1. HAFTA Gemiciliğin Tarihi ve Önemi Dz. Eğt. Esra ERİKÇİ BİLGİN (UZAKYOL I. ZABİTİ) 1 GEMİCİLİĞİN TARİHİ İnsanlar ilk olarak MÖ 8000 yıllarında kanoyla başlayan denizle olan ilişkileri MÖ 6000 yıllarında basit yapıdaki salları kullanarak denizlerden istifade etmeye başlamışlardır. Yelkenli tekne MÖ 2400'lerde Mısırlılar tarafından icat edilmiştir. Yelkenin malzemesi ne olabilir? İlk yelkenin malzemesi papirüstür. Mısırlıların ardından, Polonezyalılar kanolarında rüzgârı kullanmışlardır. Yelkenli tekneler daha sonra Roma, Yunan, Çin, İspanyol, Portekiz, Fransız ve İngilizler tarafından benimsenmiştir. 2 GEMİCİLİĞİN TARİHİ M.Ö. 1000'den 250'ye kadar Akdeniz kıyılarının büyük bölümüne egemen olan Fenikeliler, Mısırlıların gemi tasarımını geliştirmişler, Akdeniz'de ticaret amacıyla uzunluğu yaklaşık 30 m'yi bulan tekneler ve Cebelitarık Boğazından çıkarak Scilly Adalarına (İngiltere’nin güney-batı ucunda) uzanmak için daha büyük gemiler yapmışlardır. Bu tarihler modern denizciliğin başlangıcı kabul edilebilir. 3 GEMİCİLİĞİN TARİHİ Çinliler JUNK verdikleri değişik bir tekne tasarımı geliştirdiler. Baş ve kıç yelkeninin Çin uyarlaması, yaklaşık M.S. 250'de başlamıştır. Sonradan junklar güverteli ve çok daha büyük yapılıp, çapraz tahta setlerle ayrı kamaralara bölündü. Yelkenler? Çinlilerin denizcilik alanında en büyük buluşları hasır yelkendi. 4 GEMİCİLİĞİN TARİHİ M.S. 7. yüzyıl'da Avrupa'da tekne tasarımında yeni bir çağ başladı. Vikinglerin denizaşırı akınlarını gerçekleştirdikleri tekneler uzun ve dar oldukları gibi, kolayca kıyıya oturmaları için de su çizgisi üstündeki bölümleri çok alçaktı. Bazen küreklerle yürütülen bu tekneler, genellikle tek, büyük kare yelkenle yönetiliyorlardı. 12. yüzyıl'da kürek yelkenin yerini dümenin alması, gemilerin yönetimini büyük ölçüde kolaylaştırdı. 5/00 5 GEMİCİLİĞİN TARİHİ Akdeniz'in gemicilikte daha ileri ülkeleri, iki güverteli, ince gövdeli KARAVELAyı geliştirmişlerdi. 17. ve 18. yüzyıllar'ın karavela türü yelkenli gemileri, 19. yüzyıl'da tahta gövdelerin yerini önce demir, daha sonra da çelik gövdeler alıncaya kadar, gemi yapım sanatının en başarılı örnekleri oldular. 6 GEMİCİLİĞİN TARİHİ 18. yüzyıl'da, Junkların hala yaygın olarak kullanıldığı Uzakdoğu dışında buharlı gemiler, yelkenli gemilerin yerini aldı. Archimedes'in pervane (uskur) ilkesi herkesin bildiği bir şeydi ama, gemi sevkine uyarlanması için ilk girişimler ancak 1830 yıllarında gerçekleştirildi. Birkaç yıl içinde, pervane tasarımının gelişmiş türleri, Avrupa ve ABD'de yapılan bütün buharlı gemilerde ve deniz teknelerinde kullanılmaya başlandı. Archimede presibi https://www.ted.com/talks/ armand_d_angour_the_real_st ory_behind_archimedes_eure ka/transcript?language=tr#t -235772 7/00 7 GEMİCİLİĞİN TARİHİ Kömür ateşi çağında, buharlı türbin, motor kadar ekonomik değildi. Yakıt olarak petrolün kömürün yerini almasından sonra, küçük Hollanda tankeri Vulcanus, 1910'da dizel motorlu ilk ticaret gemisi oldu. 1960 yıllarının sonlarında, bütün ticaret gemilerinin yaklaşık %60'ı dizel motorlu, %30'u buhar türbinliydi; yalnızca %10'unda hâlâ eski alternatif hareketli buharlı makineler kullanılıyordu. 8 DENİZ VE GEMİCİLİK Tarih boyunca en büyük uygarlıkların kıyılarda oluştuğu görülmüştür. Deniz kendisinden yararlanılmasını bilen uluslara sağladığı sonsuz nimetler ve çıkarlarla uygarlıkların doğuşu ve gelişimine en büyük desteği oluşturduğu gibi, bunların denizle çevreye yayılmalarına da yol açmıştır. Bu bakımdan, deniz yoluyla ulaştırılan değerler çağlar boyunca bilim kültür ve uygarlık olmuştur. 