#စာစီစာကုံးို ရ ုံးနညုံးရတွေကစ ို ထ ို ာုံးတာ *************************** စို #အချကအလကစို ဖွေွဲ့ #နဒါနုံး #စာကယ ို #နဂိုုံး ဖွေွဲ့စညုံးပါ နဒါနုံးကို #ရိုပရှငကကညသ ့် လရ ို ုံး စာကယ ို ကို #ပိုရ ပာသလရ ို ုံး နဂိုုံးကို #ပနုံးချီဆသလ ွေ ရ ို ုံး ထည့် #အလကကာ/ သ/ ဥပမာဥပရမယျ/စကာုံးပို/အဆုံးို အမ/ဩဝါဒ/ကဗျာ/သီချငုံးမျာုံးထည့် ပြု #အကကမုံးရ ုံး ရချာ #အရချာ ပနရ ုံး စစ ပြု ပနစစပါ စာမစီကုံးမီ (၁) ငယ်စဉ်က စာစီစာကုံးဟ ဆလက်လျှင ် တီကကာင်က ဆာုံးနင ှ ့်် တလ ့် က်သလ၊ လမ်ုံးသာုံးရင် က မမမင် လက်သလ ခစာုံးခရ ့် သည်။ တကယ်ပါ။ စာစီစာကုံးသင်ရသည့်် အခ န်ကတသည် ကျွနက ် တာ်အတက် ငရက ခကနရသည့်် အခ န်ကတသာ မြစ်ခပ ့် ါသည်။ စာသင်ခန်ုံးထက ထက်သာကမပုံးလက်ခ င်စတ်မ ာုံး တြာုံးြာုံးမြစ်လာ၏။ ထစတ်က မ ျိုသပ်ကာ ကကတ်မှတ် သည်ုံးခခရ ် တာ်၏ ကကည်နုံးအမပျိုုံးကတ ဆုံးရုံးကစကသာ နတ်ဆုံးဟ ့် သည်။ စာစီစာကုံးဆတာ ကျွနက သာ မှတယ ် မခက ့် တာသ ့် ည်။ စာစီစာကုံးကရုံးြ ဆရာမက ကခါင်ုံးစဉ်ကလုံး ခ ကပုံး၏။ ဘယ်အခ က်ကတ ပါကအာင်ထည်ရ ့် မည်။ ့် ဘယ်လကရုံးရမည် စသည်မြင့်် ကမပာမပကပုံးရှာ၏။ သကသာ် အကကကာင်ုံးအရာတစ်ရပ်၊ ကခါင်ုံးစဉ် ့် တစ်ပဒ်က ဘယ်ကဘယ်လ အစထတ်ရမလ ကျွနက ် တာ်မသ။ ဘယ်လ အစဆဆန်ရမလ မသ။ ့် ဘယ်လ အဆုံးသတ်ရမလ မသ။ ကခါင်ုံးကတ်စတ်ရပ်ခရ ှ ့်် ရင်ုံးနုံးီှ ့် ၏။ တစ်ခါတကလ ကယ်နင ကျွမ်ုံးဝင်ကနကသာ ကယ်အ ့် ကကကာင်ုံး၊ ကယ်မ ့် သာုံးစအကကကာင်ုံး၊ ကယ်ပ ့် တ်ဝန်ုံးက င် အကကကာင်ုံးကလုံး မ ာုံးက စာမစတတ်ခက ကယ်အ ့် သက ခ မမပနင်ခ။့် ့် ပ။ သကတာ့် သ၏။ သကသာ် ့် ထကကကာင် သာုံးခရ ့် ့် စာတစ်ပဒ် ကရုံးလက်တင်ုံး လက်ကအလလ နဂုံးသ ကရာက် ့် ့် ၏။ မှတမ ် ကသုံးပါသည်။ ကျွနက ် တာ် ဆယ်တန်ုံးကက ာင်ုံးဘဝ။ တကကသလ်ဝင်စာကပုံးပကကီုံး၌ ညကနဆည်ုံးဆာ ဟကသာ စာစီစာကုံး တစ်ပဒ်က ကရုံးရင်ုံး စာမ က်နာှ ၂ မ က်နာှ ခအကရာက်၌ 1 လက်က တန်သ ့် ာက ့် ာုံး၏။ ကရှ ှေ့ဆက်ကရုံးစရာ ရှာမရ။ သနှ့် င ့်် နဂုံးခ ျိုပ်မည်ဟ လပ်မပန်ကတာ့် ကယ်စ နဂုံးက ကရာက် ကန နှငပ့်် ပီ။ စာကမြခ န်ကာုံး မနစ် ၂၀ ကလာက် က န်ကနကသုံးကသာ်လည်ုံး ကျွနက ် တာ်မှာ ငတ်တတ် ကမ့်ကနခြ ့် ုံး၏။ ကယ်တင် စာမစီကုံးတတ်သ ကျွနက ် တာ့်အတ က် လပ်စရာတစ်ခသာ ရှပါ၏။ ထကာုံး သမ ာုံး ့် ကရုံးပပီုံးသာုံး စာစီစာကုံးတက ် တာ်နင ှ ့်် ့် ကုံးကရုံးမခင်ုံးသာ မြစ်၏။ သနှ့် င ့်် စာစီစာကုံးသည် ကျွနက အနာုံး နီုံးလ က် မရင်ုံးနုံးီှ ခက ့် ပ။ က က်ြမလ ့် ကသာ အဆပါစာစီစာကုံးက အတန်ုံးတင်စာကမုံးပ၌ က က်ကမြခ့် ရသည်မှာ ရင်နာစရာ မြစ်ပါ၏။ ဆရာက စာကမုံးပ၌ ကမုံးမည့်် ကခါင်ုံးစဉ်က ကကျိုကပုံး၏။ ကျွနက ် တာ် တက ့် ကကျိုတင်မပင်ဆင် ကုံးခ ၊ ပပီုံးလျှင ် က က်ထာုံးသမျှ မပန်အန်ခ ခ၏ ့် ။ ကယ်ပင် မဟတ်ကသာ ဝါက မ ာုံးမြင့်် စာကမုံးပမ ာုံးက ကက ာ်မြတ်လာခရ ့် ကတာသ ့် ည်။ ကျွနက ် တာ်အကတအ ှေ့ ကကျိုကလုံးကတက စာြတ်သက မျှကဝကပုံးလသည်အ ့် တက် ယခလ ကရုံးသာုံးရ မခင်ုံး မြစ်ပါ၏။ ကျွနက ် တာ့်လ ် တာ်လ စာစီ ့် ကက ာင်ုံးသာုံးကတ ဘယ်ကလာက်ရှနင်မလ။ ကျွနက စာကုံးကရုံးရမှာ ကသမကလာက်ကကကာက်ခရ ် တာ်လ ဝါက ့် သ ဘယ်ကလာက်ရှမလ။ ကျွနက တစ်ကကကာင်ုံးက စုံးရမ်ကကီုံးစာ ကရုံးသာုံးခရ ် တာ့်လ ့် သ ဘယ်မျှ ရှကလမလ။ စာြတ်သကကာ ကျွနက ့် ကကျိုြုံးလာုံး။ ကျွနက ် တာ်လ လငယ်ကလုံးကတ ပတ်ဝန်ုံးက င်မှာ မမင်ြုံးပါသလာုံး။ သတ၏ ့် ခစာုံးခ က်က မျှကဝခစာုံး နာုံးလည်ကပုံးနင်မလာုံး။ သတအတ က် အကမြက ရှာကပုံးြုံးပါ သလာုံး။ ့် ယခ ကျွနက ် တာ် တင်မပကနတာကတ အကရုံးမကကီုံးဟ မမင်ရင်လည်ုံး မမင်နင်ပါ၏။ သကသာ် ့် စာကလုံးတစ်ကကကာင်ုံး၊ ဝါက ကလုံးတစ်ကကကာင်ုံးကပင် ကမြာင်က ့် အာင် မစီကုံးတတ်သသည် သ၏ အနာဂတ်ဝါက ကတက ဘယ်လ စီကုံးကကမလဆတာ ကတုံးမကကကစလပါသည်။ (၂) စာစီစာကုံးဟသည် အဘယ်နည်ုံး။ စာြတ်သလည်ုံး ကမြကကည်ပ ့် ါ။ အကမြအမ ျိုုံးမ ျိုုံး ထက်လာ ပါလမ့််မည်။ တညီကသာ အကမြတစ်ခကာုံး စာစီစာကုံးဟသည် က က်ကမြစရာ မဟတ်ဟ၍။ တကယ်ကတာ့် စာစီစာကုံးသည် ကယ်သသမျှ၊ ကယ်ခစာုံးမသမျှတက ့် အစီအစဉ်တက ကရုံးသာုံးရကသာ စကာုံးကမပတစ်ပဒ်သာ မြစ်ပါ၏။ စာစီစာကုံးဟသည် မမတ၏ ့် ကယ်ရည် ကယ်ကသုံးက ထတ်ကြာ်မပခင်က ့် ပုံးကသာ ကလ့်က င်က ့် ရုံးကင်ုံးတစ်ခဟလည်ုံး ဆနင်ပါ၏။ စာစီစာကုံး၌ ကယ်အ ့် ကတုံး၊ ကယ်အ ့် ယအဆတက ့် လတ်လပ်စာ ခ မပခင်ရ ့် ကကသည်။ ဘယ်လဘယ်ပ ခ မပကကမလ ဆတာ အကရုံးကကီုံးကပ၏။ 2 ကယ်တင် မမန်မာစာသင်မပနည်ုံး ဆရာတစ်ကယာက်မြစ်လာကတာ့် ငယ်စဉ်က ဆရာမ ာုံး စာစီစာကုံး သင်ကကာုံးကပုံးခက့် ကပတက ့် ပါသည်။ ဦုံးစာ စာစီစာကုံးဆတာ ့် မပန်လည် ဆန်ုံးစစ်ကကည်မ ဘယ်လ ဘယ်ညာဟ၍ စြင်တ ် တာ်တစ့် တ်၌ စာစီစာကုံးက ့် တ်ကက၏။ ထအစ၌ပင် ကျွနက လန်သ ့် ာုံး ကတာ၏ ့် ။ စာစီစာကုံး အမ ျိုုံးအစာုံးကတက ဘာကတညာကတစသည့်် သီဝရီ (သကဘာတရာုံး) တ ပ သ ့် ကာ လက်ကတှေ့ကရုံးြ လန် ့် ့် ာုံးကကသည်ဟ မမင်မပါသည်။ (ကရကုံးတတ်လလျှင ် ကရကုံးနည်ုံး သြလ ့် ၏။ သကဘာတရာုံးသရမြင့်် ကရကုံးတတ်လာမည်မဟတ်။ လက်ကတှေ့ ကရထဆင်ုံးကုံးြက ့် ပအကရုံးကကီုံးသည်ဟ မမင်မ၏။) သကဘာတရာုံးကတမ ာုံးပပီုံး လက်ကတှေ့အာုံးနည်ုံးသည်ဟ သုံးသပ်မပါ၏။ တစ်ပတ်က တစ်ပဒ်ကရုံးြပင် ှ ။ လပင်ုံးမာတကာပပီုံးြ၊ ့် ့် အခင်မ ့် သာ။ ဆရာတ၌့် အလပ်ကတ မ ာုံးလန်ုံးလ၏ အတန်ုံးတင်စာကမုံးပ၌ ပင်ကသကမုံးခန်ုံးမ ာုံးက ကမြနင်ြ၊ ့် တမခာုံး ကဗ ာပပျိုငပ ် စာစီစာကုံးပပျိုငပ ် ၊ ကဟာကမပာပ စသည်မြင့်် အလပ်မ ာုံးလက ှ ပ၏။ ထကကကာင် ့် ့် ကခါင်ုံးစဉ် အတအက မသကသာ စာစီစာကုံးအတက် အခ န်မကပုံးနင်ကကကပ။ ထမပင် ့် ကက ာင်ုံးသာုံး ၆၀ ကလာက်၏ စာစီစာကုံးမ ာုံးက ကသခ ာြတ်ပပီုံး ကဝြန်အကမြတ်ကရုံးကလည်ုံး မလယ်လက ှ ပ။ ထကကကာင် ့် ့် တစ်လလျှင ် စာစီစာကုံး တစ်ပဒ်စ နှစပ ် ဒ်စ ကလ့်က င်က ် င် အကတာ်ဟတ်လပှ ပီ ့် ပုံးနင်လျှငပ ဆရမည်။ ထကကကာင် ကတှေ့မ ာုံးမ ာုံး ကလ့်က င်က ့် ့် စာစီစာကုံးကရုံးတတ်ကစြ လက် ့် ့် ပုံးရန် လကပသည်။ ကျွနက ် တာ့်အကနမြင် ှ ့်် ့် ့် စာစီစာကုံးကရုံးနည်ုံး၊ ကတုံးနည်ုံးမ ာုံးက မကရုံးလပါ။ စာစီစာကုံးနင ပတ်သက်၍ ပညာရှငက် ကီုံးမ ာုံး ထတ်ကဝထာုံးသည့်် စာအပ်မ ာုံး အမ ာုံးအမပာုံးရှပါသည်။ ဆရာကကီုံးကမာင်ခင်မင်(ဓနမြြူ)၏ စာစီစာကုံးသင်ကကာုံးကရုံး၊ ဆရာကကီုံးပ ဉ်ုံးမနာုံးကမာင်နသ ီ င်ုံး၏ စာစီစာကုံး အကတုံးနင ှ ့်် အကရုံး၊ ဆရာကကီုံးလယ်တင်ုံးသာုံးကစာခ စ်၏ ပန်ုံးရည်ဘဏ်တက်၊ ဆရာကကီုံးဦုံးကအာင်သင်ုံး၏ ရွှငရ ် င ွှ မ် ပျိုုံးမပျိုုံး စာစီကုံး၊ ကယ်ကတှေ့စာစီစာကုံး စသည်မြင့်် စာစီစာကုံး စာအပ်မ ာုံး ရှပါသည်။ ထစာအပ်မ ာုံးက စာစီစာကုံးတစ်ပဒ်က ဘယ်လကတုံးပပီုံး ဘယ်လကရုံး ရမည်က အကထာက်အပ့် မြစ်ကစနင်ပါသည်။ ယခ ကျွနက ် တာ်တင်မပလသည်မှာ စာမစီကုံးမီ ကကျိုတင် မပင်ဆင်ထာုံးစရာကလုံးကတက အကကမပျိုကထာက်မပလမခင်ုံး မြစ်ပါသည်။ ဆရာအမ ာုံးစသည် စာစီစာကုံးမသင်မီ ကကျိုတင်မပင်ဆင်ကပုံးြ ကမ ့် က ့် နတတ်ကကသည်။ စာစီစာကုံးဆတာ ဘာညာစြင်ပ့် ပီုံး သင်ကပုံးတတ်ကက၏။ သဆ ့် လျှင ် စာမစီကုံးမီ ကက ာင်ုံးသာုံးက ဘာကတ ကကျိုမပင်ကပုံးထာုံးသင်သ ် တာ် ဥပမာကပုံး ကမြကကည်ပ ့် ါမည်။ ့် လ။ ကျွနက 3 စာစီစာကုံးကခါင်ုံးစဉ်က ''ပညာ'' ဆပါစ။့် ဤကခါင်ုံးစဉ်က ကရုံးမည်ဆလျှင ် ပညာ၏ အဓပပာယ်၊ ပညာ၏ သကဘာ၊ ပညာနှငပ ့်် တ်သက်သည့်် ပညာရှတ၏ ့် အဆအမန်မ့် ာုံး၊ ပညာရှမခင်ုံး ပညာမ့်မခင်ုံး၏ အက ျိုုံး အမပစ်မ ာုံး၊ ကယ်ပ ့် တ်ဝန်ုံးက င်မှ ပညာနှငပ ့်် တ်သက်သည့်် အကတှေ့အကကျိုမ ာုံး၊ ကယ်ပင် သုံးသပ်ခ က်မ ာုံး စသည်မြင့်် ထည်က ့် ရုံးရမည်ဟ ယဆမပါသည်။ ကကာင်ုံးပပီ။ ပညာအ ့် ဓပပာယ်က ဘယ်မှာ ရှာမလ။ ပညာသ ့် ကဘာက ဘယ်လကဝြန် ဆန်ုံးစစ်မလ။ ပညာရှမခင်ုံး၏ အက ျိုုံးတရာုံး၊ ပညာမမ့် ခင်ုံး၏ ဆုံးက ျိုုံးမ ာုံးက ကထာက်မပြ စာကပထ က ့် အထင်ကရ အမြစ်အပ က်မ ာုံး၊ လက်ကတဘ ှေ့ ဝထက အမြစ်အပ က်မ ာုံးက ဘယ်လရှာမလ။ ဆလသည်ကာုံး စာကတှေ့ နှင ့်် ငါကတှေ့ လအပ်ကကကာင်ုံး ကထာက်မပလမခင်ုံး မြစ်ပါ၏။ စာကတှေ့အတက် ဆရာတက ့် ာုံးက စာြတ်ဝါသနာက ဦုံးစာ ကလ့်က င့်် ပ ျိုုံးကထာင်ကပုံးရကပမည်။ ဤကာုံး ့် တပည်မ အဓက အသက်ဟ ဆနင်ပါသည်။ စာြတ်ရင်ုံး စာကပဗဟသတ၊ ဘဝအသတ တ ့် ုံးပာုံးလာမည်။ ထမပင် ့် စာကရုံးနည်ုံးတက ့် သတမပျိုမလာနင်ပါသည်။ စာတစ်ပဒ်က စာကရုံးဆရာက ဘယ်လခ တ်ဆက် ကရုံးသာုံးလဆတာ ရပ်မလာမည်။ ထမှ့် တစ်ဆင့်် မမသည်လည်ုံး စာတစ်ပဒ်က အခ န်အဆက်မမ သီကုံးြှေ့ နှေ့လာနင်မည်ဟ ယကကည်ပါသည်။ ဤကဆာင်ုံးပါုံး၏ အစ၌ ကျွနက ် တာ် စာစီစာကုံးက ကကကာက်ရ ှေ့ကနခက ့် ကကာင်ုံး ကြာ်မပခပ ့် ါသည်။ အကကကာင်ုံးကာုံး စာမြတ်ကသာကကကာင့်် မြစ်ပါ၏။ စာမြတ်၍ စာကတှေ့မရှ။ ဗဟသတနတထ။ ဘဝ အသသင်ခန်ုံးစာ ဗလာ။ ထကသ ့် ဝမ် ့် တက် စာစီစာကုံးမကရုံးနင်မခင်ုံး ့် ုံးစာအာုံးနည်ုံးသည်အ မြစ်ပါသည်။ အမှတရ ် ကရုံး ဦုံးစာုံးကပုံးစနစ်ကအာက်၌ စာြတ်ဝါသနာမ ျိုုံးကစ့်မ ာုံး ရှငသ ် န်ကပါက်ြာုံးခင့်် မသာခက ့် က်သည် ကသာခ ့် ပ။ စာကကည်တ ့် တ်ထာုံး၏။ စာအပ်တသည် ့် မှနဗ ် ီဒအတင်ုံး ကနရာမယင်ုံး။ ဆရာတသည် လည်ုံး စာကမုံးပအတက်သာ လုံးပမ်ုံးရင်ုံးမြင့်် ့် တပည်မ ့် ာုံး ဘဝတစ်သက်တာအတက် အက ျိုုံးမ ာုံးကစရန် စာြတ်ြ တ ့် က်တန်ုံးနင်မခင်ုံး ကလ ာပ ့် ါုံးခရ ့် ကလကတာသ ့် ည်။ သဆ ့် လျှင ် အကတုံး လည်ုံးလ၊ှ အကရုံးက ကသာ စာစီစာကုံးတစ်ပဒ်မြစ်လာြ စာြတ် ရကပလမ့််မည်။ ဆရာသည် မမ ကယ်တင် စာြတ်သလ ့် တပည်မ ့် ာုံးကလည်ုံး စာြတ်ခ င်လာကအာင် တက်တန်ုံးအာုံးကပုံး ရကပမည်။ စာြတ်သက်တမ်ုံးရင်လ ှ အ ့်် မျှ ပတ်ဝန်ုံးက င်ကလာကက သတထာုံးတတ်လာမည်။ ့် ာသည်နင စာအပ် ထက ဇာတ်ကဆာင်မ ာုံး၏ အမအက င်န ှ ့်် တကယ်ပ ့် တ်ဝန်ုံးက င်မှ လတက ့် င ့် နင်ုံးယဉ် ှ တတ်လာ မည်။ စာထက သလက်ကသာ မတ်ကဆကကာင်ုံးအဂဂ ါရပ်ကတက အကမခခ၍ 4 လက်ကတဘ ှေ့ ဝက မတ်ကဆတက ့် မတ်ကဆကကာင်ုံးပီသ၏၊ မပီသ၏ စသည်မြင့်် ခမခမ်ုံး တတ်လာ နင်ပါသည်။ အကကာင်ုံးနင ှ ့်် အဆုံး၊ အမှာုံးနင ှ ့်် အမှနက ် ကကာင်ုံးစာ နာုံးလည်သကဘာကပါက်လာမည်။ ထကကကာင့်် စာမစီကုံးမက ီ တပည်မ ့် ာုံး စာြတ်လာကအာင် ဦုံးစာကလ့်က င်က ှ ည်။ ့် ပုံးသင်လ ့် သ (၃) ''ကျွနက ် တာ်တအြ ရှ ့် ့် ငုံး် ကသာ၊ ကမပမပစ်ကသာ၊ အက ျိုုံးအကကကာင်ုံး ဆက်စပ်မပတတ်ကသာ၊ အခ က် အလက်မပည်မ့် ပည့်် တင်မပတတ်ကသာ၊ စတ်ဝင်စာုံးြယ်ကကာင်ုံးကသာ၊ ကယ်ပင်လက်စ လက်န မပကသာ၊ ြတ်ကနရင်ုံး စတ်က ဆကဆာင်သာုံးတတ်ကသာ စာစီစာကုံးမ ျိုုံးကသာ ြတ်လ ပါသည်။'' ဤကာုံး ဆရာကကီုံး ပါကမာကခဦုံးကမာင်ကမာင်ကကီုံး၏ စာစီစာကုံးနင ှ ့်် ပတ်သက်ကသာ မှတခ ် က် မြစ်ပါသည်။ (အဆပါ မှတခ ် က်ကကကည်မ့် ခင်ုံးအာုံးမြင့်် ဆရာကကီုံးသည် ပစတစာစီစာကုံး အမ ာုံးစ ကသာ ြတ်ကနရသည်ဟ ထင်မပါသည်။ ဆရာကကီုံး၏ မှတခ ် က်စကာုံးအရ စာက ရှငုံး် ရှငုံး် လင်ုံးလင်ုံး ကရုံးတတ်ရမည်။) ကမပကမပမပစ်မပစ် ကရုံးတတ်ရမည်။ အက ျိုုံးအကကကာင်ုံး ခ တ်ဆက် တတ်ရမည်။ စလယ်ဆုံး သုံးပါုံးညည ီ တ်ကနရမည်။ ကခါင်ုံးစဉ်၊ အကကကာင်ုံးအရာက ကပေါ်လင်ကအာင် အခ က်အလက်၊ အကုံးအကာုံး မပည်စ ့် ခင်လရကပမည်။ ထအခ က်အလက်မ ာုံးက ပတ်သပ်မကရုံးဘ စာြတ်သက စတ်ဝင်စာုံးလာကအာင် တင်မပနင်ရမည်။ ကယ်ပင်အကတုံးယဆခ က်၊ တင်မပပ ရှ ရမည်။ စာြတ်သက စာတစ်ပဒ်လုံး ဆုံးသာုံးသည်တ ့် င် ဆုံးသာုံးသည်ဟ၍ မသကအာင် ဆကခေါ် သာုံးနင်ရကပမည်။ ဆရာကကီုံးမင်ုံးသဝဏ်၏ စကာုံးအတင်ုံး 'စ၊ တ၊ မပျို'လမ်ုံးစဉ်အတင်ုံး ကလ့်က င်သ ့် ာုံးရန်သာ လပါသည်။ ဤတင် စာစီစာကုံးနင ှ ့်် ပတ်သက်၍ တကက ာင်ုံးသာုံး စာစီစာကုံး၊ ဆကရုံးခ ယ်ကရုံးအြှေ့၏ ့် မှတခ ် က် ကလည်ုံး စတ်ဝင်စာုံးစရာကကာင်ုံး၍ ကြာ်မပကပုံးလက်ပါသည်။ ကက ာင်ုံးသာုံး၏ လက်ကရုံး၊ စာလုံး ကရ၊ ကခါင်ုံးစဉ်မ ဉ်ုံးသာုံးမခင်ုံး၊ မသာုံးမခင်ုံးစသည်တက ့် ထည်မ ့် စဉ်ုံးစာုံးထာုံးသည်က သတမပျိုရာ၏။ ''စာစီစာကုံးက ကကည်လ ့် က်ရမြင့်် ကက ာင်ုံးသာုံး၏ ပင်ကဉာဏ်စမ်ုံးက အကခတ်နင်၏။ စတ်ကုံးကကာင်ုံးသ ဟတ်၊ မဟတ်။ စကာုံးလုံးအသုံးအနန်ုံး ကျွမ်ုံးက င်၊ မကျွမ်ုံးက င်။ စာြတ် အကလ့်အထမ ာုံး၊ မမ ာုံး။ နာုံးလည်သမျှ မပန်ကရုံးမပနင်စမ်ုံး ရှ၊ မရှ။ စုံးစမ်ုံးဆင်မခင်ဉာဏ် သုံး၊ မသုံး စကသာ အခ က်အလက်မ ာုံးသည် စာစီစာကုံးသည် အထင်ုံးသာုံး ကပေါ်လင်လ က်ရှ၏။'' 5 (၄) မမန်မာစာသင်ကကာုံးမခင်ုံး၏ ရည်ရယ်ခ က်မ ာုံးတင် ''မမသနာုံးလည်သမျှက မှနက ် န်တက ရှငုံး် လင်ုံး ကမပမပစ်စာ ကရုံးတတ်ရန်''ဟ၍ ပါရှပါသည်။ ထကကကာင် ့် ့် စာစီစာကုံးသည် ကက ာင်ုံးသာုံးမ ာုံး မမ သရှ နာုံးလည် ခစာုံးမသည်တက ့် ြင်ဟ ့် နင်ကသာအရာ မြစ်ကပ၏။ စာစီစာကုံးသည် ကကကာက်စရာ မဟတ်။ စာစီစာကုံးသည် က က်ကမြစရာမဟတ်။ ထကကကာင် ့် ့် စာစီစာကုံးက ကယ်ပင်ဝါက မ ာုံး၊ ကယ်ပင်အကတုံးမ ာုံးမြင့်် စီကုံးနင်ကစရန် စာမစီကုံးမီ သတထာုံး မပင်ဆင်စရာ အခ ျိုှေ့က တင်မပလက်ရပါသည်။ ။ #ကကလင်ုံး (အကမအ ့် မ်) #မမန်မာစာစီစာကုံး စာစီစာကုံးဆသည်မှာ မမကရုံးသာုံးလကသာ အကကကာင်ုံးအရာက ကခါင်ုံးစဉ်နှင ့်် ကက်ညက ီ စရန် ပန်ုံးကကလုံးမ ာုံးစက ီ ုံးထာုံးသြယ် ကရုံးသာုံးမခင်ုံးက ကခေါ်ဆသည်။[၁] အကကကာင်ုံးအရာ တစ်ရပ်က ထင်ရှာုံးကပေါ်လင်ကအာင် သဒဒါနည်ုံးမှနစ ် ာ၊ ကမပကမပမပစ်မပစ် ကရုံးြှေ့ထာုံးကသာ စာပင်မြစ်သည်။ ကရုံးသ၏ အမမင်အကတ၊ှေ့ အသနှင ့်် အကတုံးအယအဆတက ့် ကြေါ်ထတ်မပရသည်။ ကယ်ပင်စကာုံးကမပ အကရုံးအသာုံးမြင ့်် အတတ်နင်ဆုံးြတ်ကကာင်ုံးကအာင် ကကျိုုံးစာုံးကရုံးရမခင်ုံး မြစ်သည်။ [၂] စာစီစာကုံး (Essay) စာစီစာကုံး ကရုံးသာုံးရာတင် သတထာုံးရမည့်် အခ က်မ ာုံး မပင်ဆင် ကခါင်ုံးစဉ်နှင ့်် ကက်ညရ ီ မည်။ ကခါင်ုံးစဉ်နှင ့်် ကက်ညက ီ သာ ကရုံးဟန် ရှရမည်။ ကပုံးထာုံးကသာ ပကကမ်ုံးအခ က်နင ှ ့်် ကက်ညရ ီ မည်။ စာလုံးကပါင်ုံး သတ်ပ မှနက ် န်ရမည်။ ဝါက ြှေ့ထုံး မှနရ ် မည်။ စကာုံးကမပာဟန်မြင ့်် ကရုံးသာုံးမခင်ုံးက ကရှာင်ရမည်။ မတလန်ုံး၊ မရှညလ ် န်ုံးကသာ အတင်ုံးအတာ ရှရမည်။[၄] #စာစီစာကုံးဘယ်လကရုံးကကမလ --------------------- 6 စာစီစာကုံးသည် မမန်မာစကာုံးကမပသမင်ုံးတင် ကနာက်ကခတ်မှ ကပေါ်ကပါက်လာကသာ စကာုံးကမပ တစ်မ ျိုုံး မြစ်သည်။ အဂဂလပ်စာကပတင်ရှကသာ “အက်ကဆုံး”က မမန်မာမ မပျိုထာုံးမခင်ုံး မြစ်သည်ဟ ဆသည်။ အဂဂလပ်-မမန်မာ အဘဓာန်မ ာုံးတင် “အက်ကဆုံး”က စာစီစာကုံး၊ အကကကာင်ုံးစာ၊ အစမ်ုံးစာ၊ အကကကာင်ုံးတစ်စတစ်ရာနှင ့်် စပ်လ ဉ်ုံးသည့်် စာတမ်ုံးတဟ၍ အနက်အမ ျိုုံးမ ျိုုံးကပုံးသည်။ တကကသလ်မမန်မာအဘဓာန်တင် စာစီစာကုံး၏ အနက်က “အကကကာင်ုံးတစ် ရပ်ရပ်က စကာုံးကမပ မြင ့်် အတြှေ့ နှေ့ကရုံးသာုံးမခင်ုံး”ဟ၍ ြငဆ ့်် သည်။ ကက ာင်ုံးမ ာုံးနင ှ တ ှ ထ ် ာုံးမခင်ုံးနင ှ ့်် ပတ်သက်၍ မမန်မာစာ ့်် ကကသလ်တင် စာစီစာကုံးကရုံးရန် သတ်မတ ပါကမာကခ ကဟာင်ုံး ဦုံးကမာင်ကမာင်ကကီုံးက “စာစီစာကုံး ကပေါ်ကပါက်လာမခင်ုံး အကကကာင်ုံးရင်ုံးမှာ ကက ာင်ုံးမ ာုံးနင ှ ့်် တကကသလ်တင် သင်ရုံးညွှနုံး် တမ်ုံးမပဋ္ဌာန်ုံးစာမ ာုံးအမပင် ကက ာင်ုံးသာုံးမ ာုံးအာုံး သင်ရုံးလပ်ငန်ုံးအမြစ် အကလ့်အက ငက ့်် ပုံးရန် ကပေါ်ကပါက် လာမခင်ုံး မြစ်သည်။ မပဋ္ဌာန်ုံးစာမ ာုံးက ကက ကက ပန်ပန် လက်နာမှတသ ် ာုံး က က်မတ ှ မ် ခင်ုံးသည် ကက ာင်ုံးသာုံးမ ာုံး၏ တာဝန်မြစ်သည်။ နှစဦ ် ုံးနစ ှ ြ ် က် ဤသ တာဝန် ကက ရမျှနင ှ ့်် ကက ာင်ုံးသာုံးအြ မပည့် စ ် ပပီဟ မဆနင်ကသုံးကခ ။ ဥပမာ ့် ့် မပရမည်ဆလျှင ် မဘထမှ အကမရကသာ သာုံးသမီုံးမ ာုံးနင ှ ့်် ခင်ုံးနင်ုံးတင်မပလပါသည်။ မဘထမှ အကမရကသာ သာုံးသမီုံး မ ာုံးသည် မဘအကမအနှစက ် သာ သုံးမြျိုနုံး် ကနလျှင ် မကကာမီပင် အကမအနှစ် ကန်သာုံးမည်မြစ်သည်။ ရရှကသာ အကမ က တည်တက ့် အာင်၊ တုံးပာုံးကအာင် ကကကဆာင်ကကျိုုံးစာုံး မှသာလျှင ် အကမရက ျိုုံးနပ်ကပမည်။ ထအတ ကက ာင်ုံးသာုံးမ ာုံး အြလည် ုံး ့် ့် ဆရာမ ာုံးက ပညာ အကမကပုံးပပီုံး ထအကမနှငသ ့်် ာ တင်ုံးတမ်ကနလျှင ် ပညာအကမသည် တမြည်ုံးမြည်ုံး ကလ ာ့် သာုံးမည်။ နည်ုံးသာုံးမည်။ ကန်သာုံးမည်။ ပညာအကမက အသုံးခ တတ်ပါမှ တုံးပာုံးကအာင် ကကကဆာင် ကကျိုုံးစာုံးပါမှ ပညာအကမ တည်တမ ့် ည်။ ပာုံးမ ာုံးမည်။ သုံးမကန်ကအာင် ရှမည်။ အထက်ပါ ဥပမာ အတင်ုံး ကက ာင်ုံးနင ှ တ ့်် ကကသလ် မ ာုံးတင် သင်ရုံးညွှနုံး် တမ်ုံး ပညာအကမက ကပုံးကကသည်။ ပညာ အကမက အသုံးခ တတ်ကအာင် သင်ရုံးညွှနုံး် တမ်ုံး ပညာ အကမက ကပုံးကကသည်။ ပညာအကမက အသုံးခ တတ်ကအာင် သင်ရုံးလပ်ငန်ုံးအမြစ် အကလ့်အက င၊့်် က ငသ ့်် ာုံးရကအာင် စာစီစာကုံးမ ာုံးက ကပုံးကကမခင်ုံးမြစ်သည်”ဟ၍ မှတခ ် က်ခ သည်။ အက်ကဆုံး၏ အဂဂလပ်ဘာသာအနက်မှာ “စကာုံးကမပမြင ့်် အကကကာင်ုံးအရာ တစ်စတစ်ခက မက ယ်လန်ုံးဘ ခပ်က ဉ်ုံးက ဉ်ုံးနန်ုံးြှေ့ စီကုံးကသာစာ”ဟ၍ ဆသည်။ အက်ကဆုံးက အမှီမပျို 7 ကသာကကကာင ့်် စာစီစာကုံးအမ ျိုုံးစာုံးခရာတင် အဂဂလပ်အက်ကဆုံးမ ာုံးအတင်ုံး အမ ျိုုံးအစာုံး ခသည်။ ၎င်ုံးတမှ့် ာ (၁) မြစ်စဉ်မပသည့်် စာစီစာကုံး (Narrative Essays) (၂) သရပ်ကြာ်စာစီစာကုံး (Descriptive Essays) (၃) ြငဆ ့်် ရှငုံး် မပသည့်် စာစီစာကုံး (Expository Essays) (၄) အကတုံးအကခေါ်တင်မပသည့်် စာစီစာကုံး (Reflective Essays) (၅) စတ်ကုံးယဉ်စာစီစာကုံး (Imaginative Essays) ဟ၍ မြစ်သည်။ စာစီစာကုံးကရုံးနည်ုံးနင ှ ပ ့်် တ်သက်၍ ပညာရှငတ ် ၏ ် ့် အဆအမ ျိုုံးမ ျိုုံးရှသည်။ ၁၉၁၉ ခနှစက ထတ်ကဝကသာ “မမန်မာစာကရုံးမခင်ုံးနင ှ ့်် စာစီကုံးမခင်ုံး”စာအပ်တင် ဆရာဦုံးကကန်က ကအာက်ပါအတင်ုံး တင်မပခပ ့် ါသည်။ (၁) စာစီစာကုံးမခင်ုံးဆသည်ကာုံး အကကကာင်ုံးတစ်ရပ်ရပ်နင ှ ့်် ပတ်သက်၍ မမတဉာဏ် ့် အထင်အမမင်မြင ့်် အက ျိုုံးအကကကာင်ုံးတက ့် ဆင်မခင်ကရုံးသာုံးကြာ်မပကသာ စာတမ်ုံးမြစ်၏။ ထစာတမ်ုံးက အပဒ်အမ ျိုုံးမ ျိုုံး ခမခာုံးကြာ်မပ ကရုံးသာုံးထာုံးရသည်။ (၂) ကရှုံးဦုံးစာ ကရုံးသာုံးအပ်ကသာ အပဒ်သည်ကာုံး နဒါန်ုံးမြစ်၏။ နဒါန်ုံးတင် မမကရုံးမည့်် အကကကာင်ုံးအရာနှငပ ့်် တ်သက်ကသာ အတကကာက်စကာုံး၊ စတ်ပါဝင်စာုံးကစကသာ စကာုံးမ ာုံး ပါဝင်ကစရသည်။ (၃) ဒတယအပဒ်သည် ပထမအပဒ်ပါစကာုံးနင ှ ့်် ဆက်သယ်မခင်ုံးရှ၍ ၎င်ုံးက တတယအပဒ်တင် ကြာ်မပမည့်် စကာုံးမြင ့်် အဆုံးသတ်နင်က အဆုံးသတ်ရမည်။ ထနည်ုံးအတင်ုံး လက်နာနင်သမျှ တစ်ပဒ်နင ှ တ ့်် စ်ပဒ် ဆက်သယ်မခင်ုံး ရှကစရမည်။ (၄) ကခါင်ုံးစဉ်အခ က်ကကီုံးမ ာုံးအလက် အပဒ်ခမခာုံးပပီုံးလျှင ် မမကရုံးသာုံးကသာ အကကကာင်ုံးနင ှ ့်် ပတ်သက်၍ ကနာက်ဆုံးအခ ျိုပ်စကာုံး၊ သမဟ ့် တ် အဆုံးသတ်စကာုံးကလည်ုံး ကရုံးသာုံးကြာ်မပရမည်။ (၅) မမန်မာစာစီကုံးမခင်ုံးသည် စကာုံးကမပာမခင်ုံးနင ှ ့်် မ ာုံးစာမခာုံးနာုံးကသာကကကာင ့်် မမကရုံးသာုံးလကသာ အကကကာင်ုံးအရာမ ာုံးက စကာုံးကမပာသကသ ့် မကရုံး မ၍ စာအပ်တင် ြတ်ရရသကသ ့် သာ ့် ့် 8 ကရုံးသာုံးရမည်။ (၆) စာစီကုံးရာ၌ သုံးစကသာစကာုံးသည် ယဉ်ကက ုံးကသာစကာုံးမ ာုံးမြစ်၍ အဓပပာယ်ထင်ရှာုံးကစကသာ စကာုံးမ ာုံးသာ မြစ်ကစရာသည်။ (၇) ကရုံးသာုံးကသာဝါက မ ာုံးတင် စကာုံးဆက်မ ာုံးက ထပ်ကာထပ်ကာ မသုံးစဘ တစ်ခနှငတ ့်် စ်ခ ကမပာုံးကစရာသည်။ ကရုံးသာုံးပပီုံးကသာ ဝါက တင်ုံး ဝါက တင်ုံးသည် အဓပပာယ်ကရာက်မကရာက်က ကသခ ာစာ မပန်ြတ်ရာသည်။ (၈) မမန်မာဘာသာ၌ စာလုံးကပါင်ုံးမှာုံးယင်ုံးလျှင ် အဓပပာယ်အယအဆ လတတ်ကသာကကကာင ့်် မှနက ် န်သည့်် အဓပပာယ်ကပေါ်မည့်် စာလုံးကပါင်ုံးမ ာုံးက သတနှင ့်် အသုံးမပျိုရာသည်။ (စာလုံးကပါင်ုံး သတ်ပသတ်ညန ွှ ုံး် မှာုံးယင်ုံးလျှင ် စာ အသာုံးအလာ၊ စကာုံးအကနအထာုံး၊ အဓပပာယ် အယအဆ ကကာင်ုံးကသာ်လည်ုံး အမှတရ ် သငသ ့်် ကလာက် ရမည်မဟတ်) (၉) လက်ကရုံးလက်သာုံးက သန်ရှ့် ငုံး် ကသသပ်ပီသ ရှငုံး် လင်ုံးကကာင်ုံးမန်ကသခ ာစာ ကရုံးသာုံးရမည်။ (၁၀) ကျွနပ် ် တ ကရုံး