DENETİM
TALİMATLARI
İÇİNDEKİLER
KONULAR
Index
I. BÖLÜM: DENETİM TALİMATLARI
1. Kasa Denetimi
1.1. Kasa Sayõmõ
1.2. Kasa Denetimi
2. Alõnan Çekler Denetimi
2.1. Çek Sayõmõ
2.2. Çek Denetimi
3. Banka Denetimi
4. Verilen Çekler Denetimi
5. Diğer Hazõr Değerler Denetimi
6. Menkul Kõymetler Denetimi
7. Ticari Alacaklar Denetimi
8. Alacak Senetleri Denetimi
8.1. Senet Sayõmõ
8.2. Senet Denetimi
9. Reeskont Denetimi
10. Depozito ve Teminatlarõn Denetimi
11. Diğer Alacaklarõn Denetimi
12. Şüpheli Alacaklarõn Denetimi
13. İştiraklarin Denetimi
14. Sevk İrsaliyesi Denetimi
15. Stoklarõn Denetimi
15.1. İlk Madde Ve Malzemeler İle Yardõmcõ Malzemelerin Denetimi
15.2. Yarõ Mamül Ve Mamüllerin Denetimi
15.3. Ticari Mallarõn Denetimi Ve Ambar Sayõmõ
16. Verilen Sipariş Avanslarõ Denetimi
16.1. Yurt İçi Verilen Sipariş Avanslarõ
16.2. Yurt Dõşõ Verilen Sipariş Avanslarõ
16.3. Akreditifler
17. Yõllara Yaygõn İnşaat ve Taahhütlerin Denetimi
18. Gelecek Aylara Ait Giderlerin Denetimi
19. K.D.V. Denetimi
19.1. Devreden Katma Değer Vergisi Denetim Talimatõ
19.2. İndirilecek Katma Değer Vergisi Denetim Talimatõ
19.3. Diğer Katma Değer Vergisi Denetim Talimatõ
19.4. Gelecek Yõllarda İndirilecek Katma Değer Vergisi Denetim
Talimatõ
SAYFA
1
3
3
3
3
6
6
6
8
10
12
13
14
16
16
16
18
19
20
21
23
25
27
27
28
29
30
30
30
30
31
33
34
34
34
35
36
1 / 75
19.5. Hesaplanan Katma Değer Vergisi Denetim Talimatõ
20. Peşin Ödenen Vergi ve Fonlarõn Denetimi
21. İş ve Personel Avanslarõnõn Denetimi
22. Duran Varlõklarõn Denetimi
22.1. Maddi Duran Varlõklar
22.2. Maddi Olmayan Duran Varlõklar
22.3. Amortisman Ve Yeniden Değerleme İşlemleri
22.3.1. Amortisman İşlemleri
22.3.2. Yeniden Değerleme İşlemleri
23. Yapõlmakta Olan Yatõrõmlarõn Denetimi
24. Verilen Avanslarõn Denetim
25. Banka Kredilerinin Denetimi
26. Ticari Borçlarõn Denetimi
27. Borç Senetlerinin Denetimi
28. Ödenecek Sosyal Güvenlik Kes. Denetimi
29. Ödenecek Vergi ve Fonlar Denetimi
30. Kõdem Tazminatõ Denetimi
31. Sermaye Denetimi
32. Sermaye Yedekleri Denetimi
33. Kar Yedekleri Denetimi
34. Kar-Zarar Denetimi
35. Satõn Alma Denetimi
36. Satõşlarõn Denetimi
37. Tecil Edilmiş Borçlarõn Denetimi
38. Nazõm Hesaplarõn Denetimi
39. Personel Denetimi
36
38
39
40
40
42
42
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
54
55
56
57
59
60
61
62
II. BÖLÜM: DENETİMLER SIRASINDA DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR
64
A. Vergi Kanunlarõna Göre Yapõlacak Denetimlerde Dikkat Edilmesi
Gerekli Hususlar
I. Kurumlar Vergisi Kanunu
II. Katma Değer Vergisi Kanunu
III. Vergi Usul Kanunu
B. Satõşlar ve Tahsilatlarõn Denetiminde Dikkat Edilecek Hususlar
C. Satõnalma ve Tediyelerin Denetiminde Dikkat Edilecek Hususlar
D. Masraflarõn Denetiminde Dikkat Edilecek Hususlar
64
64
67
69
72
74
75
2 / 75
I. BÖLÜM
DENETİM TALİMATLARI
KASA DENETİM TALİMATI
Kasa Sayõmõ
1. Kasa sayõmõnõ, ilgili kişiye önceden haber vermeden ve belirsiz aralõklarla yapõnõz. Aksi
takdirde kasa sayõmõ yapmanõn bir anlamõ kalmayacaktõr. Kasa sayõmõnõn önceden haber
verilerek yapõlmasõ durumunda kasa işlemleri, kasada görevli personel tarafõndan gözden
geçirilerek meydana çõkabilecek tüm olumsuzluklar ortadan kaldõrõlacaktõr. Bu tür kasa
sayõmõnõn sonuçlarõ yanõltõcõ olacaktõr.
