Pedagoški fakultet Sarajevo Odsjek: Kultura življenja i tehnički odgoj Predmet: Ekologija Seminarski rad na temu: Životna oblast mora i okeana Student: Profesor: Emir Vehabović Doc.dr. Nedžad Prazina Sarajevo, novembar 2021. 1 SADRŽAJ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Uvod .................................................................................................. Nastanak okeana ................................................................................ - Temperatura okeana ................................................................ - Podjela života u okeanu .......................................................... Značaj okeana .................................................................................... - Blago u okeanima ................................................................... - Skriveni vodopadi ................................................................... - Podvodna jezeta i rijeke .......................................................... - Čudni zvuci iz dubine ............................................................. - Koralni grebeni ....................................................................... - Kako mora i okeani proizvode kiseonik ................................. Mora .................................................................................................. Biljni i životinjski svijet u morima i okeanima ................................. Zagađenje i ugrožavanje mora i okeana ............................................ Zaključak ........................................................................................... Literatura ........................................................................................... 2 3 4 4 4 7 7 7 8 8 8 8 9 10 12 14 15 1. UVOD Više od 70% površine Zemlje pokriveno je vodom, a najveći dio je pod blistavim plavim okeanima. Morska voda pokriva površinu od gotovo 361 milion kvadratnih kolometara Zemlje, što je više od površine svih kontinenata zajedno. Prosječna dubina okeana iznosi 3796 m, što je jednako visini deset stospratnica poredanih jedna na drugu. Najveća izmjerena dubina je oko 11000 m. Ona je izmjerena u Tihom okeanu. Prije više od milijardu godina, život je nastao u moru, koje danas broji bezbroj životinja, biljaka i drugih živih organizama. Dosadašnja istraživanja pokazuju da čak 90% svih živih vrsta živi u okeanima. Okeanima plove brodovi i prenose ljude i teret, morske vode daju nam hranu, minerale i druge proizvode. Na Zemlji postoji pet okeana - Tihi, Atlantski, Indijski, Južni i Sjeverni ledeni okean. Dio okeana koji je delimično okružen kopnom naziva se more. Južni Okean - Ledeni Antarktik okružen je Južnim okeanom. Zimi je čak dvadeset miliona kvadratnih kilometara ovog okeana pokriveno ledom. Indijski okean - Indijski okean prostire se od istočne Afrike do jugoistočne Azije i Australije. To je jedini okean u kome struje mijenjaju smjer. Zimi teku ka Africi, a ljeti ka Indiji. Tihi okean - Tihi okean ili Pacifik, najveći je i najdublji okean - prostire se preko gotovo polovine Zemlje. Pacifički vatreni prsten, koji se pruža od Novog Zelanda do južnog Čilea, je pojas živih vulkanskih aktivnosti i jakih zemljotresa. Atlantski okean – Atlantski okean ili Atlantik, prostire se između Sjeverne i Južne Amerike i zapadnih obala Evrope i Afrike. Od svih okeana u Atlantik se ulijeva najviše velikih svjetskih rijeka, kao što su Misisipi, Amazon i Kongo. Severni ledeni okean - Severni ledeni okean sasvim je okružen kopnom. Pojedini njegovi dijelovi vječito su pokriveni ledom. Na dnu ovog okeana nalaze se najhladnije morske vode na svijetu.1 1 Ante Ercegović, Život u moru:biologijska oceanografija, JAZU Zagreb, 1949. 3 2. NASTANAK OKEANA Kada je Zemlja nastala, prije otprilike četiri i po milijarde godina, nimalo nije ličila na planetu kakvu danas znamo. Naučnici vjeruju da je kora na Zemljinoj površini bila vrela i stjenovita. Vulkani su izbacivali lavu, munje su sijevale, a crni oblaci gasa i pare uzdizali su se u nebo. Kasnije je počeo da se formira prvi okean na Zemlji. Prema teoriji, dio vode koja je ispunjavala to more bio je od otopljenog leda s kometa i drugih tijela koja su iz kosmosa bombardovala mladu planetu. Mnogo je vode palo u vidu kiše. Prije otprilike dvesta miliona godina, postojao je samo jedan ogromni kontinent, koji naučnici danas nazivaju Pangea, okružen ogromnim okeanom. Kada se vrela mlada Zemlja ohladila, para iz aktivnih vulkana kondenzovala se u kišu. Na površini se oblikovala Zemljina kora. U atmosferi nije bilo kiseonika. Vodena para se hladila u atmosferi i u obliku kiše padala na Zemlju. Kišnica je polako ispunjavala duboke bazene i u njih spirala minerale. Padanjem kiše nastali su okeani i mora. Poslije mnogo miliona godina, morska voda je prekrila 70 % površine Zemlje. 2 - TEMPERATURA OKEANA Temperatura vode većinom zavisi od dubine. Temperatura ne opada proporcionalno sa dubinom, već se na dubini od 150-500 metara pojavljuje velika razlika u temperaturi. To je zbog morskih struja koje mogu biti jako tople, ali i jako hladne. Postoje i drugi faktori koji utiču na temeperaturu okeana. Pa tako, temperatura mora i okeana može da zavisi i od geografskog položaja. Temperatura na površuni okena varira između 0°C u Severnom ledenom okenu do 29°C u tropskim krajevima. Na velikim dubinama morska voda ima konstantnu temperaturu i nikada se ne spušta niže od 1° - 2°C. - PODJELA ŽIVOTA U OKEANU Život u okeanu može da se podijeli na tri najznačajnije zone. LITORAL - obalno područje PELAGIJAL – zona slobodne vode BENTOS – živi svijet sa morskog dna.VAŽNO 2 Miroslav Zei, Život u moru, Cankarjeva založba Zagreb, 1990. 4 OBALNO PODRUČIJE obuhvata plitke toplije vode duž obale, pune hranjivih i bogatih materija koje su neophodne živim organizmima. LITORALNA zona je zona kroz koju prodire sunčeva svetlost. Ona se proteže i do 200 m u dubinu okeana ili mora, koliko sunčeva svetlost može da prodre i bogata je raznovrsnim životom. U ovoj zoni prosvjetljenost vode omogućava bujan razvoj krupnih algi kao osnovnih proizvođača (mrke, crvene i zelene alge), ali i malobrojnih cvjetnica od kojih je najpoznatija POSEJDONIJA. Ovde se obrazuju takozvane podvodne livade u kojima se razvija bogat životinjski svijet. Ovdje žive morske sase, morske zvijezde, školjke, puževi, račići, spužve i mnogobrojne morske ribe. 90% od ukupnog morskog svijeta živi baš ovde. To je veoma zanimljiv podatak, jer obalni dio čini tek 10% ukupne vodene površine. Ovaj dio okena i mora ljudi takođe najviše koriste za ribolov i rekreaciju, tako da je ovaj dio ujedno najizloženiji zagađenju. Ovde se uslovi za život stalno mijenjaju. Tu su nagle promjene temperature, udari morskih talasa, uticaj plime i osjeke, tako da su organizmi koji žive u ovom području dobro prilagođeni ovim uslovima.VAŽNO PELAGIJAL je zona slobodne vode, podrazumijeva svu vodu koja nije blizu kopna ili morskog dna. Kada je reč o naseljenosti pelagijala, kako se krećemo dalje od obale, ka dubljim vodama, naseljenost je sve rjeđa i rjeđa. Na to utiče nivo svjetlosti, pritisak