyển Sơn.
9. Cà Mau và Đồ Sơn
Chưa đi chưa biết Cà Mau
Đi rồi mới biết đâu hơn cà nhà
Cà nhà tuy có hơi già
Nhưng là cà chậm, hơn là Cà Mau
Chưa đi chưa biết Đồ Sơn
Đi rồi mới biết không hơn đồ nhà
Đồ nhà tuy có hơi già
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
409
Nhưng là đồ thật, hơn là Đồ Sơn.
10. Chợ Đồng Xuân (1)
Hà Nội như động tiên sa
Sáu giờ máy hết, đèn xa đèn gần
Vui nhất là chợ Đồng Xuân
Thức gì cũng có xa gần bán mua
Giữa chợ có anh hàng dừa
Hàng cam, hàng quít, hàng dưa, hàng hồng
Ai ơi! đứng lại mà trông
Hàng vóc, hàng nhiễu thong dong nượp nà
Cổng chợ có chị hàng hoa
Có người đổi bạc, chạy ra chạy vào
Lại thêm sực tắc bán rao
Kẹo cau, kẹo đạn, miến xào, bún bung
Lại thêm bánh rán, kẹo vừng
Trước mặt bún chả, sau lưng bánh giò
………
Thơm ngát là chị hàng hương
Tanh ngắt hàng cá, phô trương hàng vàng
Lôi thôi là chị hàng giang
Bán rổ, bán xảo, bán sàng, bán nia
Thưỡi môi là chị hàng thìa
San sát hàng bát, nhiều bề long đong
Đỏ đon như chị hàng hồng
Hàng cam, hàng quít, bưởi bòng thiếu chi
Trống quân, cò lả sót gì
Mỗi người một vẻ ai thì kém ai
410 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Lại thêm cạo mặt ngoáy tai
Lại thêm ngoài chợ có người họa tranh
Ngoài ra cải, diếp, răm, hành
………
Nhảy nhót hàng ếch ai mua được rày
Có người xem tướng xem tay
Chầu văn, đồng bóng, ốp ngay tức thời
Thôi thì đủ thức, đủ người
Ồn ào, nhộn nhịp, nói cười chen vai
Có anh bán thuốc cũng hay
Mồm rao liến láu, bệnh khỏi ngay tức thời
Lại còn kẻ cắp như rươi
Hở cơ chốc lát, tiền ôi mất rồi
Dậm chân xuống đất kêu trời
Phú-lít (Police) có đến cũng thôi đi đời
Tối đến đuổi chợ mình ơi!
Quá năm giờ rưỡi hết người bán mua.
11. Chợ Đồng Xuân (2)
Vui nhất là chợ Đồng Xuân
Mùa nào thức ấy xa gần bán mua
Cổng chợ có anh hàng dừa
Hàng cau, hàng quít, hàng mơ, hàng đào
Xăm xăm anh mới bước vào
Thấy anh hàng thuốc hút vào say sưa
Nứt nẻ thì anh hàng na
Chua chát hàng sấu, ngọt nga hàng đường
Thơm ngát thì chị hàng hương
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
411
Tanh ngắt hàng cá, phô trương hàng vàng
Sộc sệch thì anh hàng giang
Cả rổ lẫn thúng, cả sàng lẫn nia
Sọ sẹ thì anh hàng thìa
Cả bát lẫn đĩa, nhiều bề ung dung
Trông lên thấy dãy hàng cà
Bánh đúc, bánh đậu, bánh đa, xôi vò
Trông lên thấy dãy thịt bò
Chú bồi, chú khách đợi chờ bán mua
Trông lên thấy dãy hàng cua
Em xách một rỏ, anh mua mấy hào?
Trông lên dãy phố Hàng Đào
Miệng chào hớn hở, anh vào cùng em.
12. Chợ Sài Gòn
Chợ Sài Gòn bán đá
Chợ Rạch Giá bán xi măng
Gặp nhau đây mới biết rằng còn
Năm thìn bão lụt, khóc mòn con ngươi.
13. Chợ Viềng
Mồng một chơi cửa chơi nhà
Mồng hai chơi xóm, mồng ba chơi đình
Mồng bốn chơi chợ Quả Linh
Mồng năm chợ Trịnh, mồng sáu chợ Côi
Qua ngày mồng bảy nghỉ ngơi
Bước sang mồng tám đi chơi chợ Viềng
Chợ Viềng năm mới có phiên
Cái nón em đội cũng tiền anh mua.
412 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
14. Chùa Keo
Bà phải có ông, chồng phải có vợ
Giàu thì một lọ, khó thì một niêu
Dù cho cha đánh mẹ treo
Cũng không bỏ được, Chùa Keo ngày rằm.
15. Cửa Đại
Sông Cửa Đại hai chiều nước chảy
Gái Bình Đại chẳng ngại gian nan
Quý thay những tấm lòng vàng
Làm ăn chất phác, đảm đang mọi điều.
16. Ða Bút
Muốn ăn cơm trắng, cá thèn
Thì về Ða Bút đi rèn với anh
Một ngày ba bữa cơm canh
Tối về quạt mát cho anh ngồi rèn.
17. Đà Nẵng đánh Pháp
Thần công nó bắn, Đạn nổ đùng đùng
Nó bắn lung tung, Vào thành Đà Trấn
Cho quân xâm lấn, Đổ bộ Sơn Trà
Lệnh ông đại tá, Đánh giáp lá cà
Tây chết bề bộn, Năm tàu lồng lộn
Nó nã thần công, Đạn nổ đùng đùng
Bốn phương tám hướng, Lính triều hoảng vía
Bỏ chạy tứ tung, Quan tướng đều lo
Mấy dãy quán kho, Cũng đều bỏ chạy.
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
413
18. Đà Nẵng (1)
Kể từ đồn Nhứt kể vô,
Liên Chiểu, Thủy Tú, Nam Ô, xuống Hàn
Hà Thân, Quán Cái, Mân Quang
Miếu Bông, Cẩm Lệ là đàng vô ra
Ngó lên chợ Tổng bao xa
Bước qua Phú Thượng, Ðai la, Cồn Dầu
Cẩm Sa, Chợ Vãi, Câu Lâu
Ngó lên đường cái, thấy cầu Giáp Năm
Bây chừ, thiếp viếng, chàng thăm
Ở cho trọn nghĩa, cắn tăm nằm chờ.
19. Đà Nẵng (2)
Ngó lên Đất Đỏ nhiều bắp, nhiều khoai
Ngó xuống Đồng Dài nhiều mía, nhiều tranh
Ngó vô Đồng Cọ nhiều lúa bạch canh, áo già
Mỹ Phong, Mỹ Thuận, Mỹ Hòa
Phú Điền, Phú Cốc thiệt là nhiều cau.
20. Đặc sản miền trung
Xoài Đá Trắng, Sắn Phương Mai
Nhất gái La Hai, Nhì trai Đồng Cọ
Yến Sào Hòn Nội, Vịt lộn Ninh Hòa
Tôm hùm Bình Đa, Kỳ nam Vạn Giả
Sò huyết Cam Ranh, Nai khô Diên Khánh
Yến sào Vinh Sơn, Cửu Khổng Cửa Ròn
Nam Sâm Bố Trạch, Cua gạch Quảng Khê
Sò nghêu quán Hàu, Rượu dâu Thuận Lý
Yến sào Hòn Nội, Vịt lội Ninh Hòa
414 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Tôm hùm Bình Ba, Nai khô Diên Khánh
Cá tràu Võ Cạnh, Sò huyết Thủy Triều
Đời anh cay đắng đã nhiều
Về đây ngon sớm, ngọt chiều với em.
21. Đặc sản ven đô Hà Nội (1)
Làng Mui thì bán củi đồng
Nam Dư mía mật giầu lòng ăn chơi
Thanh Trì buôn bán mọi nơi
Đồng Nhân, Thúy Ải là nơi chăn tằm
Làng Mơ thì bán rượu tăm
Sở Lờ cua ốc quanh năm đủ đời.
22. Đặc sản ven đô Hà Nội (2)
Nhật Tân đào nở tưng bừng
Làng Quảng bánh mật, bánh chưng rãi đầy
Tây Hồ xách bị cả ngày
Nghi Tàm chặt rẽ được ngay quan tiền
Yên Phụ buôn trám dưới thuyền
Xuống đò phố Mới, bán than quạt trà
Làng Võng bán lợn, bán gà
Làng Thụy nấu rượu la cà cả đêm
Làng Hồ làm giấy thực nền
Chợ Bưởi lại có cô tiên bán hàng
Làng Sài dệt lĩnh quay tơ
Làng Sở chi có xuống hồ quanh năm.
23. Đặc sản ven đô Hà Nội (3)
Quê ta đẹp quất Tây Hồ
Tơ vàng kén mượt đầy bồ Tứ Liên
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
415
Hữu Hưng dệt lụa hoa hiên
Cò bay bướm lượn, in trên lụa đào
Cam Canh, bưởi Mỗ ngọt ngào
Mát lòng cải bắp, su hào Trung Kiên
Mình về Nguyên Xá mà xem
Vườn hồng trĩu quả, chuối nêm kín làng
Mễ Trì thơm gạo tám xoan
Dự hương, gié cánh thóc vàng như tơ
Gửi người dệt bộ bài thơ
Phùng Khoang gấm đẹp còn chờ tay ta
Cốm Vòng nức tiếng gần xa
Cau non Dịch Vọng, tiếng gà thôn Viên
Xuân La lợn béo bao đàn
Trắng phau cá lội, dịu vàng khoai tây
Mình về ta nắm lấy tay
Ta dặn câu này mình chớ có quên
Khỏa chèo mình ngược bến Chèm
Viếng Lý Ông Trọng, hoa chen mái đình
Giò Chèm ai gói xinh xinh
Nắm nem làng Vẽ, đậm tình quê hương
Chuối Sù mập quả trăm vườn
Sang thu hương chuối quện hương cốm Vòng
Hoa đào dệt lối Nhật Tân
Yêu quê hoa nở đầy sân lụa đào
Ở đâu hợp tác công cao
Rẽ vào Quảng Bá xem nào đâu đây?
Nhìn xem quang cảnh Hồ Tây
Đẹp màu tranh mới xuân sang quê nhà
416 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
An Phú dẻo kẹo mạch nha
Lợn hồng da mượt như là trong tranh
Ở đâu thơm húng thơm hành
Có về làng Láng cho anh theo cùng
Theo ai vai gánh vai gồng
Rau xanh níu gót, bóng lồng sông Tô
Trời cao lồng lộng sao cờ
Phi lao vi vút đôi bờ Nhuệ Giang
Chập chùng nhà máy công trường
Đỏ tươi mái ngói, mây vờn khói bay
Lòng ta như tỉnh như say
Một miền cảnh thắm ngoại ô Long Thành.
24. Đặc sản ven Sông Hồng
Ngồi vui kể chuyện quê nhà
Rau tươi quả ngọt đồng ta ngoại thành
Làng Đăm cải biếc màu xanh
Làng Hàn cà bát trĩu cành xum xuê
Rau thơm đất Láng quen nghề
Hành tươi Mai Động, Yên Khê đầy đồng
Bắp cải Phù Dực sớm trồng
Yên Mỹ nổi tiếng cà hồng xưa nay
Yên Viên có món măng tây
Lại thêm cải tiếu ngọt thay hỡi mình!
Nhất cay là giống ớt Đình
Nhất thơm là mướp làng Quỳnh, làng Mai
Su hào Quảng Bá hơn ai
Hoa lơ Phú Diễn chen vai trắng ngần
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
417
Bí xanh, bí đỏ đầy đồng
Cổ Loa, Tầm Xá, Nam Hồng chứ đâu?
Khoai tây mời tới làng Ngâu
Thôn Quang dưa chuột, giữ mầu quê hương
Vùng rau đã kể tỏ tường
Bây giờ đất quả đưa đường vào thăm
Cam Canh, bưởi Cáo, vải Bằng
Tiếng đồn xưa vẫn còn vang quê nhà
Chuối Giang Biên, chuối Trung Hà
Sông Hồng, sông Đuống phù sa đắp bồi
Cổ Loa mít chín thơm trời
Thành Tiên lại có trám bùi trên cây
Song mai Đông Mỹ quý thay
Rừng dừa Hải Bối vùng này tiếng tăm
Rồi đây ghé xuống phí tây
Dâu tây Dịch Vọng, đáng tiền mình ơi!
Nghi Tàm lắm táo, nhiều roi
Ổi ngon Quảng Bá, Quỳnh Lôi mời vào
Trung Hà đã quý chanh đào
Lại sai đu đủ ngọt ngào quê ta
Mấy vần chắp nhặt nôm na
Hoa thơm, quả ngọt ai mà chẳng yêu
Mình về ươm hạt cho nhiều
Chiết cành gây giống, sớm chiều ta sang
Trồng cây cho rợp đường làng
Xe rau chạy giữa hai hàng cây xanh
Rau tươi, quả ngọt ngoại thành
Bốn mùa xanh bãi, đỏ cành quê hương.
418 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
25. Đại Từ - Vũ Nhai
Những người lải nhải lai nhai
Không ở Vũ Nhai, cũng ở Đại Từ
Những người lử khử lừ khừ
Không ở Đại Từ, cũng ở Vũ Nhai
…(bài hát vòng tròn)…
26. Đinh Hòa - Nhượng Bạn
Ai về nhớ vải Đinh Hòa
Nhớ cau Hổ Bái, nhớ cà Đan Nê
Nhớ dừa Quảng Hán, Lựu Khê
Nhớ cơm chợ Bản, thịt dê Quán Lào
Ai về Nhượng Bạn thì về
Gạo nhiều, cá lắm, dễ bề làm ăn.
27. Đồng Đăng - Xứ Lạng
Cái cò bay bổng bay cao
Bay từ cửa phủ, bay vào Đồng Đăng
Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa
Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh
Ai lên xứ Lạng cùng anh
Bõ công bác mẹ sinh thành ra em
Tay cầm bầu rượu nắm nem
Mảng vui quên hết lời em dặn dò
Gánh vàng đi đổ sông Ngô
Đêm nằm tơ tưởng đi mò sông Thương
Vào chùa thắp một nén hương
Tay khấn tay vái bốn phương chùa này
Chùa này có một ông thầy
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
419
Có hòn đá tảng, có cây ngô đồng
Cây ngô đồng không trồng mà mọc
Rễ ngô đồng xẻ dọc xẻ ngang
Quả dưa gang, trong xanh ngoài trắng
Quả mướp đắng, ngoài trắng trong vàng
Ước gì anh gặp được nàng
Để em làm vợ hai đàng lên duyên.
28. Gia Lâm
Gia Lâm có đất Cổ Bi
Muôn đời cảnh đẹp còn ghi rành rành
Chín mươi chín núi chung quanh
Ở giữa hồ tả, bên thành hồ sen
Cửa tả, cửa hữu, cửa tiền
Ngũ Hồ, Tam Đảo ở trên Trầu Quỳ
Cầu Lòn đường cái quan đi
Hậu miếu, hậu phủ còn ghi rõ truyền
Này điện Cần Chánh, Kính Thiên
Voi đá, sấu đá hai bên sân rồng
Lại thêm hổ đá ngự phòng
Đủ nền dinh thự khắp trong nội thành
Tương truyền đây đất đế kinh
Bao nhiêu cảnh đẹp lừng danh trong ngoài.
29. Giỗ Tổ Hùng Vương (1)
Ai lên Phú Thọ thì lên
Lên non cổ tích, lên đền Hùng Vương
Đền này, thờ tổ Nam Phương
Quy mô trước đã sửa sang rõ ràng
420 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ai ơi! nhận lại cho tường
Lối lên đền Thượng, sẵn đường xi măng
Lên cao chẳng khác đất bằng
Đua nhau lũ lượt lên lăng vua Hùng.
30. Giỗ Tổ Hùng Vương (2)
Ai về Phú Thọ cùng ta
Vui ngày giỗ Tổ tháng ba mồng mười
Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ về giỗ Tổ mồng mười tháng ba.
31. Giỗ Tổ Hùng Vương (3)
Đu tiên mới dựng năm nay
Cô nào hay hát, kỳ này hát lên
Tháng ba nô nức hội đền
Nhớ ngày giỗ Tổ, bốn nghìn năm nay
Dạo xem phong cảnh trời mây
Lô, Ðà, Tam Ðảo cũng quay đầu về
Khắp nơi con cháu ba kỳ
Kẻ đi cầu phúc, người đi cầu tài
Sở cầu như ý ai ơi!
Xin rằng nhớ lấy, mồng mười tháng ba.
32. Hà Đông
Bên đây sông có lập cái huyện Hà Đông
Bên kia sông có lập một cái chùa Tây Thiên
Huyện Hà Đông có Quan Công ngồi xử kiện
Chùa Tây Thiện có lắm kẻ tu hành
Cây khô tuốt lá bẻ nhành
Anh không bỏ bậu, bậu đành bỏ anh.
421
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
33. Hà Thành (Hà Nội) (1)
Bắc Kỳ vui nhất Hà Thành
Phố phường sầm uất, văn minh rợp trời
Thanh tao lịch sự đủ mùi
Cao lâu rạp hát, vui chơi đủ đầy
Đâu đâu, nam bắc đông tây
Thăng Long thắng địa, xưa nay tiếng đồn
Cũ thời ba sáu phố phường
Ngày nay mở rộng, tới hàng vài trăm
Người đi, xe chạy ầm ầm
Đua chen thương mại, bội phần hơn xưa
Nhất vui là cảnh Bờ Hồ
Hàng Đào, Hàng Bạc, Hàng Bồ, Hàng Ngang
Mã Mây, Phố Mới, Hàng Vàng
Đồng Xuân, Hàng Giấy, Hàng Buồm, vui thay!
.........
Ấy là kể những phố to
Còn như Hàng Quạt, Hàng Lờ, Hàng Da
Cửa Nam, Hàng Lọng, Phố Ga
Hà Trung, Ngõ Trạm, Hàng Gà, Cửa Đông
Hàng Cân, Hàng Cót, Hàng Đồng
Hàng Mụn, Hàng Bát, Hàng Bông, Hàng Bài
Hàng Cau, Hàng Bột, Hàng Khoai
Hàng Nâu, Hàng Trứng, Hàng Gai, Hàng Hành
Hàng Tre, Hàng Sũ, Hàng Mành
Phúc Châu, Cầu Gỗ, Bắc Ninh, Hàng Hòm
Mới đà kể hết phố con
422 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Của người bản xứ bán buôn hàng ngày
.........
Còn như đường lớn, phố Tây
Bên này Đốc Lý gần ngay Bờ Hồ
Kể xem phố xá bây giờ
Phồn hoa đệ nhất, kinh đô Bắc Kỳ
Văn minh đèn điện sáng lòe
Thông thương kỹ nghệ, mọi bề chấn hưng
Chỉ cánh áo ngắn khốn cùng
Làm lụng suốt tháng, vẫn không đủ dùng
Bữa cơm, bữa cháo nhạt nhùng
Thôi đành nheo nhóc, bọc đùm lấy nhau.
34. Hà Thành (Hà Nội) (2)
Hà Thành là chốn kinh đô
Vừa đông, vừa đẹp lại vừa rộng thay!
Cửa nhà san sát đó đây
Gác trên gác dưới, bên ngoài, bên trong
Ai ơi! đứng lại mà trông
Nguy nga tráng lệ, non bồng nào hơn!
Dập dìu xe ngựa bon bon
Ban đêm đèn điện, sáng hơn ban ngày
Này đây hàng Trống, Hàng Bài
Đi thêm mấy bước rẽ ngay Hàng Hòm
Hai bên chồng chất tráp son
Hàng Gai chỉ bước đường con rõ ràng
Hàng Đào rồi đến Hàng Ngang
Tập trung khách trú bán hàng vui thay
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
423
Hàng Buồm, Hàng Chiếu, Hàng Khay
Ngó quanh ngó quẩn lạc ngay Hàng Đồng
Đứng ở Hàng Mắm mà trông
Kìa Ô Quan Chưởng, Cầu Đông đó mà
Hàng Đường, Hàng Đậu đâu xa
Hàng Nâu rẽ lại thì là Đồng Xuân
Hàng Than, Hàng Cót rảo chân
Đến phố Hàng Lọng là gần nhà ga
Trở lại đến phố Hàng Lờ
Rẽ tay phải phố Hỏa Lò chẳng sai
Nhằm dốc Cây Thị ta xuôi
Chiều tà, Chợ Đuổi thì người mới đông
Bán mua vội vã cho xong
Nhá nhem thời tối, chợ không kéo dài.
………
Phố Ta tạm kể thế thôi
Phố Tây thì phải dạo chơi: Tràng Tiền
Ốp Pê Ra nhà hát mặt tiền
Đường phố thẳng tắp, nối liền Hồ Gươm
Dạo qua quang cảnh Hồ Gươm
Ngọc Sơn, Tháp Bút, vua Lê tượng đồng
Đua nhau ngàn tía muôn hồng
Một màu nước biếc soi lồng bóng cây
Đêm nào cũng có tích hay
Kìa nhà chớp bóng, ta nay rẽ vào
Lòng em nghĩ ngợi ra sao?
Sán Nhiên, Quảng Lạc ồn ào cả đêm
Cải Lương Hý viện kề bên
424 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ngọt ngào tiếng hát, cũng nên mất tiền
Những khi vui thú giải phiền
Dạo chơi Bách thú, quanh miền Hồ Tây
Mặt hồ hây hẩy heo may
Trong trong gió mát dễ say lòng mình
Hà thành đẹp lắm, ai ơi!
Xa đâu cũng nhớ bóng hình Thành đô!.
35. Hải Vân
Hải Vân bát ngát trùng trùng
Hòn Hồng ở đấy, thuộc trong Vịnh Hàn
Xưa nay qua đấy đại ngàn
Lối đi Lô Giản, thẳng đàng ra khơi.
36. Kẻ Mỹ
Muốn ăn bún sốt, lòng tươi
Có con thời gả cho người làng Đông
Muốn ăn cá bống kho gừng
Thì về Kẻ Mỹ đánh thừng với anh.
37. Khánh Hòa
Khánh Hòa là xứ Trầm Hương
Non cao biển rộng, người thương đi về
Yến sào mang đậm tình quê
Sông sâu đá tạc lời thề nước non.
38. La Thành (Hà Nội)
Tìm em cho đến La Thành
Hỏi thăm các phố, để anh tìm dần
Lên tàu từ ở Thanh Xuân
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
425
Tìm hết Tư Sở, lại gần Cầu Ô
Tìm em cho đến Bờ Hồ
Hàng Trống, Hàng Bồ anh cũng tìm qua
Lại tìm cho đến nhà ga
Đến đây mới biết rằng là Cửa Nam
Vườn hoa có tượng mẹ đầm
Thấy quân lính tập, lấy làm vui thay
Tìm em đã hết mười ngày
Hỏi thăm không thấy em rày nơi nao?
Thuê xe vào phố Hàng Đào
Hàng Ngang, Hàng Bạc lại vào Mã Mây
Lên thuyền anh xuống Hồ Tây
Những xem phong cảnh nơi này có em?
Những là mong nhớ đến em
Xuân thu biết đã bao phen quay vần
Mong cho hoa nở mùa xuân
Mong cho ta được thấy Xuân chốn này.
39. Làng nghề Miền Bắc (1)
Làng Đam bán mắm tôm xanh
Làng Họa đan đó, làng Tranh quay guồng
Đông Phù cắp thúng đi buôn
Đông Trạch bán thịt, làng Om văn thừng
Tương Trúc thì giỏi buôn sừng
Tự Khoát đan thúng, Vẹt từng làm quan.
40. Làng nghề Miền Bắc (2)
Mão Điền đi bán cá con
Phù Lãng gánh đất, nung lon nặn nồi
426 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Thổ Hà gánh đất nung vôi
Vạn Vân nấu rượu cho người ta mua.
41. Làng nghề Miền Bắc (3)
Trung Màu chuột nhắt xáo dưa
Kỳ Lân nấu cháo cả cua lẫn càng
Đổng Viên mặc ục khoai lang
Phù Đổng cơm tấm giần sàng khỏe ghê
Đổng Xuyên mỗi người mỗi nghề
Lớn thì đánh xiếc, bé thì mò tôm
Phù Dực đi bán vải non
Chửa đi đến chợ mía don đầy lồng
Tấm gốc, tấm ngọn phần chồng
Còn bao tấm giữa để vào lòng mà ăn
Công Đình cưa xẻ đã quen
Tế Xuyên bắt rẽ lấy tiền mua nhiêu
Nhân Lễ thì đúc lưỡi cày
To Khê Viên Ngoại thì hay hàn nồi
Xa Long lắm chuối mình ơi.
42. Long Thành (Hà Nội)
Dạo xem phong cảnh Long Thành
Đủ mùi phường phố, đủ vành núi sông
Nhị Hà quanh bắc sang đông
Kim Ngưu, Tô Lịch là sông bên này
Nùng Sơn, Long Đỗ đâu đây
Tam Sơn núi đất, cao tầy Khán Sơn
Ngọc Sơn nhân tạo bé hơn
Bên hồ Hoàn Kiếm ngay đền Văn Xương
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
427
Trúc Bạch, Mã Cảnh nên tường
Xa hồ Bảy Mẫu giáp đường gần nhau
Ngoài đường quai có hồ sâu
Tây Hồ rộng rãi ngay đầu phía tây
Xung quanh bao bọc kín thay
Đất cao thành lũy, cửa xây nên tường.
………
Thọ tám tổng, Vĩnh có năm
Đồng Xuân, Đông Thọ, Phúc Lâm, mé ngoài
Vĩnh Xương, Thuận Mỹ, An Hòa
Thanh Nhàn tổng cuối giáp tòa Kim Liên
Yên Thành huyện Vĩnh ở bên
Thượng, Trung, Nội, Hạ ngoài miền ô môn
Yên Thành gồm mấy phường thôn
Khán Xuân, Thanh Bảo, Yên Viên gần thành
Trúc An, Lạc Chính, Yên Thành
Yên Trạch, Yên Định, Yên Ninh các làng
An Quang, An Thuận, Châu An
Phúc Lâm giáp giới, đi sang tổng này.
………
Tổng này tám xóm, một là Lương Yên
Lãng Yên, Cẩm Hội, Hương Viên
Hàm Khánh, Vọng Đức, Tràng Tiền thẳng trông
Thanh Nhàn với xóm Lạc Trung
Kim Liên bên cạnh, tổng trong xóm ngoài
Mười lăm thôn trại rộng dài
Quỳnh lôi, Trung Tự, Bạch Mai, Cầu Giềng
Phúc Lâm, Đông Tác, Kim Liên
428 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Vân Hồ, Yên Nhất, Thịnh Yên, Giáo Phường
Hòa Mã, Phục Cổ cùng đường
Vũ Thạch, Hồi Mỹ hỏi đường Đông Tân.
………
Quá lên mười một thôn dân
Linh Quang, An Tập, Thuyền Quang
Bích Lưu, Linh Đổng, Liên Đàng, Nam Ngư
An Trung, Thượng, Hạ dân cư
Bắc Thượng, Bắc Hạ vốn như một phường
Tiên Mỹ, Phụ Khánh gần trường
Đông Mỹ, Mỹ Đức lại đường bên trên
Tổng Thuận Mỹ ở ngay liền
Hăm hai thôn với phường bên cho rành
Chớ nhầm An Nội, Đông Thành
Cổ Vũ, An Nội phận đành đôi nơi
Phường Đồng Lạc, phường Đại Lời
Cách xa thôn chợ Tân Khai mới dừng.
……..
Đông Môn, Nhân Nội phỏng chừng
Gia Ngư, Nhiễm Thượng, An Trung độ chừng
Đông An, Dũng Thọ, Duyên Hưng
Còn thôn Ngư Võng sau lưng phường Hà
Đến đây rồi lại rẽ ra
Qua Hương Bài đến tổng là Đồng Xuân
Đoài Môn, An Phú gần gần
Sang sông Tô ấy là phần Cổ Lương
Thanh Hà thôn, Đông Hà phường
Tiền Trung, Nghĩa Lập về đường bờ sông
429
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
Huyền Thiên, Đồng Thuận bên trong
Vĩnh Trù liền với Phương Trung, Phủ Từ
Thôn phường mười bốn hết chưa
Vĩnh Hanh phường nữa còn lầm vào đâu?
………
Tổng Nội chín trại chớ nhầm
Liễu Giai, Giảng Võ tiếp gần Đại An
Thủ Lệ, Cỗng Vị là năm
Hữu Tiệp, Vạn Bảo, Cống An, Ngọc Hà
Bẩy phường, tổng Thượng nào xa
Nghi Tàm, Yên Phụ, Nhị Hà neo lên
Nhật Tân, Quảng Bá ở trên
Thạch Khối, Giai Cảnh cùng bên Tây Hồ
Long Thành thật xứng cố đô
Kim âu chẳng mẻ, cơ đồ bền lâu.
43. Nam Định
Cô kia thắt bao lưng xanh
Có về Nam Định với anh thì về
Nam Định có bến đò Chè
Có thuyền chú khách có nghề đi đong.
44. Ngọc Hà
Nhắm ai hoa thắm lòng tay
Ngát hương Hữu Tiệp, mà say Ngọc Hà
Hoa thơm dải áo sẻ tà
Thơm thơm lá phiếu của ta của mình
Nhắn ai ươm ngọn dâu xanh
Tơ vàng Tầm Xá uốn quanh sông Hồng
430 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ví dù con bế con bồng
Phiếu tươi nét chữ đẹp lòng cả đôi
Nhắn ai chèo lái ngược xuôi
Thuyền qua Thái Thủy, dừng nơi bến Chèm
Cắm sào quen lại thêm quen
Hẹn năm ba hẹn: chờ quên phiếu bầu
Nhắn ai se chỉ bấy lâu
Tây Hồ vấn vít, trăm mầu tơ vương.
45. Nhà Bè
Nhà Bè nước chảy trong ngần
Buồm nâu, buồm trắng chạy gần chạy xa
Thon thon hai mái chèo hoa
Lướt qua, lướt lại như là gấm thêu.
46. Nha Trang (1)
Bãi biển Nha Trang, mịn màng trắng trẻo
Nước trong leo lẻo, gió mát trăng thanh
Đêm đêm thơ thẩn một mình
Đố sao cho khỏi vướng tình nước mây.
47. Nha Trang (2)
Nhắn ai viếng cảnh Nha Trang
Muốn tìm dấu cũ thì sang Tháp Bà
Muốn trong trời bể bao la
Con thuyền nho nho thì ra Hòn Chồng
Muốn xem cá lạ Biển Đông
Xuống tòa Hải Học, trong vùng Trường Tây
Muốn vui với nước cùng mây
Mây tuôn suối ngỏ, nước đầy Suối Tiên
431
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
Ba Hồ lắm thú thiên nhiên
Qua Sơn là chốn thần tiên đi về
Lòng mong nương bóng Bồ Đề
Lên chùa Hải Đức, gần kề Nha Trang.
48. Ninh Bình
Mình về đường ấy thì xa
Qua đò sông Cái, về qua Ninh Bình
Đất Ninh Bình có chùa Non Nước
Núi Phi Diên, Hồ Hạc chung quanh
Em về, đừng có quên anh
Có duyên ta sẽ trở thành uyên ương!.
49. Núi Ngự Bình - Sông An Cựu
Núi Ngự Bình trước tròn, sau méo
Sông An Cựu nắng đục, mưa trong
Đôi ta như chỉ lộn vòng
Đẹp duyên thì đẹp, nhưng tơ hồng không xe.
50. Pháp Vân
Nhật trình từ Ráy đến ô
Bây giờ ta kể duyên do các làng
Tứ Kỳ làng đó rõ ràng
Trông lên lại thấy một làng Pháp Vân
Trông xa rồi lại trông gần
Đại Từ trước mặt, sau lưng Linh Đường
Vang lừng chợ Sét một bên
Qua cầu lại thấy bên trên có chùa
Kẻ đi, người lại như đua
Kẻ đi ghé nón, người vô cúi đầu
432 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Nhác trông làng Tám càng màu
Thiên thanh con lục, địa đầu Tam Giang.
51. Phú Yên
Quận Tuy Hòa có hòn Tháp Nhạn
Chốn Sông Cầu dừa mát bóng râm
Phú Yên lắm cảnh danh lam
Sơn Hòa có suối, Đồng Xuân có rừng
Tuy An nước lặng mây dừng
Đất vườn mầu mỡ nên xuân xứ nầy
Thương chàng tỏ thiệt nơi đây
Phú Yên trù phú, tháng ngày thong dong.
52. Quán Ngỗng Gò Chim Cầu Chàm Ðập Ðá
Muốn ăn đi xuống, muốn uống đi lên
Quán Ngỗng, Gò Chim, Cầu Chàm, Ðập Ðá
Vũng Nồm nhiều cá, Vũng Bấc nhiều tôm
Chợ chiều bán cơm, chợ mai bán gạo.
53. Quảng Bá - Tây Hồ
Vừa nghe tàu điện rung chuông
Leng keng đánh thức màn sương Tây Hồ
Đường vui rộn bánh xe bò
Lao xao Yên Phụ tiếng hò gọi nhau
Hỏi mình: - Chuyên chở về đâu?
Ngụy trang xanh ngắt một màu thế kia?
Rằng: - Rau Quảng Bá đây mà
Rau vào xí nghiệp, rau ra chiến trường
Rau tình, rau nghĩa quê hương
Lại đây, đẩy một đoạn đường hộ rau.
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
433
54. Quảng Nam
Đá than thì ở Nông Sơn
Bồng Miêu vàng bạc, Quế Sơn có chè
Thanh Châu buôn bán nghề ghe
Thanh Hà vôi ngói, mía che Đa Hòa
Phú Bông dệt lụa, dệt sa
Kim Bồng thợ mộc, Ô Gia thợ rừng
Ngà voi, tê giác, gỗ rừng
Trân Châu, Hải Vị chẳng từng thiếu chi.
55. Quảng Ngãi
Mặn mà muối biển Sa Huỳnh
Ngọt đường Quảng Ngãi thắm tình quê ta
Đường phổi, chim mía, mạch nha
Ai về Quảng Ngãi thử qua một lần.
56. Qui Nhơn
Gió Cầu Tấn trưa chiều thổi mát
Đường Qui Nhơn,mịn cát dễ đi
Phương Mai, Gành Ráng tương trì
Ngâm câu Thủy tú sơn kỳ thảnh thơi.
57. Sài Gòn - Mỹ Tho
Đèn Sài Gòn ngọn xanh ngọn đỏ
Đèn Mỹ Tho ngọn tỏ ngọn lu
Anh về anh học chữ nhu
Ba thu em cũng đợi
Ngàn năm em cũng chờ.
434 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
58. Sơn Trà
Chiều chiều mây phủ Sơn Trà
Sóng xô cửa Đại, trời đà chuyển mưa
Công đâu, công uổng công thừa
Công đi gánh nước tưới dừa Tam Quan.
59. Sông núi Miền Trung
Tỉnh Bình Định có ba cửa thành
Sông Trà Khúc nước chảy quanh một vòng
Nước Sông Hương khi đục khi trong
Núi Chùa Non Nước, trong lòng nhiều hang
Chùa Bà Mụ ở Phố Hội An
Linh thiêng có tiếng, lan tràn khắp nơi
Sơn Trà núi chúa thảnh thơi
Khách nào có đến cũng dạo chơi một lần.
60. Sông Tô
Sông Tô nước chảy quanh co
Cầu Đông sương sớm, quán Giò trăng khuya
Buồn tình vừa lúc phân chia
Tiếng ai như đã, bên kia hẹn hò.
61. Tam Kỳ
Kể cầu Ông Bộ kể ra
Cây Trâm,Trà Lý, bước qua Bàu Bàu
Tam kỳ, Chợ Vạn bao lâu
Ngó qua đường cái, thấy lầu Ông Tây
Chiên Ðàn, Chợ Mới là đây
Kế Xuyên mua bán, đông, tây rộn ràng
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
435
Hà Lam gần sát Phủ Ðàng
Phía ngoài bãi cát, Hương An nằm dài
Cầu cho gái sắc, trai tài
Ðồng tâm xây dựng, tương lai huy hoàng.
62. Tản viên
Nước ta mấy đống núi cao
Tản viên cao độ chừng bao hỡi chàng?
Nước ta mấy khúc sông trường
Nhị Hà đo được độ chừng mấy mươi?
Đường trong cho chí đường ngoài
Cửa rừng ghềnh hiểm, mấy nơi bến thuyền?
Sông nào đệ nhất Nam Thiên?
Chùa nào lập chốn Cô Tiên ấy mà?.
63. Tây Mỗ
Phủ Hoài Đức có làng Tây Mỗ
Đất phì nhiêu dân số cũng đông
Tám trăm tám tám đàn ông
Sáu trăm tám sáu mẫu đồng tốt tươi
Kiểu danh thắng, lắm nơi đáng kể
Trước sóng đào sau kế ao sen
Bồ Đề, Cống Hạnh, Cầu Tiên
Đình trên lưng cá nằm nghiêng giữa làng
Đồng cao thấy miên man gò đống
Làng tròn xoe, đất rộng của nhiều
Bán buôn thịnh nhất nghề thêu
Học hành ai cũng có điều đáng khen.
436 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
64. Thăng Long (Hà Nội)
Nghìn thu gặp hội thái bình
Trải xem phong cảnh khắp thành Thăng Long
Phố ngoài bao bọc thành trong
Cửa Nam, Giám, Bắc, Tây, Đông rõ ràng
Ba mươi sáu mặt phố phường
Dọc ngang đường phố, tiếng người nói năng
Tiếng Ngô, tiếng Nhắng um um
Lên lầu xem điếm, tổ tôm đánh bài
Khoan khoan chân trở gót hài
Qua Hàng Thuốc Bắc sang chơi hàng Đồng
Biết bao của báu lạ lùng
Kìa đồ bát bửu, nọ lồng ấp hương
Hàng Bừa, Hàng Cuốc ngổn ngang
Trở về Hàng Cót dạo sang Hàng Gà
Bát Ngô, Hàng Sắt xem qua
Hàng Vải, Hàng Thiếc lại ra Hàng Hòm
Ở đâu? nghe tiếng om om?
Trống chầu rạp hát, thòm thòm vui thay
Hàng Da, Hàng Nón ai bày?
Bên kia Hàng Điếu, bên đây Hàng Gà
Mã Mây, Thuốc Bắc rồi qua
Hàng Giày, Hàng Bạc, Hàng Ngang, Hàng Đào
Người đài các, kẻ thanh tao
Qua hàng thợ Tiện lại vào Hàng Gai
Hàng Thêu, Hàng Trống, Hàng Bài
Hàng Khay trở gót ta chơi Tràng Tiền
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
437
Nhác trông chẳng khác động tiên
Trên đồn cờ kéo, dưới thuyền buồm giăng
Phong quang lịch sự đâu bằng
Nghìn thu gặp hội kinh thành Thăng Long.
65. Thanh Trì
Kể chơi một huyện Thanh Trì
Mọc thì gạo xáo, Láng thì trồng rau
Đình Gừng bán cá đội đầu
Định Công đan gối, Lủ Cầu bánh trưng.
66. Thừa Thiên
Đất Thừa Thiên trai tài gái lịch
Non xanh, nước biếc, điện ngọc, đền rồng
Tháp bảy tầng, Thánh Miếu, chùa Ông
Chuông khua Diệu Ðế, trống rung Tam Hòa
Cầu Trường Tiền mười hai nhịp bắc qua.
67. Tỉnh thành Miền Bắc
Trên trời có đám mây xanh
Ở giữa mây trắng chung quanh mây vàng
Ước gì ta lấy được nàng
Hà Nội, Nam Ðịnh dọn đàng đưa dâu
Tỉnh Thanh cũng đóng trầu cau
Nghệ An thì phải thui trâu mổ bò
Hưng Yên quạt nước hỏa lò
Thái Bình thì phải giã giò gói nem
Ninh Bình trải chiếu bưng mâm
Hải Dương vót đũa, Phủ Ðông đúc nồi
Sơn Tây gánh đá nung vôi
438 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Bắc Cạn thời phải thổi xôi nấu chè
Gia Ðịnh hầu điếu hàng xe
Phủ Ðình thời phải chém tre bắc cầu
Anh mời mười tám nước chư hầu
Mang đồ lễ đến cúng cầu đôi ta.
68. Tô Lịch - Hồ Gươm
Biết nhà cô ở đâu đây?
Hỡi trăng Tô Lịch, hỡi mây Tây Hồ
Mình đi có nhớ kinh đô?
Nhớ trăng Tô Lịch, nhớ hồ Gươm trong.
69. Trấn Vũ - Thọ Xương
Gió đưa cành trúc la đà
Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương
Mịt mù khói toả ngàn sương
Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ.
70. Từ Sơn
Kéo quân qua cửa Hùng Quan
Chim muôn tiếng hát, hoa ngàn hương đưa
Kể từ sông Vệ chợ Gò
Ngó vô Thi Phổ thấy đò Dắt Dây
Chợ Đồng Cát buôn bán sum vầy
Ngó vô Lò Thổi thấy cây xùm xòa
Từ Sơn một đỗi xa xa
Ngó vô Quán Sạn bạn hàng đà nghỉ ngơi
Chợ Huyện là chỗ ăn chơi
Trong tê Quán Vịt là nơi hữu tình
Trà Cầu sao vắng bạn mình
439
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
Hai hàng châu lụy như bình nước nghiêng.
71. Văn Điển
Đồn rằng Văn Điển vui thay
Ngoài phố chợ họp năm ngày một phiên
Tàu qua phố dưới, phố trên
Đình thì ở giữa hai bên rặng bàng
Làng Mơ cất rượu khê nồng
Làng Vọng dệt gối, chăn tằm làng Mui
Kẻ Giả thì bán bùi nhùi
Làng Lê bán phấn cho người tốt da
Kẻ Vọng khéo ngọc, khéo ngà
Đưa đem đi bán cho nhà kẻ sang
Kẻ Lủ thì bán bỏng rang
Trên Ô Hàng Đậu, lắm hàng nhiều thay
Ngâu, Tựu thì bán dao phay
Dù đem chặt nứa gẫy cây lại liền
Trong kho lắm bạc nhiều tiền.
72. Vè tàu điện
Thằng Tây ngồi nghĩ cũng tài
Sinh ra đèn máy thắp hoài năm canh
Thằng Tây ngồi nghĩ cũng sành
Sinh ra tàu điện chạy quanh phố phường
La ga thì ở Thụy Chương
Dây đồng cột sắt, tìm đường kéo lên
Bồi bếp cho chí bồi bàn
Chạy tiền ký cược đi làm sơ-vơ
Xưa nay có thế bao giờ
440 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Có cái tàu điện đứng chờ ngã ba
Đàn ông cho chí đàn bà
Hễ tàu vừa đến, lấy đà nhảy lên
Ba xu ghế gỗ rẻ tiền
Toa sau thì để xếp riêng gánh gồng
Năm xu ngồi ghế đệm bông
Hỏi mình có sướng hay không hở mình?.
73. Vỡ đê sông Hồng
Từ khi Tự Đức lên ngôi
Vỡ đê Thiệu Trị, vỡ đôi năm liền
Mong cho thiên hạ lòng thuyền
Trong làng lại có chiếc thuyền đi qua
Vỡ từ cửa ô Yên Hoa
Nhật Tân, Quảng Bá vỡ ra Tây Hồ
Thụy Phương trôi mất mả mồ
Kẻ Vòng, kẻ Cót xôi đồ làm ăn
Kẻ Trôi, kẻ Gối, kẻ Đăm
Nước vào đến vách biết nằm nơi nao?
Giời làm cả huyện lao đao
Ăn đói nhịn khát những đau ruột rà
Mong cho nước xuống, nước ra
Để mà buôn bán gần xa trong đồng.
74. Xứ Lạng
Đường lên xứ Lạng bao xa?
Cách một trái núi với ba quãng đồng
Ai ơi! đứng lại mà trông
Kìa núi thành Lạng, kìa sông Tam Cờ
Đồng giao 11: Địa danh đất nước
441
Anh chớ, thấy em lắm bạn mà ngờ
Bụng em vẫn phẳng như tờ giấy phong.
442 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chủ đề 12: Tình cảm gia đình và tình yêu của Bé
1. Bà còng
Bà còng đi chợ trời mưa
Cái tôm cái tép đi đưa bà còng
Đưa bà qua quãng đường đông
Đưa bà về tận ngõ trong nhà bà
Tiền bà trong túi rơi ra
Tép tôm nhặt được trả bà mua rau.
2. Bé đi cày
Chuối xanh một quả, Cắm bốn chân tre
Thành con trâu đực, Nhìn giống giống ghê!
Hai ngọn cờ ngô, Làm cây cày nhỏ
Đem ra giữa ngõ, Buộc trâu đi cày
Trâu ơi, gắng đi, Cày cho xong ruộng
Chiều ta về sớm, Cất chuồng cho Trâu
Vắt! vắt! đi nào, Sao trâu chậm thế?
Trâu mệt rồi ư?, Chúng mình nghỉ nhé!
Bóng mát ngõ trưa, Thả trâu ăn cỏ
Bé nằm ngủ quên, Tóc hiu hiu gió.
3. Biết ơn!
Ăn một bát cơm, Nhớ người cày ruộng
Ăn đĩa rau muống, Nhớ người đào ao
Ăn một quả đào, Nhớ người vun gốc
Ăn một con ốc, Nhớ người đi mò
Sang đò, Nhớ người chèo chống
Nằm võng, Nhớ người mắc dây
Đồng giao 12: Tình cảm gia đình và tình yêu
443
Đứng mát gốc cây, Nhớ người trồng trọt.
4. Cái bống giúp mẹ
Cái bống là cái bống bang
Khéo sảy khéo sàng cho mẹ nấu cơm
Mẹ bống đi chợ đường trơn
Bống ra gánh đỡ chạy cơn mưa ròng.
5. Cái ngủ
Cái ngủ mày ngủ cho say
Mẹ mày vất vả chân tay suốt ngày
Bắt được một giỏ cá đầy
Bán đi mua gạo cho mày nấu ăn.
6. Chị ru em (1)
Em ơi, em ngủ cho ngoan
Để chị đi bắt bướm vàng em chơi
Bướm vàng buộc chỉ đỏ tươi
Bằng đôi yếm lụa em thời thích không?
Cớ sao em chẳng bằng lòng
Bây giờ chị bế, chị bồng, chị ru
Bồng bồng bổng tít võng đưa
Chị em mình ngủ non trưa mẹ về
Mẹ về nắng tỏa đồng quê
Bánh đa vừng mật mẹ chia chúng mình
Rồi ra bày cỗ linh đình
Em nào em út chị dành phần cho
Em nào em bé chị cho ăn nhiều.
444 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
7. Chị ru em (2)
Em tôi buồn ngủ, buồn nghê
Buồn ăn cơm nếp, cháo kê, thịt gà
Buồn ăn bánh đúc, bánh đa
Củ từ, khoai nướng cùng là cháo kê
Em tôi buồn ngủ, buồn nghê
Con tằm đã chín, con dê đã mùi
Con tằm đã chín thì để lại nuôi
Con dê đã mùi thì để em ăn
Ru em cho thét cho muồi
Để mẹ đi chợ mua vôi ăn trầu
Mua vôi Chợ Quán Chợ Cầu
Mua cau Nam Phổ, mua trầu Chợ Dinh
Chợ Dinh bán áo con trai
Triều Sơn bán nón, Mậu Tài bán kim
Ru em, em hãy nín đi
Kẻo mà mẹ đánh em thì phải đau
Em đau chị cũng buồn rầu
Bé mồm bé miệng nín mau tức thì.
8. Chú bò tìm bạn
Mặt trời rúc bụi tre, Buổi chiều về nắng mát;
Bò ra sông uống nước, Thấy bóng mình ngỡ ai,
Bó chào; Kìa anh bạn, Lại gặp ta ở đây.
Nước đang nằm nhìn mây, Nghe bò cười toét
miệng;
Bóng bò chợt tan biến ; Bò tưởng bạn đi đâu,
Cứ ngoái trước nhìn sau, Ậm ò tìm gọi mãi.
445
Đồng giao 12: Tình cảm gia đình và tình yêu
9. Đàn gà mới nở
Lông vàng mát rượi, Mắt đẹp sáng ngời
Ơi! Chú gà ơi! Ta yêu chú lắm!
Mẹ dang đôi cánh, Con biến vào trong
Mẹ ngẩng đầu trông, Bọn diều, bọn quạ
Bây giờ thong thả, Mẹ đi lên đầu
Đàn con bé xíu, Líu ríu chạy sau
Con mẹ đẹp sao, Những hòn tơ nhỏ
Chạy như lăn tròn, Trên sân, trên cỏ
Vườn trưa gió mát, Bướm bay rập rờn
Quanh đôi chân mẹ, Một rừng chân con.
10.
Để phần cha
Trời mưa trời gió, Mang vó ra ao
Được con cá nào, Về xào con nấy
Được con cá này, Thì để phần cha
Được con rô bé, Thì để phần mẹ
Được con cá bè, Thì để phần em
Trời mưa trời gió, Mang vó ra ao
…(bài hát vòng tròn)…
11.
Dỗ con ăn
Tùng rinh tùng rinh, Con đẹp con xinh
Như gà mới nở, Như hoa mai trổ
Như nghé sổ lồng, Như bưởi như bòng
Như cà ra nụ, Con ăn cho bụ
Con bú cho no, Cho mẹ khỏi lo
Cho bà khỏi giận, Con ăn ba bận
Con lớn ba gang
446 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ra gánh việc làng, Ra lo việc nước.
12.
Gà con giúp mẹ
Gà mẹ nằm ngủ, Hai chú gà con
Lon ton, lon ton, Nhảy trên lưng mẹ
Se sẽ, se sẽ, Nhặt những bọ gà
Con giúp mẹ cha, Ai mà chẳng mến.
13.
Hai bàn tay em
Hai bàn tay em, Như hoa đầu cành
Hoa hồng hồng nụ, Cánh tròn ngón xinh
Đêm em nằm ngủ, Hai hoa ngủ cùng
Hoa thì trên má, Hoa ấp cạnh lòng
Tay em đánh răng, Răng trắng hoa nhài
Tay em chải tóc, Tóc ngời ánh mai
Giờ em ngồi học, Bàn tay siêng năng
Mở hoa trên giấy, Từng hàng giăng giăng
Có khi một mình, Nhìn tay thủ thỉ
Em yêu em quý, Hai bàn tay em.
14.
Hạt gạo làng ta
Hạt gạo làng ta
Có vị phù sa, Của sông Kinh Thầy
Có hương sen thơm, Trong hồ nước đầy
Có lời mẹ hát, Ngọt bùi đắng cay...
Hạt gạo làng ta
Có bão tháng bảy, Có mưa tháng ba
Giọt mồ hôi sa, Những trưa tháng sáu
Nước như ai nấu, Chết cả cá cờ
Cua ngoi lên bờ, Mẹ em xuống cấy...
Đồng giao 12: Tình cảm gia đình và tình yêu
447
Hạt gạo làng ta
Những năm bom Mỹ, Trút trên mái nhà
Những năm cây súng, Theo người đi xa
Những năm băng đạn, Vàng như lúa đồng
Bát cơm mùa gặt, Thơm hào giao thông...
Hạt gạo làng ta
Có công các bạn, Sớm nào chống hạn
Vục mẻ miệng gàu, Trưa nào bắt sâu
Lúa cao rát mặt, Chiều nào gánh phân
Quang trành quết đất...
Hạt gạo làng ta
Gửi ra tiền tuyến, Gửi về phương xa
Em vui em hát, Hạt vàng làng ta.
15.
Hoa bé ngoan
Hoa nào mẹ yêu nhất
Hoa nào thơm ngát hương
Hoa nào tươi thắm nhất
Đó là hoa bé ngoan
Em được mẹ thương nhất
Em được cô giáo yêu
Khi nào em ngoan nhất
Đó là hoa bé ngoan.
16.
Khuyên con
Ru con nhớ mấy lời quê
Thấy ai đói rách chớ chê, đừng cười
Thứ nhất, kể sự làm người
Dầu no, dầu đói cho tươi mặt mày
448 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Miếng ăn phải giữ tháng ngày
Thức khuya, dậy sớm cho tày người ta.
17.
Lúa và gió
Cua con hỏi mẹ, Dưới ánh trăng đêm
- Cô lúa đang hát, Sao bỗng lặng im?
Đôi mắt lim dim, Mẹ cua liền đáp:
- Chú gió đi xa, Lúa buồn không hát!.
18.
Mẹ vắng nhà ngày bão
Mấy ngày mẹ về quê, Là mấy ngày bão nổi
Con đường mẹ đi về, Cơn mưa dài chặn lối
Hai chiếc giường ướt một, Ba bố con nằm chung
Vẫn thấy trống phía trong, Nằm ấm mà thao thức
Nghĩ giờ này ở quê, Mẹ cũng không ngủ được
Thương bố con vụng về, Củi mùn thì lại ướt
Nhưng chị vẫn nấu cháo, Cho thỏ mẹ thỏ con
Em thì chăn đàn ngan, Sớm lại chiều no bữa
Bố đội nón đi chợ, Mua cá về nấu chua
Thế rồi cơn bão qua, Bầu trời xanh trở lại
Mẹ về như nắng mới, Ấm áp cả gian nhà.
19.
Mười quả trứng tròn
Mười quả trứng tròn, Mẹ gà ấp ủ
Mười chú gà con, Hôm nay ra đủ
Lòng trắng lòng đỏ, Thành mỏ thành chân
Cái mỏ tí hon, Cái chân bé xíu
Lông vàng mát dịu, Mắt đen sáng ngời
Ơi chú gà ơi!, Ta yêu chú lắm
Trong bàn tay ấm, Chú đứng chú kêu
Đồng giao 12: Tình cảm gia đình và tình yêu
449
Mẹ gà tục, tục, Chú ngoái nhìn theo
Ta thả chú ra, Chạy ăn cùng mẹ
Chạy biến cả chân, Chạy sao nhanh thế!
Là gà của bé, Gà nhé đừng quên:
Ăn khỏe uống khỏe, Đẻ rõ nhiều lên.
20.
Năm mảnh gỗ
Mèo con nhặt được, Năm mảnh gỗ rơi
Sắp xếp một hồi, Thành ngôi nhà nhỏ
Trồng hoa, trồng cỏ, Xanh, đỏ quanh nhà
Ôi! Cô mèo ta, Thèm vào ở quá!.
21.
Năm ngón tay ngoan
Xòe bàn tay đếm ngón tay
Một anh béo trông thật đến hay
Cả ngày vui ai có việc
Là anh giúp luôn không ngồi yên
Kề bên anh đứng thứ hai
Một anh tính thật thà dễ thương
Hỏi rằng em cao nhất nhà
Thì anh lắc luôn ngay cái đầu
Xòe bàn tay đếm ngón tay
Một anh đứng trông thật đến cao
Hỏi rằng sao cao thế này
Thì anh nói anh chăm thể thao
Cạnh bên anh đứng thứ tư
Hỏi anh đã biết đọc chữ chưa
Thì anh thưa anh biết rồi
Và anh đứng nghiêm giơ tay chào
450 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Xòe bàn tay đếm ngón tay
Một anh bé trông thật rất xinh
Hỏi rằng ai, em út nhà
Thì anh hát luôn theo điệu ca
Rằng là em bé rất ngoan
Thường hay khám tay sạch các anh
Làm vệ sinh, hay quét nhà
Và múa hát cho vui ông bà.
22.
Những món đồ chơi
Búp bê nằm sấp, Trên ngực em tôi
Cả hai cùng ngủ, Giấc ngủ say vui
Cạnh giường chiếc xe, Sơn vàng, sơn đỏ
Bốn bánh cao su, Chực lăn đây đó...
Tôi nhìn bỗng nhớ, Những món đồ chơi
Trong thời kháng chiến, Kiếm dỗ em tôi:
Một ống tre con, Kéo làm xe chạy
Chiếc lá mít vàng, Buộc làm cá quẫy
Nhìn xe, nhìn cá, Em cười vỗ tay
Yên lòng cha mẹ, Đào hầm đánh Tây
Sẽ có một ngày, Khi em hiểu được
Chị kể em nghe, Trò chơi ngày trước
Em sẽ quyến luyến, Từng ống tre con
Và gửi yêu thương, Lên từng vườn mít.
23.
Rong và cá
Có cô rong xanh, Đẹp như tơ nhuộm
Giữa hồ nước trong, Nhẹ nhàng uốn lượn
Một đàn cá nhỏ, Đuôi xanh, đuôi hồng
Đồng giao 12: Tình cảm gia đình và tình yêu
451
Quanh cô rong đẹp, Múa làm văn công.
24.
Sáo ăn na
Sáo mổ na ăn, Thả rơi mấy hạt
Năm sau bay qua, Khóm na lên tốt
Rồi na ra quả, Sáo đậu cành rung
Sáo đâu có biết, Chính na sáo trồng!.
25.
Sao không về Vàng ơi?
Tao đi học về nhà
Là mày chạy xồ ra
Đầu tiên mày rối rít
Cái đuôi mừng ngoáy tít
Rồi mày lắc cái đầu
Khịt khịt mũi, rung râu
Rồi mày nhún chân sau
Chân trước chồm, mày bắt
Bắt tay tao rất chặt
Thế là mày tất bật
Đưa vội tao vào nhà
Dù tao đi đâu xa
Cũng nhớ mày lắm đấy
Hôm nay tao bỗng thấy
Cái cổng rộng thế này!
Vì không thấy bóng mày
Nằm chờ tao trước cửa
Không nghe tiếng mày sủa
Như những buổi trưa nào
Không thấy mày đón tao
452 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cái đuôi vàng ngoáy tít
Cái mũi đen khịt khịt
Mày không bắt tay tao
Tay tao buồn làm sao!
Sao không về hả chó?
Nghe bom thằng Mỹ nổ
Mày bỏ chạy đi đâu?
Tao chờ mày đã lâu
Cơm phần mày để cửa
Sao không về hả chó?
Tao nhớ mày lắm đó
Vàng ơi là Vàng ơi!.
26.
Tấc đất tấc vàng
Một góc giang san, Một dòng máu đỏ
Quyết tâm không bỏ, Một mảnh đất hoang
Trồng bắp, trồng lang, Tăng nguồn lương thực.
27.
Thỏ được quay phim
Thỏ con múa đẹp, Nên được quay phim
Hôm nay thấy mình, Múa trên màn ảnh
Thỏ con ngơ ngẩn, Quay hỏi bạn bè:
- Mình với thỏ kia, Thỏ nào thật nhỉ?.
28.
Trong đêm bé ngủ
Trong đêm Bé ngủ
Cây dâu ngoài bãi, Nảy những búp non
Con gà trong ổ, Đẻ trứng ấp con
Cây chuối cuối vườn, Nhắc hoa mở cánh
Ngôi sao lấp lánh, Sáng hạt sương rơi
Đồng giao 12: Tình cảm gia đình và tình yêu
453
Con cá quả mẹ, Ao khuya đớp mồi.
29.
Xe chữa cháy
Mình đỏ như lửa, Bụng chứa nước đầy
Tôi chạy như bay, Hét vang đường phố
Nhà nào bốc lửa, Tôi dập liền tay
Ai gọi chữa cháy, - Có… ngay!Có…ngay!.
30.
Yêu
Con ong làm mật yêu hoa
Con cá bơi yêu nước, con chim ca yêu trời
Con người muốn sống con ơi
Phải yêu đồng chí, yêu người anh em
Một ngôi sao chẳng sáng nên
Một thân lúa chín chẳng nên mùa vàng.
454 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chủ đề 13: Khuyến khích Bé chăm chỉ học tập
1. Bạn mới
Bạn mới đến trường, Hãy còn nhút nhát
Em dạy bạn hát, Rủ bạn cùng chơi
Cô thấy cô cười, Cô khen đoàn kết.
2. Bé học đánh vần
A bê xê là xề bánh đúc
U xê úc là cục mắm tôm
Ô mờ ôm là ôm bánh dày
A i ai là chai nước mắm.
3. Bé học đếm từ 1 đến 10
Một ông sao sáng, Hai ông sáng sao
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 ông sao sáng, Đến 10 ông sáng sao
.........
Một ly chanh đá, Hai ly đá chanh
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 ly chanh đá, Đến 10 ly đá chanh
.........
Một cô răng sún, Hai cô sún răng
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 cô răng sún, Đến 10 cô sún răng
.........
Một anh hay hát, Hai anh hát hay
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 anh hay hát, Đến 10 anh hát hay
Đồng giao 13: Chăm chỉ học tập
455
.........
Một em hay khóc, Hai em khóc hay
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 em hay khóc, Đến 10 em khóc hay
.........
Một ông tai điếc, Hai ông điếc tai
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 ông tai điếc, Đến 10 ông điếc tai
.........
Một sân banh đá, Hai sân đá banh
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 sân banh đá, Đến 10 sân đá banh
.........
Một đêm băng giá, Hai đêm giá băng
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 đêm băng giá, Đến 10 đêm giá băng
.........
Một cây xanh lá, Hai cây lá xanh
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 cây xanh lá, Đến 10 cây lá xanh
.........
Một xoong vung méo, Hai xoong méo vung
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 xoong vung méo, Đến 10 xoong méo vung
.........
Một đêm trăng sáng, Hai đêm sáng trăng
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 đêm trăng sáng, Đến 10 đêm sáng trăng
456 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
.........
Một cây hoa trắng, Hai cây trắng hoa
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 cây hoa trắng, Đến 10 cây trắng hoa
.........
Một ao con cá, Hai ao cá con
Tôi đố anh chị nào, Một hơi đếm hết
Từ 1 ao con cá, Đến 10 ao cá con.
4. Chăm học
Ăn thời vóc , Học thời hay
Chớ ngủ ngày , Quen con mắt
Chớ chơi ác , Rách áo quần
Phải chuyên cần, Lo học tập
Bậc cao thấp, Chốn công đàng
Khó lấy vàng, Mua quyền chức
Nhỏ chịu cực, Lớn thành thân
Đấng hiếu nhân, Đời khen ngợi
Quan trung ngỡi, Thế phụng thờ
Trẻ bây giờ, Coi mà học.
5. Chờ cò con
Mặt trời lặn xuống bờ ao
Có con cò mẹ bay vào bay ra
Cò con đi học đường xa
Thẩn thơ chỗ nọ la cà chỗ kia
Đi đâu mà chẳng chịu về
Cơm canh mẹ đợi còn gì là ngon.
Đồng giao 13: Chăm chỉ học tập
457
6. Cô dạy
Mẹ, mẹ ơi! Cô dạy : Phải giữ sạch đôi tay
Bàn tay mà giây bẩn, Sách, áo cũng bẩn ngay
Mẹ, mẹ ơi! Cô dạy : Cãi nhau là không vui
Cái miệng nó xinh thế, Chỉ nói điều hay thôi.
7. Giờ ăn
Đến giờ ăn cơm, Vào bàn bạn nhé
Nào thìa, bát, đĩa, Xúc cho gọn gàng
Chớ có vội vàng, Cơm rơi, cơm vãi.
8. Giờ đi ngủ
Vào giường đi ngủ, Không nghịch đồ chơi
Không gọi bạn ơi, Không cười khúc khích
Không ai tinh nghịch, Giơ chân, giơ tay
Phải nằm cho ngay, Mắt thì nhắm lại.
9. Sáng thức dậy
Lấy bàn chải, Bé đánh răng
Rồi lấy khăn, Bé rửa mặt
Vào ăn sáng, Thật khẩn trương
Bé đến trường, Cùng với chị
Để ba mẹ, Đi làm ca
Nắng chan hòa, Theo chân bé.
10.
Từ 10 xuống 1 ông vua
Ngày xửa ngày xưa, Có mười ông vua
Một ông tịt mít, Chết một còn chín
Một ông ị rín, Chết một còn tám
Một ông vốc cám, Chết một còn bảy
458 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Một ông đái bậy, Chết một còn sáu
Một ông láu táu, Chết một còn năm
Một ông sâu răng, Chết một còn bốn
Một ông lở rốn, Chết một còn ba
Một ông ghẻ da, Chết một còn hai
Một ông thối tai, Chết một còn một
Một ông toét mắt, Chết một là hết.
Đồng giao 13: Chăm chỉ học tập
459
Chủ đề 14: Trào phúng và trêu đùa các bạn
1. Ăn ít làm nhiều
Cơm ăn thì ít, làm việc thì nhiều,
Cứ bữa lưng niêu, xay lúa giã gạo,
Cái nồi chạo rạo, bằng cái trứng cu.
2. Anh khùng
Xách cái thùng, Đi đổ rác
Gặp cảnh sát, Chạy te te
Gặp cây me, Ăn vài cái
Gặp nước đái, Uống vài tô
Gặp xích lô, Nhảy lên liền
Không có tiền, Nhảy xuống đất.
3. Ba bà chia dưa
Ba bà đi chợ mua bốn quả dưa
Chia đi chia lại đã trưa mất rồi
May sao lại gặp một người
Ba bà ba quả phần tôi quả này.
4. Ba bà và cu Tí
Ba bà đi bán lợn con
Bán đi chẳng được lon xon chạy về
Ba bà đi bán lợn sề
Bán đi chẳng được chạy về lon xon
Ba thằng cu Tí chạy theo
Lấy cây chọc lợn cho kêu rồi cười
Ba thằng cu Tí học lười
Trốn đi cùng mẹ chọc hoài đàn heo.
460 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
5. Bắt chuồn chuồn
Chuồn chuồn có cánh thì bay
Có thằng cu Tí bắt mày chuồn ơi!
Chuồn chuồn có cánh thì bay
Có thằng khập khểnh thò tay bắt chuồn!
Chuồn chuồn có cánh thì bay
Có thằng bụng ỏng bắt mày đi chôn.
6. Bố thằng Bình
Chát xình, chát xình xình
Bố thằng Bình, Đi Liên Xô
Trúng xổ số, Được năm nghìn
Mua quả mìn, Còn năm trăm
Mua dao găm, Còn năm chục
Mua cái đục, Còn năm xu
Mua con cu, Về nhắm rượu
Mua củ kiệu, Về ăn cơm
Mua bó rơm, Về đốt đít
Mua dao nhíp, Về cạo lông
Mua chăn bông, Về cưới vợ.
7. Cái cò trắng
Cái cò trắng bạc như vôi
Có ai lấy lẽ bố tôi thì vào
Bố tôi hay tửu hay tăm
Hay nước chè đặc, hay nằm ngủ trưa
Cái cò trắng bạc như vôi
U ơi u lấy vợ hai cho thầy
Có lấy thì lấy vợ gầy
Đồng giao 14: Trào phúng và trêu đùa
461
Đừng lấy vợ béo, mà nó đánh cả thầy lẫn u.
8. Chê chồng
Chẳng ai xấu bằng anh chồng tôi
Cái râu rễ gộc, Cái tóc rễ tre
Cái bụng bè bè, Hình như bụng cóc
Học hành thời dốt, Chữ nghĩa chẳng biết
Nó bắt nó lèn, Nó nêm như chạch
Nó thở ành ạch, Như con ễnh ương.
9. Cô dâu chú rể
Cô dâu chú rể, Đội rế lên đầu
Đi qua đầu cầu, Đánh rơi nải chuối
Cô dâu chết đuối, Chú rể khóc nhè!
Tè tè tè tè
Cô dâu vào bếp, Ăn vụng cơm nếp
Chú rể vào bếp, Đánh chết cô dâu.
10.
Con chó chê khỉ
Con chó chê khỉ lắm lông
Khỉ lại chê chó ăn dông nằm dài
Lươn ngắn lại chê trạch dài
Thờn-bơn méo miệng, chê trai lệch mồm.
11.
Con gái
Cà rùm tùm xèng
Con gái ông Bang che dù che lọng
Con gái bà Bống thổi lửa tắt đèn
Cà rùm tùm xèng.
462 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
12.
Con nít
Con nít con nít, Cái hình nhỏ xít
Đội mũ lá mít, Cỡi ngựa tàu cau
Đứa trước đứa sau, Rủ nhau một lũ
Ăn rồi đi ngủ, Ngủ dậy đi chơi
Xuống nước tập bơi, Lên bờ đánh đá
Miệng thổi kèn lá, Tay xách cờ tre
Rủ nhau hè hè, Giả đò đánh giặc.
13.
Màu áo
Áo vàng là nàng công chúa
Áo đỏ chứng tỏ nhà quê
Áo xanh canh chuồng xí
Áo trắng hay mắng người yêu
Áo hồng lấy chồng bộ đội.
14.
Phi công Mỹ
A lô, a lô! Đồng bào chú ý
Tui vào nhà xí, Bắt được phi công
Đem về làm lông, Mỗi người một tí
Của này rất quý, Từ Mỹ gửi sang...
A lô, a lô!.
15.
Thằng Bờm
Thằng Bờm có cái quạt mo
Phú ông xin đổi ba bò chín trâu
Bờm rằng: Bờm chẳng lấy trâu!
Phú ông xin đổi ao sâu cá mè
Bờm rằng: Bờm chẳng lấy mè!
Đồng giao 14: Trào phúng và trêu đùa
463
Phú ông xin đổi một bè gỗ lim
Bờm rằng: Bờm chẳng lấy lim!
Phú ông xin đổi con chim đồi mồi
Bờm rằng: Bờm chẳng lấy mồi!
Phú ông xin đổi nắm xôi, Bờm cười.
16.
Trêu bạn tình
Ốc bực mình ốc, Nó vặn nó vẹo
Bèo bực mình bèo, Lênh đênh mặt nước
Nước bực mình nước, Tát cạn cấy khoai
Khoai bực mình khoai, Đào lên cấy xuống
Muống bực mình muống, Ngắt ngọn nấu canh
Anh bực mình anh, Vợ con chưa có
Đêm nằm vò võ, Một xó giường không
Hỏi giường có bực mình không hỡi giường?.
17.
Trêu bạn: Ba que xỏ lá
Ba que xỏ lá, Ăn cá cả xương
Nằm giường không chiếu
Hút điếu không xe, Ăn chè liếm bát
Coi hát không xu, Lu bù tán gái.
18.
Trêu bạn: Hít le
Hít le, ba que, xỏ lá!
Ăn cắp cá của nhân dân
Ăn cắp quần của bộ đội
Lội xuống ao
Không có tao, mày chết đuối.
464 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
19.
Trêu bạn: Lêu lêu mặt thớt
Lêu lêu mặt thớt, Lỡ trợt té dài
Kêu con xẩm lai, Đem vài cục mỡ
Thoa mặt thoa mày, Cho hết mắc cỡ.
20.
Trêu bạn: Lêu lêu mắc cỡ
Lêu lêu mắc cỡ,
Lấy rổ mà đè, Lấy nong mà đậy,
Lấy thúng mà bưng, Lấy lưng mà núp.
21.