2. Kasa sayõmõ yapõlõrken o sõrada kasaya tüm giriş ve çõkõşlarõn durdurulmasõnõ sağlayõnõz.
Bu nedenle kasa sayõmõnõn faaliyetlerin aksatõlmayacağõ bir saat içinde yapõlmasõ daha
uygundur. (Örneğin:Sabah erken veya akşam mesai saati bitimine yakõn)
3. Kasa sayõmõ sonuçlarõ, tutanak ile tespit edilip Mali İşler Müdürü veya Muhasebe Müdürü,
Veznedar ve Denetim Uzmanõ tarafõndan imzalanmalõdõr. İmzalanan kasa sayõm tutanağõ,
kasa sayõm raporu ile birlikte ilgili üst yönetime gönderilmelidir.
4. Kasa sayõmõnõ bizzat denetçi yapmamalõ, nezaret etmelidir. Daha açõk bir ifadeyle denetçi
eline kağõt para destelerini alarak saymamalõdõr. Sayõm işlemi yine kasa sorumlusu
tarafõndan yapõlmalõ ancak denetçi yanlõş sayõlmasõ, atlanmasõ veya herhangi bir hataya
karşõ dikkatli olmalõdõr.
5. Kasa sayõmõ sonucunda, kasada önemli bir tutarda kasa açõğõ veya kasa sayõm fazlasõ
çõkmasõ durumunda sebeplerini araştõrõnõz.
6. Kasa sayõm sonuçlarõnõ, bir önceki günün kasa devir bakiyesi ve sayõmõn yapõldõğõ gün
içerisinde sayõm anõna kadar yapõlan işlemlere ilişkin belgeler ile kontrol ediniz.
7. Kasa sayõmõndan önceki son bir aylõk tahsilat ve tediye fişlerini, örnekleme yöntemiyle
inceleyiniz. Tahsilat, tediye fişlerinde, günlük kasa föylerinde ve resmi kasa defterinde
Mali İşler Müdürü veya Muhasebe Müdürü'nün imzasõnõn olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
Ayrõca günlük tahsilat ve tediye fişlerindeki tutarlarõn aritmetik kontrolü yapõlarak kasa
defterine doğru olarak aktarõldõğõnõ araştõrõnõz.
8. Şirket kasasõnda, şirketle ilgisi bulunmayan kişisel nakit, çek, senet, süspan vb.
bulunmamalõdõr. Varsa bunlarõn bulunma sebeplerini yetkililere sorunuz.
Kasa Denetimi
1. Büyüklüğü ne olursa olsun, her kasa hareketi için geçerli bir belge düzenlenmelidir.
Geçerli bir belge ile kastedilen hukuken delil niteliği taşõyabilecek ve işletmeyi yönetim
olarak bağlayacak olmasõdõr. Buna bağlõ olarak düzenlenecek tahsilat ve tediye fişleri ile
kasa işlemlerine yönelik düzenlenecek diğer benzeri belgelerin aşağõdaki hususlarõ
kapsamasõ gereklidir;
!
