بەشی دووەم هێزی بەرگەگرتنی تەنە ڕەقەکان بەندی ( )1 − 1دۆخەکانی ماددە و هێزی نێوان گەردەکانی دۆخــەکــانــی مــاددە دۆخ :ئەو بارەیە کە تێیدا ماددە ڕەق یان شل یان گاز وە یان پالزمایە . لە قۆناغەکانی ڕابردوودا زانیمان کە ماددەکان بە سەر سێ دۆخی سەرەکیدا دابەش بوون کە بریتین لە (دۆخی ڕەقی و شلی و گازی ) .بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا هەندێ ماددە هەیە کە ناتوانرێت بەشێوەیەکی ڕوون پۆلێن بکرێت لە یەکێك لە دۆخەکاندا ،بەتایبەتی ئەوەیان کە پێکهاتووە لە گەردە هەمەجۆرەکان .بۆ نموونە کەرە پلەیەکی گەرمی شل بوونەوەی دیاریکراوی نییە .هەرچەندە پلەی گەرمیەکەی بەرز بێتەوە ئەوا پلەی نەرم و شلیەکەی زیاتر دەبێت وە نزیك دەبێتەوە لە دۆخی شلیەوە .لەبەرئەوە پۆلێن کردنی کەرە وەك تەنێكی ڕەق یان شل ئاسان نییە. دۆخی چوارەمی ماددە هەیە کە لە پلەی گەرمیە بەرزەکاندا دەستەبەر دەبێت پێی دەوترێت دۆخی پالزما .ئەم دۆخە پێكهاتووە لە ناوکەکان و ئەلیکتڕۆنە جواڵوەکان بە خێراییەکی زۆر گەورە ،کە لەپلەی گەرمی نزمدا پەیدا نابێ. پالزما :دۆخێکە لە دۆخەکانی ماددە کە لە پلەی گەرمییە بەرزەکاندا دەستە بەر دەکرێت. پ /زاناکان بەشی هەرە زۆری گەردوون بە چ دۆخێك دادەنێن وە بۆچی ؟ و /بە دۆخی پالزما ،چونکە بەشی هەرە زۆری بارستایی گەردوون بریتیە لە بارستایی ئەستێرەکان کە ئەوانیش لە دۆخی پالزمادان. پ /ئایا هیچ ماددەیەك هەیە هەرسێ دۆخەکەی هەبێت ؟ بە نموونەوە ڕونی بکەرەوە. و /بەڵێ ،نموونە سەهۆڵ دەتوانرێت شل بکرێتەوە بۆ ئاو پاشان ئاو بکوڵێنرێت تا دەبێت بە هەڵمی گاز. پ /زانا دڵتۆن چۆن باسی تووخمەکانی ماددەی کردووە؟ و /زانا داڵتۆن یەکەم زانا بوو کە وای دانابوو کە تووخمەکانی ماددە لە گەردیلەی هاوچەشن پێکهاتوون . پ /چۆن دەتوانرێت ماددە لە دۆخێکەوە بگۆڕدرێت بۆ دۆخێکی تر؟ -٢بە گۆڕانی پەستان. و -١ /بە گۆڕانی پلەی گەرمی پ /هەردوو زانا ( ئاڤۆگادرۆ و گایلۆساك ) توانیان چی بسەلمێنن لە ئەنجامی تاقیکردنەوەکانیاندا لەسەر ماددەکان؟ و /سەلماندیان کە کارلێکی کیمیایی لە نێوان گەردەکانی ماددەکاندا ڕوو ئەدات . بۆ تێگەیشتن لە ڕێژەی کارلێککردنی پێکهاتەکانی ماددە ،زاناکان هەستان بە پێناسەکردنی چەند بڕێکی نوێ بۆ دیاریکردنی بارستایی ئەو پێکهاتانە و ژمارەکانیان ،لەوانە : مۆڵ ) : (molبڕی ئەو ماددەیەیە کە هەمان ژمارە لەو پێکهاتانەی تێدایە کە لە ) (0.012kgکاربۆن دایە ( 12.C)12 یەکەی بارستە گەردیلە ) : (atomic mass unitبارستایی یەك گەردیلەیە لە گەردیلەکانی کاربۆن 12 -دابەش کراوە بەسەر 12دا .وە نرخەکەشی لە سیستمی SI دا 1u = 1.66 × 10−27 Kg بارستە مۆڵی ( : )Mmبریتیە لە بارستایی یەك (مۆڵ) ی هەر ماددەیەك وە بەیەکەی ( )kg. mol−1دەپێورێت. قەبارەی مۆڵی ( : )Vmبریتیە لە قەبارەی یەك (مۆڵ) ی هەر ماددەیەك وە بەیەکەی ( )m3 . mol−1دەپێورێت. نەگۆڕی ئاڤۆگادرۆ ( : )NAبریتیە لە ژمارەی گەردیلەکان کە لە ناو یەك مۆڵ بۆ 0.012kg لە کاربۆن 12 -وە بڕەکەی دەکاتە NA = 6.02 × 1023 mol−1 تێبینی /هەندێك تووخم لە سروشتدا لە گەردیلەی سەربەست پێکهاتوون وەك لە دۆخی گازە سستەکانی (نیۆن و هیلیۆم ) دا .بەڵام پێکهاتەی زۆربەی زۆری توخمەکانی تر گەردەکانن کە هەریەکەیان لە چەند گەردیلەیەك پێکهاتوون بۆ نموونە هەریەكە لە ئۆکسجین و هایدرۆجین لەو گەردانە پێکهاتوون کە هەر یەکەیان دوو گەردیلە دەگرێتە خۆ کە بۆندی کیمیاوی دیاریکراو پێکەوە بە ستوونیەتییەوە. بۆ شیکارکردنی پرسیارەکانی تایبەت بە بارستایی و قەبارە و چڕی ماددەکان وە (بارستایی و قەبارە) ی مۆڵی ئەم یاسایانە بەکار دەهێندرێن -١بۆ دۆزینەوەی بارستایی یان قەبارە یان چڕی : بارستایی m = چڕی =𝜌 ⟹ V قەبارە -٢بۆ گۆڕینی بارستە مۆڵی بۆ بارستە : mm NA =m ⟹ بارستە مۆڵی نەگۆڕی ئەڤۆگادرۆ = بارستایی -٣بۆ گۆڕینی قەبارە مۆڵی بۆ قەبارە : Vm NA =⟹ V قەبارە مۆڵی نەگۆڕی ئەڤۆگادرۆ = قەبارە ئەگەر بزانیت : : Vقەبارەیە بە ( 𝑚) دەپێورێت . 𝑚 : Vقەبارەی مۆڵیە بە ( )𝑚3دەپێورێت . : mبارستاییە بە (𝑔𝑘) دەپێورێت . 𝑚 : mبارستە مۆڵیە بە (𝑔𝑘) دەپێورێت . : ρچڕی ماددەیە بە ( )𝑘𝑔/𝑚3دەپێورێت . : NAنەگۆڕی ئاڤۆگادرۆ ( )𝑚𝑜𝑙−1دەپێورێت .و بڕەکەی دەکاتە : 3 NA = 6.02 × 1023 mol−1 هێزی پێکەوە بەستنی نێوان گەردەکانی ماددەکان بەراوردی نێوان دۆخەکانی ماددەکان ١ ٢ ٣ ٤ دۆخی گازی دۆخی شلی دۆخی ڕەقی ١شــــێوە گۆڕاوە و قە بارە ١شێوە و قەبارە گۆڕاوە شێوەو قەبارە جێگیرە جێگیرە توا نای پەســــ تاوتنی زۆر ٢توانای پەستاوتنی کەمە ٢توانای پەستاوتنی زۆرە کەمە جووڵەی گەردەکــانی زۆر ٣جـــووڵەی گەردەکـــانــی ٣جووڵەی گەردەکانی زۆرە کەمە کەمە هێزی نێوان گەردەکــانی ٤هێزی نێوان گەردەکــانی ٤هێزی نێوان گەردەکــانی زۆر بچووکە کەمترە بەراورد بە دۆخی زۆر گەورەیە ڕەقی پ /بۆچی پەستاوتنی شل و ڕەقەکان کارێکی ئەستەم و گرانە ؟ و /چونکە تەنۆلکەکانی هەر یەکە لە شل و ماددە ڕەقەکان لەیەکترەوە نزیکن. پ /لە نێوان گەردیلەکانی ماددەدا چ جۆرە هێزێك هەیە ؟ و /کاتێك دوری نێوان گەردیلەکانی)𝑟( ماددەیەك یەکسان بێت بە دووری هاوسەنگی ) (𝑟°ئەوا لە نێوانیاندا هێزی کێشکردن و هێزی دوورکەوتنەوە هەیە ،کە لە بڕدا یەکسانن و لە ئاڕاستەشدا پێچەوانەن و بەرەنجامیان سفرە و هاوسەنگە. تێبینی/ .١ کاتێك دووری نێوان گەردیلەکانی ماددەیەك (𝑟) کەمتر بێت لە دووری هاوسنگی ) (𝑟°ئەوا هێزی دوورکەوتنەوە لە نێوانیاندا پەیدا دەبێت. .٢ کاتێك دووری نێوان گەردیلەکانی ماددەیەك (𝑟) زیاتر بێت لە دووری هاوسنگی ) (𝑟°ئەوا هێزی کێشکردن لە نێوانیاندا پەیدا دەبێت. .٣ گەردیلەکانی نێوان ماددەکان بە ردەوام لە جوڵە دان لە نێوان یەکتریدا ،بە هێزێك کە بە هۆی بارگە جیاوازەکانی نێوانیانەوە دروست دەبێت ،ئەم هێزە بە جۆرێکە کاتێك دوو گەردیلەی تەنیشت یەکتری یەکتر کێش دەکەن ئەوا لە لایەن گەردیلە کانی تری تەنیشتیانەوە دووبارە کێش دەکرێنەوە بەمەش لە نێوان خۆیاندا هێزێکی دوورکەوتنەوە پەیدا دەبێت ،وە کاتێك لێك دووردەکەونەوە ئەوا دووبارە ئەم دوو گەردیلەیە هێزی کێشکردن لە نێوانیاندا پەیدا دەبێتەوە و یەکتری کێش دەکەن بەم جۆرە هەموو گەردیلەکان لە بارێكی جوڵاودا دەمێننەوە و وزە لەنێوانیاندا ئاڵوگۆڕ دەبێت. بۆند :هێزێکە دەبێتە هۆی کێشکردنی نێوان گەردیلەکانی ماددەیەک بەهۆی کارتێکردنی ئاڵوگۆڕی نێوان بارگە موجەبەکان و سالبەکان لەسەری. جۆرەکانی بـۆنـد بۆندی ئایۆنی :ئەوبۆندەیە پەیدادەبێت لەوکاتەی کە گەردیلە واز لەئەلیکترۆنێک دەهێنێ بۆئەوەی خولگەکانی پڕببێ و دەبێتە ئایۆنی موجەب و دەیداتە گەردیلەیەکی تر کەپێویستی بەئەلیکترۆن هەیە تا ببێتە ئایۆنی سالب وەک کلۆریدی سۆدیۆم )(Nacl بۆندی هاوبەش :ئەوبۆندەیە لەنێوان گەردیلەکانی ماددەیەک پەیدا دەبێت گاتێک گەردیلەکە لەتوانایدا نابێت ئەلیکتڕۆن وەربگرێت بۆپڕکردنەوەی خولگەکەی کەلە ئەنجامدا ئەلیکترۆنەکان هاوبەشی یەکتر دەکەن بۆپڕکردنەوەی خولگەی گەردیلەکان وەک لە (ئۆکسجین و سلیکۆندا) بۆندی کانزایی :ئەو بۆ ندەیە پەیدا دەبێت لە ئەنجامی هێزی کێشکردنی کارەبایی نێوان ئەلیکتڕۆنە سالبەکانی خولگەی دەرەوەو ناوکی موجەبی گەردیلەکان کاتێك سەربەست دەبن . وەك ئاسن و مس . پ /کام بۆند لە هەرسێ جۆرەکەی بۆند لە هەموویان بە هێزترە ؟ بۆچی ؟ و /بۆندی ئایۆنی ،چونکە هەر گەردیلەیەك بە چوار بۆند بە گەردیلەیەکی تر بەستراوەتەوە. پ /کام بۆند لە هەرسێ جۆرەکەی بۆند لە هەموویان الوازترە؟ بۆچی ؟ و /بۆندی کانزایی ،چونکە گەردیلەکانی نێوانیان سەربەخۆن بۆیە هێزی بەیەکەوە بەستنیان الوازە. نمونە ( 2آ) دۆخەکانی ماددە و هێزی نێوان گەردەکانی دووری نێوان دوو گەردیلە لەگەردیلەکانی مس هەژمێربکە .ئەگەر زانیت بارستە مۆڵی مس دەکاتە 𝑔𝑘 0.064وەچڕییەکەی 8000𝑘𝑔/𝑚3وادابنێ کە نەگۆڕی ئاڤۆگادرۆ دەکاتە × 6.02 1023 𝑚𝑜𝑙 −1 شیکار/ ?= 𝑙 mm = 0.064kg NA = 6.02 × 1023 mol−1 𝑚𝑀 𝑔𝑘0.064 = = 8.0 × 10−6 𝑚3 𝜌 8000𝑘𝑔/𝑚3 𝜌 = 8000kg/m3 = 𝑚𝑉 𝑚𝑉 8.0 × 10−6 𝑚3 =𝑉 = = 1.33 × 10−29 𝑚3 23 −1 𝑙𝑜𝑚 𝑁𝐴 6.02 × 10 3 3 𝑚 𝑉 = 𝑙 3 ⟹ 𝑙 = √𝑉 = √1.33 × 10−29 𝑚3 = 2.37 × 10−10 ڕاهێنان ( 2آ) دۆخەکانی ماددە و هێزی نێوان گەردەکانی -١دووری هاوسەنگی لەنێوان گەردیلەکانی توخمێکی کیمیاوی و گەردیلەیەکی تەنیشتی دا دەکاتە 𝑚 .1.2 × 10−10ئایا هێزی نێوان ئەو دوو گەردیلەیە لێکدو کەوتنەوەیە یان کێشکردنە کاتێک دوری نێوانیان و /هێزی دوورکەوتنەوەیە آ1 × 10−10 𝑚 . ب 1.4 × 10−10 𝑚 .و /هێزی کێشکردنە -٢چەشنەکانی سێ بۆندەکەی نێوان گەردیلەی ماددەکان چین ؟ ئایا ئەم بۆندانە بەهۆی هێزی کارەباییەوە بەرهەم دێن ،یان لە ئەنجامی بارستاییەکانەوە؟ .٣بۆندی کانزای .٢بۆندی هاوبەش و .١ /بۆندی ئایۆنی ئەم بۆندانە بەهۆی هێزە کارەبایەکنیانەوە بەرهەم دێن . پێداچونەوەی بەندی 1-2 -١ئایا گواستنەوەی ماددەکان لەدۆخێکەوە بۆدۆخێکی تر بەهۆی گۆڕینەوەی بارستاییەکانەوە یان بارگەکانەوە یان وزەوە ڕوو ئەدات ؟ وەاڵمەکەت ڕوونبکەرەوە. و /بەهۆی ئاڵوگۆڕکردنی هەردوو جۆرەکەی وزە (جوڵە ووزە و ماتە ووزە ) دەبێت . -٢لێک دوور کەوتنەوەی گەردیلە زۆر نزیکەکان لەیەکتری ڕووئەدات بەهۆی کارلێکردنی نێوان ئەلیکترۆنەکانیانەوە ،ئایا ئەم لێکدوور کەوتنەوە بەهۆی بچوکی ئەلیکترۆنەکانەوەیە یان بەهۆی بچوکی بارستایی یەکانیانەوەیە یان بارگە لێک چووەکانیانەوەیە؟ وەاڵمەکەت ڕوون بکەرەوە. و /لێک دوور کەوتنەوەی گەردیلە زۆر نزیکەکان لەیەکتریەوە لەئەنجامی کارلێک کردنی نێوان بارگەکانی ئەلیکترۆنە لێکچووەکانەوەیە. -٣لەسەر چەماوەی هێز – دووری نێوان گەردیلەکان لەم سێ بارەدا بدوێ؟ آ :𝑟 ≈ 𝑟0 .و 𝑟 ≈ 𝑟0 /هەردو هێزی کێشکردن و هێزی لێکدوور کەوتنەوە یەکسان دەبن لەنێوان دوو گەردیلەدا (.باری هاوسەنگی ) ب : 𝑟 → 0 .و 𝑟 → 0 /هەرددو گەردیلەکە لێک دوور دەکەونەوە کاتێک کەدووری نێوانیان زۆر کەم ببێتەوە ( .کەئەمەش ڕادەیەک بۆچڕی ماددەکە دادەنێ ) ج : 𝑟 → ∞ .و 𝑟 → ∞ /هەردوو گەردیلەکە یەکتر کێش دەکەن وە هێزی کێشکردن زۆر الواز دەبێت کاتێک زۆر لەیەکتر دوور بکەونەوە. ( -٤بارستە مۆڵ)ێکی سۆدیۆم بریتییەلە ،22.98gئایا قەبارە (مۆڵی) یەکەی چەندە ئەگەر زانیت چڕییەکەی 9.71g/cm3لەپلەی گەرمی 𝐾. 300 شیکار/ ?