Trêu bạn: Liếc dọc liếc ngang
Liếc dọc, Thằng trọc rụng rời
Liếc ngang, Ông hoàng bủn rủn
Liếc ngay, Thằng nài chết héo
Liếc xéo, Thằng vẹo chết khô.
22.
Trêu bạn: Lực sĩ xì po
Lực sĩ xì po, Bụng to ngực lép
Cổ bằng dây thép, Đít bằng lò xo
Chân như cổ cò, Ngã lên ngã xuống.
23.
Trêu bạn: Mặc áo trái
Mặc áo trái, Lái ô tô
Mang ba lô, Về hỏi vợ
Chạy ra chợ, Mua thuốc lào
Chạy ra rào, Bổ cái bịch
…(tự sáng tác nối tiếp)…
24.
Trêu bạn: Nằm ngủ
Nằm ngoài
Ăn khoai chấm mật
Đồng giao 14: Trào phúng và trêu đùa
465
Nằm giữa
Ăn nửa mâm xôi
Ăn đôi con gà, ăn ba con lợn
Ăn bốn con trâu, ăn năm con bò
Nằm trong
Ăn nong bánh dầy, làm thầy kẻ trộm
Ăn cốm chợ mơ, nó vơ mất đầu.
25.
Trêu bạn: Nấu cơm
Nấu cơm sôn sổn
Đội nón quai hương, Là dân ở Huế
Bắt ngựa mà tế, Là quân chăn trâu
Cuốc đất trồng dâu, Là quân nuôi tằm
Ăn no rồi nằm, Là quân làm biếng
Kiếm miếng cho ngon, Kiếm vợ cho giòn
Nó chửi mà nghe.
26.
Trêu bạn: Sắc soi
Sắc sắc soi soi
Đầu đội mâm xôi, Tay cầm chén mắm
Vừa đi vừa nhẳm, Hết cả mâm xôi.
27.
Trêu bạn: Sẹo đầu sẹo cổ
Sẹo đầu sẹo cổ
Ăn dỗ tiền tao, Mẹ tao đánh tao
Cha bố thằng nào, Sẹo đầu sẹo cổ.
28.
Trêu bạn: Thằng cong đuôi
Thằng A.. cong đuôi, Đi ở với ruồi
Bị ruồi đánh chết, Con rết đưa ma
466 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Con gà đánh trống, Con ngỗng thổi kèn
Ò e í e, Hai con bò kéo xe.
29.
Trêu bạn: Thằng cu Tí
Thằng cu Tí, Đi chăn trâu
Trâu ở đâu, Nó không biết
Bố nó đánh, Mẹ nó can
Ông công an, Đến giải quyết
Tôi không biết, Chuyện gia đình.
30.
Trêu bạn: Tháng năm
Tháng năm đau máu, Tháng sáu đau lưng
Tháng tám ngồi dưng, Ăn cơm giả bữa
Cơm ăn cơm dở, Mẹ ngỡ đi đâu
Tắm táp gội đầu, Đi xem voi ỉa.
31.
Trêu bạn: Thúng mủng nong
Thúng mủng nong nia, Thằng kia đánh rắm
Ông lão đi qua, Chửi cha thằng nào
Đánh rắm thối thế, Chính là thằng này!.
32.
Trêu bạn: Trên đầu có
Trên đầu có tổ lông công
Gọi tao là ông tao cất xuống cho
Trên đầu có tổ tò vò
Gọi tao là chú học trò tao cất đi cho.
33.
Trêu bạn: Úp lá khoai
Úp lá khoai
Mười hai chong chóng, Đứa mặc áo trắng
Đứa mặc áo đen, Đứa xách lồng đèn
Đồng giao 14: Trào phúng và trêu đùa
467
Đứa cầm ống thụt, Chạy ra chạy vô
Đứa xách ống điếu, Đứa té xuống sình
Thúi ình chình ngủ.
34.
Trêu bạn: Vô duyên
Vô duyên bất lịch sự, Bụng bự đít teo
Ăn dưa leo ỉa chảy, Ăn củ cải đái dầm
Vô bệnh viện nhảy đầm, Bị con ma chích đít.
35.
Trêu bạn: Xe không phanh
Xe không phanh mời anh đứng lại
Không đứng lại đâm phải người ta
Mất tí da là ba đồng sáu
Mất tí máu là sáu đồng tư
Mất tí gân là gần chục bạc.
36.
Trêu bạn: Vè lá lốt
Ve vẻ vè ve, Cái vè lá lốt
Anh A cũng tốt, Chị B cũng xinh
Hai bên rập rình, Gia đình đồng ý
Đi ra đăng ký, Ủy ban không cho
Anh A hét to, Không cho cũng lấy!
Tôi yêu cô ấy, Đã mấy năm rồi
Không nói lôi thôi, Ngày mai cứ cưới
Làng trên xóm dưới, Ai thích thì đi
Đánh chén tì tì, Sa đì tám tấn.
37.
Trêu đùa trai gái
Trai miền Nam như chim anh vũ
Gái miền Bắc như khỉ trên rừng!
468 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Gái miền Nam như cây liễu rũ
Trai miền Bắc như củ khoai sùng!
Chim anh vũ đậu cây liễu rũ
Khỉ trên rừng ăn củ khoai sùng!.
Đồng giao 14: Trào phúng và trêu đùa
469
Chủ đề 15: Châm biếm Thói hư tật xấu
1.
Ba bà và nàng dâu
Ba bà đi chợ với nhau
Một bà đi trước, Kể chuyện nàng dâu
Một bà đi sau, Tu tu lên khóc
Nhà bà có phúc, Cưới được dâu hiền
Nhà tôi vô duyên, Cưới cô dâu dại
Việc làm thì rái, Chỉ tưởng những ăn
Hễ bảo quét sân, Đánh chết ba gà
Bảo đi quét nhà, Đánh chết ba chó
Có mâm cỗ giỗ, Miếng ra miếng vào
Rửa bát cầu ao, Liếm dĩa quèn quẹt
Đi chợ quên thúng, Đi quên mang tiền
Về nhà quên ngõ, Đâm xiêng vào chùa
Vào chùa thấy hai ông Hộ Pháp mới tô
Nó nghĩ khách tới đầy nhà nhà tôi.
2.
Băm bầu băm bí
Băm bầu băm bí, Băm chị thằng Ngô
Băm cô thuốc Lào, Bán thuốc cho tao
Ba đồng một điếu, Nói thiếu nói thừa
Phải chừa nói láo.
3.
Cái cò lười
Cái cò cái vạc, Cái nhác cái lười
Rủ nhau đi chơi, Ba nơi bốn chốn
Hay trốn việc nhà, La cà ruộng, hói
Tối nằm nhịn đói, Đất hỡi trời ơi!
470 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cho tôi nắm xôi, Không tôi chết đói.
4.
Cái cò tham ăn
Cái cò là cái cò khoăm
Chưa ra đến chợ đã chăm ăn quà
Hàng bánh, hàng bún bầy la
Con mắt tỏm tẻm lướt qua mọi hàng
Bánh đúc cho lẫn bánh đàng
Củ từ khoai nướng, lẫn hàng cháo kê
Ăn rồi lại trở ra về
Thấy hàng thịt chó lại lê chân vào.
5.
Con gái bẩy nghề
Thì là thìa lảy, Con gái bẩy nghề
Ngồi lê là một, Dựa cột là hai
Liếc trai là ba, Ăn quà là bốn
Trốn việc là năm, Hay nằm là sáu
Hay ăn dỗ cháu là bảy.
6.
Lười
Gió nam ào ạt, Gốc cây nằm mát
Chẻ lạt sợ đứt tay, Đi cày sợ trâu húc
Đi xúc sợ phải cọc, Đi học sợ thầy đánh
Đi gánh sợ đau vai, Nằm dài nhịn đói…
7.
Mất trộm
Tháng Giêng, Tháng Hai, Tháng Ba, tháng Bốn
Tháng khốn tháng nạn, Đi vay, đi tạm
Được tám quan hai, Chạy ra chợ Mai
Tôi mua cái đó, Trời mưa trời gió
Đồng giao 15: Châm biếm Thói hư tật xấu
471
Vác đó đi đơm, Chạy vô ăn cơm
Chạy ra mất đó, Này ai lấy đó, đó ơi
Đó đang ở đâu? Nói lại một lời cho đây hay.
8.
Một ly, hai ly, ba ly...
Một ly, nhâm nhi tình bạn!
Hai ly, uống cạn lòng sầu!
Ba ly, mũi chảy tới râu!
Bốn ly, ngồi đâu gục đó!
Năm ly, cho chó ăn chè!
Sáu ly, vợ đè cạo gió!.
9.
Nói khoác
Anh mong tát biển cấy kê
Tát sông Bồ Ðề, Nhổ mạ cấy chơi
Bẻ que đo Trời, Đan lồng nhốt kiến
Thầy mẹ thương đến, Bắt voi coi giò
Thầy mẹ gả cho, Rước voi làm lễ
Anh đi làm rể, Che hai lọng vàng
Nhà anh thì ở giữa làng
Lấy vàng làm cột, Giạt bạc làm tranh
Cưa gỗ lim làm thành, Chẻ ngà voi làm lạt
Anh đặt chuyện hát, Nói khoác em nghe
Chứ nhà anh cột nứa, kèo tre.
10.
Nói khoác
Nhà ta giàu sang
Có ngô làm vàng, Có sắn làm bạc
Có một đàn hạc, Là đám gà ri
Nhà chạm long li, Đầu đội mũ đỏ
472 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Lọng che ta có, Là cả vòm trời
Sướng nhất trên đời, Lại là anh cày cuốc.
11.
Tham ăn (1)
Cái bống là cái bống bang
Con đi tìm sàng cho mẹ đổ khoai
Con ăn một, mẹ ăn hai
Con đi bốc muối thì khoai chẳng còn
Con ngồi con khóc nỉ non
Mẹ đi lấy vọt, con bon đầu hè
Có đánh thì đánh vọt tre
Chớ đánh vọt nứa mà què chân con.
12.
Tham ăn (2)
Có một con chó, Ngoạm miếng thịt to
Qua chiếc cầu ván, Bắc hai bên bờ
Bóng nó dưới nước, Ẩn hiện lờ mờ
Tưởng con chó khác, Ngoạm miếng thịt to
Nó nhả miếng thịt, Lao xuống nước vồ
Cướp mồi chó khác, Tưởng dễ ngon ơ
Miếng thịt trôi mất, Bóng mồi thấy mô?
Chó ta trơ khấc, Tiếc ngẩn tiếc ngơ
Thả mồi bắt bóng, Chó tham thật khờ.
13.
Tham ăn (3)
Cốc cốc lai rai
Thịt gà xé hai, Thầy làm miếng một
Cơm mà sốt sốt, Thầy mần tám lưng
Con mắt trừng trừng, Thầy vơ cả đĩa.
Đồng giao 15: Châm biếm Thói hư tật xấu
473
14.
Vè cờ bạc (1)
Nghe vẻ nghè ve, Nghe vè đánh bạc
Đầu hôm xao xác, Bạc tốt như tiên
Đêm khuya không tiền, Bạc như chim cú
Cái đầu xù xụ, Com mắt trõm lơ
Hình đi phất phơ, Như con chó đói
Chân đi cà khói, Dạo xóm dạo làng
Quần rách lang thang, Lấy tay mà túm.
15.
Vè cờ bạc (2)
Nghe vẻ nghe ve, Nghe vè bài tới
Cơm chưa kịp bới, Trầu chưa kịp têm
Tôi đánh một đêm, Thua ba tiền rưỡi
Về nhà chồng chửi, Thằng móc thằng quăn
Đánh sao không ăn, Mà thua lắm bấy
Tôi lấy tiền cấy, Cho đủ mười ngày.
16.
Vè lão xay rượu
Ve vẻ vè ve, Nghe vè lão Khướt
Ngôn đa ngữ thất, Nói trật nhiều điều
Tiền rượu chúng kêu, Còn ngồi nói pháo
Nhiếc rằng nói láo, Uống chẳng biết lo
Rượu muốn đong cho, Tiền không chịu trả
Say rồi bậy bạ, Nói dọc nói ngang
Nằm sá nằm đàng, Té lên té xuống
Rượu bao nhiêu cũng uống, Uống quá mẹ hũ chìm
Nói như bìm bìm, Leo dây leo nhợ
Về nhà đánh vợ, Làm như bào hao
Rượu uống mặc tao, Ai mượn mày nói
474 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ngày nào không khỏi, Nhậu nhẹt chèm nhèm
Vợ nhiếc uống hèm, Mà không chịu xấu
Cơm chưa kịp nấu, Đập trách đập nồi
Phá tán một hồi, Lại nằm chết giả
Vợ con ra rả, Biểu uống vừa vừa
Tánh cũ chẳng chừa, Đổ thời cho ngập
Thấy rượu thời hập, Chẳng biết dại khôn
Như đứa mất hồn, Dật dờ dật dưỡng
Việc làm chẳng tưởng, Tương rượu tốn tiền
Vợ nói con hiền, Bèn sanh chuyện dữ
Hèn chi lời ngạn ngữ, Thiên hạ nói chẳng lầm
Hễ là tửu nhập tâm, Như cẩu cuồng toạ thị
Say rồi kì dị, Hình tướng thật khờ
Con mắt trắng đờ, Quá cha heo luộc
Sử kinh cũng thuộc, Sách vở cũng thông
Nói chuyện bao đồng, Đụng ai gây nấy
Đã mang chứng quấy, Lại hoá thói tà
Thấy vợ người ta, Như mèo thấy mỡ
Đã không mắc cỡ, Lại còn kéo nhây
Mắng nhiếc trối thây, Cũng không biết xấu
Chẳng phải dại mậu, Nói cũng không nghe
Cờ bạc rượu chè, Say sưa vất mả
Say rồi bậy bạ, Chẳng kể tới ai
Sanh chứng nói dai, Quá cha đỉa đói
Mở miệng bèn nói, Chẳng kể như nên
Uống ba chén rượu, Cặp cẳng cà khênh
...Trèo lên và té xuống...
Hễ rượu đong thời uống, Chẳng tính việc trả tiền
Đồng giao 15: Châm biếm Thói hư tật xấu
475
Hàng quán nói hiền, Bèn sanh chuyện dữ
Sách hằng có chữ : Tuý hậu thiêm bôi
Uống đã say rồi, Ói ra khạc mửa
Ví như nìn bà chửa
Sanh đẻ rồi, Chửa nữa đẻ nữa
Uống rượu say, Say rồi lại mửa
Tỉnh say rồi, Uống nữa mửa nữa
Chừng năm ba bữa, Nhóm lại một lần
Chẳng cá thời tôm, Rủ nhau làm tiệc
Vừa vừa còn biết, Sự phải sự chăng
Hễ tới nước hăng, Mấy ve cũng hết
Uống say như chết, Thấy rượu không chừa
Rót rồi bưng đưa, Đụng ai mời nấy
Rượu đâu mời bậy, Cho tốn tiền mua
Có kẻ nói hùa, Đặng theo uống chực
Vợ con chịu cực, Năn nỉ phiền hà
Nhìn ông người ta, Đi mần đi mụn
Ai xui tôi đụng, Mắc phải chồng say
Uống uống tối ngày, Tốn tiền tốn bạc
Cũng không đi phát, Cũng chẳng đi cào
Mót đặng đồng nào, Cứ đem ra tiệm
Kiệm kiệm con mắt nhắp nhem...
Nói chuyện chèm chèm, Như cơm nếp khuấy
Càng say càng quậy, Ăn nói chẳng kiêng
Vì thánh vì hiền, Hỡi còn gây rượu
Tửu bất túy nhơn, nhơn tự túy
Người sao không biết nghĩ
Việc ăn uống chẳng cùng
476 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Say như Uất Trì Cung
Vì mê chén Mậu Công thâu thủ cấp
Chữ hối chi bất cập
Thấy đạo rượu mà thương.
17.
Vè lười nhác
Lẳng lặng mà nghe, Cái vè thằng nhác
Trời đã phú thác, Tính khí anh ta
Thuở còn mẹ cha, Đua đòi lý sự
Cho đi học chữ, Nhiều chữ ai vay
Cho đi học cày, Rằng nghề ở đợ
Cho đi học chợ, Nói nghề ấy buồn
Cho đi tập buôn, Ấy nghề ngồi chợ
Việc làm ấm ớ, Chỉ biết ăn chơi
Cha mẹ qua đời, Không ai cấp dưỡng
Dáng đi ngất ngưởng, Như tướng cò hương
Bụng đói giơ xương, Miệng thời tu hú
Tay chân cù rủ, Như tướng cò ma
Cô bác xót xa, Kêu cho nắm gạo
Bỏ mồm trệu trạo, Sợ nấu mất công
Chết rũ ngoài đồng, Rồi đời thằng nhác.
18.
Vè nói láo (1)
Láo thiên láo địa
Láo từ ngoài Sịa láo vô
Ngồi buồn nói chuyện láo thiên:
Lúc nhỏ tôi có đi khiêng ông Trời
Ra đồng thấy muỗi bắt dơi
Bọ hung làm giỗ có mời ông voi
Đồng giao 15: Châm biếm Thói hư tật xấu
477
Nhà tôi có một củ khoai
Xắt ra bảy thúng hẳn hòi còn dư
Nhà tôi có một củ từ
Bới lên môt củ nó hư cả vườn
Tôi vừa câu được con lươn
Cái thịt làm chả, cái xương đẽo chàỵ
Nhà tôi có một cối xay
Đầu cong bịt bạc, đầu ngay bịt vàng
Nhà tôi có một cái ang
Đựng lúa bảy làng mà hãy còn lưng
Nhà tôi có một củ gừng
Bới lên một củ nửa chừng đòn xeo
Nhà tôi có một con mèo
Khi nào hết chuột lên đèo bắt nai
Nhà tôi có một cái chai
Đựng bảy thùng mắm và hai thùng dần
Cha tôi có một bộ râu
Ngứt ra một sợi câu con cá chình
Nói ra các bạn đừng khinh
Thiên hạ nói láo cả, phải mình chi tôi.
19.
Vè nói láo (2)
Tiếng đồn quả thiệt chẳng sai
Có người nói láo không ai dám bì
Lội ngang qua biển một khi
Thấy tàu đương chạy tôi ghì ngừng như không
Lên rừng tôi vác đá hàn sông
Gặp cọp tôi bồng về để nuôi chơi
478 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Nhà tôi có trồng một bụi cải trời
Lá bằng cái sịa kinh thời tôi quá kinh
Dưa gang của tôi cái hột bằng cái chình
Sức tôi một mình ăn hết nồi ba
Tôi trồng chơi có một dây khổ qua
Nó ra một trái tôi xách mà năm ky
Lại thêm cây ổi cũng dị kỳ
Bán chơi một lứa tiền thì năm trăm
Ngồi buồn tôi để một con tằm
Mười lăm cân kén ba trăm quan mài
Nhà tôi có một cây xoài
Tam niên quả thực hột rày bằng cái lu
Mía mây của tôi một đám mịt mù
Một lóng năm người ăn đã sức ăn
Cau vườn nhà tôi cái hột bằng trái banh
Trà Huế của tôi ba làng uống đã giáp năm
Đường ra ngoài Huế, xứ Chăm
Họ đi thì sáu tháng tôi đi có một ngày
Lên núi tôi đặt thợ đóng cày
Bắp thời bằng cái cột, cạnh rày bằng cái nong
Tới mùa tôi đi ăn ong
Sáp tôi gánh bảy gánh, mật ong tôi đong mười thùng
Ngồi buồn tôi nghĩ chuyện cùng
Tôi đương một cái thúng chứa được chừng ba thiên
Đi chợ không đi bằng tiền
Tôi xài bằng bạc, bắt dân khiêng hai làng
Nhà tôi có cây khế vàng
Nó ra một trái ba làng ăn no
Đồng giao 15: Châm biếm Thói hư tật xấu
479
Đi đường tôi xí được cái mo
Tôi đem về đựng lúa khỏi lo dừng bồ
Nhà tôi có cặp gà cồ
Ăn chơi có hai bữa hết bồ nếp than
Tôi trồng bậy bạ có một sợi dây lang
Nó ra mà có hai củ tôi gánh cái lưng nó muốn oằn
Lại thêm có cặp thằn lằn
Năm nay thì nó lớn muốn bằng chiếc ghe
Lên rừng tôi đặt thợ đóng ghe
Đóng ba bảy bồ tôi chèo nó rã hai
Đi đường chẳng có dầu chai
Tôi móc đất sét tôi trét nó rày đi được ba năm.
20.
Vè tôi nghèo
Nghe vẻ nghe ve, Nghe vè tôi nghèo
Nghèo tanh nghèo hôi, Nghèo lồi mắt cá
Nghèo sạt xương hông, Nghèo không gạo nấu
Nghèo thấu Ngọc Hoàng, Nghèo tàn nghèo mạt
Nghèo khạc ra tro, Nghèo ho ra máu
Nghèo thấu vô bờ, Nghèo lờ con mắt
Nghèo thắt ống chân, Nghèo sưng cần cổ
Nghèo lổ máu đầu, Nghèo cực như trâu
Một xâu hai thuế, Ới trời đất ơi!.
480 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chủ đề 16: Vè nói ngược đời
1. Vè nói ngược (1)
Lưng đằng trước, Bụng đằng sau
Đi bằng đầu, Đội bằng gỗ
Dấm thì ngọt, Mật thì chua
Nhanh như rùa, Chậm như thỏ
Quan khốn khổ, Dân giàu sang
Vua bần hàn, Dân sung túc
Cứng bánh đúc, Mềm gỗ lim
To như kim, Bé như cột
Lợn nhảy nhót, Chim ù lì
Trắng như chì, Đen như bạc
Chó cục tác, Gà gâu gâu
…(tự sáng tác nối tiếp)…
2. Vè nói ngược (2)
Ngồi buồn nói ngược mà chơi
Cua đinh nó liệng trên trời quá hay
Trưa trưa bắt chó ra cày
Trâu kia hực sủa, chuột dày ông voi
Một lũ thầy bói đi coi
Trưa trưa đốt đuốc mà soi ếch bà
Con nít mà dắt bà già
Chân đi lỏng khỏng té mà xuống ao
Câu thì lấy đá làm phao
Lưới kia đem bủa ào ào ngọn cây
Con sấu liệng bay trên mây
Rồng vàng trói ké nằm ngay dưới bè
Đồng giao 16: Vè nói ngược đời
481
Thầy pháp tụng kinh rề rà
Thầy chùa bắt chó ra hè mà ram
Thầy tu mắng chửi làm xàm
Chằn tinh tu hành đọc sách siêng năng
Chuột xạ thấy thịt thì gầm
Hùm thì bươi rác xóc dằm trong da
Dưới sông tàu ngựa, chuồng dê
Trên bờ lại thả câu rê, lưới mành
Chẻ tre mà buộc manh manh
Xe sợi chỉ mành cột cổ con nai
Bùn kia đã cứng còn dai
Thịt gà cồ nọ chưa nhai đã mềm
Con vịt đá độ ăn tiền
Gà trống mẹ hiền lặn lội nuôi con
Đàn bà trang điểm kiếm chồng
Con gái ở vậy dốc lòng thuỷ chung
Bảy mươi, bảy mốt còn son
Mười lăm mười sáu cháu con bộn bàng
…(tự sáng tác nối tiếp)…
3. Vè nói ngược (3)
Ve vẻ vè ve, Cái vè nói ngược
Cái lược quyét nhà, Chổi bà chải tóc
Cụ già đi học, Cháu bé ngồi nhà
Gà mẹ đẻ con, Lợn sề ấp trứng
Em bé cao hứng, Hát ca cải lương
Nghệ sỹ thân thương, Khóc đòi ty mẹ
Củ hành củ hẹ, To bằng bình vôi
482 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Quả mít chín rồi, Bé bằng hạt bưởi
Tất ta tất tưởi, Khen là ung dung
Ăn nói lung tung, Khen là điềm đạm
Mưa nhiều bị hạn, Nắng cháy đầm lầy
Thịt ếch thì ngậy, Thịt lợn mùi tanh
Ngọt thì có chanh, Chua thì bánh đường
Hươu đẻ trong mương, Cá ở trên núi
Đựng phân bằng túi, Đựng trầu bằng gơ
Bể thì có bờ, Ruộng thì lai láng
Hàng xẩm thì sáng, Tối mịt thì đèn
Hũ miệng thì kèn, Loa miệng thì lọ
Cân cấn thì to, Con voi bé tí
Bay cao là dế, Bay thấp bồ câu
Ông thầy ngồi không, Bà vãi có sách
Gánh phân bằng ách, Đi cày bằng quang
Mùng một sáng trăng, Đêm rằng thì tối
Nấu cơm bằng cối, Giã gạo bằng nồi
Gói bánh bằng voi, Ăn trầu bằng gạo
Cái thằng này xạo, Kêu má bằng ba
…(tự sáng tác nối tiếp)…
4. Vè nói ngược (4)
Ve vẻ vè ve, Cái vè nói ngược
Nắng hạn đầy nước, Mưa dầm khô rang
Đám cưới đình làng, Kì yên ngoài chợ
Nhà giầu khất nợ, Nhà nghèo cho vay
Đàn bà đi cày, Đàn ông đi cấy
Ghe nổi thì đẩy, Ghe cạn thì chèo
Đồng giao 16: Vè nói ngược đời
483
Nuôi chuột bắt mèo, Nuôi heo lấy trứng
Xu xoa thì cứng, Đá núi thì mềm
Trời nắng về đêm, Ban ngày sao mọc
Bong bóng thì chìm, Gỗ lim thì nổi
Đào ao bằng chổi, Quét nhà bằng mai
Hòn đá dẻo dai, Hòn xôi rắn chắc
Gan lợn thì đắng, Bồ hòn thì bùi
Hương hoa thì hôi, Nhất thơm là Cú
Đàn ông to vú, Đàn bà rậm râu
Hay cắn là Trâu, Hay cày là Chó
Người thì có mỏ, Chim thì có mồm
Thẳng như lưng Tôm, Cong như cán cuốc
Thơm như ruốc, Hôi như Hương
Đặc như ống bương, Rỗng như ruột gỗ
Chó thì hay mổ, Gà thì liếm la
Xù xì quả cà, Nhẵn như quả mít
Meo meo là vịt, Quạc quạc là mèo
Trâu thì hay trèo, Sóc thì lội nước
Rắn thì hay bước, Voi thì hay bò
Ngắn như cổ cò, Dài như cổ vịt
Đỏ như quả quýt, Vàng như quả hồng
Quan cả đeo gông, Thằng tù xử kiện
Cái kiến thì to, Con bò bé tí
Nhẵn nhụi thì mít, Gai góc thì dừa
Bồ hòn thì chua, Nước mắm thì thơm
Người nằm ổ rơm, Nhường giường cho chó
…(tự sáng tác nối tiếp)…
484 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
5. Vè nói ngược Tháng ba (1)
Bao giờ cho đến tháng ba
Ếch cắn cổ rắn tha ra ngoài đồng.
Hùm nằm cho lợn liếm lông,
Một chục quả hồng nuốt lão tám mươi.
Nắm xôi nuốt trẻ lên mười,
Con gà be rượu nuốt người lao đao.
Lươn nằm cho trúm bò vào,
Một đàn cào cào đuổi bắt cá rô.
Thóc giống đuổi chuột trong bồ,
Cỏ năn, cỏ lác rình mò bắt trâu.
Gà con đuổi bắt diều hâu,
Chim ri đuổi đánh vỡ đầu bồ nông
…(tự sáng tác nối tiếp)…
6. Vè nói ngược Tháng ba (2)
Bao giờ cho đến tháng ba
Ếch cắn cổ rắn, tha ra ngoài đồng.
Hùm nằm cho lợn liếm lông,
Một chục quả hồng nuốt lão tám mươi.
Ông Trăng mà lấy bà trời,
Tháng năm ăn cưới, tháng mười nộp treo.
Con lợn to bằng con mèo,
Làng ăn chẳng hết, đem treo cột đình.
Con voi nằm dưới gậm giường,
Cóc đi đánh giặc, bốn phương nhọc nhằn.
Chuồn Chuồn thấy cám thì ăn,
Lợn kia thấy cám, nhọc nhằn bay qua.
Đồng giao 16: Vè nói ngược đời
485
Trời mưa cho mối bắt gà,
Cào cào đuổi cá, chui qua khe rào.
Con cá mày ở dưới ao,
Tao tát nước vào, mày chạy đi đâu.
Ngồi Buồn vác giỏ đi câu,
Được ả Thị Màu, con gái phú ông.
Sông Hồng rộng chẳng tày gang,
Bắc cầu dải yếm, cho chàng sang chơi.
Chơi cho quạt lá long nhài,
Cầu Ô gãy nhịp, thuyền chài bong đinh.
Bao giờ cây cải làm đình,
Bấy giờ hai đứa chúng mình kết duyên.
7. Vè nói ngược Tháng ba (3)
Bao giờ cho đến tháng ba
Ếch cắn cổ rắn, tha ra ngoài đồng
Hùm nằm cho lợn liếm lông
Một chục quả hồng nuốt lão tám mươi
Ông trăng mà lấy bà trời
Tháng năm ăn cưới, tháng mười nộp treo
Con lợn to bằng con mèo
Làng ăn chẳng hết, đem treo cột đình
Con voi nằm dưới gậm giường
Cóc đi đánh giặc, bốn phương nhọc nhằn
Chuồn chuồn thấy cám thì ăn
Lợn kia thấy cám, nhọc nhằn bay qua
Trời mưa cho mối bắt gà
Cào cào đuổi cá, chui qua khe rào
486 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chó con bắt trạch dưới ao
Có một quả đào, ném ngã năm cô
Thóc giống cắn chuột trong bồ
Một trăm con muỗi đuổi vồ con trâu
Chim chích cắn cổ diều hâu
Gà con tha quạ, biết đâu mà tìm
Bong bóng thì chìm, gỗ lim thì nổi
Đào ao bằng chổi, quét nhà bằng mai
Hòn đá dẻo dai, hòn xôi chắc rắn
Gan lợn thì đắng, bồ hòn thì bùi
Hương hoa thì hôi, nhất thơm là cú
Đàn ông to vú, đàn bà rậm râu
Con cá mày ở dưới ao
Tao tát nước vào, mày chạy đi đâu
Ngồi buồn vác giỏ đi câu
Được ả Thị Màu con gái phú ông
Sông Hồng rộng chẳng tày gang
Bắc cầu dải yếm cho chàng sang chơi
Chơi cho quạt lá long nhài
Cầu Ô gãy nhịp, thuyền chài bong đinh.
Bao giờ cây cải làm đình
Gỗ lim thái ghém thì mình lấy ta
Bao giờ trạch đẻ ngọn đa
Sáo đẻ dưới nước thì ta lấy mình
Lênh đênh bảy lá thuyền tình
Chìm ba bến nước mới tìm thấy hoa.
Con rận bằng con ba ba
Đêm nằm nó ngáy cả nhà thất kinh.
Đồng giao 16: Vè nói ngược đời
487
8. Vè nói ngược Tháng sáu
Bước sang tháng sáu giá chân
Tháng một nằm trần, nóng đổ mồ hôi
Con chuột kéo cày liên hồi
Con trâu hốc gạo, vào ngồi trong rương
Vườn rộng thì thả rau rong
Ao sâu giữa đồng, vãi cải làm dưa
Đàn bò bơi lội đến trưa
Một đàn con vịt đi bừa ruộng nương
Voi kia nằm ở gầm giường
Cóc đi đánh giặc bốn phương nhọc nhằn
Chuồn chuồn thấy cám thì ăn
Lợn kia thấy cám, vùng vằng bay qua
Trời mưa cho mối bắt gà
Đòng đong, cân cấn đuổi cò xôn xao
Lươn nằm cho chúm bò vào
Một đàn cào cào đuổi bắt cá rô
Thóc giống đuổi chuột trong bồ
Đòng đong, cân cấn đuổi cò ruộng sâu
Con chim mày ở trên cây
Tao đứng dưới gốc, mày bay đường nào?
Con cá mày ở dưới ao
Tao tát nước vào, mày sống được chăng?
…(tự sáng tác nối tiếp)…
488 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chủ đề 17: Đồng dao Các trò chơi cho Bé
1.
Bé thức dậy
Vươn vải vươn vai
Chóng dài chóng lớn, Đi chơi với trẻ
Sức khoẻ sống lâu, Bạc đầu trăm tuổi.
2.
Cho xin cái đá
Trồng đậu trồng cà
Mày xòa hoa khế, Khế ngâm, khế chua
Cột đình, cột chùa, Nhà vua mới làm
Cây cam, cây quít, Cây mít, cây hồng
Cành thông, lá nhãn, Tôi dạng chân ra
Nhà ai đi qua, Cho xin cái đá.
3.
Chơi chuyền (1)
Cái mốt, cái mai, con trai, con hến
Con nhện chăng tơ, quả mơ, quả mận
Cái cận, lên bàn đôi...(lên 2)
Đôi chúng tôi, đôi chúng nó
Đôi con chó, đôi con mèo
Hai chèo ba...(lên 3)
Ba đi xa, ba về gần
Ba luống cần, Một lên tư...(lên 4)
Tư củ từ, tư củ tỏi, hai hỏi năm... (lên 5)
Năm em nằm, năm lên sáu...(lên 6)
Sáu lẻ tư, tư lên bảy...(lên 7)
Bảy lẻ ba, ba lên tám...(lên 8)
Tám lẻ đôi, đôi lên chín...(lên 9)
Đồng giao 17: Đồng dao Các trò chơi cho Bé
489
Chín lẻ một, mốt lên mười...(lên 10)
Chuyền chuyền một, một đôi.
4.
Chơi chuyền (2)
Qua cầu lăn sỏi, Chuối đỏ chó đuổi
Như ma hùm tha, Mây thấc mấc thay
Bắt con cá chặt đầu đuôi
Bưng mâm trầu, Hầu mâm rượu…!
Ai có tiền liền vô ghế
Ai không tiền liệu mà xéo!
Keo kẹo reo, neo kẹo râu
Chân dơ, quơ chân mà để chỗ nào?
Chuyền chuyền một! một đôi!
Chuyền chuyền hai! hai đôi!
Chuyền chuyền ba! ba đôi!
Chuyền chuyền bốn! bốn đôi!
Đặt xuống đất! cất tay chuyền!
Chuyền nhỏ, ngỏ vun! vun hoa cà! vun hoa cải!
Hái lá ngải! hái lá đa! đá la…!
Ba lá đề, ba cầm tề…!
Một lên tư, tư củ từ! tư củ tỏi!
Chuyền xé giẻ, chuyền nước đôi, chuyền giọng hai…!
Tay chẻ củi, tay xé giẻ!
Tay ăn tằm, tay quay tơ…về vái tổ!
Tay nào để, để tay nào?
Chuyền chuyền quét!
Cất tay chuyền, chuyền tay chuyền!
Sang tay chuyền! Sang tay chuyền.
490 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
5.
Chơi chuyền (3)
Trồng luống cải, Trải con chắt
Một dẻo dang, Hai sang đò
Ba cò kếu, Bốn nhêu ngao
Năm dao thớt, Sáu thịt muối
Bảy chuối xanh, Tám hành tỏi
Chín gói ghém, Mười chém chân
Đặt xuống đất, Cất lên tay
Xoay ống nhổ, Đổ tay chuyền
Chuyền chuyền một, Một một đôi
Chuyền chuyền hai, Hai hai đôi
Chuyền chuyền mười, Mười mười đôi
Đặt xuống chân, Nâng lấy một
Chộp lấy đôi, Đặt xuống đây
Xoay lấy một, Chộp lấy mười
Một này một nữa, Hai sang ba
Ba này ba nữa, Một sang tư
Tư củ từ, Tư củ khoai
Hai sang năm, Năm lìa năm
Năm sang sáu, Sáu lìa tư
Tư sang bảy, Bảy lìa ba
Ba sang tám, Tám lìa hai
Hai sang chín, Chín lìa một
Một sang mười, Mười vơ cả
Cả xuống đất, Cất lên tay
Xoay ống nhổ, Đổ tay chuyền.
Đồng giao 17: Đồng dao Các trò chơi cho Bé
491
6.
Chơi chuyền (4)
Que mốt (nhặt 1 que)
Que mai (nhặt tiếp 1 que...
...và nắm lại trong tay cho đến hết bàn)
Cái cò, Nỏ năng, Con khăng, Hòn chắt
Nhấm nha, Nhấm nhắt, Quạ bắt
Sang bàn đôi (rải lại ra chân)
Đôi tôi (nhặt 2 que)
Đôi chị, Đôi cái bị, Đôi cành hoa
Đôi sang ba
Rải bàn ba (rải que lại ra chân)
Ba quả cà, Ba quả táo, Ba lá gáo
Một sang tư
Rải bàn tư (rải lại que)
Tư củ từ, Tư củ cải
Hai sang năm, Năm còn năm
Năm sang sáu
Rải bàn sáu (rải lại que)
Sáu củ ấu, Bốn sang bảy
Rải bàn bảy (rải lại que)
Bảy lìa ba, Ba sang tám
Rải bàn tám (rải lại que)
Tám hai lìa, Hai sang chín
Rải bàn chín (rải lại que)
Chín lìa một, Một sang mười
Ngả năm mươi (đặt xuống 5 que)
Mười vơ cả (lại nhặt lên)
492 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ngả xuống đất (đặt cả 10 que xuống)
Cất lên tay (nhặt cả lên)
Xoay ống nhổ (quay cả cụm que)
Đổ tay chuyền
Chuyền chuyền một - Một đôi
Chuyền chuyền hai - Hai đôi
Chuyền chuyền ba - Ba đôi
Chuyền chuyền bốn - Bốn đôi
Chuyền chuyền năm - Năm đôi
Đầu quạ (Bắt đầu thả từng que xuống chân)
Quá giang, Sang sông, Về đò
Cò nhảy, Gẫy cây, Mây leo
Bèo trôi, Ổi xanh, Hành bóc
Trứng đỏ lòng (quơ 2 que lên một lần)
Tôm cong, Đít vịt, Vào làng
Xin thịt, Ra làng xin xôi
Anh chị em ơi, cho tôi vét bàn thiên hạ.
7.
Chọn người
Xu xa xu xít, Bán mít chợ Đông
Bán hồng chợ Tây, Bán mây Chợ Huyện
Bán quyến Chợ Đào, Bán được chú nào
Thì cột cho chặt.
8.
Cô nhện và muỗi
Vòng vòng cô Nhện vòng vòng
Vòng vòng cô Nhện vòng quanh
Kéo tơ mà dệt lưới
Chăm làm và khéo đẹp, chăm làm và khéo tay
Đồng giao 17: Đồng dao Các trò chơi cho Bé
493
Vo ve! chú Muỗi vo ve!
Mắc vào lưới Nhện, Muỗi nằm rên la
Nhện ơi! Nhện thả tôi ra
Nhện ơi! Nhện bắt tôi chi?
Mi là gian ác!
Mi hại bao người thì chớ hòng ra đây! hừm!
Cái đồ Muỗi ranh!.
9.
Có và không (1)
Hai bàn tay
Tay này có, Tay này không
Xòe tay này, Xòe tay nọ
Tay này có, Tay này không
Tay có bông, Dâng tặng mẹ.
10.
Có và không (2)
Tập tầm vông, Tay không tay có
Tập tầm vó, Tay có tay không
Có có không không, Không không có có
Tay nào có, Tay nào không?.
11.
Có và không (3)
Tập tầm vông
Tay đằng đông, Tay đằng tây
Tay nào mây, Tay nào gió
Tập tầm vó
Tay nào có, Tay nào không
Tay nào phồng, Tay nào xẹp…
494 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
12.
Có và không (4)
Tùm nụm tùm nịu, Tay tí tay tiên
Đồng tiền chiếc đũa, Hột lúa ba bông
Ăn cắp trứng gà, Bù xa bù xít
Con rít trên trời, Ai mời mày xuống?
Bỏ ruộng ai coi? Bỏ voi ai giữ?
Bỏ chữ ai đọc? Đánh trống nhà rông
Tay nào có? Tay nào không?
Hổng ông thì bà, Thì ra tay này.
13.
Có và không (5)
Tùm nụm tùm nịu, Tay tí tay tiên
Đồng tiền chiếc đũa, Hột lúa ba bông
Ăn trộm trứng gà, Bù xoa bù xít
Con rắn con rít, Thì ra tay này.
14.
Cốc cốc
Cốc cốc, cốc cốc
Ai gọi đó, Tôi là thỏ
Nếu là thỏ, Cho xem tai
Cốc cốc, cốc cốc
Ai gọi đó, Tôi là nai
Nếu là nai, Cho xem gạc
Cốc cốc, cốc cốc
Ai gọi đó, Tôi là gió
Nếu là gió, Xin mời vào
Kiễng chân cao, Vào cửa giữa
Cùng soạn sửa, Đón trăng lên
Quạt mát thêm, Hơi biển cả
Đồng giao 17: Đồng dao Các trò chơi cho Bé
495
Reo hoa lá, Đẩy buồm thuyền
Đi khắp miền, Làm việc tốt.
15.
Củ cà rốt
Củ cà rốt, Đốt cháy nhà
Ông cụ già, Kêu oai oái
Cô con gái, Lái ô tô
Ra Bờ Hồ
Ăn kem cốc, Cốc vào đầu…
Ăn kem que, Chọc vào đít.
16.
Cưỡi ngựa
Nhong nhong nhong nhong, Ngựa ông đã về
Cắt cỏ Bồ Đề, Cho ngựa ông ăn
Nhong nhong, nhong nhong, Ngựa ông đã về
…(bài hát vòng tròn)…
17.
Đánh trận giả (1)
Con nít! cái tên, Nó là con nít!
Cái mình nhỏ xít, Đội mão lá mít
Cuỡi ngựa tàu cau, Đứa trước đứa sau
Rủ nhau một lũ, Học rồi thì chơi
Xuống nước tập bơi, Lên bờ đấm đá
Miệng thổi kèn lá, Tò tít! tít tít! tò te!
Hay phất cờ tre, Rủ nhau mà chơi trò
Giả đò đánh trận
Bắn! bắn! bắn! bắn!
Bằng! bằng! bằng! bằng!
Đứa nào bắn trước thì làm Cha
Đứa nào bắn sau thì làm Con
496 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Con nít! có thêm, Cái đầu ba vá!
Cái quần thủng đít, Mũi chảy lít thít
Vừa chạy vừa la, Cuốn lá chuối khô
Giả vua, vua cỏ, Cạo đầu tròn vo
Áo gấm bằng mo, Reo hò khắp xóm
Giặc tới thì đánh, Tò tít! tít tít! tó te!
Cây chuối làm bè, Rủ nhau mà chơi trò
Giả đò đánh trận
Bắn! bắn! bắn! bắn!
Bằng! bằng! bằng! bằng!
Đứa nào đánh thắng thì làm Vua
Đứa nào đánh thua thì làm Giặc.
18.
Đánh trận giả (2)
Chập chiêng chập chóe, Lớn lớn bé bé
Ra đánh giặc trời, Ông lớn cưỡi voi
Phất cờ đi trước, Đi lên mạn ngược
Đi xuống mạn xuôi, Giao bà bình vôi
Thổi nồi cơm nếp, Giao cho ông bếp
Nấu nồi canh cua, Lính tráng ăn no
Chập chiêng chập chóe.
19.
Đi đến nơi đến chốn
Đi đâu cho kịp ngày về
Thấy hoa đừng bẻ, Thấy trẻ đừng chơi
Cầu quán đừng ngồi, Đi đến nơi về đến chốn.
20.
Đóng vai...
Hùm: Đây rồng hay rắn?
Rắn: Không rồng, không rắn
Đồng giao 17: Đồng dao Các trò chơi cho Bé
497
Hùm: Có phải giống trăn?
Rắn: Có lẽ giống trăn
Hùm: Trăn dài hay vắn?
Rắn: Không dài không vắn
Hùm: Nhất quyết đuổi săn
Rắn: Nhất quyết chống ngăn
Hùm: Hùm bắt được hùm ăn
Rắn: Rắn bắt được rắn ăn thịt hùm
Hùm: Hùm bắt được hùm ăn
Sấu: Sấu bắt được sấu ăn thịt hùm.
21.
Dung dăng dung dẻ (1)
Dắt trẻ đi chơi, Đến cửa nhà trời
Tìm nơi gió mát, Cùng hát véo von
Mời ông trăng tròn, Ra chơi với bé
Càng đi càng khỏe, Càng đi càng nhanh
Xì xà xì xụp... Ngồi thụp xuống đây…
22.
Dung dăng dung dẻ (2)
Dung dẻ dung dăng, Dắt trẻ đi chơi
Ðến cổng nhà trời, Lạy cậu lạy mợ
Cho chó về quê, Cho dê đi học
Cho cóc ở nhà, Cho gà bới bếp
Xì xà xì xụp... Ngồi thụp xuống đây.
23.
Dung dăng dung dẻ (3)
Dung dăng dung dẻ, Dắt trẻ đi chơi
Đến hỏi ông trời, Xin vài cái bánh
Gặp xe thì tránh, Đội mũ trên đầu
Đi chậm đi mau, Lâu lâu lại ngồi
498 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Xì xà xì xụp... Ngồi thụp xuống đây.
24.
Dung dăng dung dẻ (4)
Dung dẻ dung dăng, Dắt trẻ đi chơi
Đến chỗ mát trời, Chớ nên bỏ phí
Thở nàn không khí, Vừa sạch vừa trong
Em thấy mát lòng, Thân cành mạnh mẽ
Xì xà xì xụp... Ngồi thụp xuống đây.
25.
Dung dăng dung dẻ (5)
Dung dăng dung dẻ, Dắt trẻ đi chơi
Đến chỗ đông người, Nếu không nhìn kỹ
Người ta vô ý, Chân dẵm phải chân
Đau đớn muôn phần, Còn chi vui vẻ
Xì xà xì xụp... Ngồi thụp xuống đây.
26.
Dung dăng dung dẻ (6)
Dung dẻ dung dăng, Dắt trẻ đi chơi
Qua chỗ rãnh, ngòi, Gần nơi than lửa
Nếu trông ngang ngửa, Liều lĩnh bước chân
Bẩn áo, cháy quần, Còn chi sạch sẽ
Xì xà xì xụp... Ngồi thụp xuống đây.
27.
Dung dăng dung dẻ (7)
Dung dăng dung dẻ, Dắt trẻ đi chơi
Nhọc ta mệt ngồi, Tỉnh tao lại bước
Mắt coi đằng trước, Chân chẳng lùi sau
Dạo khắp hoàn cầu, Dung dẻ dung dăng
là dung dăng dung dẻ.
Đồng giao 17: Đồng dao Các trò chơi cho Bé
499
28.
Dung dăng dung dẻ (8)
Dung dăng dung dẻ, Dắt trẻ đi chơi
Đến ngõ nhà trời, Lạy cậu lạy mợ
Cho cháu về quê, Cho dê đi học
Cho cóc ở nhà, Cho gà bới bếp
Cho vịt đi dép, Cho gà kéo xe
Cho ve học múa, Cho lúa nảy mầm
Cho tằm làm kén, Cho em đi học
Cho ong đốt đít, Cho mít ra hoa
Cho gà chạy bộ, Cho chó cắn mông
Cho công nó múa, Cho lúa nhảy đầm
…(tự sáng tác nối tiếp)…
29.
Dung dăng dung dẻ (9)
Dung dăng dung dẻ, Dắt trẻ đi chơi
Đi đến mọi nơi, Đi về mọi điểm
Đến nơi cần đến, Qua mọi nẻo đường
Lên núi Hy Cương, Niệm hồn Quốc Tổ
Cờ sao rực rỡ, Ta lại lên dường
Tạm biệt Hy Cương, Về Lăng viếng Bác
Hương thơm ngào ngạt, Lan tỏa quanh Lăng
Nhè nhẹ bước chân, Để Người yên ngủ
Trái tim sáng đỏ, Mặt trời trong Lăng
Xì xà xì xụp... Ngồi thụp xuống đây.
30.
Dung dăng dung dẻ (10)
Dung dăng dung dẻ, Ông khỏe nhanh nhanh
Cháu có quả chanh, Cháu mời ông uống
Cháu có cà cuống, Cháu làm ông cay
500 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cháu có cái tay, Cháu ôm ông chặt
…(tự sáng tác nối tiếp)…
31.
Gánh gánh gồng gồng
Gánh sông gánh núi, Gánh củi gánh cành
Ta chạy cho nhanh, Về xây nhà bếp
Nấu nồi cơm nếp, Chia ra năm phần
Một phần cho mẹ, Một phần cho cha
Một phần cho bà, Một phần cho chị
Một phần cho anh, Ta chạy cho nhanh
Về xây nhà bếp, Nấu nồi cơm nếp
…(bài hát vòng tròn)…
32.
Giấu tay này
Trồng đậu trồng cà
Bí đao bí đỏ, Mày ngồi đầu ngõ
Mày nhặt lông may, Mày cày ruộng ấu
Mày giấu tay nào?, Mày giấu tay này.
33.
Gọi về...
Xu xoa xu xuýt
Con nít ở mô thì ra, Con cha ở mô thì về
Đốt lửa ba bề bốn bên, Ai leo núi thì lên
Ai đi thuyền thì xuống, Ai cày ruộng thì nuôi trâu
Ai trồng dâu thì nuôi tằm, Ai hay nằm thì nhịn đói.
34.
Kéo cưa...
Kéo cưa kéo kít, Làm ít ăn nhiều
Đụng đâu ngủ đó, Nỡ lấy mất cưa
Lấy gì mà kéo.
Đồng giao 17: Đồng dao Các trò chơi cho Bé
501
Kéo cưa lừa xẻ, Ông thợ nào khỏe
Thì ăn cơm vua, Ông thợ nào thua
Thì về bú tí mẹ.
35.
Lạy bà
Chè la, chè lít, Bà cho ăn quít
Bà đánh đau tay, Chắp tay lạy bà
Hì hà hì hụp.
36.
Lộn cầu vồng
Nước trong nước chảy, Có cô mười bảy
Có chị mười hai, Hai chị em ta
Ra lộn cầu vồng.
37.
Mèo đuổi Chuột (1)
Chít chít meo meo, Con mẻo con mèo
Đuổi theo con chuột, Con chuột chạy nhanh
Luồn khe luồn hốc, Con mèo nhanh lắm
Giơ vuốt nhe nanh, Đuổi theo con chuột
Ô kìa con chuột, Chẳng chạy được đâu
Ô kìa con mèo, Bắt ngay con chuột.
38.
Mèo đuổi Chuột (2)
Mời bạn lại đây, Tay nắm chặt tay
Ðứng thành vòng rộng, Chuột luồn lỗ nhỏ
Chạy thẳng chạy mau, Mèo đuổi theo sau
Chuột cố chạy mau, Trốn đâu cho thoát
Thế rồi chú chuột, Lại sắm vai mèo
Co cẳng chạy theo, Chú mèo hóa chuột.
502 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
39.
Nu na nu nống (1)
Cái bống cái bang, Cái sàng cái mẹt
Củ mài thì dẹt, Củ khoai thì tròn
Ngồi hòn đá cuội, Tôi duỗi chân ra
Nhà ai đi qua, Cho xin cái đá.
40.
Nu na nu nống (2)
Cái bống nằm trong, Cái ong nằm ngoài
Củ khoai chấm mật, Ngon thật là ngon
Gà con ú ụ, Nhà mụ thổi xôi
Nhà tôi nấu chè
Xỉa cá mè, Đè cá chép
Chân nào đẹp, Thì đi buôn nem
Chân nào đen, Thì Tay xoè chân rụt…
Ai có chân thì rụt, Không rụt kịp thì thua.
41.
Nu na nu nống (3)
Nu na nu nống, Đánh trống phất cờ
Mở hội thi đua, Chân ai sạch sẽ
Gót đỏ hồng hào, Không bẩn tý nào
Thì được vào đánh trống.
42.
Nu na nu nống (4)
Thằng cộng các cạc, Chân vàng chân bạc
Đá rạng đôi bên, Đá lên đá xuống
Đá ruộng bồ câu, Đá đầu con voi
Đá xoi đá xỉa, Đá nửa cành xung
Đá bung ông già, Đá ra đường cái
Gặp gái đi đường, Có phường trống quân
Đồng giao 17: Đồng dao Các trò chơi cho Bé
503
Có chân thì rụt, Không rụt kịp thì thua.
43.
Rồng rắn lên mây
Rồng rắn lên mây
Có cây lúc lắc
Có nhà điểm danh
Hỏi thăm thầy thuốc có nhà hay không?
- Có!, - Mở cửa cho vào!
- mượn cái liềm, liềm làm gì?
- hái củi, củi làm gì?
- nấu Bánh chưng, cho thầy ăn không?
- Không!
(Tự sáng tác thêm hỏi/đáp)
44.
Rút bài
Đầu quạ, quá giang - Sang sông, trồng cây
Mây leo, bèo nổi - Ổi xanh, hành bóc
Róc vỏ, đo lòng - Tôm cong, đít vịt
Sang cành lẻ - bẻ cành xanh
Xin anh - Tôi tỉa (rút một cây).
45.
Tắt đèn đi ngủ
Chốc chốc cheng cheng, Nấu chè đậu đen
Nấu xôi nếp quạ, Tôi tưởng thầy lạ
Lại hóa thầy quen, Đóng cửa cài then
Tắt đèn đi ngủ.
46.
Tay nào đẹp?
Xỉa cá mè, Đè cá chép
Tay nào đẹp, Đi bẻ ngô
504 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Tay nào to, Đi dỡ củi
Tay nào nhỏ, Hái đậu đen
Tay lọ lem, Ở nhà mà rửa.
47.
Thả đỉa ba ba
Thả đỉa ba ba
Chớ bắt đàn bà, Phải tội đàn ông
Cơm trắng như bông, Gạo tiền như nước
Đổ mắm đổ muối, Đổ chuối hạt tiêu
Đổ niêu nước chè, Đổ phải nhà nào
Nhà nấy phải chịu.
48.
Thắng và thua
Cùm nụm cùm nịu, Trời đánh tay tiên
Đồng tiền chiếc đũa, Hột lúa ba bông
Con văn con võ, Ăn trộm trứng gà
Bù xa bù xít, Con rắn con rít
Phải ra tay nào, Phải ra tay nầy
Ai thắng…Ai thua.
49.
Trả răng cho chuột
Chuột chuột chí chí
Răng mới về tao, Răng cũ về mày
Chuột chuột chí chí
Tao trả răng mày, Mày trả răng tao.
50.
Trốn tìm
Mít mật mít dai, Mười hai thứ mít
Ăn thịt ăn xôi, Chú chẳng nghe tôi
Tôi bịt mắt chú, Cao giờ nghe hú
Đồng giao 17: Đồng dao Các trò chơi cho Bé
505
Hãy mở mắt ra, Chạy khắp gần xa
Tìm ra người trốn.
51.
Ù à ù ập
Chi chi chành chành, Cái đanh thổi lửa
Con ngựa chết trương, Ba vương ngũ đế
Bắt dế đi tìm, Ù à ù ập
Đóng sập cửa vào.
52.
Vuốt nổ
Vuốt nổ, vuốt nổ, Tay vỗ vào tay
Nghe rộn ràng thay, Tuê toay, tuê tóa
Ăn trái gãy răng, Ăn măng gãy đũa
Ăn của nhà trời, Ai ngồi xuống đây
Bỏ lúa ai xay, Bỏ mây ai chẻ
Bỏ trẻ ai bồng, Bỏ lồng ai ấp
Mà đập tay vỗ, Vuốt nổ vuốt nổ.
53.
Vuốt ve (1)
Vuốt ve... Em thân yêu
Ở với ai? -Ở với bà, Bà gì? -Bà ngoại
Ngoại gì? - Ngoại xâm, Xâm gì? - Xâm lăng
Lăng gì? Lăng Bác, Bác gì? - Bác Hồ
Hồ gì? - Hồ ao, Ao gì? - Ao cá
Cá gì? - Cá quả, Quả gì? - Quả ĐẤM.
(lúc này ai nhanh tay sẽ ĐẤM người kia)
54.
Vuốt ve (2)
Vuốt ve... Em thân yêu
Ở với ai? -Ở với bà, Bà gì? -Bà ngoại
506 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ngoại gì? - Ngoại xâm, Xâm gì? - Xâm lăng
Lăng gì? Lăng Bác, Bác gì? - Bác Hồ
Hồ gì? - Hồ nước, Nước gì? - Nước trong
Trong gì? - Trong vắt, Vắt gì? - Vắt sữa
Sữa gì? - Sữa bò, Bò gì? - Bò cái
Cái gì? - Cái ĐÁ.
(lúc này ai nhanh tay sẽ ĐÁ người kia)
55.
Xem ai là đít
Nhất nhì ba bét, Sấm sét bẹt đầu
Qua cầu rửa đít, Trèo lên cây mít
Gai đâm vào đít, Mẹ ơi đau đít
Rửa đít cho con.
56.
Xòe bàn tay
Đi chợ, Về chợ (chưa đưa chân)
Đi canh một, Về canh một (đưa một bàn chân)
Đi canh hai, Về canh hai (chồng thêm một chân, là
hai bàn chân)
Đi canh ba, Về canh ba (chồng thêm, ba bàn chân)
Đi canh tư, Về canh tư (chồng thêm, bốn bàn chân)
Đi sen búp, Về sen búp (chồng thêm một bàn tay
chụm lại)
Đi sen nở, Về sen nở (chồng thêm bàn tay hơi xòe
nở)
Đi sen tàn, Về sen tàn (bàn tay hoa nở xòe rộng hết
cỡ).
57.
Xúc xắc (1)
Xúc xắc xúc xẻ
Đồng giao 17: Đồng dao Các trò chơi cho Bé
507
Nhà nào còn đèn còn lửa?
Mở cửa cho anh em chúng tôi vào!
Bước lên giường cao, Thấy đôi rồng ấp
Bước xuống giường thấp, Thấy đôi rồng chầu
Bước ra đằng sau, Thấy nhà ngói lợp
Trâu ông còn buộc, Ngựa ông còn cầm
Ông sống một trăm, Thêm năm tuổi lẻ
Vợ ông sinh đẻ, Những con tốt lành
Những con như tranh, Những con như rối
Xúc xắc xúc xẻ! .
58.
Xúc xắc (2)
Xúc xắc xúc xẻ
Tiền lẻ bỏ vào, Bỏ được đồng nào
Được thêm đồng ấy, Ống đâu cất đầy
Đến Tết chẻ ra, Mua cái áo hoa
Mà khoe với mẹ, Xúc xắc xúc xẻ.
508 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Chủ đề 18: Đồng dao Câu đố
1. Ba ông đầu rau và cái nồi
Ba thằng lõng thõng, cõng thằng đen thui?
2. Bàn chân (1)
Bàn gì mà lại bước gần bước xa?
3. Bàn chân (2)
Đi nằm,ngồi nằm, nằm thì đứng?
4. Bàn cờ tướng
Bàn gì xe ngựa sớm chiều giơ ra?
5. Bảng và phấn, giấy và bút
Anh mặt đen, anh da trắng
Anh mình mỏng, anh nhọn đầu
Khác nhau mà rất thân nhau
Khi đi khi ở chẳng bao giờ rời?
6. Bánh trôi
Ao tròn vành vạnh, nước lạnh như tiền
Con gái như tiên, trần mình xuống lội?
7. Bao tải
Đói nằm co, no buộc lại?
8. Bầu trời, sao, mặt trời
Đêm thì mẹ mẹ con con
Ngày thì chạy hết chẳng còn một ai
Còn một ông lão sống dai
Nhăn nhăn nhó nhó chẳng ai buồn nhìn?
Đồng giao 18: Đồng dao Câu đố
509
9. Bốn đồng
Ba bà đi chợ đàng trong
Mua một cây mía vừa cong, vừa dài
Ba bà đi chợ đàng ngoài
Mua một cây mía vừa dài, vừa cong
Chợ trong cây mía hai đồng
Chợ ngoài hai đồng cây mía
Hỏi rằng ba bà mua mía
Hết bao nhiêu tiền?
10. Bóng mặt, trăng mặt trời
Bằng cái đĩa, xỉa xuống ao
Ba mai chín cuốc mà đào không lên?
11. Búp măng
Áo đơn áo kép, Đứng nép bờ ao
Gió thổi ào ào, Mà không động đậy?
12. Bút chì
Thân dài thượt, ruột thẳng băng
Khi thịt bị cắt khỏi chân,
Thì ruột lòi dần vẫn thẳng như rươi?
13. Bút mực
Cày trên đồng ruộng trắng phau
Khát xuống uốmg nước giếng sâu đen ngòm?
14. Cái bàn
Tôi có 4 cái chân, 1 cái lưng
Nhưng không có cơ thể. tôi là ai?
510 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
15. Cái bóng đổ
Nắng lửa mưa dầu tôi đâu bỏ bạn.
Tối lửa tắt đèn sao bạn lại bỏ tôi. đó là cái gì?
16. Cái cày
Cái dạng quan anh xấu lạ lùng
Khom lưng uốn gối cả đời cong
Lưỡi to ra sức mà ăn khoét
Đành phải theo đuôi có thẹn không?
17. Cái gầu múc nước
Tối ngày lo việc nước
Giúp sự sống con người
Một thân đơn chiếc quanh đời
Vui thời ai biết, buồn thời ai hay?
18. Cây kim
Thân em thì nhỏ tí ti
Các bà, các chị, các dì đều thương
Em đi, em lại bốn phương
Dọc ngang lắm lối, lách luồn nhiều nơi
Tấm thân hiến trọn cho người
Sang hèn chẳng chê chuộng, giúp người chẳng
quản công?
19. Cây phượng
Hè về áo đỏ như son
Hè đi thay lá xanh non mượt mà
Bao nhiêu tay toả rộng ra
Như vẫy như đón bạn ta đến trường?
Đồng giao 18: Đồng dao Câu đố
511
20. Cây quạt giấy
Thân em xưa ở bụi tre.
Mùa đông xếp lại mùa hè mở ra?
21. Cây tre
Con đóng khố, bố cởi truồng?
22. Cối để xay gạo
Dong dỏng ba bốn thước dài
Đầu đeo cái mỏ, bụng gài then ngang
Bốn chân em đứng sẵn sàng
Nằm ra cho chắc để chàng đạp đuôi?
23. Con chuồn chuồn
Con gì cánh mỏng đuôi dài
Lúc bay, lúc đậu cánh thời đều giương?
24. Con dao
Con gì có mũi có lưỡi hẳn hoi.
Có sống không chết người đời cần luôn?
25. Con đê
Con gì có thịt không xương
Đằm trong nắng dãi, mưa tuôn chẳng nề
Hiên ngang dộ sức thủy tề
Giữ cho đồng ruộng bốn bề xanh tươi?
26. Con Ốc sên
Mồm bò mà không phải mồm bò. Đố là con gì?
27. Con ruồi
Vừa bằng hạt đỗ, ăn giỗ cả làng. là con gì?
512 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
28. Đập muỗi
Vì tao tao phải đánh tao,
Vì tao tao phải đánh mày. Hỏi đang làm gì?
29. Đèn dầu
Bằng cái hạt cây
Ba gian nhà đầy, còn tràn ra sân?
30. Đố ai?
Đố ai quét sạch lá rừng
Để ai khuyên gió, gió đừng rung cây
Đố ai biết lúa mấy cây
Biết sông mấy khúc, biết mây mấy tầng?
31. Đố anh?
Con ve ve có cái gì mà nó kêu?
Con ve ve nó có cái vè nên nó mới kêu!
Sao con cua đinh nó có cái vè mà nó không kêu?
Cua đinh ở dưới nước mà kêu cái gì?
Sao con ếch dưới nước mà nó kêu?
Con ếch nhờ có cái họng da nên nó mới kêu!
Sao đôi giày da lại hỏng kêu?
Đôi giày da bị đóng cúc mà kêu cái gì?
Sao cái trống chầu đóng cúc mà nó kêu?
Tại cái mặt nó tròn nên nó mới kêu!
Sao cái giần, cái sàng mặt nó cũng tròn mà sao
nó hỏng kêu?
Cái giần, cái sàng nó có lỗ mà nó kêu cái nỗi gì?
Vậy sao cây kèn có lỗ mà nó kêu?
Cây kèn nhờ ống tòa loa nên nó mới kêu!
513
Đồng giao 18: Đồng dao Câu đố
Sao ống nhổ có ống tòa loa mà nó đâu có kêu?
Trời ơi! Ống nhổ bị bít mà kêu cái nỗi gì?
32. Đố trao duyên
Một trăm thứ cây, Cây gì không trái?
Một trăm thứ gái, Gái gì không chồng?
Một trăm đàn ông, Ông gì không vợ?
Một trăm thứ chợ, Chợ gì không đình?
Trai nam nhơn đối đặng, Gái thiệt tình xin theo.
một trăm thứ cây, Cây viết không trái.
Một trăm thứ gái, Gái tố nữ không chồng.
Một trăm đàn ông, Ông bình vôi không vợ.
Một trăm thứ chợ, Chợ chồm hổm không đình.
Trai nam nhơn đối đặng, Gái thiệt tình tính sao?
33. Đòn gánh
Có đầu mà chẳng có đuôi
Có một khúc giữa cứng ruôi lại mềm?
34. Gà ác
Da thịt như than, Áo choàng như tuyết.
Giúp người trị bệnh, Mà tên chẳng hiền?
35. Hạt mưa (1)
Tôi ở trên trời, Tôi rơi xuống đất
Tưởng rằng tôi mất, Chẳng hóa tôi không
Tôi chảy ra sông, Nuôi loài tôm cá
Qua các làng xã, Theo máng theo mương
Cho người trồng trọt, Thóc vàng chật cót
Cơm trắng đầy nồi, Chớ có khinh tôi
514 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Vậy tôi là gì?
36. Hạt mưa (2)
Hạt gieo tới tấp
Rãi đều khắp ruộng đồng
Nhưng hạt gieo chẳng nãy mầm
Để bao hạt khác mừng thầm mọc xanh?
37. Hạt mưa (3)
Tôi ở trên trời, Tôi rơi xuống đất
Tưởng rằng tôi mất, Chẳng hóa tôi không
Tôi chảy ra sông, Nuôi loài tôm cá
Qua làng qua xã, Theo máng theo mương
Cho người trồng rau, Thóc vàng chật cót
Cơm trắng đầy nồi, Vậy chớ khinh tôi
Vậy, đố biết tôi là hạt gì?
38. Hột gạo - hột cơm
Hột để sống: Một tên.
Hột nấu lên: Tên khác.
Trong nhà nông các bác. Đều có mặt cả hai?
39. Liềm gặt lúa
Có răng mà chẳng có mồm
Nhai cỏ nhồ n nhồ n cơm chẳng chịu ăn?
40. Lịch sử: Bà Triệu
Đố ai cũng khách thoa quần
Đạp luồng sóng dữ đuổi quân giặc thù
Cửu Chân nức tiếng ngàn thu
Vì dân quyết phá ngục tù lầm than?
Đồng giao 18: Đồng dao Câu đố
515
41. Lịch sử: Chu Văn An
Muốn cho nước mạnh dân giàu
Tâu vua xin chém bảy đầu mọt dân
Mũ cao áo rộng không cần
Lui về ẩn chốn lâm sơn một mình?
42. Lịch sử: Đinh Bộ Lĩnh
Hì hà hì hụi, Phát bụi phát bờ
Cho lau phất cờ, Cho trâu ra trận
Ba thằng ba đấm, Chết sạch quân thù
Cho cô đi chợ, Cho tớ đi trâu
Vậy tớ là ai?
43. Lịch sử: Hai Bà Trưng
Đố ai nêu lá quốc kì
Mê Linh đất cũ còn ghi muôn đời
Yếm, khăn đội đá vá trời
Giặc Tô mất vía rụng rời thoát thân?
44. Lịch sử: Lê Lợi
Đố ai gian khó chẳng lùi
Chí Linh mấy lượt nếm mùi đắng cay
Mười năm Bình Định ra tay
Thành Đông Quan, mất vía bầy Vương Thông?
45. Lịch sử: Ngô Quyền
Đố ai trên Bạch Đằng giang
Làm cho cọc nhọn dọc ngang sanngs ngời
Phá quân Nam Hán tơi bời
Gươm thần độc lập giữa trời vang lên?
516 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
46. Lịch sử: Nguyễn Trãi
Từng phen khóc lóc theo cha
Rồi đem nợ nước thù nhà ra cân
Núi Lam tìm giúp minh quân
Bình Ngô Đại Cáo, bút thầm ra tay?
47. Lịch sử: Phan Bội Châu và Phan Chân Trinh
Đông Du ai đã đưa người?
Còn ai đập đá giữa trời trơ trơ?
48. Lịch sử: Phùng Hưng
Một phen quét sạch quân Đường
Nổi danh Bố Cái Đại vương thuở nào
Tiếc thay mệnh bạc tài cao
Giang sơn đàng phải rơi vào ngoại bang?
49. Lịch sử: Trần Hưng Đạo
Đố ai nổi sáng sông, rừng
Đã vui Hàm Tử lại mừng Chương Dương
Vân Đồn cướp sạch binh cường
Nồi bàng mai phục chặn đường giặc lui?
50. Lịch sử: Trần Quốc Tuấn và Quang Trung
Ai vì nước bỏ thù nhà?
Ai từng thắng trận Đống Đa vang lừng?
51. Lịch sử: vua Đinh Bộ Lĩnh
Vua nào thưở bé chăn trâu
Trường Yên một ngọn cờ lau tập tành
Sứ quân dẹp loạn phân tranh
Dựng nền thống nhất sử xanh còn truyền?
Đồng giao 18: Đồng dao Câu đố
517
52. Lịch sử: Vua Mai Hắc Đế và vua Lý Thái Tổ
Vua nào mặt sắt đen sì?
Vua nào trong thửa hàn vi ở chùa?
53. Lịch sử: vua Quang Trung Nguyễn Huệ
Đố ai giải phóng Thăng Long
Nửa đêm trừ tịch quyết lòng tiến binh
Đống Đa, sông Nhị vươn mình
Giặc Thanh vỡ mộng cường chinh toi bời?
54. Mặt biển
Mặt gì xoa động luôn luôn,
Thuyền bè qua lại bán buôn hàng ngày?
55. Mặt đất
Mặt gì bằng phặng thênh thang,
Người đi muôn lối dọc ngang phố phường?
56. Mặt nạ
Mặt gì để doạ người ta,
Đeo vào trẻ sợ như ma hiện hồn?
57. Mặt trận
Mặt gì làm bãi chiến trường,
Làm cho đổ máu, tan xương, cháy nhà?
58. Mặt trăng (1)
Bằng cái đĩa, Sỉa xuống ao
Nhìn thì thấy, Lấy chẳng được?
59. Mặt trăng (2)
Mặt gì mát dịu đêm nay,
518 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cây đa, chú cuội, đứng đây rõ ràng?