Bütün belgeler, geçerli onay ve imzaya sahip olmalõdõr.
!
Belgede muhatabõn adõ, unvanõ ve diğer bilgiler eksiksiz yer almalõdõr.
3 / 75
!
Paranõn neden tahsil edildiği veya ödendiğine ilişkin yeterli açõklama bulunmalõdõr.
!
Belge bir tarih taşõmalõdõr.
!
Belge bir sõra numarasõ izlemelidir.
2. 1.Maddede belirtilen belgelere yönelik incelemenin temelini belgelerin içerdiği hususlar
yönünden yapõlacak inceleme oluşturacaktõr. Buna göre herhangi bir ödemede ana hatlarõ
ile aşağõdaki hususlarõ dikkate alõnõz.
!
Ödemeyi gerektiren işlemin içeriği,
!
Ödeme için gerekli onayõn alõnmõş olup olmadõğõ,
!
Ödemenin usulüne uygun yapõlõp yapõlmadõğõ,
3. Her ay itibariyle örnekleme yöntemi ile belli adet tediye ve tahsilat fişini şu başlõklar altõnda
kontrol ediniz.
Tediye fişi için;
!
Tediye fişi numarasõ,
!
Tediye fişi tarihi,
!
Tutarõ,
!
Kime ödendiği,
!
Niçin ödendiği,
!
Yetkili imzalarõn kontrolü,
!
Tediye fişinin aritmetiksel kontrolü,
!
Kasa defterine, yevmiye ve defteri Kebir'e geçişi,
!
Fiş tarihi ile kayõt tarihinin kontrolü,
!
Doğru hesaplara kaydedildiğinin kontrolü,
Tahsilat fişi için;
!
Tahsilat fişi numarasõ,
!
Tahsilat fişi tarihi,
!
Tutarõ,
!
Kimden tahsil edildiği,
!
Niçin tahsil edildiği,
!
Yetkili imzalarõn kontrolü,
!
Tahsilat fişinin aritmetiksel kontrolü,
!
Kasa defterine, yevmiye ve Defteri Kebir'e geçişi,
!
Fiş tarihi ile kayõt tarihinin kontrolü,
!
Doğru hesaplara kaydedildiğinin kontrolü,
4. Yüksek tutarlõ ödemeler ile bu ödemelerin ne için yapõldõğõna ilişkin ve gerekli görülen
diğer kasa işlemleri için teyit alõnõz.
4 / 75
5. Kasa tahsilat ve tediye fişlerindeki işlemlerin karşõlõk olarak Hesap Planõ'nda hangi
hesaplarõ ilgilendirdiği ve bu işlemlerin doğru hesaplara kayõt edilip edilmediğini kontrol
ediniz.
6. Kasa işlemlerine dair belgeleri düzenleyen kişi ile muhasebe işlemlerini yapan kişinin aynõ
olmamasõ gerekmektedir.
7. İncelenen dönem itibariyle kasa defter bakiyesi ile mizandaki kasa hesabõnõn bakiyesi ve
buna bağlõ olarak Defteri Kebir'deki kasa hesabõnõn tutarlõlõğõnõ kontrol ediniz.
8. Kasa defteri, sayfa sayfa gözden geçirilerek silinti, kazõntõ, karalama ve rakam değiştirme
gibi usulsüzlüklerin olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
9. Bilgisayar ortamõnda tutulan kasa defterlerine kayõtlarõn günlük olarak girilip, çõktõlarõnõn
alõnmasõ, elle tutulan kasa defterlerinin ise günlük olarak mürekkepli kalemle yazõlmasõ
gerekmektedir. Buna bağlõ olarak kasa defterlerinin günlük olarak tutulup tutulmadõğõnõ
kontrol ediniz.