ီ တ်၍ ့် သာုံးကသာ စာစီစာကုံးသည် အစအလယ်အဆုံး သုံးပါုံးညည ြတ်ရသတ့့အာုံး အက ျိုုံးအကကကာင်ုံးက ကသခ ာစာ သနာုံးလည်ကစရာသတည်ုံး။ ့် ဦုံးကမာင်ကမာင်တင် (မဟာဝဇဇာ) က “မမန်မာတကကသလ်” စာအပ်တင် စာစီစာကုံး ကရုံးနည်ုံး အခ ျိုပ်သကဘာ ဟ၍ ကအာက်ပါအခ က်မ ာုံးက ကြာ်မပထာုံးပါသည်။ (၁) ကရုံးသာုံးမည့်် အကကကာင်ုံးအရာက ကရှုံးဦုံးစာ ရှငုံး် ရှငုံး် လင်ုံးလင်ုံး ကကစည်စတ်ကုံးကကည်ပ ့် ါ။ (၂) တစ်ြန်ကကစည်ကတုံးကတာ၍ စတ်ကုံးဉာဏ်၏ အခ က်အလက်မ ာုံးက မပည့်စ ် ကအာင် မပျိုပါ။ (၃) ကတုံးဆထာုံးကသာ အခ က်မ ာုံးက ရုံးစည်ုံးပပီုံး ဆင်ရာအခ က်မ ာုံးက စကပါင်ုံး၍ ကဏ္ဍခမခာုံးပါ။ မလကသာအခ က်မ ာုံးက ကရုံးနတ်ပစ်ပါ။ (၄) စစစ်ကရုံးခ ယ်ပပီုံး စီစဉ်ထာုံးကသာ အခ က်မ ာုံးက ပကကမ်ုံးကရုံးပါ။ (၅) ပကကမ်ုံးကရုံးဆပပီုံး မြည်တ ့် န်သည်မ ာုံးက မြည့်စ ် က်ပါ။ (၆) စာပဒ်မ ာုံး အသီုံးသုံးီ ခမခာုံးပပီုံး စာစီစာကုံး စတင်ကရုံးပါ။ (၇) စာစီစာကုံးတင် နဒါန်ုံး၊ စာကယ်၊ နဂုံး စလင်ကအာင် ကရုံးသာုံးပါ။ (က) နဒါန်ုံးက စတ်ဝင်စာုံးြယ်မြစ်ကအာင် ကရုံးပါ။ (ခ) စာစီစာကုံးဝမ်ုံးတင်ုံးမြည့်် စာကယ်က မက ဉ်ုံးမက ယ် ကရုံးပါ။ (ဂ) နဂုံးက ထမတက ကအာင် ကရုံးပါ။ 9 (၈) ကရုံးသာုံးသည့်အ ် ခါ တတတတ်တတ် ရှငုံး် လင်ုံးမပတ်သာုံးစာ ကယ့်စ ် ာဟန်နင ှ ့်် ကယ်ကရုံးပါ။ ကယ်လန်သ မနတကလုံး ဝဇဇာနှငသ ့်် ပပတကကသလ်၊ ပါကမာကခခ ျိုပ်ကဟာင်ုံး ဦုံးကက ာ်ရင်က ဟသာဝတီသတင်ုံးစာ တင် “ကထကဦုံးကက ာ်ရင်”အမည်မြင့်် စာစီစာကုံးသကဘာသဘာဝက နည်ုံးအမ ျိုုံးမ ျိုုံးမြင ့်် သုံးသပ်ပါသည်။ စာစီစာကုံးကရုံးရာတင် အကကမ်ုံးသုံးပင်ုံး၊ အန ငါုံးစတ် ကရုံးနင်သည်။ အကကမ်ုံးသုံးပင်ုံးမှာ အစအလယ်-အဆုံး မြစ်သည်။ အစတင် မည်သည့်တ ် င်မပခ က်ကရုံးမည်။ အလယ်တင် မည်သည့်အ ် ကထာက်အထာုံးနင ှ ့်် ကုံးကာုံးခ က်မ ာုံး မပမည်၊ အဆုံးတင် မည်သည်ထ ့် င်မမင်ခ က်၊ ကကာက်ခ က်ကပုံး၍ အဆုံးသတ်မည်ဟ၍ ကကာက်ကကကာင်ုံးခ ထာုံးရန် လ သည်။ “မှနက ် န်၊ ကမြာင်မ ့် တ်၊ တည်ကကည်၊ စန်စာုံး ့် ကအာင်ကကကာင်ုံးတရာုံး” ဟကသာ ကခါင်ုံးစဉ်မြင ့်် စာစီစာကုံး ကရုံးရ ကသာ်၊ အစတင် “မှနက ် န်မခင်ုံး၊ ကမြာင်မ ့် တ်မခင်ုံး၊ တည်ကကည်မခင်ုံး၊ စန်စာုံး ့် မခင်ုံး”အသီုံးသုံးီ က ရှငုံး် လင်ုံးတင်မပရမည်။ အလယ်တင် ၎င်ုံးတကကကာင ့် ့်် ကအာင်မမင်ပ အကထာက်အထာုံး မပရမည်။ အဆုံးတင် အထက်ပါအကထာက်အထာုံး သာဓကမပျို၍ မည်သည့်က ် စစ မှနက ် န်သငသ ့်် ည်၊ ကမြာင်မ ့် တ်သင်သ ့် ည်၊ တည်ကကည်သငသ ့်် ည်၊ စန်စာုံး ့် သင်သ ့် ည်ဟ ထင်မမင်ခ က်၊ ကကာက်ခ က်ကပုံးပပီုံး အဆုံးသတ်ရမည်။ ၎င်ုံးအကကမ်ုံးသုံးပင်ုံးက သုံးပဒ်သာကရုံးလျှင ် မပတ်ခကနမည်။ မှနက ် န်မခင်ုံး ရှငုံး် လင်ုံးခ က်တစ်ပဒ်၊ ကမြာငမ ့်် တ်မခင်ုံး၊ ရှငုံး် လင်ုံးခ က် တစ်ပဒ်စ၍ အနည်ုံးဆုံး ၁၂ ပဒ်ခန် ခ ့် ကရုံးရမည်။ အနစတ် ငါုံးစတ်မှာ (၁) ပဋဉာဉ် - နဒါန်ုံး၊ (၂) ဟတ် - အကကကာင်ုံးမပစကာုံးရပ်၊ (၃) ဥပမာ နင်ုံးယဉ် ှ ခ က်၊ (၄) ဥဒါဟရဏ် - နမနာ၊ (၅) နဂုံး - အဆုံးသတ်ဟ၍ မြစ်သည်။ (၁) ပဋဉာဉ် စတင်ကရုံးသာုံးြငဆ ့်် မခင်ုံးမြစ်၍ ဝါက တစ်ကကကာင်ုံးတည်ုံး၊ စာတစ်ပဒ်တည်ုံး မြစ်နင်သည်။ စာပဒ် ၃-၄ ပဒ်လည်ုံး ရှနင်သည်။ အကကကာင်ုံးအရာကလက်၍ စာပဒ်အနည်ုံးအမ ာုံး ကမပာုံးနင်သည်။ သကသာ် စာတစ်ပဒ်တည်ုံးနင ှ မ့်် ပည့်စ ် ကအာင် ပဋဉာဉ်ခမခင်ုံးမှာ အကကာင်ုံးဆုံးမြစ်သည်။ ဥပမာ ့် “မှနက ် န်၊ ကမြာင်မ ့် တ်၊ တည်ကကည်၊ စန်စာုံး ့် မခင်ုံးသည် ကအာင်ကကကာင်ုံးတရာုံး မြစ်ကပသည်။” (၂) ဟတ် 10 ပဋဉာဉ်က ရှငုံး် လင်ုံးရမည်။ ခ ထ ှေ့ င်ကရုံးသာုံးရမည်။ အကကကာင်ုံးမပ ကရုံးရမည်။ ဝါက တစ်ကကကာင်ုံး၊ စာတစ်ပဒ် တည်ုံးမြင ့်် မလကလာက်၊ အကကကာင်ုံးအရာလက်၍ မ ာုံးနင်သည်။ မှနက ် န်မခင်ုံး ရှငုံး် လင်ုံး ခ က်တစ်ပဒ်၊ ကမြာင်မ ့် တ်မခင်ုံး၊ တည်ကကည်မခင်ုံး၊ စန်စာုံး ့် မခင်ုံး၊ ရှငုံး် လင်ုံးခ က် တစ်ပဒ်စ၊ီ အနည်ုံးဆုံး ၄ ပဒ် ရှရမည်။ မှနက ် န်မခင်ုံး၊ တည်ကကည်မခင်ုံးတက ့် လအမ ာုံးနာုံးလည်ကအာင် ရှညရ ် ှညက ် ဝုံးကဝုံး ရှငုံး် လင်ုံးြလ ီ စ ှ ပပီုံး ၂ ပဒ် ၃ ပဒ် ကရုံးနင်သည်။ ့် မည်ဆလျှင ် တစ်ပဒ်စမ (၃) ဥပစာ အလာုံးတ ပနင်ုံးယဉ် ှ မပရမည်။ ကလာက၌ အမှနမ် ြစ်ခြ ့် ုံးကသာအမြစ် သာဓက မဟတ်ကစရ၊ သကဘာ သာုံးတပ ကသာ ယှဉ်မပရမည်။ တဏှာသည် အသက ြုံးကယ်၏။ အကမှာင်သည် အလင်ုံးက ြုံးကယ် ၏။ တဏှာနှငအ ့်် ကမှာင် သည် အမမင်က ြုံးကယ်မခင်ုံး၌ အလာုံးတ၊ သကဘာ သာုံးခ င်ုံး တသည်။ ထကကကာင ှ နင်သည်။ ့် ့်် တဏှာက အကမှာင်၊ အကမှာင်က တဏှာနှင ့်် နင်ုံးယဉ် မှနက ် န်၍ ကအာင်မခင်ုံးတင်လည်ုံး သကဘာသာုံးတရာ၊ အလာုံးတ နင်ုံးယဉ် ှ မပရမည်။ ကရွှစစ်က ကရနှစလ ် ည်ုံး အကရာင်မကမပာင်ုံး၊ အကလုံးခ န်မကလ ာ၊့် ပ၍ပင်ကမပာင်လက်လာသည်။ မီုံး၌ ပစ်လည်ုံး ထအတ သာမြစ်၏။ မှနက ် န်မခင်ုံးသည် ကဘုံးဒကခအနတရာယ် အြ က်အဆီုံး၊ ့် ကကျိုကကျိုကက ် သာ်လည်ုံး အမှာုံးသမကမပာင် ုံး၊ ကခတ် ကာလကကာကညာင်ုံးလည်ုံး အမှာုံးမကမပာင်ုံး၊ ့် မှနက ် န်မခင်ုံးသာ မြစ်၏။ ထကကကာင ှ မ ် န်မခင်ုံးသည် ကက့်ခင်ပ၌ အလာုံးတ၊ ့် ့်် ကရွှစစ်နင ့်် ှနက သကဘာသာုံးတကသာကကကာင ့်် နင်ုံးယဉ် ှ နင်သည်။ (၄) ဥဒါဟရဏ် တကယ်မြစ်ကသာ သာဓကက နမနာနတင်မပရမည်။ သက်ကသထမပရမည်။ မှနက ် န်မခင်ုံးကကကာင ့်် ကအာင်မမင်ခ့် ကသာသက်ကသ၊ ကမြာငမ ့်် တ်မခင်ုံးကကကာင ့်် ကအာင်မမင်ခက ့် သာ သာဓကတက ့် ငါုံးရာ ငါုံးဆယ်၊ ဇာတ်ကကီုံးဆယ်ဘ၊ှေ့ မမန်မာ ရာဇဝင်၊ ကမ္ာဂ ့် နထဝင်မ ာုံးမှ လသမ ာုံးရာ၊ ထင်ရှာုံးရာက ထတ်မပရမည်။ သကသာ် မြစ်ကကကာင်ုံးကန်စင် ကရုံးစရာမလ၊ ဇနကဇာတ်ကတာ်၌ မတထလ ီ ာမပည်၊ ့် ကပါလဇနကစစ်ပခင်ုံး၊ ကကလုံးခ င်ုံး ရန်မြစ်ပကစ၍ ခ ီစရာမလ၊ ဇနက ပင်လယ်လက်ပစ် ကုံး စန်စာုံး ှ က ့် ၍ နတ်သမီုံးနင ့်် တှေ့၊ ထီုံးနန်ုံးသမ်ုံးရလျှင ် လကလာက်ပပီ (သသာဝတထ အကမခအကနြှေ့ဆကသာ စာစီ စာကုံးတင် ဥဒါဟရဏ် မပါဝင်။) 11 (၅) နဂုံး အထက်ပါအကကကာင်ုံး ဥပမာသာဓကမ ာုံး ကထာက်ထာုံး၍ မည်သမြစ် ့် သငသ ့်် ည်ဟ ကကာက်ခ က်၊ ထင်မမင်ခ က် ကပုံးကာ ကလုံးကလုံးပင်ပင် တစ်ပဒ်တည်ုံးနင ှ ့်် အဆုံးသတ်နင်သည်။စာစီစာကုံးတင် အကကကာင်ုံးအရာကလက်၍ တနင်၊ ရှညန ် င်သည်။ ကဂေါ်လလ ီ ုံး အကကကာင်ုံး၊ စာတစ်မ က်နာှ ကရုံး ကသာ်လည်ုံး ပဂျိုဟတ ် အကကကာင်ုံး ဆယ်မ က်နာှ ကရုံးနင်သည်။ တသည် ရှညသ ် ည်က အကကကာင်ုံး မဟတ်၊ စာြတ်သ စတ်ဝင်စာုံးကအာင် ကရုံးြသာ ့် လသည်။ အကကကာင်ုံးအရာကမည်မျှ စတ်ဝင် စာုံးစရာ ကကာင်ုံးကစကာမ၊ စီကုံးပက ပငီုံး ကငှေ့စရာမြစ်လျှင ် တန်ြုံးမရှ၊ ထကကကာင ့်် ပငီုံးကငှေ့ကသာ ့် စာစီစာကုံးမမြစ်ရန် ကအာက်ပါအခ က်မ ာုံးက ကရှာင်ရမည်။ (၁) အခ က်အလက်မကကာင်ုံးမခင်ုံး (၂) အခ က်အလက်ထပ်မခင်ုံး (၃) မဆင်တာပါဝင်မခင်ုံး (၄) အစမကကာင်ုံးမခင်ုံး (၅) အစနှင ့်် အလယ်လကနမခင်ုံး (၆) အလယ်နင ှ ့်် အဆုံးလကနမခင်ုံး (၇) အဆုံးမသတ်မခင်ုံး မမန်မာပါကမာကခကဟာင်ုံး ဦုံးကမာင်ကမာင်ကကီုံးကမ “စာစီစာကုံးဆသည်မှာ စာက အစီအစဉ်က နစာ သီကုံးကရုံး သာုံးမခင်ုံးက ဆလသည်။ တစ်နည်ုံးအာုံးမြငက ့်် သာ် အကကကာင်ုံးတစ်ရပ်က စာမြင ့်် အစီ အစဉ်သငက ီ တ်ကအာင်၊ ြတ်ကပ ာ်ရကပ ာ်ရှကအာင် ့်် အာင် ကနရာတက ရှ ကအာင်၊ ကရှ ှေ့ကနာက်ညည သီကုံးကရုံးသာုံးမခင်ုံးက ဆလသည်။ သီကုံးကရုံးသာုံးမခင်ုံး ဆရာ၌လည်ုံး အဓပပာယ်ရှသည်။ သီကုံး သည်ဟ သုံးနန်ုံးရာ၌ ပန်ုံးကုံးမ ာုံးတင် ပန်ုံးမ ာုံး သီထာုံးသကသ ့် ကရုံး ရာသည် ဟ နင်ုံးယဉ် ှ သုံးနန်ုံး ့် မခင်ုံးမြစ်သည်။ ပန်ုံးက သီကုံးရာ၌လည်ုံး သီသပန်ုံးကကာင်ုံးပန်ုံးမန်တက ့် ရှာကြသည်။ လှနုံးရာရာ က ကရုံးသည်။ ညီညည ီ တ်ညတ် အလက်အြက်၊ တင်တ မှ ့် ယ်ကအာင် စီစဉ်သည်။ ထကနာက် ့် ပသာဒ မြစ်ကအာင် သီကုံး သည်။ ထ့့အတ စာက သီကုံးရာ၌ စာကကာင်ုံးစာမန်က ့် ရှာကြရာသည်။ ဆီကလ ာ်ရာရာ အသုံးအနန်ုံးတက ့် ကရုံးရာ သည်။ ကမပမပစ်ကခ ာကမှေ့ကသာ ဝါက တ့့က ီ တ်ညတ် အလက်အြက် သငတ ့် စဉ်ရာသည်။ ကခါင်ုံးစဉ်နှင ့်် ညီညည ့်် င်က ့် သာ 12 အကကကာင်ုံးအခ က်တက ် စ ြတ်ကပ ာ်ရကပ ာ် သီကုံးရာသည်။ စာစီစာကုံးကရုံးသာုံးရာ၌ ့် မပည့်မ် ပည့်စ ကခါင်ုံးစဉ်နှငည ့်် ည ီ တ် ကသာ အစ၊ အလယ်၊ အဆုံး သုံးပါုံးကသာ ကကာင်ုံးမခင်ုံးနင ှ မ့်် ပည့်စ ် ကသာ၊ ဝါက အစီအစဉ်၊ စကာုံးအသုံးအနန်ုံး ကမပမပစ် ကကာင်ုံးမန်ကသာ အကကကာင်ုံးအခ က် လကလာက်စာ မှတြ ် ယ်သာုံးြယ် စတ်ဝင်စာုံးြယ်နင ှ ့်် မပည့်စ ် ကသာ စာမ ျိုုံးက ကရုံးရာသည်” ဟ၍ ကသဝါဒကပုံးပါသည်။ ၁၉၆၄ ခနှစက ် တကကသလ်စာကမုံးပမ ာုံးတင် ဝင်ကရာက်ကမြဆကကမည့်် တကကသလ် ကက ာင်ုံးသ ကက ာင်ုံးသာုံး မ ာုံးအတက် စာကပကလ့်လာမဆင်ရာ ညွှနက် ကာုံးခ က်မ ာုံးက သက်ဆင်ရာ ပါကမာကခမ ာုံးက မမန်မာအ ့်် ခ့် ရာတင် မမန်မာစာပါကမာကခက “နဂုံးခ ျိုပ် ကမပာလ ့် သမှ အသလွှငပ တာကကတာ့် စာစီစာကုံးကရုံးပ ကရုံးနည်ုံးအကကကာင်ုံးပါပ၊ စာစီစာကုံးကရုံး တ့် အခါမှာ ကပုံးထာုံးတ့် ကခါင်ုံးစဉ်န က ့် ကကကာင်ုံးန ညီ ကကီုံးပါတယ်၊ ကခါင်ုံးစဉ် ့် ယ်ကရုံးတအ ့် ညတ်ကအာင် ကရုံးတတ်ြ အကရုံး ့် မှာကပုံးထာုံးတအ ့် ကကကာင်ုံးက ကရုံးတအ ့် ခါမှာ အက ျိုုံးနအကကကာင် ုံးန ဆက် စပ်ပပီုံး ြတ်ခ င် စရာ ့် ့် ကကာင်ုံးကအာင် ဂရစက်ကရုံးကစခ င်ပါတယ်။ စကာုံးလက ှ အာင်ဆပပီုံး မကရုံးကစခ င်ပါဘုံး၊ ခ က်န ့် လက်န က မပစ် နာုံးဝင်ကအာင် ကရုံးကစခ င်ပါတယ်။ ့် ယ်ဆည်ုံးပုံးတ့် ဗဟသတ ရှသကရ ှေ့ န ကမပကမပမပစ် ့် စာလုံးကပါင်ုံးမ ာုံးကလည်ုံး မမှာုံးသငတ ့်် ့် စာလုံးကပါင်ုံးမ ာုံး က မမှာုံးကအာင် ဂရစက် ကရုံးကစခ င်ပါတယ်”ဟ၍ မှာကကာုံးခက ့် ပသည်။ စာစီစာကုံး ကရုံးသာုံးကစမခင်ုံးသည် ကက ာင်ုံးသာုံးတ၏ ့် အကရုံးအသာုံးက အာုံးကပုံးမခင်ုံးမြစ်သည်။ ဉာဏ်ရည် ဉာဏ်စမ်ုံးက ကသုံးကပုံးမခင်ုံးမြစ်သည်။ အကတုံးအကခေါ် စတ်ကုံးစတ်သန်ုံးက ရှငသ ် န် ကစမခင်ုံးမြစ်သည်။ ဆီကလ ာ်ရာရာ စကာုံးလုံးအသုံးအနန်ုံးက ကရုံးခ ယ်တင်မပကစရန် အခင ့်် အကရုံး ကပုံးမခင်ုံး မြစ်သည်။ အတန်ုံးအလက် အရယ်အလက်၊ စာကတှေ့ကယ်ကတှေ့မ ာုံးက ကြာ်မပတတ်ကအာင် စီမကပုံးမခင်ုံး မြစ်သည်။ ဆည်ုံးပုံးရရှထာုံးကသာ ဗဟသတတက ့် သငက ့်် လ ာ်ရာရာ အသုံးခ တတ် ကအာင် ြန်တုံးီ ကပုံးမခင်ုံး မြစ်သည်။ ထ့့ကကကာင ့် ့်် စာစီစာကုံး ကရုံးကသာအခါ ကက ာင်ုံးသာုံး မ ာုံး သည် ကပုံးထာုံးကသာကခါင်ုံးစဉ်နှငစ ့်် ပ်လ ဉ်ုံး၍ ကမပကမပမပစ်မပစ်၊ ကခ ာကခ ာကမှေ့ကမ၊ှေ့ သပ်သပ် သည်ုံး သည်ုံး၊ ဆီဆက ီ လ ာ် ကလ ာ်၊ မည်မျှကရုံးတတ်သည်က မပရမည်။ စာစီစာကုံး တစ်ကလျှာက် လုံးတင် မည်သ စမည် ၊ မည်သည်အ ့် ကကကာင်ုံးအ ခ က်မ ာုံး ့် ပါဝင်ကစမည်။ စာြတ်သစကလာက်ကအာင် မည်သည့်စ ် ကာုံးအသုံးအနန်ုံးက သုံးမည်၊ လက်မလွှတခ ် င်ကအာင် ြတ်ကစရန်အတက် မည်သ စ ့် ကဆာင်ကစမည်ဟကသာ 13 ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်စမ်ုံးက မပရမည်။ မမအကတုံးအကခေါ် မည်မျှရင ့်် သန်သည်၊ မမစတ်ကုံး မည်မျှ အဆငအ ့်် တန်ုံးရှသည်ကလည်ုံး မပရမည်။ သကနရာနှ ငသ ့်် ၊ သအပ ှ သ ့်် သငက ့်် တာ်ရာ ရာ ့် ့် င်ုံးနင ထထမမ ကပေါ်ကပေါ်လင်လင် ရှကစမည့်် စကာုံးအသုံးအနန်ုံးတက ့် ကရုံးခ ယ် သုံးစ ရမည်၊ မမကရာက်ရှကနကသာ အတန်ုံး နှင ့်် ညီညတ်ကလ ာ်ကန်သည် စာကတမ ှေ့ ာုံး ကယ်ကတှေ့ မ ာုံးမှ စာစီစာကုံးတင် ပါဝင်သငသ ့် င်ုံး ့်် မျှကလည်ုံး စာကတှေ့ကယ် ကတှေ့မ ာုံးက ကနထာုံးတက ထည်သ ကြာ်မပတတ်ရမည်။ မမဆည်ုံးပုံးထာုံးကသာ ဗဟသတမ ာုံးမှ စာစီစာကုံးတင် ဆီကလ ာ် ကလ ာက်ပတ်ကစမည့်် ဗဟသတမ ာုံးကလည်ုံး အကက်က က ခ က်ပင်လက်ပင် ကြာ်မပတတ်ကအာင် ကကျိုုံးပမ်ုံး အာုံးထတ် ရသည်။ ကဝါဟာရမ ာုံး ပဋညာဉ် = ဝန်ခမခင်ုံး၊ ကတမပျိုမခင်ုံး၊ စာတစ်ပဒ်၏ အစ (နဒါန်ုံး)။ ဟတ် = အကကကာင်ုံး၊ (ပါ၊ ကဟတ)။ ဥဒါဟရဏ် = သသာထင်ရှာုံးကစရန် ထတ်ကဆာင်မပခ က်။ မပယဂ် (ပါ၊ ဥဒါ၊ ဟရဏ) 14