vode, temperatura, salinitet, količina kiseonika i hranjivih materija. U ovoj zoni postoje dva oblika života PLANKTON i NEKTON. PLANKTONI – NEPLIVAČI - Ovi organizmi su većinom, nesposobni da plivaju pa lebde u vodi. Plankton predstavlja veliku grupu jednoćelijskih organizama koji žive u slatkoj i morskoj vodi. Osim jednoćelijskih organizama u ovu grupu spadaju i mikroskopske alge, ( silikatne, modrozelene i vatrene). Ove vrste planktona se hrane putem fotosinteze, baš kao i biljke, jer sadrže hlorofil, a druge, kao na primer amebe i morski račići hrane se drugim planktonom, bakterijama, truhlim biljnim i životinjskim materijalom, itd. 5 NEKTONI – PLIVAČI - to su organizmi adaptirani za život u vodi i izuzetno su dobri plivači. U nektone spada najveći deo morskog svijeta, ribe, morski sisari, lignje, ajkule, morske kornjače, delfini, foke, kitovi, itd. A kao i svuda na planeti Zemlji tu su i dobro poznate bakterije i gljive koje razlažu ostatke uginulih živih bića. BENTOS - Raznovrstan i bogat živi svijet koji je nastanjen na dnu mora ili okeana na cijelom morskom dnu, od plitkih obala, pa sve do velikih morskih dubina gjde Sunce nikada ne dopire, naziva se BENTOS. Dok u plićim djelovima život funkcioniše slično kao i u litoralu, u velikim dubinama nema organizama koji su proizvođači, ali se zatiče veoma bogat životinjski svijet koji je prilagođen životu pod visokim pritiskom koji je prisutan u dubinama. KO SVE ŽIVI U BENTOSU? Životinje, kao što su dubinske ribe, hrane se uginulim organizmima i njihovim ostacima koji padaju na morsko dno. Organizmi koji su svoj život odlučili da provedu na dnu imaju mnogo manje uslova za život nego oni u litoralu. Dno može biti kameno, pješčano ili mulj, pa od toga zavisi i sastav bentosnih zajednica. Ovi organizmi mogu biti stalno ili povremeno pričvršćeni za dno. Neki su pokretni, a neki se ukopavaju u podlogu. Brojne alge i životinje koje nastanjuju litoral nalaze se i ovde. Najpoznatiji bentosni organizmi su: hobotnica, morski jež, bodljikavi puž, morski konjici i raže. 6 3. ZNAČAJ OKEANA Ne samo što predstavljaju glavni izvor hrane za preko milijardu ljudi širom svijeta, već planetu snabdijevaju i sa najmanje 50 % ukupne količine kiseonika. Čineći 70 % Zemljine površine, okean obiluje raznovrsnim biljnim i životinjskim svijetom, od čega mnoge vrste još nisu otkrivene ili dovoljno istražene. Ipak, morski ekosistem može uništiti zagađenje i nekontrolisan, destruktivan ribolov, a suvišno je spominjati da štiteći okean, štitimo i čitavo čovječanstvo kao i ostale vrste koje, bilo direktno, bilo indirektno, zavise od njega. Iz okeana uzimamo više nego što se može obnoviti, a da bismo ga sačuvali, moramo stvoriti novu ravnotežu i odgovorno postupati prema njegovom ekosistemu. Idealna prilika da se podsjetimo značaja slanovodnih ekosistema, njihove ugroženosti i uloge koju imaju za opstanak živog svijeta na planeti je 8. jun, jer se tog dana svake godine obilježava Svjetski dan okeana. - Blago u okeanima Ono što je zanimljivo jeste da se više historijskih artefakata može naći u okeanima nego u muzejima širom svijeta. Prema podacima Nacionalne agencije za okeane i atmosferu, okeani sadrže blizu 20 miliona tona zlata, koje je veoma razblaženo. Procjenjuje se da bi, kada bi se sakupilo zlato iz svih okeana, svaka osoba na Zemlji imala četiri kilograma plemenitih metala.3 - Skriveni vodopadi Vjerovali ili ne, u okeanima se kriju čak i vodopadi. Tehnički, najveći poznati vodopad na Zemlji se nalazi pod vodom, između Grenlanda i Islanda. Ovaj podvodni vodopad, Denmark Strait, koji se još zove i katarakta Danskog prolaza, sadrži pet miliona kubnih metara i opada u slapovima od nevjerovatnih 3.505 metara. Vodopad je oformljen razlikama u temperaturi u vodi sa svake strane Danskog prolaza. Kada je hladnije, gušća voda sa istočne strane se sreće sa toplijom, lakšom vodom sa zapada, dok hladna voda pada niz i ispod tople vode. 3 https://zdocs.tips/doc/ekologija-skripta-4gpdqed40j67 7 - Podvodna jezera i rijeke Kada morska voda curi kroz debele naslage soli, rastvara so i stvara depresiju na morskom dnu. Nacionalna agencija za okeane i atmosferu objašnjava kako rastvorena so takođe stvara vodu u toj gušćoj oblasti i kao takva se smješta u udubljenja. Ova podvodna jezera i rijeke, koji su takođe poznati i kao slani bazeni, a slični su jezerima i rijekama na kopnu, imaju obalu, pa čak i talase. - Čudni zvuci iz dubine Nisu samo flora i fauna u okeanima predmet istraživanja mnogih naučnika, već i izobilje zvukova koji dopiru iz dubine okeana, a koje naučnici još ne mogu sa sigurnošću da objasne. “Bloop” je možda najpoznatiji podvodni zvuk, koji je zabilježen 1997. godine hidrofonom, koji je postavila Nacionalna agencija za okeane i atmosferu. U pitanju je jedan od najglasnijih zvukova ikada zabilježenih, a budući da se buka javlja zajedno sa pucanjem podvodne sante leda, niko ne zna šta tačno proizvodi ovaj čudni zvuk. - Koralni grebeni Zdravi koralni grebeni spadaju u biološki najraznovrsnije i ekonomski najvrjednije ekosisteme na Zemlji. Ekosistemi predstavljaju „dinamički kompleks živog svijeta (biljke i životinjske zajednice, mikroorganizmi), koji sa svojim neživim okruženjem čini funkcionalnu sredinu. Koralni grebeni pružaju neprocjenjljive i vitalne ekosistemske usluge koje predstavljaju darove koje nama, ljudima, pruža priroda. Koralni ekosistemi su centri biološke raznovrsnosti, izvor hrane za milione, pružaju zaštitu priobalja od vremenskih nepogoda i erozionog djelovanja mora, osiguravaju staništa i mrjestilišta za veliki broj morskih organizama i ekonomski važnih vrsta riba, obezbjeđuju uslove za razvoj turizma i rekreacije i izvor su ljekovitih supstanci. - Kako mora i okeani proizvode kiseonik Većina proizvodnje kiseonika na planeti dolazi iz okeanskog planktona, algi i pojedinih bakterija koje imaju sposobnost fotosinteze. Fascinantno je da jedna vrsta modrozelene alge– Prohlorococcus, koja je ujedno najmanji i najrasprostranjeniji poznati fotosintetski organizam na Zemlji, star preko tri milijarde godina, proizvodi do 20% kiseonika na planeti. To je veći procenat kiseonika od proizvodnje svih tropskih prašuma na kopnu zajedno. 8 4. MORA Mora su dijelovi okeana, više ili manje odvojeni kopnom ili uzvišenjima podvodnog reljefa. More obuhvata vodenu masu, podmorje, morsko dno i atmosferu iznad vodene mase. Na Zemlji postoji 81 more. Razvrstana su u tri grupe: sredozemna, ivična i međuostrvska. Sredozemna mora su mora koja su skoro sa svih strana opkoljena kopnom, dok ih sa okeanom povezuje jedan ili više moreuza. Zemlje koje okružuje Sredozemno more zovemo zemljama Sredozemlja. More je toplo, ima malu plimu i oseku i mnogo ostrva. Ivična mora se većom dužinom svojih obala naslanjaju na kontinent, a od okeana ih odvajaju ostrva i poluostrva. Plimski talasi dolaze iz pravca okeana. U ova mora spadaju Japansko, Sjeverno, Sibirsko i td. Međuostrvska mora su od okeana odvojena nizom ostrva. Ukoliko su dublji i širi moreuzi koji se nalaze između ostrva, njihove vode su sličnije okeanskim. Takva mora se nalaze između ostrva Malajskog arhipelaga. Promet vode se odvija u horizontalnom smjeru između mora i njihovih dijelova, a u vertikalnom od površine prema dubinama. Najvažnija osobina morske vode je salinitet ili slanost. Zanimljiva je činjenica da bi, kada bi sva mora presušila, ostalo bi toliko soli da bi se od nje mogao sagraditi zid debeo kilometar i po, a visok 280 km. Ovakvim zidom bi se mogla opasati cijela planeta Zemlja oko Ekvatora. 