60. Mặt trời (1)
Bằng cái nồi rang, Cả làng phơi thóc?
61. Mặt trời (2)
Mặt gì tròn trịa trên cao
Toả ra những ánh nắng đào đẹp thay?
62. Mõ và dùi
Con đánh mẹ, Mẹ khóc mẹ la
Làng xóm chạy ra, Con chui bụng mẹ?
63. Nhện, ếch, đom đóm và ốc
Con gì đánh bẫy ngọn tre
Con gì ngồi xếp chè he giữa đồng
Con gì đốt lửa trên không
Con gì lại chổng chồng mông trong vườn?
64. Ống nhổ
Anh ngồi đâu em cũng ngồi hầu
Yêu em anh mới mớm trầu cho em?
65. Quả bom
Quả gì gang sắt đúc nên,
Hễ nghe tiếng rú người liền núp mau?
66. Quả chuông
Quả gì lắc nhẹ, đâu đâu cũng rền?
67. Quả đất
Quả gì có đủ năm châu?
Đồng giao 18: Đồng dao Câu đố
519
68. Quả mít
Da cóc mà bọc trứng gà
Mở ra thơm nức cả nhà muốn ăn?
69. Quả nhãn
Da cóc mà bọc bột lọc
Bột lọc mà bọc hòn than?
70. Rau cải
Cây xanh mà lá cũng xanh
Cái đít trắng nõn nấu canh ngọt lừ?
71. Tao đố mày?
Cái gì thì cay, Cái gì thì nồng
Cái gì dưới sông, Cái gì trên đồng
Cái gì trên non, Cái gì nhiều con
Cái gì thì son, Cái gì thì tròn
Vừa bằng bàn tay, Cái gì thì dày
Cái gì thì mỏng, Cái gì no lòng
Cái gì sống lâu, Cái gì đội đầu
Cái gì đựng trầu, Cái gì cầm tay?
Tao giải mày hay:
Trầu nào không cay, Vôi nay thì nồng
Thuyền bè dưới sông, Thóc lúa trên đồng
Hươu vượn trên non, Gà mái nhiều con
Cái chỉ thì son, Cái gương thì tròn
Vừa bằng bàn tay, Cây vải thì dày
Cái lụa thì mỏng, Cơm ăn no lòng
Bà già sống lâu, Cái nón đội đầu
520 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Cái đãy đựng trầu, Cái quạt cầm tay.
72. Thước kẻ
Đầu đuôi vuông vắn như nhau
Thân chia nhiều đốt rất mau rất đều
Tính tình chân thức đáng yêu
Muốn biết dài ngắn mọi điều có em?
73. Tiếng sấm
Chẳng ai biết mặt ra sao
Chỉ nghe tiếng thét trên cao ầm ầm?
74. Viên phấn
Da trắng muốt, Ruột trắng tinh
Bạn với học sinh, Thích cọ đầu vào bảng?
Đồng giao 18: Đồng dao Câu đố
521
PHẦN III: TỤC NGỮ VỀ LẼ SỐNG
A: CÁC ĐỨC TÍNH CAO ĐẸP
A1: Thông minh - Tài giỏi
Câu 1. Biết người biết ta, trăm trận trăm
thắng
Ý nghĩa: Người tài biết rõ mạnh yếu của mình và
người để được thắng lợi. Trái lại người kém thường
ảo tưởng về khả năng của mình và khinh thường tài
năng của đối thủ.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bắt đứa có tóc, chớ ai bắt đứa trọc đầu (Có lỗi
thì mới bị bắt lỗi, chứ không có lỗi thì chẳng ai
bắt bẻ)
2. Biết tỏng tòng tong (Biết quá rõ bụng dạ một ai
đó)
3. Biết rõ mười mươi (Tức là biết rõ 10/10 =
100%)
4. Cảnh giác với lời khen / Bình tâm nghe lời
trách (Lời khen sẽ làm cho ta tự hào sinh tự kiêu
và chủ quan rồi thất bại, hiếm ai được nghe khen
mà tâm bình thản. Lời trách sẽ làm cho ta nhục
nhã và sinh tâm lý phản kháng, hiếm ai nghe lời
trách mà cúi đầu nhận lỗi ngay)
5. Đẹp đẽ thì phô ra / Xấu xa thì đậy lại (Tự biết
mình đẹp ở đâu, xấu ở đâu cũng là giỏi rồi, còn
biết phô ra hay đậy lại thì còn giỏi hơn nữa)
6. Đi guốc trong bụng (Biết bụng dạ ai đó rất rõ
ràng như nghe tiếng guốc lộc cộc vậy, không thể
che giấu được)
522 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
7. Đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn (Đồng
tiền đi trước thường gắn liền với trách nhiệm nên
công việc sẽ được chu đáo hơn)
8. Đồng tiền liền khúc ruột (Đồng tiền có được
phải đánh đổi bằng mồ hôi nước mắt, nên ai mà
chẳng quý nó như máu thịt của mình vậy)
9. Dụng nhân như dụng mộc (Dùng đúng người
vào đúng việc như một người thợ mộc giỏi, dùng
từng khúc gỗ vào từng việc, từng bộ phận thích
hợp)
10. Hai năm rõ mười (Sự rõ ràng như 2x5=10)
11. Hơi đâu mà giận người dưng / Bắt sao cho
được chim rừng đang bay (Người dưng không
quen biết thì có 7 tỷ người trên trái đất này vậy
nên giận để làm gì?)
12. Khôn ngoan đến cửa quan mới biết / Giàu có
ba mươi Tết mới hay (Khôn ngoan thì ra đối
đáp ở cửa quan mới tài, giàu có đến giây phút
cuối cùng mới chắc là giàu)
13. Khôn thì cậy, khéo thì nhờ (Nên giao việc đầu
óc cho người khôn ngoan, nên giao việc chân tay
cho người khéo léo)
14. Kiềng ba chân vững như bàn thạch / Bỏ
chuyện người tọc mạch ngoài tai (Khuyên
vững tâm như kiềng ba chân, những chuyện tọc
mạch, rèm pha của thiên hạ thì nên bỏ ngoài tai)
15. Mười phân rõ mười (Sự rõ ràng như 10/10 =
100%)
16. Mười quan tiền công / Không bằng một đồng
tiền thưởng (Tâm lý chung: Hám cái lợi nhỏ
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
523
17.
18.
19.
20.
21.
trước mắt nhưng bỏ quên cái lợi lớn mình đang
có sau lưng)
Nghe tận tai, nhìn tận mắt (Tai nghe thấy trực
tiếp, mắt nhìn thấy thực tế, đó mới là chính xác và
tường tận)
Người biết lí một tí cũng xong (Nói với người
biết lý lẽ đúng/sai thì chỉ một câu là xong)
Người đời phải xét thiệt hơn / Đừng nghe
giọng lưỡi thế gian mà làm (Tự mình phải biết
suy tính, đừng nghe lời thiên hạ, nếu họ là người
tốt thì chưa chắc họ đã đúng, nếu là kẻ gian mưu
đồ xấu thì càng không đúng)
Tai nghe không bằng mắt thấy (Qua miệng
lưỡi thế gian thông tin đã bị sai lệch, phải nhìn
thực tế mới được)
Trăm nghe không bằng một thấy (Nghe trăm
lần cũng không chắc chắn bằng tận mắt nhìn thấy
một lần)
Câu 2. Biết được cơ trời, mười đời chẳng
khó (Biết thời biết thế)
Ý nghĩa: Người tài trí “biết rõ thời cơ, nắm rõ ý trời”
thì việc đời chẳng có gì là khó cả.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Biết chấp nhận thảnh thơi / Hay hận đời đau
khổ (Người hạnh phúc thì biết chấp nhận sự thật,
người đau khổ thì hay oán hận và đổ lỗi cho
người khác)
2. Biết suy nghĩ sâu xa / Vững vàng khi thành
bại (Suy nghĩ cho sâu, nhìn cho xa và hãy vững
524 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
tâm khi gặp thành công hay thất bại là người
Chí)
Bươn trải, không bằng phải thì (“phải thì”
nghĩa là “gặp thời vận”. Dẫu có chăm chỉ cũng
không bằng được gặp vận tốt. “Người tính không
bằng trời tính” là vậy)
Cao nhân ắt hữu cao nhân trị (Người tài giỏi ắt
có người tài giỏi hơn)
Cờ đến tay ai, người đó phất (Cơ hội đến thì
phải chớp lấy thời cơ kẻo mất)
Khôn chết, dại chết, biết sống (Tự thấy mình
tài giỏi sinh tự kiêu rồi thất bại, người ngu si chắc
chắn thất bại, chỉ có người biết mình khôn ở đâu
và dại ở đâu thì sống)
Làm người mà chẳng biết suy / Đến khi nghĩ
lại còn gì là thân (Làm người mà không biết suy
tính là ngu si và chỉ có gặp thất bại mà thôi)
Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên (Người
tính không bằng trời tính. Tài giỏi đến đâu thì
thành công cũng phải có sự may mắn. Khổng
Minh còn phải thân trách phận như vậy nữa là
mình)
Tiểu phú là tại do cần, ngẫm như đại phú có
phần do thiên (Để no đủ thì cần cù là được, đại
phú thì cần thêm sự may mắn cộng với cần cù)
Nhìn xa trông rộng (Người tài giỏi thì tính toán
được tương lai xa và có kiến thức rộng lớn)
Thiên cơ bất khả lộ (Ý của trời nếu chẳng may
biết được thì đừng lộ ra)
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
525
12. Thông thiên đạt địa / Trên thì thông thiên,
dưới tường địa lý (Biết rõ trời đất ra sao, ý là:
Người hiểu biết rộng)
13. Thuộc như lòng bàn tay (Lòng bàn tay của
mình xòe tay ra là thấy rõ hết, ám chỉ: Người tài
giỏi thấy rõ hết mọi điều)
Câu 3. Đi tát sắm gàu, đi câu sắm giỏ (Biết
việc mà làm)
Ý nghĩa: Người tài trí biết việc và biết cách tổ chức,
bố trí công việc hợp lý.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Áo cũ để mặc trong nhà / Áo mới để mặc đi ra
ngoài đường (Khéo léo sử dụng cái mình đang
có vào đúng nơi đúng chỗ)
2. Bệnh nào thuốc ấy (Có cách làm đúng thì sẽ
thành công)
3. Bệnh quỷ thì có thuốc tiên (Trong tình huống
vô cùng khó khăn luôn luôn có một cách vô cùng
thông minh để giải quyết)
4. Bỏ con săn sắt, bắt con cá rô (Biết bỏ cái lợi
nhỏ tập trung vào lợi ích lớn)
5. Cái quý thì khó thấy / Dễ thấy thường của tồi
(Lòng tốt, sự hi sinh, tình thương là của quý cần
được dấu kín. Nhưng lại thấy qua lời nói đầu môi
chót lưỡi thì đó là lừa đảo)
6. Đói thì rau, đau thì thuốc (Khéo léo dùng đúng
cái cần thiết vào đúng việc thì thành công)
7. Đừng vì cái nhỏ mà bỏ cái lớn (Tập trung sức
lực vào việc chính thì sẽ có thành công lớn)
526 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
8. Giết gà không cần dao mổ trâu (Sử dụng đúng
đồ vật vào đúng công việc cần thiết)
9. Làm người phải biết đắn đo / Phải cân nặng
nhẹ, phải dò nông sâu (Phải biết tính toán đắn
đo thì mới thành công)
10. Làm người suy chín, xét xa / Cho tường gốc
ngọn, cho ra ngắn dài (Phải biết suy luận cho rõ
đầu đuôi, ngắn dài thì mới là người khôn)
11. Liệu bò mà đo làm chuồng (Liệu bề trong cái
mình đang có để đưa ra giải pháp hợp lý)
12. Liệu chiều che gió / Liệu gió mà phất cờ (Dựa
vào cơ hội đang có để hành động thì thành công)
13. Liệu cơm gắp mắm, liệu con gả chồng (Biết rõ
mạnh yếu của mình để hành động phù hợp là
người khôn)
14. Một đời ta, muôn vàn đời nó (Một đời sống của
mình thì sử dụng rất nhiều đồ vật nên đừng có
chăm chút nó quá mà phí thời gian)
15. Một công đôi ba việc (Một việc làm nhưng đạt
được nhiều mục đích)
16. Mũi tên trúng nhiều đích (Một việc làm nhưng
đạt được nhiều mục đích)
17. Nhất cử lưỡng tiện (Một hành động đạt được
hai mục đích)
18. Nhìn cơm gắp mắm (Liệu bề mà hành động)
19. Nồi tròn úp vung tròn, nồi méo úp vung méo
(Sử dụng đúng cái cần thiết vào trường hợp thích
hợp thì là khôn)
20. Thầy hay có thuốc giỏi (Người tài giỏi thì có
giải pháp hay để giải quyết công việc)
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
527
21. Việc lớn thì chẳng ra sao / Đến việc tào lao,
thì hay chú ý (Việc quan trọng thì không tập
trung, chú ý việc linh tinh mất thời gian công sức)
22. Việc to đừng lo tốn (Việc lớn hãy đặt chất lượng
lên hàng đầu, đừng tham rẻ mà thất bại vì không
có cơ hội làm lại lần 2)
Câu 4. Cười người hôm trước hôm sau
người cười (Chê bai rước vại)
Ý nghĩa: Không nên chê bai người khác vì chê sẽ sinh
kiêu rồi chủ quan và thất bại. Ngoài ra chê bai sẽ sinh
ghét và thù oán.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ai ơi, chớ vội cười nhau / Cây nào mà chẳng
có sâu chạm cành (Người nào mà chẳng có lỗi
lầm, mình cũng đầy lỗi thì đừng cười họ)
2. Ai ơi, chớ vội cười nhau / Ngẫm mình cho kỹ,
trước sau hãy cười (Xét lỗi mình trước khi xét
lỗi người khác là khôn)
3. Ai cười, hở mười cái răng (Cười người khác
trước tiên gương mặt mình đã bị xấu xí đi mất
rồi)
4. Chân mình thì lấm như ma / Lại cầm bó đuốc,
đi ra chân người (Mình thì đầy lỗi mà không tự
xét, lại thích đi soi lỗi của người khác)
5. Chê thì dễ, làm thì không dễ (Thấy lỗi người và
chê trách thì dễ, thấy lỗi mình và sửa được mới
khó)
6. Cười người chẳng nghĩ đến ta / Thử sờ lên
gáy xem xa hay gần (Gáy của mình rất gần mình
528 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
7.
8.
9.
10.
nhưng mình không thấy. Lỗi mình rất khó thấy dù
nó ở rất gần)
Học cao không muốn tranh giành / Những
người học ít, ưa sanh sự phiền (Người thiếu
hiểu biết thì hay kiêu ngạo, cười chê người khác)
Lươn ngắn lại chê chạch dài / Thờn bơn méo
miệng chê trai lệch mồm (Cái xấu của mình thì
không thấy lại thích chê bai người khác)
Người một quan chớ khinh kẻ chín tiền (Mình
chẳng giàu có hơn người ta đâu mà khinh
thường)
Ông bảy mươi, còn học người bảy mốt (Học
thì đến già vẫn còn phải học)
Câu 5. Chơi dao có ngày đứt tay (Chớ tham,
chớ liều)
Ý nghĩa: Đùa nghịch với điều nguy hiểm sẽ có ngày
chịu hậu quả đau đớn.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Anh ham giàu là anh dại / Của hại tài, người
lại mau hư (Của cải nhiều thì giảm tài năng và ý
chí, tiền của nhiều dễ sinh tật, ham hưởng thụ dẫn
đến đổ vỡ)
2. Cá trong lờ đỏ hoe con mắt / Cá ngoài lờ ngúc
ngắc muốn vô (Trong chăn mới biết chăn có rận,
nhìn ngoài vậy thôi chứ bên trong thật chẳng
sung sướng gì)
3. Cái vòng danh lợi cong cong / Kẻ hòng ra
khỏi, người mong bước vào (Danh lợi là điều
hư ảo và chói buộc mình, hiểu được vậy nhưng ở
trong nó rồi, khó ra khỏi)
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
529
4. Chớ thấy đỏ mà ngỡ là chín (Đừng thấy vẻ
ngoài là vậy mà nghĩ là vậy, có khi bên trong
không phải vậy)
5. Chớ thấy hùm ngủ vuốt râu / Đến khi hùm
dậy, đầu lâu chẳng còn (Chớ liều lĩnh mà làm
những việc dại dột, tai họa sẽ đến ngay tức thì)
6. Chớ thấy của mà tối mặt / Chớ thấy mật mà
nhúng tay (Đừng có tham lam mà liều lĩnh làm
điều sai trái, chết đấy)
7. Hàm chó vó ngựa (Những nơi nguy hiểm thì cần
đề phòng)
8. Ở trong chăn mới biết chăn có rận (Sống trong
nó rồi mới biết xấu tốt thế nào, nhìn ngoài không
thể biết được)
9. Thận trọng trước lợi danh / Giữ mình đừng
buông thả (Sống phải thận trọng trước danh
vọng và giữ mình đừng có buông thả rồi làm điều
sai, đó là người Thông minh)
Câu 6. Lắm mối tối lằm không (Chuyên
nghiệp)
Ý nghĩa: Người tài giỏi thì biết chuyên tâm vào một
nghề để thành tài, còn hơn làm nhiều nghề mà không
nghề nào chuyên sâu.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ao sâu ruộng đất bề bề / Không bằng tinh xảo
một nghề trong tay (Giàu có đến đâu ăn lâu
cũng hết, còn có nghề tinh xảo trong tay thì luôn
đủ ăn đủ mặc)
530 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
2. Bạc vạn cho vay không bằng trong tay có
nghề (Có một nghề tốt và chăm chỉ thì sống, giàu
có mà lười thì sẽ nghèo)
3. Của bề bề, không bằng có nghề trong tay (Của
cải bề bề cũng dễ mất còn có nghề trong tay thì
kiếm cơm ăn hàng ngày là đơn giản)
4. Giàu hai con mắt, khó đôi bàn tay (Ai nhìn
được xa, trông được rộng thì giàu. Ai lười nhác
thì nghèo)
5. Lắm thầy thì nhiều ma / Lắm cha con khó lấy
chồng (Nhiều người tư vấn quá, chẳng biết
đường nào mà đi)
6. Một nghề thì sống, đống nghề thì chết (Một
nghề tài năng không sợ chết đói, đống nghề chẳng
giỏi thì đói)
7. Một nghề cho chín / Hơn chín mười nghề
(Một nghề cho tinh xảo còn hơn chín mười nghề
dở dang)
8. Nhất nghệ tinh / Nhất thân vinh (Một nghề
tinh xảo thì thân này vinh hiển)
9. Ruộng tứ bề, không bằng có nghề trong tay
(Giàu có tài sản cũng dễ mất, có nghề tinh xảo thì
không lo đói)
10. Quen tay không bằng hay làm (Chăm chỉ làm
việc thì hơn người tài giỏi mà lười)
11. Quý hồ tinh, bất quý hồ đa (Quý cái tinh xảo
chứ không ai quý cái nhiều mà kém chất lượng)
12. Thừa thầy thiếu thợ (Thiếu người làm việc và
đang thừa người chỉ tay năm ngón nhưng chẳng
làm)
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
531
13. Trăm hay không bằng tay quen (Lao động là
sáng tạo, ai hay làm thì sẽ giỏi dần dần, người chỉ
có nghĩ thôi không làm thì dốt dần dần)
14. Trăm nghề, không bằng một nghề tay quen
(Một nghề tinh xảo thì no đủ, trăm nghề đều kém
thì đói)
Câu 7. Nói trước bước không qua (Của dễ
được thì dễ mất)
Ý nghĩa: Nói trước thì 100% sẽ rơi vào tâm lý khoe
khoang và tự kiêu, sẽ sinh ra chủ quan và thất bại. Chỉ
nên bàn tính công việc với những người có trách
nhiệm, cùng chí hướng mà thôi.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Của làm ra để trên gác / Của cờ bạc để ngoài
sân / Của phù vân để ngoài ngõ (Của mồ hôi
nước mắt có được thì bền lâu, của do may mắn
mà có thì dễ mất)
2. Của phù vân không chân cũng chạy (Của do
may mắn mà có thì rất dễ mất, vậy nên trúng số
thì đừng mừng)
3. Của quý thì khó giữ / Con cầu tự khó nuôi
(Của quý là tâm điểm của lòng tham thế gian rất
dễ mất trộm. Hiếm muộn con cái, đến khi có con
rất dễ nuông chiều sinh hư hỏng)
4. Của tay làm ra, của nhà làm lên (Của cải do mồ
hôi nước mắt mình làm ra thì bền lâu)
5. Dễ nổi danh kị hiền / Dễ kiếm tiền khó giữ
(Dễ nổi danh thì ghen tị hiền tài vì lo sợ bị chiếm
đoạt, kiếm tiền dễ thì khó giữ)
532 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
6. Hứa trước thì khó đạt / Hèn nhát thì khó
thành (Nói trước bước không qua, lời hứa cũng
giống như nói trước vậy. Hèn nhát sẽ luôn luôn sợ
thất bại khó thành công)
7. Không hứa hão là khôn / Không tin xằng ít vạ
(Đừng hứa linh tinh sẽ đánh mất lòng tin ở người,
đừng tin linh tinh vì lời hứa thế gian không chắc
ăn)
8. Tiền buôn tiền bán thì để trong nhà / Tiền cờ
tiền bạc thì ra ngoài đường (Tiền mồ hôi nước
mắt làm ra thì bền lâu. Tiền may mắn có được thì
dễ mất)
9. Tính một đàng ra một nẻo (Tính toán chỉ là
định hướng. Ai tài giỏi thì tính xa và chính xác
chứ không thể 100% thắng lợi. Ai kém thì sai từ
phép tính đầu tiên)
Câu 8. Một mình nghĩ không tròn / Một
thân lo không xong (Đoàn kết thì
thắng)
Ý nghĩa: Một người suy nghĩ dễ bị phiến diện (suy
nghĩ một chiều, không phản biện). Loài người phát
triển rực rỡ như ngày nay cũng nhờ đoàn kết. Có ai tự
trồng lúa, rau, nuôi lợn để ăn một mình, tự nuôi tằm
dệt vải may áo hoặc tự nghiên cứu để làm ra điện
thoại, xe máy ôtô không? Toàn bộ xã hội loài người
nhờ vào đoàn kết lao động và trải qua lịch sử phát
triển triệu năm mới được như ngày nay. Mỗi con
người chỉ làm một phần việc rất nhỏ nhưng lại được
hưởng thành tựu vô cùng to lớn của nhân loại. Còn
không đoàn kết mà chiến tranh thì chỉ cần vài quả
bom nguyên tử là nổ tan trái đất này.
533
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ba người dại hợp lại thành một người khôn
(Nhiều người đoàn kết và cùng chung chí hướng
sẽ có thành công lớn)
2. Ba người thợ giầy thành Gia Cát Lượng (Đoàn
kết là quan trọng. Gia Cát Lượng có thông minh
cũng nhờ học tập cổ nhân và tự suy luận mới giỏi)
3. Bẻ đũa chẳng bẻ được cả nắm (Đoàn kết tạo ra
sức mạnh tập thể to lớn)
4. Cây đa cậy thần, thần cậy cây đa (Đến ông thần
cũng phải nương tựa vào cây đa để sống, con
người chúng ta không thể sống một mình và
không cần ai giúp được)
5. Chen vai sát cánh (Cùng chung nhau gánh vác
công việc)
6. Chia rẽ thì chết, đoàn kết thì sống (Chia rẽ thì
đánh nhau từ trong nội bộ đánh ra chắc chết.
Đoàn kết tạo ra sức mạnh tập thể thì thành công)
7. Chung lưng đấu cật (Nương tựa vào nhau thì dễ
sống)
8. Chung nhau thì giàu, chia nhau thì khó (Đoàn
kết thì thành công, chia rẽ thì nghèo đói)
9. Con cu, con quốc, con cò / Ba con chụm lại mà
lo việc nhà (Ba con vật này đều sống ngoài đồng
cùng người nông dân, ám chỉ: Anh em trong gia
đình thì phải đoàn kết với nhau)
10. Đồng tâm hiệp lực (Cùng chung tâm tình và chí
hướng sẽ tập hợp được sức mạnh tập thể)
11. Đông tay hơn hay làm (Nhiều người cùng làm
giúp đỡ nhau tốt hơn là một người chăm chỉ làm
việc một mình)
534 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
12. Một cây làm chẳng nên non / Ba cây chụm lại
thành hòn núi cao (Hình ảnh nói lên sự đoàn kết
và thành công)
13. Hợp nhau mọi người nể nang / Lìa tan mọi
người khinh thị (Anh em trong nhà hòa thuận
thì mọi người kính nể. Nội bộ đánh nhau thì mọi
người coi khinh)
14. Ít kẻ yêu, hơn nhiều người ghét (Ít người yêu
quý cũng buồn nhưng còn hơn nhiều người ghét
bỏ tức là nhiều kẻ thù thì nguy)
15. Một hòn đắp chẳng nên non / Nhiều hòn đắp
lại thành hòn Thái Sơn (Núi Thái Sơn có to lớn
vậy cũng từ nhiều viên đá nắm đất mà thành, ám
chỉ Đoàn kết lớn thì thành công lớn)
16. Một tay vỗ không kêu / Bàn kĩ nên nhiều
người (Một bàn tay làm sao vỗ kêu được, cần ít
nhất là hai bàn tay. Bàn việc kỹ cần nhiều người
và các ý kiến phản biện. Nhưng quyết định sáng
suốt thì cần một người thông minh thấy được cái
hay cái dở của từng ý kiến)
17. Ngựa chạy có bầy, chim bay có bạn (Loài vật
còn biết đoàn kết huống chi loài người?)
18. Nhiều tay hơn hay làm (Nhiều tay góp chung
sức lực tốt hơn một người chăm chỉ)
19. Rựa hay, bén chẳng bằng rìu / Muốn nên cơ
nghiệp, phải chiều lòng nhau (Dao sắc cũng
chặt kém rìu, muốn thành công phải khôn khéo để
được tập thể đoàn kết)
20. Tam nhân đồng hành, tất hữu ngã sư (Ba
người đồng hành ám chỉ Sự đoàn kết, đó là bậc
thầy của ta (Khổng Tử nói vậy)
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
535
21. Thêm bạn bớt thù (Thêm một người bạn thì sẽ
bớt đi một kẻ thù, sống có nhiều bạn tốt thì sẽ
thành công)
Câu 9. Chữ tài liền với chữ tai một vần
(Khôn quá hóa ngu)
Ý nghĩa: Tài năng thường đi chung với tai vạ cũng
bởi vì tài mà kiêu ngạo, chủ quan dẫn đến thất bại.
Ngoài ra kiêu ngạo thì hay bị ghét sinh ra lắm kẻ thù
sẽ có tai vạ. Thêm nữa kiêu ngạo thì sinh ra coi
thường không thấy cái hay để học tập thì sẽ ngu dần
đều. Nếu tài mà biết khiêm tốn thì là một bậc thánh.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Anh hùng đa nạn, hồng nhan đa truân (Anh
hùng thì hay gặp nạn cũng bởi vì người có nhiều
tai nạn và vượt qua mới gọi là Anh Hùng, người
đẹp thì vất vả tình duyên cũng bởi vì đẹp sinh kiêu
“Kén cá chọn canh” (Cá ngon thì chê ỏng chê eo,
đến lúc ế dài ra rồi thì canh hẩm cháo thiu cũng
phải ăn)
2. Bất tài hay đòi hỏi / Lọc lõi khó khiêm
nhường (Người kém thì hay đòi hỏi bởi vì ngu thì
tham. Người tài biết nhiều hiểu nhiều thì khó mà
khiêm tốn được)
3. Càng khôn ngoan lắm, càng oan trái nhiều
(Khôn ngoan mà ăn của người, sẽ có ngày người
ăn lại, tức là oan trái)
4. Cây cao thì gió càng lay / Càng cao danh vọng,
càng dày gian nan (Danh càng lớn thì càng
nhiều sự ganh ghét do thế gian này đầy lòng ích
kỉ)
536 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
5. Có tật có tài, lắm tài thì nhiều tật (Phải trải
qua nhiều hoạn nạn thì mới thành Tài. Nhưng
thành tài rồi thì sinh kiêu ngạo coi trời bằng vung
sẽ đổ vỡ)
6. Hết khôn rồi rồ đến dại (Đầu tiên là Khôn, sau
đó sinh kiêu ngạo thành Rồ (mất đạo đức) và Rồ +
Khôn = Dại)
7. Khó thuần phục kẻ sĩ / Khó phòng bị tướng
tài (Sĩ là người học nhiều hiểu nhiều sẽ là kẻ kiêu
căng khó bảo. Tướng tài là người nhiều tham
vọng và không muốn đứng dưới một ai)
8. Khôn ngoan chẳng bằng thật thà (Khôn quá ăn
người thì bị người ăn lại, chẳng bằng thật thà có
nhiều người yêu quý)
9. Khôn ngoan chẳng lại với trời (Người tính
không bằng trời tính, tính kỹ trăm lần mà gặp
vận đen thì thất bại)
10. Khôn quá hoá dại (Đã lên đến đỉnh rồi thì chỉ có
con đường đi xuống mà thôi, phải giữ tâm khiêm
tốn luôn thấy mình kém cỏi thì sẽ đi lên tiếp được)
11. Người khôn thì lại chóng già / Người dại luẩn
quẩn vào ra tối ngày (Khôn quá thì mưu sâu kế
hiểm tính toán căng đầu óc chóng già. Dại thì thư
thái sống tùy thuận theo ý trời)
12. Thẳng thắn hay bị hại / Thông thái hay bị
ngờ (Người thẳng thắn thấy thiên hạ sai là sửa
thì dễ bị ghét. Người tỏ ra quá thông thái thì hay
bị nghi ngờ)
Câu 10.Làm khi lành, để dành khi đau (Lo xa
& Thái quá)
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
537
Ý nghĩa: Nên biết lo xa là hơn. Lúc khỏe làm ra thì
nên để dành đến lúc ốm đau mà dùng, không nên có
đến đâu tiêu đến đấy)
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chẳng giữ nguyên khí, uống thuốc vô ích
(Chẳng giữ sức khỏe uống thuốc vô ích, khỏi lúc
này mai lại bệnh)
2. Đan quạt mùa đông, mua bông mùa hè
(Những điều chắc chắn sẽ đến như thời tiết, mùa
vụ thì càng phải nên lo trước)
3. Đang thắng phòng khi bại / Gặt hái phòng
mất mùa (Lo xa là nguyên tắc quan trọng để dẫn
đến thành công)
4. Được mùa trước, ước mùa sau (Cuộc sống có
nhiều tai ương không lường hết được nên lúc
đang thắng vẫn nhìn thấy nguy cơ thất bại là
người tài giỏi)
5. Làm người chẳng biết lo xa, trẻ thì đã vậy mai
già thì sao (Ai rồi cũng sẽ già yếu, bệnh tật nên
biết lo xa cho điều chắc chắn xảy ra là người tài
giỏi)
6. Một người lo bằng kho người làm (Một người
biết lo nghĩ, lèo lái con thuyền bằng một kho
người làm mà không nghĩ)
7. Ngừa bệnh hơn trị bệnh (Khi bệnh đến rồi có
uống thuốc thì vẫn còn tật, không bằng luôn chăm
sóc giữ gìn sức khỏe)
8. Người khôn như thể chiếc thuyền / Cái be
thật chắc, lưu truyền bền lâu (Người khôn như
chiếc thuyền trên biển, phải be thành cho thật
538 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
chắc chắn, đề phòng sóng to gió lớn đến bất kỳ lúc
nào, khi đó không có ai mà cứu)
Quá thể đáng (Đáng ra không nên thái quá như
thế)
Tái ông đắc mã / Trong họa có phúc, trong
phúc có họa (Tái ông may mắn được ngựa
nhưng không lấy làm vui. Rồi con trai cưỡi ngựa
ngã gãy chân ông cũng không lấy làm buồn. Rồi
đất nước chiến tranh con trai mọi nhà phải đi lính
chết hết còn mỗi con trai ông què chân không
phải đi lính thì sống (tích của Trung Quốc)
Thái quá bất cập, bĩ cực thái lai (Phát triển quá
giới hạn là không tốt, cái gì lên đến đỉnh rồi thì
phải xuống. Ví dụ: Khôn quá hóa dại, yêu nhau
lắm cắn nhau đau, nắng quá thì hạn, mưa quá thì
lụt, gió quá thì bão)
Thắm lắm phai nhiều / yêu nhau lắm cắn
nhau đau (Thái quá bất cập, cái gì phát triển quá
giới hạn đều không tốt)
Thận trọng từng bước đi / Xét suy khi hành
động (Cẩn thận trong từng bước đi, suy nghĩ kỹ
trong từng hành động thì thành công)
Trong tay đã có đồng tiền / Phòng khi túng
nhỡ không phiền lụy ai (Biết lo xa giữ tiền tiết
kiệm để phòng khi túng thiếu không phải đi vay
mượn ai là khôn)
Uống thuốc, không bằng kiêng cử (Kiêng cử
những thói quen xấu để không bị bệnh, quan
trọng hơn bị bệnh rồi mà uống thuốc)
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
539
Câu 11.Bất nghĩa chi tài (Nghĩa hơn tài, tài hơn
phú)
Ý nghĩa: Nhân nghĩa quý hơn tài, tài quý hơn giàu.
Chữ nhân nghĩa là quan trọng nhất. Tài năng + Bất
nhân = Ác quỷ
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bạc đeo đầy mình, không bằng thông minh
sáng suốt (Tài là gốc, của là ngọn, có gốc thì sẽ
có ngọn, có ngọn mà mất gốc thì chết)
2. Bạc tài, không bằng dài vốn (Tiền nhiều nhưng
ý chí kém không thành công bằng người tiền ít
nhưng ý chí sâu bền)
3. Bé hạt tiêu (Tuy rằng bé nhỏ nhưng thông minh)
4. Có chí mà không có Tài làm việc gì cũng khó /
Có tài mà không có chí là đồ bỏ đi (Có ý chí mà
kém tài thì vẫn có thể thành công nhưng vất vả,
có tài mà kém ý chí thì chắc chắn thất bại. Chỉ suy
nghĩ tính toán thôi mà không làm thì sao thành
công được)
5. Của rẻ là của ôi / Dùng người tồi sinh vạ
(Dùng người bất nghĩa thì dù là người tài cũng
mang vạ vào thân. Còn rẻ là ôi thiu là đồ vứt đi)
6. Một kho vàng không bằng một nang chữ
(Vàng bạc không đổi được một điều khôn ngoan)
7. Nhà ta quí chữ hơn vàng / Coi tài hơn cả giàu
sang trên đời (Bố vợ nói với con rể tương lai
như vậy thì may cho anh nào nhà nghèo mà thông
minh)
8. Phúc bất trùng lai họa vô đơn chí / Tìm giàu
thì dễ, tìm khôn khó tìm (Giàu có và thích thể
hiện nên dễ thấy, khôn ngoan thích ẩn mình thì
540 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
khó thấy. Điều may mắn không đến lần 2, điều
không may thì đến liên tục)
9. Tài gặp xấu xa là tai họa (Điển hình là Hitle. Cực
tài và cực ác là tai họa cho nhân loại, Tài + Bất
nhân = Ác quỷ)
10. Tránh xa phường trí trá / Tai vạ bởi nể nang
(Nên rời xa người dối trá vì không thể luôn đề
phòng được. Không sửa chữa ngay lỗi của mình
khi mới phát hiện thì tai vạ sẽ đến)
Câu 12.Cẩn tắc vô áy náy (Sai một ly đi một
dặm)
Ý nghĩa: Hãy thận trọng hết sức mình thì đỡ áy náy
về sau, vì rằng sai một tẹo nhưng có thể gây hậu quả
nghiêm trọng.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. An cư lạc nghiệp (Nhà cửa gia thất ổn định thì
cơ nghiệp mới phát)
2. Bút sa gà chết (Cẩn trọng với nét bút giấy trắng
mực đen bằng chứng rõ ràng thì khó có thể chối
cãi được)
3. Cầm (nắm) đằng chuôi (Ám chỉ sự chắc chắn và
an toàn)
4. Cẩn thận không bao giờ thừa (Thận trọng thì
không bao giờ thừa cả vì trăm lần khôn mà gặp
một lần dại cũng chết)
5. Chậm mà chắc, còn hơn nhanh ẩu đoảng
(Chậm mà chắc quan trọng hơn nhanh mà ẩu để
rồi hỏng việc)
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
541
6. Chẳng cái dại nào giống cái dại nào (Các lỗi
mắc phải luôn luôn khác nhau, nên cẩn thận
trong mọi trường hợp)
7. Chẳng lo trước, ắt lụy về sau (Cẩn thận là lo
trước mọi điều nếu không ắt có họa về sau)
8. Của một kho, không lo cũng hết (Nếu không lo
lắng mà hoang phí, vung vãi thì tài sản sẽ hết
ngay tức khắc)
9. Đánh chó ngó chủ nhà (Làm gì cũng phải thận
trọng suy tính nếu không tai họa đến ngay)
10. Được (mất) cả chì lẫn chài (Chì và chài là toàn
bộ gia tài của người đánh cá, có nghĩa là mất
(được) toàn bộ)
11. Kiếm củi ba năm đốt một giờ (Khôn ba năm
nhưng chỉ dại một giờ là chết)
12. Làm mười điều mà tốt / Không bằng một
điều vô duyên (Làm mười điều tốt không ai
khen, nhưng làm một điều vô duyên thì tai tiếng
cả đời)
13. Lộn con toán, bán con trâu (“Sai một li đi một
dặm” Sai sót nhỏ nhưng tác hại vô cùng lớn)
14. Mấy ai học được chữ ngờ (“Tôi không thể ngờ
được” luôn là câu nói kinh điển của người gặp
thất bại)
15. Một lần chẳng tốn, bốn lần chẳng xong (Làm
không toàn tâm toàn ý hoặc ham của rẻ thì không
bao giờ thành công)
16. Một lần không chín, chín lần không xong
(Không suy nghĩ chín chắn thì không bao giờ
thành công)
542 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
17. Mười chưa cầm, không bằng năm nắm chắc
(Mười đồng mà chưa cầm trong tay, thì không
chắc chắn bằng năm đồng nắm chắc)
18. Mười sào ruộng ven nhà / Chớ tưởng là no
đủ (Giàu có mười sào ruộng chưa chắc đã là no
đủ, nếu tính toán sai hoặc gặp vận đen thì cũng
nghèo)
19. Người khôn chưa đắn đã đo / Chưa đi đến
biển đã dò nông sâu (Khôn ngoan thì luôn biết
đắn đo, suy tính ngay cả các vấn đề chưa diễn ra
lúc này)
20. Người khôn lo ngại, kẻ dại nhào vô (Người
khôn lo ngại vì nhìn xa trông rộng thấy rõ mọi
vấn đề, còn người dại thì không biết nên không
sợ)
21. Thà rằng được cắc trên tay / Còn hơn được
hứa trên mây hạc vàng (Thà rằng được một
đồng trên tay còn hơn nghe lời hứa trên mây có
bạc vàng mà hiện tại chẳng có đồng nào)
Câu 13.Khôn ngoan không chờ tuổi (Tài
không hẹn tuổi)
Ý nghĩa: Tài năng không phụ thuộc vào tuổi tác.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bạc đầu mà còn dại (Người dại thì dẫu đến già
vẫn dại)
2. Cáo mượn oai hùm (Khôn ngoan biết mượn oai
của người khác để trục lợi. Con cáo là biểu tượng
của gian manh trong dân gian)
3. Gừng càng già, càng cay (Càng già càng tài giỏi
và nhiều kinh nghiệm (Vị cay là giá trị của gừng)
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
543
4. Đi hỏi già, về nhà hỏi trẻ (Người già thì nhiều
kinh nghiệm, trẻ con thì thật thà và không biết nói
dối)
5. Kẻ cắp gặp bà già (Già thì nhiều kinh nghiệm,
bản lĩnh nên gặp trường hợp khó khăn khẩn cấp
dễ vượt qua)
6. Khôn đâu đến lượt trẻ / Khoẻ đâu đến lượt
già (Trẻ thì thiếu kinh nghiệm, già thì thiếu sức
khỏe)
7. Khôn ngoan hiện ra mặt / Què quặt hiện ra
chân tay (Người khôn nhìn mặt thì thấy tinh
lanh, ví như là người què thì nhìn chân tay là
biết)
8. Khôn thì trong trí suy ra / Dại thì học lóm
người ta bề ngoài (Khôn thì bằng kiến thức và
tự suy luận mà ra. Dại thì chỉ biết học vẻ ngoài
còn bản chất bên trong thì vẫn dại)
9. Khôn từ trong trứng khôn ra / Dại thì dẫu
đến già vẫn dại (Khôn hay dại không phụ thuộc
vào tuổi tác. Còn ý chí và kinh nghiệm thì do học
tập, rèn luyện mà thành nên cần thời gian)
10. Người khôn con mắt dịu hiền / Người dại con
mắt láo liên nhìn đời (Ánh mắt là cửa sổ tâm
hồn, qua ánh mắt có thể thấy được tâm của
người)
11. Người khôn tướng dồn ra mặt (Người khôn thì
mặt mũi tinh khôn, lanh lợi, sáng sủa nhìn là
thấy)
12. Trí khôn tạo nên người / Đức nhân tìm ra
bạn (Có 3 yếu tố hình thành con người từ con
vật: 1 -Trí khôn (Bộ óc biết tư duy), 2 -Lao động
544 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
và sáng tạo (đôi bàn tay khéo léo), 3 -Ngôn ngữ
và kiến thức truyền thừa (khả năng học hỏi),
trong đó Trí khôn là quan trọng nhất. Người có
đức thì bạn bè của họ cũng là người tốt)
13. Xem mặt mà bắt hình dong / Con lợn có béo
thì lòng mới ngon (Nhìn mặt người thì biết
khôn hay không, ví như con lợn béo thì lòng ắt
ngon)
Câu 14.Cần kiệm khởi gia (Tiết kiệm là quốc
sách)
Ý nghĩa: Tiết kiệm vô cùng quan trọng (ví như là sách
lược quốc gia). Cần cù, tiết kiệm là bước đầu để đi đến
thành công.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Buôn tận gốc, bán tận ngọn (Mua tận nơi sản
xuất đem bán cho người tiêu dùng thì mới rẻ
được)
2. Buôn tàu bán bè, không bằng ăn dè hà tiện
(Buôn to bán lớn mà không tiết kiệm cũng phá
sản)
3. Ít chắt chiu hơn nhiều hoang phí / Người biết
lý một tý cũng xong (Ít nhưng biết tiết kiệm còn
hơn nhiều mà hoang phí, người biết lý này thì
buôn bán nhỏ cũng sẽ thành)
4. Hà tiện mới giàu, cơ cầu mới có (Ý chê bai: Keo
kiệt hoặc tham nhũng mới có giàu)
5. Phi thương bất phú, phi tiền bất hành (Không
thương mại buôn bán thì không giàu, không có
tiền thì đừng có làm gì)
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
545
Câu 15.Gió chiều nào, che chiều ấy (Tùy cơ
ứng biến)
Ý nghĩa: Tùy vào cơ hội có được mà hành xử mới đạt
hiệu quả
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bệnh nặng chớ chạy lung tung / Đói bụng chớ
vội, ăn vung ăn vãi (Bệnh nặng thì tìm thầy
thuốc mà trị, đừng chạy lung tung hỏi linh tinh
mà chết. Đói bụng thì ăn từ từ thôi, đừng ăn
nhanh quá mà bội thực)
2. Chữa bệnh như chữa lửa (Chữa bệnh cần ngay
và luôn như cứu hỏa vậy. Lúc bệnh nhẹ (lửa nhỏ)
mà không cứu đến lúc bệnh nặng (lửa to) thì
chết)
3. Đáng đồng tiền bát gạo (Ý là: Đồ vật có giá trị
và chất lượng)
4. Dẫu đắt nhưng xắt ra miếng (Thịt ngon mới cắt
được thành miếng, thịt mỡ bèo nhèo không cắt
được thành miếng. Ý là “Đắt nhưng chất lượng
tốt”)
5. Dễ thích nghi thì sống / Biết năng động thì
bền (Người năng động (dễ thích nghi) biết thay
đổi tùy theo điều kiện hiện có thì thành công)
6. Hiểu biết nhiều dễ sống / Luôn chủ động dễ
thành (Người biết người biết mình, biết thời thế
biết việc làm thì dễ sống, luôn chủ động lèo lái thì
sẽ thành công)
7. Mềm nắn rắn buông (Tùy vào hoàn cảnh cụ thể
mà có hành động tương ứng thích hợp)
8. Mất lòng trước nhưng được lòng sau (Một
việc làm đúng có thể trái ý một số người nhưng
546 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
9.
10.
11.
12.
13.
khi thành công rồi thì chính những người này sẽ
yêu quý mình)
Mèo nhỏ bắt chuột nhỏ (Liệu chừng sức lực của
mình mà làm thì mới thành)
Nắng bề nào che bề ấy (Sự linh hoạt ứng biết
với các thay đổi của môi trường, xã hội nhằm đem
lại lợi ích lớn)
Người dại bảo thủ, người khôn thức thời
(Người thức thời năng động, dễ thích nghi là
người thông minh, người dại thì bảo thủ cố chấp
vào ý kiến cá nhân)
Người khôn ăn miếng thịt gà / Tuy rằng ăn ít
nhưng mà ngon lâu (Khôn ngoan biết chọn việc
mà làm thì thành công)
Tránh voi chẳng xấu mặt nào (Thức thời, biết
nguy hiểm mà tránh thì không ai cười mình cả)
Tục ngữ A1: Thông minh - Tài giỏi
547
A2: Ý chí - Nghị lực
Câu 1. Quân tử nhất ngôn (Anh hùng & Quân
tử)
Ý nghĩa: Toàn bộ lý thuyết nho giáo (Khổng Tử sáng
lập) nhằm dạy người con trai thành Quân tử: Nhân
(đạo đức), Trí (thông minh), Tín (giữ lời), Lễ (ứng
sử), Nghĩa (công ơn), Năm chữ này gọi là Ngũ thường
(5 điều cơ bản). Quân tử một lời nói ra thì phải làm
cho bằng được (chữ Tín).
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Anh hùng trí để bốn phương / Khi gấp thì
ngắn, khi vươn thì dài (Anh hùng là người thức
thời, không cần thì ẩn mình, lúc cần thì làm
những điều kinh động trời đất)
2. Anh hùng tử, khí hùng nào tử (Người anh hùng
có thể chết, nhưng khí phách và ý chí anh hùng thì
không bao giờ chết, nó luôn tồn tại trong một dân
tộc anh hùng)
3. Chớ lấy thành bại mà luận anh hùng (Thành
bại là nhất thời, quan trọng là thắng không kiêu,
bại không nản mới là anh hùng. Người kém ý chí
thì: thắng mà kiêu căng thì sẽ đi xuống hoặc gặp
thất bại mà gục ngã)
4. Đủ đức tài bất lụy / Đủ dũng khí chẳng hàng
(Người có đủ đạo đức và tài năng không phiền lụy
ai. Người có đủ dũng khí thì chẳng đầu hàng ai)
5. Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh (Chiến tranh
Việt Nam là chiến tranh nhân dân bảo vệ tổ quốc,
già trẻ gái trai ai ai cũng đánh giặc)
548 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
6. Gươm vàng bỏ sét lâu nay / Sét thời sét vậy,
dao phay nào bằng (Ví Gươm vàng với hình ảnh
Anh hùng. Nhìn bề ngoài thì rỉ sét vậy thôi chứ
dao phay nào sắc bằng)
7. Không vào hang hùm sao bắt được hổ (Muốn
có thành công lớn thì phải dám đương đầu với
khó khăn gian khổ)
8. Phải cầu xin là nhục / Phải khuất phục là hèn
(Người quân tử không cho phép mình nhục và
hèn như vậy)
9. Quân tử phòng thân / Tiểu nhân phòng bị gậy
(Quân tử biết mình là người tốt và đủ khôn để
biết không phải ai cũng tốt nên phòng thân, tiểu
nhân thì có cơ hội là xin xỏ, bợ đỡ, nịnh hót)
10. Quân tử thường trọng danh / Tiểu nhân
thường trọng lợi (Danh tiếng quân tử gắn với
Nhân, Trí, Tín, Lễ, Nghĩa nên quân tử rất trọng
danh dự, tiểu nhân thì thấy lợi là làm)
11. Thứ nhất sợ kẻ anh hùng / Thứ nhì sợ kẻ cố
cùng liều thân (Một là nể sợ anh hùng vì uy,
dũng, lực. Hai là sợ kẻ vào bước đường cùng
không lối thoát)
12. Vô hoạn nạn, bất anh hùng (Không hoạn nạn
thì không rèn được ý chí sao thành anh hùng
được)
Câu 2. Ăn kĩ no lâu, cày sâu tốt lúa (Chăm
làm & Siêng năng)
Ý nghĩa: Siêng năng chăm chỉ là đức tính vô cùng
quan trọng. Ví như ăn kỹ thì no lâu và cày sâu thì tốt
lúa vậy
Tục ngữ A2: Ý chí - Nghị lực
549
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Canh thâm dạ tịnh (Chăm chỉ thì được no bụng)
2. Cày sâu cuốc bẫm (Hành động ám chỉ người
chăm chỉ làm đâu được việc đấy)
3. Chăm làm là đống vàng mười / Ai chăm gánh
nặng, ai lười trắng tay (Chăm chỉ quí như vàng,
ai chăm thì được nhiều vàng, anh lười chẳng có
đồng nào)
4. Chăm làm thì đầu quang mặt sạch / Chẳng
chăm thì đầu rách mặt dơ (Chăm làm thì giàu,
không chăm thì nghèo)
5. Chăm làm thì giầu, có chí thì lên (Chăm làm thì
giàu, có ý chí nghị lực thì thành công)
6. Có cấy có trông, có trồng có ăn (Không chăm
chỉ trồng cấy thì không có ăn)
7. Hay làm thì giàu, hay cầu thì nghèo (Chăm chỉ
thì giàu, hay cầu xin (tức là lười) thì nghèo)
8. Muốn ăn thì lăn vào bếp (Muốn có ăn thì phải
làm việc)
9. Muốn ăn cá phải thả câu (Muốn có ăn thì phải
làm việc)
10. Muốn ăn trứng phải đập vỏ (Muốn có ăn thì
phải làm việc)
11. Muốn no mò vào bếp (Muốn có ăn thì phải làm
việc)
12. Năng nhặt chặt bị (Ai chăm chỉ buôn bán (nhặt
nhạnh tiết kiệm từng đồng) thì sẽ giàu)
13. Năng tắm năng mát, năng hát năng hay (Ý là:
Chăm làm thì giỏi)
550 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
14. Tay năm tay mười (Ám chỉ: sự chăm chỉ làm
việc)
15. Thâm căn cố đế (Thâm=sâu, căn=rễ, cố=vững,
đế=gốc. Rễ có sâu thì gốc mới vững, có chăm chỉ
thì mới có giàu)
16. Việc làm hôm nay, chớ để ngày mai (Ngày mai
nó dài muôn thủa, việc hôm nay không làm mà để
mai thì không bao giờ hết ngày mai và việc không
bao giờ thành)
17. Xin ai đừng bỏ ruộng hoang / Bao nhiêu tấc
đất, tấc vàng bấy nhiêu (Câu hát khuyên mọi
người nên chăm chỉ làm ruộng vì đất quý như
vàng, có làm thì mới có ăn)
Câu 3. Trai mười bảy, bẻ gãy sừng trâu
(Chí làm trai)
Ý nghĩa: Con trai thì cần: Sức khỏe, dũng cảm, ý chí
và chăm chỉ. Mười bảy tuổi là độ tuổi trưởng thành,
khi đó có đủ sức khỏe, dũng cảm và ý chí để lao động.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Anh còn ẩn dật làm chi / Xuống đời trả nợ
nam nhi cho rồi (Cô vợ khuyên anh chồng lười,
đang ngồi ở một xó nhà)
2. Chim non tập nhảy tập bay / Ở nhà ấp mẹ
biết ngày nào khôn (Chim non phải tập bay, khi
bay lên mới biết trời cao đất rộng, trai mà ru rú
góc nhà biết ngày nào khôn)
3. Đi cho biết đó biết đây / Ở nhà với mẹ biết
ngày nào khôn (Ở nhà nhất mẹ nhì con, ra
đường lắm kẻ còn dòn hơn ta. Phải ra ngoài mới
khôn được, cứ ở nhà với mẹ thì ngu)
Tục ngữ A2: Ý chí - Nghị lực
551
4. Hổ dữ còn ẩn bóng cây / Huống chi anh chẳng
chờ ngày lập thân (Đến hổ dữ oai hùng như vậy
mà còn ẩn bóng cây. Huống chi anh chẳng nuôi
dưỡng ý chí chờ ngày lập công)
5. Làm trai chí ở cho bền / Đừng lo muộn vợ,
chớ phiền muộn con (Làm trai phải giữ vững ý
chí cho bền chặt, muộn vợ muộn con thì đừng bận
tâm mới thành)
6. Làm trai cố chí học hành / Lập nên công
nghiệp, để dành mai sau (Làm trai thì gắng
công chăm chỉ học hành, mai sau có lúc cần dùng)
7. Làm trai có chí lập thân / Rồi ra gặp hội
phong vân có ngày (Làm trai cần rèn ý chí, rồi
có lúc thời cơ vận hội đến thì lên như diều gặp
gió vậy)
8. Làm trai đứng ở trên đời / Sao cho xứng
đáng giống nòi nhà ta / Ghé vai gánh đỡ sơn
hà / Sao cho tỏ mặt mới là trượng phu (Cha
khuyên con trai: Làm trai phải giữ chí lớn như
“gánh vác giang san”, “vang danh thiên hạ” mới
hay)
9. Làm trai học sẩy học sàng / Đến khi vợ đẻ thì
làm mà ăn (Làm trai còn phải học các việc nhỏ
đề phòng khi gặp sự cố thì biết những việc nhỏ
mà làm không thì chết)
10. Làm trai quyết chí tang bồng / Sao cho tỏ mặt
anh hùng mới cam (Làm trai phải có chí hướng
lớn lao thì mới có được thành công lớn)
11. Làm trai quyết chí tu thân / Công danh chớ
vội, nợ nần chớ lo / Khi nên Trời giúp công
cho / Làm trai năm liệu bảy lo mới hào / Khi
nên trời chẳng phụ nào / Công danh gặp hội
552 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
12.
13.
14.
15.
16.
anh hào ra tay / Trí khôn rắp để dạ này / Có
công mài sắt có ngày nên kim (Làm trai phải có
ý chí, nghị lực, đừng quá lo về công danh và nợ
nần. Khi cơ hội đến thì dùng chí và lực để ra tay.
Chăm chỉ làm việc ắt thành)
Một miếng giữa làng / Hơn một sàng xó bếp
(Một đồng kiếm được ở chợ còn hơn đống tiền bố
mẹ cho)
Nợ nần cũng chẳng là bao / Ra công tháo vát,
lúc nào cũng xong (Khuyên rằng nếu có nợ nần
thì cũng chẳng đáng là bao, nếu có tài chí và
chăm chỉ thì trả xong nợ dễ dàng)
Ở nhà nhất mẹ nhì con, ra đường lắm kẻ còn
dòn hơn ta (Nhà có hai người thì dĩ nhiên một
người về nhất một người nhì. Còn ra xã hội triệu
người đầy kẻ giỏi hơn)
Thời gian đừng uổng phí / Thời cơ chớ bỏ
qua (Thời gian đi qua không lấy lại được, đừng
lãng phí. Thời cơ chỉ đến một lần mà thôi, đừng
bỏ lỡ)
Trai cần chăm việc sách đèn / Không cần bài
bạc không quen rượu chè (Con trai phải rèn ý
chí và học vấn để ra đời thành danh. Không cần
cờ bạc, rượu chè giỏi mà hư người)
Câu 4. Thắng không kiêu, bại không nản
(Có chí & Nhụt chí)
Ý nghĩa: Thắng không kiêu căng sẽ đi tiếp, thất bại
không gục ngã mà đứng lên để đi tiếp, đó là người
Chí. Đa phần thắng sinh kiêu căng tự phụ chủ quan,
không chịu học hỏi thì sẽ thất bại. Hình ảnh ông vua
Tục ngữ A2: Ý chí - Nghị lực
553
sáng chế Edison là mẫu người điển hình của ý chí:
1500 sáng chế (thời đó nước Mỹ có khoảng 3000
bằng sáng chế), trong đó có Ác quy điện: 10 năm
nghiên cứu và 50.000 lần thất bại hay bóng đèn sợi
đốt: 10.000 lần thất bại. Nếu thắng mà kiêu căng thì
chắc Edison chỉ có 1-2 sáng chế rồi dừng lại vì kiêu
căng, tự hào, tự phụ. Nếu thất bại mà chán nản thì
không thể có 50.000 lần thất bại mà vẫn thành công
được.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bạc chí nhược hành (Chí kém thì hành động
kém)
2. Có chí làm quan, có gan làm giàu (Có chí thì
bền bỉ nghị lực dũng cảm rất tốt làm chính trị. Có
gan dám bỏ tiền đầu tư vào tương lai để làm
giàu)
3. Có chí thì nên (Có ý chí và bền bỉ sẽ thành công)
4. Có công mài sắt, có ngày nên kim (Sắt cứng
như vậy nhưng nếu mài suốt đêm ngày tháng thì
cũng thành được cây kim)
5. Dám nghĩ dám làm (Dũng cảm cũng là Chí)
6. Đủ tài chí làm nên / Đủ sức bền thì thắng (Đủ
tài và chí thì thành công. Có sức bền thì trước sau
sẽ thắng)
7. Giỏi giang chớ vội khoe tài / Sông sâu sào
ngắn bể trời mênh mông / Nước to sóng cả
khôn chừng / Đã vào gian hiểm, khuyên đừng
non tay (Người tài giỏi không khoe khoang mà
rất khiêm tốn vì họ biết rằng: sông sâu trời cao
còn mình chỉ như cái sào ngắn. Họ còn biết rằng
554 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
8.
9.
10.
11.
12.
13.
hiểm nguy đang rình rập, không biết lúc nào ập
đến nên không chủ quan)
Lên non cho biết non cao / Lội sông mới biết
sông nào cạn sâu (Trèo lên núi mới thấy núi cao,
lội xuống sông mới biết là sâu, đứng dưới đất
hoặc trên bờ nhìn thì thấy núi và sông nhưng
không thể tưởng tượng được. Ám chỉ người từng
trải mới biết sợ và khiêm tốn, còn ngựa non thì
háu đá chẳng biết gì mà lại thích khoe khoang)
Người có chí ắt làm nên / Nhà có nền ắt phải
vững (Rèn được ý chí ví như làm được cái móng
nhà vững trắc, rồi xây cao bao nhiêu cũng không
phải lo sợ sụp đổ)
Người đời tưởng thế là hay / Chưa đạt đến
đích, đã lầy ăn khao (Đời là vậy, thành công
được chút ít đã tưởng là vĩ đại, có biết đâu rằng
đời còn dài, nếu đây là đỉnh thì sau đó sẽ phải
xuống và xuống mãi)
Người khôn gắng chí keo sơn / Không nóng,
không giận, không hờn mới hay (Người khôn
vững chí tiến lên phía trước và không bận tâm
hờn giận những chuyện lặt vặt, vớ vẩn)
Nhân mệnh chí trọng (Trong cuộc sống của con
người chí là quan trọng nhất, trong tướng số Chí
tướng cũng là quan trọng nhất sau đó mới đến
Tâm tướng và Hình tướng)
Sướng khổ tự lòng mình / Bại thành từ lực
chí (Sướng khổ có được do lòng mình cảm nhận
mà thôi, không thể cân đong đo đếm? Thất bại và
thành công có được từ nghị lực và ý chí)
Tục ngữ A2: Ý chí - Nghị lực
555
Câu 5. Đi đến nơi, làm đến chốn (Đến nơi đến
chốn)
Ý nghĩa: Làm việc thì phải ra kết quả mới thôi, đừng
có làm nửa vời bỏ đấy, sao thành công được.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ai ơi, đã quyết thì hành / Đã đan thì lận, tròn
vành mới thôi (Khuyên người đã làm thì phải
quyết làm từ đầu đến đuôi, bằng xong thì thôi)
2. Ai ơi, đã quyết thì hành / Đã đốn thì vác, cả
cành lẫn cây (Khuyên người đã làm thì phải
quyết làm từ đầu đến đuôi)
3. Ai ơi, giữ chí cho bền / Dù ai xoay hướng, đổi
nền mặc ai (Khuyên người vững chí mà làm,
thiên hạ nói ngược nói xuôi thì mặc người. Tuy
nhiên rất cần lưu tâm đến ý kiến của những
người thật lòng thương ta để ta sửa đổi chứ
không phải ta bỏ dở)
4. Ba tháng trồng cây không bằng một ngày
trông quả (Giai đoạn cuối cùng đa phần là giai
đoạn quan trọng nhất quyết định thành bại)
5. Cờ bạc ăn nhau về sáng (Thắng thua đến phút
cuối mới biết, lúc cuối luôn là lúc quan trọng nhất,
đây cũng là lúc sức cùng lực kiệt, độ nhiệt huyết
và chú tâm kém nhất rất dễ mắc lỗi)
6. Còn nước còn tát (Cố gắng làm việc tận lực đến
kết quả cuối cùng)
7. Đã tu thì tu cho trót (Đã quyết thì làm cho trót
mới được)
8. Đã vo thì vo cho tròn, đã vót thì vót cho nhọn
(Làm thì phải làm bằng ra kết quả mới thôi)
556 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
9. Dù ai nói đông nói tây / Thì ta cũng vững như
cây giữa rừng (Nghe miệng thiên hạ mang vạ
vào thân, đã quyết chí thì làm cho bằng được. Tuy
nhiên ý kiến của những người thật sự thương ta
thì rất đáng suy nghĩ để ta sửa đổi chứ không
phải ta bỏ dở)
10. Dù ai nói ngả nói nghiêng / Lòng ta vẫn vững
như kiềng ba chân (Giữ vững lập trường và
quyết tâm, mọi lời bàn tán của người dưng nên để
ngoài tai)
11. Gan đồng dạ sắt (Lòng dạ vững vàng và ý chí
kiên định)
12. Trơ như đá vững như đồng (Lòng dạ vững
vàng và ý chí kiên định)
13. Vững như bàn thạch (Lòng dạ vững vàng như
khối đá vậy)
14. Vững như kiềng ba chân (Ý chí kiên định)
Câu 6. Văn ôn võ luyện (Ham học & Rèn chí)
Ý nghĩa: Văn thì phải ôn bài, võ thì phải rèn luyện đó
là hành động của kẻ chí. Chỉ có người chí mới ham
học và vất vả luyện rèn.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cần học và hành mãi / Sẽ gặt hái thành công
(Học tập và làm việc là công việc suốt đời từ lúc
trẻ đến lúc già)
2. Chăm làm thì có, chăm học thì hay (Chăm làm
thì giàu, chăm học thì giỏi)
3. Có chí thì ham học, bất chí thì ham chơi (Học
hành là vất vả nên ai chăm học là người Chí.
Tục ngữ A2: Ý chí - Nghị lực
557
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Không có chí thì chỉ thích hưởng thụ: ăn, ngủ,
chơi và hưởng lạc)
Có học mới biết, có đi mới đến (Có học tập thì
mới có kiến thức, ví như có bước đi mới đến nơi
vậy)
Cơm cha áo mẹ chữ thầy / Gắng công mà học
có ngày thành danh (Cha mẹ và thầy cô đã bao
vất vả chăm sóc dạy bảo mong con thành đạt.
Gắng công mà học tập để thành đạt như mong
muốn của cha mẹ)
Dốt đến đâu, học lâu cũng biết (Dốt nhưng học
lâu cũng thành tài, khôn ngoan mà không học thì
sẽ dốt dần)
Đường không đi không thành / Đèn không
lau không sáng / Người không học không nên
(Người mà không học thì không thể thành đạt)
Gương có lau mới sáng / Đèn muốn rạng phải
khêu / Người muốn nên phải học (Người mà
không học thì không thể thành đạt)
Học hay, hỏi sâu, hiểu kỹ, hành động quyết
liệt (Học điều hay lẽ phải, hỏi sâu cho ra gốc rễ,
hiểu kỹ vấn đề, sau đó làm việc quyết liệt là chìa
khóa thành công)
Học, học nữa, học mãi (Học liên tục và học mãi,
đến già vẫn phải học)
Học mà không nghĩ là lầm / Nghĩ mà không
học là nguy (Học mà không nghĩ là học vẹt và
mãi mãi sẽ không thành kiến thức của mình. Chỉ
nghĩ thôi mà không có kiến thức sâu đã lao vào
làm là nguy)
558 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
12. Kiến thức thì vô hạn mà cuộc đời thì hữu hạn
(Không phải cái gì ta cũng học vì ta không có đủ
thời gian, ta nên chọn: 1-Học những điều tốt lẽ
phải, 2-Học chuyên sâu vào những lĩnh vực mà ta
đam mê, 3-Học kỹ năng sinh tồn, kiến thức cơ
bản, kiến thức dạy con)
13. Làm người mà được khôn ngoan / Cũng nhờ
học tập, mọi đàng mọi hay / Nghề gì ta có
trong tay / Cố công rèn luyện, có ngày thành
công (Con người hơn con vật là do có kho tàng
kiến thức để thế hệ sau bước nối tiếp thế hệ trước
mà đi)
14. Muốn lành nghề chớ nề học hỏi (Muốn giỏi
phải học, chẳng ai đẻ ra đã biết tất cả mọi thứ cả)
15. Ngọc bất trác bất thành khí / Nhân bất học
bất tri lý (Người không học không biết lý thuyết,
người không làm không có kỹ năng, dẫu là ngọc
quý không mài rũa cũng không có giá trị)
16. Người bảy mươi, học người bảy mốt (Bảy
mươi tuổi còn biết khiêm tốn học người bảy mốt
tuổi)
17. Người không học như ngọc không mài (Ngọc
không mài chỉ là cục đá xấu xí mà thôi. Người
không học thì chỉ là con vật, có học mới thành
được người)
18. Người mà không học, như đi đêm không đèn
(Đi đêm tối mà không có đèn thì không thấy
đường mà đi rất dễ vấp ngã, không học cũng vậy)
19. Nước lã mà khuấy nên hồ / Giầu mà hay chữ,
như tô bịt vàng (Giàu mà có học ví như tô lớn và
bịt vàng. Ý là vừa ấm no vừa có giá trị)
Tục ngữ A2: Ý chí - Nghị lực
559
20. Thực hành không lý thuyết là thực hành mù
quáng / Lý thuyết mà không thực hành là lý
thuyết xuông (Làm mà không có lý thuyết thì
như đi trong đêm tối, lý thuyết mà không làm thì
chỉ là đống giấy vụn)
21. Tinh khôn nhờ học hỏi / Cứng cỏi nhờ luyện
rèn (Trí khôn có được là nhờ có học, ý chí có
được là nhờ rèn luyện. Có trí khôn và nghị lực sẽ
thành công)
Câu 7. Chân cứng đá mềm (Kết quả phi
thường)
Ý nghĩa: Nếu bàn chân con người mà đủ cứng (đủ
nghị lực) thì đá núi cũng phải mềm (làm nên điều phi
thường).
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chịu khó mới có mà ăn / Đi lâu xa đâu cũng
tới (Chăm chỉ sẽ có mà ăn. Bền chí sẽ có thành
công)
2. Kiến tha lâu cũng đầy tổ (Thành công lớn có
được từ những kết quả vô cùng nhỏ bé hàng
ngày)
3. Lấy ngắn nuôi dài (Từng việc nhỏ của ngày hôm
nay tích lại sẽ được thành công lớn trong tương
lai)
4. Muốn đi xa phải từ gần / Bậc thang ta phải
bước lần mà lên (Từng bước nhỏ bước đi sẽ đi
được rất xa)
5. Ngọc kia chuốt mãi cũng mòn / Sắt kia mài
mãi cũng còn nên kim (Ý chí và nghị lực sẽ làm
nên điều phi thường)
560 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
6. Nước lã mà khuấy nên hồ / Tay không xây
dựng cơ đồ mới hay (Tay trắng làm lên sự
nghiệp mới là giỏi)
7. Tẩm ngẩm tầm ngầm, mà đấm chết voi (Con
người âm thầm ít bộc lộ nhưng sức mạnh phi
thường và đạt được thành công phi thường)
8. Thuộc sách văn hay, mau tay tốt chữ (Chăm
học thì văn hay, chăm viết thì chữ đẹp)
9. Tích tiểu thành đại (Giọt nước rất nhỏ nhưng
nhiều sẽ thành biển lớn)
10. Trăm cái rui, buộc thành một cái nóc (nhà)
(Rui là thanh gỗ nhỏ đan sát với nhau tạo thành
mái nhà. Những điều nhỏ góp lại sẽ được thành
công lớn)
Câu 8. Đổ mồ hôi, sôi nước mắt (Nhẫn nại &
Gian khó)
Ý nghĩa: Sự gian khổ của thành công được đong bằng
mồ hôi và nước mắt.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Canh một chưa nằm, canh năm đã dậy (Sự vất
vả thức khuya dậy sớm)
2. Có qua đắng cay, mới biết ngọt ngào (Có qua
gian khổ mới biết quý sự thành công)
3. Có thân thì có khổ, có khổ mới lên thân
(Những ai đã trải qua nhiều gian khổ thì dày nghị
lực mới nên người)
4. Chẳng ốm chẳng đau, làm giàu mấy chốc /
Chẳng ai giàu ba họ, chẳng ai khó ba đời
(Không ốm đau thì làm giàu cũng nhanh thôi, lẽ
Tục ngữ A2: Ý chí - Nghị lực
561
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
đời là vậy, chẳng ai giàu mãi và chẳng ai nghèo
mãi được)
Chớ than phận khó ai ơi / Còn da lông mọc,
còn chồi nẩy cây (Đừng than thân trách phận,
còn cơ hội thì còn có thể thành công)
Chớ thấy sóng cả, mà ngã tay chèo (Giữ vững ý
chí qua được sóng gió thì đạt thành công)
Chữ nhẫn là chữ tương vàng / Ai mà nhẫn
được thì càng sống lâu (Chữ nhẫn quý như
vàng, nhẫn là không hờn giận khi gặp điều trái ý,
không buồn khổ khi gặp thất bại, không vui quá
hóa rồ khi có thành công... nên ắt sống thọ)
Gạo đem vào giã bao đau đớn / Gạo giã xong
rồi, trắng tựa bông (Để đến được thành công
phải trải qua đau đớn và gian khó)
Hết cơn bĩ cực, tới hồi thái lai / Hết cơn hoạn
nạn, đến tuần hiển vinh (Sông có khúc trong
khúc đục, người có lúc thịnh lúc suy. Hết cơn hoạn
nạn sẽ đến thời hiển vinh, hãy vững chí mà tiến
bước)
Không thành công, cũng thành nhân (Nếu có
thất bại thì đó là bài học quý giá giúp ta trưởng
thành, thất bại giúp ta rèn ý chí còn tốt hơn là
thành công rồi kiêu ngạo)
Lắm gian truân càng sáng / Nhiều hoạn nạn
càng tinh (Người tài giỏi và tinh thông thì phải
trải qua nhiều hoạn nạn và gian khổ để rèn luyện
chí, nghị lực mới thành)
Mưa dầm thấm đất (Tích tiểu thành đại,những
việc nhỏ làm tốt sẽ có thành công lớn)
562 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
13. Mưa dầm ướt áo (Tích tiểu thành đại,những
việc nhỏ làm tốt sẽ có thành công lớn)
14. Nằm gai nếm mật (Gai thì nhọn và đau, mật thì
đắng, ám chỉ chịu đựng gian khổ, đau đớn để rèn
nghị lực và ý chí)
15. Thất bại là mẹ thành công (Ta học được nhiều
điều từ sự thất bại hơn là từ sự thành công.
