-1-
AKINTI SEYRİ
KONU REFERANS NO
: 1-1-32
1. AKINTI SEYRİ
Denizde seyreden bir geminin amacı dilediği her mevkiye emniyetle gidebilmesidir.
Bunun için de denizde her an bulunan mevkiyi yani fix mevkiyi saptamak gerekir. Bunun
tatbikatta elde edilmesi çok güçtür. Çoğu kez Fix mevki saptamak için gerekli bilgiler ve
yeterli sahil maddeleri bulunmadığı durumlarda seyirci parakete mevkiini bazı
düzeltmelerle MPP mevkiine çevirir. Yani DR'dan daha doğru veya fix mevkiine daha yakın
bir mevkii saptanır. Bu suretle parakete mevkiinden uzaklaşan geminin rota ve sürat
düzeltmeleri yapılarak istenilen mevkiye gidilmesi sağlanmış olur. İşte parakete mevkiini
bu tür düzeltmeye tabii tutarak yapılan seyre AKINTI SEYRİ diyoruz. Akıntı seyrinde
problem çözmeye etkili olan faktörlerin tümüne de akıntı ismi verilir. Akıntı nedir? Akıntı
kelimesi iki anlamda kullanılır.
a. DENİZ SUYUNUN YATAY HAREKETİNDEN OLUŞAN AKINTILAR
*Okyanus kitle akıntıları
*Med-Cezir (Gel-Git) akıntısı
*Rüzgar akıntısı
*Rüzgarlar
*Kuvvetli denizler'dir.
b. DEĞİŞİK NEDENLERLE GEMİNİN SU ÜZERİNDE KAYMASI YANİ DR
İZ HATTINDAN SAPMASIDIR. NEDENİ İSE;
*Serdümenin hatalı dümen tutması
*Saptanamayan pusla hatası
*Saptanamayan parakete hatası
*Makina devirlerindeki kalibre bozukluğu
*Gemi karinasındaki hatalar (Ezikler, yumrular, kıvrılmalar, sakallar
gibi)
Yukarıda sıralanan bu on nedenin tümü bilinir ve parakete mevkiine tatbik edilirse
bulunacak mevki fix mevki olacaktır. Ancak bu olanaksızdır. İşte bölgedeki akıntıları
hesaplayarak yapılan seyre AKINTI SEYRİ adını veriyoruz. Akıntı bir vektör olarak
gösterilir. Akıntı ile ilgili iki tanımın çok iyi bilinmesi gerekir. Bunlar;
Akıntının yönü (SET)
Akıntının şiddeti (DRİFT)'dir.
3. AKINTININ YÖNÜ (SET) :
Akıntının aktığı yöndür. Akıntı vektörünün üst
o
kısmına SET 075 şeklinde yazılarak gösterilir.
Akıntı seyrinde baş vuracağımız referans kendimiz tarafından çizilecek olan akıntı
üçgenidir. Akıntı daima merkezden çevreye doğrudur (Rüzgarın tersine). Akıntı üçgeni
Şekil 32-1'de gösterilmiştir.
Sayfa 1 / 6
-2-
C
N
CI
W
E
S
A
DI
Şekil :32-1
Şekil incelendiğinde birinci kenar SET ve DRİF'dir ve bu vektör CD harfleri ile
gösterilir.
İkinci kenar emredilen rota ve sürat vektörüdür ve AC harfleri ile gösterilir.
Üçüncü kenar ise (TR) iz ve SOA (Ortalama ilerleme süratidir) ve CD harfleri ile
gösterilir. Sonuçta varılan D mevki ortalama akıntı şartlarına göre bulunan tahmini bir
mevki olan EP mevkidir. Eğer aynı anda bir Fix mevki elde etmiş isek Şekil : 24-1'deki B
mevkii aynı andaki DR mevki ile arasındaki yön hakiki akıntının yönünü mesafe ise gerçek
DRİFT'i verir. Bu şekilde AB doğrusunun yönü hakiki izi boyu ise COG'yi verir.
4. AKINTININ ŞİDDETİ (DRİFT) :
Bir akıntının saatteki sürükleme miktarıdır.
Başka bir deyişle akıntının süratidir ve deniz mili olarak ifade edilir. Akıntıyı gösteren
vektörün altına yani SET kelimesinin altına gelecek şekilde DRİFT 2 Knts. şeklinde yazılır.
5. AKINTI SEYRİNDE KARŞIMIZA ÇIKAN TANIMLAR :
a. İNTENDEDTRACK : Kalkış mevkiinden itibaren bölgedeki akıntıyı
oluşturan etkenler göz önüne alınarak bulunan EP mevki arasındaki yöndür. Şekil 24-1
incelendiğinde;
(1) TR (İz) : Kalkış mevkii ile akıntı hesabı yapılarak bulunan EP
mevki arasında hakiki kuzeyden 360 dereceye kadar saat yelkovanı yönünde ölçülen yön
seyrinde iz olarak tanımlanır ve TR kısaltması ile gösterilir.