= 𝑚𝑉 , 𝜌 = 9.71g/cm3 , Mm = 22.98g Mm Mm 22.98 = ⟹ Vm = = 2.37cm3 Vm ρ 9.71 بەندی ) (2 − 2تەنە ڕەقەکان و سیفەتەکانیان پێکهاتەی تەنە ڕەقەکان =ρ تەنە ڕەقەکان پارێزگاری لە شێوە نەگۆڕەکەی خۆیان دەکەن ،بۆیە پێکدێن لە سامپڵی ڕێك و نەگۆڕ لە گەردوو گەردیلە لەم سامپڵەدا گەردەکان بەدەوری شوێنەکانیاندا دەلەرنەوە ،بەاڵم فراوانی لەرینەوەیان کەمە بەبەراوردکردن لە گەڵ دووری نێوانیان. پ /چۆنیەتی دابەشبوونی گەردەکانی تەنە ڕەقەکان لە سەر چی بەندە ؟ -٢بڕی هێزی کێشکردن لە نێوان و -١ /شێوەی گەردەکان گەردەکان -٣پلەی گەرمی تەنەکان. پ /ئەو هۆکارانەی دەبنە هۆی گۆڕانکاری لە پێکهاتەی تەنە ڕەقەکان چین ؟ -٢فشاری کارکردوو لەسەر تەنەکان. و -١ /پلەی گەرمی سیفەتە میکانیکیەکانی تەنە ڕەقەکان پ /سیفەتەکانی تەنە ڕەقەکان لەسەر چی بەندە ؟ و /بەندە لەسەر چۆنیەتی پێکهاتەی گەردەکانی ماددەکان. سەخت :ئەو تەنەیە کە پارێزگاری لە شێوە نەگۆڕەکەی دەکات کاتێك هێزێك یان چەند هێزێك دەخرێتە سەری. تەنی سەخت :بریتیە لەو تەنەی کە پارێزگاری لە شێوە نەگۆڕەکەی دەکات لەکاتی سەپاندنی هێزێك بەسەریدا. تێبینی /هەموو تەنێکی سەخت بە ڕەق دادەنرێت بەڵام هەموو تەنێكی ڕەق بەسەخت دانانرێت چونکە مەرج نیە هەر تەنێك ڕەق بوو بەرگەی هێزە دەرەکیەکان بگرێت ،نموونە :هێڵی ئاسنی شەمەندەفەر سەختە کەوتە ڕەقیشە بەڵام شوشەیەکی ئاسایی هەرچەندە ڕەقە بەڵام سەخت نیە چونکە بەرگەی هێزە دەرەکیەکان ناگرێت و دەشکێت. جیری :توانای گەڕانەوەی تەنە بۆ شێوە بنەڕەتیەکەی لە دوای البردنی هێزە کاریگەرە شێوێنەرەکە. لە کاتی بەرکەوتنی تۆپێکی تێنسی سەر زەوی بە ڕێکتێك ئەوا تۆ پەکە شێوەکەی تێك دەچێت بەاڵم زۆر بەخێرایی دەگەڕێتەوە شێوە بنەڕەتیەکەی دوای نەمانی بەریەککەوتنەکە ، بۆیە تۆپەکە بە تەنێكی جیڕ دادەنرێت .بە اڵم کاتێك خشتەکێکی پۆاڵیی بەر زەوی دەکەوێت شێواندێكی زۆر کەم تیایدا دروست دەبێت چونکە خشتەکەکە تەنێكی سەختە ،بەاڵم کەوتنی بارستاییەك بۆ سەر سپرینگێكی شاوڵی ئەوا سپرینگەکە چەند جارێك بۆ سەرەوە و خوارەوە دەلەرێتەوە پێش ئەوەی بەتەواوی بگەرێتەوە شێوەکەی خۆی دوای نەمانی بارستاییەکە .هەمان شێوە ڕوو دەدات ئەگەر هاتوو کتێبێکمان لەسەر مێزێك دانا ،بەاڵم شێوانی مێزەکە زۆر زۆر کەمتر دەبێت لە چاو شێوانی سپرینگەکە. یەکێك لە سیفەتەکانی تەنی ڕەق بریتیە لە توانای ڕاکێشان و پەستاوتن ،ئەویش کاتێك هەردووالی تەلێك توشی دوو هێز دەبن کە دەبێتە هۆی گۆڕان لە درێژیەکەیدا ،بۆیە دەڵێن تەلەکە لە باری گرژیدایە . گرژی :ئەو هێزەیە کە لە تەنێکدا پەیدا دەبێت دوای ئەوەی هەوڵدەدرێت درێژ بکرێت یان بپەستێورێت. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ فشار :هێزی سەپێنراوی سەر یەکەی ڕووبەری بڕگەی تەلێکە. T A =⟺ σ هێز ڕوبەر = فشار 𝜎 :سیگما ( هێمایە بۆ فشار ) بە ( )N/m2دەپێورێت .ئەم یەکەیە پێشی دەوترێت :پاسکاڵ 𝑎𝑃𝑇 :هێزی سەپێنراو بۆ گرژ بوونی تەلەکە بە ) (Nدەپێورێت. 𝐴 :ڕووبەری پانە بڕگەی تەلەکە ( )m2دەپێورێت. تێبینی /هێمای هێز لە سیستمی نێودەوڵەتی بریتیە لە )(F بەڵام کە لێرەدا بە ) (Tهێما کراوە ئەوە ئاماژەیە بۆ جۆری هێزەکە کە بریتیە لە هێزی گرژی ( .)FT پ /فشار لەسەر چی بەندە ؟ -٢ڕووبەری پانە بڕگە. و -١ /هێزی سەپێنراو پ /جۆرەکانی فشار کامانەن ؟ باسیان بکە -٢فشاری بڕین . و -١ /فشاری ڕاکێشان یان پەستاوتن فشاری ڕاکێشان یان پەستاوتن :بریتیە لە و فشارەی کە بەشێوەیەکی ستوون هێزەکە کار دەکاتە سەر یەکەی ڕووبەری پانە بڕگەی تەلەکە .وەك لە وێنەی ( )12-2دا دیارە. فشاری بڕین :بریتیە لە و فشارەی کە بەشێوەیەکی لیکەوت هێزەکە کاردەکاتە سەر یەکەی ڕووبەری بڕگەی تەنێک . جــێــفــشــاری ڕێــژەیــی کاتێك سپرینگێكی جیڕ بەهێزێكی دیاریکراو ڕابکێشرێت ،یان بپەستێورێت کە ببێتە هۆی گۆڕان لە درێژیەکەیدا ئەوا بە هۆی جیڕی سپرینگەکەوە دوای نەمانی هێزەکە دەتوانێت بگەڕێتەوە بۆ شێوەکەی جارانی.بەاڵم ئەگەر بڕی هێزەکە زیاتر بوو لە سنوری جیڕیەکەی ئەوا شێوەکەی تێك دەچێت و ناگەڕێتەوە باری پێشوی . تێبینی /ڕۆبەرت هۆك لە سەدەی حەڤدەهەمدا سەلماندی کە گۆڕانی درێژی لەهەر سپرینگێکدا ڕاستەوانە دەگۆڕێت لەگەڵ ئەو هێزی گرژیەی خراوەتە سەر سپرینگەکە .وەك ئەم وێنەیە. ) 𝑇 = 𝑘(𝑙 − 𝑙° 𝑇 :هێزی گرژیە لە سپرینگەکەوە بە ) (Nدەپێورێت. ) :(𝑙 − 𝑙°گۆڕان لە درێژی سپرینگەکەیە بە ) (mدەپێورێت. 𝑘 :نەگۆڕی سەختی سپرینگەکەیە بە ) (N/mپێوانە دەکرێت. پ /گۆڕان لە درێژی سپرینگدا لەسەر چی بەندە کاتێك تووشی هێزێکی گرژی بوو ؟ و /بەندە لەسەر ئەو هێزە گرژیەی خراوەتە سەری. پ /گۆڕان لە درێژی تەلی کانزایی لەسەر چی بەندە کاتێك تووشی هێزێکی گرژی بوو ؟ -٣درێژی تەلەکە -٤جۆری ماددەی -٢نیوەتیرە بڕگەی تەلەکە و -١ /هێزی گرژی تەلەکە. ئەگەر دوو تەل لەهەمان ماددە دروستکرابن وە هەمان ڕوبەری پانە بڕگەیان هەبێت (ئەستووری) بەاڵم درێژیان جیاواز بێت ،کاتێك هەمان سەنگ (کێش) ی یەکسان پێیانەوە هەڵدەواسرێت ئەوا گۆڕان لە درێژی تەلە درێژەکەدا زیاتر دەبێت بەاڵم گۆڕان لە درێژی بۆ یەکەی درێژی تەلەکە بە نەگۆڕی دەمێنێتەوە . ئەگەر کۆمەڵێك سپرینگ دواییەك ببەسترێن کە ڕوبەر و جۆری ماددەکانیان یەکسان بێت وەك لە م وێنەیەدا دیارە ،ئەگەر سەنگێكی یەکسان بەکۆتایی سپرینگەکانەوە ببەستین ئەوا دەبینین ئەو کۆمەڵە سپرینگەی کە لە سێ سپرینگ پێکهاتووە گۆڕان لە درێژیەکەی یەکجار و نیو ) (1.5زیاترە لەو چاو ئەو کۆمەڵە سپرینگەی کە لە دوو سپرینگ پێکهاتووە . جێفشاری ڕێژەیی :بریتیە لە ڕێژەی نێوان گۆڕان لە درێژی تەلێکی دیاریکراو بۆ درێژیە بنەڕەتیەکەی. ) (𝑙 − 𝑙° 𝑙° =∈ ∈( :ئەپسلۆن) جێفشار هێندێکی بێ یەکەیە چونکە ڕێژەیە لە نێوان دوو درێژیدا. :𝑙°درێژی بنەڕەتی تەلەکە بە ) (mدەپێورێت. ) :(𝑙 − 𝑙°گۆڕان لە درێژی تەلەکە بە) (mدەپێورێت. ئەگەر دوو سیستمی سپرینگیمان هەبێت کاتێك هاوڕێك بەسترابن ئەگەر لە سیستمێکیاندا سێ سپرینگ وە لە یەکێکیاندا دوو سپرینگ هاوڕێك بەسترابن ،ئەگەر هەمان سەنگیان پێوە هەڵواسرابێت و هەمان جۆری ماددەی تەلیان هەبێت ئەوا گۆڕان لە درێژی سێ سپرینگەکەدا کەمترە بەراورد بە دوو سپرینگەکە . هێزی ڕاکێشان لەهەر سپرینگێکدا یەکسانە بە کێشی هەڵواسراو دابەشی ژمارەی سپرینگەکان .بۆیە هێزی ڕاکێشانی mg بەاڵم هێزی ڕاکێشانی سیستمی سێ سپرینگی دەکاتە سیستمی دوو سپرینگی دەکاتە 3 mg 2 . پ /پەیوەندی نێوان هێزی ڕاکێشان و گۆڕان لە درێژی لە هەر سپرینگێکدا چۆنە ؟ و /پەیوەندیەکی ڕاستەوانەیە. پ /پەیوەندی گۆڕانی درێژی لە سیستمی سێ سپرینگی لەگەڵ سیستمی دوو سپرینگدا چۆنە ؟ 2 و /گۆڕان لە درێژی سیستمی سێ سپرینگی ی گۆڕانە لە درێژی لە سیستمی دوو سپرینگیدا. 3 پ /بۆچی گۆڕان لە درێژی تەلی ئەستوور کەمترە بەراورد بە گۆڕان لە درێژی تەلی باریکدا لە ژێر کاریگەری هەمان کێشدا؟ و /چونکە کێشەکە لەسەر ڕووبەرێکی گەورەتر دابەش دەبێت لە تەلە ئەستوورەکەدا. هاوکۆلکەی یۆنگ (هاوکۆلکەی جیڕی) هاوکۆلکەی یۆنگ :بریتیە لە ڕێژەی نێوان فشار بۆ جێفشار لە ماددەیەکی دیاریکراودا. 𝐴𝑇/ 𝑇. 𝑙° 𝐸⟹ ) (𝑙 − 𝑙° ) 𝐴. (𝑙 − 𝑙° 𝑙° = 𝜎 𝜖 =𝐸 𝐸:هاوکۆلکەی یۆنگ بە ( )𝑁/𝑚2دەپێورێت ،کە هەمان یەکەی فشارە وە توانرێت بوترێت پاسکاڵ𝑝𝑎- نمونەی ( 2ب) تەنە ڕەقەکان و سیفەتەکانیان تەلێکی پۆاڵی تیرەکەی 𝑚𝑚، 0.40درێژییە سەرەتاییەکەی 𝑚 2.0بەخاڵیکی جێگیرەوە بە شێوەیەکی شاوڵی هەڵواسرا ،وەبەالکەی تریدا کێشی 𝑁 80هەڵواسرا ،لەئەنجامدا گۆڕان لەدرێژییەکەیدا بوو بە 𝑚𝑚 6.4ئایا هاوکۆلکەی یۆنگی ئەو ماددەیەی کەتەلەکەی لێدروستکراوە چەندە؟ ?= 𝐸 𝑇 = 80𝑁 , 𝑙𝑜 = 2𝑚 , (𝑙 − 𝑙𝑜 ) = 6.4𝑚𝑚 = 6.4 × 10−3 𝑚 , 𝑑 = 0.4𝑚𝑚 = 0.4 × 10−3 𝑚 , 𝑜𝑙𝑇 ) 𝑜𝑙 𝐴(𝑙 − =𝐸 80 × 2 0.1256 × 10−6 × 6.4 × 10−3 =𝐸 = 𝜋𝑟 2بازنە𝐴 𝑚 𝑑 0.4 × 10−3 = =𝑟 2 2 𝐴 = 3.14 × (0.2 × 10−3 )2 𝑟 = 0.2 × 10−3 𝐴 = 0.1256 × 10−6 𝑚2 )𝑎𝑃( 𝐸 = 2 × 1011 ڕاهێنانی ( 2ب) تەنە ڕەقەکان و سیفەتەکانیان -١تەلێکی کانزایی تیرەکەی 𝑚𝑚 1.0وە درێژییەکەی 𝑚 ، 2.3لەمس دروستکراوە کە هاوکۆلکەی یۆنگەکەی 𝑎𝑃 1.1 × 1011بێت .آ -ڕوبەری پانە بڕگەی تەلەکە چەندە؟ شیکار𝐴 =? / , 𝑎𝑃 𝑑 = 1𝑚𝑚 = 1 × 10−3 𝑚 , 𝐸 = 1.1 × 1011 = 𝜋𝑟 2بازنە𝐴 𝑑 1 × 10−3 = =𝑟 2 2 𝐴 = 3.14(0.5 × 10−3 𝑚)2 𝑚 𝑟 = 0.5 × 10−3 𝐴 = 0.785 × 10−6 𝑚2 ب) جێفشار لە تەلەکەدا چەندە ئەگەر گۆڕان لەدرێژیەکەدا 𝑚𝑚 0.85بێت . 𝑚 (𝑙 − 𝑙𝑜 ) = 0.85𝑚𝑚 = 0.85 × 10−3 , 𝑙° = 2.3𝑚 , ?= 𝜖 شیکار/ 𝑚 (𝑙 − 𝑙° ) 0.85 × 10−3 =𝜖 = = 0.37 × 10−3 𝑙° 𝑚2.3 -٢لە پرسیاری 1دا بڕی فشارو هێزی کاریگەری پێویست بۆ جێبەجێکردنی ئەو فشارە چەندە ؟ شیکار𝑇 = / ? ?= 𝜎 𝐴 = 0.785 × 10−6 𝑚2 𝑎𝑃 𝜖 = 0.37 × 10−3 𝐸 = 1.1 × 1011 ⟹ 𝜎 = 𝜖𝐸 = 0.37 × 10−3 × 1.1 × 1011 = 0.407 × 108 𝑁/𝑚2 𝜎 𝜖 𝑇 𝑁 𝑁⟹ 𝑇 = 𝜎𝐴 = (0.407 × 108 2 ) (0.785 × 10−6 𝑚2 ) = 31.9 𝐴 𝑚 =𝐸 =𝜎 پێداچوونەوەی بەندی ()2 − 2 -١بڕی ئەو جێفشارە چەندە کە توشی لولەیەک (بۆڕی) دەبێت کەدرێژییەکەی 𝑚0.4بێت کاتێک دەپەستێورێت و بەبڕی 𝑚0.05کورت دەبێتەوە؟ شیکار / ?= 𝜖 , 𝑚𝑙 − 𝑙° = 0.05 𝑙° = 0.4𝑚 , ) (𝑙 − 𝑙° 0.05 =∈ ⇒ = 0.125 𝑙° 0.4 =𝜖 -٢تەلێکی کانزایی توشی فشاری 2 × 107 𝑁/𝑚2دەبێت .بڕی ئەو هێزە چەندە کەکاردەکاتە سەر تەلەکە ئەگەر ڕوبەری پانە بڕگەی تەلەکە 1.5𝑚𝑚2بێت؟ شیکار/ ?= 𝑇 𝐴 = 1.5𝑚𝑚2 = 1.5 × 10−6 𝑚2 𝜎 = 2 × 107 𝑁/𝑚2 𝑇 𝑁 𝑁⟹ 𝑇 = 𝜎𝐴 = (2 × 107 2 ) (1.5 × 10−6 𝑚2 ) = 30 𝐴 𝑚 =𝜎 -٣تەلێکی بڕۆنز درێژییەکەی 𝑚2.5وەڕوبەری پانەبڕگەکەی 6.5 × 10−7 𝑚2یە،ئایا گۆڕان لە درێژی تەلەکەچەندە ،ئەگەر بەهێزی 𝑁 103ڕابکێشرێت ؟ هاوکۆلکەی یۆنگی بڕۆنزدەکاتە . 2 × 1011 𝑁/𝑚2 شیکار𝑙 − 𝑙° = / ? 𝐸 = 2 × 1011 𝑁/𝑚2 𝑁 𝑇 = 103 𝑜𝑙𝑇 ) 𝑜𝑙 𝐴(𝑙 − 𝐴 = 6.5 × 10−7 𝑚2 =𝐸 𝑜𝑙𝑇 103 × 2.5 = ) 𝑜𝑙 (𝑙 − = 𝑚= 0.019 𝐸. 𝐴 2 × 1011 × 6.5 × 10−7 پێداچوونەوەی بەشی 2 𝑚𝑙° = 2.5 -١هەرسێ دۆخەکەی ماددە ڕیک بخە بەپێی چڕییەکانیان وە جیاوازی چڕی نێوانیان لێک بدەرەوە. و /ڕیکخستنی بەرەو ژور بەپێی هەریەکە لە چڕی و بیردۆزی پێکهاتنی گەردیلەیی بەم جۆرەیە :گازی ،شلی ،ڕەقی. -٢لەکام لەدۆخەکانی مادەدا گەردەکان بەشێوەیەکی زۆر ڕێک دابەشبوون بەسەر شوێنەکانیاندا؟ و /دۆخی ڕەقی. -٣ئەگەر بڕێکی گەرمی زۆر بدرێتە شلەیەکی دیاریکراو ،ئایا دۆخەکەی دەگۆڕێت بۆ ڕەقی یان بۆگازی؟ چی ڕودەدات ئەگەر هەمان بڕەگەرمی لێوەر بگرینەوە؟ و /دۆخەکەی دەگۆڕێ بۆدۆخی گازی ،دەگەرێتەوە بۆدۆخی شلی. -٤بۆچی بەشی هەرە زۆری گەردون لەدۆخی پالزمادایە ؟ و /چونکە ئەستێرەکان کەزۆربەی بارستایی گەردوون پێک دەهێنن لەپلەی بەرزدان .بۆیە زاناکان بڕوایان وایە کە 99%مادەی گەردون لەدۆخی پالزمادایە . -٥کام بڕی فیزیایت دەست دەکەوێت بەدابەشکردنی بارستایی مۆڵی ماددە ( 𝑚𝑚) بەسەر قەبارە مۆڵی ماددەکەدا ( 𝑚𝑉)؟ و /چڕی -٦ئایا بۆی هەیە ماددەیەک لەشێوەی تێکەڵەی دوو دۆخی جیاواز لەهەر سێ دۆخەکەی ماددە هەبێت ؟ نمونەی بۆ بهینەوە؟ و /بەڵێ ،بۆی هەیە سەهۆڵ و ئاو بەیەکەوە لەپلەی گەرمی بەستنی ئاودا بن ، وەهەروەها بۆی هەیە ئاو و هەڵمی ئاو (شلەو گاز )بەیەکەوە لەپلەی گەرمی کواڵنی ئاودا بن. -٧بۆچی پەستاوتن لەدۆخی گازیدا ئاسانە ،بەاڵم لەدۆخەکانی ڕەقی و شلیدا گرانە؟ و /چونکە تەنۆلکەکانی ماددە گازییەکان لەیەک دورن بۆیە پەستاوتنیان ئاسانە. -٨بۆچی بۆندەکانی نێوان گەردەکانی هیلیۆم و نیۆن الوازن؟ و /چونکە گەردیلەکانی گازی نیۆن و هیلیۆم سەربەخۆن بۆیە هێزی بەیەکەوە بەستنیان الوازە. -٩پێناسەی بۆندی ئایۆنی بکە و نمونەی لەسەر بهێنەوە؟ و /بۆندی ئایۆنی :ئەو بۆندەیە پەیدا دەبێت لەو کاتەی کە گەردیلە واز لەئەلیکترۆنێک دەهێنێ بۆ ئەوەی خولگەکانی پڕببێ و دەبێتە ئایۆنی موجەب و دەیداتە گەردیلەیەکی تر کەپێویستی بە ئەلیکترۆن هەیە تا ببێتە ئایۆنی سالب وەک کلۆریدی سۆدیۆم ()Nacl -١٠پێناسەی بۆندی هاوبەش بکەو نمونەی لەسەر بهێنەرەوە . و /بۆندی هاوبەش :ئەو بۆندەیە لەنێوان گەردیلەکانی ماددەیەک پەیدا دەبێت کاتێک گەردیلەکە لەتوانایدا نابێت ئەلیکترۆن وەربگرێت بۆ پڕکردنەوەی خولگەکەی کە لە ئەنجامدا ئەلیکترۆنەکان هاوبەشی یەکتر دەکەن بۆ پڕکردنەوەی خولگەی گەردیلەکان وەک لە ئۆکسجین و سلیکۆندا. -١١کام جۆر لەهەر سێ جۆری بۆندەکان گەردیلەکانی مادەی قوڕقوشم بەیەکەوە دەبەستێتەوە؟ و /بۆندی کانزایی . -١٢سلیکۆن بەتوخمێکی بنەڕەتی نیمچە گەیەنەرەکان دادەنرێت گەردیلە ژمارەکەی 14یە ژمارەی ئەلیکترۆنەکانی خولگەی دەرەوەی گەردیلەی سلیکۆن چەندە ؟ جۆری بۆندی نێوان گەردیلەکان چییە؟ و /چوار ئەلیکترۆن ،بۆندی هاوبەش. -١٣بۆچی بۆندی ئایۆنی بەهێزترە لەبۆندی هاوبەش؟ و /چونکە وزەی بۆندی ئایۆنی بەرزترە لەوزەی بۆندی هاوبەش. -١٤بارستایی مۆڵی سۆدیۆم دەکاتە) ( 23g/moleوە قەبارەی مۆڵییەکەی (× 23.78 𝑒𝑙𝑜𝑚)10−6 𝑚3 / آ) چڕی سۆدیۆم بخەمڵێنە . شیکار𝑚𝑚 = 23𝑔/𝑚𝑜𝑙𝑒 , 𝑉𝑚 = 23.78 × 10−6 𝑚3 /𝑚𝑜𝑙𝑒 , 𝑁𝐴 = 6.2 × / ?= 𝜌 1023 𝑚𝑜𝑙 −1 𝑚𝑚 =𝜌 𝑚𝑉 𝑔𝑘 23 × 10−3 =𝜌 = 967.2𝑘𝑔/𝑚3 −6 3 𝑚 23.78 × 10 ب) بارستایی نزیک کراوەی یەک گەرد لەگەردەکانی سۆدیۆم هەژمار بکە؟ ?= 𝑚 𝑚𝑚 𝑔𝑘 23 × 10−3 =𝑚 = 𝑔𝑘 = 3.8 × 10−26 23 −1 𝐴𝑁 𝑙𝑜𝑚 6.2 × 10 -١٥چری سلیکۆن بخەمڵێنە ئەگەر بارستە مۆڵیەکەی 𝑙𝑜𝑚 28.0855𝑔/و قەبارە مۆڵیەکەی 𝑙𝑜𝑚 1.206 × 10−5 𝑚3 /بێت. شیکار/ ?= 𝜌 𝑚3 𝑙𝑜𝑚 𝑉𝑚 = 1.206 × 10−5 𝑔𝑘 𝑙𝑜𝑚 = 28.0855 × 10−3 𝑔 𝑙𝑜𝑚 𝑚𝑚 = 28.0855 𝑔𝑘 −3 𝑙𝑜𝑚 𝑚𝑚 28.0855 × 10 =𝜌 = = 2329𝑘𝑔/𝑚3 3 𝑚 𝑚𝑉 1.206 × 10−5 𝑙𝑜𝑚 -١٦هێلکاری چەماوەی نزیک کراوەیی هێزی نێوان گەردەکان بکێشە ،بەپێی دوری نێوانیان آ) مانای چییە گەر بەشێک لەهێزەکە موجەب بێت و بەشەکەی تری سالب بێت ؟ و /بەشی موجەبی هێزەکە دورکەوتنەوە دەنوێنێ وە بەشی سالبیش کێشکردن دەنوێنێت . ب) خاڵی یەکتر بڕینی هێزەکە لەگەڵ تەوەرەی دووری دا چی دەنوێنێت؟ و /دوری هاوسەنگی ( 𝑜𝑟) دەنوێنێ. -١٧جیاوازی بکە لەنێوان ڕەقی سەخت و تەنی ڕەقی ناسەخت؟ و /تەنی سەخت :بریتییە لەو تەنەی کە پارێزگاری لەشێوە نەگۆڕەکەی دەکات کاتێک هێزێک یان چەند هێزێکی دەخرێتە سەر. تەنی ناسەخت :بریتییە لەو تەنەی کە ناتوانێ پارێزگاری لەشێوە نەگۆڕەکەی بکات کاتێک هێزێک یان چەند هێزێکی دەخرێتە سەر .وەک (بڕێک شەکر لەناو کیسەیەکدا). -١٨جیاوازی بکە لەنێوان تەنی جیڕ و تەنی ناجیڕ؟ و /تەنی جیڕ :ئەو تەنەیە کەتوانای گەڕانەوەی هەیە بۆشێوە بنەڕەتییەکەی دوای البردنی هێزە کاریگەرە شێوێنەرەکە. تەنی ناجیڕ :ئەو تەنەیە کەتوانای گەڕانەوەی نییە بۆشێوە بنەڕەتییەکەی دوای البردنی هێزە کاریگەرە شێوێنەرەکە -١٩ئایا ئەوهێزەی کاردەکاتە سەر تەنێک هەموو کات دەبێتە هۆی گۆڕان لەدرێژییەکەیدا ؟ بۆچی ؟ و /نەخێر ،لەوانەیە ببێتە هۆی زیاد لەدرێژی تەنەکە یان پەستاوتنی (کەم بوونی درێژی )بەپێی ئاڕاستەی هێزە کاریگەرە سەپێنراوەکە یان لەوانەیە ئەمە ڕونەدات . -٢٠جیاوازی بکە لە نێوان ئەو فشارەی کاردەکاتە سەر ماددەیەکی دیاری کراو وە ئەو جێفشارەی کەتێیدا پەیدا دەبێت؟ و /فشار :بریتییە لەهێزی سەپێنراوی سەر یەکەی ڕوبەری پانە بڕگەی تەلێک . جێفشار :بریتییە لە ڕێژەی نێوان گۆڕان لەدرێژی تەلێکی دیاری کراو بۆدرێژییە بنەڕەتییەکەی . -٢١وادابنێ سیستمێك پێکهاتووە لە دوو تەختە داری بەستراوە بە سپرینگێکی جیڕەوە ، ئایا ئەم سیستمە بە ڕەق ؟ یان سەخت ؟ دادەنرێت ،ئەمە ڕوونبکەرەوە. و /ئەو سیستمە مەرج نیە تەنی سەخت بنوێنێت ،چونکە تەختەکە کاتێك بەرەنگاری هێزێك دەبێتە بۆی هەیە بنوشتێتەوە یان بشکی ،بۆیە شێوە بنەڕەتیەکەی سیستمەکە دەگۆڕێت. -٢٢جیاوازی بکە لەنێوان فشاری ڕاکێشان و فشاری بڕین ،ئەمە بە وێنە ڕونبکەرەوە. و /فشاری ڕاکێشان یان پەستاوتن :بریتیە لە و فشارەی کە بەشێوەیەکی ستوون هێزەکە کار دەکاتە سەر یەکەی ڕووبەری پانە بڕگەی تەلەکە. فشاری بڕین :بریتیە لە و فشارەی کە بەشێوەیەکی لیکەوت هێزەکە کاردەکاتە سەر یەکەی ڕووبەری بڕگەی تەنێک . -٢٣هاوکۆلکەی یۆنگی ماددە پێناسە بکە وە یەکەیی پێوانەکەی بڵێ لە سیستمی 𝐼𝑆 دا. و /بریتیە لە ڕێژەی نێوان فشار بۆ جێفشار لە ماددەیەکی دیاریکراودا. E:هاوکۆلکەی یۆنگ بە ( )𝑁/𝑚2دەپێورێت ،کە هەمان یەکەی فشارە وە توانرێت بوترێت پاسکاڵ𝑝𝑎- -٢٤وادابنێ سیستمێکی پێکهاتوو لە دوو بارستایی کە بەیەك گەیەنراون بە هۆی تووڵێکی سوکی درێژی نەگۆڕەوە ئایا ئەم سیستمە تەنێكی سەخت دەنوێنێ؟ بۆ چی ؟ نموونەی بۆ بهێنەرەوە. و /ڕەقە ،سەخت نیە چونکە ناتوانێ پارێزگاری لە شێوە نەگۆڕەکەی بکات کاتێك هێزێك یان چەند هێزێكی دەخرێتە سەر وەك (بڕێك شەکر لە ناو کیسەکەدا) -٢٥چی ڕوودەدات ئەگەر گۆیەك بە دیوارێکەوە بپەستێورێت و دوایی وازی لێبهێندرێت ؟ چی ڕوو دەدات ئەگەر هەمان کار ئەنجام بدەین لەگەڵ پارچە هەویرێك ؟ جیاوازی چییە لە نێوان گۆیەکە و پارچە هەویرەکە؟ و /گۆیەکە دەگەڕێتەوە شێوە بنەڕەتیەکەی خۆی پاش البردنی هێزە کاریگەرەکە لەسەری چونکە تەنێكی جیڕە .بەاڵم پارچە هەویرەکە پارێزگاری لە شێواندنی شێوەکەی دەکات بەهۆی کاریگەری هێزەکە( واتە ناگەڕێتەوە سەر شێوە بنەڕەتیەکەی خۆی پاش البردنی هێزە کاریگەرەکە) چونکە تەنێكی ناجیڕە. -٢٦دوو تەلی چونییەك لە جۆری ماددە و درێژیدا وە جیاوازن لە ئەستووریدا ،دوو بارستایی یەکسانیان پێوە هەڵواسرا .ئایا گۆڕان لە درێژی کامیاندا زیاترە ؟ بۆچی ؟ و /زیادبوون (گۆڕان) لە درێژی تەلە باریکەکە زیاترە لە چاو تەلە ئەستوورەکەدا ،چونکە کاریگەری کێشی هەڵواسراو دابەش دەبێت بەسەر ڕووبەرێكی کەمتردا لە پانە بڕگەی تەلە باریکەکەدا. -٢٧ئایا تەنی ڕەقی جیڕ تەنێکی سەختە ؟ بۆچی ؟ و /نەخێر چوونکە دووری نێوان گەردەکانی دەگۆڕێت لەئەنجامی جیڕیەکەی. -٢٨ئایا الدان و خواربوونەوەی چەماوەی فشار و جێفشار دەست نیشانی چی دەکات لە پەیوەندییە ڕاستەوانەکەی نێوانیان ؟ لەم پەیوەندیەدا دۆخی ماددەکە چی پێدەڵێن؟ -٢٩سەنگێك کێشەکەی 𝑁 200هەڵواسرا بە سەری تەلێكی مس کە درێژیەکەی 𝑚 1بوو . ئایا گۆڕان لە درێژی تەلەکەدا چەندە ئەگەر هاوکۆلکەی یۆنگی ماددەکەی 1.1 × 107 𝑁/𝑚2 بێت و نیوەتیرەی تەلەکە 𝑚𝑚 1بێت. شیکار(𝑙 − / 𝑁 𝑚2 𝐸 = 1.1 × 107 ?= ) 𝑙 ) 𝐴 = 𝜋𝑟 = 𝜋(1 × 10 −3 °2 𝑚 𝑟 = 1𝑚𝑚 = 1 × 10−3 𝑚𝑇 = 200𝑁 𝑙° = 1 2 𝐴 = 3.14 × 10−6 𝑚2 𝑜𝑙𝑇 ) 𝑜𝑙 𝐴(𝑙 − =𝐸 𝑜𝑙𝑇 200 × 1 = 𝑚 = 5.8 × 10−4 𝐸. 𝐴 1.1 × 107 × 3.14 × 10−6 = ) 𝑜𝑙 (𝑙 − -٣٠گۆڕان لە درێژی تەلەکەدا لە پرسیاری پێشوودا بدۆزەرەوە ئەگەر نیوەتیرەی تەلەکە 𝑚𝑚 2بێت. شیکار(𝑙 − / 𝑁 𝑚2 𝐸 = 1.1 × 107 ?= ) 𝑙° 𝐴 = 𝜋𝑟 2 = 𝜋(2 × 10−3 )2 𝐴 = 12.56 × 10−6 𝑚2 𝑚 𝑟 = 2𝑚𝑚 = 2 × 10−3 𝑜𝑙𝑇 ) 𝑜𝑙 𝐴(𝑙 − 𝑚𝑇 = 200𝑁 𝑙° = 1 =𝐸 𝑜𝑙 𝑇 200 × 1 = 𝑚 = 1.45 × 10−4 𝐸. 𝐴 1.1 × 107 × 12.56 × 10−6 = ) 𝑜𝑙 (𝑙 − -٣١چوار توڵی کانزایی شێوە لوولەك ڕاکێشران بە جۆرێك هەریەکەیان بەرەنگاری درێژبوونەوەیەکی دیاریکراو بووەوە ،ئەگەر بڕی هێزی ڕاکێشان و ڕووبەری پانە بڕگەی هەر تۆڵێك و درێژبوونەوەکەی ،درێژیە بنەڕەتیەکە وەك لەو خشتەیەی خوارەوە دراوە .توڵەکان ڕیزبەند بکە بەپێی هاوکۆلکەی یۆنگ بۆ هەریەکەیان لە هاوکۆلکە گەورەکەیانەوە. ژمارەی توڵە کانزاکان 1 2 3 4 شیکار/ بڕی هێز F 2F F 2F ڕووبەری پانە بڕگە A 2A 2A A درێژبوونەوە دیاردە لە درێژی ∆L 2∆L 2∆L ∆L 𝑜𝑙𝑇 𝐿𝐹 𝐿𝐹 = ⟹ 𝐸1 =1 ) 𝑜𝑙 𝐴(𝑙 − 𝐿∆𝐴 𝐿∆𝐴 درێژی بنەڕەتی L L 2L 2L =𝐸 𝑜𝑙𝑇 𝐿𝐹 𝐿)𝐹(2 𝐿𝐹 1 = ⟹ 𝐸2 = = ) 𝑜𝑙 𝐴(𝑙 − 𝐿∆𝐴 𝐴∆𝐿 (2𝐴)(2∆𝐿) 2 =𝐸 𝑜𝑙𝑇 𝐿𝐹 )𝐿𝐹(2 𝐿𝐹 1 = ⟹ 𝐸3 = = ) 𝑜𝑙 𝐴(𝑙 − 𝐿∆𝐴 𝐴∆𝐿 (2𝐴)(2∆𝐿) 2 =𝐸 𝑜𝑙𝑇 𝐿𝐹 )𝐿(2𝐹)(2 𝐿𝐹 = ⟹ 𝐸4 = =4 ) 𝑜𝑙 𝐴(𝑙 − 𝐿∆𝐴 𝐿∆𝐴 𝐿∆𝐴 =𝐸 3 ,2 ,1 ,4 -٣٢وا دابنێ ماددەیەکی ڕەق لە دوو دووریدایە ،کەلە چەند پەپکەیەکی بازنەیی دروستکراوە نیوەتیرەی هەریەکەیان 𝑟 وەك لە وێنەکەدا دیارە ئەم بازنانە بەشێوەیەك بەریەککەوتوون کە چەقەکانیان چوارگۆشە دروست دەکەن ،وە درێژی هەرالیەکی چوارگۆشەکە دەکاتە تیرەی هەر بازنەیەك وە یەکسانە بە 2𝑟. آ -ڕووبەری هەر پەپکەیەك و ڕووبەری هەر چوار گۆشەیەك چەندە ؟ = 𝜋𝑟 2بازنە𝐴 = پەپکە𝐴 = 2𝑟 × 2𝑟 = 4𝑟 2چوارگۆشە𝐴 ⟹ 𝑙 × 𝑙 = چوارگۆشە𝐴 ب -ئەو ڕووبەرە کە هەر پەپکەیەك داگیری دەکات لە ناو چوارگۆشەکان چەندە بە ڕێژەی سەدی. پەپکە𝐴 𝜋𝑟 2 = × %100 = 2 × %100 = 25𝜋% چوارگۆشە𝐴 𝑟4 ڕێژەی سەدی𝐴 -٣٣تۆڕی بەللوری هەندێ لە تەنە ڕەقەکان لە گەردیلەی گۆیی بەیەکەوە نووساو لە شێوەی شەش پاڵوی سادە پێکهاتوون ،وەك لە وێنەکەدادیارە . نیوەتیرەی هەر گەردیلەیەك 𝑟 ه. آ -قەبارەی هەریەك لە گەردیلەگۆییەکان هەژمار بکە. 4 = 𝜋𝑟 3گۆ𝑉 3 ب-درێژی الیەكی شەش پاڵوەکەی کە گۆشەکانی جوت دەبێ لەگەڵ چەقی گەردیلە گۆییەکان هەژمێربکە؟ قەبارەکەی چەندە؟ 𝑟 = 2درێژی𝑙 = (2𝑟)3 = 8𝑟 3شەش پاڵوو𝑉 ⟹ = 𝑙 3شەش پاڵوو𝑉 ج -ئەو ڕێژە سەدیە هەژمێر بکە کە گەردیلەکان پڕی دەکەنەوە لە قەبارەی شەش پاڵوەکە لە لقی (ب) دا . گەردیلەکان𝑚 𝑚 = ڕێژەی سەدی𝑉 × %100 = 3 × % شەش پاڵوو𝑉 𝑟8 د -ئەگەر بارستایی هەر گەردیلەیەك 𝑚 بێت ،چری ماددەکە چەندە ؟ 𝑚 𝑚 𝜌= ⟹ 𝜌= 3 𝑉 𝑟8 ?= 𝜌 -٣٤لەتاقیکردنەوەی پشکنینی هێزی بەرگەگرتنی دەزوویەکی نایلۆن کە بەشاوڵی جێگیر کراوە وە بەالی خوارەوەیدا چەند سەنگێك هەڵواسرا .وە لەچەند خاڵێک تیرەی دەزووەکە پێورا ئەم نرخانەمان دەست کەوت 079𝑚𝑚 , 0.81𝑚𝑚 , 0.8𝑚𝑚 , 0.81𝑚𝑚 :هەڵساین بە زیادکردنی سەنگی 𝑁 1بۆ هەر جارێك ،کە کیشی سەنگەکان گەیشتە 𝑁 25ئەوا دەزووەکە پچڕا ،فشاری بڕینی دەزووەکە چەندە ؟ لەسەر وردی ئەو نرخانە بدوێ. شیکار𝜎 =? / 𝑁= 4 × 10−4 𝑚) 𝑇 = 25 𝑚 8×10−4 2 = 𝑟 ⟹ 𝑚 (𝑑 = 0.8𝑚𝑚 = 8 × 10−4 𝑇 25 25 = = = 5 × 107 𝑁/𝑚2 −4 2 2 𝑟𝜋 𝐴 ) 3.14(4 × 10 =𝜎 -٣٥سپرینگێکی جیڕ بە خاڵێکی جێگیرەوە بەشێوەیەکی شاوڵی هەڵواسرا .لەکاتی هەڵواسینی کێشی 𝑁 5.0بەسەرەکەی تری سپرینگەکەوە درێژیەکەی 𝑚𝑚450 زیاددەکات .ئایا :آ -نەگۆڕی سپرینگەکە 𝑘 چەندە ؟ شیکار𝑘 =? / 𝑚 (𝑙 − 𝑙° ) = 450𝑚𝑚 = 45 × 10−2 5 𝑚= 11.11𝑁/ 45 × 10−2 𝑁𝑇 = 5.0 = 𝑘 ⟹ ) 𝑇 = 𝑘(𝑙 − 𝑙° ب -ئەو کێشە زیادکراوە کە دەبێتە هۆی گۆڕان لە درێژی سپرینگەکە بەبڕی 𝑚𝑚 500چەندە ؟ شیکار𝑇 =? / 𝑚 (𝑙 − 𝑙° ) = 500𝑚𝑚 = 5 × 10−1 𝑚𝑘 = 11.11𝑁/ 𝑁𝑇 = 𝑘(𝑙 − 𝑙° ) = 11.11(5 × 10−1 ) = 5.55 ج -ئەو کێشە چەندە کە لە بری 𝑁 5بەکاربێت تاوەکو گۆڕان لە درێژی سپرینگەکە ببێتە تەنها 𝑚𝑚.50 شیکار𝑇 =? / 𝑚 (𝑙 − 𝑙° ) = 50𝑚𝑚 = 5 × 10−2 𝑚𝑘 = 11.11𝑁/ 𝑁𝑇 = 𝑘(𝑙 − 𝑙° ) = 11.11(5 × 10−2 ) = 0.55 -٣٦نەگۆڕی هەریەکە لە دوو سپرینگی چۆنیەك دەکاتە 𝑚 𝑘 = 400𝑁/ئایا گۆڕان لە درێژی هەریەك لە سپرینگەکان کە هەڵواسراون چەندە وەك لە دوو وێنەکەدا دیارن .ئەگەر بزانی درێژی بنەڕەتی هەریەکە لە دوو سپرینگەکە 𝑚𝑚.300 شیکار/ )𝑚 ( 𝑙° = 300𝑚𝑚 = 3 × 10−1 ?= ) (𝑙 − 𝑙° 𝑁𝑇 = 10 لە سیستمی هاوڕێك بەستنی دوو سپرینگی کێش دەکاتە : سیستمە هاوڕێکەکە : 10 𝑁= 5 2 5 𝑚= 0.0125 400 𝑔𝑚 2 𝑁𝑘 = 400 = 𝑇 کەواتە بۆ =𝑇 = ) 𝑇 = 𝑘(𝑙 − 𝑙° ) ⟹ (𝑙 − 𝑙° لە سیستمی دواییەك بەستندا کێش هەمان کێشە واتە 𝑁𝑇 = 10 10 𝑚= 0.025 400 = ) 𝑇 = 𝑘(𝑙 − 𝑙° ) ⟹ (𝑙 − 𝑙° -٣٧توڵێکی لوولەیی فافۆن الیەکی ئاسۆییانە بەدیوارێکی شاوڵی جێگیرکرا ،تەنێك بارستاییەکەی 𝑔 1200بوو بەالکەی تری لوولەکە هەڵواسرا .ئەگەر تیرەی بڕگەی لوولەکە 𝑚𝑐 4.8و درێژیەکەی 𝑚𝑐 5.3هاوکۆلکەی یۆنگی بڕینی فافۆن 3 × 1010 𝑁/𝑚2بێت ، بارستایی لوولەکە فەرامۆش بکە بۆ هەژمارکردنی آ -فشاری بڕین لە سەر تووڵەکە. شیکار=/ 𝑚 4.8×10−2 2 = 𝑟 ⟹ 𝑚𝑐𝑚 = 1200𝑔 = 12 × 10−1 = 1.2𝑘𝑔 (𝑑 = 4.8 ?= 𝜎 )𝑚0.024 𝑔𝑚 = 𝐹 = 𝑇 𝑁𝑇 = 1.2 × 9.8 = 11.8 𝐴 = 𝜋𝑟 2 = 𝜋(0.024)2 𝑇 11.8 = 𝐴 1.81 × 10−3 2 =𝜎 3 𝑚𝜎 = 6.5 × 10 𝑁/ 𝐴 = 1.81 × 10−3 𝑚2 ب -الدانی شاوڵی لەال سەربەستەکەی تووڵەکە. شیکار/ ?= ) (𝑙 − 𝑙° 𝐸 = 3 × 1010 𝑁/𝑚2 𝑚 𝑙° = 5.3𝑐𝑚 = 5.3 × 10−2 𝑇𝑙° ) 𝐴. (𝑙 − 𝑙° 𝑇𝑙° 𝐸 𝐴. =𝐸 = ) (𝑙 − 𝑙° 11.8 × 5.3 × 10−2 = ) (𝑙 − 𝑙° 𝑚 = 1.15 × 10−8 −3 10 1.81 × 10 × 3 × 10 -٣٨تەلێکی کانزایی تیرەکەی 𝑚𝑚 0.41سەنگێک کە کێشەکەی 𝑁 5.0بوو بەالیەکی تەلەکەوە هەڵواسرا وە الکەی تری تەلەکە بە ڕاگرێك جێگیرکراوە .وە درێژیەکەی لەم بارەدا بوو بە 𝑚 1.692کاتێك کێشی سەنگە هەڵواسراوەکە زیاد دەکرێت بۆ 𝑁 75.0گۆڕانێك لە درێژی تەلەکەدا ڕوویدا بڕەکەی 𝑚𝑚 4.3بوو ئایا هاوکۆلکەی یۆنگی تەلەکە چەندە ؟ شیکار= 2.05 × 10−4 𝑚) 𝑇1 = 5𝑁 , / ?= 𝐸 4.1×10−4 2 = 𝑟 ⟹ 𝑚 (𝑑 = 0.41𝑚𝑚 = 4.1 × 10−4 𝑙° = 1.692𝑚 𝑇2 = 75𝑁 , (𝑙 − 𝑙° ) = 4.3𝑚𝑚 = 4.3 × 10−3 𝑚 , 𝑁∆𝑇 = 𝑇2 − 𝑇1 = 75 − 5 = 70 𝐴 = 𝜋𝑟 2 𝐴 = 𝜋(2.05 × 10−4 )2 𝐴 = 0.132 × 10−6 𝑚2 𝑇𝑙° ) 𝐴. (𝑙 − 𝑙° =𝐸 70 × 1.692 =𝐸 0.132 × 10−6 × 4.3 × 10−3 𝐸 = 2.08 ×× 1011 𝑁/𝑚2 -٣٩تەلێکی مس تیرەکەی 𝑚𝑚 0.30بێت وە درێژیەکەی 𝑚 1.5بێت بەسەری تەلێکی پۆاڵوە بەسترا کە هەمان تیرەی هەیە و درێژیەکەی 𝑚 1.20بێت ،ئەم دوو تەلە بەشێوەیەکی ستوونی هەڵواسران بە جۆرێك سەری تەلە مسەکە بە خاڵێکی جێگیرەوە بەسترا وە بەسەری تەلە پۆاڵکەوە سەنگێکی بچووك هەڵواسرا ،ئەم کردارەی بەیەك بەستنی دوو تەلەکە بوە هۆی کورت بوونەوەی درێژی هەریەکەیان بە بڕی 𝑚𝑚 20پاشان سەنگێک کێشەکەی 𝑁 30بوو بەتەلە پۆاڵکەوە هەڵواسرا ئایا : آ -فشار لەهەر تەلێکدا چەندە ؟ شیکار = /پۆاڵ𝜎 ?= مس𝜎 𝑁= 0.15 × 10−3 𝑚) 𝑇 = 30 𝑚 0.3×10−3 2 = 𝑟 ⟹ 𝑚𝑚(𝑑 = 0.3 ? 𝑇 30 30 = = 𝐴 𝜋𝑟 2 𝜋(0.15 × 10−3 𝑚)2 = مس𝜎 30 پۆاڵ𝜎 = = 4.24 × 108 𝑁/𝑚2 −8 7.065 × 10 = مس𝜎 ب -جێفشاری ڕێژەیی هەر تەلێك چەندە ئەگەر بزانیت هاوکۆلکەی یۆنگی مس × 1.3 1011 𝑁/𝑚2بێت وە هاوکۆلکەی یۆنگی پۆاڵ . 2.0 × 1011 𝑁/𝑚2 شیکار = 2.0 × 1011 𝑁/𝑚2 𝜎 = 4.24 × 108 𝑁/ /پۆاڵ𝐸 ?