Nhưng trước khi làm gì thì ta phải tính đường
thất bại để nếu bị ngã thì còn có cơ hội đứng lên.
Có người gục ngã không phải do ý chí mà do mất
đi toàn bộ cơ hội)
16. Thua keo này bày keo khác (Thất bại lần này
ta tính toán làm tiếp chứ đừng gục ngã. Vậy nên
khi làm gì cũng phải tính Phương án thất bại để
sau khi vấp ngã ta còn có cơ hội đứng lên đi tiếp)
17. Vào sinh ra tử (Bản lĩnh sắt đá được rèn luyện
trong những hoàn cảnh vô cùng khó khăn gian
khổ)
18. Vất vả có lúc thanh nhàn / Không dưng ai dễ
cầm tàn che cho (Phải vất vả làm việc rồi mới có
kết quả tốt, chẳng ở đâu tự nhiên mà giàu có
được)
Câu 9. Mưu cao chẳng bằng chí dày (Tài &
Chí)
Ý nghĩa: Tài không bằng chí. Tính toán tài giỏi mấy
mà thất bại và gục ngã cũng không bằng người thất
bại biết đứng lên đi tiếp. Edison trong 10 năm với
50.000 lần thất bại khi nghiên cứu phát minh ra ác
quy điện, mãi mãi là một tấm gương tuyệt vời về Ý
Chí.
Tục ngữ A2: Ý chí - Nghị lực
563
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bố mẹ dạy không bằng thầy dạy / Thầy dạy
không bằng tự biết suy (Bố mẹ không có chuyên
môn cao bằng thầy, thầy dạy cũng chỉ là lý thuyết
sách vở nếu không có thực hành và tự suy nghiệm
của bản thân)
2. Có chí mà không có tài, làm việc gì cũng khó /
Có tài mà không có chí là người bỏ đi (Chăm
chỉ mà kém trí tuệ thì làm việc vất vả hay mắc lỗi
tuy nhiên vẫn thành công. Thông minh mà lười là
đồ bỏ đi, chẳng dùng được)
3. Con người hơn con vật là nhờ có chí (Có 3 yếu
tố hình thành nên con người từ con vật là: Trí tuệ
biết suy luận (bộ óc thông minh), lao động và
sáng tạo (đôi bàn tay ý chí), ngôn ngữ và kiến
thức. Trong đó ý chí và sự lao động là quan trọng
nhất. Có chí thì sẽ chịu khó học tập, có chí thì
chăm làm sẽ có thông minh)
4. Dù rằng trí thiểu, tài hèn / Chịu khó nhẫn nại,
cũng nên cơ đồ (Dù kém tài mà chăm chỉ cũng
sẽ có thành công nho nhỏ)
5. Gừng già gừng rụi gừng cay / Anh hùng càng
cực, càng dày nghĩa nhân (Giá trị của người
anh hùng là lòng nhân nghĩa. Giá trị của củ gừng
là vị cay. Rèn luyện anh hùng bằng gian khó khổ
cực, rèn củ gừng cay bằng thời gian)
6. Tài ra ngoài mới lớn / Tài gặp chí mới thành
(Tài ra xã hội mới biết là tài, tài phải có ý chí mới
có thành công)
564 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Câu 10.Cưỡi sóng vượt gió (Việc làm phi
thường)
Ý nghĩa: Vượt qua sóng gió, ám chỉ người tài giỏi,
từng trải qua bao gian khổ khó khăn của cuộc đời.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bạt núi ngăn sông (Kết quả phi thường của một
ý chí phi thường)
2. Cá chép hoá rồng (Chuyện tích về thác Vũ Môn
cá chép vượt thác hóa rồng, hàng triệu con nhưng
chỉ có một con thành công. Ám chỉ sự thành công
rực rỡ có được trong hàng triệu sự thất bại)
3. Chọc trời khuấy nước (Đó là: Những việc lớn
kinh động trời đất)
4. Đánh đông dẹp bắc (Ám chỉ: Vị tướng tài ba,
lãnh đạo ba quân đánh đâu thắng đấy)
5. Đội đá vá trời (Tích Nữ Oa là vợ Vua Thần Nông
cổ đại của Trung Hoa luyện tám vạn bốn ngàn
viên đá để vá trời thủng, ám chỉ làm công việc vô
cùng lớn)
6. Dời non lấp biển (Những công việc vô cùng to
lớn)
7. Đội trời đạp đất (Người anh hùng hiên ngang,
không khuất phục, cúi đầu trước thế mạnh nào)
Tục ngữ A2: Ý chí - Nghị lực
565
A3: Nhân quả - Nghiệp báo
Câu 1. Cha anh hùng thì con hảo hán (Cha
nào con nấy)
Ý nghĩa: Hổ phụ sinh hổ tử, cha là người tốt thì con
sẽ là người tốt, đó là nhân quả cha con.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cha bòn con bỏ (Cha tham nhũng thì con cái hư
hỏng)
2. Cha là sao, con hao hao là vậy (Con cái luôn
giống cha về hình dáng và tính cách)
3. Cha mẹ đức đẻ con tiên / Cha mẹ hiền, sinh
con thảo (Cha mẹ có đức đẻ con là tiên (xinh đẹp
và đầy phúc đức), cha mẹ hiền sinh ra con hiếu
thảo)
4. Cha truyền con nối (Con cái luôn là sự nối tiếp
những hoài bão và kỳ vọng ước muốn của cha mẹ
khi sống không làm được)
5. Có phúc dâu hiền rể thảo / Vô phúc dâu cáo
rể chồn (Dâu rể cũng thể là con, có phúc thì có
dâu rể hiền, vô phúc thì có dâu rể thất đức)
6. Có tiền thì hậu mới hay / Có trồng cây đức
mới dày lòng nhân (Có trước thì mới có sau,
làm điều nhân đức trước thì sau mới được quả
lành báo ứng (con hiếu thảo)
7. Con nhà tông, không giống lông cũng giống
cánh (Con nhà nòi thì kiểu gì cũng sẽ khống cha
mẹ khôn ngoan và tài giỏi)
566 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
8. Hổ phụ sanh hổ tử / Lân mẫu xuất lân nhi
(Lân là một trong tứ linh: Long Lân Quy Phượng.
Cha mẹ tài giỏi sinh ra con tài giỏi)
9. Nguồn đục thì dòng cũng đục (Ám chỉ: Cha hiền
thiện hoặc thất đức sinh ra con đạo đức hoặc bất
nghĩa)
10. Trứng rồng lại nở ra rồng / Le le lại nở ra
giòng le le (Ám chỉ rằng cha mẹ nhiều phúc như
rồng đẻ ra con rồng, cha mẹ ít phúc như le le (loài
vịt trời nhỏ bé) thì đẻ ra con le le)
Câu 2. Chê của nào trời trao của ấy (Chê là
xấu khen là tốt)
Ý nghĩa: Ghết ai thì ta sẽ bị ghét lại, chê ai thì ta sẽ bị
chê lại, muốn được yêu thương, được tôn trọng thì ta
phải yêu thương và tôn trọng người khác. Đó gọi là
nhân quả hành động.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chê thằng bồ hóng, đóng thằng đen thui / Chê
thằng ghẻ ruồi, đụng thằng ghẻ phỏng (Chê ai
thì sẽ phải gắn bó với người đó cả đời)
2. Chê thằng một chai, lấy thằng hai nậm / Chê
thằng ỏng lưng, lấy thằng lưng gù (Chê và ghét
người thì nhân quả là sẽ phải gắn bó cả đời với
họ)
3. Cười người hôm trước, hôm sau người cười
(Cười chê ai thì dần dần mình sẽ có tính xấu như
người đó)
4. Kính lão đắc thọ (Tôn kính người già mới được
thọ)
Tục ngữ A3: Nhân quả - Nghiệp báo
567
5. Kính thầy mới được làm thầy (Tôn kính thầy
giáo thì mới được làm thầy và được người khác
tôn kính lại)
6. Ghét của nào, trời trao của nấy (Ghét ai thì về
sau phải cưới người tương tự như vậy làm chồng
hoặc vợ)
7. Thương người lại thương ta / Ghét người
người lại hóa ra ghét mình (Thương hay ghét
ai thì sau này mình sẽ được người khác thương
hay ghét lại)
8. Yêu trẻ, trẻ đến nhà / Kính già, già để tuổi (Có
thương yêu trẻ con thì mới có trẻ con sinh ra
trong gia đình. Có tôn kính người già thì sau mới
được thọ)
Câu 3. Cơ thâm họa diệt thâm (Có hại sẽ diệt
vong)
Ý nghĩa: Mưu mô quỷ quyệt thâm sâu hại người sẽ
dẫn đến họa diệt vong. Đó là nhân quả của sự ác độc.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bạo phát bạo tàn (Phát triển nhanh thì cũng tàn
lụi nhanh)
2. Có nhân nhân mọc, vô nhân nhân chẩm (Sống
nhân đức thì con cháu đầy nhà, sống ác độc thì
không con, không cháu)
3. Cây khô không lộc, người độc không con
(Người độc ác thì không có con ví như cây khô thì
không thể nẩy lộc vậy)
4. Có ích thì tồn tại / Có hại sẽ diệt vong (Điều có
ích thì sẽ tồn tại lâu vì sống trong tình thương và
568 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
5.
6.
7.
8.
hòa bình, điều có hại sẽ tạo ra kẻ thù dẫn đến
chiến tranh diệt vong)
Con cháu làm dại, danh hại ông bà (Con cháu
làm dại thì danh tiếng tổ tiên ông bà ô uế)
Được ích khúch khích ngồi cười / Hại người
đến lúc có người hại cho (Làm điều lợi ích thì
an nhàn hạnh phúc, làm điều hại người thì tạo ra
kẻ thù về sau sẽ bị kẻ thù hại lại)
Một đời làm hại, bại hoại ba đời (Một đời con
cháu làm hại thì ba đời danh tiếng tổ tiên bị bại
hoại)
Ở hiền thì lại gặp lành / Ở ác gặp dữ, tan tành
ra tro (Ăn ở hiền lành thì sống trong tình thương
nên ắt gặp điều lành thiện, ăn ở độc ác sẽ tạo ra
kẻ thù và họa diệt vong sẽ đến)
Câu 4. Có phúc thì sẽ có phần (Có phúc thì có
phần)
Ý nghĩa: Người sống có phúc thì sẽ có lộc và được
may mắn hạnh phúc thành công, đó là nhân quả của
điều phúc thiện.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn ngay ở thật, mọi tật mọi lành (Ăn ở nhân
đức thì mọi tai nạn hiểm họa đều sẽ trôi qua
trong an lành)
2. Ăn ở có nhân mười phần chẳng khó (Ăn ở
nhân đức thì chắc chắn không bao giờ bị khốn
khó)
3. Cây nếu biết vun trồng / Thì sẽ cho quả ngọt
(Biết vun trồng điều phúc thiện thì sẽ được hưởng
quả ngọt)
Tục ngữ A3: Nhân quả - Nghiệp báo
569
4. Có phúc thì trúc hóa long (Người sống có phúc
thì dẫu có nghèo khó lúc hiện tại cũng sẽ thành
công trong tương lai)
5. Của thế gian đãi người ngoan thiên hạ (Của
cải thế gian chỉ đến được với những người sống
có phúc mà thôi)
6. Của trời tám vạn ngàn tư / Có phúc thì gặp,
có tu thì nhờ (Của trời vô lượng vô biên nhưng
chỉ có phúc mới gặp, biết tu sửa lỗi lầm thì mới
được nhờ)
7. Làm ơn ắt sẽ nên ơn / Trời nào phụ kẻ có
nhơn bao giờ (Làm điều đức sẽ được đền ơn, đó
là quy luật tự nhiên, ông trời không bao giờ phụ
người nhân đức cả)
8. Một phước rước mười tội (Một điều thiện lớn
có thể xóa đi mười tội lỗi nhỏ trước kia đã gây
tạo)
9. Người có đức mặc sức mà ăn (Người sống
nhân đức thì sẽ luôn được no đủ)
10. Người có phúc trồng lau ra mía (Người có
phúc sẽ được may mắn và thành công ngoài sức
tưởng)
11. Người đại lượng đáng quý thay / Trọn đời
hưởng phúc, trọn ngày yên tâm (Người có tâm
hiền thiện thì sẽ được hưởng phúc suốt đời và
luôn bình an)
12. Ở cho phải phải, phân phân / Cây đa cậy thần,
thần cậy cây đa / Thương người, người lại
thương ta / Ghét người thì lại hóa ra ghét
mình (Đến thần thánh còn phải nhờ cậy cây đa
huống chi con người, phải biết sống nương tựa
570 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
vào nhau. Nếu thương người thì sẽ được người
thương lại, ghét người sẽ bị người ghét lại)
13. Ở hiền rồi lại gặp lành / Những người nhân
đức trời dành phúc cho (Ở hiền gặp lành, nên
những người nhân đức hay được trời ban phúc và
may mắn)
14. Ở hiền, rồi lại gặp lành / Áo rách tan tành,
trời vá lại cho (Ở hiền gặp lành, nếu bây giờ
đang nghèo khổ là do quả báo lành chưa đến, cứ
yên tâm rồi phúc lành sẽ đến, ví như trồng cây và
chăm sóc thì đúng mùa vụ nó sẽ nở hoa và đúng
mùa vụ nó ra quả)
15. Phải luôn "Tích đức tu thân" / Hết cơn hoạn
nạn tới tuần hiển vinh (Đời người có lúc lên, lúc
xuống như dòng sông có khúc đục khúc trong vậy.
Nhưng nếu tích được nhiều nhân đức thì hiển
vinh sẽ đến lâu dài)
Câu 5. Ác giả ác báo, thiện giả thiện báo
(Quả báo)
Ý nghĩa: Luật nhân quả là người ác sẽ bị điều ác báo
ứng, người thiện sẽ được điều lành báo đáp. “Giả”
tiếng Hán nghĩa là người.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ác hành ác nghiệp (Hành động ác sẽ chịu ác
nghiệp)
2. Ác y ác thực (Người ác sẽ bị điều ác báo ứng (ăn
mất)
3. Ao sâu tốt cá, độc dạ khốn thân (Người có tâm
địa ác độc thì sẽ mang lấy khốn khổ vào thân và
tất nhiên như ao sâu thì cá tốt vậy)
571
Tục ngữ A3: Nhân quả - Nghiệp báo
4. Cấy gió gặt bão (Người làm điều ác sẽ chịu quả
báo dữ)
5. Con mà chẳng kể mẹ cha / Chẳng vướng họa
nọ, cũng là tai kia (Làm con bất hiếu sẽ gặp tai
họa mà trước mắt là đời cháu chắt sẽ bất hiếu lại
với mình)
6. Đời xưa quả báo còn chầy / Đời nay quả báo
một giây nhãn tiền (Quả báo đến ngay tức thì
nếu làm ác)
7. Gieo gió ắt gặt bão (Người làm điều ác sẽ chịu
quả báo dữ)
8. Hại người chẳng bõ khi người hại cho (Hại
người sẽ tạo ra kẻ thù rồi sau đó sẽ bị kẻ thù đó
hại lại)
9. Hại nhân nhân hại (Hại người ắt sẽ bị người hại
lại, “oan oan tương báo” rất khó chấm dứt)
10. Ích kỷ hại nhân (Ích kỷ là tự làm hại bản thân
mình)
11. Làm việc phi pháp, sự ác đến ngay (Làm việc
ác thì lôi kéo những tâm linh ác đến “Ma đưa
đường Quỷ dẫn nối” rồi tan vỡ.
12. Ở hiền, thì lại gặp lành / Hễ ai ở ác, tội dành
vào thân (Những người ăn ở ác độc thì tội lỗi đã
tích góp để dành đến hồi sẽ phải trả quả đau đớn)
13. Ở tinh thì lại gặp ma / Ở quỉ gặp quái, gian tà
gặp nhau (Người lành thiện thì làm bạn với bậc
thánh hiền. Người tinh quái, gian tà thì ma quỷ sẽ
đến kết bạn, gọi là: “đồng thanh tương ứng, đồng
khí tương cầu”)
572 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
14. Quả báo ăn cháo gãy răng / Ăn cơm gãy đũa,
xỉa răng gãy chày (Khi quả báo đã đến hồi phải
trả thì không thể thoát được, mọi sự đen đủi đều
có thể xảy ra)
15. Tích thiện phùng thiện, tích ác phùng ác
(Nhiều điều thiện nhỏ góp lại sẽ gặt điều thiện lớn
đến, nhiều điều ác nhỏ góp lại sẽ gặt điều ác lớn
báo ứng)
16. Thiện ác đáo đầu chung hữu báo (Điều thiện
(hoặc ác) đã gây ra thì cuối cùng chắc chắn sẽ bị
báo ứng)
17. Thiện ác tương báo, như hình với bóng (Làm
thiện sẽ gặp thiện, làm ác sẽ gặp ác gọi là tương
báo. Đạo lý này là quy luật tự nhiên như hình với
bóng luôn đi với nhau vậy)
18. Thiện báo ác báo (Làm việc thiện sẽ có quả báo
thiện, làm điều ác sẽ có quả báo ác)
Câu 6. Chạy trời sao khỏi nắng (Quy luật của
trời)
Ý nghĩa: Làm điều ác thì sách trời đã ghi đến ngày
phải trả không thể chạy thoát được. Gieo nhân ắt gặt
quả là quy luật của tự nhiên.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chạy chẳng khỏi trời, chẳng rời khỏi đất
(Trên có trời, dưới có đất vì vậy phải tuân theo
quy luật của trời đất trong đó có luật nhân quả)
2. Cho vay cắt cổ dân lành / Thác xuống diêm
đình, cắt cổ lột da (Sau khi chết ai có tội phải
đọa địa ngục và chịu các ngục hình để trả quả báo
Tục ngữ A3: Nhân quả - Nghiệp báo
573
dữ đã làm khi ở dương thế chưa kịp trả quả.
Trong Kinh Tăng nhất A-hàm, tập I, phẩm Cúng
dường (Kinh nguyên thủy Phật giáo) Phật có nói
rằng: “Sau khi thân hoại mạng chung, chúng sinh
theo duyên nghiệp của mình mà tái sinh vào Tam
Giới: 1- Lên cõi trời, 2- Đầu thai cõi người, 3- Đọa
vào 3 đường ác đạo là Địa Ngục (để chịu ngục
hình) hoặc Ngạ Quỷ (loài quỷ đói khát) hoặc Súc
Sinh (vào thân các con vật với tâm linh mê mờ và
u muội)
3. Cứ trong đạo lý luân thường / Làm người
phải giữ kỷ cương làm đầu / Đừng cậy mạnh,
chớ khoe giầu / Phật trời còn ở trên đầu
chúng ta (Luân thường là: Nhân- Lễ-Nghĩa- TríTín (còn gọi là ngũ thường) đó là 5 phép tu thành
Quân Tử của Khổng Tử. Đừng sống sai luân
thường mà làm ác sẽ chịu quả báo của trời đất)
4. Đạo trời báo phúc chẳng lâu / Như là thiện ác
đáo đầu chẳng sai (Ai làm thiện thì Phúc báo sẽ
chẳng lâu và làm ác thì ác báo là điều chắc chắn)
5. Kẻ nào có tội mấy đời / Ra đường gặp phải
cậu Trời bắt đi (Người mà tội ác trồng chất thì
đến lúc trời sẽ bắt đi đột xuất)
6. Lưới trời lồng lộng, tuy thưa nhưng khó lọt
(Nhân quả là quy luật của trời đất, tuy khó thấy
nhưng không thể lọt ra ngoài được)
7. Những phường bất nghĩa bất nhân / Lưới
trời đâu dễ thoát thân ra ngoài (Ai ăn ở bất
nghĩa, bất nhân sẽ chịu quả báo khổ đau là đạo
trời không thể thoát được)
574 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
8. Ông trời có mắt (Luật nhân quả luôn chính xác
và soi rõ mọi nơi ví như ông trời có mắt vậy)
9. Ở ác, có ác thần hay / Ở thiện, có thiện thần
biết (Ai ăn ở ác thì tội ác được ghi trong sổ diêm
vương, ai ăn ở thiện thì điều thiện được ghi trong
sổ thiên đình)
10. Trên cao đã có thánh tri / Người nhân nghĩa
chẳng hàn vi bao giờ (Trên cao luôn có các vị
thánh hiểu rõ tâm và hành động của người nhân
nghĩa, nên người nhân nghĩ sẽ không bao giờ chịu
cảnh hàn vi)
11. Trời cho ai, người nấy được (Khi quả báo đến
vào tay ai thì người đó được hưởng là điều chắc
chắn)
Câu 7. Ăn mặn thì khát nước (Quy luật tự
nhiên)
Ý nghĩa: Đây là hiện tượng tự nhiên ám chỉ người
tham lam, làm điều ác sẽ phải chịu quả báo, luật
Nhân Quả là quy luật tự nhiên.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ai đi chùa, người nấy được phước (Ai biết tu
thì sẽ được hưởng phúc lành)
2. Ai ăn trầu thì người ấy đỏ môi (Hiện tượng tự
nhiên ám chỉ “ai làm thì người nấy chịu”)
3. Ai làm thì người nấy chịu (Đây là sự công bằng
của xã hội và tự nhiên nhấn mạnh đạo lý “nhân
nào quả nấy”)
4. Ăn quả thì nhả hột (Ai gieo nhân thì phải trả
quả là lẽ thường tình tự nhiên)
Tục ngữ A3: Nhân quả - Nghiệp báo
575
5. Có lửa thì sẽ có khói (Làm điều bất thiện thì thế
nào rồi cũng sẽ có hậu quả)
6. Có bột mới gột nên hồ (Có bột mới làm thành
hồ cũng như có gieo nhân rồi đủ duyên mới có
quả được)
7. Công ai nấy nhờ, tội ai nấy chịu (Ai có công thì
sẽ hưởng lộc, ai có tội thì người đó phải chịu hậu
quả)
8. Độc dạ khốn thân (Người có lòng hạ hiểm độc
thì sẽ phải gánh chịu hậu quả)
9. Góp gió thành bão, góp cây thành rừng (tích
nhiều điều ác nhỏ lại sẽ thành địa ngục, góp nhiều
điều thiện nhỏ lại sẽ thành thiên đường)
10. Muốn ăn quả nào thì trồng cây nấy (Bản thân
mình muốn được cái gì thì hãy làm điều đó cho
mọi người)
11. Những người chước độc mưu thâm / Tai kia
vạ nọ ngấm ngầm đến ngay (Ai ác độc thì tai
họa sẽ từ từ nó đến với người đó)
12. Gây thù chuốc oán (Oán là sự thù hận. Ai gieo
thù hận thì sẽ nhận lại thù hận báo đáp)
13. Tiền oan nghiệp chướng (Trước mà gây oán
hận thì nghiệp chướng (quả báo dữ) sẽ đến sau)
14. Trồng cây sẽ có ngày ăn quả (Ai gieo nhân rồi
sẽ gặt quả)
15. Trồng cây chua ăn quả chua, trồng cây ngọt
ăn quả ngọt (Gieo nhân nào thì thu được quả
nấy)
16. Trồng dưa gặt dưa, trồng đậu được đậu (Gieo
nhân nào thì thu được quả nấy)
576 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Câu 8. Căn thâm đế cố (Rễ tốt thì gốc tốt)
Ý nghĩa: Tiếng Việt câu này nghĩa là: Rễ sâu thì gốc
kiên cố. Gốc rễ của con người là đức và phúc, khi đã
có nó rồi thì ắt sẽ có hạnh phúc bền vững. Đây là nhân
quả của phúc đức.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cây cao bóng cả (Người có đức cao sẽ làm bóng
mát che chở cho gia đình, dòng tộc, một vùng, một
đất nước)
2. Cây tốt tươi nhờ gốc / Người phúc lộc nhờ
nguồn (Người có phúc lộc phải nhờ phúc đức tổ
tiên để lại ví như cây có tốt tươi phải nhờ gốc rễ
bám vào đất mới thành)
3. Cùng căn mạt kiếp (Căn ở đây là căn duyên số
phận. Người mà số phận đến hồi bần cùng nghèo
khổ thì cuộc đời phải chịu cảnh đau khổ, mạt hạn)
4. Tiền căn báo hậu (Nhìn người hãy nhìn vào đạo
đức tác phong (tiền căn) sẽ thấy được số phận về
sau (hậu vận)
5. Tốt cây thì mới tốt cành / Gương trong mới
rõ bóng hình trong gương (Người có phúc đức,
lòng dạ trong sáng thì cuộc sống sẽ bình yên và
hạnh phúc)
Câu 9. Ăn no vác nặng (Tham thì thâm, ki bo thì
chết)
Ý nghĩa: Người tham lam thì sẽ phải chịu nhiều khổ
cực, đây là nhân quả của sự tham lam.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
Tục ngữ A3: Nhân quả - Nghiệp báo
577
1. Ăn của chùa ngọng miệng (Tham những thứ
của thiên hạ, không phải của mình sẽ phải chịu
hậu quả khổ đau)
2. Ăn của rừng, rưng rưng nước mắt (Rừng là
môi trường sống của muôn loài. Tham lam phá
hoại thì sẽ chịu cảnh khổ đau)
3. Của gian trả độc (Của cải do gian dối mà có thì
sẽ bị ác độc đến đòi nợ)
4. Của phù du dễ mất (Của phù du là của cải có
được do may mắn thì khó giữ)
5. Của thiên trả địa (Của thiên hạ nếu tham lam
giữ làm của riêng rồi cũng sẽ bị mất)
6. Hay gì lừa đảo kiếm lời / Một nhà ăn uống,
tội trời riêng mang (Lừa đảo kiếm lời thì cũng
để nuôi vợ con và gia đình, nhưng tội lỗi thì một
mình phải gánh và con cái được nuôi bằng đồng
tiền tội lỗi chắc chắn sẽ hư)
7. Ki ki cóp cóp cho cọp nó xơi (Ki bo quá rồi gia
tài cũng sẽ mất đi, hoặc con cái phá, hoặc khi chết
phải để lại cho người khác hưởng)
8. Khôn thế gian, làm quan địa ngục / Dại thế
gian, làm quan thiên đàng (Khôn ý nói là tính
toán lợi mình hại người thì sẽ xuống địa ngục, dại
ở đây là hiền thiện nhận điều thiệt thòi về mình
thì sẽ được lên thiên đàng)
9. Làm người phải biết tiện tằn / Đồ ăn thức
mặc có ngần thì thôi / Những người đói rách
rạc rời / Bởi phụ của Trời làm chẳng nên ăn
(Đừng hoang phí quá và đừng tham lam quá. Hãy
nhìn những người khổ sở đói rách cũng vì do
hoang phí mà ra)
578 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
10. Làm phúc quá tay, ăn mày không kịp (Làm
phúc trong giới hạn cho phép thì bền lâu vì tiền
của mình còn phải nuôi gia đình vợ con, tùy duyên
mà làm phúc)
11. Lớn thuyền thì lớn sóng (Người có năng lực
lớn, chí hướng lớn thì phải trải qua gian truân
lớn mới thành)
12. Phí của trời, mười đời chẳng có (Lãng phí của
trời đất thì nhiều đời phải chịu cảnh nghèo khổ)
13. Thuyền to sóng cả (Con thuyền được ví với
người có chí hướng lớn tham vọng lớn, người này
sẽ phải trải qua gian khó lớn thì mới đạt thành
công lớn)
14. Xởi lởi trời cho, ki bo trời co lại (Người sống
phóng khoáng thì sẽ được may mắn trời cho,
người ki bo thì sẽ kém may mắn)
Câu 10.Đời trước đắp nấm, đời sau ấm mồ
(Tích đức cho con)
Ý nghĩa: Đời cha mẹ vun trồng đức hạnh thì đời con
cái sẽ được hưởng lộc. Đó là cha mẹ tích đức cho con.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cầu tài không bằng cầu phúc (Phúc là gốc sinh
ta tài tài là ngọn. Có tài mà không phúc như cây
không gốc)
2. Cha mẹ để của bằng non / Không bằng để đức
cho con ở đời (Của bằng non ăn bòn cũng hết và
nếu con hư hỏng sẽ phá gia bại sản rất nhanh.
Nên để lại cho con đức hạnh thì chúng sẽ có được
thành công)
Tục ngữ A3: Nhân quả - Nghiệp báo
579
3. Đời cha trồng cây đời con ăn quả / Đời cha
bóp méo, đời con vo tròn (Đời cha chăm chỉ
vun trồng cây đức thì đời con được hưởng quả
ngọt. Đời cha ác độc, gây thù oán thì đời sau con
gánh hậu quả)
4. Đời cua cua máy, đời cáy cáy đào (Đời nào
cũng phải làm mới có cái để ăn)
5. Khen ai kiếp trước khéo tu / Đời nay con
cháu võng dù nghênh ngang (Đời trước khéo tu
dưỡng đức hạnh, chịu khó dạy bảo con cháu thì
đời sau thành đạt)
6. Người chết của hết, nết còn (Người chết không
mang được theo được tài sản nhưng tính nết và
nghiệp vẫn mang theo được sang thế giới bên
kia)
7. Làm phúc hơn làm giàu (Làm giàu khi chết
không mang theo được tài sản mà nếu không có
phúc thì con cháu hư hỏng phá tan gia sản chẳng
mấy hồi)
8. Người trồng cây hạnh, người chơi / Ta trồng
cây đức, để đời về sau (Người mà chăm chỉ tu
dưỡng đức hạnh thì sẽ có cuộc sống thảnh thơi và
đời con cháu thành đạt)
Câu 11.Tu nhân tích đức (Tích phúc để dành)
Ý nghĩa: Người biết tu dưỡng nhân cách là tích góp
công đức để dành về sau hưởng thành quả. Đó là gieo
nhân lành hưởng quả ngọt.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
580 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
1. Ai ơi, ăn ở cho lành / Tu nhân tích đức để
dành về sau (Sống có nhân có đức để dành phúc
lộc về sau)
2. Ai ơi, hãy ở cho lành / Kiếp này chẳng đặng,
để dành kiếp sau (An tâm sống lành thiện, kiếp
này nếu quả báo chưa đến thì kiếp sau sẽ đến)
3. Đời cha ăn mặn, đời con khát nước (Đời trước
sống bất nhân thì đời con cái phải trả quả báo là
đau khổ)
4. Dương trần phải ráng làm hiền / Đừng trọng
bạc tiền bỏ nghĩa bỏ nhân (Sống phải hiền
thiện, đừng vì bạc tiền mà bất nghĩa bất nhân)
5. Những người hiếu nghĩa trung trinh / Vẻ
vang tiên tổ, hiển vinh họ hàng (Những người
sống hiếu nghĩa thì tổ tiên họ hàng được tiếng
thơm và hiển vinh)
6. Sướng gì hơn sướng làm lành / Cho bao
nhiêu của để dành bấy nhiêu (Những người
sống hiền lành thì con cái hiếu thảo tài giỏi. Có
bao nhiêu của cải sẽ được con cái sử dụng hợp lý
và phát triển)
Câu 12.Cát nhơn thiên tướng (Vận mệnh)
Ý nghĩa: Người có số đại cát (sung sướng và thành
đạt) thì có tướng trạng đẹp (thiên tướng).
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bồ Tát sợ nhân, chúng sinh sợ quả (Bồ tát là vị
thánh trong Đạo Phật, ngài thấy rõ nhân quả nên
ngài rất sợ gieo những nhân xấu. Ngài cẩn thận
trong từng hành động. Chúng sinh vô minh không
Tục ngữ A3: Nhân quả - Nghiệp báo
581
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
biết nhân ác độc sẽ tạo ra quả báo dữ mà chỉ thấy
quả báo đến thì sợ)
Chữa được bệnh, không ai chữa được mệnh
(Bệnh đúng thầy, đúng thuốc thì khỏi. Mệnh số
con người, quả báo đã đến hồi trả (tận số) thì
không ai chữa được.
Đức năng thì thắng số / Phước báu vì Đức
dầy (Người tạo được nhiều công đức lớn, phúc
báu lớn thì sẽ thay đổi được số phận của mình)
Đức trọng, quỷ thần kinh (Người có đức lớn sẽ
làm kinh động đến cả thần thánh trên trời)
Đại phú do thiên, tiểu phú do cần (Cần cù thì
ắt sẽ được no đủ (tiểu phú), nếu muốn thành đại
phú thì phải cần thêm sự may mắn do trời ban)
Giàu trong trứng giàu ra (Người có số mệnh
giàu thì ngay từ lúc sinh ra đã giàu rồi)
Làm giàu có số, ăn cỗ có phần (Đại phú giàu có
là do số mệnh, còn chăm chỉ siêng năng có thể
mang đến sự no đủ (tiểu phú)
Nhân định thắng thiên / Đức năng thắng số
(Người nhân đức thì thắng được số mệnh)
Sửa tâm thì Chuyển nghiệp (Tâm thay đổi thì
hành động thay đổi, hành động thay đổi thì quả
báo thay đổi và nghiệp sẽ chuyển. Tâm pháp tu
hành trong Đạo Phật)
Tâm còn chưa thiện, phong thủy vô ích (Tâm
mà ác độc thì quả báo dữ sẽ đến mà đổ vỡ, đến lúc
này dầu có cầu xin chấm yểm, phong thủy bùa chú
cũng vô ích)
Tâm thành được linh (Tâm thật sự tôn kính các
bậc thánh đáng kính thì dễ được linh ứng)
582 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
12. Thành đạt nhờ trí sáng / Danh rạng nhờ đức
dày (Thông mình tài trí thì thành đạt, Đức hạnh
sâu dày thì thành danh)
13. Thành tâm thì đắc đạo / Mạnh bạo việc dễ
thành (Người có tâm thiện và lòng thành kính
các bậc thánh thì dễ đắc đạo, người làm việc
quyết liệt ý chí thì dễ thành công)
14. Thời vận không thông, mưu cầu vô ích (Thời
vận con người trên hồi đi xuống thì có mưu mô
tính toán hay cầu xin Trời Phật đều vô ích)
Tục ngữ A3: Nhân quả - Nghiệp báo
583
A4: Đạo đức - Nhân nghĩa
Câu 1. Bỏ gươm đao xuống thì thành Phật
(Bỏ ác thành Phật)
Ý nghĩa: Không còn tham lam, ác độc hại người thì sẽ
thành Phật là bậc thánh đại từ, đại bi.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bỏ nơi bóng tối, về nơi ánh sáng (Khuyên
người từ bỏ ác độc và tham lam để về với hiền
thiện và nhân nghĩa)
2. Cải ác hoàn lương (Bỏ các điều ác làm theo điều
lương thiện)
3. Cải tà quy chánh (Bỏ các điều sai làm theo điều
đúng)
4. Cứu được một người phúc đẳng hà sa (Cứu
được một người phúc nhiều như cát bên sông)
5. Đánh kẻ chạy đi, chứ ai đánh người chạy lại
(Trừng trị những người làm ác không thể cải hóa,
chứ không ai trừng trị những người đã nhận ra
lỗi lầm)
6. Dẫu xây chín bậc phù đồ / Không bằng làm
phúc, cứu cho một người (Chín bậc phù đồ là
chùa chín tầng, Ý ám chỉ là cứu giúp người phúc
lớn)
7. Mười năm lưu lạc giang hồ / Một ngày tu
tánh cơ đồ cũng nên (Quá khứ đã gây nên nhiều
tội lỗi nhưng bây giờ biết tu sửa, làm theo điều
thiện thì cũng đắc đạo)
8. Thí một chén nước, phước chất bằng non (Bố
thí vật ít nhưng đúng người cần thì phúc rất lớn,
584 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
ngược lại bố thí muôn vàn tiền bạc cho người ác
độc thì còn mang tội)
Câu 2. Thơm danh hơn lành áo (Cái nết hơn
cái đẹp)
Ý nghĩa: Danh tiếng quan trọng hơn tiền tài, tính nết
bên trong quan trọng hơn vẻ đẹp bên ngoài.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn mặn nói ngay / Còn hơn ăn chay nói dối
(Ăn chay hay mặn chỉ là hình thức bên ngoài,
quan trọng là cái tâm bên trong)
2. Của là gạch, nghĩa là vàng (Tiền của không
quan trọng bằng nhân nghĩa)
3. Đẹp lòng hơn tốt mã / Nền nã hơn kiêu kì (Đề
cao vẻ đẹp trong tâm hồn hơn vẻ đẹp bên ngoài)
4. Đẹp nết hơn đẹp người (Tính nết đẹp quan
trọng hơn là vẻ ngoài đẹp)
5. Đẹp nhưng giả, không bằng xấu nhưng thật
(Vẻ đẹp bên ngoài không quan trọng bằng vẻ đẹp
trong tâm)
6. Giấy rách phải giữ lấy lề (Dẫu có nghèo khổ thì
cũng phải giữ lấy tâm trong sạch)
7. Một quan mua người, mười quan mua nết
(Tính nết giá trị gấp 10 lần hình dáng bên ngoài)
8. Một tấm lòng vàng trong manh áo rách (Khen
người có tâm tốt mặc dù vẻ ngoài rách rưới)
9. Một túp lều tranh hai quả tim vàng (Khen cho
vợ chồng nghèo khổ nhưng yêu thương lẫn nhau)
10. Nghèo cho sạch rách cho thơm (Dẫu có đói
nghèo vẫn phải giữ tấm lòng trong sạch)
Tục ngữ A4: Đạo đức - Nhân nghĩa
585
11. Người giàu ta chẳng có tham / Khó thì ta liệu
ta làm ta ăn (Không tham giàu có, dù đang
nghèo thì tự làm rồi cũng có cái mà ăn)
12. Người làm ra của / Chứ của không làm nên
người (Của cải chỉ là ngọn, tâm người mới là
gốc, gốc tốt thì ngọn mới khỏe)
13. Người hiền đến ở đất nhơ / Lòng kia phẳng
lặng như tờ giấy phong (Gần bùn mà chẳng hôi
tanh mùi bùn, người hiền lành trong sáng thì ở
đâu cũng được bình an)
14. Những người thiếu thốn tả tơi / Rộng lòng
đùm bọc những người sa cơ (Khen người
nghèo khó nhưng tâm rộng lớn thích giúp người
khác)
15. Rượu ngon, bất luận be sành / Áo rách khéo
vá, hơn lành vụng may (Rượu ở đây là tâm tính,
ve sành là vẻ ngoài, tâm tính tốt thì vẻ ngoài thế
nào không quan trọng)
16. Tiếng thơm hơn tiền tài (Danh tiếng quan
trọng hơn tiền tài)
17. Thờ thì dễ giữ lễ thì khó (Thờ là hình thức bên
ngoài, giữ lễ là cái tâm tôn kính bên trong)
18. Thủng thỉnh mà lượm hoa rơi / Ở cho có
nghĩa hơn người trèo cao (Người nhân nghĩa
luôn bình an, hơn người tham danh thích trèo cao
thì bất an)
19. Tốt gỗ hơn tốt nước sơn (Gỗ là chất lượng bên
trong, nước sơn là vẻ bề ngoài)
20. Vàng tốt không lệ bán rao (Tâm hồn bên trong
quý như vàng không ai rêu rao nơi cửa miệng cả)
586 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Câu 3. Người không nhân như cây không
rễ (Cây không rễ)
Ý nghĩa: Chữ nhân là gốc rễ, những thứ khác như
tiền tài, danh vọng, hình dáng vẻ ngoài chỉ là ngọn.
Cây mà không có rễ thì mọi thứ trên ngọn sẽ chết.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Con mắt là mặt đòn cân / Con mắt là cửa sổ
tâm hồn (Tâm của người có thể thấy được qua
ánh mắt khá rõ ràng. Người tốt thì ánh mắt hiền
dịu bình an, kẻ ác thì ánh mắt đảo điên liếc ngang
liếc dọc và bất an)
2. Đường dài hay sức ngựa / nước loạn biết tôi
ngay (Trong hoàn cảnh hoạn nạn mà vẫn vững
lòng trung hiếu thì mới là người trung thành)
3. Đường mòn, nhân nghĩa không mòn (Tình sâu
nghĩa nặng không bao giờ nhạt phai)
4. Gặp cơn đại loạn mới hay trung thần (Một số
vị vua anh minh hay cố tình tạo ra hoạn nạn để
thử tâm các quan thần trong triều)
5. Lụa tốt xem biên, người hiền xem tướng
(Người hiền thì nhìn tướng thấy hiền lành bình
an ví như lụa tốt thì xem đường biên sẽ thấy)
6. Ở cho ngay cho thật thì giàu sang mới bền
(Giàu sang bằng bàn tay và khối óc thì bền lâu,
giàu sang do chèn ép, ác độc, tham nhũng thì
mong manh)
7. Người hiền xác chết vẫn hiền (Người hiền đến
lúc chết cái xác vẫn hiền lành bình an)
8. Nhân hiền tại mạo, trắng gạo ngon cơm
(Người hiền thì tướng mạo hiền, dễ dàng nhìn
thấy như gạo trắng thì cơm ngon)
587
Tục ngữ A4: Đạo đức - Nhân nghĩa
9. Phúc đức quí hơn bạc vàng / Mấy người gian
ác giàu sang ích gì (Phúc đức quý hơn bạc vàng
vì mang đến hạnh phúc bền lâu. Gian ác cướp
đoạt mà giàu sang thì có ích gì, sau này sẽ đau
khổ mà thôi)
10. Sống trung tín bền lâu / Tình nghĩa sâu hạnh
phúc (Sống lừa lọc, thất tín thì dễ vỡ, tình nghĩa
giả dối thì sẽ bất hạnh)
11. Sự đời khôn quá hoá ngu / Đừng tham mà
phải biết tu cho bền (Khôn ngoan quá, tham
lam quá thì dễ vỡ. Đây chính là kẻ ngu si không
biết đạo trời)
12. Thức lâu mới biết đêm dài / Ở lâu mới biết là
người có nhân (Ở lâu mới biết rõ tính nết của
một con người tốt hay xấu, quen sơ qua thì không
thể biết được)
13. Thức đêm mới biết canh dài / Đói nghèo mới
biết lòng ai thương mình (Khi giàu sang mà
nhiều bạn bè không cho là mừng, chờ đến khi sa
cơ thất thế nghèo đói xem còn được bao nhiêu
bạn thì đó mới là bạn thật)
Câu 4. Ăn ở như bát nước đầy (Đối xử người
với người)
Ý nghĩa: Đối xử người với người vô cùng cẩn trọng ví
như cầm bát nước đầy trên tay vậy: không cẩn thận
là đổ nước ra ngoài, đã đổ rồi thì không thể hớt lên
cho lại vào bát được.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn ở như bát nước đầu / Đổ đi hốt lại sau đầy
như xưa ? (Bát nước cầm trên tay đã đổ xuống
588 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
đất rồi không thể lấy lại được, hình ảnh hay được
ví như đối xử người và người vậy)
Ai ơi, Gương bể khó hàn / Chỉ đứt khó nối,
người ngoan khó tìm (Câu này nêu 3 việc khó:
gương vỡ khó hàn, chỉ đứt khó nối và người tốt
khó tìm)
Chín bỏ làm mười (Đối xử với người thì đừng
chấp vặt, vì không ai thập toàn thập mỹ cả, ai thì
cũng có lỗi)
Chín điều nhịn, mười điều lành (Ứng nhân xử
thế thì nhịn để được yên lành là thượng sách, nếu
đổ vỡ rồi thì không thể hàn gắn lại đẹp được như
xưa)
Giận nhau thì ném bã trầu / Chớ có ném đá
vỡ đầu nhau ra (Nếu có mâu thuẫn thì vẫn phải
giữ tâm tỉnh táo mà hành xử nhẹ nhàng, chớ có
quá lên rồi không thể cứu vãn được)
Giơ cao đánh khẽ (Nên dọa nhau chút gọi là chứ
không nên làm cho nhau tổn thương)
Gương bể khó lành (Hình ảnh ví von với đối xử
người và người, nếu đổ vỡ rồi thì không thể hàn
lại được)
Mất của dễ tìm, mất lòng tin khó kiếm (Của
cải mất thì dễ tìm, nhưng mất lòng tin rồi thì vạn
sự không tin)
Nghĩa nhân như bát nước đầy / Đổ đi hốt lại
sao tày như xưa (Đối xử người với người cẩn
trọng như cầm trên tay bát nước đầy, nếu đổ rồi
không thể lấy lại)
Nhất sự bất tín, vạn sự bất tin (Một lần không
giữ được chữ tín thì vạn lần không tin)
Tục ngữ A4: Đạo đức - Nhân nghĩa
589
11. Rủ nhau làm phúc, chớ giục nhau đi kiện (Rủ
nhau làm việc tốt chứ đừng rủ nhau tranh cãi với
nhau)
12. Đời người sống được mấy hôm / Coi nhau
như bát nước đầy là hơn (Đối xử cẩn trọng như
cầm bát nước đầy trên tay vậy)
Câu 5. Hơi có mã, đã khoe mình đẹp (Ghét kẻ
khoe khoang)
Ý nghĩa: Hơi khá một tẹo đã khoe khoang kiêu ngạo
là người không biết mình, không thấy được mình
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bất tài hay đòi hỏi / Lọc lõi khó khiêm
nhường (Kẻ ngu thì hay tham. Người tài giỏi biết
nhiều hiểu nhiều thì khó mà khiêm tốn được)
2. Ở nhún, ở nhường là hơn / Làm ơn không sợ
thiệt (Ăn ở nên giữ sự khiêm tốn, làm ơn rồi sẽ
được đền ơn đừng lo thiệt)
3. Tài giỏi chớ khoe khoang / Giàu sang đừng
kênh kiệu (Tài giỏi thì đừng khoe, giàu thì đừng
kiêu vì khoe khoang kênh kiệu thì dễ bị ghét và dễ
chết sớm)
4. Khiêm tốn là tự tôn / Kiêu căng là tự sát
(Khiêm tốn là tự hoàn thiện bản thân mình và
tiếp tục đi lên, kiêu căng sinh ganh ghét dễ bị hại,
và kiêu căng thấy mình là đỉnh rồi thì không tiến
lên được nữa)
5. Một tấc đến trời (Khoe khoang kiêu ngạo coi
trời bằng vung)
590 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
6. Múa rìu qua mắt thợ (Khoe khoang kiêu ngạo
trước mắt người có trình độ cao hơn làm trò cười
cho thiên hạ)
7. Muốn hiểu cần lắng nghe / Thích khoe thì trí
cạn (Muốn hiểu biết thì phải mở lỗ tai biết lắng
nghe học hỏi, ai thích khoe thì luôn tự thấy mình
quá giỏi quá đỉnh sẽ không thể học hỏi và tiến lên
được thì sẽ ngu dần đều)
8. Người dại cởi truồng, người khôn giấu mặt
(Người dại thích nổi bật, thích khoe khoang và
nói to, trong mắt thiên hạ thì người đó như đang
cởi truồng vậy, người khôn biết khiêm tốn và hạ
thấp mình)
9. Nhún nhường quý trọng biết bao / Khoe
khoang kiêu ngạo ai nào có ưa (Chẳng ai ưa kẻ
khoe khoang cả, mọi người chỉ quý trọng người
giỏi mà khiêm tốn thôi)
10. Quân tử ẩn thân, tiểu nhân lộ tướng (Kém tài
thì thích nổi bật và khoe khoang, tài giỏi thì thích
ẩn thân)
11. Tự cao tự đại (Tự kiêu là tự thấy mình to lớn vĩ
đại, khi đó chỉ có lời rèm pha nịnh hót là vào được
tai họ, còn những lời góp ý khuyên bảo thì không
thể vào được)
12. Thánh trí, thủ chi dĩ ngu (Người trí thì luôn
thấy mình là ngu và đầy lỗi lầm, có nhiều điều cần
phải học, nhiều cái trong mình cần phải sửa. Đó là
Trí tuệ của Thánh)
Câu 6. Thương người như thể thương
thân (Lòng nhân ái)
Tục ngữ A4: Đạo đức - Nhân nghĩa
591
Ý nghĩa: Người mà thương người khác được như
thương chính thân thể của mình là người nhân ái.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn nhạt mới biết thương mèo (Trải qua hoàn
cảnh khó khăn mới biết thương người cùng cảnh
ngộ)
2. Cùng nhau chia ngọt xẻ bùi đắng cay (Đồng
cam cộng khổ, cùng chung hoàn cảnh khó khăn
thì dễ cảm thông)
3. Đấng trượng phu, đừng thù mới đáng / Đấng
anh hùng, đừng oán mới hay (Anh hùng thì
không thù, không oán, những người hay thù, hay
oán, để bụng, nhỏ nhen là tiểu nhân ác độc)
4. Đau mắt mới thương người mù (Có qua hoàn
cảnh khổ đau mới biết thương người trong cảnh
đó)
5. Khen người thì tốt, chê người thì xấu (Khen
người là tốt vì ta sẽ thấy cái tốt của người mà học
theo, chê người là xấu vì ta chỉ thấy cái xấu,
không thấy cái tốt lâu lâu dần dần cũng bị nhiễm)
6. Lương y như từ mẫu (Người thầy thuốc như mẹ
hiền)
7. Quốc gia suy vong, thất phu hữu trách (Những
người thất phu (ngu si) chỉ thích trách trời, trách
người và đổ lỗi sẽ làm cho đất nước đi xuống)
8. Tiên trách kỷ hậu trách nhân (Trước tiên hãy
tìm lỗi mình và trách mình trước rồi mới trách
người sau)
9. Thấy ai đói rét thì thương / Rét thường cho
mặc, đói thường cho ăn (Lòng nhân ái yêu
thương con người)
592 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
10. Thương người đày đọa chút thân / Chớ nên
ngược đãi, lòng nhân mới là / Thường
thường phải đạo thì thôi / Đừng căng mà đứt,
đừng lơi mà chùng (Thương người thì không
nên nuông chiều, phải nghiêm khắc dùng cả đòn
roi nhưng không ngược đãi. Đừng căng quá mà
đứt, đừng buông lỏng quá mà chùng)
11. Tương thân tương ái (Yêu thương con người
như yêu chính bản thân mình)
12. Việc mình không muốn chớ làm cho ai (Việc
mình không muốn thì đừng làm việc đó với ai,
việc mình muốn có được thì hãy mang ra làm cho
đời cho người)
13. Với mình phải nghiêm minh / Với chúng sinh
nhân ái (Đối với bản thân phải nghiêm khắc thấy
lỗi mà sửa, đối với người thì yêu thương, thấy lỗi
của người vẫn yêu thương, có duyên thì khuyên
bảo và phải khéo léo)
14. Vừa mắt ta ra mắt người (Mình nhìn thấy được
và ưng ý thì người khác cũng nhìn thấy vậy)
15. Yêu con người mát con ta (Ai yêu được con
cháu người khác thì là người có tình thương rộng
lớn và con cháu họ cũng sẽ được người khác yêu
quý)
Câu 7. Gian nan thử đức (Lửa thử vàng)
Ý nghĩa: Vàng tốt không sợ lửa, người ý chí tốt không
sợ gian nan. Phải trải qua gian khó thì mới rèn được
ý chí kiên cường.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
Tục ngữ A4: Đạo đức - Nhân nghĩa
593
1. Cho cục vàng, không bằng chỉ đàng làm ăn
(Cho người không biết làm ăn cục vàng thì sẽ tiêu
hết ngay, dạy cách làm ăn thì mới lâu dài được)
2. Đi chùa đừng cầu Phúc (Đi chùa đừng cầu Phúc
vì cầu Phúc là tham lam, phúc sẽ tự đến khi ta làm
phúc)
3. Gan vàng dạ ngọc (Tâm hồn quý như vàng như
ngọc)
4. Hẹp nhà rộng bụng (Tài sản tuy ít, nhà cửa tuy
nhỏ hẹp nhưng tấm lòng rộng rãi)
5. Khuôn vàng thước ngọc (Tâm thiện và đạo đức
quý như vàng với ngọc luôn để mọi người yêu
quý)
6. Làm phúc, không cầu được phúc (Làm phúc
mà cầu phúc là buôn bán phúc đức lòng tham nổi
lên sẽ đổ vỡ. Phúc sẽ tự đến khi ta làm được điều
thiện cho đời)
7. Lòng son dạ sắt (Tâm hồn đẹp như son, lòng dạ
bền vững như sắt)
8. Lúa tốt tại phân, người nhân tại tính (Lúa tốt
do phân bón tốt, người nhân đức là do tính tách
tự nhiên nhưng vẫn phải trong môi trường tốt và
biết tu dưỡng)
9. Muốn tròn phải có khuôn / Muốn vuông phải
có thước (Hình mẫu về lòng tốt, yêu thương, đạo
đức là vô cùng quan trọng để mọi người noi theo
mà học tập)
10. Nhân đức chớ bán mua / Được thua không
nản chí (Đừng làm điều nhân đức để cầu phúc
lộc, thắng không kiêu bại không nản mới gọi là
chí)
594 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
11. Thử đưa ngọc tốt vào bùn / Ngọc kia vẫn
trắng luôn luôn chẳng mờ (Tâm hồn lương
thiện trong sáng như ngọc, tinh khiết như ngọc và
quý giá như ngọc, ngọc thì không dễ bị hoen ố
nhiễm bẩn bởi sự cám dỗ)
12. Tìm vàng, tìm bạc dễ tìm / Tìm câu nhân
nghĩa khó tìm bạn ơi (Sự giàu có và tài sản thì
dễ làm ra được, nhưng tu nhân thành người tốt là
điều vô cùng khó khăn)
13. Vàng thật không sợ lửa (Tâm hồn cao quý như
vàng, trong gian nan lửa cháy khó khăn không hề
sợ hãi)
Câu 8. Máu cùng đỏ, nước mắt cùng mặt
(Máu chảy ruột mềm)
Ý nghĩa: Ai trong cảnh đau khổ và buồn thương cũng
đều giống nhau. Sự đồng cảm với nỗi khổ của người
khác.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bầu ơi thương lấy bí cùng / Tuy rằng khác
giống nhưng chung một giàn (Tuy rằng khác
nhau nhưng cùng sống trên đất nước này thì hãy
yêu thương và đoàn kết với nhau)
2. Bọt kết bạn với bèo (Đến vật vô tri vô giác còn
biết đoàn kết lại với nhau nữa là người)
3. Cành dưới, đỡ cành trên (Cùng trong một môi
trường sống thì hãy thương yêu giúp đỡ lẫn
nhau)
4. Cây chống chuối, chuối tựa cây (Đoàn kết
thương yêu tạo nên sức mạnh)
Tục ngữ A4: Đạo đức - Nhân nghĩa
595
5. Chim kia còn biết đỡ nhau nữa người (Đến
loài vật còn biết giúp đỡ nhau nữa là người)
6. Đã thương thì thương cho trót / Đã vót thì
vót cho tròn (Thương thì thương đến cùng mới
thôi)
7. Đôi ta như thể bạn dường / Gió mưa cùng
hưởng, vui buồn cùng chia (Bạn bè chia sẻ ngọt
bùi đắng cay)
8. Dứt cây ai nỡ dứt chồi (Quý lấy sự sống đang
bắt đầu vì mai sau mầm non đó sẽ lớn lên thành
đại thụ)
9. Đứt tay một chút còn đau / Huống chi nhân
nghĩa, lìa sao cho đành (Mình đứt tay một chút
đã thấy đau, huống chi người khác chịu cảnh khổ
đau gấp vạn lần mà thấy vậy nhưng lại quay đi)
10. Lá lành đùm lá rách (Yêu thương đùm bọc lẫn
nhau)
11. Lá lành lá rách đùm bọc lấy nhau / Một cành
cây khô, năm bảy cành rầu (Yêu thương đùm
bọc lẫn nhau)
12. Máu đỏ da vàng (Là người thì ai cũng dòng máu
đỏ, da vàng và cùng nỗi khổ như nhau. Có tâm
đồng cảm sẽ thấy được nỗi khổ của người)
13. Mình ăn cơm phải để cho người ta ăn cháo
(Mình giàu thì cũng nên giúp đỡ người khác có
cái ăn)
14. Môi hở răng lạnh (Cùng là bộ phận trên cơ thể
thì phải biết giúp đỡ lẫn nhau)
15. Một con ngựa đau, cả tàu bỏ cỏ (Đến loại vật
còn biết yêu thương nữa là người)
596 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
16. Nước đầy miệng đĩa khó bưng / Dù ai vinh
hiển cũng mừng cho nhau (Nếu ai thành công
thì nên mừng cho nhau đừng oán ghét, ganh tị)
17. Thịt da ai cũng là người (Cơ thể người ai cũng
có thịt, có da, nỗi đau khổ thì ai cũng giống ai mà
thôi)
Câu 9. Ăn cho no, đo cho thẳng (Trung thực)
Ý nghĩa: Làm việc thì nên thẳng thắn đừng dối trá thì
sẽ được no đủ bền lâu.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn đây, nói đó (Trung thực thì ăn sao nói vậy)
2. Ăn làm sao, nói làm vậy (Thẳng thắn trung
thực)
3. Ăn hiền ở lành (Tức là “ăn ở hiền lành”)
4. Chết trong còn hơn sống đục (Thà chết trong
sạch còn hơn là sống dối trá lừa gạt)
5. Dù ai nói ngược nói xuôi / Ta đây vẫn giữ đạo
Trời khăng khăng (Cương quyết giữ vững lòng
trung thực)
6. Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn (Hoa sen
sống trên bùn hôi tanh nhưng thanh tịnh và thơm
ngát để chỉ người tâm thiện và không bị ô nhiễm)
7. Làm lành lánh dữ (Làm điều lành tránh xa điều
ác)
8. Lòng ngay dạ thẳng (Lòng dạ ngay thẳng trung
thực)
9. Một lòng một dạ (Tấm lòng chung thủy)
10. Hiền như Bụt (Toàn bộ giáo lý Đạo Phật là Từ
Bi)
Tục ngữ A4: Đạo đức - Nhân nghĩa
597
11. Hiền như cục đất (Cục đất bị dẫm đạp lên, chịu
bao nhiêu bẩn thỉu thế gian nhưng không hề buồn
giận, ám chỉ người hiền)
12. Sinh ra trong cõi hồng trần / Là người, phải
lấy chữ Nhân làm đầu (Thế gian này làm người
quý nhất là nhân nghĩa)
13. Thẳng như kẻ chỉ (Lòng dạ ngay thẳng)
14. Thẳng như ruột ngựa (Lòng dạ ngay thẳng)
15. Thật thà như đếm (Người thật thà thì luôn có
sao nói vậy)
16. Thủy chung như nhất (Tiếng Hán: Thủy là đầu,
chung là cuối, Chung thủy nghĩa là: “trước sau
như một”)
17. Trước sau như một (Lòng thủy chung)
Câu 10.Cọp chết để da, người ta chết để
tiếng (Rạng danh & Lưu danh)
Ý nghĩa: Cái quý của hổ sau khi chết để lại là bộ da,
cái quý của người sau khi chết để lại là danh tiếng.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Có đức, mặc sức mà ăn / Có đức có tài, thì ai
cũng quý (Người có Đạo đức hiền hòa luôn được
no đủ và được người khác quý trọng)
2. Bông thơm giắt ở hàng rào / Gió nam thổi tạt
chỗ nào cũng thơm (Danh thơm bay xa, đến đâu
cũng thơm)
3. Chính đại quang minh (Người có lòng chính
trực và nhân đức như ánh sáng chói lòa soi sáng
thế gian)
598 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
4. Hoa mất nhị lấy gì mà thơm (Người mà ngoài
đẹp nhưng tâm hồn không có như bông hoa kia
mất nhị vậy)
5. Hoa thơm nhờ hương nhờ nhụy / Người có
giá trị nhờ đạo đức tác phong (Giá trị con
người là đạo đức ví như nhị hoa, hoa không có nhị
lấy gì mà thơm)
6. Nhớ rằng Hổ tử lưu bì / Làm người phải để
danh gì hậu lai (Hổ chết còn để lại bộ da quý,
người chết rồi phải để lại tiếng thơm về sau)
7. Đời người hữu tử, hữu sinh / Sống cho xứng
đáng, thác dành tiếng thơm / Làm sao như
quế trên non / Trăm năm khô mục, vẫn còn
thơm tho (Cây quế sau khi chết rồi mà thân vẫn
có mùi thơm, làm người cũng vậy, chết đi phải để
lại tiếng thơm mới giá trị)
8. Giữ tiếng hơn giữ miếng (Tiếng thơm quan
trọng hơn là miếng ăn)
9. Làm người phải để danh gì hậu lai (Cuộc sống
ngắn ngủi chết rồi là hết nhưng danh tiếng thì
còn lưu lại)
10. Những người đạo đức hiền hoà / Đi đâu cũng
được người ta tôn thờ (Người đạo đức thì đi
đâu cũng được người khác tôn kính)
11. Trăm năm bia đá thì mòn / Nghìn năm bia
miệng vẫn còn trơ trơ (Tiếng thơm lưu giữ
ngàn năm, tiếng xấu ô uế ngàn năm)
12. Người nhân như hoa nở, nở ở đâu thơm đấy
(Người nhân nghĩa như hoa nở giữa đời, đẹp đẽ
và thơm ngát)
Tục ngữ A4: Đạo đức - Nhân nghĩa
599
13. Nhà sạch thì mát / Bát sạch ngon cơm (Tâm
hồn sạch thì cuộc sống vừa mát vừa thơm)
14. Những người ích quốc lợi gia / Tiếng tăm
lừng lẫy gần xa nức đời (Những người có ích
cho đất nước thì tiếng vang lừng lẫy gần xa đều
biết)
15. Sắc diện mới chỉ là hoa / Tâm hồn em mới
thật là hương thơm (Tán dương ai đó vì tâm
hồn đẹp)
Câu 11.Hạnh phúc đủ hơn giàu (Tài đức cao
hơn phú)
Ý nghĩa: Trong 3 thứ tài đức, hạnh phúc, giàu sang
thì giàu là đứng cuối cùng, vậy mà ai đấy đều tìm
giàu, thích giàu.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Con hơn cha là nhà có phúc / Trò hơn thầy là
đất nước yên vui (Thế hệ sau tiếp nối được thế
hệ trước và giỏi hơn thì đất nước phát triển)
2. Gái ngoan nhờ đức hạnh / Trai mạnh nhờ lực
cường (Đức hạnh làm nên gái ngoan, sức khỏe
làm nên sức trai)
3. Hậu sinh khả uý (Thế hệ sau giỏi hơn thế hệ
trước)
4. Khó tiền, khó bạc chưa lo là khó / Giàu nhân,
giàu nghĩa mới gọi là giàu (Nghèo tiền bạc
không gọi là nghèo, giàu nhân nghĩa mới gọi là
giàu)
5. Nghĩa là vàng, của là rác (Quý trọng nhân nghĩa,
coi thường của cải)
600 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
6. Thiên hạ nhân, thiên hạ tài (Xã hội toàn người
tốt là xã hội an vui)
7. Thiện sinh phúc chung (Làm điều thiện sẽ sinh
phúc)
8. Thương ai chữ nghĩa hơn vàng, chữ nhân coi
trọng, chữ sang bình thường (Yêu thương và
coi trọng nhân nghĩa, xem thường sự giàu sang)
9. Thương nhau chẳng luận sang hèn / Nghĩa
nhân mới trọng, bạc tiền mà chi (Coi trọng
nhân nghĩa, coi thường tài sản)
10. Thuyền rồng bất nghĩa bỏ trôi / Đò ngang có
nghĩa, ta ngồi đò ngang (Coi trọng nhân nghĩa,
coi thường giàu sang)
11. Trọng nghĩa khinh tài (Coi trọng nhân nghĩa,
xem thường tài năng vì tài mà bất nghĩa thì là
quỷ dữ)
12. Gái mà chi, trai mà chi / Con mà có nghĩa, có
gì là hơn? (Con trai con gái không quan trọng,
miễn là con hiếu thảo là được)
13. Tài bất thắng đức (Chữ đức quang trọng hơn
chữ tài)
Câu 12.Thật thà, ma vật không chết (Thật
thà thì bình an)
Ý nghĩa: Người có đức thì ma quỷ phải nể sợ.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn ngay, nói thẳng, chẳng sợ mất lòng (Người
tính tình ngay thẳng có thể mất lòng trước nhưng
sẽ được lòng sau và sự kính nể)
Tục ngữ A4: Đạo đức - Nhân nghĩa
601
2. An phận tu nhân, an thân tu nết (Bình an với
tài sản và số phận mình đang có là tu nhân tu
tính)
3. Cây ngay không sợ chết đứng (Người ngay
thẳng chẳng sợ chết, dẫu có chết cũng vẫn ngay
thẳng)
4. Chí công vô tư (Việc công hay việc riêng đều
thẳng thắn (ám chỉ làm quan không vụ lợi hay
tham nhũng)
5. Chính tâm tu thân, chính thống nhân hoà (Giữ
tâm thẳng thắn là tu dưỡng bản thân, xã hội đạo
đức là xã hội yên vui)
6. Danh chánh ngôn thuận (Làm điều chính trực
thì lời nói mạnh bạo)
7. Người đời tánh nết thật thà / Đi đâu cũng
được người ta nể vì (Người đạo đức thật thà thì
ai cũng kính trọng)
8. Thật thà là cha quỷ quái (Chính trực thì ma quỷ
phải sợ và kính nể)
602 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
A5: Ơn trả - Nghĩa đền
Câu 1. Ăn quả trả vàng (Có vay có trả)
Ý nghĩa: Vay một trả mười là người ơn nghĩa
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ân báo nghĩa đền (Nhận ân thì phải trả, nhận
nghĩa thì phải đền là đạo đức)
2. Ăn cái rau, trả cái dưa (Có vay có trả)
3. Ăn cám trả vàng (Vay một trả mười)
4. Ăn mật trả gừng (Có vay có trả)
5. Ăn miếng chả, giả miếng nem (Có vay có trả)
6. Ăn miếng ngọt, trả miếng bùi (Có vay có trả)
7. Ăn một đền mười (Vay một trả mười)
8. Ăn ngọt trả bùi (Có vay có trả)
9. Ăn quả phải vun cây (Lòng biết ơn)
10. Ăn quả vả, trả quả sung (Có vay có trả)
11. Ăn thúng trả đấu (Có vay có trả)
12. Có ơn phải sợ, có nợ phải trả (Nhận ơn phải lo
nghĩ đền ơn, nhận nợ phải lo nghĩ trả nợ)
13. Có qua có lại mới toại lòng nhau (Có vay có trả
mới được bền lâu)
14. Có vay có trả mới thỏa lòng nhau (Có vay có
trả mới được bền lâu)
15. Ơn sâu khó trả nghĩa cả khó đền (Nhận ơn dẫu
có trả vẫn nên ơn, nhận nghĩa dẫu có trả vẫn còn
nghĩa)
16. Vay chín thì trả thành mười / Phòng khi
thiếu thốn có người cho vay (Có vay có trả thì
mới được bền lâu)
Tục ngữ A5: Ơn trả - Nghĩa đền
603
17. Vay đấu trả bồ (Có vay có trả)
18. Vay một miếng, trả một năm (Vay một trả gấp
trăm)
19. Vay nên nợ, trả nên nghĩa (Vay thành nợ, dẫu
trả xong vẫn còn nghĩa tình ở đó)
Câu 2. Làm ơn đừng mong trả / Được ơn
nhớ đừng quên (Đừng quên ơn)
Ý nghĩa: Làm ơn với đời là vì tình thương, đừng
mong đáp trả vì mong đáp trả thì lòng tham phát
sinh. Nhận được ơn người đừng quên đáp trả vì quên
ơn người là bất nghĩa.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Điều lành mang lại / Điều dại mang đi / Điều
phúc thì nhớ / Điều dở thì quên (Giữ tâm hiền
lành, bỏ đi tâm ngu dại, luôn ghi nhớ điều phúc,
điều dở của người thì quên đi)
2. Lấy ân báo oán (Lấy ân nghĩa đáp lại sự thù oán
thì thù oán sẽ tan)
3. Ơn ai một chút chớ quên / Oán ai một chút để
bên dạ dày (Nhận được ơn thì đừng quên, thù
oán ai thì nên bỏ)
4. Ơn sâu nghĩa nặng (Giữ cái ơn cho sâu, giữ cái
nghĩa cho nặng mới là người nhân)
5. Ơn sâu phải trả nghĩa sâu cho vừa (Ơn sâu
phải báo đáp bằng nghĩa sâu mới vừa)
6. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây / Ăn khoai nhớ kẻ
cho dây mà trồng (Lòng biết ơn những người
lao động)
604 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
7. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây / Có bát cơm đầy,
nhớ đến nhà nông (Lòng biết ơn những người
lao động)
8. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây / Nào ai vun xới cho
mầy ngồi ăn (Lòng biết ơn những người lao
động)
9. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây / Uống nước phải
nhớ đến nguồn chảy ra (Lòng biết ơn)
10. Đường đi cách bến cách sông / Muốn qua
giòng nước, nhờ ông lái đò (Ông lái đò hay
được ví với thầy cô giáo trở bao nhiêu con người
đi qua gian khó để đến được bến bờ. Lòng biết ơn
thầy cô)
11. Lo việc nhà chớ kể / Ân nghĩa chớ đếm đong
(Việc nhà mình làm không nên tính công, ân
nghĩa mình làm đừng đo đếm, vì đo đếm là bán
mua ân nghĩa và tham lam)
Câu 3. Ăn gạo nhớ kẻ đâm xay dần tràng
(Lòng biết ơn)
Ý nghĩa: Biết ơn những người lao động làm ra sản
phẩm cho mình hưởng.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ai mà phụ nghĩa quên công / Thì đeo trăm
cánh hoa hồng chẳng thơm (Ai là người vô ơn
bạc nghĩa thì tiếng xấu lan xa)
2. Ăn bát cơm dẻo, nhớ nẻo đường đi / Ăn bát
cơm đầy, nhớ ngày gian khổ (Hưởng thành
quả do mình làm ra cũng phải nhớ đến những
tháng ngày gian khó đã qua)
Tục ngữ A5: Ơn trả - Nghĩa đền
605
3. Ai ơi, bưng bát cơm đầy / Dẻo thơm một hạt,
đắng cay muôn phần (Nhớ đến sự gian khó của
người lao động làm ra sản vật cho mình dùng)
4. Ăn gạo nhớ kẻ giần sàng / Uống nước sông
nầy nhớ suối từ đâu? (Lòng biết ơn)
5. Ăn no mặc ấm, ngẫm kẻ cơ hàn (Tình thương
yêu)
6. Bà con vì tổ vì tiên / Không phải vì đồng tiền
bát gạo (Họ hàng bà con gắn bó vì tình nghĩa gia
đình, chớ đừng vì gia tài tiền bạc mà gắn bó)
7. Bà con xa thua láng giềng gần (Láng giềng gần
thường xuyên hỗ trợ giúp đỡ nhau thì nên ơn, họ
hàng xa hàng năm không gặp ơn nghĩa sao bằng)
8. Bán anh em xa, mua láng giềng gần (Láng
giềng gần thường xuyên hỗ trợ giúp đỡ nhau thì
nên ơn, họ hàng xa hàng năm không gặp ơn nghĩa
sao bằng)
9. Dao năng liếc thì sắc / Người năng chào thì
quen (Người dưng nhưng hay chào hỏi quan tâm
giúp đỡ nhau thì nên ơn ví như dao hay mài thì
sắc)
10. Trên kính dưới nhường (Ứng nhân xử thế với
người trên thì kính trọng, với người dưới thì
nhường nhịn và yêu thương)
Câu 4. Vì tình vì nghĩa, không ai vì đĩa xôi
đầy (Nghèo khổ còn hơn vô ơn)
Ý nghĩa: Gắn kết thương yêu nhau vì tình nghĩa chớ
không nên vì tiền bạc.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
606 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
1. Nghèo mà có nghĩa có nhơn / Còn hơn phú
quý mà lòng nhẵn trơn (Nghèo mà giàu tình
nghĩa còn hơn giàu mà bạc bẽo)
2. Nghèo nhân nghèo nghĩa thì lo / Nghèo tiền
nghèo bạc chả cho là nghèo (Nghèo vì tiền bạc
không lo khó, chăm chỉ làm việc thì sẽ giàu. Tấm
lòng nhân nghĩa không có mới lo vì cái này rất
khó kiếm)
3. Người còn thì của cũng còn / Miễn là nhân
nghĩa vuông tròn thì thôi (Còn người và chăm
lao động sẽ ra của, quan trọng là còn nhân nghĩa
hay không)
4. Thà rằng ăn bát cơm rau / Còn hơn cá, thịt
nói nhau nặng lời (Gia đình nghèo mà hòa
thuận còn hơn nhà giàu mà bất hòa)
5. Thiếu cơm, thiếu áo chẳng màng / Thiếu tình
đoàn kết, xóm làng không vui (Nghèo khó thì
làm sẽ có không phải lo, nhưng xóm làng bất hòa
không đoàn kết thì không hạnh phúc)
6. Tiền tài nay đổi mai dời / Nghĩa nhân gìn giữ
trọn đời với nhau (Tiền tài lúc có lúc không,
không quan tâm, chỉ quan tâm còn nhân nghĩa
hay không mà thôi)
7. Vì tiền thì dễ bạc / Vì tình nghĩa bền lâu (Gắn
kết vì tiền thì bạc bẽo dễ vỡ, gắn kết vì tình nghĩa
thì thâm sâu bền chặt)
Câu 5. Không thầy đố mày làm nên (Biết ơn
thầy cô giáo)
Ý nghĩa: Không có thầy dạy dỗ truyền đạt kiến thức
thì không thể thành người được.