(2) SOA (Ortalama ilerleme sürati ) : EP mevkiine istenilen
zamanda gidebilmek için iz (TR) üzerinde birim zamanda katedilen mesafedir.
Sayfa 2 / 6
N
C
-3-
1000 DR
E
0000 FIX
TR 090
SOA 20
ES
T.
D
ACT. SET
ACT. D
S
A
5
C 07
.3
6
S1
T
SE
T.
ES
W
D
1000 EP
COG
1 03.
5
SOG
16 .2
1000 FIX
B
Şekil :32-2
Vektöryel olarak bulacağımız SET ve DRİFT değerleri bize hakiki akıntının SET ve DRİFT
değerlerini veriyor ise sonuçta bulacağımız mevkii Fix mevkii olur.
b. ACTUALTRACK (Hakiki İz) : Kalkış mevkii ile varış mevkiinin gerçek
yönüdür.
(1) COG (Toprağa Nazaran Rota) : Hakiki izin 000o den 360oye
kadar saat yelkovanı yönünde ölçülen yöndür (COURSE OVER GROUND).
(2) SOG (Toprağa Nazaran Sürat) : Hakiki iz üzerindeki bir hareketin
sürati olup, daima mil cinsinden belirtilir. Çeşitli etkenler nedeniyle suya nazaran yapılan
süratten farklıdır. (SPEED OVER GROUND).
c. EMREDİLEN ROTA : DR rota hattının yönüne emredilen rota denildiği ve
C harfi ile gösterildiği ve bu rota üzerindeki sürate emredilen sürat denildiği ve S harfi ile
gösterildiğini parakete seyrinde görmüştük.
ç. SET : Bir akıntının etki yaptığı, yani gemiyi sürüklediği yöne denir ve
hakiki yön ile belirtilir.
d. DRİFT : Bir akıntının knot veya saatte deniz mili olarak sürüklenme
süratine denir.DRİFT veya D harfi ile gösterilir.
6. SEYREDİLEN BİR BÖLGEDEKİ AKINTININ HAKİKİ SET VE DRİFT'İNİ
BULMAK
Sabit bir mevkiden itibaren, DR mevkiilerini koyarak ilerleyen bir gemi kısa bir
zaman aralığından sonra bir fix mevki elde ettiği zaman, en son elde edilen Fix mevki ile
bu Fix mevkinin elde edildiği andaki DR mevki arasında bir fark varsa oluşan akıntının SET
ve DRİFT'i şu şekilde bulunur.
a. DR ile Fix'i birleştiren hattın, DR mevkiinden itibaren yönü akıntının
SET'ini,
b. DR ile Fix mevkiyi birleştiren hattın mil cinsinden uzunluğu ölçülüp, ilk Fix
zamanı ile son Fix zamanı farkına böldüğümüzde elde edeceğimiz değer o bölgedeki
akıntının DRİFT'i olacaktır.
ÖRNEK : Bir gemi 05.45 'de koyduğu fix mevkiiden itibaren 050 rotasına 15 KTS
ile seyretmiştir. Saat 18.15'de ikinci bir fix mevki koyduğunda son fix ile DR mevki arasında
Sayfa 3 / 6
-4(18.15'deki DR) 7,5 millik bir fark olduğunu görmüştür.
İSTENENLER : Bölgedeki hakiki akıntının SET ve DRİFT'i nedir?
ÇÖZÜM : Şekil'de gösterilmiştir.
D
18 15 DR
SET 09
9
001°
18 15
18 30 DR
°
D 0.6
05
0°
S1
5K
ts
B
C
18
15
18 15
092°
0°
24
18 10 DR
Şekil :32-3
7.
AKINTILI BİR SAHADA R FİX MEVKİİ BULMA
Normal R fix mevki buluştan farkı geçen zaman süreci içerisinde akıntının
sürükleme miktarı kadar mevkii hattını akıntı yönünde ilerletmektedir. Önce akıntı yokmuş
gibi mevki hattı kaydırılır. Sonra bulunan mevkii hattı kaydırılır.
ÖRNEK : 012 rotasına 12 KTS ile seyretmekte olan bir gemi bir “A
fenerini” saat 15.00'da
311 o’ de , 15.20'de 245o'de kerteriz etmiştir. Sahadaki bilinen akıntının SET'i 030o
DRİFT'i 3 mil'dir.
İSTENENLER : 15.20'deki R Fix mevkiyi haritaya plotlayınız.
ÇÖZÜM
Sayfa 4 / 6
: Şekil'de gösterilmiştir.