4 Obična so, koja se koristi u domaćinstvu, dobija se iz morske vode, iz slanih jezera, slanih izvora ili iz rudnika soli. Slanost morske vode se pokazuje koliko grama rastvorenih soli ima u jednom kilogramu morske vode . Koncentracija soli u morskoj vodi iznosi od 3% do 3,5%. 4 https://www.bos.rs/ekz/vesti/134/8939/more-je-izvor-zivota--cilj-odrzivog-razvoja-broj-14.html 9 5. BILJNI I ŽIVOTINJSKI SVIJET MORA I OKEANA U moru nema mnogo biljaka, iako nam se često čini drugačije. Postoje organizmi koji nisu biljke, iako nam izgledaju kao biljke. To su alge. One su organizmi bez korijena, lišća i cvjetova. Alge su najvažniji proizvođači u ekosistemu, one procesom fotosinteze proizvode kisik. Takođe su sklonište mnogim ribama i drugim stanovnicima mora. Nastanjuju se na čvrstim staništima kao što su kamene stijene ili drugi organizmi. Alge se lahko prilagode različitim klimatskim uslovima i razvijaju se u svim morima i okeanima. Zapadna obala Australije ima više od 1000 vrsta algi, ali samo 400 algi se koriste za ljudsku ishranu, kozmetiku, medicinu i hemijsku industriju. Morska trava je vrsta koja raste na plitkim vodama. Služi i za skrivanje rakova i drugih morskih stanovnika dna, kojima treba sklonište. Crvena alga je vrsta koja ima jedinstvene boje, crvene, plave i ljubičaste. Mnoge životinje jedu crvenu algu kao hranu. Većinom je pričvršćena za kamenu podlogu, ali i za školjke.5 U morima i okeanima žive različite vrste životinja, a to su: - Neke vrste sisavaca, - Ribe, - Rakovi, - Mekušci. Neke životinjske vrste su ugrožene zbog nesavjesnog ponašanja čovjeka. U posljednje vrijeme taj se problem povećava, pa je zabilježen porast životinja koje će uskoro nestati. U svijetu postoje mnoge organizacije s ciljem da spriječe ljude da ne ubijaju i ne ugrožavaju životinje koje su zaštićene. Morski konjic je riba nesvakidašnjeg oblika. Pliva uspravno, pa pod morem izgleda kao da lebdi. Može mijenjati boju u zavisnosti od okoline gdje se nalazi. Voli boraviti u toplim i plitkim vodama, a hrani se planktonima. Neke vrste mogu narasti i do 25 cm. 5 https://sites.google.com/site/morskisvijetpetra/biljni-svijet-u-moru 10 Morska spužva nije biljka već životinja. Prve spužve na Zemlji pojavile su se prije 650 miliona godina. U moru postoji više od 5000 vrsta spužvi, različitog oblika i boja. Rastu pričvršćene na morsko dno dubine od 5 do 50 m. Morska kornjača cijeli život provodi u moru, diše plućima i može jako dugo zadržati dah. Redovno izlaze na površinu kako bi udahnula zrak. Hrane se ježevima, spužvama, rakovima i mekušcima, a može narasti do jedan metar. RIBE Ribe su životinje iz grupe kičmenjaka koje žive gotovo isključivo u vodi i dišu uz pomoć škrga. Oko polovine svih kičmenjaka su ribe, a najstariji poznati fosili su stari oko 450 miliona godina. Ribe su vrlo stara i velika grupa kičmenjaka, koja se odlikuje znatnom raznolikošću. One su široko rasprostranjene u skoro svim vodama na zemlji: susrećemo ih od visokoplaninskih potoka i jezera, do najvećih morskih dubina, pa sve od voda koje su blizu tačke zamrzavanja do toplih izvora. U savremenoj fauni postoji oko 28 000 vrsta riba. U tom mnoštvu susrećemo i prave divove