10. Kasa defteri günlük bakiyeler itibariyle incelenerek önemli veya yüksek tutardaki giriş ve
çõkõşlar ile ilgili bilgi alõnmalõdõr. Özellikle ödeme günleri haricinde kasa defter bakiyesinin
yüksek olmasõnõn nedenlerini araştõrõnõz. Gerekirse kayõp faiz geliri tespit ediniz.
11. Kasa defterini örnekleme yöntemiyle inceleyerek özellikle elle tutulan kasa defterlerinin
aritmetik olarak doğruluğunu kontrol ediniz.
12. Yõllõk kasa bakiyesinin ortalamasõnõ alarak, varsa kasa sigortasõnõ aşõp aşmadõğõnõ
araştõrõnõz.
13. Kasa bakiyelerini kontrol ederek, yõllõk ya da aylõk kasa ortalamasõnõn üstündeki tutarlar
için açõklama isteyiniz.
14. Kasa defterini inceleyerek fazla nakit bulundurma sebeplerini araştõrõnõz ve denetim
raporlarõnda belirtiniz.
15. Döviz kasasõnõn denetim tarihi itibariyle doğru olarak değerlendiğini kontrol ediniz.
16. Kasa tahsilat ve tediye konularõnda iç kontrol anketinde yer alan hususlarõn olup
olmadõğõnõ kontrol ediniz. İç kontrol sisteminde aksaklõk görüyorsanõz açõklamalõ olarak
belirtiniz.
5 / 75
ALINAN ÇEKLER DENETİM TALİMATI
Çek Sayõmõ
1. Portföyde bulunan çekleri ilgili kişiye önceden haber vermeden belirsiz aralõklarla sayõnõz.
2. Sayõm tarihi itibariyle sistemden alõnan çek envanteri ile portföyde bulunan çekleri tutar ve
adet bazõnda tek tek sayarak karşõlaştõrõnõz ve tutarlõ olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
3. Vadesi geçmiş çeklerin dökümünü ayrõ yaparak, bunlarla ilgili ne gibi işlem yapõldõğõ
hakkõnda bilgi alõnõz.
4. Çeklerin usullere uygun olup olmadõğõnõ, silinti, kazõntõ yapõlõp yapõlmadõğõnõ, tarih ve
keşide yerini, çek tutarõnõn yazõ ve rakam mutabakatõnõ, çek bordrosu düzenlenip
düzenlenmediğini kontrol ediniz.
5. Varsa hatõr çeklerini ayrõ olarak listeleyiniz.
6. Portföyde bulunan çeklerin sayõm sonuçlarõ tutanak ile tespit edilip Mali İşler Müdürü,
Finansman Müdürü veya Şefi ve Denetim Uzmanõ tarafõndan imzalanmalõdõr.
7. Varsa, sayõm tarihi itibariyle vadesi gelmiş ancak tahsil edilememiş (karşõlõksõz) çeklerin
dökümünü ayrõ yapõnõz ve sistemdeki karşõlõksõz çek dökümü ile karşõlaştõrõnõz.
Çek Denetimi
1. Denetim tarihi itibariyle portföydeki ve tahsildeki çeklerin, ortalama vadelerini belirtecek
şekilde, vade aralõklarõna göre dökümünü yapõnõz.
2. Vadesi geçen ve karşõlõksõz çõkan çeklerin listesi hazõrlayõp, denetim tarihi itibariyle son
durumlarõnõ sorunuz. Bu tür çekler için yasal işlem yapõlõp yapõlmadõğõ, yapõlmadõysa
sebeplerini araştõrõnõz.
3. Hesaplarõn işleyişinin doğruluğu açõsõndan karşõlõksõz çõkan çeklerin, karşõlõksõz çõktõğõ
anda 121 Protestolu Senetler Hesabõ'na kayõt edildiğini kontrol ediniz.