=∈ = 1.3 × 1011 𝑁/𝑚2مس𝐸 𝑚2 4.24 × 108 = = 3.26 × 10−3 11 1.3 × 10 𝜎 مس𝐸 = مسϵ 𝜎 4.24 × 108 = = = 2.12 × 10−3 11 2.0 × 10پۆاڵ𝐸 پۆاڵϵ ج -گۆڕان لە درێژی گشتی دوو تەلەکەدا چەندە ؟ شیکار = /مس ) (𝑙 − 𝑙° ?= پۆاڵ ) ? (𝑙 − 𝑙° 𝑚 = 1.5مس = 1.2𝑚 𝑙°پۆاڵ( ∆𝑙 = 20𝑚𝑚 = 0.02𝑚) 𝑙° 𝑚 = 1.5 − 0.02 = 1.48مس𝑙° 𝑚 = 1.2 − 0.02 = 1.18پۆاڵ𝑙° 𝑇𝑙° =𝐸 ) 𝐴. (𝑙 − 𝑙° 𝑇𝑙° 𝐸 𝐴. = مس ) (𝑙 − 𝑙° 30 × 1.48 𝑚 = 4.82 × 10−3 −8 11 7.065 × 10 × 1.3 × 10 30 × 1.18 = 𝑚 = 2.5 × 10−3 −8 11 7.065 × 10 × 2 × 10 = مس ) (𝑙 − 𝑙° پۆاڵ ) (𝑙 − 𝑙° پۆاڵ ) + (𝑙 − 𝑙°مس ) = (𝑙 − 𝑙°گشتی ) (𝑙 − 𝑙° 𝑚 = 4.82 × 10−3 + 2.5 × 10−3 = 7.32 × 10−3گشتی ) (𝑙 − 𝑙° هەڵبژاردنەکانی ڕێبەری هەڵسەنگاندن .1 .2 .3 .4 .5 .6 .7 .8 پەستاوتنی ماددە ڕەق و شلەکان گرانترە لە ماددە گازیەکان چونکە؟ )bپێکهاتەی ئەتۆمیان جیاوازە )aتەنۆلکەکان قەبارەیان گەورەترە )dتەنۆلکەکانی زۆر لەیەکترەوە نزیکن )cهێزە نێوەندیەکەیان الوازە لە نێوان دوو لەگەردیلەکانی ماددەدا هێزێك دروست دەبێت لەئەنجامی بەیەکەوە بەستنیاندا ،چونکە ؟ کام لە بوارەکانی فیزیایی خوارەوە گرنگی ئەدات بە لێکۆڵینەوەی گەرمی و پلەی گەرمی ؟ )aئەگەر زۆر لەیەکترەوە دووربن لەیەکتری دوور دەکەونەوە )bئەگەر زۆر لەیەکترەوە نزیك ببنەوە یەکتری کێش دەکەن )cدوو گەردەکە لەباری هاوسەنگیدا دەبن ئەگەر بەرەنجامی هیزی کاریگەر سفر بێت. )dهێزی پێک بەستنیان بەندە لەسەر دابەشبوونی ئەلیکتڕۆنەکان لەسەر خولگەی هەریەکەیان. ماددە لە دۆخێکەوە دەگۆڕێت بۆ دۆخێکی تر بەهۆی گۆڕانی )dگەرد )cبارگە )bوزە )aبارستایی ئەو ماددانەی کە شیاون بۆ پیاکێشان بریتین لەو ماددانەی کە : )aدەتوانرێت درێژیەکەیان زیاد بکات لەدەرەوەی سنوری جیڕیەکەیاندا )bجیڕییەکی گەورەی هەبێت . )cدەتوانرێت ڕابکێشرێت بۆئەوەی ببێتە تەلێکی درێژ )dدەتوانرێت بە پیاکێشان بکرێتە پلێتێکی تەنك. ئەگەر تەلێك بکەوێتە ژێر کاریگەری هێزی ڕاکێشان ئەوا زیادبون لە درێژیەکەیدا بەنددەبێت لەسەر: )bدرێژی تەلەکە و نیوەتیرەی پانە بڕگەکەی. )aهێزی ڕاکێشان )cهێزی ڕاکێشان و جۆری ماددەکە کە تەلەکەی لێ دروست کراوە. )dهێزی ڕاکێشان و درێژی تەلەکە و جۆری ماددە و نیوەتیرەی پانەبڕگەکەی. چڕی تەنێك چەندە ئەگەر بارستاییەکەی 𝑔𝑘 6.3و قەبارەکەی 810𝑐𝑚2بێت؟ 8.9 × 103 𝑘𝑔/𝑐𝑚3 )b 8.7 × 103 𝑘𝑔/𝑐𝑚3 )a 9.8 × 103 𝑘𝑔/𝑐𝑚3 )d 7.8 × 103 𝑘𝑔/𝑐𝑚3 )c چ جۆرە بۆندێك هەیە لە کلۆریدی صۆدیۆم دا ؟ )dئایۆنی و )cکانزایی )bئایۆنی )aهاوبەش هابەش دووری هاوسەنگ بوون لە نێوان دوو گەردیلەی توخمێکی کیمیاییدا دەکاتە × 3.6 𝑚 10−10کاتێك لەیەکتری نزیک دەبنەوە بۆ دووری 𝑚 1.2 × 10−10و هێزی نێوانیان دەبێتە. )bدوورکەوتنەوە )dکێشکردن پاشان دوورکەوتنەوە )aدوورکەوتنەوە پاشان کیشکردن )cکێشکردن .9جیڕی بریتیە لە : )bتوانای ماددە بۆ گەڕانەوە بۆ شێوەکەی )aگۆڕانی ماددە لە شێوە و قەبارەدا )dکشان و چوونەوەیەکی )cجووڵەی بەخوولی ماددەکە خۆی ماددەکە .10یاسای هۆك پەیوەندی نێوان کام لە مانە دەردەخات ؟ )dهێز و )cهێز و گۆڕان لە درێژیدا )bکێش و چڕی )aهێز و قەبارە جووڵە .11فشار بریتیە لە : )bڕێژەی زیاد بوون لە تەنێکدا )aهێزی کاریگەری سەر تەنەکە )dهێزی کاریگەری سەر یەکەی )cئەو شێواندنەی کە لەتەنەکەدا پەیدادەبێت ڕووبەر .12لە پلەی گەرمییە زۆر بەرزەکاندا ماددە دەچێتە دۆخی : )dڕقی )cگازی )bپالزما )aشلی .13بەبۆندی نێوان تەنۆلکەکانی هەندێ ماددەی کیمیایی وەك ئۆکسجین دەوترێت بۆندی : )d )cئەندامی )bکانزایی )aئایۆنی هاوبەش .14لەیەک دوورکەوتنەوە پەیدادەبێت لەنێوان گەردیلە زۆر لەیەك نزیکەکانی ماددەدا لەئەنجامی کارلێکی نێوان ئەلیکتڕۆنەکانی کە بەهۆی : )bبچووکی بارستاییان )aبچووکی قەبارەیان )dجیاوازی شوێنیان لە خولگەکانیاندا )cبارگە لەیەکچووەکانیان .15ئەو قەبارەیەی کە یەك مۆڵ لە ماددەدا داگیر دەکات چەندە کە چڕیەکەی × 5 103 𝑘𝑔/𝑚3بێت و بارستە مۆڵیەکەی 𝑔𝑘 0.012بێت؟ 2.4 × 10−6 𝑚3 )d 4.2 × 10−6 𝑚3 )c 2.4 × 10−6 𝑐𝑚3 )b 4.2 × 10−6 𝑐𝑚3 )a .16کاتێك تووڵە کانزایەك بەرەنگاری دوو هێز لە هەردووالیەوە دەبێتەوە زیادبوون لە درێژیەکەیدا ڕوودەدات ئەوا تووڵەکە لەباری .................دایە؟ )d )cفشار )bجێفشار )aڕاکێشان پەستاوتن .17بەهێزی سەپێنراوی سەر یەکەی ڕووبەری بڕگەی تەلێك بۆ زیادبوونی درێژی یان پەستاوتنەکەی بە ..................پێناسە دەکرێت )d )cهێزی گرژی )bهاوکۆلکەی یۆنگ )aجێفشاری ڕێژەیی فشار .18درێژی سپرینگێك 𝑚𝑚 2زیاددەکات کاتێك بەرەنگاری هێزێك دەبێتەوە کە بڕەکەی 𝑁10 نەگۆڕی سپرینگەکە چەندە ؟ 3 3 −3 5 × 10 𝑁/𝑚 )d 5 × 10 𝑁/𝑘𝑔 )c 5 × 10 𝑁/𝑚 )b 20 × 103 𝑁/𝑘𝑔 )a .19تووڵێكی کانزایی بەرەنگاری فشارێك بوەوە بڕەکەی 8 × 106 𝑁/𝑚2بەهۆی هێزێكەوە کە بڕەکەی 𝑁 160بوو ڕووبەری پانە بڕگەی تووڵەکە چەندە ؟ 4 2 4 × 10 𝑚 )d 0.2 × 104 𝑚2 )c 5 × 104 𝑚2 )b 2 × 104 𝑚2 )a .20هاوکۆلکەی یۆنگی ماددەیەکی دیاریکراو بریتیە لە : )aڕێژەی نێوان فشار و جێفشارە ڕێژەییەکەی )bڕێژەی نێوان گۆڕان لە درێژیدا بۆ درێژییە بنەڕەتیەکەی )cهێزی سەپێنراو لەسەر یەکەی ڕووبەرە )dهێز لەسەر گۆڕان لە درێژیدا.