duge do 20 metara i teške 15 - 20 tona, kao i patuljke koji ne narastu više od jednog centimetra. Po broju vrsta ribe su najveća grupa kičmenjaka jer ih ima približno koliko i svih ostalih zajedno(kolouste, vodozemci, gmizavci, ptice i sisari). Ajkule su prekrasna i fascinantna stvorenja. Ali neke od njih mogu biti i izuzetno opasne, tačnije, samo se tri vrste ajkula smatraju posebno opasnim za ljude. To su tigar-ajkula, bikajkula i velika bijela ajkula. Ajkula sa Obale New Jerseya, koja je postala neka vrsta serijskog ubojice i koja je bila inspiracija za film Ralje, vjerovatno je glavni krivac za naš strah od morskih pasa. 11 KITOVI Kitovi su, pored morskih krava, ili morskih sirena, jedini sisavci potpuno prilagođeni životu u vodi. Oni čitav svoj život provode u vodi, a na kopnu ne mogu preživjeti. Na kopnu bi ih ugušila vlastita težina, osušili bi se ili bi zbog jako dobre toplinske izolacije uginuli od toplotnog udara. Čitava građa tijela kao i sve tjelesne funkcije su primjerene životu u vodi. Ipak, i pored toga oni imaju sve najvažnije osobine zajedničke svim sisavcima: • • • • Kitovi, umjesto škrga imaju pluća i moraju udisati zrak. Neke vrste kitova mogu s jednim udisajem roniti i do dva sata. Imaju srce čije su radne sposobnosti izvrsne. Za razliku od ribljeg srca, srce kita je podijeljeno na više komora. To pomaže da se kisik puno efikasnije rasporedi u tijelu. Kitovi su toplokrvne, a ne životinje promjenjive topline kao ribe. Ženke kitova rađaju žive mladunce i doje ih veoma masnim majčinim mlijekom iz posebnih mliječnih žlijezda. Iz reda kitova su najveće životinje koje su ikada živjele na zemlji. Plavi kit (Balaenoptera musculus) je sa svojih 33 metra i 190 tona najveća vrsta na Zemlji živućih životinja, ali i veća od svih svojih fosilnih predaka, dok je ulješura (Physeter catodon) najveći mesožder koji je ikada živio na Zemlji.6 6. ZAGAĐENJE I UGROŽAVANJE MORA I OKEANA Zagadjenje i ugrožavanje mora i okeana Zagađenje mora i okeana može biti direktno i indirektno. Direktno je prouzrokovano unošenjem industrijskih ili komunalnih otpadnih voda u more. Indirektno zagađenje podrazumijeva unos štetnih supstanci preko rijeka koje se ulijevaju u more, putem padavina iz zagađene atmosfere ili spiranjem s morskih obala. Zagađenje okeana na zemlji је postao ogroman problem. Mi znamo veoma malo o posljedicama zagađenja okeana i mora, i stalno nastavljamo da ih zagađujemo hemikalijama i otpatcima. 6 https://hr.wikipedia.org/wiki/Kitovi 12 Vrste zagađenja su: Smeće Kanalizacija Hemikalije Radioaktivni odpad Eutrofikacija teških metala Naš otpad, čak i u malim količinama, ima ogromne posljedice na biljke i životinje u okeanima i morima. Nesreće, havarije i potapanje brodova, tankera, aviona i podmornica takođe direktno zagađuju mora i okeane. Najpoznatije ekološke katastrofe su svakako havarije tankera i prevoz nafte.Pri izljevanju u more nafta pluta po površini vode stvarajući ljepljivu masu. Na takvim mjestima svjetlost ne može da prodire u vodu, što dovodi do uginuća fitoplanktona, a ubrzo i životinja koji se njime hrane. Ukoliko je perje ptica ulijepljeno naftom, one ne mogu da lete. Prekomjerni ribolov morskih organizama ima nesagledive posljedice u poremećaju lanca ishrane. Brojnost nekih vrsta riba (ajkula, tuna, sabljarki) je prekomjernim ribolovom svedena na svega 10 % nekadašnjih populacija, što onemogućava uspešno prirodno obnavljanje. Kapacitet svjetskog okeana da održava balans na planeti jeste ogroman, ali i on ima svoje granice, a izgleda da se svakodnevno ide ka probijanju