03
0°
C 050
°
S 12 K
ts
-5-
D
3K
SE
T
ts
15 20 R.FİX
15 20 DR
0
15 2
°
245
C 05
0°
S 12
Kts
15
0
0
31
1°
Şekil :32-4
Sayfa 5 / 6
008°
09 19
FIX
07 00
DR
ts
11 52 D
R
Şekil :32-5
008°
09 19
11 0
0
S 10 K
DR
C 279
.FİX
11 52 R
09 1
9
ts
DR
S 10 K
52
1
1
3°
07
10 0
0
C 279
13 00 D
R
14 00 D
R
SET 357
D 1.2 MİL
17 10 DR
16 00 D
R
17 00
17 10 FİX
DR
Şekil'de bir geminin 07.00'daki Fix mevki ile bu mevkiden 279o rotasına 10 KTS süratle
seyrederken saat 17 10'a kadar olan DR plotlaması gösterilmiştir. Şekil incelendiğinde
saat 09.19'da elde edilen mevki hattı saat 11.52'de elde edilen mevki hattına kaydırılarak
11.52'de R fix mevki bulunmuş ve yeni DR izine buradan devam edilerek saat 17.10'da bir
Fix mevkii saptanmıştır. Bu durumda gerçek akıntının SET ve DRİFT'i bulmak için şekilde
görüldüğü gibi R Fix elde edilmeden evvelki DR izi üzerinde aynı andaki DR mevkii ile fix
mevkii arasındaki yön gerçek akıntının SET'ini ölçülen BD mesafesi ile 17.10-07.00 = 10
saat 10 dakikaya bölündüğünde saatteki akma sürati yani DRİFT'İ verir. Şekil
incelendiğinde SET'in 357o DRİFT'in ise 1.2 mil olduğu görülür.
-6Yani, kısaca bölgedeki hakiki toplam akıntının SET'i ancak bir Fix mevkii saptandıktan
sonra aynı andaki DR mevkii ile karşılaştırma yapılarak bulunabilir. Drift'i ise daima son fix
ile bundan bir evvelki fix zamanı arasındaki farkı son fix ile bu mevkiin elde edildiği DR
mevkii arasındaki mesafeye bölmekle bulunabilir.
8.
AKINTI SEYRİNDE KARŞIMIZA ÇIKAN DURUMLAR
Akıntı seyrinde tatbikatta üç tip durumla karşılaşırız. Bunlar sırası ile ;
a. Ortalama akıntının SET ve DRİFT'i bilinirken belirli bir süratle veya
istenilen bir süratle gemi hangi rotaya seyretmelidir ki sonuçta kalkış noktasına göre
istenen istikamette bulunsun.
b. Ortalama akıntının SET ve DRİFT'i belli iken aralarındaki mesafe ve yön
bilinen iki nokta arasında verilen zaman içerisinde seyretmemiz için emredilen rota ve
sürat ne olmalıdır?
c. Ortalama akıntının SET ve DRİFT'i belli olan bir sahada belirli bir rota ve
süratle seyredersek TR ve SOA değerleri ne olur?
ÖRNEK - 1 : TCG AB-33 Güney Deniz Saha K.lığı emrinde Ege'de keşif ve
karakol görevi yapmaktadır. Bölgede ortalama toplam akıntı SET 075 o, DRİFT 3 KTS olup,
gemi aldığı emirde Midilli güneyinden 195oyönündeki bir hat üzerinde kalacak şekilde
iktisadi sürati olan 12 KTS'ile karakol yapma emri almıştır.
İSTENENLER :
1. Gemiye emredilen rota (C) ne olmalıdır?
2. 195o hattı üzerindeki SOA (Ortalama ilerleme sürati) ne olmalıdır?
ÇÖZÜM : Şekil :32-6'de manevra levhası üzerinde gösterilmiştir. Çözüm
sırası şu şekildedir:
1. Hareket edilen nokta (A) manevra levhasının merkezi olarak işaretlenir.
Bu noktadan ortalama toplam akıntının SET ve DRİFT vektörü çizilir. Bu çizilen vektörün
ucu C olarak işaretlenir.
2. A noktasından itibaren iz hattı (TR) verilen yöne doğru çizilir.
3. Akıntı vektörünün merkezinden (A), emredilen sürat değeri kadar (12 mil)
açmış olduğumuz pergel ile iz (TR) hattını kestiririz ve bu bulacağımız noktayı (D) olarak
işaretleriz.
4. Şekildeki CD vektörünün referans yöne göre okunan değeri, geminin
seyretmesi gereken rotayı başka bir deyişle gemiye emredilen rotayı, AD vektörünün boyu
ise SOA değerini verir.
CEVAPLAR
1. C : 206o.
Sayfa 6 / 6
2. SOA : 13.5 knt.'dur.