Tục ngữ A5: Ơn trả - Nghĩa đền
607
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cây có cội mới nẩy mầm xanh ngọn / Nước có
nguồn mới biển rộng sông sâu (Cội nguồn của
sự thành đạt là công lao của Thầy Cô)
2. Cây có cội, nước có nguồn (Thầy cô được ví như
gốc cây mà ta là cành lá bên trên, như nước đầu
nguồn mà ta là dòng chảy. Nếu gốc yếu, nguồn
đục thì ta cũng yếu và đục)
3. Kính thầy mới được làm thầy (Phải biết tôn
kính thầy cô thì ta mới được người khác tôn kính
và ta có thể làm thầy người khác được)
4. Nhất tự vi sư, bán tự vi sư (Một chữ dạy ta điều
hay lẽ phải cũng là thầy của ta)
5. Một chữ nên thầy, một ngày nên nghĩa (Câu
một ngày nên nghĩa là nói về tình nghĩa vợ
chồng)
6. Một chữ thánh, một gánh vàng (Một lời khuyên
tốt làm thay đổi cuộc đời ta thì nó đáng giá ngàn
vàng, ngược lại một lời khuyên xấu, ta tin làm
theo sẽ cho ta đi xuống địa ngục)
7. Nước có nguồn như cây có gốc (Thầy cô được
ví như gốc cây mà ta là cành lá bên trên, như
nước đầu nguồn mà ta là dòng chảy. Nếu gốc yếu,
nguồn đục thì ta cũng yếu và đục)
8. Ta đừng phụ nghĩa vong ân / Có danh có vọng
nhớ thầy khi xưa (Biết ơn thầy cô đã dạy ta đạo
lý và kiến thức để ta được thành đạt như ngày
hôm nay)
9. Tôn sư trọng đạo (Tôn kính sư phụ, yêu mến đạo
đức lẽ sống thầy đã dạy ta)
608 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
B: TÌNH CẢM NGƯỜI VỚI NGƯỜI
B1: Hiếu nghĩa với Cha Mẹ
Câu 1. Một lạy sống, bằng đống lạy chết
(Bất hiếu tội nặng)
Ý nghĩa: Khi còn sống mà có hiếu với cha mẹ còn hơn
khi cha mẹ mất đi rồi mới lạy. Thật ra lạy bàn thờ
lòng yêu thương của mình rất ít mà lòng cầu xin phù
hộ thì nhiều. Lòng hiếu thể hiện ở sự chăm sóc giúp
đỡ cha mẹ tuổi già chứ không phải ở bàn thờ to đẹp.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ai bỏ cha mẹ cơ hàn / Ngày sau trời phạt
đứng đàng ăn xin (Nhân quả của sự bất hiếu)
2. Ai ơi muốn hưởng lộc trời / Trước thờ cha
mẹ, sau thờ vợ con (Nhân quả của hiếu kính cha
mẹ, yêu thương gia đình)
3. Bất hiếu với cha mẹ / Thờ cúng vô ích (Thờ
cúng chẳng ích gì khi còn sống mà bất hiếu, khi
sống yêu thương cha mẹ thì lúc cha mẹ mất đi sẽ
tìm cách phù hộ mình nhưng đừng lấy đó làm
mục đích lại là thất đức)
4. Bé thì nhờ mẹ, nhờ cha / Lớn lên nhờ vợ lúc
già nhờ con (Khi bé nhờ mẹ cha, lớn nhờ vợ, già
nhờ con, những người thân của ta là những
người có công ơn với ta, ta phải yêu thương)
5. Liệu mà thờ mẹ kính cha / Đừng tiếng nặng
nhẹ người ta chê cười (Hiếu là đạo đức cơ bản
nhất, không có hiếu thì không thể có đạo đức
người đời sẽ chê cười)
6. Nếu mình hiếu mẹ, hiếu cha / Thì con cũng
hiếu với ta khác gì / Nếu mình ăn ở vô nghì
609
Tục ngữ B1: Hiếu nghĩa với Cha Mẹ
7.
8.
9.
10.
(nghĩa) / Đừng mong con hiếu làm gì hoài
công (Người mà bất hiếu mẹ cha thì đừng mong
con cháu có hiếu với mình)
Người mà trọn đạo làm con / Mai sau mới
biết làm tròn phận cha (Người biết yêu thương
cha mẹ thì sau có con mới biết yêu con thật lòng.
Nếu bất hiếu mà lại yêu thương con thì đó là tình
thương ích kỉ mong chờ đền ơn khi về già nhưng
vô ích)
Thờ người chết như thờ người sống (Giữ lễ
với tổ tiên như khi còn sống thì sẽ được linh)
Trăng tròn ánh sáng dịu dàng / Hiếu tròn
khuya sớm lòng càng thảnh thơi (Hiếu là đạo
đức căn bản, ai có hiếu thì về già sẽ được thảnh
thơi như ánh trăng rằm)
Tu đâu cho bằng tu nhà / Thờ cha, kính mẹ ấy
là chân tu (Trong tu hành thì tu Từ Bi là quan
trọng nhất, trong tu Từ Bi thì lòng hiếu là quan
trọng nhất. Trước khi yêu thương được tất cả
chúng sinh vạn loài thì hãy yêu thương được mẹ
cha mình trước đã. Trong đạo Phật có 2 ngày lễ
lớn trong năm đó là Lễ Phật ra đời (rằm tháng 4)
và Lễ vu lan báo hiếu (rằm tháng 7)
Câu 2. Cơm mẹ thì ngon / Cơm con thì
đắng (Cơm con thì đắng)
Ý nghĩa: Cha mẹ luôn yêu thương con, đó là bản
năng, loài vật cũng có. Nhưng con mà yêu thương
được cha mẹ chỉ có ở loài người. Do vậy mẹ nuôi con
thì dễ, con nuôi được mẹ mới khó.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
610 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
1. Cha mẹ nuôi con bằng trời bằng bể / Con
nuôi cha mẹ, con kể từng ngày (Chữ hiếu khó
có hơn so với tình thương cha mẹ dành cho con)
2. Cha Mẹ nuôi con biển hồ lai láng / Con nuôi
Cha Mẹ tính tháng tính ngày (Chữ hiếu khó có
hơn so với tình thương cha mẹ dành cho con)
3. Con giàu một bó con khó một nén (Giàu hay
nghèo đều phải thương cha mẹ)
4. Được con có hiếu thì mát lòng, mát dạ (Được
con có hiếu thì lòng thảnh thơi. Muốn vậy trước
tiên bố mẹ phải hiếu với ông bà làm giương cho
con, chứ đừng bắt con phải có hiếu với mình là
hoài công)
5. Lòng con thảo như giọt sương hạt lựu / Công
mẫu từ như ngọn núi Thái Sơn (Công ơn con
đền đáp cho cha mẹ dẫu nhiều cũng chỉ bằng giọt
sương so với công ơn cha mẹ như ngọn núi Thái
Sơn)
6. Một Mẹ nuôi trăm con, trăm con không nuôi
được một Mẹ (Chữ Hiếu phải tu học mới có, nếu
không dạy bảo con cái, bố mẹ không hiếu với ông
bà làm gương thì đúng là “trăm con không nuôi
được một mẹ”)
7. Nước mắt chảy suôi / Lá rụng về cội (Cha mẹ
thương con là bản năng. Con thương cha mẹ là
phải rèn luyện và học tập mới có)
8. Thương con man mác đại dương / Con
thương cha mẹ có thường vậy không ? (Cha
mẹ thương con như biển trời, con thương cha mẹ
được mấy phần?)
Tục ngữ B1: Hiếu nghĩa với Cha Mẹ
611
Câu 3. Nghĩa tử là nghĩa tận (Hiếu là nghĩa
tận)
Ý nghĩa: Chữ Hiếu (nghĩa tử) là đạo đức cơ bản của
lòng nhân. Cha mẹ mình còn không thương thì còn
thương được ai?
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Làm con cho đáng nên con / Trong tròn hiếu
đạo ngoài tròn giá danh (Bất hiếu thì không thể
có danh thơm được)
2. Làm người đạo thảo không rành / Ví loài cầm
thú khác mình bao nhiêu (Người mà bất hiếu
thì ví như loài cầm thú vậy, vì loài cầm thú sống
theo bản năng không có hiếu)
3. Làm người hiếu nghĩa đi đầu / Hiếu cha hiếu
mẹ còn gì hơn đâu? (Chữ Hiếu là đạo lý cơ bản
nhất để làm người)
4. Làm trai hiếu sự vi tiên / Chớ mộ thê tử mà
quên sinh thành (Làm trai phải giữ chữ hiếu
làm đầu, đừng vì vợ con mà quên ơn cha mẹ)
5. Tâm Hiếu là tâm Phật / Hạnh Hiếu là hạnh
Phật (Trong đạo Phật tu hành cao nhất là tu Từ
Bi, trong Từ Bi cao nhất là chữ Hiếu. Đạo Phật có
2 ngày lễ lớn: rằm tháng 4 là lễ Phật Đản Sinh (ra
đời) và rằm tháng 7: Lễ Vu Lan báo Hiếu cha mẹ)
6. Tột cùng Ác, không gì hơn bất hiếu / Tột cùng
Thiện, không gì hơn có hiếu (Hiếu là đạo đức
cao nhất, không có hiếu là thuần ác, có hiếu là
thuần thiện)
7. Trong nhà hiếu thảo mẹ cha / Kính trên
nhường dưới khi ra bên ngoài (Ai mà có hiếu
trong nhà thì ra đời cũng sẽ là người nhân đức)
612 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Câu 4. Đói lòng con, héo hon lòng cha mẹ
(Thương con)
Ý nghĩa: Mẹ luôn yêu thương con, điều này quy định
trong Gen, trong bản năng sinh học. Ở loài người tình
cảm này được nhân lên gấp bội. Nhưng lòng hiếu thì
nằm ngoài bản năng, điều này phải tu phải học mới
có.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cá chuối đắm đuối vì con (Cá chuối khi thấy con
không có gì ăn thì nhảy lên bờ để cho kiến bâu
đầy mình rồi lúc gần chết nó mới nhảy xuống
nước để mang kiến đến cho con của nó ăn. Lòng
mẹ thương con và hi sinh vì con)
2. Con lúc nhỏ bú Mẹ, lớn bú cha (Lúc nhỏ mẹ
nuôi con giỏi, lúc lớn cha dạy bảo con khôn)
3. Cũng vì con chính vì con / Mỗi ngày Mẹ một
gầy mòn tấm thân / Cũng vì một chút con thơ
/ Cho nên phải chịu nhớp nhơ trăm điều (Mẹ
sẵn sàng chịu thương chịu khó khổ cực chỉ mong
sao con cái thành đạt)
4. Đã từng trên thẳm, xuống sâu / Dưới chân
đỉa cắn, trên đầu sương bay / Trông con
tháng tháng ngày ngày / Áo Mẹ dầu vá mong
đầy cơm con (Mẹ sẵn sàng chịu thương chịu khó
khổ cực chỉ mong sao con cái ấm no)
5. Con có làm ra của vạn tiền trăm / Con ơi, hãy
nhớ lúc con nằm trong nôi (Mẹ khuyên con giữ
lấy chữ hiếu)
6. Không gì bằng cơm với cá / Không gì bằng má
với con (Cơm với cá thì ngon, tình mẹ với con thì
sâu đậm)
Tục ngữ B1: Hiếu nghĩa với Cha Mẹ
613
7. Miệng ru con, mắt nhỏ hai hàng / Nuôi con
càng lớn mẹ càng thêm lo (Tình mẹ dành cho
con như trời bể)
8. Ngày đêm mẹ ẵm, mẹ bồng / Bên ướt mẹ
nằm, bên ráo cho con (Sự hi sinh của mẹ dành
cho con)
9. Tảo tần một nắng, hai sương / Nuôi con khôn
lớn, trăm đường khó khăn (Cha mẹ nuôi con
khó nhọc trăm đường)
Câu 5. Ơn cha, núi chất trời tây / Láng lai
nghĩa mẹ, nước đầy Biển Đông (Công
cha nghĩa mẹ)
Ý nghĩa: Ơn cha nghĩ mẹ cao như trời, rộng như bể.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ai rằng: công mẹ bằng non / Thực ra công mẹ
lại còn lớn hơn (Công ơn của mẹ còn hơn cả núi
non)
2. Chim còn mến cội mến cành / Ai ơi hãy nhớ
nghĩa sinh thành công lao (Loài cầm thú còn có
tình cảm, làm thân con người thì phải có hiếu)
3. Chim trời ai dễ đếm lông / Nuôi con ai dễ kể
công tháng ngày (Công ơn cha mẹ nuôi con là
lớn lao vô cùng không kể hết được)
4. Chữ Trung thì để thờ vua / Chữ Hiếu thờ mẹ,
chữ Hòa thờ anh (Làm người phải trung thành
với vua, hiếu với cha mẹ hòa thuận với anh em)
5. Con có cha có mẹ / Không ai từ lỗ nẻ chui ra
(Làm con thì phải có cha có mẹ không đâu tự
dưới đất chui lên, phải nhớ ơn cha nghĩa mẹ)
614 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
6. Con ơi, gắng trọn hiếu trung / Thảo ngay một
dạ, kẻo luống công mẹ thầy (Hiếu với cha mẹ,
trung với vua, giữ lòng dạ ngay thẳng để làm
người tốt)
7. Công cha đức mẹ cao dày / Cưu mang trứng
nước những ngày ngây thơ / Nuôi con khó
nhọc đến giờ / Trưởng thành con phải biết
thờ song thân (Phải nhớ công lao cha mẹ mà giữ
trọn chữ hiếu)
8. Công cha nặng lắm, ai ơi / Nghĩa mẹ bằng trời
mang nặng đẻ đau (Phải nhớ công lao cha mẹ
mà giữ trọn chữ hiếu)
9. Công cha như núi Thái Sơn / Nghĩa mẹ như
nước trong nguồn chảy ra / Một lòng thờ mẹ
kính cha / Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con
(Phải nhớ công lao cha mẹ mà giữ trọn chữ hiếu)
10. Công cha như núi Thái Sơn / Nghĩa mẹ như
nước ở ngoài biển đông / Núi cao biển rộng
mênh mông / Công cha nghĩa mẹ ghi lòng con
ơi (Phải nhớ công lao cha mẹ mà giữ trọn chữ
hiếu)
11. Dạy con, con nhớ lấy lời / Trọng Cha, kính
Mẹ, suốt đời chớ quên (Phải nhớ công lao cha
mẹ mà giữ trọn chữ hiếu)
12. Đi khắp thế gian, không ai tốt bằng mẹ /
Gánh nặng cuộc đời, không ai khổ bằng cha
(Phải nhớ công lao cha mẹ mà giữ trọn chữ hiếu)
13. Một năm một tuổi thêm già / Công cha nghĩa
mẹ bao la tấc lòng (Phải nhớ công lao cha mẹ
mà giữ trọn chữ hiếu)
Tục ngữ B1: Hiếu nghĩa với Cha Mẹ
615
14. Nâng niu bú mớm đêm ngày / Công cha nghĩa
mẹ xem tày bằng non (Phải nhớ công lao cha
mẹ mà giữ trọn chữ hiếu)
15. Nước biển mênh mông, không đong đầy tình
mẹ / Mây trời lồng lộng, không phủ kín công
cha (Phải nhớ công lao cha mẹ mà giữ trọn chữ
hiếu)
16. Ơn cha nặng lắm Ai ơi, / Nghĩa mẹ bằng trời,
chín tháng cưu mang (Phải nhớ công lao cha
mẹ mà giữ trọn chữ hiếu)
17. Tôm càng lột vỏ, bỏ đuôi / Giã gạo cho trắng
mà nuôi mẹ già (Phải nhớ công lao cha mẹ mà
giữ trọn chữ hiếu)
Câu 6. Nuôi con mới biết công lao mẹ thầy
(Lên non mới biết non cao)
Ý nghĩa: Nuôi con rồi mới biết tấm lòng cha mẹ xưa
kia dành cho mình thế nào? Ví như nhìn thấy núi cao
vậy, nghe kể núi cao vậy nhưng không thể hình dung
ra, nhưng khi đứng trên đỉnh núi mới thật sự cảm
nhận được độ cao của núi.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Có con mới rõ sự tình / Xưa kia thầy mẹ
thương mình ra sao (Nuôi con mới biết lòng cha
mẹ)
2. Có con nghĩ mẹ thương thay / Chín tháng
mười ngày mang nặng đẻ đau (Nuôi con mới
biết lòng cha mẹ)
3. Có nuôi con mới biết công cha mẹ (Nuôi con
mới biết lòng cha mẹ)
616 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
4. Có thương cha mẹ gấp mười / Nuôi con mới
biết công người nuôi ta (Nuôi con mới biết lòng
cha mẹ)
5. Thoảng nghe hai tiếng à ơi / Lòng con chạnh
nhớ những lời ấu thơ (Thương nhớ tấm lòng
cha mẹ)
6. Con nay tóc bạc da mồi / Nhớ thương cha mẹ
biết đời nào nguôi (Đi hết cuộc đời rồi mới thấu
hiểu mà thương cha mẹ trọn vẹn)
7. Con nay tóc bạc điểm sương / Nhớ thương
cha mẹ, biết phương nào tìm (Đi hết cuộc đời
rồi mới thấu hiểu mà thương cha mẹ trọn vẹn)
8. Dù cho tuổi bảy mươi tròn / Mà còn từ mẫu,
vẫn còn thơ ngây (Trong mắt cha mẹ thì con có
70 tuổi rồi vẫn ngây thơ đáng yêu)
9. Nuôi con cho đến vuông tròn / Mẹ thầy vất
vả, xương mòn gối long (Nuôi con mới biết lòng
cha mẹ)
10. Nuôi con mới biết sự tình / Thảm thương cha
mẹ nuôi mình khi xưa (Nuôi con mới biết lòng
cha mẹ)
Câu 7. Có cha có mẹ thì hơn / Không cha
không mẹ như đàn đứt dây (Mồ côi
khổ lắm ai ơi)
Ý nghĩa: Mồ côi bơ vơ sầu khổ như nhạc sĩ có cây đàn
mà không có dây đàn.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chết cha ăn cơm với cá / Chết mẹ liếm lá đầu
đường (Người mẹ nuôi dưỡng con tốt hơn cha,
nhưng dạy con thì cha tốt hơn mẹ)
617
Tục ngữ B1: Hiếu nghĩa với Cha Mẹ
2. Còn cha gót đỏ như son / Đến khi cha mất,
gót con lấm bùn (Còn cha thì mọi nặng nhọc và
vất vả cha gánh vác cho con, nếu mất cha thì con
phải tự lo cuộc sống khó nhọc)
3. Con có cha như nhà có nóc / Con không cha
như nòng nọc đứt đuôi (Không cha như nhà
không có nóc không che được nắng mưa gió bão,
nòng nọc đứt đuôi thì thành ếch, nghĩa là con
phải tự lo lắng mưu sinh)
4. Mất cha có chú, mất mẹ bú dì (Trong nhà thì
chú cũng như cha, dì cũng như mẹ)
5. Mất mẹ mất cả bầu trời / Làm con phải nhớ
đời đời ân sâu (Mất mẹ thì cuộc đời tăm tối, hãy
nhớ đến công ơn của mẹ)
6. Phúc gì bằng phúc mẹ còn / Họa gì sánh họa
tuổi non mất người (Còn mẹ là còn có phúc, mất
mẹ là họa lớn nhất của đời người)
Câu 8. Chim có tổ, người có tông (Thờ phụng
tổ tiên)
Ý nghĩa: Chim kia còn nhớ tổ, làm người phải nhớ
đến tổ tiên ông bà
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cháu con ở đâu, tổ tiên ở đấy (Tổ tiên luôn
thường hằng gia hộ cho con cháu dù con cháu đi
làm ăn xa ở đâu mà nhớ nghĩ đến tổ tiên thì đều
được gia hộ)
2. Con người có tổ có tông / Như cây có cội, như
sông có nguồn (Hãy nhớ đến công ơn của tổ tiên
ông bà nếu không sẽ héo khô như cây không gốc,
sông không có nguồn vậy)
618 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
3. Con ở đâu cha mẹ ở đấy (Cha mẹ luôn hướng
tâm về con cái, dù con đi làm ăn ở xa thì cha mẹ
vẫn nhớ vẫn thương)
4. Cúng bái quanh năm, không bằng ngày rằm
tháng Bảy (Theo Môn quy Phật Giáo các Sư phải
tu học tập trung trong 3 tháng hè gọi là mùa an
cư kiết hạ. Hết 3 tháng đến rằm tháng 7 thì năng
lực tâm linh các Sư là cao nhất. Toàn thể các Sư
sẽ tổ chức một đại lễ cầu siêu cho khắp pháp giới
chúng sinh, các vong linh vất vưởng, chúng sinh
nơi địa ngục được thoát cảnh khổ đau, gọi là: Đại
Lễ Vu Lan Cầu Siêu. Trong ngày này nếu hướng
tâm về tổ tiên ông bà mà cầu siêu sẽ nương nhờ
uy lực các Sư và là linh thiêng nhất)
5. Đêm rằm tháng bảy Vu Lan / Phận con báo
hiếu muôn ngàn ghi ân (Lễ Vu Lan vào rằm
tháng 7 AL hàng năm là ngày thờ cúng báo hiếu
tổ tiên ông bà)
6. Khôn ngoan nhờ đức cha ông / Làm nên phải
đoái tổ tông phụng thờ / Đạo làm con chớ
hững hờ / Phải đem hiếu kính mà thờ tổ tiên
(Làm con có phúc cũng là uy đức của tổ tiên ông
bà để lại, vậy nên phải nhớ công ơn mà thờ cúng
tổ tiên)
7. Lên chùa dự lễ Vu Lan / Cầu cho cha mẹ thoát
đàng tử sanh (Lễ Vu Lan vào rằm tháng 7 AL
hàng năm là ngày thờ cúng báo hiếu tổ tiên ông
bà)
8. Lên non khấn vái Phật trời / Cầu mong cha
mẹ sống đời với con (Con cái hiếu thảo ngoài sự
chăm sóc còn biết lễ Phật, Lễ trời đất cầu cho cha
mẹ mạnh khỏe)
Tục ngữ B1: Hiếu nghĩa với Cha Mẹ
619
9. Quý thay đức Mục Kiều Liên / Treo gương
hiếu thảo muôn nghìn thiên thu (Theo tích
Phật Giáo, Mục Kiều Liên là đại để tử của Đức
Phật thần thông đệ nhất đã tìm mẹ khắp tam
Pháp Giới và thấy mẹ ở địa ngục đã hỏi Phật cách
cứu giúp. Phật nói rằng vào ngày rằm tháng 7 sau
lễ An Cư Kiết Hạ 3 tháng hè của các Sư lúc đó
năng lực mạnh nhất thì làm lễ đàn thỉnh các Sư
cúng lễ sẽ cứu được mẹ ra khỏi địa ngục. Từ đó cứ
ngày rằm tháng 7 AL các chùa làm lễ xá tội vong
nhân vu lan báo hiếu)
10. Thà đui mà giữ đạo nhà / Còn hơn có mắt ông
cha không thờ (Ai mà không biết thờ kính tổ tiên
thì có mắt sẽ như mù)
Câu 9. Cây khô chưa dễ mọc chồi / Cha mẹ
chưa dễ ở đời với con (Thương cha
mẹ)
Ý nghĩa: Thương cha mẹ tuổi già sức yếu, dương thọ
không còn nhiều.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Anh về lập miếu thờ vua / Lập trang thờ mẹ,
lập chùa thờ cha (Con có hiếu ngoài phụng
dưỡng khi cha mẹ sống còn phải biết thờ cúng khi
cha mẹ mất. Theo luật “Luân Hồi” Phật có dạy:
chúng sinh sẽ phải trải qua vô số các kiếp sống gọi
là “Luân Hồi”, sau khi chết chúng sinh sẽ chờ để
được đầu thai, giai đoạn này gọi là “thân chung
ấm” (hay gọi là “hương linh” hoặc “hồn ma”).
Nhưng với chúng sinh khi sống có công đức lớn
thì sẽ lên cõi trời. Với chúng sinh tạo lên nhiều ác
nghiệp sẽ phải đọa vào 3 “đường ác đạo” là “địa
620 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
ngục” (chịu cảnh khổ đau) hoặc “ngã quỷ” (chịu
cảnh bơ vơ đói khát) hoặc “súc sinh” (làm thân
cầm thú ngu si). Tam Pháp Giới là: Cõi trời, Cõi
người và Ác đạo. Trong giai đoạn chờ “hương
linh” quanh quẩn nơi bàn thờ và con cháu cúng
cho ăn, hoặc nơi nấm mồ nếu quá quyến luyến
thân xác, hoặc ở chùa được các sư cúng cho ăn và
nghe Kinh tu hành. (Kinh Tăng nhất A-hàm, tập I,
phẩm Cúng dường, Nguyên thủy Phật giáo)
Ba năm bú mớm con thơ / Kể công cha mẹ,
biết cơ ngần nào (Nhớ công ơn cha mẹ nuôi
dưỡng mình)
Cha già ở mái lều tranh / Sớm thăm, tối viếng
mới đành dạ con (Phụng dưỡng cha mẹ già mới
là đạo con)
Chiều chiều lo bảy lo ba / Lo cha mẹ già đầu
bạc tuổi cao (Thương cha mẹ già)
Dạt dào gió kép mưa đơn / Tấc lòng ghi nhớ
công ơn mẫu từ (Nhớ ơn cha mẹ)
Dây bầu dây mướp cùng leo / Sớm nuôi cha
mẹ nghèo giàu sá chi (Phụng dưỡng cha mẹ mới
là đạo con)
Đêm nằm nghĩ mẹ già nua / Cơm ăn ba hột,
lui cui tối ngày (Thương cha mẹ già)
Gió mùa thu mẹ ru con ngủ / Năm canh dài
thức đủ năm canh (Nhớ ơn cha mẹ)
Khó nghèo củi núi rau non / Nuôi cha nuôi
mẹ cho tròn nghĩa con (Nhớ ơn cha mẹ)
Mẹ cha là biển là trời / Làm con sao dám cãi
lời mẹ cha (Vâng lời cha mẹ)
Tục ngữ B1: Hiếu nghĩa với Cha Mẹ
621
11. Mẹ già cui cút, cút cui / Xé vạt tay áo sụt sùi
nuôi con (Nhớ ơn cha mẹ)
12. Mẹ già đầu bạc như tơ / Lưng đau con đỡ,
mắt lờ con nuôi (Nhớ ơn cha mẹ)
13. Mẹ già như chuối ba hương / Như xôi nếp
một, như đường mía lau (Thương cha mẹ)
14. Mẹ già như chuối chín cây / Mong sao dâu
được mỗi ngày mỗi ngoan (Thương cha mẹ)
15. Mẹ già như mít chín cây / Gió đông cũng sợ,
gió tây cũng buồn (Thương cha mẹ)
16. Mẹ già ở túp lều tranh / Sớm thăm tối viếng
mới đành dạ con (Chăm sóc cho cha mẹ già)
17. Mẹ già sáng cháo chiều rau / Cắc ca cắc củm,
từng hào nuôi con (Thương cha mẹ già)
18. Mẹ già tóc bạc pha sương / Vì con dầu dãi
trăm đường đắng cay (Thương cha mẹ già)
19. Mẹ già tội lắm em ơi / Khoan ăn bớt ngủ mà
nuôi Mẹ già (Thương cha mẹ già)
20. Mẹ già tựa quá ngọc vàng / Để rồi sao xiết
muôn vàn công ơn (Thương cha mẹ già)
21. Mẹ người áo gấm người yêu / Mẹ ta áo vải, ta
chiều ta thương (Thương cha mẹ)
22. Mỗi năm mỗi thắp đèn trời / Cầu cho cha mẹ
sống đời với con (Cầu mong cha mẹ sống khỏe)
23. Ngó đâu ngó đó thì vui / Ngó về phụ mẫu bùi
ngùi nhớ thương (Thương cha mẹ)
24. Ngó lên ngọn núi non cao / Công cha nghĩa
mẹ, làm sao con đền (Nhớ ơn cha mẹ)
25. Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa / Miệng nhai cơm
mớm, lưỡi lừa cá xương (Thương cha mẹ)
622 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
26. Non xanh bao tuổi mà già / Bởi vì sương
tuyết hóa ra bạc đầu (Thương cha mẹ già)
27. Ơn cha nghĩa mẹ nặng trìu / Mưa mai lòng
sợ, nắng chiều dạ lo (Thương cha mẹ già)
Tục ngữ B1: Hiếu nghĩa với Cha Mẹ
623
B2: Tình nghĩa Anh Em
Câu 1. Anh em bất nghĩa chi tồn (Bất nghĩa)
Ý nghĩa: Anh em mà bất nghĩa thì không thể sống
chung được.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Anh em gạo, đạo nghĩa tiền (Anh em ruột giữ
đạo nghĩa trước tiên)
2. Anh em hòa thuận dịu hiền / Đừng vì đồng
tiền mà mất lòng nhau (Đừng vì đồng tiền mà
mất tình anh em)
3. Anh em khinh trước, làng nước khinh sau
(Anh em bất hòa thì hàng xóm khinh rẻ)
4. Cắt dây bầu, dây bí / Chẳng ai cắt dây chị, dây
em (Chẳng lai lỡ cắt đứt tình nghĩa chị em quyến
luyến cả)
5. Chết giả mới biết dạ anh em (Cha mẹ mất đi
mới biết lòng dạ anh em )
6. Chị em khi túng, chúng bạn khi cùng (Khi túng
thiếu hoặc vào đường cùng mới biết lòng anh em,
bạn bè)
7. Chị em dâu như bầu nước lã / Anh em rể như
chổi xể cùn (Anh chị em dâu rể tình cảm kém
hơn ruột thịt)
8. Chị ngã em nâng / Chớ đừng chị ngã, em
bưng miệng cười (Chị em phải biết nâng đỡ
nhau đừng hay chê bai)
9. Em ngã đã có chị nâng / Đến khi chị ngã, em
bưng miệng cười (Chị thường thương em hơn
là em thương chị)
624 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
10. Khôn ngoan đối đáp người ngoài / Gà cùng
một mẹ chớ hoài đá nhau (Tài giỏi thì ra xã hội
mà đối đáp, trong nhà thì nên hòa thuận không
tiếng cãi vã)
11. Một người giàu sang, vẻ vang cả họ / Một
người làm bậy cả họ mang nhơ (Tiếng xấu hay
tốt của một người sẽ ảnh hưởng đến cả dòng họ)
Câu 2. Anh em thuận hòa là nhà có phúc
(Hòa thuận)
Ý nghĩa: Anh em trong gia đình hòa thuận cũng nhờ
phúc tổ tiên ông bà. Gia đình vô phúc thì ác quỷ vô
nhà.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Anh em lo trước, làng nước lo sau (Anh em lo
cho nhau trước rồi mới lo đến người dưng)
2. Anh em nắm nem chia đều (Anh em chia ngọt
sẻ bùi)
3. Anh em trên kính, dưới nhường (Bề trên thì
tôn kính, dưới thì yêu thương nhường nhịn)
4. Anh ngủ em thức, anh trực em nằm (Anh em
thương yêu nhau)
5. Anh ra đàng anh, em ra đàng em (Em giữ đúng
lễ của người em, anh giữ đúng lễ của người anh)
6. Bằng chị bằng em (Chị em công bằng bình đẳng)
7. Chỉ điều đố gỡ cho ra / Keo sơn cố kết, một
nhà hòa vui (Anh em đoàn kết bền chặt gì gia
đình hòa vui)
8. Chị em, trên kính dưới nhường / Là nhà có
phúc, mọi đường yên vui (Cách ứng xử gia đình
Tục ngữ B2: Tình nghĩa Anh Em
625
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
bề trên thì tôn kính, dưới thì yêu thương nhường
nhịn là nhà có phúc)
Chị ngã em nâng (Anh chị em trong gia đình
phải yêu thương nâng đỡ nhau)
Dĩ hòa vi quý (Giữ chữ hòa như giữ của quý vậy)
Đi việc làng giữ lấy họ / Đi việc họ giữ lấy anh
em (Làm các việc công đức cho làng nước hay
dòng họ để giữ lấy tình cảm làng xóm họ hàng
hay tình anh em)
Em khôn, cũng là em chị / Chị dại, cũng là chị
em (Chị em dù có khôn hay dại thì cũng yêu
thương giúp đỡ)
Em ơi, đừng khóc chị yêu / Nín đi chị kể
truyện Kiều em nghe (Tình cảm chị em qua
hành động)
Em tôi khát sữa bú tay / Ai cho bú ghép ngày
ngày mang ơn (Tình cảm anh em)
Gia đình trọng yêu thương / Sống nhịn
nhường hỉ xả (Tình cảm gia đình giữ tình yêu
thương làm trọng, sống biết nhường nhịn thì sẽ
vui vẻ hạnh phúc)
Giống nhau như hai giọt nước (Anh em từ giọt
máu đào sinh ra)
Yêu nhau như thể tay chân / Anh em hòa
thuận, hai thân vui vầy (Anh em trong gia đình
giống như chân với tay vậy, đau nỗi đau của
nhau, vui cái vui của nhau)
Câu 3. Bàn tay năm ngón, có ngón dài
ngón ngắn (Khác biệt)
626 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ý nghĩa: Anh em cùng cha mẹ sinh ra như ngón tay
trên bàn tay vậy: có ngón dài ngón ngắn. Anh em
cũng có phúc duyên khác nhau, thành công khác
nhau, đạo đức tác phong khác nhau nhưng quan
trọng phải hòa đồng và đoàn kết thì mới tạo thành
sức mạnh được. Một bàn tay lao động thì có công sức
của tất cả các ngón.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cây một cội, trái chua trái ngọt / Nước một
nguồn, dòng đục dòng trong (Anh em cùng
chung cha mẹ nhưng cũng có sự khác biệt)
2. Làm anh ăn trước bước đầu / Dạy dỗ em út
ngõ hầu thay cha (Làm anh thì phải gương mẫu
ra người anh, có thể thay cha dạy bảo em út)
3. Làm chị phải lành, làm anh phải khó (Làm chị
phải hiền dịu thương yêu, làm anh thì phải chịu
khó vất vả)
4. Làm em ăn thèm, vác nặng (Làm em chịu thiệt
thòi)
5. Năm ngón tay có ngón dài, ngón ngắn / Anh
em trong nhà có lúc khác nhau (Anh em như
các ngón trên một bàn tay đều có sự khác biệt)
Câu 4. Anh em đóng cửa bảo nhau (Mâu
thuẫn & Xích mích)
Ý nghĩa: Anh em có mâu thuẫn thì cũng nên nhỏ tiếng
dạy bảo nhau, kẻo thiên hạ người ta khinh.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Anh em chém nhau bề sống / Không ai chém
nhau bề lưỡi (Nếu có mâu thuẫn xích mích anh
em thì cũng nên nhẹ tay đừng làm quá rồi hối tiếc,
Tục ngữ B2: Tình nghĩa Anh Em
627
2.
3.
4.
5.
6.
7.
vì anh em trước sau vẫn là anh em không thể lìa
xa hay từ mặt được)
Anh em kính trước, làng nước kính sau (Anh
em kính trọng nhau trước thì hàng xóm sẽ kính
trọng gia đình sau. Anh em cãi nhau hàng xóm họ
coi khinh)
Anh em rể đánh nhau bể đầu (Anh em rể tình
cảm như người ngoài)
Cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt (Gia đình có
mâu thuẫn)
Lọt sàng xuống nia, đi đâu mà thiệt (Sàng ở
trên, nia ở dưới ám chỉ anh và em. Nếu anh có
mất mát một chút thì cũng rơi vào tay em đừng
tính toán hơn thiệt làm gì)
Thà xa mỏi chân, hơn gần mỏi miệng (Anh em
bất hòa thì sống xa nhau ra là hơn, thỉnh thoảng
chịu khó đến thăm nhau còn hơn gần nhau mà cãi
nhau cả ngày)
Thua là thua mẹ thua cha / Cá sinh một lứa,
ai mà thua ai (Anh em với nhau đừng tính hơn
thua, đều công bằng bình đẳng trước pháp luật
hết)
Câu 5. Bán anh em xa, mua láng giềng gần
(Người dưng)
Ý nghĩa: Anh em ở xa tình cảm nhạt phai không bằng
láng giềng gần sớm tối thấy nhau, giúp đỡ và thương
yêu nhau.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
628 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
1. Anh em bốn bể là nhà / Người dưng khác họ
vẫn là anh em (Thương yêu mọi người khắp thế
gian như thể là anh em trong nhà vậy)
2. Anh em chín họ mười đời / Hai đằng cùng có,
chẳng rời nhau ra (Anh em họ hàng xa quá thì
là người dưng, nếu cùng chí hướng thì sẽ gắn kết
với nhau)
3. Anh em xa, không bằng láng giềng gần (Anh
em ở xa tình cảm nhạt phai không bằng láng
giềng gần sớm tối thấy nhau, giúp đỡ và thương
yêu nhau)
4. Đắng cay cũng thể ruột rà / Ngọt ngào cho
lắm cũng là người dưng (Anh em dù có khó tính
khó nết chua cay cũng là anh em, người ngoài dù
có ngọt ngào thì cũng là người ngoài)
Câu 6. Anh em hạt máu sẻ đôi (Ruột thịt)
Ý nghĩa: Anh em vốn dĩ là một giọt máu chia hai mà
thành. Nên gọi là tình máu mủ là vậy.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Anh em cốt nhục đồng bào / Vợ chồng cũng
nghĩa, lẽ nào chẳng thương (Anh em là cùng
máu xương, cùng trong bọc trứng mẹ đẻ ra, vợ
chồng ăn ở với nhau sẽ thành nghĩa. Phải thương
yêu nhau)
2. Anh em cốt nhục một nhà / Kẻ sau người
trước, thuận hòa an vui (Anh em cùng máu
xương của mẹ đẻ ra, hòa thuận thì an vui)
3. Anh em khúc trên, khúc dưới (Anh em như
khúc trên khúc dưới của một cái cây vậy)
Tục ngữ B2: Tình nghĩa Anh Em
629
4. Anh em nào phải người xa / Cùng cha cùng
mẹ một nhà cùng thân (Anh em cùng cha cùng
mẹ phải giữ tình thân với nhau)
5. Anh em như chân với tay / Rách lành đùm
bọc, dở hay đỡ đần (Anh em như thể chân tay,
luôn có nỗi đau chung, hạnh phúc chung và phải
đoàn kết)
6. Anh em như kèn với trống (Anh em là một bộ
đôi không thể tách rời, nếu chia ra thì sẽ kém giá
trị)
7. Anh em trai như tre cùng khóm / Chị em gái
như trái cau non (Anh em phải đoàn kết và nâng
đỡ nhau, chị em gái khi bé thì chung một nhà
nhưng khi lớn rồi thì sẽ theo chồng)
8. Có anh, có chị mới hay / Không anh, không
chị như cây một mình (Cây có rừng mới nương
tựa vào nhau phát triển, cây sống cô độc sẽ hứng
chịu gió bão và còi cọc)
9. Huynh đệ như thủ túc (Anh em như tay chân)
10. Một giọt máu đào, hơn ao nước lã (Anh em với
nhau một giọt máu bẻ đôi hơn trăm lần tình cảm
người dưng)
11. Tay chém tay sao nỡ, ruột chém ruột sao
đành (Anh em như một phần cơ thể sao lỡ đánh
nhau)
12. Tay đứt ruột xót (Anh em như một phần cơ thể,
đau với nỗi đau của nhau)
630 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
B3: Tình nghĩa Bạn bè
Câu 1. Ăn chọn nơi, chơi chọn bạn (Chọn bạn
mà chơi)
Ý nghĩa: Ăn thì chọn chỗ ngon, chơi với bạn thì cần
chọn bạn tốt mà chơi.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bạn vàng chơi với bạn vàng / Đừng chơi bạn
vện, ra đàng cắn nhau (Vàng ở đây ý là tốt đẹp
giá trị, vện ở đây ý là xấu bẩn vô dụng. Chọn bạn
tốt mà chơi đừng chơi với bạn xấu vì bạn xấu thì
tham lam, ích kỉ, ganh ghét, thù hận, ác độc, lọc
lừa... kiểu gì cũng chết)
2. Bạn vàng sánh với bạn vàng / Ngu si gộp lại,
một đàn ngu si (Đồng thanh tương ứng, đồng
khí tương cầu, người tốt tự biết chọn bạn tốt mà
chơi, vì người tốt không thể sống chung với cái
xấu được. Còn những người thấy điều xấu mà
ham thích thì sẽ có bạn bè xấu tụ hội. Do vậy
trước khi chọn được bạn tốt thì hãy tu tâm trước
để tâm tính hiền thiện thì tự khắc sẽ có bạn tốt)
3. Cá mè một lứa (Cái xấu sẽ tự gộp lại với nhau
thành đàn, cái tốt cũng sẽ gộp lại với nhau thành
đàn)
4. Chọn mặt gửi vàng / Chọn người gửi của
(Chọn người tốt để gửi đồ có giá trị thì mới không
bị mất)
5. Chọn bạn mà chơi / Chọn nơi mà ở (Ở thì chọn
chỗ tốt, bạn bè thì chọn người tốt mà chơi)
6. Đồng thanh tương ứng / Đồng khí tương cầu
(Xấu sẽ tự tìm đến với xấu, tốt sẽ tự tìm đến với
Tục ngữ B3: Tình nghĩa Bạn bè
631
7.
8.
9.
10.
11.
tốt. Có một triết gia nói rằng: hãy chỉ cho tôi bạn
của anh thì tôi sẽ nói được anh là người thế nào?)
Gần mực thì đen / Gần đèn thì sáng (Gần với
cái xấu dù là người tốt rồi sẽ dần dần thấy cái xấu
là bình thường và rồi sẽ chuyển dần thành xấu.
Gần với cái tốt thì tâm hồn sẽ tốt lên)
Làm bạn với kẻ gian mất cả quang lẫn gánh
(Kẻ gian thì không chừa một ai mà không lừa gạt
kể cả tình bạn. Nhưng để làm bạn được với kẻ
gian thì thật ra ta cũng gian. Đồng thanh tương
ứng, đồng khí tương cầu là vậy. Để dạy con cái
chọn được bạn tốt hãy tự rèn con cái thành tốt và
biết ghét bỏ điều xấu: không nói tục chửi bậy,
không kiêu ngạo hách dịch, không tham lam... Khi
tâm tính hiền thiện rồi gặp bạn bè xấu chúng tự
biết mà xa lánh, gặp bạn bè tốt chúng tự biết mà
kết bạn)
Ngưu tầm ngưu, mã tầm mã (Trâu làm bạn với
trâu, ngựa làm bạn với ngựa. Người tốt tự tìm
thấy bạn bè tốt, kẻ xấu sẽ đi chơi với kẻ xấu)
Những người lêu lổng chơi bời / Cùng là lười
biếng ta thời tránh xa (Hãy tránh xa kẻ xấu và
điều xấu. Trong đó tránh xa điều xấu quan trọng
hơn. Một người không có bạn xấu nhưng suốt
ngày chơi Game bắn nhau giết nhau trên internet
rồi một này báo đăng: Một tội phạm trẻ đã giết bà
cụ để lấy tiền chơi Game, phỏng vấn thì nói:”Em
thấy cũng bình thường, ngày nào em chẳng giết
hàng trăm người trên máy tính ;-(
Ở chọn nơi, chơi chọn bạn (Ở thì chọn nơi sạch
đẹp, chơi chọn bạn tốt mà chơi)
632 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
12. Ra đời có được bạn hiền / Cũng bằng ăn trái
đào tiên đầu mùa (Có được bạn hiền như ăn
được của ngon)
13. Thế thường gần mực thì đen / Anh em bằng
hữu phải nên chọn người (Nếu chọn nhầm bạn
xấu do không biết rõ tính nết, nhưng chơi sâu rồi
thấy xấu mà vẫn chơi và chấp nhận điều xấu thì
dần dần mình sẽ trở thành xấu)
14. Thử chuông cho biết chuông ngân / Thử bạn
đôi lời, cho biết dại khôn (Để phân biệt bạn bè
khôn ngoan hay không qua cách ăn nói là biết
liền, ví như chuông tốt thì tiếng kêu thanh vậy)
15. Tìm bạn, tìm kẻ nho gia / Những người cờ
bạc, trăng hoa chớ gần (Tìm bạn thì tìm người
nho nhã học thức rồi dần dần mình cũng được
vậy. Bạn cờ bạc trăng hoa rồi sẽ đưa ta vào tội
lỗi)
16. Tìm giàu thì dễ tìm khôn khó tìm (Giàu nhìn vẻ
ngoài là thấy, khôn ngoan đến cửa quan mới biết
rất khó thấy)
17. Tìm nơi mà bán, tìm bạn mà chơi (Tìm đúng
nơi cần và bán hàng sẽ thành công, tìm đúng bạn
hiền mà chơi sẽ thành đạt)
18. Vàng tìm vàng làm bạn / Ngọc tìm ngọc sánh
đôi (Người tốt sẽ tự sánh đôi với người tốt, gian
tà thì cặp với gian tà)
19. Xem bạn biết người (Chỉ cần nhìn những người
bạn chơi với nhau thì biết tính cách của từng
người)
Tục ngữ B3: Tình nghĩa Bạn bè
633
Câu 2. Ăn cơm có canh, tu hành có bạn
(Đồng hành)
Ý nghĩa: Phải tập hợp với nhau lại thì mới có sự thi
đua và chia sẻ kiến thức có được, đồng thời nhắc nhở
nhau khi thấy cái sai vì tự mình thấy lỗi của mình rất
khó.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bạn vàng ơi hỡi bạn vàng / Long Lân Quy
Phụng, một đoàn tứ linh (Bạn vàng thì đi với
bạn vàng)
2. Buôn có bạn, bán có phường (Buôn bán làm ăn
thì phải có bạn bè mới tạo ra một tập thể và có
sức mạnh)
3. Cùng hội cùng thuyền (Cùng nhau làm ăn giống
như cùng nhau đi trên một con thuyền. Sống thì
sống chung, đến thì đến chung (ám chỉ thành
công) và chết thì chết chung)
4. Ở lẻ loi toi mạng / Có phường có bạn mới hay
(Ở lẻ loi thì dễ chết vì không có sức mạnh hoặc
không thể một mình làm hết mọi công việc)
5. Tứ hải giai huynh đệ (Bốn biển là anh em nếu
như toàn là người tốt, bốn biển là kẻ thù nếu như
toàn là người xấu)
Câu 3. Đồng cam cộng khổ (Giúp nhau)
Ý nghĩa: Cùng cam chịu cảnh khổ để giúp nhau vượt
qua
Các câu nói khác cùng chủ đề:
634 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
1. Bạn bè là nghĩa tương thân / Khó khăn thuận
lợi, ân cần có nhau (Bạn bè thì phải giúp nhau
lúc khó khăn)
2. Đông bè đông bạn, tát cạn Biển Đông (Đoàn
kết tạo nên sức mạnh phi thường)
3. Giàu vì bạn, sang vì vợ (Bạn bè thì giúp nhau
làm giàu, vợ thì hay sửa lỗi cho chồng giúp chồng
hoàn thiện)
4. Học thầy không tầy học bạn (Bạn bè có ảnh
hưởng hơn cả thầy giáo, nên có bạn bè tốt sẽ học
được điều tốt, có bạn bè xấu sẽ học thói xấu)
5. Làm nên nhờ có thầy / Đủ đầy nhờ có bạn
(Thành công là do thầy giáo dạy bảo kiến thức,
giàu sang là nhờ bạn giúp cách làm ăn)
Câu 4. Bần tiện chi giao (Lẽ đời & Khuyên răn)
Ý nghĩa: Những người bần tiện (nghèo đói và đê tiện)
không nên làm bạn vì làm bạn với họ rồi sẽ thành đê
tiện giống họ.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Anh em chẳng hòa, bạn bè vô ích (Anh em mà
không hòa thuận thì đối xử với bạn bè sao tốt
được)
2. Bạn cũ bạn tốt, rượu cũ rượu ngon (Bạn cũ là
người mà ta biết từ khi còn nhỏ, hiểu rõ tính nết
của họ)
3. Bằng vai phải lứa (Bạn bè dù giàu hay nghèo thì
đều được đối xử với nhau ngang bằng)
4. Bên căng thì phải bên chùng / Hai bên cùng
cứng dễ chừng đứt dây (Cách ứng nhân xử thế,
âm dương hài hòa thì mới bền lâu được, bạn bè
635
Tục ngữ B3: Tình nghĩa Bạn bè
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
hay vợ chồng đều vậy, người nói phải có người
nghe, hai bên cùng nói có mà đánh nhau)
Biết mình khi hoạn nan / Hiểu bạn lúc nguy
gian (Thấy rõ ý chí của mình trong cơn hoạn nạn
(Không hoạn nạn thì khó thấy), hiểu được bạn tốt
hay xấu là trong lúc nguy hiểm (lúc không nguy
hiểm có thể là giả dối)
Biết người, biết mặt, nhưng không biết lòng
(thấy người là vậy nhưng mấy ai hiểu được tấm
lòng của họ)
Cho vay mất bạn, bán chịu mất mối hàng (Vay
mà không thấy trả, chịu rồi quịt nợ là đổ vỡ mất
lòng tin. Vay rồi trả đúng hẹn, chịu một lần mua
hàng lần sau trả tiền hàng lần trước thì càng
được tin tưởng)
Có nghèo mới biết con hiếu / Có thiếu mới
biết bạn hiền (Nghèo mới biết con cái hiếu thảo,
giàu mà thấy con cái chăm sóc có khi vì gia tài. Có
thiếu thốn mà có bạn tới lui là bạn hiền, giàu mà
có bạn tới lui có khi vì vụ lợi)
Được kẻ thù khôn hơn được người bạn dại
(Ta học được nhiều ở kẻ thù khôn hơn là học
được từ một người bạn dại)
Hay đua đòi hoạn nạn / Quá nể bạn tai ương
(Người thích đua đòi: thích khoe khoang, kiêu
ngạo, khinh người, coi trời bằng vung, ham chơi,
lười nhác, xấu tính... chắc chết. Thấy bạn làm sai
không can ngăn hoặc bạn rủ làm điều sai cũng nể
làm theo cũng chết)
Kẻ tồi chơi xấu bạn / Khốn nạn quên mẹ cha
(Kẻ tồi thì có nể ai mà không chơi xấu, đến bố mẹ
636 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
nó chưa chắc nó đã tha chứ đừng nói đến bạn bè,
Khổng Tử gọi là đồ khốn nạn)
Khôn ngoan giữa đám bạn bè / Đừng cho ai
lận, chớ hề lận ai (Giữa đám bạm bè mà hay hùa
theo, đua đòi, nể bạn là chết. Giữ vững ý chí bản
lĩnh đừng để bị lừa mà cũng đừng lừa ai cả)
Nước trong không cá / Hẹp bụng không bạn
bè (Bụng dạ hẹp hòi (ki bo, bủn xỉn, keo kiệt, thù
dai) thì bạn bè chạy xa)
Quá nghiêm thì ít bạn / Dễ dãi bị khinh nhờn
(Nghiêm khắc có tác dụng cho người ta sợ mà
vâng lời, tình bạn không cần điều này. Dễ dãi quá
gì cũng được, gì cũng ừ thì bị khinh là ngu và sinh
nhờn)
Sống vì nhau dễ bền / Sống vì tiền đổ vỡ
(Sống thương yêu thì bền chặt, sống vì tiền bạc thì
đổ vỡ)
Tài giả nhân chi tai (Người tài mà giả vờ nhân
nghĩa thì là tai họa: Tài + Ác tâm = Ác quỷ)
Thêm bạn bớt thù (Có thêm một người bạn thì
sẽ bớt đi một kẻ thù)
Tin bợm mất bò, tin bạn mất vợ, nằm co một
mình (Tin lời nói lừa gạt thì mất tài sản, tin vào
bạn bè thì mất vợ con vì bạn bè chỉ giỏi rủ ăn, rủ
chơi và đua đòi mà thôi, chẳng có bạn bè nào
khuyên ở nhà chăm sóc gia đình, dạy bảo con cái
cả)
Vật phi nghĩa bất thủ / Nhân phi nghĩa bất
giao (Vật không phải của mình đừng có lấy,
người bất nghĩa đừng quan hệ, vì rằng “gần mực
thì đen”)
Tục ngữ B3: Tình nghĩa Bạn bè
637
Câu 5. Hèn mà làm bạn với sang / Kẻ ngồi
người đứng có ngang nhau bao giờ
(Sang & Hèn)
Ý nghĩa: Bạn bè bằng vai phải lứa và cùng đẳng cấp
giàu nghèo, nếu không kẻ tự ti, người tự phụ không
thể ngang được
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cũng thì bạn gái với nhau / Gánh nước một
bàu, đôi đục đôi trong / Đôi mô khéo múc thì
trong / Đôi mô vụng múc, những rong cùng
bùn (Cùng là bạn gái nhưng có người khéo người
vụng không phải lúc nào cũng như nhau)
2. Quen nhau từ thuở hàn vi / Bây giờ sang
trọng, sá chi thân hèn (Bạn bè từ thuở ấu thơ là
bạn bè tri kỉ, nên dù có sang hèn thì vẫn chơi
được với nhau)
3. Thà thua thầy một vạn / Chẳng bằng kém bạn
một ly (Thua kém người dưng không ai chú ý,
nhưng bạn bè hơn kém nhau một li là ganh đua
nhau rồi (nhưng đua nhau học thì lại rất tốt)
Câu 6. Anh coi trọng đồng tiền, Sớm nay
còn chiều mất / Chớ nhân nghĩa
bạn vàng, vững chắc như thiên kim
(Tình nghĩa bạn bè)
Ý nghĩa: Tình bạn vàng (bạn tri kỉ) vững trắc bền
chặt mãi mãi, tiền tài thì nay còn mai hết không thể
biết trước được.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
638 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
1. Bạn bè là nghĩa trước sau / Tuổi thơ cho đến
bạc đầu không phai (Bạn bè từ thờ thơ ấu sẽ
tồn tại đến già và đó là những người bạn thân
nhất)
2. Bạn bè là nghĩa tương tri / Sao cho sau trước
vẹn bề mới nên (Bạn bè trước sau phải trọn vẹn
mới bền lâu)
3. Chữ rằng: bằng hữu chi giao / Một ngày gá
nghĩa lẽ nào lại vong (Bạn bè một ngày thành
nghĩa lẽ nào lại quên)
4. Thà tôi chịu chết trên nhành / Chẳng thà bỏ
bạn sao đành bạn ơi (Tình bạn keo sơn đến chết
cũng không từ)
Câu 7. Bạn tri kỷ (Tri kỷ)
Ý nghĩa: Tri là biết, kỷ là ta. Bạn tri kỉ là bạn hiểu rõ
ta, thấu rõ tâm ý bụng dạ của ta và đa phần là bạn từ
tuổi thơ.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bạn nối khố (Bạn từ khi còn cởi truồng)
2. Biết được người là sáng / Hiểu được bạn là
khôn (Người khôn ngoan thì hiểu được bạn, biết
được tính cách của người)
3. Có vợ đảm thì sang / Có bạn vàng thì quý (Có
vợ đảm đang thì chồng sang trọng (vì vợ sẽ chăm
chút quần áo sửa từng cử chỉ của chồng)
4. Rượu ngon phải có bạn hiền (Uống rượu phải
có người chia sẻ tâm giao, nếu không thì sẽ chán)
Tục ngữ B3: Tình nghĩa Bạn bè
639
B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
Câu 1. Vợ dại không hại bằng đũa vênh
(Chê cười)
Ý nghĩa: Đũa vênh thì không thể gắp được đồ, mất
chức năng chính của đũa, vợ dại thì cũng vậy
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chưa chồng đậy đậy che che / Chồng rồi giao
cả thuyền bè cho ai (Lúc chưa có chồng thì làm
duyên làm dáng, đến khi có chồng rồi thì hớ hênh)
2. Con cuốc xa đôi, nó còn than khóc / Huống
chi vợ chồng, phân tóc lìa tơ (Tình nghĩa vợ
chồng gắn bó)
3. Đẻ con công tử khó nuôi / Lấy chồng công tử
làm toi một đời (Công tử là con nhà giàu được
nuông chiều từ nhỏ, muốn gì được nấy và hay hờn
dỗi)
4. Gái một con trông mòn con mắt / Gái hai con,
con mắt liếc ngang / Ba con, cổ ngẩng, răng
vàng / Bốn con quần áo đi ngang khét mù /
Năm con tóc rối tổ cu / Sáu con, yếm trụt, váy
dù vặn ngang (Càng nhiều con thì người phụ nữ
càng vất vả và xấu)
5. Hay ăn miếng ngon, chồng con trả người (Phụ
nữ hay ăn vặt đa phần là lười nhác thì chồng con
khổ)
6. Nể quá hóa sợ (Dạy vợ từ thủa bơ vơ mới về, nếu
cả nể không dạy luôn thì dần dà rồi vợ ngồi lên
đầu lên cổ)
7. Ở đời tin bợm mất bò / Tin bạn mất vợ nằm
co một mình (Tin lời nói lừa gạt thì mất tài sản,
640 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
8.
9.
10.
11.
12.
13.
tin vào bạn bè thì mất vợ con vì bạn bè chỉ giỏi rủ
ăn, rủ chơi và đua đòi mà thôi, chẳng có bạn bè
nào khuyên ở nhà chăm sóc gia đình, dạy bảo con
cái cả)
Nhà không chủ như tủ không khoá (Nhà phải
có một người chủ đứng lên bao quát công việc,
nói người khác nghe, vợ hoặc chồng đều được,
nếu không thì hỏng)
Thay quần đổi áo thì xinh / Thay chồng đổi
vợ, kẻ khinh người cười (Thời xưa việc li dị rồi
tái giá rất hệ trọng, xã hội ngày nay thì bình
thường)
Thế gian vợ giống tính chồng / Đời nào đầy
tớ giống ông chủ nhà (Chê bai rằng không biết
dạy bảo tôi tớ trong nhà)
Thứ nhất vợ dại trong nhà / Thứ hai trâu
chậm, thứ ba rựa cùn / Thứ tư sớm vợ muộn
con / Thứ năm nhà dột, sáu buồn hết ăn /
Bảy buồn vợ cứ cằn nhằn / Tám buồn nhà
cửa một căn hẹp hòi / Chín buồn nhà nợ đến
đòi / Mười buồn khách đến ngồi dai không về
(Bài ca dao trào phúng kể về 10 việc buồn)
Thứ nhứt vợ dại trong nhà / Thứ nhì trâu
chậm, thứ ba rựa cùn / Vợ dại thì đẻ con
khôn / Trâu chậm lắm thịt, rựa cùn chịu băm
(Bài đối đáp của cô vợ khi nghe thấy anh chồng
hát bài 10 buồn)
Vợ già, nhà hướng tây (Nhà hướng tây thì nắng
nóng oi bức, gió mát thì không có, gió nóng thì
hầm hập)
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
641
14. Vợ là ông thì chồng là tớ (Để vợ cưỡi lên cổ rồi
thì anh chồng sẽ là người đầy tớ bị sai vặt và
thiếu tôn trọng)
15. Xấu thiếp hổ chàng, xấu chàng hổ ai (Vợ xấu
chồng ngượng với thiên hạ, chồng bất tài thì khổ
cho vợ)
Câu 2. Trai cần tài, gái cần sắc (Chọn vợ chọn
chồng)
Ý nghĩa: Trai có tài luôn là điểm 10 trong mắt các cô,
gái xinh đẹp luôn được các anh chú ý. Nhưng tài đấy
khi lấy vào rồi có chăm sóc gia đình yêu thương vợ
con hay không? Đẹp thế đấy nhưng làm vợ rồi có đảm
đang hay lười nhác? Những điều rất quan trọng
nhưng đa phần bị bỏ qua khi yêu.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cành tre ba bảy cành tre / Phải duyên thì lấy,
chớ nghe họ hàng (Có duyên thì gặp và thương,
có nợ thì thành đôi. Vì rằng khi lấy nhau rồi hàng
trăm việc khó chịu xảy ra nhưng vẫn phải cắn
răng mà chịu đựng như đang trả nợ vậy)
2. Cau già dao sắc lại ngon / Mẹ già khéo nói thì
con đắt chồng (Hình ảnh trầu cau hay được ví
với cưới hỏi, mẹ mà khéo nói thì là bà mai giỏi,
con gái đắt chồng. Ngày xưa là vậy, ngày nay hết
rồi)
3. Chị em nắm nem ba đồng / Muốn ăn thì trả
sáu đồng mà ăn (Câu hát giao duyên nam nữ tìm
hiểu nhau thời xưa)
4. Có con mà gả chồng xa / Ba phần ruộng béo,
chẳng ma nào cầy / Có con mà gả chồng gần /
642 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Có bát canh cần, nó cũng đem cho (Nên gả con
gái cho chồng gần nhà thì có lợi)
Cưới vợ xem tuổi đàn bà / Xây nhà so tuổi
đàn ông (Thầy bói xem ngày tốt xấu để cưới hoặc
xây nhà)
Gái ham tài trai ham sắc (Gái thấy trai tài thì
yêu, trai thấy gái xinh thì yêu. Chứ biết đâu lấy về
tài sắc không bằng tính nết)
Hỏi vợ thì cưới liền tay / Chớ để lâu ngày,
lắm kẻ dèm pha (Yêu rồi thì sớm cưới “nhắm
mắt đưa chân” vì lúc đó chưa rõ tính xấu của
nhau, để lâu quá biết quá rõ tính xấu của nhau rồi
khó cưới được)
Kén dâu ngắm mẹ, tậu trâu ngắm cái (Mẹ
chồng chọn con dâu thì nhìn bà thông gia tương
lai xem thế nào rồi hãy chọn. Ngày nay bố mẹ đâu
có quyền này, con cái toàn quyền quyết định)
Lấy chồng thì chọn nhà nòi / Lấy chồng hay
chữ như soi gương vàng (Gương làm bằng
vàng thì vô cùng giá trị. Lấy chồng có học cũng
vậy)
Lấy lửa thử vàng, lấy vàng thử đàn bà (Nếu cô
vợ chọn chồng vì tài sản nhà chồng thì gia đình
bất hạnh)
Lấy vợ hiền hoà, làm nhà hướng nam (Nhà
hướng nam thì không bị nắng nóng mà lại hứng
được gió nam mát mẻ vào mùa hè)
Lấy vợ xem tông, lấy chồng xem giống (Tổ
tông và giống nòi tức là xem sâu về lễ giáo, ứng
xử, đạo đức các thành viên trong gia đình)
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
643
13. Má ơi đừng gả con xa / Mỗi lần thăm má, mất
ba bốn ngày (Gả con gái xa muốn đi thăm bố mẹ
cũng ngại)
14. Mua heo chọn nái, mua gái chọn dòng (Chọn
con dâu cần chọn gia đình lễ giáo, trên kính dưới
nhường)
15. Mua thịt thì chọn miếng mông / Lấy chồng thì
chọn con tông nhà nòi (Lấy chồng nên chọn gia
đình có học thức)
16. Rượu ngon bởi vị men nồng / Người khôn
bởi lẽ giống dòng nó khôn (Chồng khôn là bởi
gia đình có học)
17. Tìm nơi có đức gửi thân / Tìm nơi có nhân
gửi của (Lấy chồng thì tìm gia đình có đức ví như
gửi của thì phải tìm người tốt mà gửi, không thì
hỏng)
18. Trai anh hùng thời loạn / Gái chính chuyên
thời bình (Trai gặp thời loạn mới thành anh
hùng, gái gặp thời bình mới thấy rõ đảm đang)
19. Trai con một thì lấy, gái con một thì đừng
(Trai con một thì được hưởng toàn bộ gia tài, gái
con một thì được bố mẹ nuông chiều nếu không
bằng lòng là xách vali đi về nơi sản xuất và luôn
được mẹ đẻ chào đón)
20. Trai khôn tìm vợ chợ đông / Gái ngoan tìm
chồng giữa chốn ba quân (Cô vợ giữa chợ đông
là cô vợi đảm đang tháo vát, anh chồng giữa chốn
ba quân là người anh hùng nghị lực)
Câu 3. Ăn đời ở kiếp (Chung thủy)
Ý nghĩa: Ăn ở với nhau trọn một kiếp sống
644 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn ở có thủy có chung (Thủy nghĩa là đầu,
chung nghĩa là cuối:, chung thủy nghĩa là: sống
với nhau trọn đời)
2. Chân mây cuối trời, cùng trời cuối đất (Đi đâu
cũng dính với nhau trọn kiếp)
3. Đã rằng là nghĩa vợ chồng / Dẫu cho nghiêng
núi, cạn sông chẳng dời (Nghĩa vợ chồng sâu
đậm vượt qua mọi gian khó)
4. Tắt lửa tối đèn có nhau (Đi ngủ có nhau)
5. Tay bưng đĩa muối, tay bợ sàng rau / Thủy
chung như nhất, sang giàu mặc ai (Nghĩa vợ
chồng thủy chung, tuy hai mà như một. Thiên hạ
ai giàu kệ ai)
6. Theo nhau cho chọn đạo đời / Dẫu mà không
chiếu, trải tơi mà nằm (Nghĩa vợ chồng sâu
đậm dù giàu hay nghèo)
7. Thuyền phải theo lái, gái phải theo chồng /
Chồng đi hang rắn, hang rồng, vợ cũng phải
theo (Vợ luôn theo chồng dẫu có khó khăn vất vả
cũng không rời)
8. Vợ chồng nghĩa nặng tình sâu / Thương cho
đến thuở bạc đầu vẫn thương (Vợ chồng yêu
thương nhau đến già chết vẫn thương)
Câu 4. Chăn đơn gối chiếc (Cô đơn)
Ý nghĩa: Gối chăn có mỗi một mình, lạnh và buồn.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
645
1. Chớ thấy duyên muộn mà phiền / Tuy rằng
duyên muộn có tiên đợi chờ (An ủi người kém
duyên lỡ thì)
2. Lắm nhân duyên, nhiều điều phiền não (Ai
lắm mối tình thì thì tan vỡ nhiều, tức là phiền não
nhiều)
3. Ngày năm thê bảy thiếp / Đêm trọn kiếp nằm
không (Trai mà lắm vợ thì thật chẳng có vợ nào
chung thủy)
4. Thuyền không lái như gái không chồng (Nỗi
khổ của gái cô đơn, bơ vơ, lạc lõng, buồn tẻ... lạc
trôi)
Câu 5. Ăn một mâm, nằm một chiếu (Đạo
nghĩa vợ chồng)
Ý nghĩa: Vợ chồng gắn bó luôn luôn có nhau
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. An phận thủ thường (Giữ chữ thường để được
bình an. Đừng quá yêu, đừng quá ghét, đừng quá
vui, đừng quá buồn. Quá yêu thì thất vọng, quá
ghét thì thù hằn, quá vui thì rồ, quá buồn thì tự
tử)
2. Bằng đôi phải lứa (Vợ chồng sánh đôi và hợp
nhau)
3. Chung chăn chung gối (Ngủ với nhau và có con)
4. Đầu gối tay ấp (Ngủ với nhau và có con)
5. Đứa ở xét công, vợ chồng xét nhân nghĩa
(Người ở tính công trạng để trả lương, vợ chồng
tính nhân nghĩa để trả lương)
646 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
6. Gần nhau mới hiểu nhân tình / Xa nhau mới
rõ lòng mình có ai (Có xa cách mới thấy nhớ
nhung, có gần nhau mới biết rõ tính tình)
7. Hột châu nhỏ xuống bông tai / Ai giàu thây kệ
em không có màng (Vượng Tướng (tướng
người giàu): là có dái tai tròn dầy hồng như hạt
minh châu chảy xuống. Thấy giàu nhưng tôi kệ,
vẫn mãi yêu chồng dù nghèo)
8. Khi say một chén cũng say / Khi nên tình
nghĩa, một ngày cũng nên (Khi say rồi chỉ cần
một chén là gục. Khi đã hợp duyên và gặp chủ nợ
rồi thì một ngày cũng thành vợ chồng)
9. Khó nghèo một vợ một chồng / Một miếng
cơm tấm, mà lòng thảnh thơi (Vợ chồng nghèo
mà yêu thương chia sẻ thì tâm hồn thảnh thơi
hạnh phúc)
10. Ngu si cũng thể chồng ta / Dẫu rằng khôn
khéo, cũng ra chồng người (Nên nghĩa vợ
chồng rồi thì xã hội có khôn khéo giàu sang cũng
kệ họ)
11. Tình sâu nghĩa nặng (Tình sâu nghĩa nặng là ăn
sâu vào lòng và nặng trĩu trong tâm. Do vậy thấy
ai cứ mở miệng là đon đả, đón đưa, tình cảm đầu
môi chót lưỡi thì là giả. Giới @ gọi đó là: Thảo
Mai ????)