tih granica. Usljed porasta koncentracije ugljen-dioksida u atmosferi, izazvane ljudskim aktivnostima, dolazi i do veće kiselosti okeana. Kiselost okeana porasla je za 26% od početka industrijalizacije, a naročito se ubrzala proteklih decenija. Ova hemijska promjena dovodi do različitih negativnih uticaja na podmorske ekosisteme. Među prvima na udaru su koralni grebeni koji se sve slabije obnavljaju i kojima prijeti nestanak, a samim tim i bogatom ekosistemu koji živi na njima. Zagrijavanje planete i topljenje polarnih lednika dovodi i do porasta nivoa mora, rast nivoa mora između 1900. i 1990. godine iznosio je između 1,2 i 1,7 milimetara godišnje, da bi se nakon toga naglo ubrzao i nakon 2000. godine iznosio oko 3,2 mm godišnje. Rast nivoa mora, kao i njegovo zagrijavanje donosi sve više prirodnih nepogoda. Priobalni gradovi su sve češće ugroženi, dok male ostrvske države poput Tuvalua mogu uskoro da postanu nenastanjive. 13 7. ZAKLJUČAK Kroz ovaj rad upoznali smo se sa životnom oblasti mora i okeana. Svijet u morima i okeanima ima dosta sličnosti, ali i veoma je različit od kopnenog života. Međutim, možemo reći da su ove dvije životne zajednice, kopno i more, veoma povezane. Morski svijet se sastoji od biljnog i životinjskog svijeta, koji u lancu ishrane zavise jedni od drugih. A fascinantna je činjenica da od jedne vrste modrozelenih algiProlorococcus zavisi cijelo čovječanstvo, jer ona proizvodi do 20% kiseonika na zemlji, više nego sve tropske šume na zemlji zajedno. Važno je napomenuti da se u moru nalaze i velika nalazišta nafte i plina, koja su takođe veoma važna za funkcionisanje života na zemlji. Mora i okeani predstavljaju glavni izvor hrane za više od milijardu ljudi na svijetu, sve više se razvija podvodni turizam, kao što je poznato ronjenje u Egiptu, a države koje izlaze na morske obale imaju veoma razvijen turizam. Međutim i pored toga što je značaj mora neprocjenjiv za opstanak čovječanstva i njegov napredak, svake godine, prema procjenama, u vodama mora i okeana završi oko 12 miliona tona plastike i drugog otpada, koji veoma zagađuje biljni i životinjski svijet. Da bi se sačuvalo svjetsko more koje daje život našoj plavoj planeti, potrebno je da se u narednim godinama ulože još veći međunarodni napori. Potrebno je prevazilaženje ličnih i nacionalnih interesa, jer se svetskim morem može i mora upravljati kao zajedničkim dobrom koje štite svi i od koga korist imaju svi, bez obzira koliko se udaljeno od obale nalaze. 14 8. LITERATURA 1. Miroslav Zei, Život u moru, Cankarjeva založba Zagreb, 1990. 2. Ante Ercegović, Život u moru:biologijska oceanografija, JAZU Zagreb, 1949. 3. https://zdocs.tips/doc/ekologija-skripta-4gpdqed40j67 4. https://www.bos.rs/ekz/vesti/134/8939/more-je-izvor-zivota--cilj-odrzivog-razvoja-broj14.html 5. https://www.glassrpske.com/lat/plus/plus_svijet/misteriozni-svijet-unutarokeana/365006 6. https://www.docsity.com/sr/okeani-i-mora-predmet-biologija/5486305/ 7. https://www.nezavisne.com/nauka-tehnologija/okolina/Misteriozni-svijet-unutarokeana/666188 8. https://www.slideshare.net/bogins/ekosistemi-mora-29332005 9. https://sites.google.com/site/morskisvijetpetra/biljni-svijet-u-moru 10.https://hr.wikipedia.org/wiki/Kitovi 11.https://www.slideshare.net/aleksa_bl/akvaticni-mora-i-okeani • https://www.gla https://www.glassrpske.com/lat/plus/plus_svijet/misteriozni-svijet-unutarokeana/365006 https://www.glassrpske.com/lat/plus/plus_svijet/misteriozni-svijet-unutarokeana/365006ssrpske.com/lat/plus/plus_svijet/misteriozni-svijet-unutar-okeana/365006 15