9 DENİZ VE GEMİCİLİK Denizler, ulusal güçler için en büyük potansiyeli oluşturdukları için çağlar boyunca büyük mücadele alanı olmuşlardır. Bu nedenledir ki dünya denizcilik tarihinin unutulmaz simalarından olan Kaptan-ı Derya BARBAROS HAYRETTİN PAŞA “ Denizlere Hakim Olan Cihana Hakim Olur “ demiştir. 10 DENİZ VE GEMİCİLİK Denizcilik gücü, bir ulusun denize ve denizciliğe bağlı olan ürünlerin ulus yararına kullanılması, değerlendirilmesi, korunması ve evrimleştirilmesi amacıyla harcanan düşünsel, duygusal, bilimsel, fiziksel, ekonomik, askeri ve politik çabaların toplam verimliliğidir. Deniz Kuvvetlerinin denizcilik gücünün koruyucu ve denizcilik politikasını destekleyici ve caydırıcı bir özelliği vardır. 11 DENİZ VE GEMİCİLİK Denizciliğin bu yönünü gören ATATÜRK 1937 yılında T.B.M.M.’ni açış nutkunda «En güzel coğrafi vaziyette ve üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye, endüstrisi, ticareti ve sporuyla en ileri bir denizci millet yetiştirmek kabiliyetindedir. Bu kabiliyetten istifadeyi bilmeliyiz. Denizciliği, Türk’ün büyük milli ülküsü olarak düşünmeli ve onu az zamanda başarmalıyız» demiştir. 12 DENİZ VE GEMİCİLİK Ekonomilerin ise olmazsa olmaz yapı taşlarından bir tanesi TİCARET’tir. Denizler, dünya yüzeyinin % 71’ni kapsar. 2016 yılında Dünya ticaretinin % 84’ü, günümüzde de %90’ı denizler yolu ile sağlanmıştır. (https://www.denizticaretodasi.org.tr/Media/SharedDocuments/DenizTicaretiDergisi/ocak_2020.pdf) 13 DENİZ VE GEMİCİLİK Denizlerimize hakim olmak, deniz yollarımızı açık tutmak, denizlerimizi ulaşım, ticaret, balıkçılık, turizm, yer altı kaynakları gibi yönlerden milli menfaatlerimize göre maksimum seviyede kullanmak ülkemiz ekonomisi için hayati önem taşır. Deniz ticaret filomuz GT olarak dünya deniz ticaretinde 25. sırada yer almakta; İlk 3 ülke Panama, Liberya ve Marshal adaları olarak sıralanmaktadır. Yunanistan ise 9. sırada bulunmaktadır. (https://www.gov.uk/government/statistical-data-sets/shipping-fleet-statistics) 2019 verilerine göre ülke bazında filo sıralaması yapıldığında %80,5 ‘i ilk 15 ülke ile, Yunanistan %17,29 ile bu listenin başını çekmekte, Türkiye listede bulunmamaktadır. (http://infomaritime.eu/index.php/2020/05/07/top-15-shipowning-countries/) 14 DÜNYADA GENEL DURUM Yunanistan, Çin ve Japonya kapasite bazında Dünyanın en büyük ticaret filosuna sahip ülke olmaya devam etmektedir. Dünya tonajının yaklaşık %48'ini kontrol etmektedirler. Panama 323 milyon DWT ve 6,398 gemi ile dünyanın en büyük sicile sahip ülkesi olmayı sürdürmektedir. Bunu 237 milyon DWT ile Marshall Adaları 236 milyon DWT ile Liberya takip etmektedir. (https://www.denizticaretodasi.org.tr/Media/SharedDocuments/sektorraporu/2019_sektor_tr.pdf) 15 1000 GT kapasitenin üzerindeki gemilerin dikkate alındığı filoda, 544 adet gemi bulunmakta ve bu gemilerin genel yaş ortalaması 31.12.2018 itibariyle 22,29’dur. 16 ÜLKEMİZDE DURUM Türk denizcilik filosunun yaş dağılımları şekildeki gibidir. 1000 GT ve üzeri Türk Deniz Ticaret Filomuzun • %41,45’i 0-9, • %35,54’ü 10-19, • %12,10’u 20-29 ve • %10,91’i 30 yaş ve üzeri grubunda yer almaktadır. https://www.denizticaretodasi.org.tr/Media/SharedDocuments/sektorraporu/2019_sektor_tr.pdf 17 GEMİCİLİĞE GİRİŞ Gemicilik: Bir gemiyi kullanış maksadına göre, bu hizmete yeterli olacak şekilde, gemi bünyesindeki donanım ve araçları kullanma, onları her an hizmete hazır bulundurmak için gerekli bilgilerin uygulanmasına ”Gemicilik” denir. Gemicilik; Bir Gemicinin Mahareti şeklinde de tarif edilebilir. 