Bölüm 1: İnsan Vücudunun
İşlevsel Organizasyonu ve “İç
Ortam”ın Kontrolü
Prof.Dr. Rauf Onur EK
Fizyoloji Anabilim Dalı
ADÜ Tıp Fakültesi Fizyoloji AD
Prof.Dr. R Onur EK
Hücre
Dolaşım
Boşaltım
Hormon ve Üreme
Prof.Dr. Recep Özmerdivenli
Solunum
Sinir
Hormon ve Üreme
Doç.Dr. Gökhan CESUR
Kas
Kan
Sindirim ve Metabolizma
5-Duyu
Hormon ve Üreme
ADÜ Tıp Fakültesi Fizyoloji AD
• Araş.Gör. Ferhat Şirinyıldız
• Araş.Gör.Dr. Cenk Orak
• Araş.Gör.Dr. Gül Taşlı Yeşilçayır
• Ders Kitabı: GUYTON ve HALL
TIBBİ FİZYOLOJİ 13.Basım
Fizyoloji neyle ilgilenir?
• Fizyolojinin amacı, yaşamın başlangıcı, gelişimi
ve ilerlemesinden sorumlu olan fiziksel ve
kimyasal etkenleri açıklamaktır.
• Virüs, bakteri, hayvan, insan fizyolojisi
• İnsan fizyolojisi, insan vücudunun canlılığını
sağlayan özgül nitelikleri ve mekanizmaları
açıklamaya çalışır.
Hücre
• Vücudun temel canlı birimi
• Toplam 100 trilyon- 25 trilyon alyuvar
• Vücutta hücrelerin çoğu birbirinden belirgin
biçimde farklı olsa da tüm hücreler birbirine
benzeyen belli temel özelliklere sahiptirler.
(Enerji sistemleri, çoğalma yeteneği)
Hücredışı Sıvı “İç Ortam”
• Erişkin insan vücudunun %60’ı iyon ve diğer
maddelerin sudaki çözeltilerinden oluşan bir sıvıdır.
• Hücreiçi sıvı 2/3 (İntraselüler sıvı)
• Hücredışı sıvı 1/3 (Ekstraselüler sıvı)- Plazma ve
hücrelerarası boşluk
• Hücredışı sıvı tüm vücutta sürekli hareket
halindedir. Bu sıvı içinde bulunan iyon ve besinler
hücrelerin canlılıklarını sürdürmeleri için gereklidir.
• Aslında tüm hücreler aynı ortam içinde hücredışı
sıvıda yaşarlar. Bu nedenle hücredışı sıvı vücudun iç
ortamı olarak isimlendirilir.
• Hücredışı ve hücreiçi sıvı arasındaki farklar
Temel İşlevsel Sistemlerin
“Homeostatik” Mekanizmaları
• Homeostaz terimi, iç ortamın yaklaşık olarak
sabit koşullarda tutulması anlamına gelir.
• Vücuttaki tüm organlar ve dokular bu sabit
koşulları korumaya yardım etmek üzere bir
görev üstlenmiştir.
• Kan ve dolaşım sistemi ve hücrelerarası boşluk
(interstisyel aralık) Şekil 1-1 ve 1-2
Temel İşlevsel Sistemlerin
“Homeostatik” Mekanizmaları II
•
•
•
•
Hücredışı sıvıdaki besinlerin kaynağı
Solunum Sistemi
Gastrointestinal Sistem
Karaciğer ve esas olarak metabolik işlev
üstlenen diğer organlar
• İskelet ve Kas Sistemi
Temel İşlevsel Sistemlerin
“Homeostatik” Mekanizmaları III
•
•
•
•
•
Metabolizma artıklarının uzaklaştırılması
Karbondioksitin akciğerler tarafından atılması
Böbrekler
Gastrointestinal sistem
Karaciğer
Temel İşlevsel Sistemlerin
“Homeostatik” Mekanizmaları IV
• Vücut işlevlerinin düzenlenmesi
• Sinir sistemi
Duysal girdi bölümü
MSS bölümü (entegratif bölüm)
Motor çıktı bölümü
• Hormonal sistemler
Temel İşlevsel Sistemlerin
“Homeostatik” Mekanizmaları V
• Vücudun korunması
• Bağışıklık sistemi
• Deri ve ekleri
• Üreme
Vücudun Kontrol Sistemleri
• Vücutta binlerce kontrol sistemi bulunmaktadır.
Bunlar arasında en karmaşık olanı genetik kontrol
sistemleridir.
• Diğer kontrol sistemlerinin birçoğu organların
değişik bölümlerinin işlevlerini kontrol etmek üzere
organların içinde işlev görür.
• Bazı kontrol sistemleri ise organlar arası ilişkiyi
kontrol etmek üzere tüm vücut düzeyinde etkilidir.
(solunum sistemi ile sinir sisteminin ESS
karbondioksit düzeyini kontrolü, Kc ve pankreasın
ESS glikoz düzeyini kontrolü)
Vücudun Kontrol Sistemleri II
• Kontrol mekanizmalarına bazı örnekler
• Hücre dışı sıvıda oksijen ve karbondioksit
konsantrasyonunun düzenlenmesi
• Arter kan basıncının düzenlenmesi (Şekil 1-3)
• Hücredışı sıvının önemli bileşenlerinin normal
değerleri (Tablo 1-1)
Şekil 1-3. Arteryel basıncın arteryel baroreseptörler aracılığıyla negatif geribildirim kontrolü.
Vücudun Kontrol Sistemleri III
• Vücutta kontrol sistemlerinin çoğu negatif
geribildirim yoluyla çalışır.
• ESS karbondioksit konsantrasyonu artışı→
akciğer ventilasyonunda artma→akciğerle atılan
karbondioksit miktarında artma→ESS
karbondioksit düzeyinin normale dönüşü
→akciğer ventilasyon hızının normale dönmesi
• Arter basıncı kontrolü, asit baz dengesi kontrolü
vb.
Vücudun Kontrol Sistemleri IV
• Sabit koşulları korumakla görevli bir kontrol
sisteminin etkinlik düzeyi negatif geri bildirim
kazancıyla belirlenir.
• Kazanç=Düzeltme / Hata
• Arter basıncı örneği 100mmHg→175mmHg
(Baroreseptör sistemi çalışmıyor)
• Çalıştığı zaman 100mmHg→125mmHg
• Düzeltme 175-125=50mmHg Hata=25mmHg
• Kazanç=50/25
=2
Pozitif geri bildirim bazen kısır döngüye
ve ölüme yol açabilir
Şekil 1-4. Bir litre kan kaybından sonra negatif geri bildirim yoluyla kalbin pompalama
etkinliğinin normale dönüşü. İki litre kan kaybında ise pozitif geribildirim ölüme neden olur.
Pozitif geri bildirim bazen yararlı
olabilir
• Bazı nadir durumlarda vücut pozitif
geribildirimi kendi yararına kullanmayı öğrenir.
• Kanın pıhtılaşması
• Doğum
• Sinir sinyallerinin oluşumu
• İleri beslemeli kontrol ve adaptif kontrol
Vücudun otomatik işleyişi
• Vücuttaki her işlevsel yapı, iç ortam olarak
isimlendirilen hücredışı sıvıdaki homeostatik
koşulların korunması için bir görev
üstlenmiştir.
• Normal koşullar korunduğu sürece vücuttaki
hücreler yaşamaya ve işlev görmeye devam
ederler.
• Bir hücre grubunun işlevinin bozulması
hastalığa veya ölüme neden olabilir.