12. Tình thương quán cũng như nhà / Lều tranh
có nghĩa hơn tòa ngói cao (Yêu thương nhau
rồi lều tranh quán lá cũng thành mái nhà ấm áp)
13. Vợ chồng chăn chiếu chẳng rời / Bán buôn là
nghĩa ở đời với nhau (Vợ chồng là nghĩa thủy
chung, bán buôn phải uy tín trung thực mới lâu
bền)
647
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
14. Vợ chồng đồng tịch đồng sàng / Đồng sinh
đồng tử, cưu mang đồng lần (Tịch nghĩa là nhà,
Quốc tịch là Quê nhà. Vợ chồng cùng nhà cùng
giường cùng sống cùng chết cùng cảnh hoạn nạn
luôn có nhau)
15. Vợ chồng là nghĩa phu thê / Tay ấp má kề,
sinh tử có nhau (Phu thê tiếng hán nghĩa là vợ
chồng, gắn bó với nhau cả trong lúc ngủ, lúc sống
và lúc chết)
16. Vợ chồng như đũa có đôi (Đũa mà có một chiếc
thì vô tác dụng, đũa mà có hai chiếc thì cũng
thỉnh thoảng phát ra tiếng lạch cạch)
17. Vợ có chồng như rồng có mây / Chồng có vợ
như cây có rừng (Rồng có mây mới có sức mạnh
tạo ra mưa, cây trơ trọi một mình thì cây héo úa)
18. Xấu xí cũng thể chồng ta / Tuy rằng tốt đẹp
cũng ra chồng người (An phận với anh chồng
xấu xí vì cho rằng có duyên ngầm sẽ hạnh phúc)
19. Yêu nhau lao khổ quản chi / Dù cho ai níu ai
trì mặc ai (Yêu nhau quản chi gian khó, dù có
bao cám dỗ cũng bỏ mặc)
Câu 6. Cơm lành canh ngọt (Hòa thuận)
Ý nghĩa: Hòa thuận thì cơm ngon canh ngọt
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bôn ba chẳng qua thời vận / Vợ chồng lận
đận, cũng chỉ vì duyên (Khó khăn là do thời vận
chưa thông, vợ chồng cãi vã cũng vì duyên chưa
đủ)
2. Chồng làm thì vợ có công / Của chồng công
vợ, đừng mong của mình (Của cải trong gia
648 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
đình đều có công của cả vợ và chồng. Dù rằng
chồng trực tiếp làm ra nhưng ở nhà vợ chăm sóc
con cái, lo chuyện nội chợ cũng rất vất vả)
Chồng già vợ trẻ là tiên / Vợ già chồng trẻ là
duyên ba đời (Vợ chồng ai già ai trẻ cũng đều là
tốt đẹp và hợp duyên cả)
Chồng khôn thì có vợ hiền / Chồng cần vợ
kiệm là tiên trên đời (Chồng cần khôn ngoan
chăm chỉ để ra xã hội làm ăn, vợ cần hiền thục tiết
kiệm để lo chuyện gia đình và quản lý chi tiêu)
Chồng khôn vợ đặng đi giày / Vợ khôn chồng
đặng có ngày làm quan (Chồng khôn thì giàu,
vợ khôn thì chồng giỏi)
Của chồng công vợ (Của cải do chồng làm ra
nhưng đằng sau có công sức của vợ lo chuyện gia
đình)
Đàn ông cắm nhà, đàn bà làm tổ (Chồng làm ra
tiền về xây cái nhà, vợ ngoan hiền xây dựng tổ
ấm)
Gái có công, chồng chẳng phụ (Vợ có công
chăm sóc gia đình ấm êm thì chồng không thể phụ
bạc được)
Kẻ có công, người có của (Người có của ám chỉ
ông chồng, người có công ám chỉ cô vợ)
Làm tùy chủ, ngủ tùy chồng (Người ở làm việc
theo ý chủ, việc chăn gối thì tùy vào chồng)
Một nhà vui sống chữ hòa / Một đời vui sống,
chẳng qua chữ cần (Giữ được chữ hòa thuận thì
gia đình vui vẻ, giữ được chữ cần cù thì sống khỏe
và no đủ)
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
649
12. Nồi tròn úp vung tròn / Nồi méo úp vung méo
/ Chồng nào vợ nấy, có sai bao giờ (Hình ảnh
vợ với chồng như nồi với vung, luôn phải hợp
nhau)
13. Thuận vợ thuận chồng tát Biển Đông cũng
cạn (Hòa thuận gia đình tạo ra sức mạnh)
14. Tu cầu gia đạo vuông tròn / Chồng hòa vợ
thuận, cháu con thảo hiền (Lời cầu nguyện khi
lễ Phật hoặc tổ tiên: vợ chồng hòa thuận, con
cháu thảo hiền, công việc gia đình được vẹn toàn
chu đáo)
15. Vợ chồng là nghĩa tào khang / Chồng hòa vợ
thuận, nhà thường yên vui (Tào khang là đồng
cam cộng khổ. Vợ chồng cùng chia ngọt sẻ bùi
đắng cay, vợ chồng hòa thuận là hạnh phúc)
16. Ý hợp tâm đầu (Cùng chung ý nghĩ, cùng một
tâm tình)
Câu 7. Ép dầu ép mỡ, ai nỡ ép duyên (Kết
duyên)
Ý nghĩa: Ép duyên là ép lấy người không yêu. Thật ra
gặp được nhau yêu nhau là duyên số, lấy được nhau
là nợ. Có nợ và có duyên mới thành vợ chồng. Duyên
chưa đủ đừng có ép. Có câu “Tình nghĩa vợ chồng”:
Tình là tình yêu, Nghĩa là ơn của người này đối với
người khác. Chồng đi làm mang tiền về cho vợ thì vợ
ơn chồng, vợ ở nhà chăm sóc gia đình, dạy bảo con
cái thì chồng ơn vợ. Trong một kiếp sống cái ơn người
này đối với người kia không thể trả nổi, đến kiếp sau
phải trả tiếp. Do đó có câu rằng: “Vợ chồng là nợ là
duyên thủa nào”
650 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Kết tóc xe tơ (Phong tục ngày xưa trong đám
cưới vợ buộc tóc cho chồng và chồng buộc sợi chỉ
hồng vào cổ tay vợ (dây tơ hồng). Thời @ là trao
nhẫn cưới và hôn nhau)
2. Lửa gần rơm, lâu ngày cũng bén cháy (Ám chỉ
trai gái ở gần với nhau lâu ngày sẽ nảy sinh tình
cảm)
3. Môn đăng hộ đối (Hai gia đình cùng đẳng cấp
(Nghĩa đen:”môn đăng” là cửa cao bằng nhau, “hộ
đối” là gia bằng nhau)
4. Một ngày nên nghĩa, chuyến đò nên quen
(Giới @ gọi là: “yêu từ cái nhìn đầu tiên” hay “tình
yêu sét đánh”)
5. Trâu tìm cọc, chứ cọc không tìm trâu (Con trai
phải chủ động tán tỉnh con gái, chứ đâu con gái
lại đi tán con trai bao giờ)
6. Ván đã đóng thuyền (Khó cậy lên được. Ý nói:
đã cưới nhau rồi thì khó chia tay. Xưa là vậy nay
thì khác)
Câu 8. Đàn ông miệng rộng thì sang / Đàn
bà miệng rộng tan hoang cửa nhà
(Khen & Chê)
Ý nghĩa: Nhân tướng học: tướng con trai miệng rộng
là giàu sang, tướng con gái miệng rộng là già mồm,
ăn vặt...
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Đàn ông nông nổi giếng khơi / Đàn bà sâu sắc
như cơi đựng trầu (Đàn ông có nông nổi cũng
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
651
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
được như giếng khơi sâu và rộng, đàn bà dù có
sâu sắc cũng chỉ như cái cơi trầu nông toèn.
Đàn ông vui đám vui đình / Đàn bà vui kệ, vui
kinh cửa chùa (Thú vui đàn ông là tụ họp và
nhậu. Thú vui đàn bà là đi chùa tìm sự bình an.
Chứng tỏ rằng tâm đàn ông bình an quá nên thích
ồn ào, tâm đàn bà quá bất an nên thích chỗ bình
an)
Si nhân uý phụ, hiền nữ kính phu (Trai si tình
phụ vợ, vợ hiền kính chồng)
Tốt duyên lấy được vợ già / Vừa sạch cửa
nhà, vừa dẻo cơm canh / Hoài hơi mà lấy trẻ
ranh / Ăn vụng xó bếp, ỉa quanh đầu nhà (Ca
dao trào phúng Việt Nam)
Trai ba mươi tuổi đang xoan / Gái ba mươi
tuổi đã toan về già / Trai ba mươi tuổi mà già
/ Gái bốn mươi tám đang ra má hồng (Gái 48
tuổi hồi xuân)
Trai chê vợ như của đổ xuống sông / Gái chê
chồng như của một thành hai (Trai chê vợ tức
là muốn lấy vợ khác, Gái chê chồng là khuyến
khích chồng cố gắng)
Trai nuôi vợ đẻ gầy mòn / Gái nuôi chồng ốm,
béo tròn cối xay (Ca dao trào phúng Việt Nam)
Vợ dại thì đẻ con khôn / Trâu chậm lắm thịt,
rựa cùn chịu băm (Xem bài 10 buồn mã: 1.11
của mục này)
Câu 9. Đàn ông cười hoa, đàn bà cười nụ
(Khen ngợi)
652 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Ý nghĩa: Đàn ông có duyên miệng cười rộng như hoa
nở, đàn bà có duyên miệng cười chúm chím như nụ
hoa.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chẳng gì cũng thể là vàng / Chẳng gì cũng thể
là nàng vợ anh (Vợ quý như vàng)
2. Chớ chê em xấu em đen / Em như nước đục,
đánh phèn lại trong (Câu hát giao duyên)
3. Chồng sang vì bởi vợ khôn / Chồng lành dễ
khiến, chồng khôn khó chiều (Vợ khôn thì
chồng được sang, chồng khôn thì thích có nhiều
vợ)
4. Chồng yêu cái tóc nên dài / Cái duyên nên
đẹp, cái tài nên khôn (Vợ phải duyên dáng,
khôn ngoan thì chồng mới yêu)
5. Hoa thơm cái cuống cũng thơm / Em xinh khi
giận, khi hờn cũng xinh (Các cụ ngày xưa cũng
tán gái ác)
6. Khế rụng bờ ao, thanh tao anh lượm / Ngọt
như cam sành, héo cuống anh cũng mê (Tác
ác)
7. Không trong cũng nước giữa dòng / Không
tin chàng uống vào lòng mà xem (Câu hát giao
duyên)
8. Làm trai lấy được vợ hiền / Như cầm đồng
tiền, mua được của ngon / Phận gái lấy được
chồng khôn / Như chĩnh vàng cốm, đem chôn
trong nhà (Có tiền mua được của ngon thì còn gì
hơn, có vàng chôn trong nhà thì vô cùng an tâm)
9. Nam cần nữ kiệm (Nam cần cù làm ăn kiếm
tiền, nữ tiết kiệm thu chi tài chính gia đình)
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
653
10. Những người mặt lọ như niêu / Hàm răng
trắng nõn chồng yêu mặn mà (Nhân tướng
học: Răng là “vượng số lắm con”, tức là: hỗ trợ
chồng giàu sang, đẻ con ngoan, nuôi con giỏi)
11. Tốt gỗ hơn tốt nước sơn / Xấu người đẹp nết,
còn hơn đẹp người (Nữ giới hiền thục đảm
đang quan trọng hơn là xinh đẹp mà lười nhác)
12. Vợ đẹp con khôn (Niềm mơ ước của các ông
chồng)
13. Vợ hiền hòa, nhà hướng nam (Nhà hướng nam
thì mùa hè đón gió mát, tránh nắng nóng hướng
tây, mùa đông không bị gió đông bắc lạnh thổi)
14. Vợ khôn ngoan làm quan cho chồng (Chồng
khôn vợ được đi giày, vợ khôn chồng được có
ngày làm quan. Vợ khôn giúp chồng tiến bước và
thăng tiến công danh)
15. Vợ xấu là vợ của mình / Ngoài vành thúng
rách, trong đầy lúa thơm (Tán vợ ác, kiểu này
cô vợ đổ rồi sẽ đổ nữa)
16. Vừa khôn, vừa đẹp, vừa giòn / Vừa rẻ tiền
cưới, vừa con nhà giàu (Tuyệt vời, ai thế? Chỉ
cho tôi với!)
17. Xấu mã mà có duyên thầm (Khen vợ có nghệ
thuật)
Câu 10.Đẹp như tiên, lo phiền cũng xấu (Lẽ
đời & Lời khuyên)
Ý nghĩa: Âu lo thì sẽ xấu, thanh thản thì sẽ đẹp.
“Tướng tự tâm sinh, tướng tùy tâm diệt”
Các câu nói khác cùng chủ đề:
654 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
1. Đàn ông học sảy học sàng / Đến khi vợ đẻ
phải làm mà ăn (Làm chồng phải biết làm một
số việc vặt gia đình Giới @ gọi là: “kỹ năng sống”
hay “kỹ năng sinh tồn”. Gặp phải lúc khó khăn thì
không bị chết đói)
2. Đàn ông vượt bể có bạn / Đàn bà vượt cạn,
chỉ có một mình (Đàn ông đi làm ăn xa luôn có
bạn đồng hành. Đàn bà khi sinh đẻ “thập tử nhất
sinh” chỉ có một mình)
3. Nồi đồng dễ nấu, chồng xấu dễ sai (Nồi đồng
nhìn thì đen đen xấu xấu nhưng nấu ăn ngon,
chồng xấu dễ khiến, đẹp quá có em theo thì nguy)
4. Ớt nào mà ớt chẳng cay / Gái nào mà gái
chẳng hay ghen chồng (Đã là con gái thì ai cũng
ghen, khác nhau là cách hành xử khi ghen mà
thôi. Người thì hoạn thư, người thì cao thượng)
5. Sầu tương tư, hư nhan sắc (Yêu thì liều, biết
vậy nhưng không tránh được)
6. Tắt đèn nhà ngói cũng như nhà tranh (Yêu
nhau không kể sang giàu, tối ngủ tắt đèn thì nhà
ngói hay nhà tranh cũng là nhà miễn là có tình
yêu)
7. Tậu trâu, lấy vợ, làm nhà / Ba việc đại sự thật
là khó thay (3 việc đại sự của đời người con trai)
8. Thuyền mạnh về lái, gái mạnh về chồng
(Chồng giỏi và khôn ngoan thì vợ mới nhàn và
khỏe được)
9. Tình nghĩa thường khó quên / Nợ nhân
duyên khó trả (Tình sâu nghĩa nặng thường khó
quên, Nhân duyên vợ chồng là nghĩa là nợ thường
khó trả nổi)
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
655
10. Tỉnh táo với tình yêu / Biết điều khi yếu thế
(Khi yêu thì nên tỉnh táo nhưng đa phần là mê
muội. Khi yếu thế thì phải biết mà nhịn nhưng đa
phần là nghĩ mình giỏi)
11. Trai khôn vì vợ, gái ngoan vì chồng (Vợ giỏi
dạy chồng khôn, chồng giỏi dạy vợ ngoan)
12. Trai ơn vua lúc đua thuyền rồng / Gái ơn
chồng được lúc bồng con (Trai được đi thuyền
rồng là được làm quan lớn hưởng lộc vua, nên
biết ơn vua. Gái có con rồi thì sẽ được làm mẹ.
Tình cảm mẹ con là tình cảm thiêng liêng, nên
nhớ ơn chồng)
13. Tươi đẹp lắm người thương / Lực cường
nhiều kẻ trọng (Gái xinh đẹp và duyên thì nhiều
trai thương. Trai khỏe mạnh chăm chỉ thì nhiều
gái trọng)
14. Uốn tre uốn thuở còn măng / Dạy vợ dạy
thuở băn khoăn mới về (Dạy vợ từ thửa bơ vơ
mới về là tốt nhất, vì khi về nhà chồng vợ phải xây
dựng nết sống mới, nếu nết sống đó không được
chỉ bảo và định hướng thì sẽ lầm lạc rất khó sửa)
15. Văn của mình thì hay / Vợ của người thì đẹp
(Bản ngã khiến ta luôn luôn yêu cái tôi, văn của
tôi là hay, cơ thể và tài năng của tôi là đỉnh vì vậy
chỉ hợp với cô vợ xinh đẹp nhà hàng xóm thôi, chứ
cô vợ đang có thì quá xấu mà lại hay cằn nhằn
(biết đâu cô vợ ông bạn hàng xóm đó dữ hơn cọp)
16. Vắng đàn ông quạnh nhà / Vắng đàn bà
quạnh bếp (Ông chồng thì hay ở nhà trên xem đá
bóng, cô vợ thì hay ở dưới bếp lo nấu nướng, con
cái thì chạy đi chơi)
656 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
17. Vợ dại con thơ (Hai trong muôn vàn nỗi khổ của
chồng)
18. Vợ đẹp mặt, chồng đau lưng (Vợ xinh đẹp thì
tại sao anh chồng lại đau lưng, bạn biết rồi đấy!)
19. Xấu mặt dễ sai, đẹp trai khó khiến (Chồng xấu
dễ sai bảo vì biết thân biết phận, chồng đẹp trai
có vài em phục vụ nhà hàng, karaoke, gội đầu
khen thì kiêu căng nên khó khiến)
20. Xem trong bếp, biết nết đàn bà (Bếp là văn
phòng làm việc, là cơ quan công sở của vợ vậy mà
còn bẩn thì thật chẳng đâu cho sạch)
21. Yêu vì nết, chết vì người (Yêu vì tính vì nết thì
bền lâu, yêu vì nhan sắc thì chóng tàn. Tính nết
tốt đến già vẫn tốt, nhan sắc đẹp thì sau 5-10 năm
là thành già xấu + tính xấu = chết toi)
Câu 11.Cơm sôi bớt lửa, chồng giận bớt lời
(Mâu thuẫn)
Ý nghĩa: Vợ chồng một người căng thì phải có người
chùng, cả hai cùng căng thì đứt dây. Trai gái bây giờ
bình đẳng nên: vợ giận thì chồng cũng nên bớt lời.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chồng giận thì vợ bớt lời / Cơm sôi nhỏ lửa,
một đời không khê (Có người căng có người
chùng thì âm dương hài hòa sẽ được bền lâu)
2. Chồng tới thì vợ phải lùi / Chồng tới vợ tới
như dùi vào lưng (Người tiến người lùi thì hài
hòa, cả hai cùng lao vào nhau thì tức là chiến
tranh)
3. Đốn cây ai nỡ bứt chồi / Đạo chồng nghĩa vợ
giận rồi lại thương (Vợ chồng giận nhau rồi lại
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
657
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
thương nhau, đấy là chuyện cơm bữa. Nhưng
đừng làm quá mà hỏng)
Khi nắng còn có khi mưa / Vợ chồng thì có
lúc mưa lúc nắng (Vợ chồng giận nhau như
chuyện ông trời mưa nắng, nhưng đừng nắng quá
thì hạn, mưa quá thì lụt)
Lệnh ông không bằng cồng bà (Trong gia đình
tiếng nói người chồng đa phần không bằng lời
người vợ)
Một nhà hai chủ không hòa / Hai vua một
nước, ắt là không yên (Gia đình ắt sẽ có một
người làm chủ một người làm quân, ví như một
nước thì không có hai vua)
Phải duyên thì dính như keo / Trái duyên
chổng chểnh, như kèo đục vênh (Hợp duyên
thì vợ chồng dính với nhau như keo sơn, trái
duyên thì cãi nhau suốt ngày)
Trời chẳng chịu đất, thì đất phải chịu Trời
(Vợ chồng, một trong hai người phải có một
người nhường, người tiến. Nếu cả hai cùng tiến
thì sẽ có chiến tranh)
Vợ chồng chớ cãi nhau hoài / Sao cho trong
ấm, thì ngoài mới êm (Vợ chồng đừng cãi nhau
suốt ngày, người ngoài họ nhìn vào họ coi khinh.
Vì ai cãi nhau cũng toàn lôi cái xấu của nhau ra
mà bôi nhọ)
Vợ chồng khi nồng khi nhạt (Tình cảm vợ
chồng khi tỏ khi mờ như ánh đèn dầu lúc sáng lúc
tối vậy)
Vợ chồng như mặt trăng, mặt trời (Vợ chồng
thế này thì bỏ nhau sớm)
658 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Câu 12.Dâu dâu rể rể cũng thể là con (Mẹ
chồng dâu rể)
Ý nghĩa: Con dâu hay con rể thì lễ gia tiên rồi sẽ là
con trong gia đình, lý thuyết là vậy.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ai ơi, chồng dữ thì lo / Mẹ chồng mà dữ mổ
bò ăn khao (Chồng dữ thì có ngày vợ nhập viện,
mẹ chồng dữ thì rèn luyện vợ thành đảm đang)
2. Cây khô chết đứng giữa đồng / Nàng dâu
khôn khéo, mẹ chồng vẫn chê (Nàng dâu khó
nhọc vất vả đến khô cả người thì mẹ chồng vẫn
chê, đó là nguyên tắc)
3. Chăn tằm rồi mới ươm tơ / Làm dâu rồi mới
được như mẹ chồng (Đầu tiên phải làm dâu, có
con trai, cưới vợ cho con... rồi thì sẽ hiểu được
lòng mẹ chồng)
4. Con gái là con người ta / Con dâu mới thiệt
mẹ cha mua về (Xưa con gái đi làm dâu là coi
như mất con. Thời @ con trai hay con gái cưới
xong là đi ở riêng hết nên dâu hay rể đều như
nhau)
5. Dâu dữ mất họ, chó dữ mất láng giềng (Con
dâu dữ mất lòng họ hàng như chó dữ thì láng
giềng xa lánh)
6. Dâu hiền hơn con gái / Rể hiền hơn con trai
(Có được dâu rể hiền lành thì nên quý trọng hơn
con đẻ của mình)
7. Dâu hiền lại gặp mẹ hiền / Cái quần tám túm,
cũng liền như xưa (Dâu hiền ở với mẹ chồng
hiền thì cơm lành canh ngọt nhà cửa khang
trang)
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
659
8. Dâu hiền rể thảo (Dâu cần hiền lành, rể cần hiếu
thảo)
9. Giặc bên Ngô, không bằng bà cô bên chồng
(Bà cô bên chồng luôn là người khó tính, hay soi
mói (nếu không thì đã không ế) và đáng sự hơn
giặc)
10. Làm dâu khó lắm ai ơi / Nhịn ăn nhịn mặc,
nhịn lời mẹ cha / Nhịn cho nên cửa nên nhà /
Nên kèo nên cột, nên xà tầm vông / Nhịn cho
nên vợ nên chồng / Rồi em coi sóc, lấy trong
cửa nhà (Chồng khuyên vợ phải nhịn đi, chịu
thiệt một chút đi mới êm ấm gia đình...)
11. Làm dâu khổ lắm ai ơi / Vui chẳng dám cười,
buồn chẳng dám than (Bây giờ thì không còn
cảnh thế này nữa, an tâm nhé các cô)
12. Làm dâu nơi con cả, như thể làm rể nơi đông
con (Làm dâu cả, hay anh rể nhà đông con đều
rất khổ)
13. Nàng dâu chàng rể, cũng kể là con (Dâu hay rể
sau khi cưới làm lễ bàn thờ gia tiên thì tức là
người trong gia đình. Lý thuyết là vậy)
14. Nhập gia tùy tục, nhập giang tùy khúc (Làm
dâu vào sống trong gia đình chồng phải theo
phong tục nhà chồng, ví như suối chảy vào sông
thì gặp khúc đục thành đục, khúc trong thành
trong. Nên khi vợ mới về thì phải dạy bảo ngay
không về sau sai khó sửa, đến lúc đó thì lại cãi:
“anh có nói đâu mà em biết”)
15. Thông gia là bà con / Thông gia hai nhà như
một (Thông gia sẽ thành họ hàng, tuy rằng không
ruột thịt nhưng gần gũi hơn ruột thịt)
660 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
16. Trước làm nàng dâu, sau mới làm mẹ chồng
(Nàng dâu về sau thành mẹ chồng rồi mới hiểu rõ
tâm tình mẹ chồng tất cả xuất phát từ tình yêu
cậu con trai mà ra)
Câu 13.Có con tội lúc sống / Không con tội
lúc chết (Nhờ con)
Ý nghĩa: Có con vất vả lúc sống vì phải nuôi dạy chăm
sóc con, không có con khổ sở lúc chết vì ở cõi âm
không ai cúng cơm cho ăn.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn của chồng thì ngon / Ăn của con thì nhục
(Vợ chồng chăm sóc cho nhau là chuyện bình
thường. Nhưng con chăm sóc cho cha mẹ thì cần
chữ Hiếu)
2. Cả đời thì ăn của chồng / Mới được một đồng,
đòi ra ăn riêng (Cô vợ tham lam và ích kỉ)
3. Có con hơn của anh ơi / Của như buổi chợ
họp rồi lại tan (Thời @ câu hát này thành câu
nói: “Anh ơi đừng ham làm việc nữa, ở nhà với
eeeeeemmmmm...”)
4. Có của mà chẳng có con / Cũng như của gởi
đầu non chắc gì (Tâm lý ngày xưa là vậy: sợ
rằng lúc chết không có ai giữ gia tài. Thời đại
ngày nay Tỷ phú Bill Gate có 3 người con và di
chúc cho 3 con mỗi con 10 triệu USD, còn lại làm
từ thiện hết. 70% tỷ phú ngày nay trên thế giới đi
lên từ bàn tay trắng, hay gọi là Tỷ phú tự thân)
5. Con nuôi cha, không bằng bà nuôi ông (Vợ
chồng chăm sóc nhau lúc già yếu là bình thường.
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
661
Nhưng con chăm sóc được cho cha thì cần một
chữ Hiếu)
6. Chửa con so, làm lo láng giềng (Chửa con đầu
lòng luôn lo lắng sợ hãi lây cả cho hàng xóm)
7. Hai vợ chồng son, đẻ một con thành bốn (Vợ
chồng có con đầu lòng thì nhà ồn ào như cái nhà
trẻ)
8. Nhà dư của hiếm con / Nhà lắm người bạc
cạn (Nhà giàu thì hay hiếm muộn con cái vì mải
kiếm tiềm làm giàu quá không lo được cho vợ.
Nhà nhiều con quá thì sẽ nghèo, nhà nghèo phải
ăn khoai, ăn khoai thì nóng ruột, nóng ruột không
ngủ được, không ngủ được thì có con, nhiều con
thì lại càng nghèo, càng nghèo thì lại càng phải
ăn khoai....”)
Câu 14.Yêu nhau lắm, cắn nhau đau (Thắm
lắm mau phai)
Ý nghĩa: Yêu nhau quá thì hay đòi hỏi, đòi hỏi thì
không thể đáp ứng được thì sinh ra tức giận và đánh
nhau. Nên bình bình mà đi đừng thái quá.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ai ơi, đừng thắm, chớ phai / Thoang thoảng
hoa nhài mà lại thơm lâu (Khuyên rằng đừng
yêu nhau quá cũng đừng hờ hững quá, nhẹ nhàng
thoang thoảng hoa nhài thì lại bền lâu)
2. Ái thâm, không bằng dầm ngấu (Yêu quá,
không bằng mưa dầm ngấm đất. Cứ từ từ chầm
chậm mà thành công)
3. Cả thèm chóng chán (Ai hay thèm thuồng là
người chóng chán. Làm việc cũng vậy: Ai hay sốt
662 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
sắng nhiệt huyết cắm đầu vào làm thì hay thất
bại. Hãy đứng ngoài cuộc, bình tâm mà làm, bình
tâm mà nghĩ, từ từ cẩn thận vừa làm vừa sửa thì
thành công)
4. Càng thắm lắm, càng chóng phai / Thoang
thoảng hoa lài thì được thơm lâu (Tình yêu
cũng vậy: nhẹ nhàng cẩn trọng, bình bình mà đi
thì sẽ bền lâu. Tình nghĩa thâm sâu thì bền, tình
cảm bộc trực thì dễ vỡ)
5. Thủng thẳng mà thương nhau hoài / Đừng vồ
vập lắm, mà rời nhau ra (Cũng vậy: đừng thắm
quá chớ phai mau)
6. Thường thường phải đạo thì thôi / Đừng
căng mà đứt, đừng lơi mà chùng (Đừng gấp
gáp quá căng thẳng quá mà đứt, đừng bỏ nơi hờ
hững mà chùng. Hãy giữ ở mức độ vừa phải)
Câu 15.Chết mê chết mệt (Yêu & Ghét)
Ý nghĩa: Yêu một cách mê muội có thể chết được
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chồng tôi áo rách tôi thương / Chồng người
áo gấm, xông hương mặc người (Chồng nghèo
nhưng ta vẫn yêu)
2. Khi yêu nước đục cũng trong / Hồi ghét,
nước chảy giữa dòng cũng dơ (Yêu thì xấu
thành tốt, ghét thì tốt thành xấu)
3. Khi yêu trái ấu cũng tròn / Lúc ghét thì trái
bồ hòn cũng méo (Yêu thì méo mó cũng thành
tròn, ghét thì tròn cũng coi là méo)
4. Lúc thương nhau, cho đường thêm bánh /
Lúc ghét nhau, tay đánh miệng la (Khi yêu
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
663
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
thương thì chăm sóc cho nhau, lúc ghét nhau
đánh nhau vỡ đầu)
Nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa
(Khi yêu thì nâng niu chiều chuộng)
Thương ai bằng mẹ thương con / Nhớ ai
bằng nỗi gái son nhớ chồng (Tình yêu mẹ con
là tình yêu sâu đậm nhất, gái son thèm có chồng
để gần gũi là nỗi nhớ lớn nhất. Đây là bản năng
duy trì nòi giống ghi trong ADN)
Thương ai thương cả đường đi / Ghét ai ghét
cả tông ty họ hàng (Khi yêu thì yêu cả đường đi
lối về, khi ghét thì ghét cả họ cả hàng)
Yêu ai thì nói quá ưa / Ghét ai nói thiếu, nói
thừa như không (Khi yêu thì nói cái gì cũng yêu,
khi ghét thì mọi thật xấu đều xuất hiện)
Yêu nhau bốc bỏ giần sàng / Ghét nhau mâm
ngọc, đũa vàng cũng không (Yêu thì thứ bỏ đi
cũng nhặt lại, ghét thì đũa vàng mâm ngọc cũng
vứt)
Yêu nhau cau sáu bửa ba / Ghét nhau cau sáu,
bửa ra làm mười (Yêu thì nhường nhịn chia cho
phần hơn, ghét rồi thì thích phá hoại)
Yêu nhau chẳng chiếu, chẳng giường / Dẫu
rằng tàu lá, che sương cũng tình (Yêu nhau thì
nghèo cũng coi như không, khó khăn khổ sở vẫn
hạnh phúc)
Yêu nhau chín bỏ làm mười (Yêu nhau thì
không tính toán, thiệt thòi cũng không để ý)
Yêu nhau cho nhau ăn cháy / Ghét nhau nói
nhau cạy nồi (Khi yêu nhau thì chia cho phần
hơn, lúc ghét rồi thì đổ thiếu đổ thừa cho nhau)
664 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
14. Yêu nhau con chấy cắn đôi (Tình yêu là sự chia
sẻ)
15. Yêu nhau mọi thứ mọi cho / Ghét nhau thì
mảnh quạt mo cũng đòi (Khi yêu thì muốn nhau
hạnh phúc, ghét rồi thì chỉ muốn nhau bất hạnh)
16. Yêu nhau mọi việc chẳng nề / Một trăm chỗ
lệch cũng kê cho bằng (Yêu nhau không quản
khó nhọc và còn tìm mọi lỗi sai của mình để sửa
cho vừa lòng người yêu)
17. Yêu nhau nào ngại sang giàu / Tối lửa tắt đèn
nhà ngói như nhà tranh (Yêu nhau không kể
giàu nghèo, ở đâu có tình yêu ở đó có hạnh phúc)
18. Yêu nhau tam tứ núi cũng trèo / Thất bát
sông cũng lội, thập lục đèo cũng qua (Yêu
nhau không kể khó khăn vất vả)
19. Yêu nhau thì ném bã trầu / Ghét nhau ném đá
vỡ đầu nhau ra (Yêu nhau, khi mâu thuẫn và
xích mích thì nhẹ tay. Ghét nhau thì chỉ muốn cho
nhau đau khổ)
20. Yêu nhau xa mấy cũng gần / Ghét nhau cách
một bàn chân cũng lìa (Yêu thì xa vẫn nhớ, ghét
thì gần cũng không nhìn mặt nhau)
21. Yêu nhau xé lụa may quần / Ghét nhau kể nợ
kể nần nhau ra (Yêu nhau thì hi sinh cho nhau,
ghét thì mọi thói xấu của nhau đều được lấy ra
hết)
22. Yêu nhau yên phận thì thôi / Của thì như
nước khi vơi khi đầy (Yêu nhau không kể giàu
nghèo, an phận là hạnh phúc. Của cải thì lúc đến
lúc đi coi như không)
Tục ngữ B4: Tình nghĩa Vợ Chồng
665
B5: Nuôi dạy Con cái
Câu 1. Ấu bất học / Lão hà vi (Chăm học & Rèn
chí)
Ý nghĩa: Trẻ không học thì già sẽ nghèo
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ai ơi, trí khôn, rắp để dạ này / Có công mài
sắt có ngày nên kim (Học tập để có trí tuệ mai
sau nên người)
2. Bất học diện tường (Không học thì chẳng biết gì
hết)
3. Bất học vô thuật (Không học không có kiến
thức)
4. Càng học, càng thấy dốt (Kiến thức là mênh
mông, càng học sâu hiểu nhiều thì cành thấy mình
là nhỏ bé. Ít học thì như ếch ngồi đáy giếng thấy
trời bằng vung)
5. Con ơi, nhớ lấy lời cha / Học dăm ba chữ,
hơn toà ngói cao (Có học thì hơn giàu mà dốt
con ạ)
6. Đi một ngày đàng, học một sàng khôn (Một
ngày thực hành ngoài xã hội, học được muôn vàn
điều khôn)
7. Học ăn, học nói, học gói, học mở (Cách học ứng
nhân xử thế ngày xưa)
8. Học bao nhiêu vẫn thiếu / Hiểu bao nhiêu
chẳng thừa (Học thì bao nhiêu vẫn không đủ,
kiến thức nhiều không bao giờ thừa (nhưng phải
học điều hay, hiểu điều tốt, điều xấu điều ác hãy
tránh xa đừng học. Thời @ nạm dụng từ “trải
666 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
nghiệm”, những thứ xấu như đua đòi, du lịch tây
tàu, mua đồ hàng hiệu, cờ bạc, rượu chè, trai gái
có khi cả heroin cũng gọi là “trải nghiệm” rồi
thành nghiện)
Học cái tốt thì khó, ví như người ta leo núi,
phải vất vả, khó nhọc mới lên đến đỉnh / Học
cái xấu thì dễ, như ở trên đỉnh núi trượt chân
một cái là nhào xuống vực sâu (Câu nói của Hồ
Chí Minh)
Học hành thì ấm vào thân / Chức cao quyền
trọng, dần dần theo sau (Phải vất vả học tập
kiến thức, chịu khó rèn luyện ý chí nghị lực rồi
mới thành danh được)
Học khôn, học đến chết / Học khéo, học đến
già (Học đến già đến chết vẫn còn nhiều cái để mà
học)
Học tài thi phận (Học thì thành tài nhưng thi cử
đỗ đạt do số phận, nhưng nếu không học 100%
trượt)
Học thầy không tầy học bạn (Bạn bè nhìn nhau
ganh đua mà học, nhóm bạn tốt đua học điều tốt,
nhóm bạn xấu thì đua học điều xấu)
Muốn biết phải hỏi, muốn giỏi phải học (Muốn
hiểu biết thì phải học hỏi)
Muốn sang thì phải bơi xuồng / Muốn con
hay chữ thì luôn chuyên cần (Muốn qua sông
thì phải đi đò, muốn con có kiến thức phải phải
vất vả học tập)
Ở đời ai cũng phải làm / Chăm thì sung
sướng, lười cam chịu hèn (Chăm chỉ làm ăn thì
khá giả, lười thì nghèo)
Tục ngữ B5: Nuôi dạy Con cái
667
17. Ở đời ai khỏi gian nan / Gian nan có thưở,
thanh nhàn có khi (Đời ai cũng phải chịu vất vả,
nhưng số phận lúc lên lúc xuống nên có lúc thanh
nhàn, lúc vất vả)
18. Tiên học lễ, hậu học văn (Đầu tiên phải học đạo
đức lễ nghĩa, sau đó mới học chữ. Tài năng+Thất
đức=Ác quỷ)
Câu 2. Con biết ngồi, mẹ rời tay (Chăm sóc
con)
Ý nghĩa: Con biết ngồi thì mẹ để con tự tập đi, nếu mẹ
vẫn cứ bế con thì sao con biết đi được. Con cái đủ lông
đủ cánh để bay nhảy thì bố mẹ để con tự trưởng
thành, nếu cứ trong vòng tay mẹ sao lớn khôn được.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cơm nhà ăn ngon, con nhà dễ khiến (Con nhà
dễ sai bảo nhưng đừng cầm tay chỉ việc cả đời sẽ
không lớn)
2. Con có khóc mẹ mới cho bú / Con không khóc
mẹ chẳng cho bú (Cần gì hãy nói và yêu cầu sự
trợ giúp)
3. Con lên ba cả nhà học nói (Con cái bắt đầu học
nói thì cả nhà sẽ ê a.. dạy con nói từ những từ đơn
giản)
4. Giòn cười tươi khóc (Cười nhiều quá thì sẽ khóc
to. Đừng thái quá, cái gì quá đều không tốt)
5. Mẹ tròn con vuông (Ý là sinh nở thành công tốt
đẹp, hình vuông và hình tròn gọi là viên mãn
(tròn đầy) luôn là hình tượng của sự hoàn mỹ)
6. Sinh con rồi mới sinh cha / Sinh cháu giữ
nhà, rồi mới sinh ông (Có con rồi mới biết làm
668 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
bổn phận người cha, có cháu rồi mới biết làm bổn
phận người ông)
7. Trẻ lên ba, cả nhà đều ngọng (Thói xấu nói
ngọng như trẻ để dạy trẻ. Sao không nói rõ chính
xác cho con học 1 lần đúng luôn về sau không
phải sửa. Con chó, không nói là “con chó” mà nói
là con “gâu gâu”, lớn lên sẽ mất công sửa sai “gâu
gâu” tức là “con chó”)
Câu 3. Ăn chọn nơi, chơi chọn bạn (Chọn bạn
mà chơi)
Ý nghĩa: Ăn thì chọn chỗ ngon, chơi với bạn thì cần
chọn bạn tốt mà chơi.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bạn vàng chơi với bạn vàng / Đừng chơi bạn
vện, ra đàng cắn nhau (Vàng nghĩa là có giá trị,
vện nghĩ là xấu bẩn vô dụng. Chọn bạn tốt mà
chơi đừng chơi với bạn xấu vì bạn xấu thì tham
lam, ích kỉ, ganh ghét, thù hận, ác độc, lọc lừa...
kiểu gì cũng chết)
2. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng (Gần với cái
xấu sẽ dần dần thấy cái xấu là bình thường và rồi
dần dần ta sẽ chuyển thành xấu. Gần với cái tốt
thì tâm hồn ta sẽ tốt lên)
3. Một vũng nước trong, con cá vùng cũng đục /
Dầu đỏ như son tàu, gần mực cũng đen (Dầu
có ngoang ngoãn thế nào mà gần kẻ xấu ác, dần
dần sẽ thấy điều xấu ác cũng bình thường, rồi
chấp nhận được, rồi thấy nó là lẽ đương nhiên,
tức là đã thành kẻ ác)
Tục ngữ B5: Nuôi dạy Con cái
669
4. Những người lêu lổng chơi bời / Là kẻ lười
biếng ta thời tránh xa (Hãy tránh xa kẻ xấu và
điều xấu. Trong đó tránh xa điều xấu quan trọng
hơn. Một người không có bạn xấu nhưng suốt
ngày chơi Game bắn nhau giết nhau internet rồi
một này báo đăng: Một tội phạm trẻ đã giết bà cụ
để lấy tiền đi chơi Game, phỏng vấn thì nói:”Em
thấy cũng bình thường, ngày nào em chẳng giết
hàng trăm người trên máy tính)
5. Ở gần nhà giàu, đau răng ăn cốm / Ở gần kẻ
trộm, ốm lưng chịu đòn (Gần nhà giàu thì được
hưởng phúc người giàu, ở gần kẻ trộm thì chia sẻ
tội với họ)
Câu 4. Măng mọc có lứa, gái có lứa có thì
(Chọn người yêu)
Ý nghĩa: Mẹ khuyên con gái là: “lấy chồng đi kẻo già
đấy!” Nhưng diễn đạt một cách rất thơ văn.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chim khôn lót ổ lựa cành / Gái khôn kiếm
chốn trai lành gởi thân (Con gái khôn thì chọn
chồng hiền lành chăm chỉ. Ngu thì chọn chồng
giàu sang nhưng kênh kiệu hoặc kém chí kém tài
hay vũ phu)
2. Chim quyên đứng lựa bụi riềng / Kiếm nơi
con thảo, mẹ hiền gởi thân (Chim là loài cầm
thú còn biết lựa chọn huống chi là người. Hãy
chọn nơi hiếu thảo, hiền lành mà gửi thân)
3. Chớ tham lấy trai tơ, biếng việc / Chớ tham
lấy gái đẹp, lười công (Đừng ham trai tơ mà
lười biếng, đừng ham gái xinh mà lười nhác)
670 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
4. Chữ trinh đáng giá ngàn vàng (Con gái phải giữ
được sự trong trắng)
5. Con ơi, thân phận mình nghèo / Ham chi vợ
đẹp, vợ giàu nó khinh (Con trai nhà nghèo
đừng tìm vợ đẹp vợ giàu, hãy tìm vợ đảm vợ
ngoan)
6. Đừng ham nhà ngói cao nền / Lăn thân vô đó,
biết bền hay không (Đừng ham nhà giàu vì giàu
vậy nhưng chắc bền lâu hay không)
7. Đừng tham da trắng, tóc dài / Đến khi nhỡ
bữa, chẳng mài mà ăn (Đừng chọn vợ đẹp vợ
xinh mà lười, đến khi đói khát xinh đẹp không lôi
ra mà ăn được)
8. Yêu nhau rào giậu cho kín, đừng hớ hênh mà
mất cả chì lẫn chài (Mẹ khuyên con gái có người
yêu thì phải giữ thân, đánh mất trinh tiết là mất
tất cả. Xưa là vậy)
Câu 5. Con dại cái mang (Con hư)
Ý nghĩa: Con dại mẹ bị mang tiếng, vì mẹ có trách
nhiệm dạy dỗ con, bố có trách nhiệm kiếm tiền nuôi
gia đình.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bé ăn trộm gà, lớn ăn trộm trâu, lâu nữa làm
giặc (Bé làm điều xấu nhỏ không ngăn chặn luôn
thì lớn lên sẽ là đại ác)
2. Cá không ăn muối cá ươn / Con cãi cha mẹ,
trăm đường con hư (Con không nghe lời cha mẹ
thì con hỏng vì cha mẹ luôn thương con và muốn
điều tốt cho con. Cha mẹ đủ lớn để biết điều nào
tốt điều nào xấu)
Tục ngữ B5: Nuôi dạy Con cái
671
3. Chiều con quá con hư / Tiền của dư con hỏng
(Chiều con quá tức là luôn vâng lời con, lớn lên
con sẽ không nghe lời cha mẹ sẽ đua đòi với bạn
bè xấu. Cho con nhiều tiền của quá thì con sẽ đua
đòi ăn chơi và sẽ hỏng)
4. Con hư bởi tại cha dong / Vợ hư bởi tại thằng
chồng cả nghe (Con hư bởi tại cha nuông chiều
đòi gì được nấy, vợ hư bởi tại ông chồng vâng lời
vợ)
5. Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà (Người mẹ
không biết dạy con sẽ làm hư con, ngoài ra bà
nuông chiều cháu cũng làm cho cháu hư)
6. Con hư tại mẹ tại cha / Cháu hư thì tại cả bà
lẫn ông / (Con cháu hư là tại cả cha mẹ ông bà
không biết dạy con mà còn nuông chiều con)
7. Con khôn nở mặt mẹ cha / Con dại cha mẹ
nhuốc nha mọi bề (Con khôn mọi người kính nể
mẹ cha, con dại mọi người khinh cha mẹ)
8. Đẻ con khôn mát như nước / Đẻ con dại thì
rát như hơ (Con khôn cha mẹ mát mặt mát mày,
con dại cha mẹ như ngồi trên đống lửa, đau đớn,
lo lắng và bất an)
9. Hư thân mất nết (Chạy theo cám dỗ của thân thì
mất đạo đức (mại dâm, cờ bạc, rượu chè là cám
dỗ của thân sinh ra trộm cắp, lừa đảo, dối trá là
mất đạo đức)
10. Mấy ai biết lúa ngon / Mấy ai biết con ác (Nhìn
cây lúa không thể biết rằng cây lúa ấy sẽ cho ra
hạt cơm ngon, nhìn con mấy khi cha mẹ biết con
ác. Một phần do gặp mặt hàng ngày thành quen
mắt, hoặc do tình thương yêu của cha mẹ làm mù
quáng tâm trí)
672 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
11. Mẹ cha lòng mỏi lưng còng / Thế mà con
quần là áo lượt, đi rong suốt ngày (Mẹ cha khổ
cực trăm bề mà con không biết thương cha mẹ cứ
đòi hỏi và rong chơi)
12. Nhờn với chó chó liếm mặt (Nhả nhớt với con
quá thì con coi thường, phải có lúc nghiêm, lúc
hiền mới hay)
13. Nuôi con nên vóc nên hình / Không nghe cha
mẹ con khờ hư thân (Con không nghe lời cha
mẹ là con hỏng)
Câu 6. Ái nhi bất kiến (Dạy con & Khuyên con)
Ý nghĩa: Yêu con quá sinh mù quáng
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bất ác nhi nghiêm (Đối với con trẻ không được
ác nhưng phải nghiêm)
2. Biết dạy dỗ con ngoan / Chịu bảo ban con giỏi
(Biết dạy con thì con ngoan ngoãn, chịu bảo con
từng chút từng chút một thì con giỏi)
3. Cá lên khỏi nước cá khô / Làm thân con gái,
lõa lồ ai khen (Mẹ dạy con: là con gái thì ăn mặc
kín đáo vào, hở hang người ta khinh thường vì
nghĩ là “gái đứng đường”, Nhưng các cụ ngày xưa
nói rất chi là thơ văn)
4. Có phúc đẻ con biết lội / Có tội đẻ con biết
trèo (Có phúc thì con biết bơi không lo đuối nước,
phải tội thì con thích những thứ nguy hiểm. Thời
@ là X-game chẳng mang lại lợi ích gì cho xã hội
chỉ mang lấy què quặt cho bản thân)
5. Cha mẹ ngoảnh đi thì con dại / Cha mẹ
ngoảnh lại thì con khôn (Cha mẹ chăm sóc, chú
Tục ngữ B5: Nuôi dạy Con cái
673
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
ý đến con thì con khôn. Cha mẹ thờ ơ hờ hững
không dạy con thì con dại)
Cha muốn cho con hay / Thầy muốn cho trò
giỏi (Cha mẹ thầy cô nào chẳng muốn con hay trò
giỏi)
Cha sinh không bằng mẹ dưỡng (Công cha làm
việc nuôi gia đình không bằng công mẹ chăm sóc
con)
Con đừng láu táu, xua lua / Hàng tôm, hàng
cá là đồ con hư (Mẹ dạy con gái: “con đừng la cà
ngoài chợ, hàng tôm hàng cá là đồ con gái hư”)
Con ơi, ăn ở thật thà / Một người phạm tội, cả
nhà liên can (Khuyên con ăn ở hiền lành, một
người phạm tội cả nhà nhập kho đấy (Ngày xưa
người tội nặng sẽ bị tru di tam tộc, cả 3 họ 6 đời
đều bị giết)
Con ơi, cho trọn hiếu trung / Thẳng ngay một
dạ, kẻo luống công mẹ thầy (Khuyên con giữ
chọn đạo hiếu và trung thành, ngay thẳng để hiên
ngang giữa đời)
Con ơi, ghi nhớ lời này / Công cha, nghĩa mẹ,
ơn Thầy chớ quên (Khuyên con ghi nhớ công
lao cha mẹ và thầy cô dạy bảo)
Con ơi, mẹ bảo con này / Học buôn học bán,
cho tày người ta (Khuyên con học buôn bán)
Con sâu làm rầu nồi canh / Một người làm
xấu, nhơ danh cả nhà (Một người làm xấu cả họ
mang tiếng xấu)
Dạy con từ thuở còn thơ / Dạy vợ từ thuở, bơ
vơ mới về (Dạy con từ lúc bé, lớn rồi không dạy
nổi mà chỉ khuyên mà thôi, nếu nó ngoan ngoãn
674 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
thì biết nghe lời khuyên, nếu không ngoan thì nó
sẽ bỏ ngoài tai. Dạy vợ từ khi mới về chưa biết lễ
giáo gia đình chồng, lúc đầu không dạy thì về sau
rất khó bảo và cô vợ luôn có câu thần chú: “anh
có bảo em đâu mà em biết chứ”)
Đừng ham lêu lổng, chơi bời / Kẻo mà uổng
phí một thời tuổi xuân (Thời trẻ ham trơi là
lãng phí cuộc đời, lúc trẻ không chịu học về già
không học được nữa)
Gọi dạ bảo vâng (Ngoan ngoãn)
Học là học đạo làm người / Con đừng lêu lổng
kẻ cười người chê / Khi nên Trời giúp công
cho / Làm trai năm liệu bảy lo mới hào
(Khuyên con trai)
Lời chào cao hơn mâm cỗ (Khuyên con biết lễ
phép chào hỏi mọi người hơn là biếu tặng quà)
Mẹ cha như nước như mây / Làm con phải ở
cho tày lòng son (Khuyên con giữ tấm lòng son
(đạo đức)
Mẹ dạy thì con khéo / Bố dạy thì con khôn
(Mẹ dạy con được khéo léo vì mẹ chăm làm việc
nhà. Bố dạy con được khôn vì bố lăn lộn ngoài xã
hội nên có nhiều kiến thức xã hội)
Muốn ra con người tử tế / Phải thẳng phải
ngay, chớ để ai hờn / Làm ơn ắt phải nên ơn
/ Trời nào phụ kẻ có nhơn bao giờ (Khuyên
con phải thẳng phải ngay mà đi trên đường đời,
làm ơn thì trời sẽ đền ơn đừng lo)
Ơn sâu nghĩa nặng chớ quên / Làm con phải
giữ lấy nền phong gia (Khuyên con nhớ lấy ơn
nghĩa cha mẹ ông bà)
Tục ngữ B5: Nuôi dạy Con cái
675
23. Phận con thừa thuận kính dâng / Việc lành
phải dạy mẹ đừng lãng xao (Khuyên mẹ phải
dạy con điều lành, biết tôn kính người lớn)
Câu 7. Con hát mẹ khen hay (Lẽ đời & Thói
thường)
Ý nghĩa: Con luôn là tình thương vô bờ bến của mẹ,
đôi khi là tình thương mù quáng.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cháu bà nội, tội bà ngoại (Cháu của bà nội
nhưng yêu thương chăm sóc cháu khi còn ấu thơ
lại là bà ngoại)
2. Con không chê cha mẹ khó / Chó không chê
chủ nhà nghèo (Con không chê cha mẹ nghèo là
con ngoan, chó luôn biết trung thành với chủ là
chó khôn)
3. Con lên ba con chửi, mẹ cười / Con lên mười
con chửi, mẹ khóc (Khi lên 3, những câu chửi
tập nói cũng làm cho mẹ vui vì biết rằng con
không hiểu nghĩa. Khi lên 10, con đã hiểu nghĩa
câu chửi rồi thì mẹ buồn)
4. Con lên ba, Mẹ giơ xương sườn (Con lên 3 là
lúc mẹ vất vả nhất vì phải dạy con, phải chơi với
con)
5. Giỏ nhà ai quai nhà ấy (Con cái thì thường luôn
giống cha mẹ cả về tính cách lẫn hình dáng)
6. Mẹ đánh một trăm / Không bằng cha hăm
một tiếng (Cha thì phải nghiêm để con biết sợ mà
không dám hư)
7. Một lời cha, bằng ba lời mẹ / Nhưng dù mẹ
nói khẽ, cha cũng chịu nghe (Một lời dạy bảo
676 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
8.
9.
10.
11.
12.
13.
của cha giá trị bằng 3 lời dạy của mẹ. Nhưng mẹ
chỉ cần bảo khẽ là che nghe theo. Hay nhỉ?)
Muốn sang phải bắc cầu kiều / Muốn con hay
chữ phải yêu mến thầy (Bố mẹ yêu mến thầy thì
con cái sẽ lấy đó làm gương mà kính thầy và sẽ
học giỏi. Bố mẹ coi thường thầy cô thì con cũng sẽ
coi thường thầy cô. Đây là ý tốt nhưng câu này
còn có ý mờ ám)
Người ăn thì còn, con ăn thì hết (Người ăn thì
người sẽ trả hiếm khi quịt nợ. Toàn bộ gia tài để
lại cho con nhưng hiếm khi con trả được cho cha
mẹ chữ hiếu)
Người ỉa đầu đường thì thối / Con mình ỉa
đầu gối thì thơm (Tình yêu của cha mẹ dành cho
con là vô cùng sâu nặng và đôi khi là mù quáng
(cứt mà lại thấy thơm)
Nhà gần chợ để nợ cho con (Khi con còn trẻ
tâm lý và nghị lực kém thì rất dễ bị môi trường
bên ngoài tác động, nhà cần phải ở gần nơi có
môi trường tốt như trường học, văn phòng làm
việc, viện nghiên cứu...)
Ở nhà nhất mẹ nhì con / Ra đường lắm kẻ
còn giòn hơn ta (Ở nhà có hai người thì mẹ là
nhất con là nhì. Ra đường hàng triệu người thì
đầy người giỏi hơn)
Ông thánh còn có khi nhầm / huống chi con
cái, mới dăm tuổi đầu (Với lỗi lầm của con cha
mẹ hãy khuyên bảo phân tích không nên bắt phạt,
nhưng lần 2,3 vẫn mắc lỗi đấy thì đáng đánh đòn
vì: “Cha mẹ dạy bảo mà không nghe lời” về sau rất
dễ hư hỏng)
Tục ngữ B5: Nuôi dạy Con cái
677
14. Ruộng sâu, trâu nái không bằng con gái đầu
lòng (Con gái đầu lòng con trai tiếp theo gọi là
điểm 10 chất lượng. Vì con gái sẽ biết giúp bố mẹ
làm việc nhà, dễ bảo biết nghe lời và chăm sóc em
thay mẹ)
15. Trẻ cậy cha, già cậy con (Trẻ nhờ vào cha dạy
bảo, già nhờ con giúp đỡ)
16. Trẻ người non dạ (Trẻ người thì ý chí và nghị
lực kém, kiến thức ít, khả năng phân biệt đúng sai
và tác hại kém. Nên dễ bị đua đòi, sa ngã, thích
khoe khoang và kiêu ngạo. Già rồi mà vẫn thích
khoe khoang đua đòi thì ta gọi là đồ trẻ con)
17. Trẻ vui nhà, già vui chùa (Có con trẻ thì nhà
cửa luôn có tiếng nói tiếng cười vui vẻ, người già
thì hay đi chùa nên chùa thêm đông vui)
18. Trông mặt đặt tên (Tinh khôn tướng dồn ra
mặt, Nhân tướng học rất trọng xem mặt để biết
khôn ngoan hay không)
Câu 8. Cha mẹ sinh con, trời sinh tính (Tính
cách con trẻ)
Ý nghĩa: Tính cách của con trẻ hình như đã được quy
định ở kiếp trước. Ngay cả 2 anh em sinh đôi ra đời
cách nhau có vài phút, sống 100% trong môi trường
như nhau nhưng tính cách đôi khi khác nhau 1800. Có
dự án khoa học lấy ADN của các vĩ nhân cấy vào bào
thai của những người phụ nữ có GEN tốt với thi vọng
rằng đứa con sinh ra sẽ là vĩ nhân, nhưng rồi dự án
thất bại vì chẳng có đứa nào tài giỏi cả. Tuy vậy môi
trường tốt chắc chắn sẽ có ảnh hưởng tốt đến con trẻ.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
678 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
1. Con khôn cha mẹ nào răn / Ngẫm như trái
bưởi ai lăn nó tròn (Con khôn không phải do
cha mẹ dạy, cha mẹ chỉ dạy kiến thức mà thôi, còn
điều trong óc tư duy ra thì là trời sinh. Ví như trái
bưởi có ai lăn cho tròn đâu mà có trái tròn trái
méo)
2. Mẹ đần lại đẻ con đần / Gạo chiêm dù giã mấy
lần vẫn chiêm (Cha mẹ kém thông minh thì đẻ ra
con kém trí tuệ)
3. Nòi nào giống ấy (Con thì luôn luôn giống cha
mẹ cả về tính cách lẫn hình dáng)
4. Giỏ nhà ai quai nhà nấy (Ý là con cái nhà nào
giống cha mẹ nấy cả về tính cách và hình dáng)
5. Sinh con ai dễ sinh lòng (Như câu: Cha mẹ sinh
con trời sinh tính)
Câu 9. Người dùng roi, voi dùng búa (Yêu
cho roi cho vọt)
Ý nghĩa: Thương yêu con thì phải biết dạy răn đôi khi
phải dùng cả đòn roi nghiêm khắc nhưng không ác
độc, đừng nuông chiều con quá con hư.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Khi măng không uốn, thì tre trổ vồng (Măng
non dễ uốn mà không uốn thì thành tre già uốn
sao nổi)
2. Mẹ cha từng trải cuộc đời / Sợ hư nên mới
lắm lời dạy con (Cha mẹ là người từng trải cuộc
đời đắng cay, biết rõ đúng sai. Với tình thương
yêu con cái, cha mẹ dạy răn thì phải nghe lời)
3. Ngọc kia được sáng nhờ trau / Cá kia nhờ
thấm muối vào khỏi ươn / La rầy là dấu yêu
Tục ngữ B5: Nuôi dạy Con cái
679
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
thương / Mẹ đừng xao lãng mới nên con
người (Cha mẹ có la rầy cũng vì yêu thương con
mà thôi, cha mẹ không được rời mắt khỏi con thì
con mới nên người được)
Non chẳng uốn già đổ đốn (Trẻ không dạy bảo
thì lớn lên thành hư đốn mất dạy)
Nuôi con chẳng dạy chẳng răn / Thà rằng
nuôi chó nó canh giữ nhà (Nuôi con mà bỏ mặc
không dạy răn thì con sẽ hư hỏng bố mẹ sẽ phải
gánh hậu quả. Thì thà nuôi chó nó còn biết trông
nhà)
Rèn con từ lúc bé / Khuyên vợ lúc mới về
(Phải rèn luyện cho con từ lúc con còn ấu thơ tâm
hồn non nớt mới thành. Vợ mới về nhà chưa biết
lễ giáo nhà chồng thì chồng phải khuyên bảo sớm
không thì hối tiếc)
Thương cho roi cho vọt / Ghét cho ngọt cho
bùi (Yêu thương thì phải nghiêm khắc trẻ mới
nên người, ghét bỏ tàn nhẫn hoặc nuông chiều
đều là hai thái cực xấu)
Thương con thì thương bằng roi (Thương con
thì phải nghiêm khắc dạy răn)
Tre non dễ uốn (Trẻ con tâm hồn non nớt như
tờ giấy trắng viết gì lên đó đều dễ. Lớn lên rồi thì
tờ giấy đã chằng chịt kiến thức tốt xấu lúc này
mới lo mà viết vẽ thì đã muộn)
Uốn cây từ thuở còn non / Dạy con từ thuở
con còn ngây thơ (Cây non dễ uốn, dạy con từ
lúc ngây thơ dễ thành)
680 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
C: BIẾT SỐNG, LẼ ĐỜI, TÂM LINH
C1: Khôn khéo trong Lời nói và Hành động
Câu 1. Ăn đến nơi, làm đến chốn (Ăn tốt làm
hay)
Ý nghĩa: Làm đến khi hoàn thành tốt công việc mới
xong
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn chắc, mặc bền (Chỉ người cẩn thận)
2. Ăn cho ngon, mặc cho đẹp (Chỉ người biết
hưởng thụ)
3. Ăn cho vóc, học cho hay (Ăn cho cơ thể khỏe,
học sao cho giỏi)
4. Ăn có chỗ, đỗ có nơi (Con gái có nơi hỏi cưới
mới lấy được chồng như ăn phải có chỗ mời)
5. Ăn có chừng, chơi có độ (Chơi vừa đủ thì dừng
chơi quá đà thì hư, như ăn đến no phải dừng
không bội thực)
6. Ăn có giờ, làm có buổi (Đúng giờ thì mới làm
việc như ăn thì có giờ ăn vậy (lý luận của mấy bác
công nhân)
7. Ăn có mời, làm có khiến (Làm có người sai
khiến mới làm, không ai tự dưng đi làm, như ăn
thì có mời vậy)
8. Ăn cỗ tìm đến, đánh nhau tìm đi (Tìm đến nơi
có cỗ thì được ăn, đánh nhau tìm đến cũng được
ăn mà là ăn đòn)
9. Ăn đi trước, lội nước theo sau (Ăn đi đầu thì
toàn ăn miếng ngon, lội nước đi sau thì mới
không thụt hố, người này khôn ranh và hơi ích kỉ)
Tục ngữ C1: Lời nói và Hành động khôn khéo
681
10. Ăn lắm hay no, cho lắm hay phiền (Cho tiền thì
sinh phiền vì sẽ có người đến xin tiếp, ăn nhiều thì
no)
11. Ăn lấy no, mặc lấy ấm (Chỉ sự hạnh phúc giàu
sang)
12. Ăn nên làm ra (Nghĩ là: làm ăn phát đạt)
13. Ăn ngon ngủ kỹ (Chỉ sự bình an)
14. Ăn sung, mặc sướng (Chỉ sự giàu có)
15. Ăn theo thuở, ở theo thì (Ăn ngủ theo đúng giờ
giấc)
16. Ăn trông nồi, ngồi trông hướng (Ăn phải biết ý
nhìn nồi cơm mà ăn thấy gần hết nên dừng. Ngồi
thì ý tứ xem hướng mình ngồi có chắn quạt gió
hay TV không? Ý là phải biết giữ ý tứ)
17. Ăn trông xuống, uống trông lên (Nghĩa đen là
ăn thì cúi mặt xuống bát cơm, uống nước thì phải
ngửa cổ lên. Ăn uống phải biết giữ ý tứ)
18. Ăn tùy chốn, bán vốn tùy nơi (Bán hòa vốn
cũng phải tùy nơi và thị trường mới bán được.
Quan trọng phải tìm được người cần mua. Ví như
ăn thì phải đúng nơi)
19. Ăn uống khoan thai, vừa nhai vừa nghĩ (Ăn
uống ý tứ từ từ chầm chậm mà thôi, đừng ăn như
cẩu như heo)
20. Khen nết chăm làm, không ai khen nết chăm
ăn (Nên chăm làm và đừng tham ăn)
21. Làm một mình tốn sức, ăn một mình cực thân
(Làm một mình không ai đỡ đần phụ giúp thì vất
vả, ăn một mình không ngon)
682 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
22. Thực vô cầu bão, cư vô cầu an (Đừng ăn nhanh
và nhiều, ở đừng cầu bình an vì bình an thì nhụt
chí)
Câu 2. Ăn cho sạch, bạch cho thông (Ăn tốt
nói hay)
Ý nghĩa: Nói cho lưu loát đủ ý ngắn gọn, ví như ăn
phải sạch
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn ba đọi, nói ba lời (Đọi là bát cơm. Chỉ người
quyết đoán)
2. Ăn có nhai, nói có nghĩ (Ăn nói phải biết suy
nghĩ)
3. Ăn cơm mới, nói chuyện cũ (Chuyện cũ luôn
hay vì ai cũng biết để tham gia ví như cơm mới
thì ngon vậy)
4. Ăn đầu sóng, nói đầu gió (Chỉ sự khó khăn vì ăn
hay nói trong sóng to gió lớn đều khó cả)
5. Ăn trước mắt, nói trước mặt (Chỉ người thẳng
thắn trung thực, ăn nói đúng những điều nhìn
thấy trước mắt)
6. Áo năng may năng mới, người năng tới năng
thân (Người hay tới lui thì sẽ thành thân, vế đầu
là so sánh)
7. Giữ mồm, giữ miệng (Phải kín đáo giữ bí mật)
8. Khéo ăn, khéo nói, khéo gói, khéo mở (Chỉ
người con gái khéo léo trong hành động và giao
tiếp)
9. Năng ăn lâu đói, năng nói hay lầm (Nói nhiều
thì sai nhiều, vế đầu ý so sánh)
Tục ngữ C1: Lời nói và Hành động khôn khéo
683
10. Ăn hơn, nói kém (Nên ăn nhiều một chút và nói
ít đi một chút)
Câu 3. Im lặng là vàng (Giữ miệng)
Ý nghĩa: Im lặng là điều vô cùng quý
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chim khôn tránh bẫy, người khôn tránh lời
(Người khôn thì biết ít nói)
2. Chuông vàng đánh nhẹ kêu thanh / Trai khôn
nói ít, gái lanh biết nhiều (Trai gái khôn lanh
thì ít nói mà biết nhiều, hình ảnh so sánh với
chuông vàng (giá trị) đánh nhẹ (nói ít) kêu thanh
(chất lượng)
3. Có mồm thì cắp, có nắp thì đậy (Có mồm thì giữ
lấy mồm và nên đậy miệng lại)
4. Giữ miệng như chăn tù (Giữ im lặng khổ như
chăn tù, nhất là những người biết nhiều hiểu
nhiều bị cấm nói)
5. Im hơi lặng tiếng (Im lặng không nói lời nào)
6. Im lặng như chánh pháp (Trong đạo Phật tu
thiền là chánh pháp là con đường tu giác ngộ của
Phật Thích Ca đã thiền định 49 ngày dưới gốc cây
bồ đề cho đến khi giác ngộ. Câu này tức là “im
lặng như thiền định”)
7. Im như thóc đổ bồ (Thóc đổ vào bồ không phát
ra tiếng động)
8. Im thin thít như thịt nấu đông (Thịt nấu đông
đóng cứng một cục có xóc có lắc cũng không kêu)
9. Khôn ngoan, chẳng nên nói nhiều / Người
khôn mới nói nửa điều cũng khôn (Biết khôn
684 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
thì đừng nói nhiều, mà hãy nói cực ít nhưng chất
lượng)
Kín mồm, kín miệng (Người biết giữ bí mật)
Kín như bưng (Giữ kín như mịt miệng)
Lời nói là bạc, im lặng là vàng (Im lặng quý
hơn mọi lời nói)
Lời nói phải có người nghe / Chẳng phải
thuyền bè mạnh chống là hơn (Nói thì phải
xem có ai nghe mình nói không? nói mà thấy mọi
người lảng đi là phải dừng)
Ngôn bất xuất khẩu (dịch: không nói một lời)
Ngôn cận, chí viễn (Nói những điều nhỏ mà ý chí
thì cao ngất. Thời @ này anh em thích làm điều
ngược lại: Chém gió tơi bời, khoác lác trên mây,
nói chuyện động trời, sau đó uống rượu say về đi
ngủ, mai dậy chém tiếp)
Ngôn xuất pháp tùy (Lời nói ra rồi đúng hay sai
thì tùy)
Người biết chẳng nói / Người nói chẳng biết
(Người tài giỏi thì ít nói, người nói nhiều là bốc
phét ba hoa)
Sông sâu sào ngắn khôn dò / Người khôn ít
nói khó đo tấc lòng (Người khôn ít nói không
biết lòng dạ ra sao)
Thủ khẩu như bình, phòng ý như thành (Giữ
miệng kín đáo và im lặng như cái bình (cái bình
có miệng nhưng không nói), đề phòng ý đồ người
khác như giữ thành trì)
Câu 4. Ăn chưa no, lo chưa tới (Ít ăn ít lo)
Tục ngữ C1: Lời nói và Hành động khôn khéo
685
Ý nghĩa: Ăn ít thì lo nghĩ ít.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn cơm với cà là nhà có phúc (Nhà nghèo ít lo
nghĩ thì hạnh phúc bình an)
2. Ăn cơm với cáy thì ngáy o o / Ăn cơm thịt bò
thì lo ngay ngáy (Nhà nghèo ăn cua ăn cáy thì
bình an, nhà giàu ăn thịt bò thì lo sợ)
3. Ăn cơm với mắm thì ngắm về sau / Ăn cơm
với rau ngắm sau ngắm trước (Nhà giàu ăn cá
nhưng bất an, nhà nghèo ăn rau thì bình an thích
nhìn đâu thì nhìn)
4. Ăn ít mau tiêu, ăn nhiều tức bụng (Chỉ người
ăn tham thì đau bụng)
5. Bớt bát mát mặt (Ăn ít một tẹo thì mọi người
không coi thường, ăn thủng nồi trôi dế thì mọi
người khinh)
6. Ít ăn ít mặc, ít lo ít làm (Nghèo, đói, lười thì ít lo
nghĩ?)
