دکتر شیرازه ارقامی • ساخت و تولید مواد شیمیایی خطرناک • وقوع فجایع صنعتی در کارخانه‌های مواد شیمیایی خطرناک • اعتماد جامعه به مواد شیمیایی 1990 1980 3 Rx )• Process Safety Management (PSM • پاسخی به حوادث مربوط به فرآیند • تعریف: – آمیزه‌ای از مهارت‌های مهندسی و مدیریتی که بر پیشگیری از حوادث فاجعه‌بار تمرکزیافته – به ویژه حوادثی همچون نشت ،آتش‌سوزی ،انفجار مواد‌خطرناک. – یا هرگونه هدررفت منابع انرژی یا مواد خطرناک • مفهوم کلی: – مجموعه ای از عملیات که برای رسیدن فرآورده‌ای مشخص دنبال می شود. • از دیدگاه مهندسی: – روش‌هایی مشخص که در مقیاس صنعتی موجب تغییر در ترکیب مواد می شود و از این راه مواد خام را به محصوالت بینابینی یا نهایی تبدیل می کند. – مجموعه اقدامات در راستای ذخیره‌سازی ،ساخت ،نقل و انتقال مواد شیمیایی خطرناک می‌باشد. 6 • سازمان :OSHA-1983 – هر ماده‌ای که دارای اثر سوء بر سالمتی یا پتانسیل بروز حادثه باشد. ماده شیمیايی خطرناک خطرات بهداشتی خطرات فیزيکی (حادثه) تأثیر نامطلوب بر سالمتی – کارسینوژن‌‌سیتی (سرطان‌زایی) – خورندگی – زهرآگینی (سمیت) – خفگی‌آور – تحریك‌کنندگی و التهاب‌آور – حساسیت‌زایی – جذب سیستمیك در اندام‌‌ها (کبد ،کلیه ،سیستم عصبی ،خون ،شش و دستگاه تنفسی ،دستگاه تناسلی ،پوست یا چشم) • بروز حوادث • Jet Fire • Flash Fire • Pool Fire • Vapour Cloud Explosion – آتشگیری – انفجارپذیری – Confined – Unconfined • BLEVE • Mechanical Explosion • Chemical Explosion – اکسید‌کنندگی 10 مواد‌شیمیایی خطرناک • نشت‌مواد •آسیب‌کارکنان • آتش‌سوزی •آسیب‌مردم‌عادی • انفجار •تخریب‌محیط‌زیست •انهدام‌صنعت • نشت یا خروج ناخواسته ،ناگهانی و کنترل‌نشده ماده شیمیایی در حجم بسیار زیاد که از طریق ایجاد سمیت ،بروز آتش و یا انفجار می‌تواند سبب: 12 • ایمنی فرآیندی: – شرایطی با ریسك باال فجایع صنعتی – خطراتی اندک با پیامدهایی فاجعه‌بار سقوط ،افتادن، لغزیدن محتمل بعید 14 نوع‌حادثه احتمال‌وقوع احتمال‌مرگ احتمال‌زیان‌اقتصادی نشت‌مواد‌سمی اندک زياد اندک انفجار متوسط متوسط زياد آتش‌سوزی زياد اندک متوسط • اوایل قرن نوزدهم • روند رشد تدریجی • حادثه بوپال Éleuthère Irénée du Pont )(1771-1834 Bhopal (India) 1984 • مشخصات و جای کارخانه • فرایند تولید MIC • پیش‌بینی بروز حادثه • سیستم‌های ایمنی برای مخازن MIC • نیمی از سهام متعلق به Union Carbide USA • تولید کاربونیل (جانشین )SEVIN-DDT • جمعیت اولیه1000 :نفر MMA Phosgene • فرایند تولید Reaction System • خطرات Chloroform Phosgene Still HCl – آتشگیر – خاصیت سمی شدید Pyrolysis Residue Flare and Scrubber Tails MIC Refining Still – نقطه جوش نزدیك دمای محیط درجه سانتی‌گراد11 – امكان بروز واکنش کنترل‌نشده با آب در باالتر از MIC Storage Derivatives Plant • کزوانی: – بمب ساعتی • واکنش مدیر کارخانه – ساخت پارک – سیستم‌های ایمنی موجود – پرداخت زیرمیزی 21 دریچه‌تمیز‌کننده‌گاز برج‌شعله‌زنی پرده‌آب سیستم‌خنك‌کننده تانك‌ذخیره‌کنندهMIC دریچه‌تمیز‌کننده‌گاز • 12نیمه‌شب • ورود آب به مخزن MIC برج‌شعله‌زنی پرده‌آب • واکنش گرمازا • افزایش فشار • نشت کنترل‌نشده MIC سیستم‌خنك‌کننده تانك‌ذخیره‌کنندهMIC 23 24 • مرگ آنی 2500نفر • 20هزار نفر در کل • آسیب‌های جسمی (نابینایی ،اثر بر ریه) • اثرات نسلی 25 26 27 28 CCPS OSHA: 29 CFR 1910.119 API RP 750 • Pasadena, TX (1989) – 23 deaths, 132 injuries Petroleum explosion • Cincinnati, OH (1990) – 2 deaths Explosion • Sterlington, LA (1991) – 8 deaths, 128 injuries Chemical release • سال :1990 • چهار ماه بعد از انتشار نسخه اولیه :اصالحیه CAAA • سال :1992نسخه کامل و نهایی • سال OSHA 3132 :2000 • 1990: Application Definitions Pre-startup safety review Mechanical integrity Employee participation Hot work permit Process safety information Process hazard analysis Management of change Incident investigation Operating procedures Training Contractors Emergency planning and response Compliance Audits Trade secrets