18 GEMİCİLİĞE GİRİŞ Gemicilikte beceri ve ustalık ancak uygulama ve tecrübe ile elde edilir. Gemicilikte bazı esaslar, teknikler ve tanımlar kitaplardan öğrenilebilir, fakat gemicinin mesleğini öğrenebileceği ve geliştirdiği tek yer GEMİ’dir. 19 GEMİCİLİĞE GİRİŞ Gemici Dili: Her meslekte olduğu gibi gemicilikte de kendine özgü bir lisan kullanılır. Örneğin; geminin sol tarafı yerine, iskele deyimi gibi. Bu terimler gemiciliğin başlangıcından günümüze kadar gemici diline yerleşmiştir 20 GEMİLERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ Gemi (Genel anlamda): Su üzerinde yüzebilen, kürek, yelken, makine gücü ile hareket edebilen, ticaret ve savaş maksatları için özel şekillerde, muhtelif büyüklüklerde, ağaç, saç veya sentetik maddelerden yapılmış teknelerdir. 21 GEMİLERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ Gemi (Gemiadamları Yönetmeliği): Adı, tonilatosu ve kullanım amacı ne olursa olsun denizde ve iç sularda kürekten başka bir aygıtla yola çıkabilen araç. 22 GEMİLERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ a. b. c. ç. d. Denize Dayanıklılık Denge Manevra Yeteneği Duruş Gücü Sürat 23 GEMİLERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ Denize Dayanıklılık Her çeşit hava şartlarında seyredebilme yeteneğidir. Denge Bir geminin bir pozisyondan diğer bir pozisyona geçebilmesi, yani tehlikeye düşmeden bir tarafa yattığı zaman tekrar düzelebilme yeteneğidir. 24 GEMİLERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ Manevra Yeteneği Gemilerde olması gereken en önemli yeteneklerden biridir. Ani dönebilme, kısa mesafede durabilme, bir anda yüksek sürate çıkıp, inebilme, denizaltılar için, ani dalabilme yeteneğidir. Duruş Gücü Bir geminin alacağı yaralara karşı su üzerinde kalabilme yeterliliğidir. Savaş gemilerinde duruş gücü bir çok su geçirmez bölmeler ile yükseltilmiştir. 25 GEMİLERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ Sürat Bir geminin hedefine en kısa zamanda ulaşması için gerekli bir faktördür. Azami sürat, minimum dümen dinleme sürati ve ekonomik sürat gibi çeşitli kademeler mevcuttur. 26 GEMİNİN TANIMI 27 GEMİNİN TANIMI Bir gemiyi oluşturan en önemli kısım TEKNE’dir (Hull). Tekne gemiye şeklini veren ana yapıdır. Ana güverte altındaki ve üstündeki yapı ile gemi tipi ortaya çıkar. Yapım esnasında önce tekne yapılır ve sonra makine (Machinery) tabir edilen diğer çalışan aksam tekneye ilave edilir. 28 GEMİNİN GENEL YAPISI 29 GEMİNİN GENEL YAPISI 30 GEMİDE YÖNLER SANCAK : Bir geminin güvertesine çıkıp, yüzümüzü geminin baş tarafına döndüğümüzde omurga hattından sağ tarafta kalan kısımdır. İSKELE : Bir geminin güvertesine çıkıp, yüzümüzü geminin baş tarafına döndüğümüzde omurga hattından sol tarafta kalan kısımdır. PRUVA : Bir geminin ön tarafının ileri kısmına denir. PUPA : Bir gemi veya deniz aracının kıç kısmına denir. SANCAK KEMERE : Sancak taraftaki, omurgaya dik yöndür. İSKELE KEMERE : İskele taraftaki, omurgaya dik yöndür. 31 GEMİDE YÖNLER SANCAK BAŞ OMUZLUK : Pruvadan saat yelkovanı istikametindeki 045 derecelik yöne denir. SANCAK KIÇ OMUZLUK : Pruvadan saat yelkovanı istikametinde 135 derecelik yöne denir. İSKELE KIÇ OMUZLUK : Pruvadan saat yelkovanı istikametinde 225 derecelik yöne denir. İSKELE BAŞ OMUZLUK : Pruvadan saat yelkovanı istikametinde 315 derecelik yöne denir. 32 GEMİDE YÖNLER 33 GEMİDE YÖNLER 34 GEMİLERİN SINIFLANDIRILMASI Gemiler; yapıldığı malzemelere, makinelerinin durumuna ve kullanılış maksatlarına (ideal olanıdır) göre sınıflandırılabilir. GEMİLER KULLANILIŞ MAKSADINA GÖRE; 1. Savaş gemileri 2. Ticaret gemileri 3. Yatlar 35 GEMİLERİN SINIFLANDIRILMASI SAVAŞ GEMİLERİ Passenger Cruise Ferry TİCARET GEMİLERİ Cargo Auxiliary Ro-Ro Tugs Bulk Carrier/OBO Ice breakers Container Rescue ship Reefer Light ship General Cargo Dredgers (tarak) Floating cranes Liquid Cargo Petroleum Wine Acid Product LPG LNG Water YATLAR Fishing Diver’s boat OBO: Ore/bulk/oil vessel 36 1. HAFTA Gemilerin Tanımı ve Gemilerin Sınıflandırması 37