Câu 5. Ăn lấy hương lấy hoa (Khéo ăn)
Ý nghĩa: Chỉ người khéo léo biết chơi biết hưởng
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn để mà sống, chứ không sống để mà ăn (Ăn
để đủ sống chứ không sống để mà ăn cho thật
nhiều)
2. Ăn ít ngon nhiều (Ăn ít ngon lâu, ăn nhiều chóng
chán)
3. Ăn lấy thơm, lấy tho / Chứ không ai ăn lấy no,
lấy béo (Ăn lấy hương vị và cảm thụ món ăn. Chứ
không nên ăn lấy no lấy béo)
686 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
4. Ăn lấy vị, không ai lấy bị mà đong (Ăn lấy
hương vị độ ngon món ăn chứ không ăn lấy
nhiều)
5. Nam thực như hổ, nữ thực như miêu (Nam
giới ăn nhiều như hổ, nữ giới ăn ít như mèo)
Câu 6. Nói hay hơn hay nói (Khéo nói)
Ý nghĩa: Nói ít mà hay thì hay hơn nói nhiều
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chim khôn bớt lông, người khôn bớt lời
(Khôn thì nói ít thôi)
2. Chim khôn chưa bắt đã bay / Người khôn
chưa nói dang tay đỡ lời (Người khôn trước
khi nói phải đắn đo kỹ mới nói)
3. Hoa thơm, ai chẳng muốn đeo / Người khôn,
ai nỡ nói nhau nặng lời (Người khôn thì đừng
nói nhau nặng lời vì ai chẳng muốn được khen
(lời khen ví với hình ảnh bông hoa)
4. Kim vàng, ai nỡ uốn câu / Người khôn, ai nỡ
nói nhau nặng lời (Lời nói quý giá như cây kim
vàng, không nên dùng nó để uốn thành lưỡi câu,
người khôn biết vậy)
5. Lời chào cao hơn mâm cỗ (Lời chào hỏi chẳng
mất tiền mua mà lại được vô cùng nhiều lợi ích)
6. Lời nói được duyên được nợ / Lời nói được
vợ được chồng (Khéo nói thì lấy được vợ cưới
được chồng)
7. Lời nói được quan tiền tấm bánh / Lời nói
được đòn gánh phang nghiêng (Nói hay được
thưởng, nói dại bị ăn đòn)
Tục ngữ C1: Lời nói và Hành động khôn khéo
687
8. Người giàu tặng của, người khôn tặng lời
(Giàu cho tiền, khôn thì tặng lời khuyên bổ ích)
9. Người hiểu nói trọn câu / Người dốt tâu
phách lối (Khôn thì nói một câu là hiểu, dốt thì
trăm câu nói cũng không rõ ý)
10. Người khôn ăn nói nửa chừng / Để cho người
dại nửa mừng nửa lo (Khôn lời nói thâm ý sâu
xa làm cho người dại suy nghĩ nát óc)
11. Người khôn không nỡ roi đòn / Một lời nhè
nhẹ hãy còn đắng cay (Khôn không dùng chân
tay mà dùng lời nói nhẹ nhàng nhưng ngấm sâu)
12. Người khôn không nói dại / Người dại hay
nói càn (Khôn thì không nói dại, dại thì nói bừa
nói lung tung)
13. Người khôn nói một hay mười / Người dại
nói chẳng được lời nào khôn (Khôn lời nói đầy
ý nghĩa, dại lời nói thô kệch khó nghe)
14. Nói như dao chém đá (Khẳng định một sự thật
hoặc một lời hứa chắc chắn)
15. Nói như đóng đinh vào cột (Khẳng định sự thật
hoặc một lời hứa chắc chắn)
16. Nói với người khôn, không lại / Nó với người
dại, không cùng (Lý luận với người khôn thì
thua nhưng tâm phục, lý luận với người dại thì
toàn cãi ngang)
17. Vàng thì thử lửa, thử than / Người khôn thử
tiếng, người ngoan thử lời (Nghe lời nói thì
biết người khôn hay ngoan ví như muốn biết vàng
tốt thì thử lửa)
688 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Câu 7. Ăn cho mình, mặc cho người (Lẽ đời
& Lẽ thường)
Ý nghĩa: Ăn thì no cho bản thân chứ người khác
không no hộ, mặc thì mình không tự nhìn mình được
(trừ phi đứng trước gương) mặc để người khác nhìn
mình.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn cơm Tàu, ở nhà Tây, lấy vợ Nhật (Cơm tàu
thì ngon, nhà tây thì sang và đẹp, vợ Nhật biết
chăm sóc gia đình. Thời xưa nước mình nghèo thì
thấy vậy)
2. Ăn được ngủ được là tiên / Ăn ngủ không
được mất tiền thêm lo (Ăn được ngủ được tức
là hạnh phúc ít lo lắng, người suy nghĩ lo lắng quá
thì ăn ngủ không được)
3. Ăn hết nhiều, ở hết bao nhiêu (Ăn thì ngày nào
cũng 3 bữa “miệng ăn núi lở” ở thì có một cái
giường bao năm vẫn vậy)
4. Ăn lên bắc, chạy giặc xuống nam (Đất bắc món
ăn ngon, nhưng cũng đang có chiến tranh)
5. Ăn nên nợ, đỡ nên ơn (Con ăn cơm của cha mẹ
thành nợ nhưng do tình thương cha mẹ dành cho
con nhiều nên không thấy, giúp đỡ nhau sẽ thành
ơn nghĩa)
6. Ăn ngoại vái nội (Ăn ngon ở nhà ngoại vì bà
ngoại thương cháu, nhưng lễ vái lại ở bàn thờ
nhà nội)
7. Ăn sau là đầu quét dọn (Ai ăn sau phải dọn bát
rửa bát đũa)
8. Ăn uống khoan thai là người thanh cao
(Người thanh cao thì qua cách ăn cũng thấy rất
Tục ngữ C1: Lời nói và Hành động khôn khéo
689
9.
10.
11.
12.
thanh cao. Nhân tướng học có câu: “nhất thanh
thần – nhị cốt cách – tam bộ vị” quan trọng nhất
là xem âm thanh giọng nói và thần khí, hai là xem
cách đi đứng nằm ngồi ăn uống nói cười, ba là
xem bộ phận và vị trí trên cơ thể)
Có thực mới vực được đạo (Có ăn trước sau đó
mới lo được vấn đề đạo đức, đúng sai. Nếu đói thì
sẽ mất đạo đức. Đó là bản năng sinh tồn)
Cơm chưa ăn, gạo còn đấy (An tâm đi, chưa
dùng đến nó thì nó vẫn còn ở đấy, lo gì?)
Miếng ngon nhớ lâu, đòn đau nhớ đời (Ăn
ngon thì nhớ lâu, bị ăn đòn đau thì sợ không dám
tái phạm. Nên khi cha mẹ dạy con bằng đòn roi
cũng phải đánh cho đau nhưng không đánh vào
chỗ hiểm)
Một miếng khi đói, bằng một gói khi no (Bần
tùng túng thiếu được sự giúp đỡ nhỏ hơn là giàu
sang được cho tiền. Nên khi cho tiền cũng nên tìm
người thật sự nghèo đói mà cho, cho nhằm người
giàu phí của)
Câu 8. Ăn bữa trưa, chừa bữa tối (Lo xa)
Ý nghĩa: Khuyên răn rằng nên lo xa, đừng có bao
nhiêu tiêu hết bấy nhiêu
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn không biết lo, của kho cũng hết (Người
không biết lo lắng tính toán thì của đầy nhà rồi
cũng hết, nên lo xa)
2. Ăn phải dành, có phải kiệm (Khi ăn phải để
dành và không bỏ thừa vứt đi là lãng phí. Khi có
690 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
3.
4.
5.
6.
tiền thì phải tiết kiệm hòng khi túng thiếu lấy ra
mà dùng)
Ăn quả chín, dành quả xanh (Quả chín không
ăn thì sẽ thối, quả xanh nên để dành đến lúc chín
mà ăn thì ngon, ý là tiết kiệm tiền để sử dụng vào
lúc cần thiết)
Ăn tối lo mai (Phải biết lo xa)
Bát ăn bát để (Phải biết lo xa)
Người khôn nhọc lo / Đứa dại ăn no lại nằm
(Khôn thì biết lo nghĩ, dại thì chẳng có gì lo lắng
cả)
Câu 9. Chuông kêu thử tiếng, người ngoan
thử lời (Nói có duyên)
Ý nghĩa: Ngoan thì qua lời nói là biết ngoan ví như
thử chuông thì nghe tiếng chuông là biết hay hay
không
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chim khôn ăn mận ăn đào / Gái khôn ăn nói
ngọt ngào dễ nghe / Chim ngu ăn khế ăn me /
Gái ngu mở miệng, chua lè mắm thiu (Các cụ
ngày xưa ví von thâm hiểm thật, quá ngấm quá
hay)
2. Chim khôn chưa dộ đã bay / Người khôn
chưa nói đã hay miệng cười (Miệng cười có
duyên chiếm được cảm tình người đối diện, mặt
mũi hình sự chẳng ai thích)
3. Chim khôn kêu tiếng rảnh rang / Người khôn
nói tiếng dịu dàng dễ nghe (Khôn thì biết ăn
nói dịu dàng)
Tục ngữ C1: Lời nói và Hành động khôn khéo
691
4. Đất tốt, trồng cây rườm rà / Những người
thanh lịch, nói ra quý liền / Đất xấu, trồng
cây ngẳng nghiu / Những người thô tục, nói
điều phàm phu (Ca dao về cách ăn nói)
5. Người thanh tiếng nói cũng thanh / Chuông
kêu khẽ đánh bên thành cũng kêu (Người
thanh tao thì nghe âm thanh phát ra trong trẻo,
người thô lỗ thì âm thanh phát ra cục mịch,
người có âm thanh phì phò xuýt xoa hay liếm mép
chép miệng như tiếc rẻ là ác độc)
Câu 10.Năng nghe hơn năng nói (Nói có nghĩ)
Ý nghĩa: Nghe nhiều hơn nói là khôn.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Gà ba lần vỗ cánh, mới gáy / Người ba lần
ngẫm nghĩ, mới nói (Lời nói nói ra phải biết suy
nghĩ thận trọng)
2. Lời nói chẳng mất tiền mua / Lựa lời mà nói
cho vừa lòng nhau (Chọn lựa lời nói hay để mà
nói vì lời nói hay và nói dại giá mua bằng nhau là
0 đồng)
3. Lời nói phải của kẻ dại, hơn lời xui dại của kẻ
khôn (Người dại đôi khi cũng nói được điều hay
ta phải nghe. Người khôn đôi khi lừa ta nên ta
phải cẩn thận)
4. Một câu nhịn, chín câu lành (Trong cuộc cãi
nhau thì nhịn là thượng sách)
5. Nghĩ trước, nghĩ sau rồi hẵng nói (Phải nghĩ có
chín đi rồi hẵng nói, do vậy nên nghe nhiều, nghĩ
nhiều nhưng nói ít)
692 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
6. Nói trước bước không qua (Nói trước tức là
khoe khoang thì kiêu ngạo và đa phần đó là người
kém ý chí kém nghị lực nên việc khó thành. Nhưng
lấy một việc ra bàn kỹ với những người tâm huyết
để tìm ra hướng đi không gọi là nói trước mà gọi
là: việc lớn cần bàn sâu)
7. Thổi bếp phải biết dùng hơi / Khuyên người
phải biết lựa lời khôn ngoan (Khuyên người
rất khó vì đa phần ai cũng bảo thủ ý kiến của
mình. Để khuyên được người 1 điều thì phải khen
trước 10 điều tốt để họ có tâm lý: Thắng 10 mà
thua 1 thì chẳng sao)
8. Tùy mặt gửi lời, tùy người gửi của (Của quý
phải tìm người tốt để gửi. Điều bí mật phải nhìn
mặt người mà gửi, nếu không bí mật nói đầu ngõ
ra cuối ngõ thấy ai cũng biết)
9. Uốn lưỡi bảy lần trước khi nói (Suy nghĩa 7
lần trước khi nói, ý là nói thì phải nghĩ kỹ rồi mới
nói)
Câu 11.Nói có sách, mách có chứng (Nói phải)
Ý nghĩa: Nói có bằng chứng thì người khác mới tin
được, còn bằng chứng thật hay không phải điều tra
sau.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Khuyên hết nước hết cái (Khuyên đến tận lý lẽ
cuối cùng rồi mà vẫn không nghe thì thôi)
2. Lời nói gói vàng (Một lời nói hay vô cùng quý
giá)
3. Mật ngọt càng tổ chết ruồi / Những lời cay
đắng là nơi thật thà (Những lời cay đắng khó
Tục ngữ C1: Lời nói và Hành động khôn khéo
693
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
nghe của cha mẹ ta là những lời vàng ngọc,
những lời nói ngọt ngào chót lưỡi đầu môi của
người dưng sẽ đưa ta vào chỗ chết)
Một câu nói ngay bằng ăn chay cả tháng (Một
lời nói tốt thẳng thắng và đạo đức rất có phúc)
Một lời nói nghĩa, hưng thịnh quốc gia / Một
lời nói quấy, nước nhà suy vong (Một lời nói
nghĩa mà vua nghe làm cuốc gia phát triển, một
lời nói bậy mà vua nghe thì mất nước)
Một lời nói tốt, một gói vàng (Một lời nói tốt vô
cùng quý tuy rằng ăn vào thì hơi khó nuốt)
Nhất ngôn trúng, vạn ngôn dụng / Nhất ngôn
bất trúng, vạn sự bất thành (Một lời nói chính
xác thu được niềm tin của người thì các lời nói
rèm pha không vào tai họ nữa)
Nói đúng như gãi vào chỗ ngứa (Nói đúng thì
tâm phục khẩu phục làm thỏa mãn người nghe)
Nói phải củ cải cũng phải nghe (Lời nói phải thì
ai cũng phải nghe, không nghe thì chết)
Thuốc đắng giã tật, lời thật mất lòng (Thuốc
đắng nhưng chữa được bệnh, lời nói thật thì khó
nghe. Có câu rằng “sự thật phũ phàng” là vậy)
Câu 12.Làm và nói phải đi đôi (Nói tốt & Làm
hay)
Ý nghĩa: Đây là người TÍN nói làm sao thì làm đúng
vậy
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Khôn ra miệng, dại ra tay (Khôn thì nói hay, dại
thì toàn làm hỏng việc)
694 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
2. Lời nói phải đi đôi với việc làm (Người giữ chữ
TÍN)
3. Miệng nói tay làm (Người quyết đoán)
4. Ngôn bất quá hành (Lời nói đừng nhiều hơn
hành động vì khi đó là khoe khoang. Nói trước
bước không qua là vậy)
5. Ngôn cố hành, hành cố ngôn (Lời nói đi đôi với
việc làm)
6. Người khôn hay nói mánh / Người dại hay bị
đánh (Khôn thì nói sâu xa, dại thì nói ra hay bị
đánh)
7. Người khôn nói ít làm nhiều / Không như
người dại lắm điều nhàm tai (Khôn thì nói ít
làm nhiều và khiêm tốn, dại thì ba hoa khoác lác
và kiêu ngạo)
8. Nói chín phải làm nên mười / Nói mười, làm
chín kẻ cười người chê (Nói ít hơn làm mới
thành công. Chưa làm đã nói là khoe khoang
khoác lác)
9. Nói lời thì giữ lấy lời / Đừng như con bướm
đậu rồi lại bay (Nói ra thì phải giữ lấy mà làm
theo, đừng nói rồi vứt đó không làm hoặc hứa rồi
quên)
Tục ngữ C1: Lời nói và Hành động khôn khéo
695
C2: Thô lỗ trong Lời nói và Hành động
Câu 1. Lời nói đọi máu (Ác khẩu)
Ý nghĩa: Một lời nói ác làm cho người khác tức hộc
máu.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bắt ne bắt nét (Chỉ người thích bắt lỗi người
khác. Chân mình thì bẩn như ma, lại cầm bó đuốc
đi ra chân người)
2. Bẻ hành bẻ tỏi (Chỉ người thích bắt bẻ người
khác để tìm ra được lỗi của người. Tính xấu thích
hơn thua trong từng câu nói)
3. Chê ỏng chê eo (Người mà thích chê bai người
khác, vạch tội người để hạ thấp người cũng xấu
như khoác lác khoe khoang tự khen mình vậy)
4. Điều nặng tiếng nhẹ (Là nói nhau không ra gì,
bằng lời nói làm khổ nhau)
5. Điều ra tiếng vào (Là cãi nhau đúng sai)
6. Độc mồm độc miệng (Là nói lời ác độc, rủa
người khác đau khổ)
7. Lời nói đau hơn dao cắt / Lời nói đau hơn roi
vọt (Lời nói ác độc, đay nghiến, xoáy sâu vào nỗi
đau người khác, còn đau đớn hơn nỗi đau thể
xác)
8. Mắng như tát nước vào mặt (Hình ảnh một
người chửi mắng thậm tệ liên tục còn một người
chỉ cúi đầu nghe không phản ứng lại)
9. Mật ngọt chết ruồi (Chỉ lời nói ngon ngọt nhưng
bên trong là thuốc độc, nghe tin mà làm theo là
chết. Đa phần những người mới quen mà đon đả
696 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
đón đưa tình cảm chứa chan thường là vậy. Tình
sâu nghĩa nặng phải ở với nhau lâu qua lại vay
trả mới thành tình nghĩa. Còn tình cảm đầu môi
chót lưỡi là không có thật. Giới @ gọi là “Thảo
Mai”???)
10. Nói như móc họng (Một người nói móc hết tội
lỗi của người khác ra ngoài và bêu lên cho thiên
hạ xem làm cho người nhục nhã)
11. Nói xỏ nói xiên (Nói bóng nói gió về tội lỗi của
người, cái mà người ta muốn dấu đi mà không
được. Mục đích cũng chỉ muốn làm cho người
nhục nhã và đau đớn)
12. Thơn thớt đầu lưỡi (Cách nói ngon ngọt, tâm
tình tốt đẹp, tình cảm chứa chan đều đưa hết ra
đầu lưỡi. “Những người thơn thớt nói cười, mà
sâu trong bụng giết người không dao”)
Câu 2. Ăn càn, nói bậy (Ăn phàm nói tục)
Ý nghĩa: Nghĩa đen: ăn thì như lính đi càn quét tan
hoang cửa nhà, nói thì bậy nói bạ. Chỉ người thô tục.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn chẳng nên đọi, nói chẳng nên lời (Đọi là
bát. Ăn chẳng ra bát ra đũa mà ăn vung ăn vãi,
nói thì chẳng ra câu ra cú. Chỉ người kém và dốt)
2. Ăn cơm nhà nọ, kháo cà nhà kia (Giới @ gọi là:
buôn chuyện, bà tám, ngồi lê đôi mách, buôn dưa
lê...)
3. Ăn gian nói dối đã quen / Nhút nhát như thỏ,
bao phen dối trời (Người mà gian dối là người
thiếu bản lĩnh, mắc lỗi nhưng không dán nhận,
Tục ngữ C2: Lời nói và Hành động thô lỗ
697
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
dần dần hình thành thói quen nói dối và đổ lỗi cho
người khác. “gian dối” = “hèn nhát”)
Ăn gian, nói dối (Nghĩa là “ăn nói gian dối”)
Ăn khi đói, nói khi say (Thường thì khi đói thì
sẽ ăn nhiều, ăn tham, ăn không có điểm dừng, dễ
bội thực mà chết. Khi say thì nói lung tung không
làm chủ được lời nói rất dễ mắc lỗi, rất dễ chết)
Ăn lắm thì hết miếng ngon / nói lắm thì hết
lời khôn hoá rồ (Nói ít thì còn tinh túy, còn gây
sự ngạc nhiên, cũng cách nói đó mà lặp đi lặp lại
thì sẽ nhàm chán, vẫn nói tiếp không dừng thì
thành bị điên. Ăn một bát phở tuyệt vời ngon ở Hà
Nội thì tuyệt vời, ăn đến bát thứ 2 bắt đầu chán,
nếu bị ép ăn đến bát thứ 10 chắc điên)
Ăn nói chết cây, gẫy cành (Ăn nói làm cho
người khác cứng họng không thể nói lại. Có thể là
do lý luận quá thông minh và chắc chắn không
thể nào bắt bẻ lại được, và đây là người hiếu
thắng)
Ăn nói chua như dấm (Ăn nói chanh chua đanh
đá, có thể do giọng nói chua loét, the thé, khó
nghe, có thể do lời nói bắt le bắt lét từng lỗi nhỏ
nhặt của người khác, đây cũng là người hiếu
thắng)
Ăn ốc nói mò (Nói theo suy đoán không biết
đúng hay sai)
Ăn thì nồi bảy quăng ra / Nói thì nồi ba đưa
vào (Ăn nhiều và nói lắm)
Ăn thừa, nói thiếu (Gian dối)
698 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
12. Ăn to nói lớn (Khoác lác, ăn tham và nói toàn
những thứ to lớn kiểu như: “bảo vệ trái đất”, “bàn
về địa chính trị thế giới”)
13. Ăn tục nói phét (Bốc phét, khoác lác và tham ăn)
Câu 3. Ăn no rửng mỡ (Ăn ngu làm ngốc)
Ý nghĩa: Ý là ăn no rồi làm điều ngu ngốc tiêu năng
lượng như trêu đùa, nhả nhớt, hoặc đòi hỏi khoái cảm
trụy lạc.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn cơm nhà, làm chuyện thiên hạ (Ăn cơm của
nhà không lo việc nhà, lại đi làm việc thiên hạ.
Làm những việc vô ích)
2. Ăn cơm nhà, vác ngà voi (Làm việc vô ích, ngà
voi thì để con voi nó vác, ai khiến mình vác cho
nặng nợ)
3. Ăn cơm nhà, vác tù và hàng tổng (Toàn làm
việc thiên hạ hoài công, việc nhà thì không làm)
4. Ăn không nên, làm không ra (Làm ăn thất bại)
5. Ăn không ngon, ngủ không yên (Bất an)
6. Ăn một mình đau tức / Làm một mình cực
thân (“làm một mình thì vất vả, có ai giúp tôi
không?”)
7. Ăn như hùm, như hổ / Làm như mèo, ỉa vãi
(Ăn thì nhiều làm thì lười nhác)
8. Ăn như rồng cuốn, nói như rồng leo, làm như
mèo mửa (Ăn to nói lớn và khoác lác “một tấc tới
trời”, làm thì chẳng ra đâu vào đâu cả)
9. Ăn no phè phỡn (“ăn no rửng mỡ”. Ăn no rồi
làm điều nhả nhớt, trêu đùa, tục tĩu hoặc trụy lạc)
Tục ngữ C2: Lời nói và Hành động thô lỗ
699
10. Ăn ở có giời biết (Lương tâm chỉ có trời biết.
Tốt hay xấu thì không thể biết)
11. Ăn thật làm giả (Ăn thì nhiều làm thì giả dối)
12. Ăn vung bỏ vãi, ăn thừa bỏ mứa (Ăn vung vãi,
ăn thừa mứa. Ăn tham và vô ý thức)
13. Ăn xổi ở thì (Ăn xổi là ăn sống, ở thì là ở tùy thời,
cái gì có lợi thì làm. Người không trung thực)
14. Hay ăn thì bần, hay mần thì giàu (Mần là làm.
Tham ăn thì nghèo, chăm làm thì giàu)
15. No hết ngon, giận hết khôn (Ăn quá no thì
không có gì là ngon nữa, giận quá thì không kiểm
soát được hành động và làm điều dại dột)
Câu 4. Ăn la ăn lết (Ăn dại)
Ý nghĩa: Ý là ăn vặt, ăn vụng hoặc ăn trực
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn không mà hóc, chẳng xay thóc cũng bồng
em (Ăn bình thường mà hóc là ăn tham, tham ăn
là bản năng của loài cầm thú. Thời @ có một số
người ca ngợi tứ khoái (4 khoái cảm) là: ăn, ngủ,
đụ, ị. Thật ra đó là bản năng cầm thú, súc sinh.
Con người sống mà tham hưởng tứ khoái thì sẽ
gần với loài súc sinh thì ngu si mê muội)
2. Ăn phải bùa mê cháo lú (Tức là u mê, ngu muội)
3. Ăn phải bùa ngải (Ở các dân tộc miền núi các
thầy cúng hay nuôi ma chơi ngải, tức là: họ nuôi
một số loại cây ngải có tâm linh mạnh bằng cách
cho con gà vào trong cây ngải đó hôm sau con gà
chết khô, sau đó họ làm lễ cúng cho ma gà, ma
ngải hàng ngày, gọi là nuôi âm binh. Dân làng hay
đến xin bùa ngải để làm cho người khác mê muội
700 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
4.
5.
6.
7.
8.
9.
lú lẫn hoặc treo ở cửa để nhà không bị mất trộm.
Khi đó vị thầy cúng làm lễ sai một số con ma nhập
vào lá bùa (chỉ là một tờ giấy có ghi mệnh lệnh
hoặc một ít lông gà hay túm lá ngải) ai bị đánh
bùa sẽ thành mê muội, gọi là “ăn phải bùa ngải”
hoặc “ăn phải bùa mê cháo lú”. Khi vào nhà dân
tộc mà thấy trước cửa có cắm lông gà, hoặc treo
túm cây khô và thắp hương thì tức là nhà này
đang chơi ngải... chẳng biết thật hay không
nhưng kẻ trộm không dám vào nhà này ăn trộm)
Ăn thừa bỏ mứa (Ăn uống hoang phí)
Ăn uống nhồm nhoàm là phàm phu tục tử (Ăn
nhồm nhoàm và phát ra tiếng nhai thì hèn kém)
Chết đói chết khát (Ăn uống vội vàng và tham
lam)
Miếng ăn là miếng nhục (Ăn là bản năngsinh
tồn nó được ghi trong GEN, càng gần với cầm thú
thì nhu cầu này càng mạnh. Ăn, uống, hít thở là 3
nhu cầu năng lượng sinh tồn, người hay vật đều
có. Không khí và nước thì luôn nhiều còn thức ăn
thì khan hiếm nên luôn có sự tranh giành thức ăn.
Ai mà tham ăn và giành ăn thì chẳng khác gì loài
cầm thú nên nhục nhã)
Miệng ăn núi lở (Ăn mà không làm thì sẽ nghèo)
Thủng nồi trôi rế (Ăn tham chẳng biết phần ai)
Câu 5. Cà kê dê ngỗng (Bệnh nói nhiều)
Ý nghĩa: Buôn chuyện từ sáng đến chiều không hết
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn bớt bát, nói bớt lời (Ăn ít đi và nói ít lại)
2. Chưa đặt đít, đã đặt mồm (Bệnh nói nhiều)
701
Tục ngữ C2: Lời nói và Hành động thô lỗ
3. Đa ngôn đa quá (Nói quá vạ vào thân)
4. Đa ngôn thì tai tiếng / Ngậm miệng dễ được
tin (Nói nhiều chẳng ai tin, nói ít dễ được tin)
5. Há miệng mắc quai (Nói hớ hênh bị lộ bí mật)
6. Hết chuyện ta, ra chuyện người (Buôn hết
chuyện mình rồi buôn sang chuyện người khác)
7. Hương thắp nhiều thì khói / Người nói nhiều
thì lỗi (Nói nhiều, nói hết điều hay thì sẽ sang
điều dở)
8. Kể lể con cà, con kê (Người hay kể lể chuyện vớ
vẩn mất thời gian như: chuyện con lợn, con gà)
9. Khờ dại hay bị lừa / Nói bừa hay vạ miệng
(Người khờ thì hay bị lừa, người nói linh tinh thì
hay nói sai, nói dại)
10. Không ai tra mà nói / Không ai khảo mà xưng
(Có bí mật mà không biết giữ, tự nhiên nói bô bô
ra, kiểu như: hôm qua tôi vừa nhặt được cục tiền
đứa nào rơi.. tối ngủ sẽ có đứa kề dao vào cổ)
11. Lanh cha, lanh chanh, như hành không muối
(Vô duyên, người ta đang nói chuyện tự nhiên
nhảy vào giữa nói ngang chẳng ai ưa)
12. Ngồi lê mách lẻo (Giới @ gọi là: buôn chuyện, bà
tám, buôn dưa lê...)
13. Ngôn cùng lý tận (Nói nhiều thì hết lý lẽ hay)
14. Ngôn đa tất thất (Nói nhiều sẽ hớ hênh)
15. Nói ra nói vào (Nói đi nói lại một chuyện)
16. Nói vã bọt mép (Nói mãi mà nó không nghe)
17. Quen miệng hay nói, quen tay hay làm (Người
nói nhiều thì sẽ nói nhiều, còn gọi là: Bệnh nói
nhiều, người chăm làm thì sẽ chăm làm)
702 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
18. Rượu nhạt uống lắm cũng say / Người khôn
nói lắm dẫu hay cũng nhàm (Khôn mà nói
nhiều cũng nhàm tai chán ngắt)
19. Tán hươu tán vượn (Tán là tán dương, khen
ngợi. Ý là: khen ngợi lung ta lung tung chẳng
đúng sự thật)
20. Thần khẩu hại xác phàm (Dịch: nói như thần
thì hại vào thân. Giới @ gọi là: nói như thánh như
tướng)
21. Thông rồng bể cạn (Nói nhiều như rồng phun
mưa thì cạn cả nước biển)
22. Vai kia gánh lắm cũng chồn / Người khôn nói
lắm hết khôn hóa rồ (Khôn mà nói nhiều thì dần
hết khôn, nói thêm nữa sẽ thành rồ)
Câu 6. Cãi chày cãi cối (Cãi lộn)
Ý nghĩa: Ý là cãi ngang chẳng nghe lý lẽ như mang
cái cối đá ra nói chuyện vậy.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cãi như mổ bò (Cãi nhau to tiếng)
2. Chửi như hát hay (Chửi có bài có vần có điệu.
Người nước ngoài mà họ nghe sẽ thấy giống như
đang hát vậy)
3. Chửi như tát nước vào mặt (Một bên chửi liên
tục một bên nín thinh)
4. Hay chửi, hay rủa, là quạ dương gian / Hay
hát, hay đàn, là tiên hạ giới (Hay chửi rủa thì sẽ
xấu như quạ, Hay ca hát thì sẽ đẹp như tiên)
5. Khua môi múa mép, múa mép khua môi (Chỉ
người nói năng ba hoa khoác lác hay tranh luận)
Tục ngữ C2: Lời nói và Hành động thô lỗ
703
6. Mồm loa mép giải, mồm năm miệng mười
(Nói nhiều và nói to. Mồm thì như cái loa, có một
cái mồm mà nói như có 10 cái vậy)
7. Mồm như quạ cái (Nói to, nói nhiều và xấu xí)
Câu 7. Nói một tấc đến trời (Khoác lác)
Ý nghĩa: Ý là nói khoác lác, bốc phét, Những người
này rất tụ phụ, tự kiêu và kiêu ngạo, thường hay
tưởng tượng ra mình là giỏi là siêu nhân. Đây là một
hình thức của bệnh tâm thần.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ba hoa chích choè (Nói liên tục mà chẳng điều
nào đúng. Giới @ gọi là: bắn súng liên thanh,
chém gió thành thần. Cũng là một hình thức của
bệnh tâm thần. Có một số người khi say rượu rồi,
thần kinh căng thẳng mới đạt được đẳng cấp
này)
2. Ba voi không được bát nước xáo (Nói khoác
lác và bốc phét. Nói thì bằng ba con voi, sự thật
thì không được bát nước xáo (là bát nước dùng
gồm nước lã và ít hành mỡ mắm muối)
3. Chán đến mang tai (Người hiểu biết nghe nói
khoác thấy rất chán, nếu là người kém thông
minh thì mắt tròn mắt dẹt, mồm miệng há hốc)
4. Đao to búa lớn (Chỉ người khoác lác)
5. Ngôn dị hành nan (Nói dại thì hành động khó
khăn)
6. Ngoa ngôn lộng ngữ (Ngoa ngôn là nói khoác,
lộng ngữ là nói quá sự thật. Dịch là: nói năng
khoác lác)
704 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
7. Ngứa mồm ngứa miệng (Những người hay nói
nhiều, bị bệnh nói nhiều thì không chữa được)
8. Nói hươu nói vượn (Nói linh ta tinh tinh không
đúng nội dung cần bàn)
9. Nói ngang cả làng hay ghét (Nói ngang là nói
không hợp lý, không có logic, không thuyết phục
được ai)
10. Nói như thánh phán (Lời nói khẳng định chắc
nịch đúng 100%, trong đó hàm ý kiêu ngạo, tự
thấy mình là tài giỏi như ông thánh vậy)
11. Nói quá thì vạ vào thân / Nước đổ khó bốc, vỡ
gương khó lành (Nói quá mang vạ vì lỡ lời rồi
không lấy lại được. Kiểu như “tôi khẳng định cái
này đúng 100% nếu không tôi cho anh tiền”, nói
xong mới nghĩ: “ôi chết, hình như điều này sai”)
12. Nói thánh nói tướng (Lời nói kiêu ngạo thấy
mình tài giỏi như thánh như tướng vậy)
13. Thùng rỗng kêu to (Chỉ người chẳng có gì trong
óc cả lại hay bốc phét và khoác lác)
Câu 8. Bắc thang cho con nít (Làm thì dốt)
Ý nghĩa: Chỉ một hành động dại dột vì con nít trèo lên
thang thì dễ ngã.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn no ngủ kĩ, chổng tĩ lên trời (Hình ảnh xấu xí
của kẻ lười nhác và kém tài)
2. Ai nói làm sao thì bào hao làm vậy (Thấy ai nói
gì cũng tin và làm theo không suy nghĩ)
Tục ngữ C2: Lời nói và Hành động thô lỗ
705
3. Ăn trộm có tang / Chơi ngang có tích (Bắt kẻ
trộm có tang vật bằng chứng, đi chơi ngang tàng
thì để lại hậu quả chứng tích)
4. Ban ngày thì để đi chơi / Tối sập mặt trời, đổ
lúa vô xay (Bố trí thời gian làm việc không hợp
lý)
5. Đầu voi đuôi chuột (Đầu voi thì to lớn, đuôi
chuột thì bé tí tẹo. Ý là “nói như rồng leo, làm như
mèo mửa” hoặc “lúc đầu làm thì tốt, đến cuối thì
làm ẩy và xấu xí)
6. Học chẳng hay, cày chẳng biết (Học mãi không
giỏi, làm mãi không biết)
7. Làm chẳng nên cơm nên cháo gì (Người bất tài
vô dụng)
8. Nhiều tay hay hỏng việc (Nhiều tay cùng làm
mà không có người cầm đầu lãnh đạo thì hỏng
việc)
9. Trói gà không chặt (Bất tài vô dụng)
10. Vào tai lọ, lọt tai kia (Chẳng có gì vào đầu cả)
11. Vụng cái tay, hay con mắt (Chỉ người làm vụng
về nhưng có con mắt nhìn sự việc tốt nên cho làm
lãnh đạo)
Câu 9. Tai vách mạch rừng (Miệng thế gian)
Ý nghĩa: Vách nhà có tai, giữ rừng có sự tọc mạch.
Ám chỉ cẩn thận những điều bí mật.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bưng được miệng chĩnh, miệng vò / Nào ai
bưng được miệng o, miệng dì (Miệng thiên hạ
thì không thể bịt được)
706 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
2. Chỉ đâu mà buộc được trời / Tay đâu mà bịt
miệng người thế gian (Không thể bịt được
miệng thế gian cũng khó như lấy chỉ buộc trời
vậy)
3. Có tiếng mà không có miếng (Mang tiếng là
được nhưng thật sự chẳng có gì)
4. Lấp sông, lấp giếng, ai lấp được miệng thế
gian (Bịt được miệng thế gian khó hơn lấp sông
lấp biển)
5. Miệng thế gian, chẳng ít thì nhiều (Chuyện
người ta đồn thổi không ít thì nhiều cũng đúng
vài phần)
6. Một miệng thì kín, chín miệng thì hở (Bí mật
một mình biết thì kín nói ra cho người khác thì cả
thiên hạ biết)
7. Một trăm ông chú, không lo / Lo vì một nỗi
mụ o, nỏ mồm (Đàn ông thường giữ bí mật tốt
hơn đàn bà vì đàn bà là thì buôn chuyện, nói lắm
thì hết khôn hóa rồ)
8. Nay mưa, trưa nắng, chiều nồm / Trời còn
luân chuyển, huống mồm thế gian (Miệng thế
gian thay đen đổi trắng chẳng biết đâu mà tin)
9. Ngàn năm bia miệng vẫn còn chơ chơ (Đã
mang tiếng xấu rồi thì nhơ nhuốc ngàn năm
không rửa được)
10. Nhà có góc có cạnh / Vách có tiếng có tai (Hãy
giữ bí mật kể cả trong phòng kín)
11. Tiếng lành đồn xa, tiếng dữ đồn xa (Tiếng tốt
hay xấu đã đồn ra ngoài thiên hạ rồi sẽ bay cao và
bay xa)
Tục ngữ C2: Lời nói và Hành động thô lỗ
707
12. Tam sao thất bản (Một sự việc được kể qua 3
người (tam sao) thì sẽ không giống với bản gốc)
Câu 10.Nói dối như cuội (Nói dối)
Ý nghĩa: Chú cuội trong dân gian nổi tiếng nói dối.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Một lần nói dối, suốt đời chẳng ai tin (Hay nói
dối thì không ai tin)
2. Hứa hươu, hứa vượn (Hứa nhưng không thực
hiện)
3. Một lời nói dối, một gói tội (Nói dối mang tội)
4. Một lời nói dối, sám hối bảy ngày (Nói dối tội
rất nặng)
5. Nhất sự bất tín, vạn sự bất tin (Một lời nói dối
vạn sự mất lòng tin)
6. Thề cá trê chui ống (Thề thốt hoặc hứa nhưng
không làm)
Câu 11.Ngôn hành bất nhứt (Nói hay làm dở)
Ý nghĩa: Nói và làm không đi đôi với nhau
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bắt bẻ thì hay / Ra tay thì dở (Tìm lỗi người thì
giỏi mà làm thì dốt)
2. Hay làm thì đói / Hay nói thì no (Câu này có ý
mỉa mai: làm nhiều nhưng vẫn đói, chỉ nói thôi
không làm thì lại có ăn. Người nói giỏi mà giàu)
3. Khéo miệng mà chẳng khéo tay / Đẽo cày ra
cuốc còn hay nỏ mồm (Chỉ người nói khéo và
nói nhiều nhưng làm thì kém)
708 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
4. Mồm miệng đỡ chân tay (Chỉ người khéo nói để
không phải làm việc)
5. Ngôn quá kỳ hành / Bất khả trọng dụng (Lời
nói quá với hành động thực tế tức là khoác lác thì
không ai tin dùng cả)
6. Nói thì dễ / Làm mới khó (Tôi chẳng tin anh
nói, anh thử làm xem có được không?)
7. Nói thì như mây như gió / Cho thì nhỏ giọt
từng ly (Chỉ người keo kiệt và khoác lác)
Câu 12.Nói như chó cắn ma (Nói ngu)
Ý nghĩa: Chỉ người nói chẳng ra câu ra cú, nói giật
cục, nhát gừng
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Biết thì thưa thốt / Không biết thì dựa cột mà
nghe (Chỉ người ngu đã không biết còn hay nói)
2. Câm như hến (Chỉ người dốt trong đầu chẳng có
gì để nói, hoặc người bị bắt lỗi nên không dám
nói)
3. Câu được câu chăng (Chỉ người kém nói, nói
mãi mà không rõ ý)
4. Gà què ăn quẩn cối xay / Hát đi hát lại tối
ngày một câu (Chỉ người kém hiểu biết có mỗi
một câu mà nói đi nói lại nhàm cả tai)
5. Giục như giục tà (Thúc ép một ai đó liên tục)
6. Im như phỗng (Phỗng là tượng, ý là ngồi im
không nói)
7. Lỡ chân gượng được, lỡ miệng thì không (Nói
lỡ miệng thì không thể đỡ được)
Tục ngữ C2: Lời nói và Hành động thô lỗ
709
8. Một lời đã trót nói ra / Dẫu là bốn ngựa, khó
mà đuổi theo (Câu tiếng Hán: Nhất ngôn thất
xuất, tứ mã nan truy. Một lời nói lỡ lời không thể
lấy lại được)
9. Ngậm hột thị (Ngồi im lặng)
10. Người câm hay nói, thầy bói hay nhìn (Người
câm không nói được thì hay ú ớ, thầy bói mù thì
lại hay nhìn. Ý là không biết thì lại hay nói lung
tung)
11. Nói toạc móng heo (Nói ra một sự thật phũ
phàng)
12. Ông nói gà, bà nói vịt (Mỗi người nói một kiểu,
không biết đâu đúng đâu sai)
13. Ruột để ngoài da (Chỉ người không biết giữ bí
mật)
14. Sẩy chân còn sửa, sẩy miệng khó lường (Lời
nói lỡ hậu quả không thể lường được)
15. Thứ nhất là tội vạ miệng / Khôn thì ngậm
miệng, khoẻ thì chắp tay (Tội vạ miệng vô cùng
lớn, nếu khôn thì không nên nói, khỏe thì đừng
khoe)
16. Trong nhà chưa tỏ, ngoài ngõ đã hay (Chuyện
gia đình trong nhà lại mang ra ngoài ngõ kể lể)
17. Vạ mồm vạ miệng (Bị nói lỡ lời phải tội phải vạ)
18. Vạ ở miệng mà ra / Bệnh qua miệng mà vào
(Cẩn thận lời nói kẻo mang tội, cẩn thận ăn uống
kẻo mang bệnh)
19. Vạ tay không bằng vạ miệng (Lỡ tay làm hỏng
cái gì đó không nguy bằng lỡ miệng lỡ lời)
710 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
20. Vàng sa xuống giếng khôn tìm / Người sa lời
nói như chim sổ lồng (Nói lỡ lời thì không thể
lấy lại được. Hãy giữ miệng như giữ vàng vậy)
21. Vào lỗ tai ra lỗ miệng (Chỉ người không biết giữ
bí mật. Chuyện kể rằng có 3 bức tượng vàng
giống hệt nhau Vua ban chiếu chỉ đi tìm người tài
giỏi phát hiện ra được tượng nào quý nhất Vua
ban thưởng. Mọi người đến nghiên cứu cân, đong,
đo, đếm rồi soi trên kính lúp đều thấy giống
100%. Có một cậu bé đến nói là tìm được. Rồi cậu
bé lấy một sợi chỉ xỏ vào tai 3 bức tượng: tượng
1: sợi chỉ vào tay này ra tai kia, tượng 2: sợi chỉ
vào đằng tai ra lỗ miệng, tượng 3: sợi chỉ đi sâu
vào bụng thượng rồi không ra)
Tục ngữ C2: Lời nói và Hành động thô lỗ
711
C3: Hoàn cảnh Nghèo khó
Câu 1. An bần lạc đạo, biết đủ là giàu (An
bần lạc đạo)
Ý nghĩa: Khuyên là đừng ước vọng cao sang, vui với
những thứ mình đang có thì sẽ hạnh phúc
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ai ơi, Chớ nghĩ mình hèn / Nước kia dù đục,
đánh phèn cũng trong (Khuyên đừng nghĩ mình
hèn kém, chịu khó chăm chỉ cũng sẽ thành)
2. Cái khó ló cái khôn (Trong hoàn cảnh khó khăn
phải tự tìm cách xoay xở có khi lại tìm ra cách
khôn khéo)
3. Cha mẹ giàu con có / Cha mẹ khó con khôn
(Gia đình giàu thì con được thừa kế gia tài, gia
đình nghèo thì con vất vả lao động từ khi bé thì
sớm khôn)
4. Cho là đủ, thì sẽ cảm thấy đủ / Cho là nhàn,
thì sẽ cảm thấy nhàn (Con đường hạnh phúc là
do tâm mình tự cảm nhận mà thôi. Biết đủ là
giàu, không mong cầu là hạnh phúc)
5. Chẳng lẽ mỗi lần đạp cứt mỗi lần chặt chân (Ý
là mắc phải lỗi lầm thì phải biết tự sửa và đứng
lên đi tiếp)
6. Đói ăn rau má, chớ ăn bậy bạ mà chết (Ý là
nghèo thì an phận với cái nghèo, đừng ăn trộm ăn
cướp mà chết)
7. Đói cả năm chứ không đói một bữa (Khuyên là
đói một bữa không ai chết đâu mà sợ)
712 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
8. Đói thì đầu gối phải bò / Cái chân phải chạy,
cái giò phải đi (Đói thì phải tự mang thân ra mà
làm để có ăn)
9. Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm (Khéo léo thì sẽ
được ấm no)
10. Khi còn thì chẳng ăn dè / Đến khi của hết ăn
dè chẳng ra (Phải biết tiết kiệm những lúc khó
khăn mà dùng)
11. Mía sâu có đốt, nhà dột có nơi (Nhà nghèo
cũng có nguyên nhân của cái nghèo cần tìm ra nó
để sửa)
12. Nhiều tiền mua thịt, ít tiền mua xương
(Khuyên là nghèo thì mua cái nó phù hợp thôi)
13. Thà vô sự mà ăn cơm hẩm / Còn hơn bổ bệnh
mà uống (Nghèo nhưng không không bệnh tật là
hơn)
Câu 2. Bát mồ hôi, đổi bát cơm (Khổ sở &
Nguy khốn)
Ý nghĩa: Kiếm được miếng cơm vào mồm biết bao vất
vả.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Ăn bữa hôm, lo bữa mai (Nhà nghèo)
2. Bơ vơ như gà lạc mẹ (Cảnh bơ vơ lạc lõng
không nơi nương tựa)
3. Cá vượt vũ môn, thập tử nhất sinh (Tích cổ cá
vượt vũ môn hóa rồng, hàng triệu con chỉ có một
con vượt được thác vũ môn và hóa thành rồng.
Ám chỉ phải lao vào nguy hiểm thì mới có thành
công rực rỡ được)
Tục ngữ C3: Hoàn cảnh Nghèo khó
713
4. Cha già con cọc (Cảnh khổ: Cha đã già rồi không
đi làm được mà con còn bé thơ chưa tự lo được
bản thân)
5. Cha già nhà dột (Hình ảnh người cha ví như mái
nhà che chở cho toàn bộ gia đình. Nên cha già thì
như mái nhà bị dột)
6. Chân lấm tay bùn (Cảnh người nông dân lam lũ
vất vả)
7. Chó cắn áo rách (Đã khổ rồi lại còn khổ thêm.
Nghĩa đen câu này cũng đúng là chó luôn cắn
người nghèo áo rách, chẳng hiểu tại sao nữa?)
8. Cưỡi trên lưng hổ (Cảnh nguy khốn mà không
thoát được ra)
9. Đổ mồ hôi, sôi nước mắt (Chỉ cảnh vất vả lao
động)
10. Hết nạc vạc đến xương (Lúc giàu thì ăn thứ
ngon, lúc nghèo rồi thì đồ chán cũng ăn)
11. Hữu thân hữu khổ / Có khổ mới nên thân (Có
thân có khổ, có khổ mới nên thân. Ai cũng vậy: nỗi
khổ của thân là: Sinh ra trong đau đớn, Già yếu
sầu khổ, Bệnh tật đớn đau, Chết thảm thương
(Sinh già bệnh chết). Nỗi khổ của tâm là: Mong
cầu không được (cầu bất đắc), Chia tay những cái
mình yêu (Ái biệt ly), Sống chung với cái mình
ghét (Oán tấn hội). Mọi nỗi khổ của tâm đều xuất
phát từ 5 giác quan gọi là Sắc: Tai nghe, mắt
thấy, mũi ngửi, lưỡi nếm và súc giác. Các sắc sinh
ra sự vui buồn gọi là Thọ. Khi không còn các sắc
hiện hữu thì nhớ đến nó gọi là Tưởng. Toàn thân
luôn luôn bất an và sao động đòi hỏi các sắc gọi là
Hành. Lúc ngủ hay thức, lúc ý thức hay lúc vô
thức đều nhớ về sắc thèm có sắc gọi là Thức (SẮC
714 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
THỌ TƯỞNG HÀNH THỨC là ngũ uẩn). Phật dạy
Thân và Tâm này là khổ. Nhưng nhiều lúc ta vẫn
thấy vui. Thật ra cái vui rồi sẽ qua mau không thể
vui mãi được và giây phút chia tay với cái vui (ái
biệt ly) lại vô cùng đau khổ. “Có khổ mới lên thân”
nghĩa là: phải trải qua rèn luyện thì thân này mới
đầy nghị lực và ý chí)
Mặt mũi cau có, như nhà khó hết gạo (Nhà
nghèo mà hết gạo thì lo lắng bất an sợ chết đói)
Một nắng, hai sương (Chỉ sự vất vả ngoài ruộng
đồng)
Năm con năm bát, nhà nát cột xiêu (Nhà nhiều
con thì nghèo, nghèo thì ăn khoai, ăn khoai thì
nóng ruột, nóng ruột thì không ngủ được, không
ngủ được thì nhiều con)
Tay làm hàm nhai, tay ngơi miệng trễ (Có làm
thì mới có ăn, lười thì đói)
Tâm sầu bệch phát (Gọi là tâm bệnh, chữa bệnh
này chỉ có cách chữa cho hết sầu)
Tiền ngắn mặt dài (Nhà nghèo thì mặt dài như
cái bơm)
Tốt vay dày nợ (Vay nhiều thì nợ nhiều)
Trăm cái khôn dồn một cái dại (Trăm lần
không một lần dại cũng chết)
Câu 3. Ao tù nước đọng (Lẽ đời & Thường tình)
Ý nghĩa: Người đã giàu rồi thì lại càng giàu.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Đau nặng nhớ lâu (Bị đòn đau thì nhớ đời)
Tục ngữ C3: Hoàn cảnh Nghèo khó
715
2. Đói bụng rụng râu, buồn rầu rụng tóc (Đói thì
vuốt râu tìm kế thế là nó rụng, buồn thì hay xoa
đầu thế là thành hói)
3. Đói nghèo vì bệnh sĩ / Quẫn trí dễ làm liều
(Tính sĩ diện đua đòi với con nhà giàu thì sẽ
nghèo. Quẫn trí là bị đẩy vào bước đường cùng
không lối thoát ắt làm liều)
4. Đói ông ở nhà chứ không đói bà đi chợ (Đàn
bà đi chợ thì hay ăn quà vặt)
5. Đói trong ruột không ai biết / Rách ngoài cật
lắm kẻ hay (Cật là mông. Ý là “nhà tôi nhìn vậy
thôi chứ đang đói đây này”)
6. Đủ tài thì đỡ cực / Đủ sức thì đỡ nghèo (Đủ
tài năng dùng đầu óc và không phải lao động vất
vả chân tay, đủ sức mạnh làm việc thì bớt nghèo)
7. Được mùa kén những tám xoan / Đến khi cơ
hàn, ré cũng như chiêm (Giàu thì chọn cái ngon
mà dùng, đến khi nghèo rồi thì ngon hay không
ngon đều ăn)
8. Giàu mạnh thường thao túng / Nghèo vụng
dễ theo đuôi (Giàu mạnh thì thích sai bảo, mọi
việc phải theo ý mình. Nghèo thì hèn nhát bảo gì
nghe nấy)
9. Khó gần người quá sạch / Vắng khách tại quá
nghèo (Người quá sạch ắt khó tính, nghèo thì
không ai đến chơi cả)
10. Khó giữ đầu, giàu giữ của (Nghèo thì chỉ cần
giữ được mạng sống, giàu thì ngoài mạng sống
còn có của cải)
716 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
11. Khó giúp nhau mới thảo / Giàu trừ nợ không
ơn (Cùng cảnh nghèo mà giúp nhau được là thảo,
cùng cảnh giàu trừ nợ không nhớ ơn)
12. Không tiền mặt ủ, mày chau / Có tiền cái mặt
như rằm trung thu (Có tiền là mặt mũi tươi roi
rói)
13. Mặt vuông chữ điền là tiền ắt có / Mặt mũi
méo mó là khó đồng tiền (Có tiền là mặt mũi
rạng ngời)
14. Một miếng khi đói bằng một gói khi no (Khi
gần chết đói thì được một miếng tức là đã cứu
một mạng người. No rồi thì ăn thêm cũng chán)
15. Nghèo hèn bởi tự ti / Ngu si vì tự phụ (Nghèo
hèn bởi tự ti là không dám liều chỉ làm theo số
đông. Ngu si vì kiêu ngạo. Kiêu ngạo rồi sẽ thấy
mình là giỏi là đỉnh cao trí tuệ sẽ không chịu học
hỏi, không nghe lời khuyên, coi thường người
khác và ngu dần đều)
16. Nhà giàu đứt tay bằng ăn mày thủng ruột
(Giàu có thì quý thân thể, nghèo thì chỉ cốt có cái
ăn và giữ được mạng sống không quan trọng
thân thể. Nên có ai nghèo mà trang điểm làm đẹp
đâu)
17. Nhà khó cậy vợ hiền / Nước loạn cần tướng
giỏi (Nhà nghèo trông cậy vào vợ đảm, nước loạn
thì cần tướng giỏi đứng lên dẹp loạn)
18. Nhà nghèo mới hay con thảo / Nước loạn mới
rõ tôi trung (Nghèo mới thấy rõ con hiếu thảo vì
lúc giàu mà thấy tới lui chăm sóc thì chưa chắc đã
hiếu mà có khi vì gia tài. Nước loạn mà bề tôi vẫn
trung thành mới đúng vì đất nước bình an thấy
trung thành có khi vì nịnh bợ, mong cầu danh lợi)
Tục ngữ C3: Hoàn cảnh Nghèo khó
717
19. Nhất nhật tại tù, thiên thu tại ngoại (Một ngày
trong tù bằng ngàn năm ở ngoài. Tâm lý khi ở
trong tù và quan trọng của sự tự do)
20. Tiền vào nhà khó như gió vào nhà trống (Vì
rằng nhà khó thì không có trình độ quản lý tiền để
sinh lời. Rất nhiều người nghèo trúng số nhưng
rồi vẫn nghèo)
21. Xấu như ma vinh hoa cũng đẹp (Xấu mà được
giàu thì ăn mặc đẹp, trang điểm đẹp, ngày nay
còn có dịch vụ thẩm mỹ kiểu gì mà chẳng đẹp)
Câu 4. Bần cùng sinh đạo tặc (Nghèo sinh
hèn)
Ý nghĩa: Nghèo sinh túng quẫn làm liều (Đói nó đánh
bào bản năng sinh tồn của mọi loài trong đó có loài
người)
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bụng đói thì chói lỗ tai (Bụng đói thì tai không
còn nghe được lời khuyên tốt nữa)
2. Cái khó bó cái khôn (Nghèo quá túng quẫn thì
làm liều mất khôn)
3. Cùng quá hoá liều (Nghèo quá hóa liều mạng,
không sợ chết nữa)
4. Cùng tất thất nghĩa (Nghèo quá có thể làm
những điều thất nghĩa để sinh tồn)
5. Đói ăn vụng, túng làm liều (Nghèo đói thì sẽ
trộm cướp và làm liều)
6. Đói quá sinh hư, dư quá sinh hỏng (Đói quá vì
sinh tồn có thể sẽ làm điều sai, giàu quá thì thích
hưởng thụ khoái lạc trần gian sẽ sinh hỏng)
718 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
7. Giàu thì nói một khôn mười / Khó thì nói
chẳng được lời nào khôn (Giàu thì nói toàn
điều khôn, nghèo thì toàn nói dại. Giàu thì sang và
có học, nghèo quá thì hèn ăn còn không có sao mà
được học)
8. Giàu sang, nghèo hèn (Giàu thì sang trọng quần
áo đẹp nhà đẹp đi đứng tự tin, nghèo thì quần áo
rách nhà rách và tự ti sinh hèn)
9. Hết tiền hết gạo, hết đạo hết thầy (Nghèo ăn
còn không có làm gì mà lo học chữ)
10. Khó mà làm bạn với giàu / Đứng lên ngồi
xuống mà đau cái đùi (Nghèo không thể làm
bạn với giàu. Con nhà nghèo mà chơi với con nhà
giàu ắt hẳn sẽ đua đòi chỉ có chết bố mẹ nghèo)
11. Khó mất thảo ngay, giàu sinh lễ nghĩa (Nghèo
dễ mất đạo đức và bất hiếu, giàu sinh ra lễ và
nghĩa, nhưng phải giàu chân chính. Nếu giàu do
lừa lọc tham nhũng thì sẽ lấy điều bất nghĩa để
làm thước đo thành công)
12. Khó nhịn lời, mồ côi nhịn lẽ (Nghèo sinh nhẫn
nhịn, mồ côi không dám cãi lý)
13. Khó thì hết thảo hết ngay / Công cha cũng bỏ
nghĩa thầy cũng quên (Nghèo thì hết hiếu thảo
vì thân mình lo không xong, không thể lo cho cha
mẹ được)
14. Không tiền, không gạo, mạnh bạo xó bếp
(Nghèo thì chỉ quanh quẩn xó bếp không dám ra
đường vì tự ti)
15. Nhàn cư vi bất thiện (Rảnh quá hóa rồ)
16. Nhân cùng chí đoản (Người vào bước đường
cùng thì mất hết ý chí sẽ thành hèn)
Tục ngữ C3: Hoàn cảnh Nghèo khó
719
17. Nhân cùng tắc biến (Bị dồn vào thế cùng ắt sinh
biến)
18. Sống ỉ lại ăn sẵn / Bạc phận dễ bán mình
(Sống dựa dẫm vào người khác thì lười nhác, Bị
dồn vào đường cùng dễ bán mình nghĩa là có thể
làm điều thất đức)
19. Trong tay chẳng có một đồng / Lời nói như
rồng, chúng chẳng thèm nghe (Ăn nói khoác lác
mà trong túi không có lấy một đồng thì chẳng ai
nghe vì rườm tai)
Câu 5. Đói cho sạch, rách cho thơm (Rách
cho thơm)
Ý nghĩa: Khuyên người dù nghèo đói cũng giữ lấy đạo
đức làm trọng.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bà con khó xin đừng bỏ / Kẻ lạ dù sang cũng
chớ đua (Bà con nghèo thì đừng bỏ là nghĩ. Kẻ lạ
dù sang cũng chớ theo là khôn)
2. Bị rách nhưng lại có vàng / Tuy rằng miếu đổ
thành hoàng còn thiêng (Đừng nhìn vẻ ngoài
mà đánh giá bên trong có khi bị sai đấy)
3. Cái bị không làm nên ông ăn mày (Nhìn ngoài
vậy thôi chứ bên trong có khi không phải vậy)
4. Đói cơm còn hơn no rau / Khó mà quân tử
hơn giàu tiểu nhân (Nghèo mà quân tử thì hơn
nhà giàu tiểu nhân)
5. Đừng nên ham phú phụ hèn / Đừng như châu
chấu thấy đèn nhảy vô (Hình ảnh châu chấu
thấy lửa nhảy vào là chết để khuyên rằng đừng
thấy giàu mà theo)
720 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
6. Đừng thấy miếu rách mà khinh / Miếu rách
mặc miếu, thần linh hãy còn (Đừng nhìn vẻ
ngoài mà đánh giá bên trong có khi bị sai đấy)
7. Khó mà biết lẽ biết lời, biết ăn biết ở hơn
người giàu sang (Nghèo mà biết ăn nói và đối xử
tốt với người còn hơn là giàu sang)
8. Không có cá lấy rau má làm trọng (Nghèo mà
an phận với cái nghèo thì hạnh phúc)
9. Nhịn miệng qua ngày, ăn vay mắc nợ (Nghèo
thì đừng vay nợ vì chắc chắn rằng không thể trả
nổi)
Câu 6. Căn đày kiếp đọa (Số phận)
Ý nghĩa: Số phận sinh ra đã nghèo rồi thì kiếp sống
này phải chịu vậy, biết làm sao?
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chẳng ai giàu ba họ / Chẳng ai khó ba đời (Chỉ
là câu an ủi mà thôi, đầy người giàu nhiều đời
hoặc nghèo mọt kiếp. Quan trọng là cái phúc tích
được đến đâu? Đang giàu thành nghèo là hết
phúc, đang nghèo thành giàu là đã tích đủ phúc)
2. Cây khô tưới nước cũng khô / Phận nghèo đi
tới xứ mô cũng nghèo (Số phận đã nghèo rồi thì
có mà sang Mỹ vẫn là tên ăn mày)
3. Nắng hạn gặp mưa rào (Niềm vui không thể tả
xiết. Đang trong khó khăn tự dưng có lộc trời rơi
xuống)
4. Phúc bất trùng lai, họa vô đơn chí (Than rằng:
cái phúc thì chẳng quay lại, cái họa thì cứ đến liên
tiếp)
Tục ngữ C3: Hoàn cảnh Nghèo khó
721
5. Tránh đầu phải tai, tai bay vạ gió (Khi vận đen
đến thì không thể trốn tránh được)
6. Tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa (Khi vận đen đến thì
không thể trốn tránh được. Hoặc trốn cái đáng
ghét này lại gặp cái đáng ghét khác)
722 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
C4: Hiện tượng tự nhiên
Câu 1. Bắt tận tay, day tận mặt (Chắc ăn)
Ý nghĩa: Ý là bắt trộm thì bắt tận tay và chỉ đúng
người
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cá đã cắn câu, chạy đâu cho thoát (Một điều
chắc chắn sẽ thành công vì đã thành công bước
đầu)
2. Cá vào ao ai, ao người nấy được (Ai may mắn
thì được hưởng lộc)
3. Chắc như đinh đóng cột (Đinh đóng vào cột rồi
rất khó rút ra, ám chỉ một điều khẳng định chắc
chắn đúng)
4. Chắc rễ bền cây, thâm căn cố đế (Căn là rễ, ý là
có một nền tảng vững chắc thì làm gì cũng an
tâm)
5. Mắt thấy tai nghe (Một sự thật chắc chắn đúng)
6. Như vợ chồng ngâu (Tình yêu gắn bó bền chặt.
Mùa mưa ngâu tháng 7 năm nào cũng có và mưa
rất nhiều)
Câu 2. Đếm trên đầu ngón tay (Ít & Nhiều)
Ý nghĩa: Ý là số lượng ít dưới 10
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cá kể đầu rau kể mớ (Thói quen đếm rau và cá)
2. Cha chung không ai khóc (Việc chung không ai
làm. Ruộng chung ai cũng bỏ mặc)
Tục ngữ C4: Hiện tượng tự nhiên
723
3. Hằng hà sa số (Nhiều như số cát con sông Hằng.
Câu này có trong kinh Phật, ý là số lượng nhiều)
4. Lắm mối tối nằm không (Tuy nhiều người yêu
nhưng nay em vẫn cô đơn)
5. Lắm sãi không ai đóng cửa chùa (Cha chung
không ai khóc, việc chung không ai làm)
6. Lắm thầy thì thối ma / Nhiều cha con khó lấy
chồng (Nhiều người thì nhiều ý kiến chẳng biết
nghe ai bỏ ai)
7. Một tiếng cười bằng mười thang thuốc bổ
(Vui vẻ thì ít bệnh tật)
8. Nhất tướng công thành vạn cốt khô (Đại sự
mà thành công thì phải chấp nhận nhiều hi sinh)
9. Như cơm bữa (Ngày nào cũng vậy dăm ba lần)
10. Như ong vỡ tổ (Sự ồn ào)
11. Nước sông công lính (Công việc này không phải
trả tiền, cũng có ý đen là: công lính thì rẻ mạt và
nhiều)
12. Quan nhất thời dân vạn đại (Quan chỉ có thời
(nhiệm kì) còn dân thì nhiều đời. Ý nói là dân
quan trọng hơn)
13. Vật quý tất hiếm, của rẻ là của ôi (Vật quý giá
thường đi đôi với hiếm, đồ rẻ mạt là đồ vứt đi)
Câu 3. Ao sâu cá tốt (Hợp thời lợi thế)
Ý nghĩa: Có vốn lớn thì dễ giàu
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bình cũ rượu mới (Hình thức vẫn vậy mà nội
dung đã thay đổi)
724 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
2. Cá nước sum vầy (Được vào đúng môi trường
yêu thích thoải mái phát huy sức mạnh)
3. Chim mạnh về cánh, cá mạnh về vây (Cần biết
rõ thế mạnh của mình)
4. Giang sơn nào, anh hùng nấy (Giỏi nhưng chỉ ở
trong đúng môi trường thôi, ra khỏi môi trường
đó chưa chắc đã giỏi)
5. Giàu nhà kho no nhà bếp (Giữ kho thì chỉ cần
mua được đồ giảm giá cũng giàu, nhà bếp chỉ cần
nếm thử món ăn cũng no. Ý là môi trường nào thì
cũng có thế mạnh riêng của nó)
6. Khi kiến ăn cá, khi cá ăn kiến (Cá lên bờ thì bị
kiến ăn, kiến rơi xuống nước thì bị cá ăn. Mình chỉ
có thế mạnh trong đúng môi trường của mình
thôi)
7. Như cá gặp nước, như rồng gặp mây (Được
rơi đúng vào môi trường thuộc sở trường của
mình)
8. Như diều gặp gió (Môi trường thích hợp của
diều là gió mạnh khi đó diều sẽ lên nhanh)
9. Nước chảy chỗ trũng (Giàu rồi thì lại càng giàu)
10. Thuận buồm xuôi gió (Thuận lợi và phát triển)
11. Vỏ quít dày có móng tay nhọn (Kẻ nguy hiểm
thì sẽ có cái nguy hiểm hơn để trị)
Câu 4. Cá no khó câu, gà no khó nhử (Khó &
Dễ)
Ý nghĩa: Đã ăn no nê rồi thì khó dùng mồi để nhử
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chó ngáp phải ruồi (Chỉ sự may mắn)
Tục ngữ C4: Hiện tượng tự nhiên
725
2. Dễ làm khó bỏ (Công việc dễ dàng lương cao thì
khó bỏ)
3. Dễ người dễ ta, khó người khó ta (Khó thì khó
chung, dễ thì dê chung)
4. Chẳng ai trông thấy ma đi ăn cỗ (Chẳng tin)
5. Của dễ được thì dễ mất / Của thiên trả cho
địa (Của không phải của mình làm ra mà do may
mắn có thì kiểu gì cũng mất)
6. Đầu xuôi đuôi lọt (Có thuận lợi bước đầu thì dễ
thành công)
7. Dễ như trở bàn tay (Việc quá dễ)
8. Làm quan là làm dâu trăm họ (Làm quan phải
chiều lòng dân mà dân thì nhiều, mỗi người một
ý)
9. Mèo tha miếng thịt thì đòi / Hùm tha con lợn,
mắt coi trừng trừng (Tùy theo hoàn cảnh mà
ứng biến. Cũng ám chỉ người hèn thì: dưới đe nẹt,
trên bợ đỡ)
10. Như mèo thấy mỡ (Đồ tham lam)
11. Nước xa không cứu lửa gần (Không nhanh thì
có giỏi cũng không cứu được)
12. Trồng thì khó, nhổ thì dễ (Xây dựng thì khó đập
bỏ thì dễ. Ý là: lấy tình cảm của người thì khó,
mất nó thì dễ)
13. Vạn sự khởi đầu nan (Mọi sự lúc khởi đầu đều
gian nan. Bắt đầu một việc gì cũng khó vì: chưa
quen tay, chưa có kiến thức sâu, mọi người không
biết nên khó chia sẻ, không có kinh nghiệm nên dễ
mắc lỗi, và đa phần là thất bại. Đừng có nhất
quyết chỉ một hướng này mà đi, phải biết lèo lái,
726 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
đích thì có một nhưng con đường đi đến nó thì có
hàng trăm ngàn, biết vậy thì sẽ thành)
14. Xuôi chèo mát mái (Thuận buồm xuôi gió. Ý là
được thuận lợi)
Câu 5. Bắc cầu mà ngoi / Không ai bắc cầu
mà lội (Khôn & Ngu)
Ý nghĩa: Biết lợi thế mà sử dụng nó, đừng để mình có
lợi thế hơn người mà không biết dùng
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chẳng ai đội đá mà sống ở đời (Làm điều vô bổ
hoài công, hãy tìm điều có ích mà làm)
2. Bắt con tép nhử con tôm / Bắt con tôm nuôi
con cò (Sự khôn khéo, hi sinh cái lợi nhỏ để có cái
lợi lớn)
3. Bồi ở lở đi (Tùy cơ ứng biết. Ý là phải khôn khéo)
4. Đi với Bụt mặc áo cà sa / Đi với ma mặc áo
giấy (Phải biết khôn khéo và hòa đồng thì mới
được)
5. Gãi đúng chỗ ngứa (Chỉ sự chính xác, đáp ứng
đúng cái xã hội cần thì thành công)
6. Không ai nắm tay đến tối / Không ai gối tay
đến sáng (Phải biết ứng biết thích hợp, đừng
nhất nhất giữ một ý mà lầm)
7. Nghe thầy bói đói rã họng (Thầy bói mà giỏi
được thì thầy đã áp dụng cho thầy và giàu rồi,
nhưng sự thật thầy rất nghèo nên đừng có nghe.
Thật ra thầy bói nói đúng là một chuyện, giải
được không là một chuyện khác. Ví như biết rằng
Tục ngữ C4: Hiện tượng tự nhiên
727
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
làm Vua là giàu và sướng nhưng có cách nào để
được làm Vua không? No!)
Như vịt nghe sấm (Có nghe mà chẳng hiểu)
Nước có chỗ trong chỗ đục / Người cũng có
kẻ tục người thanh (Người thì cũng trăm ngàn
loại người)
Thế gian ba sự khôn chừa / Rượu nồng, dê
béo, gái vừa đương tơ (Trào phúng: đàn ông
chỉ mê có rượu thịt và gái thôi)
Thịt gà, xôi gấc, đàn bà / Trong ba thứ ấy,
phải là bằng tay (Trào phúng: 3 thứ này thì phải
dùng tay ăn mới ngon)
Thừa tiền thì đem mà cho / Đừng dại xem
bói, rước lo vào mình (Đừng xem bói, có tiền thì
đi làm phúc sẽ được phúc, xem bói mất tiền mua
lo lắng vào mình và nếu có giàu thì thầy đã giàu
rồi đâu đến lượt mình)
Trai trứng cá, gái má hồng (Trai gái tuổi dậy
thì thường có các biểu hiện này)
Trẻ khôn ra, già lú lại (Trẻ con ngày càng khôn,
già thì ngày càng lú lẫn)
Trẻ thì bé dại thơ ngây / Già thì lẫn lộn, biết
ngày nào khôn (Trẻ thì ngây thơ, già thì lẫn lộn)
Câu 6. Có lửa mới có khói (Lẽ đời & Thường
tình)
Ý nghĩa: Lửa sinh ra khói, muốn không khói thì tốt
nhất đừng đốt lửa. Ý là làm điều gian dối thì mới bị
mang tiếng
Các câu nói khác cùng chủ đề:
728 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
1. Bán rẻ về tắt, bán mắc về trưa (Bán rẻ thì hết
hàng nhanh và về sớm, bán đắt khó bán nên về
muộn)
2. Bệnh gấp lành mau, đau lâu chậm khỏi (Bệnh
đột xuất thì mau lành, bệnh âm ỉ thì lâu khỏi)
3. Bói ra ma, quét nhà ra rác (Thầy bói nào chẳng
nói nhà có ma. Tốt nhất đừng có sợ ma, thứ hai:
khẳng định là nhà nào cũng có ma vì đất nào
chẳng có người chết)
4. Bụng lép ở đình, bụng xình ở chợ (Làm việc
đình thì đói, đi chợ thì hay ăn quà vặt nên no)
5. Cây kim trong bọc lâu ngày cũng lòi ra (Bí mật
giấu kín đến đâu thì lâu ngày cũng sẽ bị phát
hiện)
6. Cau già dao bén thì ngon / Người già trang
điểm phấn son cũng già (Chê bai những người
già mà còn trang điểm phấn son)
7. Chó gầy hổ mặt người nuôi / Chó dữ mất láng
giềng (Chó gầy xấu mặt chủ, chó dữ chẳng ai
dám đến chơi)
8. Để lâu cứt trâu hóa bùn (Sự việc mới diễn ra thì
rất thối, nhưng để lâu thì nó sẽ bình thường như
đất)
9. Được làm vua, thua làm giặc (Đời là vậy)
10. Được thời ngồi ghế, thất thế ngồi trệt (Đời là
vậy)
11. Khen phò mã tốt áo (Hoài công đi khen người
giàu)
12. Kim chỉ có đầu, tằm tơ có mối (Mọi sự vật hiện
tượng đều có đầu mối, đều có nguyên do)
Tục ngữ C4: Hiện tượng tự nhiên
729
13. Làm thầy nuôi vợ, làm thợ nuôi miệng (Làm
thầy (là làm ông chủ) thì giàu, làm thợ thì nghèo)
14. Lạt mềm buộc chặt (Lẽ đời là vậy ám chỉ rằng:
đừng có cương quá mà gãy, hãy khéo léo mềm
dẻo mà xử lý công việc. Ngày nay ở Việt Nam các
nữ doanh nhân đang lấn át sự thành công của
nam giới cũng là bởi lý do này)
15. Một lần dọn nhà, bằng ba lần nhà cháy (Dọn
nhà (chuyển nhà) thì hay mất đồ. Có những món
đồ để vậy thì còn dùng tốt, tháo ra lắp lại thì
hỏng)
16. Nhân vô thập toàn (Là người không ai hoàn mỹ
cả. Ai cũng có lỗi lầm và tính xấu. Biết vậy nên
thấy xấu thì đừng có ghét vì rằng mình cũng đầy
cái xấu)
17. Trăm hột cơm tránh sao được một vài hột
rơi (Làm trăm nghìn việc tránh sao được khỏi sai
sót. Giới @ có câu: làm nhiều sai nhiều, làm ít sai
ít, không làm không sai. Nên thấy ai không sai có
khi là không làm gì)
18. Trăm sông đổ về biển (Tiền của toàn chảy vào
túi người giàu, đã giàu rồi lại giàu thêm, nước
chảy chỗ trũng)
19. Trời sinh voi trời sinh cỏ (Thượng đế buồn
thượng đế bỏ đi: đó là lời trong bài hát về sinh đẻ
có kế hoạch)
20. Trông lên mình chẳng bằng ai / Trông xuống
thì cũng chẳng ai bằng mình (Dưới mình có rất
nhiều người nghèo hơn, nhưng trên mình cũng có
nhiều người giàu)
730 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
21. Việc chờ hay hỏng, việc ngóng hay trôi (Sự
thật là vậy: việc mình càng ngón trông và chờ đợi
thì càng thất vọng, Thật ra mọi việc vẫn diễn ra
theo đúng tiến độ của nó, nhưng do tâm mình đặt
kì vọng vào nó nhiều nên lúc có kết quả đa phần
là thất vọng. Các cô gái khi yêu thì đặt kì vọng vào
một gia đình hạnh phúc, trong các truyện cổ tích
hoàng tử và công chúa hay truyện tiểu thuyết tình
cảm cũng vậy. Kết thúc truyện đến đám cưới là
hết không thấy miêu tả đoạn sau. Vì rằng: sau
đám cưới là cả một sự thất vọng lớn. Tâm lý này
không phải chỉ ở loài người mà Ma cũng thế. Có
những con ma khi chết trong giai đoạn yêu say
đắm nhưng chưa cưới được nhau thì cứ bám níu
lấy người yêu cũ đi qua nhiều kiếp sống. Có những
cô gái đi xem bói, thầy nói rằng: “cắt đứt tiền
duyên mới lấy được chồng” phải lập đàn lễ và
thầy đứng lên khuyên con ma rằng: “Thôi bỏ đi,
thật ra thì nó đâu có tốt đẹp gì, đầy lỗi sai, đầy
tính xấu, cũng may là mi không lấy được nó chứ
lấy về rồi nó cưỡi lên đầu lên cổ, thôi để cho thằng
khác chịu khổ thay... đi mà!” và con ma nghe theo
thế là xong. Các cô ‘chống ề” có tin không? Không
tin sao lại nghe và làm theo. Mà tại sao chỉ thấy
các Cô đi “tắt tiền duyên” nhỉ? Còn các anh chẳng
thấy ai “cắt”, phân tích cái này lại tốn thêm giấy
bút, nên thôi vậy)
Câu 7. Càng cấm càng tò mò (Ngược đời)
Ý nghĩa: Đời là vậy, tâm lý con người là vậy: Thích
phá rào. Còn có cái gì cấm nữa nhỉ: Cung cấm thì
thích vào rồi bị xử trảm, trái cấm thì thích ăn rồi lăn
Tục ngữ C4: Hiện tượng tự nhiên
731
ra chết, cấm xờ vào hiện vật thì trên đó viết vẽ linh
tinh, cấm vượt đèn đỏ thì đèn đỏ cứ vượt rồi... ầm.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Lõi dâu hơn dác gụ (dác lớp sát với vỏ cây. Ý là
tâm hồn tốt quan trọng hơn vẻ ngoài đẹp)
2. Như mặt trăng với mặt trời (Mâu thuẫn và
xung khắc)
3. Một mất mười ngờ (Người bị mất trộm thì nhìn
thấy ai cũng giống như kẻ trộm. Khi tìm thấy đồ
rồi thì thấy ai cũng không hề giống kẻ trộm. Tâm
lý chung là vậy)
4. Mua áo thì rẻ, mua giẻ thì đắt (Sự ngược đời)
5. Như muối bỏ biển (Hoài công phí sức vô tác
dụng)
6. Nước chảy đá mòn (Mưa dầm thấm đất. Việc
nhỏ nhưng kiên trì sẽ được kết quả lớn)
7. Thừa thầy thiếu thợ (Tình trạng người làm
không có mà người chỉ tay năm ngón thì nhiều)
Câu 8. Ái nguy tử hiểm (Nguy hiểm)
Ý nghĩa: Yêu cái nguy hiểm thì dễ chết, chơi với dao
có ngày đứt tay.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cá cả ở vực sâu (Nơi nguy hiểm là nơi có kết quả
lớn (Cá cả là cá lớn)
2. Cái sảy nảy cái ung (Lỗi nhỏ lúc này không sửa
sẽ thành căn bệnh lớn về sau)
3. Chân tơ kẽ tóc (Tình trạng vô cùng nguy hiểm, tỷ
lệ thành công rất bé)
732 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
4. Chết đuối vớ được cọc (Đang trong tình trạng
nguy hiểm mà thoát chết được thì quá hạnh
phúc)
5. Chuông treo chỉ mành, ngàn cân treo sợi tóc
(Đang trong tình trạng nguy hiểm chắc chết)
6. Nước sôi lửa bỏng (Tình trang nguy hiểm và
cấp bách)
7. Người hại, không bằng trời hại (Chiến tranh do
con người chết vài ba nghìn người là kinh khủng,
vậy mà 1 trận sóng thần đông nam á chết 300.000
người, hoặc hạn hán, đói khát, dịch bệnh chết
hàng triệu người)
8. Như đỉa phải vôi (Nhảy tưng tưng khi không
đồng ý việc gì đó)
9. Như nước vỡ bờ (Sức mạnh vô cùng kinh khủng
khiếp, ai xem film Mỹ cảnh vỡ đập thủy điện
chưa?)
10. Như rắn mất đầu (Là mất người chỉ huy)
11. Thứ nhất thiên tai, thứ hai hỏa hoạn (Thiên
tai và hỏa hoạn thì tác hại vô cùng lớn)
12. Tình ngay lý gian (Tâm thì ngay thẳng nhưng
hành động gian manh. Giống như ngày xưa có các
hiệp sĩ cướp của người giàu chia cho người
nghèo)
Câu 9. Cao sinh kiêu (Tâm lý & Tâm tính)
Ý nghĩa: Giàu có sinh kiêu căng coi thường người
khác
Các câu nói khác cùng chủ đề:
Tục ngữ C4: Hiện tượng tự nhiên
733
1. Bán mạt không chịu / Mua chịu trở mặt
(Tham lam: rẻ cũng không mua, mua chịu thì ăn
quịt)
2. Bụng trâu làm sao, bụng bò làm vậy (Trâu bò
là hai con vật khá giống nhau, cùng loài thú có vú,
họ móng guốc và ở với con người. Ám chỉ cùng
một loại người thì bụng dạ cũng như nhau mà
thôi. Cùng nghèo hèn thì bụng dạ như nhau, cùng
giàu sang bụng dạ như nhau)
3. Bụt chùa nhà không thiêng (Tâm lý chung: Biết
rõ quá thì không thích, cái gì mơ mơ hồ hồ thì lại
tin)
4. Cà cuống chết, đít vẫn còn cay (Người khôn đến
chết vẫn khôn. Gia Cát Lượng đến chết rồi mà vẫn
lập mưu giết được Ngụy Diên là kẻ phản bội nhà
Thục)
5. Giữ được người ở, chứ không giữ được
người đi (Đã quyết ra đi là đã hết tình hết nghĩa
rồi, rất khó giữ. Gia đình cũng vậy nếu một người
nhất quyết li dị rồi thì tức là đã hết tình cảm hoặc
có tình yêu mới. Nếu còn tình cảm và tình yêu thì
sẽ có sự hi sinh, những khó khăn hiện tại rất dễ
vượt qua)
6. Mừng như mở cờ trong bụng (Một người ham
thích đánh cờ khi tìm được nước đi chiến thắng
(gọi là mở thế cờ) thì vô cùng thích thú. Câu này
chắc xuất phát từ một người thích đánh cờ)
7. Người đi không bực bằng người chực nồi
cơm (Tâm lý chờ đợi luôn làm cho người ta bực
tức. Do vậy có hẹn thì nên đến đúng giờ vì 1 phút
chờ đợi dài bằng cả tiếng)
734 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
8. Như chó với mèo (Chó mèo suốt ngày cắn nhau.
Ý là: không hòa thuận)
9. Ở chùa cũng có ông Thiện, ông Ác (Đó là hai vị
thần hộ pháp bảo vệ chùa. Ý là: Ở đâu cũng có kẻ
thiện người ác)
10. Thế gian không ít thì nhiều / Không dưng ai
nỡ đặt điều cho ai (Lời đồn đoán thế gian không
ít thì nhiều có vài phần là sự thật)
11. Yêu nên tốt, ghét nên xấu (Tốt xấu nếu không
công tâm thì sẽ xuất phát từ sự yêu ghét mà ra.
Khi yêu tự dưng chỉ toàn thấy ưu điểm. Còn ghét
rồi thì toàn thấy khuyết điểm. Công tâm mà xét
thì ai cũng có ưu có khuyết)
Câu 10.Hoa đâu bướm đấy (Thói quen & Quen
thói)
Ý nghĩa: Người đẹp ở đâu thì có trai theo tán tỉnh ở
đó
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chợ có nề quê có thói (Nề là nề nếp, thói là thói
quen. Ý là: Sống ở đâu thì phải theo luật lệ ở đó)
2. Lệnh làng nào, làng ấy đánh / Thánh làng
nào, làng ấy thờ (Làng nào thì cũng có lệnh
riêng và thánh riêng tức là luật lệ riêng)
3. Ngang tàng quen thói / Thầy bói quen nói
dựa (Người ngang tàng bướng bỉnh thì chỉ biết
theo thói quen xấu của mình. Thầy bói thì nói dựa
theo tâm lý gia chủ, nên thầy hay có câu: “tôi nói
câu này thấy đúng anh bảo đúng, thấy sai anh
bảo sai thì tôi mới nói tiếp không thì thôi” nghe
thì có vẻ bí hiểm, thật ra là dựa theo tâm lý của
Tục ngữ C4: Hiện tượng tự nhiên
735
gia chủ để đoán tiếp vế sau. Ai thấy hình ảnh thầy
bói mù đi đường chưa? Thầy dùng cái gậy chọc
chọc phía trước phát hiện chỗ này đi được bước
lên một bước sau đó lại chọc tiếp tìm bước đi tiếp
theo. Nguyên tắc bói của thầy cũng là vậy)
4. Vắng chủ nhà, gà bới bếp (Không quản lý giám
sát, không để mắt đến thì kẻ gian mò vào)
Câu 11.Cao lễ dễ thưa (Tiền thì bạc)
Ý nghĩa: Tiền nhiều được việc
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Có tiền mua tiên cũng được (Tiền mua được
tất cả các đồ vật và đôi khi là tình cảm và lẽ phải)
2. Tiền có mặt phải mặt trái (Đồng tiền có xấu có
tốt tùy theo người sử dụng)
3. Làm ruộng thì ra, làm nhà thì tốn (Làm ruộng
thì tính toán một cuối vụ thành hai. Làm nhà tính
toán 2 lúc quyết toán thì thành 4. Chung quy lại
tính toán bị thiếu)
4. Một quan tiền công, không bằng một đồng
tiền thưởng (Tâm lý chung: chú ý đến cái lợi nhỏ
trước mắt mà bỏ quên cái lợi lớn sau lưng)
5. Một tiền gà ba tiền thóc (Công sinh thành thì ít,
công chăm sóc mới vất vả, hoặc tiền mua thì ít
tiền nuôi thì nhiều)
Câu 12.Mũ áo chẳng làm nên nhà sư (Trong
& Ngoài)
Ý nghĩa: Vẻ ngoài không nói được nội tâm bên trong
Các câu nói khác cùng chủ đề:
736 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
1. Cây mềm lá mềm, cây gai lá gai (Đó là hiện
tượng tự nhiên nhưng ám chỉ: vẻ ngoài và nội
tâm cũng phải tương đồng với nhau)
2. Chiếc áo cà xa, không làm nên thầy tu (Vẻ
ngoài không nói được nội tâm bên trong)
3. Người tốt về lụa, lúa tốt về phân, chân tốt về
hài, tai tốt về hoa (Hình thức bên ngoài đẹp là
do phụ kiện đẹp gắn trang trí mà thôi. Tâm hồn
đẹp chẳng cần gắn thêm cái gì trang trí)
4. Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài (Môi trường nào
sẽ sinh ra hình thức nấy)
Tục ngữ C4: Hiện tượng tự nhiên
737
C5: Tâm linh - Sống và Chết
Câu 1. Cát bụi về với cát bụi (Cái chết)
Ý nghĩa: Ai cũng biết có sống thì sẽ có chết. Vậy mà
chẳng ai lo nghĩ chết rồi thì thế nào? Chỉ lo nghĩ sống
sẽ làm gì hưởng gì? Kể cả những ai không tin vào kiếp
sau thì cũng nên nghĩ rằng cuộc sống này quá ngắn,
phải làm điều gì có ích cho xã hội, để lại tiếng tăm mai
sau nếu không thì uổng phí đời người.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Cái sống đã hết, cái chết đã đến (Sinh - Già Bệnh - Chết ai cũng phải trải qua)
2. Chết trẻ khoẻ ma, chết già ma nhược (Ma
khỏe là ma cố bám níu lấy cuộc sống, thấy nó thật
tươi đẹp và tuếc nuối không muốn rời xa thân xác
trẻ đẹp này. Ma yếu là ma biết buông bỏ và thấy
chán với cuộc sống này, chán với thân xác già yếu
này)
3. Kẻ khuất mày người khuất mặt (Hồn ma,
hương linh, thân chung ấm là các cách gọi khác
nhau của người cõi âm)
4. Ki ki cóp cóp / Chết một cắc không mang theo
(Khuyên rằng keo kiệt giữ tiền nhưng chết thì
không mang theo được, mà chỉ mang theo được
tiếng xấu)
5. Lúc sống thì chẳng cho ăn / Đến khi lúc chết
làm văn tế ruồi (Châm biếm người thích cúng lễ
và cầu xin. Thật ra tâm của họ không phải vì lòng
thương tưởng đối với Ma mà tâm của họ là ích kỉ
muốn được may mắn, được phù hộ mua may bán
đắt, mua một lãi mười, tiền vào như nước tiền ra
738 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
6.
7.
8.
9.
10.
nhỏ giọt, được sức khỏe không bao giờ chết... Nếu
Ma có năng lực như vậy thì nó đã hưởng rồi chứ
đâu phải đói khát chờ vào bát cháo cúng thí thực)
Ma cũ bắt nạt ma mới (Nghĩa đen cũng có thể
có thật nghĩa là Ma mới chết xuống cõi âm thì bị
Ma cũ bắt nạt, nhưng nghĩa bóng ám ám chỉ
trong giới xã hội đen hoặc trong nhà tù, lính cũ
thường bắt nạt người mới để dằn mặt, đe cho sợ
ngay từ khi chân ướt chân ráo)
Ma dẫn lối, quỷ đưa đường (Chỉ người có tội
thì sẽ phải đi theo ma quỷ xuống địa ngục hoặc
nhập vào băng đảng của quỷ. Ngã quỷ đói khát bơ
vơ là một trong 3 đường ác đạo cùng với súc sinh
và địa ngục)
Nhắm mắt xuôi tay (Giây phút lìa đời)
Sinh nghề tử nghiệp (Sống kiếm tiền bằng nghề
mình có, khi chết đi theo nghiệp của mình. Trong
Kinh Tăng nhất A-hàm, tập I, phẩm Cúng dường
(Kinh nguyên thủy Phật giáo) Phật dạy: chúng
sinh theo nghiệp của mình sau khi chết sẽ đọa vào
Tam Giới: 1-Cõi trời vô cùng sung sướng và hạnh
phúc cho chúng sinh có phúc lớn. 2-Cõi người tốt
xấu, sướng khổ lẫn lộn dành cho chúng sinh bình
thường. 3- Là ba đường ác đạo dành cho kẻ ác:
Ngã quỷ (quỷ dữ đói khát), Địa ngục (chịu đánh
đập tra tấn), Súc sinh (loài cầm thú mê muội). Tu
giải thoát của Đạo Phật là Tu thoát khỏi tam giới
để về cõi Phật Niết Bàn vĩnh viễn không tái sinh)
Sống mỗi người một nết / Chết mỗi người
mỗi nghiệp (Sống mỗi người một tính cách, chết
mỗi người theo nghiệp của mình mà đi không ai
giống ai)
Tục ngữ C5: Tâm linh - Sống và Chết
739
11. Thân tàn ma dại (Thân tàn tật thì thành ma
cũng tàn tật. Thật vậy: Một số nhà ngoại cảm tìm
mộ liệt sỹ thấy rằng: có những chiến sĩ bị cụt tay,
cụt chân, bị thương tật là do khi sống bị cụt tay,
cụt chân, bị thương tật và khi đào mộ lên thì thấy
đúng như vậy. Vậy nên những người đau khổ quá
muốn tự tử để thoát khổ thì sau khi chết rồi còn
đau khổ gấp nhiều lần. Các ngôi nhà ma ám trên
thế giới đều bị ám bởi các Vong tự tử hoặc bị sát
hại dã man. Tâm của ma tương đồng với tâm đau
khổ hoặc tâm đau đớn về thể xác của chúng sinh
trước khi chết. Đây chính là thế giới Ngã quỷ mà
Phật dạy)
12. Thầy mạnh, thầy chữa người ta / Đến khi
thầy ốm thì ma chữa thầy (Thầy cúng chữa
bệnh bằng trừ tà đuổi ma. Đa phần các thầy cúng
này đều nuôi ma và dùng bùa ngải. Thầy trừ tà
bằng cách dùng con ma mà thầy nuôi (gọi là âm
binh) ác hơn dữ hơn đến đuổi ma nhà người. Đến
khi ốm thì các âm binh đệ tử ngồi chờ thầy chết
để đi theo bọn chúng, hoặc nếu chúng quá ác và
thầy thì ốm yếu hết năng lực thì chúng còn kéo
thầy xuống để chơi với chúng)
Câu 2. Ba bạn sáu ngàn ngày (Đời người)
Ý nghĩa: Một năm có 360 ngày, 36.000 ngày = 100
năm. Ý là gần chết rồi.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Chẳng biết trời cho mấy tuổi (Sống chết không
biết đâu là lần)
2. Hai năm mươi tuổi (2 x 50 = 100 tuổi, ý là gần
chết rồi)
740 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
3. Một đời phú quý, vinh hoa / Một đời đói rách,
cũng qua một đời (Giàu có hay nghèo khó đều
cũng một đời sống. Giàu nghèo thì khi chết cũng
giống nhau)
4. Một năm một tuổi, nó đuổi xuân đi / Cái già
xồng xộc, nó thì theo sau (Than rằng: Sao
nhanh già thế hả trời)
5. Người đời hữu tử, hữu sinh / Sống lo xứng
phận, thác dành tiếng thơm (Khuyên rằng cuộc
sống ngắn ngủi hãy sống sao cho đừng phí một
đời và để được tiếng thơm lưu về sau)
6. Người sống của còn, người chết của hết (Sống
thì giữ của khư khư, chết không mang được theo)
7. Người sống hơn đống vàng (Mạng sống quý
hơn vàng vậy nên đừng để uống phí)
8. Sang hèn giàu nghèo cũng ba tấc đất (Giàu
nghèo thì cũng phải chết. Có ai giàu mà không
chết không?)
9. Sớm nở chóng tàn (Than vãn: Cuộc sống thật là
ngắn)
10. Sống đến đâu, hay đến đấy (Người không lo
nghĩ, sống hết mình trong giây phút hiện tại là
người hạnh phúc)
11. Tóc bạc răng long (Già lắm rồi)
12. Trẻ chưa qua già đã tới (Than vãn: cuộc sống
thật là ngắn ngủi)
13. Trẻ đeo hoa già đeo tật (Trẻ càng ngày càng
trưởng thành và đẹp ra. Già thì càng ngày càng
nhiều thói xấu)
14. Trời còn khi nắng khi mưa / Ngày còn khi
sớm khi trưa, nữa người (Trời đất còn có lúc
741
Tục ngữ C5: Tâm linh - Sống và Chết
này lúc khác nên người tránh sao khỏi lúc thế này
lúc thế khác)
15. Tuổi già bóng xế (Già gần chết rồi)
16. Xuân bất tái lai (Thời trẻ trung xinh đẹp sẽ mãi
mãi không quay trở lại. Đừng kén chọn mà phí
hoài tuổi xuân hãy cưới anh nhé)
Câu 3. Đất lành chim đậu(Duyên số)
Ý nghĩa: Ý là người hiền lành thì phúc lộc tiền tài đổ
về.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Con là nợ, vợ là oan gia, của nhà là nghiệp
báo (Con là mối nợ tiền kiếp nay phải trả (nuôi
nó bao năm vất vả lớn lên nó chẳng giúp được gì
mình). Vợ là oan gia (chủ nợ) tháng nào cũng đòi
tiền mình. Của cải gia tài tìm kiếm khó khăn vất
vả, có rồi giữ nó cũng vô vàn khó khăn, đúng là
khổ vì nó (nghiệp báo)
2. Hợp bóng hợp vía (Ý là hợp duyên nhau, tâm
hồn hòa hợp với nhau)
3. Hữu duyên thiên lí, năng tương ngộ / vô
duyên đối diện, bất tương phùng (Có duyên thì
ngàn dặm cũng được gặp, Vô duyên thì đối diện
nhưng không gặp được nhau)
4. Kiếp người là duyên nợ / Lành vỡ lẽ thường
tình (Đủ duyên và có nợ thì mới được đầu thai
vào bụng mẹ, không thì lang thang vất vưởng.
Người lành lặn hay người khiếm khuyết cũng vì
nợ nay phải trả và là lẽ thường tình mà thôi)
5. Lắm con lắm nợ / Lắm vợ lắm cái oan gia (Vợ
và con đều là chủ nợ của mình)
742 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
6. Làm nghề nào, ăn nghề ấy (Sinh sống bằng
nghề nghiệp)
7. Làm quan có tướng, hát xướng có nòi (Người
có tướng mới được làm quan, làm hát xướng (cô
đầu, ả đào...)là theo nòi giống. Câu này ý châm
biếm)
8. Số sống vứt bờ tre cũng sống (Số sống thì
nghèo đói khổ sở cũng sống)
9. Sống chết có số (Sống chết có số. Đến ngày đến
giờ thì chết, một số người quan niệm vậy. Tôi
không tin)
10. Xấu số thiệt thân (Kém may mắn thì chịu thiệt)
Câu 4. Bốc mả kiêng ngày trùng tang(Kiêng
kị)
Ý nghĩa: Trùng tang là người trong gia đình chết
trùng với nhau (xem thêm trên internet), bốc mả
kiêng những ngày này.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bốn chín chưa qua, năm ba đã tới (Năm 49
tuổi và 53 tuổi gọi là năm đại hạn)
2. Chẳng ai chê đám cưới / Chẳng ai cười đám
ma (Giới @ có câu rằng: “Tang gia bối rối, có điều
gì sơ xuất xin được lượng thứ”. Thật ra trong
đám ma và đám cưới chẳng ai chê, chẳng ai cười
cả vì đây là phép lịch sự và còn là điều kiêng kị)
3. Có thờ có thiêng, có kiêng có lành (Chẳng biết
đúng sai nhưng các cụ nói là kiêng thì em kiêng
cho nó lành)
4. Được mồ được mả (Người âm phù hộ cho
người dương phát đạt)
743
Tục ngữ C5: Tâm linh - Sống và Chết
5. Mồ mả làm cho người ta khá (Có người tin
rằng năng thắp hương cúng cầu và xây mồ mả
thật to thì sẽ khá. Tôi không tin. Khá hay không là
do phúc. Nếu ông bà tiên tổ phúc đức thì để lại
phúc cho con cháu giàu sang và ông bà cũng sẽ có
mồ mả sạch đẹp vì ông bà có phúc)
6. Sinh dữ tử lành (Cách giải thích thứ 1: khi sinh
con thì vô cùng nguy hiểm (ngày xưa y học kém)
và lúc chết là lúc trở về nên yên lành. Cách giải
thích thứ 2: Ai mà lúc sinh ra khó khăn thì đến lúc
chết sẽ nhẹ nhàng)
7. Sinh hữu kỳ, tử vô kỳ hạn (Có thai 9 tháng 10
ngày là sinh nở rất đúng giờ (đúng kỳ hạn). Cái
chết thì chẳng biết đến lúc nào)
8. Sinh thuận tử an (Sinh mà thuận lợi thì chết
bình an)
Câu 5. Nói trước bước không qua (Họa phúc
khó lường)
Ý nghĩa: Nói trước đa phần là khoe khoang, còn nếu
bàn tính công việc với những người trong nhóm thực
hiện thì không gọi là nói nước. Khoe khoang sẽ sinh
kiêu ngạo và sinh chủ quan làm giảm ý chí và nghị lực
nên khó thành công. Ngoài ra nói trước với người
không cùng chí hướng thì rất dễ bị dèm pha, bàn lùi vì
hiếm khi ý tưởng của ta đi trùng với ý tưởng của họ.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bảy mươi chớ cười bảy mốt (Họa phúc khó
lường, không biết hôm nay thế này mai sẽ ra sao
thì đừng cười)
744 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
2. Bảy mươi chưa què, chớ khoe rằng lành
(Đừng khoe khoang vì khoe khoang thì tự nhiên
sẽ xuất hiện chướng ngại)
3. Chưa đẻ đã đặt tên (Tính ở trong đầu thôi, đừng
nói trước ra ngoài tai họa sẽ ập đến ngay và luôn)
4. Chưa đỗ ông nghè, đã đe hàng tổng (Khoe
khoang nhất là khoe những thứ chưa đến với
mình thì rất khó để thành hiện thực)
5. Chửa đui chửa què, đã khoe rằng tốt (Đừng
khoe khoang và nói trước, tai họa sẽ ập đến ngay)
6. Cờ bạc ăn nhau lúc gà gáy (Giai đoạn cuối cùng
luôn là giai đoạn quan trọng vì tâm lý đã mệt mỏi,
ý chí đã cạn gần hết. Nếu qua được giai đoạn này
thì sẽ thành công)
7. Đói trẻ chớ vội lo / Giàu trẻ chớ vội mừng
(Giàu nghèo lúc còn trẻ đừng vội mừng hay lo
lắng vì đời còn dài và mọi thứ còn đủ thời gian để
thay đổi)
8. Đừng có chắc lắm ai ơi / Biết đâu thương hải,
là nơi tang điền (Đừng khẳng định chắc chắn
điều gì trong tương lai vì người dại và lười thì
tính toán và làm được 10% thành công, ngươi
giỏi và nghị lực thì được 70% thành công. Phần
còn lại là do may mắn và phúc đức)
9. Đừng khinh khó, chớ cậy giàu / Đời người có
lúc bao lâu xoay vần (Sông có lúc người có khúc,
đến lúc xoay vần rồi thì giàu sẽ thành nghèo và
nghèo thành giàu)
10. Giàu chiều hôm khó sớm mai (Đề phòng thời
vận xoay chuyển, sông có khúc rộng khúc hẹp đời
người có lúc lên lúc xuống)
Tục ngữ C5: Tâm linh - Sống và Chết
745
11. Giàu nghèo như giấc chiêm bao (Giàu cũng
vậy, nghèo cũng vậy, cuộc đời ngắn ngủi như một
giấc mộng mà khi thức dậy ta không thể mang
theo được những thứ trong giấc mơ)
12. Học tài thi phận (Học thì thành tài, nhưng tài
năng không đủ điều kiện 100% thành công mà
còn do may mắn và phúc đức nữa, nhưng nếu
không học không tài thì 100% thất bại)
13. Họa vô đơn chí, phúc bất trùng lai (Tai họa
chẳng đến một lần duy nhất, điều may mắn thì
khó lặp lại lần 2. Đó là do trong quá khứ mình gây
tai họa nhiều hơn làm phúc. Chứ người làm phúc
nhiều thì may mắn đến liên tục và họ không than
phiền như vậy)
14. Nay sang mai hèn (Trời còn khi nắng khi mưa
nữa người)
15. Trong cái rủi, có cái may / Trong cái may, có
cái rủi (Họa phúc khôn lường. Nhưng nếu ta thấy
may mà không vui sướng dừng lại để hưởng thụ
thì sẽ đi tiếp, thất bại mà không buồn khổ thì sẽ
đứng lên đi tiếp. Đó là con đường để có thành
công bền lâu)
Câu 6. Chợ trần gian sớm họp chiều tan
(Sự sống mong manh)
Ý nghĩa: Cuộc sống thế gian rất ngắn ngủi, không tin
thử hỏi những cụ già đã trải qua gần hết cuộc sống
mà xem.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
746 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
1. Ai biết có sống đến mai / Mà để củ khoai đến
mốt (Cuộc sống ngắn ngủi nên chúng tay đừng
sống vì tương lai mà bỏ quên hiện tại)
2. Ai đâu trẻ mãi không già (Ai rồi cũng sẽ phải
chết)
3. Chữ rằng: vạn vật đổi thay / Sinh già bệnh
chết như ngày dần trôi (Sinh Già Bệnh Chết là
nỗi khổ của thân mà ai cũng sẽ phải trải qua)
4. Ngày vui thì ngắn, chẳng tầy gang tay (Vui
giống như đỉnh nhọn của ngọn núi mà xung
quanh là sườn núi, vách núi khổ đau. Ta ăn bát
phở ngon tuyệt vời (đỉnh cao) thì các bát phở tiếp
theo sẽ chán dần và khổ dần, ăn đến bát thứ 5 thì
nỗi khổ như bị tra tấn vậy. Tâm ta là vậy luôn
thích khám phá, thích trải nghiệm, thích tìm ra
cái mới... và luôn xao động bất an)
5. Người chửa là cửa mả (Sinh đẻ ngày xưa vô
cùng nguy hiểm, tỷ lệ tử vong của mẹ và con rất
cao)
6. Người gần đất xa trời (Người gần chết)
7. Người hại, không bằng trời hại (Các cuộc chiến
tranh tàn khốc thì số lượng người chết không thể
bằng với thiên tai dịch bệnh. Chiến tranh Việt
Nam tàn khốc hơn thế chiến thứ 2, trong 30 năm
số lượng người chết khoảng chừng 4 triệu người
thì chỉ một đợt chết đói năm 1945 con số đã là 2,5
triệu)
8. Nhân sinh hữu tử như nhật dạ đương nhiên
(Có sống thì có chết là tất nhiên như có ngày thì
có đêm vậy)
9. Nước chảy bèo trôi (Cuộc đời xô đẩy )
Tục ngữ C5: Tâm linh - Sống và Chết
747
10. Tấm thân tứ đại này / Tan rồi hợp rồi lại hợp
tan (Câu thơ mang nhiều triết lý Phật Giáo: Thân
và sự sống này được hợp thành từ ĐẤT (xương),
NƯỚC (máu mủ, thịt da, gân cơ, não bộ, cơ quan
nội tạng...) GIÓ (hơi thở), LỬA (hơi nóng cơ thể).
Trong đó ĐẤT, NƯỚC cấu tạo lên thân mất một
tẹo hoặc hơi gầy hơi béo cũng không sao. GIÓ,
LỬA là sự sống nếu trong 5 phút không thở là
chết, hoặc nhiệt độ cơ thể tăng lên 42 độ cũng
chết. Khối tứ đại này đủ duyên hợp lại thành thân
thể có sự sống, nếu rời xa nhau thì chết)
11. Kiếp người trong hơi thở / Mỏng mảnh vô
thường thay (Trong khối tứ đại kể trên thì Hơi
thở là GIÓ là quan trọng nhất. ĐẤT NƯỚC thừa
thiếu một chút không sao, LỬA là cơ thể tiêu thụ
thức ăn tạo thành năng lượng sự sống và hơi
nóng cơ thể, nên đói khát một chút không sao.
Nhưng 30 giây không thở là bắt đầu tim đập
nhanh mặt đỏ, 3 phút là mắt trợn ngược, 5 phút
là chết toàn phần. Sự sống thật là mong manh chỉ
trong từng hơi thở)
12. Thời gian thấm thoát thoi đưa / Nó đi đi mãi,
không chờ đợi ai (Thời gian luôn tiến về phía
trước, mất đi không thể lấy lại được. Đừng để
lãng phí giời gian chỉ để ngủ hoặc làm điều vô bổ)
13. Tối rồi, trời lại sáng ra / Đi đâu mà vội, mà
già mất thân (Việc gì đến thì nó sẽ đến, y như hết
tối rồi sẽ sáng. Đừng có hấp tấp vội vàng mà già
rồi vẫn không làm được việc gì)
14. Tuổi già như ngọn đèn tàn trước gió (Rất dễ
tắt)
748 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Câu 7. Đất có thổ công / Sông có hà bá
(Thần thánh)
Ý nghĩa: Theo tín ngưỡng dân gian mỗi vùng đất có 1
ông quan cai quản, gọi là Thổ công, mỗi khúc sông
đều có thủy thần cai quản, gọi là Long Vương (Hà bá
chỉ là các con vật nuôi của thủy thần chuyên đi bắt
người ở khúc sông đó mà thôi).
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Buôn thần bán thánh (Dùng tín ngưỡng và đức
tin vào thần thánh để mang lại lợi ích kinh tế cho
bản thân)
2. Linh tại ngã, bất linh tại ngã (Linh thiêng hay
không tùy vào tâm của chúng ta, Tâm động quỷ
thần tri, tâm ta cầu xin sự phù hộ của thần thánh
mà không hề rung động, vái lạy tượng mà chỉ
thấy là khúc gỗ tạc thành thì không thể linh
được)
3. Tâm động quỉ thần tri (Tâm ta rung động Quỷ
và Thần đều biết. Tức là Ma Quỷ cũng biết và
Thần Thánh cũng biết nhưng với tâm ác độc ứng
với tâm ma quỷ thì Ma đưa đường Quỷ dẫn lối.
Với tâm thiện ứng với tâm của Phật, của Bồ tát
hay tâm của vị thánh nào đó thì sẽ được các vị
Phù hộ. Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương
cầu ý là vậy)
4. Thành Hoàng bản thổ (Thành Hoàng là vị thánh
có công sáng lập ra một làng (Bản Thổ là sáng lập
lên đất). Được thờ trong Đình Làng. Hàng năm có
hội làng chính là lễ cúng Thành Hoàng làng)
Tục ngữ C5: Tâm linh - Sống và Chết
749
5. Trời đánh thánh vật (Câu này hay dùng để
nguyền rủa một ai đó: Là các cực hình khổ sở mà
con người không thể làm ra được)
6. Trời kêu ai nấy chịu (Trời bắt ai chết thì người
ấy phải chết)
Câu 8. Anh hùng gặp vận (Vận mệnh)
Ý nghĩa: Đúng vận số phát đạt sẽ lên như diều gặp
gió thì thành anh hùng.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Biết thân biết phận (Chấp nhận thất bại như là
số phận của mình hoặc như năng lực bản thân
của mình là vậy)
2. Cứu được căn, chứ không cứu được số (Căn
tức là gốc. Nếu số đang ở giai đoạn chờ đủ duyên
thì sửa gốc sẽ thay đổi được số. Nếu số phận đến
lúc đến (tận số) thì không cứu được nữa. Sửa gốc
cứu căn tức là tích đức hành thiện đền bù ác
nghiệp quá khứ đã gây ra)
3. Đen bạc đỏ tình (Tình cảm và vật chất là hai vấn
đề mà con người luôn mong cầu. Nhân vô thập
toàn nên khó có ai được toàn mỹ cả về tình cảm
lẫn vật chất cả)
4. Đi buôn có số, làm ruộng có mùa (Đi buôn thì
tùy vào số mệnh đi lên thì lãi, số mệnh đi xuống
thì lỗ. Giống như làm ruộng có thời vụ vậy)
5. Khi nên vung phá cũng nên / Khi suy dù khéo
giữ gìn cũng suy (Thời vận phát (đi lên) thì
không giỏi cũng may mắn mà thành nhưng kết
quả bé và nguy cơ đổ vỡ lớn. Thời vận suy (đi
750 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
xuống) thì có giỏi cũng vẫn suy nhưng sẽ giảm
nhẹ tác hại của thất bại)
6. Khó giàu muôn sự tại Trời / Nhân sinh ai
cũng kiếp người mà thôi (Giàu hay nghèo là do
trời định, làm người ai cũng có 1 kiếp sống khi
chết đều như nhau. Câu này coi trọng thuyết Định
Mệnh)
7. Không cầu mà được, không ước mà nên
(Không cầu mong hay ước vọng thì dễ thành
công. Thật ra thành công hay không là do ở tâm
lý. Nếu người đặt hi vọng kiếm được 10 tỷ USD
nhưng chỉ kiếm được 5 tỷ tức là thất bại. Còn
người chỉ nghĩ làm để đủ ăn đủ tiền cho con đi
học nhưng kết quả lại thừa tiền và mua thêm
được cái xe máy thì quá thành công rồi. Lắm ước
vọng long đong – lắm ước mong lận đận)
8. Sa cơ lỡ vận, lỡ bước sa cơ (Đi một bước sai thì
mất đi một cơ hội, bỏ lỡ một cơ hội thì thời vận đi
xuống. Khi cơ hội rơi vào tay thì “cờ đến tay ai
người nấy phất” phải lắm chặt lấy cơ hội, làm hết
sức mình thì thành công. Thành công chẳng đến
với kẻ lười hoặc không biết chớp lấy cơ hội)
9. Thiên thời, địa lợi, nhân hòa (Mọi điều kiện
đều thuận tiện: thời tiết và ý trời ủng hộ, điền
trạch và cõi âm phù trợ, lòng người thuần hòa.
Chỉ còn thiếu mỗi sự nỗ lực của ta nữa mà thôi)
10. Thời bất tái lai (Thời cơ không quay lại lần thứ
2, hãy nắm bắt lấy cơ hội ngay khi nó đến với nỗ
lực và quyết tâm sẽ có thành công)
11. Thuốc chữa được bệnh, chẳng chữa được
mệnh (Bị bệnh thì uống đúng thuốc sẽ khỏi,
nhưng số mệnh đã đến hồi gọi tên (tận số) thì
751
Tục ngữ C5: Tâm linh - Sống và Chết
12.
13.
14.
15.
16.
không thể chữa. Vậy lúc nó chưa đến thì ta hãy
tìm cách để cải số bằng cách tạo nhiều việc lành
thiện để đền bù ác nghiệp quá khứ đã gây ra)
Trai anh hùng vô duyên / Gái thuyền quyên
bạc phận (Duyên và phận là duyên vợ chồng.
Trai anh hùng trung thực quá, xấu nói xấu, đẹp
nói đẹp thì chẳng tán được gái, gái xinh quá thì
kén chọn nhiều chọn đi chọn lại còn gì là xuân)
Tử sinh hữu mệnh, phú quý tại thiên (Sinh tử
có số, giàu có do trời định. Nhưng có số thọ mà cố
lao đầu vào ôtô cũng chết, số giàu mà chẳng làm
ăn thì cũng nghèo. Số ở đây chỉ đúng với những
người đã làm hết sức mình còn kết quả đến thế
nào là do trời định. Hành sự tại nhân, thành sự tại
thiên là vậy. Bất hành thì bất thành)
Vận đỏ trồng lau ra mía (Vận may đến thì làm
một ăn mười. Nhưng không làm thì dù may mắn
cũng chẳng có ăn. Ví như: 1 x 10 = 10, nhưng 0 x
10 = 0 là vậy)
Việc gì đến sẽ đến (Ý là số phận đã định rồi thì
nó sẽ đến. Nhưng tác hại lớn hay nhỏ là do mình
quyết định. Cải tạo số mệnh nghĩa là tạo thêm
nhiều công đức lành đền bù ác nghiệp quá khứ thì
sẽ giảm tác hại của Quả báo dữ và tăng lợi ích
của Quả báo lành)
Vô tướng vô tài (Những người học và nghiên
cứu tướng số sẽ thấy rất rõ về Tướng người như
thấy lòng bàn tay của mình vậy. Người không có
tướng tài giỏi thì không thể tài giỏi được. Tướng
là điềm báo trước của số mệnh hoặc thể hiện rõ
tâm tình, tài năng, ý chí của người)
752 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
17. Y nhân, y bệnh bất y mệnh (Nhìn thấy người,
nhìn thấy bệnh, nhưng rất khó nhìn thấy số mệnh.
Thật vậy: người và bệnh là hiện tại đang có thật,
giỏi nhìn là thấy. Còn số mệnh của người là tiên
đoán tương lai. Vì rằng tương lai còn tùy thuộc
vào quyết định của hiện tại, làm đúng thì tương
lai đi về hướng tốt, làm sai hoặc không làm thì
tương lai đi về hướng xấu. Làm sao mà đoán
đúng được người này có làm hay không?)
Câu 9. Lạc cực bi sinh (Tạo hóa xoay vần)
Ý nghĩa: Vui sướng quá đến đỉnh rồi sẽ đi xuống và
khổ đau. Trong phần này chúng ta hãy phân tích từ
Cực có nghĩa là Đỉnh. Ví dụ như đỉnh núi nhọn vậy, đó
là đích mà ta hướng đến nhưng trong giai đoạn ta
phấn đấu cố gắng thì ta đang đi lên, chẳng may có
một này ta lên đến đỉnh rồi mà chưa kịp lập một đỉnh
khác cao hơn tiếp tục phấn đấu thì ta sẽ đi xuống. Leo
chèo lên thì khó nhọc vất vả và chậm chạp, nhưng từ
đỉnh núi mà ngã xuống thì vô cùng nhanh và kết quả
là cái chết.
Các câu nói khác cùng chủ đề:
1. Bĩ cực thái lai (Đến cực đại rồi thì sẽ đi xuống. Ai
thấy mình là đỉnh cao thì tức là đang xuống)
2. Đời người ai cũng có phần / Vinh hoa có lúc
phong trần có khi (Sông có khúc êm khúc ghềnh,
người cũng có lúc lên lúc xuống. Biết vậy thì sẽ
thấy bình an với những biến động của cuộc đời)
3. Hết cơn bĩ cực, đến hồi thái lai (Đến đỉnh điểm
của khổ đau rồi thì thời thế sẽ đi lên)
Tục ngữ C5: Tâm linh - Sống và Chết
753
4. Khổ tận cam lai (Đến đỉnh điểm của khổ đau rồi
thì thời thế sẽ đi lên)
5. Người có lúc vinh, lúc nhục / Sông có khi đục,
khi trong (Ví đời người như một dòng sông vậy.
Lúc vinh lúc nhục, lúc lên lúc xuống. Biết vậy thì ta
sẽ bình an được với những biến động cuộc đời
nhưng vẫn phải cố gắng, Nếu không cố gắng thì
100% thất bại)
6. Người đời ai chẳng gian nan / Gian nan có
thưở, thanh nhàn có khi (Cuộc đời ai cũng phải
trải qua gian nan, nhưng gian nan hay thanh
nhàn đều do thời vận, biết bậy thì thanh nhàn sẽ
không mừng quá vì biết rằng còn có lúc gian khó,
gian khó không gục ngã vì biết rằng thời vận sẽ
đổi thay)
7. Nước sông hết trong rồi đục / Vận mệnh con
người, hết thịnh rồi suy (Vận mệnh lúc lên lúc
xuống, biết được vậy thì sẽ thấy bình an mỗi khi
thời thế lên hay xuống)
8. Sau cơn mưa, trời lại sáng (Hết cơn bĩ cực đến
hồi thái lai. Đến đỉnh của khổ rồi thì sẽ đi lên)
9. Sông có khúc người có lúc (Thời vận con người
lên lên xuống xuống là lẽ thường tình của tự
nhiên vậy)
10. Sướng lắm khổ nhiều (Sướng lắm là một thái
cực thì đến lúc khổ thì cũng sẽ đạt đến đỉnh của
khổ. Hãy giữ được sự Trung Dung nghĩa là bình
bình mà đi, không được thái quá sướng quá hay
khổ quá thì dễ thành)
11. Trăng đến rằm thì trăng tròn / Sao đến tối thì
sao mọc (Thời gian, vạn vật vũ trụ luôn xoay vần
754 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
chuyển đổi theo chu kì. Vận mệnh đời người cũng
vậy)
12. Tre già măng mọc (Thế hệ này qua đi thì thế hệ
khác nối tiếp là chu kì của tạo hóa, nhân sinh, kiếp
sống)
13. Vật đổi sao dời (Thời gian, vạn vật vũ trụ luôn
xoay vần chuyển đổi theo chu kì. Vận mệnh đời
người cũng vậy)
Tục ngữ C5: Tâm linh - Sống và Chết
755
Lời cuối
Văn học dân gian Việt Nam có khối lượng ca dao
tục ngữ đồng giao vô cùng đồ sộ. Tôi nghiên cứu, sưu
tầm và cóp nhặt được khoảng 200.000 câu thành
ngữ, tục ngữ, thơ, ca dao, đồng giao... Nhìn con số đó
có thể bạn chưa thể hình dung nó nhiều như thế nào
đâu. Bạn hãy so sánh số lượng đó với từ điển Tiếng
Anh phổ thông 50.000 từ. Vậy tức cứ mỗi từ trong từ
điển Tiếng Anh sẽ tương ứng có 4 bài thơ ca dao, tục
ngữ, thành ngữ, đồng dao... bằng Tiếng Việt. Khi đó
bạn sẽ thấy khối lượng đó khổng lồ thế nào.
Với khối lượng đó tôi đã mất khoảng thời gian 3
năm để chọn lọc, xắp xếp, phân tích. Và cũng mất rất
nhiều thời gian đọc đi đọc lại để sửa lỗi chính tả và
câu văn. Đây là tác phẩm đầu tay của tôi nên không
thể tránh khỏi những lỗi do thiếu hiểu biết mang
đến. Rất mong Quý đọc giả lượng thứ.
Xin trân trọng cảm ơn Quý bạn đọc!
Tác giả: Cư sỹ, Thiền sinh - Lương Vinh Tri
Email: LuongVinhTri@gmail.com
756 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
Mục lục
Lời ngỏ ..............................................................................................3
Lời giới thiệu..................................................................................5
PHẦN I: CA DAO MẸ HÁT RU CON................................. 7
Chủ đề 01 : Mẹ hát ru con .........................................................7
Chủ đề 02 : Điệu hát lý dân ca ............................................. 18
Chủ đề 03 : Vè con vật, vè nói ngược ................................ 28
Chủ đề 04 : Hiếu thảo và tình nghĩa ................................. 50
Chủ đề 05 : Khuyên răn và dạy bảo ................................... 65
Chủ đề 06 : Nông nghiệp và thời tiết ................................ 80
Chủ đề 07 : Thương nhớ, nhớ thương .......................... 104
Chủ đề 08 : Lời tỏ tình, lý giao duyên ............................ 165
Chủ đề 09 : Vợ và Chồng ..................................................... 226
Chủ đề 10 : Buồn rầu than vãn......................................... 242
Chủ đề 11 : Phụ tình bạc nghĩa ........................................ 280
Chủ đề 12 : Trào phúng bông đùa .................................. 303
Chủ đề 13 : Thói hư tật xấu ............................................... 316
PHẦN II: ĐỒNG GIAO CHA DẠY CON NÓI ............... 325
Chủ đề 01: Giúp Bé phát triển vốn từ ............................ 325
Chủ đề 02: Bé tìm hiểu về Món ăn................................... 343
Chủ đề 03: Bé tìm hiểu về Loài cá ................................... 346
Chủ đề 04: Bé tìm hiểu về Loài cây và hoa quả......... 353
Chủ đề 05: Bé tìm hiểu về Loài chim .............................. 362
Chủ đề 06: Bé tìm hiểu về Đồ vật..................................... 374
Chủ đề 07: Bé tìm hiểu về Con vật và thú .................... 378
Chủ đề 08: Bé tìm hiểu về Thiên nhiên ......................... 391
757
Chủ đề 09: Bé tìm hiểu về Con người ............................ 396
Chủ đề 10: Bé tìm hiểu về Công việc và lao động ..... 400
Chủ đề 11: Bé tìm hiểu về Địa danh đất nước ........... 407
Chủ đề 12: Tình cảm gia đình và tình yêu của Bé .... 443
Chủ đề 13: Khuyến khích Bé chăm chỉ học tập ......... 455
Chủ đề 14: Trào phúng và trêu đùa các bạn .............. 460
Chủ đề 15: Châm biếm Thói hư tật xấu ........................ 470
Chủ đề 16: Vè nói ngược đời ............................................. 481
Chủ đề 17: Đồng dao Các trò chơi cho Bé ................... 489
Chủ đề 18: Đồng dao Câu đố ............................................. 509
PHẦN III: TỤC NGỮ VỀ LẼ SỐNG .............................. 522
A: CÁC ĐỨC TÍNH CAO ĐẸP ....................................... 522
A1: Thông minh - Tài giỏi................................................... 522
A2: Ý chí - Nghị lực ................................................................ 548
A3: Nhân quả - Nghiệp báo ............................................... 566
A4: Đạo đức - Nhân nghĩa .................................................. 584
A5: Ơn trả - Nghĩa đền......................................................... 603
B: TÌNH CẢM NGƯỜI VỚI NGƯỜI ........................... 609
B1: Hiếu nghĩa với Cha Mẹ................................................. 609
B2: Tình nghĩa Anh Em ....................................................... 624
B3: Tình nghĩa Bạn bè ......................................................... 631
B4: Tình nghĩa Vợ Chồng.................................................... 640
B5: Nuôi dạy Con cái............................................................. 666
C: BIẾT SỐNG, LẼ ĐỜI, TÂM LINH............................ 681
758 Ủng hộ tác giả: Vietcombank 0011000528521 N.M.D
C1: Khôn khéo trong Lời nói và Hành động ............... 681
C2: Thô lỗ trong Lời nói và Hành động ........................ 696
C3: Hoàn cảnh Nghèo khó .................................................. 712
C4: Hiện tượng tự nhiên ..................................................... 723
C5: Tâm linh - Sống và Chết .............................................. 738
Lời cuối ........................................................................... 756
Mục lục ............................................................................ 757
759
Kiến nghị gửi Chính phủ Việt Nam!
Mục tiêu năm 2045 nước Việt Nam ta sẽ thành nước giàu
có hùng mạnh với thu nhập GDP đầu người cao trên 30.000
USD/năm. Tôi xin kiến nghị Chính phủ nên thay đổi Sologan
Việt Nam ta có từ năm 1945 do Bác Hồ viết là “Độc lập - tự
do - hạnh phúc” thành “Độc lập - tự do - ấm no - hạnh
phúc”. Điều này tuy nhỏ nhưng thật sự ấn tượng. Đây chính
là “Đại cách mạng trong tư tưởng nhân dân Việt Nam”.
Sologan cũ của Bác Hồ đã ăn sâu trong tâm trí mọi người
dân Việt Nam chúng ta suốt 75 năm qua. Nó xuất hiện trong
mọi văn bản giấy tờ của đời sống xã hội. Thời Bác viết
Sologan này khi nước ta chưa có độc lập tự do. Nên Bác đặt
mục tiêu: “Độc lập tự do cho dân tộc thì sẽ có hạnh phúc”.
Bác muốn khắc ghi trong tâm mọi người dân Việt Nam
chúng ta một mục tiêu cao cả là giành bằng được “độc lập
tự do” cho dân tộc.
Nhưng nay nước ta đã có độc lập tự do rồi mà sao dân ta
vẫn chưa thực sự có hạnh phúc? Là vì ta còn nghèo. Vậy nên
ta phải thêm mục tiêu “ấm no” theo đúng yêu cầu thời đại.
Điều này cũng đúng với lời dạy của Bác Hồ: “Cần xây dựng
nước Việt Nam dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng
văn minh”.
Tôi đoán rằng các bạn chắc ai cũng biết câu nói: “Có thực
mới vực được đạo - Vật chất có trước tinh thần có sau 1
Vật chất quyết định ý thức”. Vậy nên vật chất “ấm no” cần
có trước thì tinh thần “hạnh phúc” mới đến sau. Đó là chân
lý của mọi thời đại, của mọi xã hội trên Thế giới này.
Từ xưa đến nay, hễ mỗi khi dân chúng đói nghèo là nước
loạn: “Bần cùng sinh đạo tặc”, “Túng quá hóa liều” từ Tây
sang Đông đều diễn ra đúng y như vậy. Từ cách mạng Mỹ
(1765-1783), cách mạng Pháp (1789-1799) đến cách mạng
tháng 10 Nga 1917 hay cách mạng tháng 8/1945 ở Việt Nam
ta đều có nguồn gốc từ đói nghèo và áp bức bóc lột mà ra.
Mà “Độc lập tự do” là thoát áp bức bóc lột. Thế sao không
thấy mục tiêu thoát đói nghèo?
Còn nếu ai mê tín sợ số 4 thì là người không biết đạo. Nếu
số 4 không linh ứng vi diệu sao lại có: “Tứ thánh bất tử”
trong tâm linh dân tộc Việt: Thánh Gióng, Tản Viên Sơn
Thánh, Chử Đồng Tử, Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Sao lại có “Công
đồng tứ phủ”? Rồi sao lại có “Tứ quý”: tùng, trúc, cúc, mai?
“Tứ linh”: long, ly, quy, phượng?
Xứ Tàu thì có “Tứ đại mỹ nhân”: Tây Thi, Đắc Kỷ, Điêu
Thuyền, Dương Quý Phi. Rồi “Tứ đại danh tác”: Tây du ký,
Tam quốc diễn nghĩa, Thủy hử, Hồng lâu mộng. Việt Nam ta
thì có “Tứ đại hộ pháp” hay “Tứ trụ triều đình”. Thế giới thì
có “Bộ tứ kim cương”.
Phật giáo thì có: “Tứ thánh quả” 4 tầng bậc chứng đắc
thánh quả. “Tứ thiền” 4 tầng thiền định viên mãn. “Tứ như ý
2
túc” 4 món báu như ý của Chuyển luân thánh vương. “Tứ
nhiếp pháp” 4 pháp giáo hóa chúng sinh của các vị Bồ Tát.
Khoa học nói rằng: “Sự sống trong vũ trụ này tồn tại cần
hội đủ 4 yếu tố: Đất, nước, gió, lửa” Phật gọi là “Tứ đại”.
Sự thật rằng số 4 là số viên mãn vẹn toàn của tâm linh
theo văn hóa phương đông. Chỉ có Đấng thần linh, bậc Tu
đạo hay hàng Đại quý, Đại hiếm có 1 không 2 trên thế gian
mới đạt số 4 viên mãn. Còn người thường chỉ mơ được số 3
mà thôi. Lâu dần đạo lý này bị nhạt phai. Rồi họ coi “Tứ”
đồng âm với “Tử” tức là số không may mắn.
Nhưng theo bạn “Sinh - Lão - Bệnh - Tử” thì có Sinh ắt phải
có Tử, vậy liệu có thoát được Tử hay không? Mãi mãi không
bao giờ có “Sinh” mà không có “Tử” các bạn nhé. Vậy nên
thích số 3 sợ số 4 vì sợ “Tử” nhưng sự thật họ đã bỏ bớt
“Lão” thành ra “Sinh, bệnh, tử”, người này sẽ bị chết trẻ.
Hoặc họ đã bỏ bớt “Bệnh” thành ra “Sinh, lão, tử”. Người này
sẽ bị chết bất đắc kỳ tử (đột tử), chết không kịp gặp mặt
người thân hay di chúc con cháu. Hoặc họ sẽ bị chết vì tai
nạn, chết đường, chết chợ, chết vì chiến tranh, chết vì gươm
đao, chết vì súng đạn... Vậy theo bạn, chúng ta có nên dừng ở
số 3 hay không? Hay ta nên đạt số 4 viên mãn vẹn toàn?
Ta còn thấy rằng, dù mục đích là 4 món. Nhưng thực chất
là chỉ có 3 món “Độc lập, tự do, ấm no” là cần phấn đấu mà
thôi. Còn mục tiêu “hạnh phúc” chỉ là kết quả tự nó đến khi
3 điều trên thành tựu.
3
Hạnh phúc là cái mông lung không cố định. Nó chỉ là cảm
xúc của tinh thần diễn ra trong thời gian ngắn khi ta đạt mục
tiêu mà thôi. Nó không phải là một mục tiêu cụ thể. Ngoài ra,
độ tuổi khác nhau, sở thích khác nhau, trí tuệ khác nhau thì
cảm nhận hạnh phúc cũng khác nhau.
Ví dụ: Thời bé ta được bố mẹ cho ti sữa khi đói thì ta
“hạnh phúc”. Lớn hơn, ta được cho đi chơi thì ta “hạnh phúc”.
Khi trưởng thành tiêu chuẩn “hạnh phúc” của ta thanh đổi.
Khi đó ta phải có nhà cửa, có việc làm ổn định thu nhập cao,
có tài sản lớn, có xe hơi, có vợ con ấm êm... thì ta mới “hạnh
phúc”. Còn bậc Vĩ nhân “hạnh phúc” của họ song hành cùng
“hạnh phúc” của nhân loại. Tức khi nào họ mang “hạnh phúc”
tới cho người thì tâm họ mới thực sự có “hạnh phúc”.
Do vậy, hạnh phúc là cái mông lung không cố định. Nó chỉ
là cảm xúc của tinh thần diễn ra trong thời gian ngắn khi ta
đạt mục tiêu mà thôi. Nó không phải là một mục tiêu cụ thể.
Nên khi đạt được mục tiêu rồi ta phải hướng sang mục tiêu
mới thì hạnh phúc mới có tiếp tục.
Ví dụ: Khi ta đói thì ta ăn bát cơm ngon lành là hạnh phúc.
Nhưng ta cứ giữ nguyên mục tiêu ăn cơm rồi ăn tiếp 5-6 bát
nữa thì lại thành đau khổ. Khi đó ta phải lập tức chuyển sang
mục tiêu mới: thư giãn, uống trà, nghe nhạc, xem thời sự...
thì hạnh phúc mới có tiếp tục.
Nên khi nước ta chưa có “độc lập tự do” thì Bác Hồ đặt
mục tiêu “độc lập tự do” để có “hạnh phúc”. Khi ta có nó rồi
4
và được hưởng hạnh phúc tột cùng trong ngày 30/4/1975
kéo dài được vài năm thời bao cấp xong thì ta lại thấy khổ.
Khi đó, dù nước ta đã có “độc lập tự do” mà hàng ngàn hàng
vạn con người Việt Nam vượt biên sống tị nạn tha hương thì
đâu gọi là đất nước “hạnh phúc”.
Vậy nên ta phải sửa và thêm mục tiêu mới “ấm no” thì
“hạnh phúc” mới có tiếp tục. Và sự thật ta đã làm rồi. Từ Đại
hội đảng VI năm 1986 với Chương trình cải cách toàn diện
gồm Kinh tế và nhiều khía cạnh khác của đời sống xã hội
mang tên “Đổi mới”. Đến khi tôi viết những dòng chữ này
năm 2021 đúng 35 sau “Đổi mới” thì đất nước ta kinh tế đã
phát triển vượt bậc. Năm 1986 GDP đầu người hàng năm
của Việt Nam là 85 USD đến nay ta đã vào hàng trung bình
của Thế giới là 3500 USD/người/năm. Việt Nam ta từ một
nước đói nghèo trong Top 10 Thế giới thì nay ta đã thành
nước có nền kinh tế đứng thứ 37 trên Thế giới.
Và rồi năm 2045 có thể ta “ấm no” giàu có như Singaore
thì ta sẽ phải tìm mục tiêu mới để tiếp tục có “hạnh phúc
mới”. Mục tiêu phải luôn thay đổi, khi đạt được rồi thì phải
lập tức tìm mục tiêu mới lớn hơn, vĩ đại hơn thì hạnh phúc
mới bền lâu. “Liên tục đổi mới để có hạnh phúc bền lâu đó
chính là ý nghĩa chân thực của Đổi mới”.
Ngoài ra, Đạo Phật còn bàn về Triết lý Hạnh Phúc thâm
sâu hơn nữa. Phật Giáo chia Hạnh Phúc ra làm 2 loại: “Phúc
5
Hữu Lậu” và “Phúc Vô Lậu” (Hữu Lậu là có giới hạn. Vô Lậu
là không có giới hạn).
Hạnh Phúc Hữu Lậu là “Hạnh phúc mong manh dễ vỡ, nhỏ
bé và ngắn ngủi. Nó có được khi ta đạt mục tiêu cá nhân,
thành tựu cá nhân, thỏa mãn cá nhân. Ngay sau khi ta đạt
được các mục tiêu cá nhân đó thì Hạnh Phúc Hữu Lậu kéo
đến rồi biến mất đi nhanh chóng. Ta phải tìm mục tiêu khác
và phấn đấu đạt được để tạo ra hạnh phúc mới”.
Hạnh Phúc Vô Lậu là “Hạnh phúc bền lâu mãi mãi khi ta
mang Hạnh phúc đến cho người. Đây là Hạnh Phúc của các
bậc Thánh nhân, bậc Vĩ nhân, bậc Lãnh tụ cứu nước, các vị
Phúc thần dân tộc hay các vị Bồ Tát từ bi cứu khổ”. Thế vì sao
lại tồn tại một thứ Hạnh Phúc vĩ đại đến vô tận này?
Luật Nhân Quả của Đạo Phật nói rằng: “Ai làm gì khiến
cho người đau khổ (hoặc hạnh phúc) thì quả báo sẽ đến
với họ là đau khổ (hoặc hạnh phúc) giống như vậy”. Luật
Nhân Quả đã chứng minh rằng khi ta mang hạnh phúc đến
cho người thì tâm ta tự khởi lên niềm hạnh phúc vĩ đại bền
lâu mãi mãi. Nó hoàn toàn khác biệt với thứ hạnh phúc ngắn
ngủi được tạo ra bởi thỏa mãn lòng tham hay thỏa mãn
những mong ước cá nhân. Thỏa mãn xong thì “hạnh phúc
hữu lậu” tới rồi lại tan biến đi nhanh chóng. Khi đó ta phải
tìm mục tiêu cá nhân khác để có hạnh phúc hữu lậu khác.
Toàn bộ thế giới này mọi người đều quay cuồng theo
tham vọng cá nhân để truy tìm hạnh phúc. Nhưng sự thật
6
hạnh phúc đó mong manh, hư ảo, ngắn ngủi, dễ vỡ. Khổng
Tử cũng khuyên ta tìm về Hạnh Phúc Vô Lậu như sau:
“Những điều mình muốn hãy làm cho người. Điều mình
không muốn đừng làm cho ai”. Ta muốn gì? Ta muốn hạnh
phúc. Khổng Tử khuyên rằng: “Hãy mang hạnh phúc đến cho
người thì ta sẽ có hạnh phúc đúng như vậy nhưng bền lâu
mãi mãi”.
Điều này cũng giống như ta đầu tư vậy. Trước tiên ta
phải mất công, mất sức, mất tiền để đầu tư cho công ty, cho
sự nghiệp, cho giáo dục, cho đào tạo rèn luyện tay nghề.
Tương lai ta sẽ thu về kết quả vĩ đại. Phúc Vô Lậu cũng cần
phải mất công, mất sức, mất tiền để giúp đời, giúp người, hi
sinh bản thân mang lợi ích đến cho nhân loại. Tương lai ta sẽ
thu về quả báo hạnh phúc vĩ đại bền lâu mãi mãi.
Vậy ta hãy giúp người và ta nên giúp người. Nhưng ta
phải có trí tuệ khôn khéo lựa chọn đúng năng lực sở trường
mà làm. Khi đó ta làm việc nhẹ nhàng mà hiệu quả cao, thu
về lợi ích lớn. Đầu tư thì cần “một vốn bốn lời” còn làm phúc
cũng cần “một vốn mười lời” nếu không ta sẽ phá sản y như
đầu tư vậy. Thế nên mới có câu: “Làm phúc quá tay ăn mày
chẳng kịp” tức làm phúc mà kém trí tuệ thì thành phá sản.
Tôi nghĩ, ta nên giúp các nước nghèo ở Châu Phi phát
triển nông nghiệp và chuyển giao công nghệ sản xuất lương
thực. Người dân Châu Phi họ đang rất đói nghèo khổ cực và
họ đang cần sự giúp đỡ. Tôi thấy đã có bạn Quang Linh Vlog
7
và nhiều bạn trẻ Việt Nam tự phát làm rồi nhưng ta nên xây
dựng thành một chiến lược quốc gia.
Làm phúc thì cần “Của một đồng công một nén” tức nên
giúp bằng sức lực trí tuệ hơn giúp bằng tiền bạc. “Một miếng
khi đói bằng một gói khi no” tức giúp một miếng cơm cho
người gần chết đói có thể cứu sống một sinh mạng. Và triết
lý cần câu con cá: “Giúp người cần câu và dạy họ cách câu cá
thì họ sẽ ấm no cả đời. Giúp người con cá họ ăn một ngày,
ngày sau họ lại đói.”
Nước ta nổi tiếng với thành tích “xóa đói giảm nghèo” và
trình độ sản xuất lúa gạo phát triển. Ta nên mang năng lực
đó giúp các nước Châu Phi vượt thoát đói nghèo. Bên cạnh
đó, nước ta còn nghèo nên không thể có nhiều tiền cho họ.
Ta nên tặng họ cái cần câu và dạy họ cách câu cá. Khi đó ta
đã giúp họ ấm no cả đời. Đó chính là Trí tuệ, đó chính là
Phúc Đức lớn.
Tôi thấy truyền thống ngàn đời của dân tộc Việt Nam
chúng ta là:
“Uống nước nhớ nguồn
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.
Nay ta hãy thay đổi chút xíu về tư duy câu nói trên. Ta hãy
làm người tạo ra nguồn nước và làm người trồng cây để cho
người khác hưởng. Công sức bỏ ra đào cái giếng, trồng cái
cây là ít ỏi mà lợi ích thì hàng ngàn hàng vạn người được
8
hưởng. Đặc biệt quan trọng khi họ đang đói khát ở Châu Phi.
Quả báo sẽ đến với ta là vĩ đại. Còn ngàn đời nay ta cứ hiểu ý
nghĩa câu nói đó là: “Chỉ hưởng thành quả lao động của
người rồi biết ơn họ”. Điều đó sẽ mãi mãi khiến ta không thể
vĩ đại, mà còn nghèo hèn chỉ vì hiểu sai lời dạy Tổ Tiên.
Sự vĩ đại của dân tộc A khiến cho dân tộc B phải quỳ gối là
vì ơn nghĩa lớn, vì công đức lớn, vì tình yêu lớn mà dân tộc A
đã mang đến cho họ. Sự vĩ đại của một dân tộc không bao
giờ đến bằng vũ lực và đàn áp hay bằng chiến tranh và giết
chóc. Vũ lực chỉ tạo ra kẻ thù vĩ đại mà thôi.
Triết học gia nổi tiếng người Đức Johann Wolfgang von
Goethe có câu nói mà tôi rất thích: “Trước bộ óc vĩ đại tôi
cúi đầu, trước trái tim vĩ đại tôi quì gối”.
Cuối cùng tôi xin chúc nước Việt Nam chúng ta được
Hùng Cường và tạo được nhiều công đức vĩ đại giúp đời.
Xin trân trọng cảm ơn quý bạn đọc đã lắng nghe chia sẻ!
Cư sỹ, thiền sinh: Lương Vinh Tri
9