4. Şüpheli hale gelmiş çekler için uygun karşõlõklar ayrõlõp ayrõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
5. İstatistiki olarak, denetim tarihi itibariyle cari dönem içinde karşõlõksõz çõkan çeklerin
toplam tutarõnõn, alõnan çeklerin toplam tutarõna oranõnõ bulunuz. Ayrõca müşteri risk
bilgileri menüsünden karşõlõksõz çõkan çek oranõ yüksek olan müşterilerin listesini alõnõz.
Bu müşterilerin ileri vadeli kaç adet ve ne kadar tutarda çeki olduğunu araştõrõp,
belirleyiniz.
6. Yabancõ para cinsinden çeklerin, ay sonlarõnda değerlenip değerlenmediğini kontrol
ediniz.
7. Portföyde bulunan yabancõ para cinsinden çeklerin ayrõ olarak listesini hazõrlayõnõz.
8. Dönem sonlarõnda, vadeli çeklerin 121 ve 221 no.lu Alacak Senetleri hesabõna aktarõlõp
aktarõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
9. Vadeli çeklerin reeskontlarõnõn yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
10. Dönem sonlarõnda tahsildeki çeklerin bankalarla mutabakatõnõn yazõlõ olarak yapõlõp
yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
11. Mizan bakiyesi ile alõnan çekler defterinin tutarlõlõğõnõ kontrol ediniz.
12. Alõnan çeklerin sõrasõyla yevmiye, kebir ve kambiyo defterine yansõtõldõğõnõ teyit ediniz.
6 / 75
13. Tahsil edilen çekler ile ilgili banka kayõtlarõyla şirket kayõtlarõnõ karşõlaştõrõnõz.
14. Denetçinin Alõnan Çekler hesabõyla ilgili olarak başvurmasõ gereken tekniklerden biri de
doğrulamadõr. Çeki keşide edenler, bankalar ve ciro edilenler ile ilgili diğer kişiler nezdinde
bu çalõşma yapõlõr. Bütün çekler için doğrulama yapõlmasõ gerekli değildir. Belirli bir tutarõ
aşan çekler için doğrulama yapõlabileceği gibi, yapõlan işlemin(satõş işleminin veya
finansal işlemin gibi) içeriği açõsõndan olmasõ gerekenden daha düşük görünen çekler için
de aynõ durum söz konusudur. Ayrõca çeklerde dikkati çeken diğer özelliklerin olmasõ
halinde de doğrulama yapõlabilir.(Örneğin aynõ mahiyetteki müşteri çekleri arasõndaki
tutarsõzlõk, alacağõn doğumuna neden olan finansal işlem ile çek arasõndaki tutarsõzlõk
gibi.)
15. İncelenen dönem itibariyle hesap bakiyesini oluşturan çekler içinde irtibatlõ şahõs ve
şirketlerden oluşan çekleri ayrõ olarak listeleyip hazõrlayõnõz.
16. Topluluk içinde şirketlerin birbirlerine kestikleri çeklerin gerçek bir alõşveriş sonucunda
olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
7 / 75
BANKALAR DENETİM TALİMATI
1. Bankalarda açõlan tüm hesaplarõn işletme adõna kayõtlõ olduğunun, eksiksiz olarak banka
ve şirket kayõtlarõnda yer aldõğõnõ belirleyip, bankalardan işletme adõna açõlmõş hesaplarõ
(vadeli, vadesiz, TL ve döviz) içeren bir liste alõnõz.
2. Muavin kayõtlardaki banka hesap bakiyesi ile bankadan alõnan ekstredeki bakiyeleri
karşõlaştõrõp, mutabõk olup olmadõklarõnõ kontrol ediniz. Gerekirse mutabakat tablosu
hazõrlayak kayõtlara alõnan banka işlemlerinin banka ekstresiyle işlem bazõnda tutarlõ olup
olmadõğõnõ araştõrõnõz.
3. Mizandaki banka hesap bakiyesi ile banka ekstresi bakiyesinin mutabakatõnõ kontrol
ediniz.
4. Yõl sonu itibariyle vadeli ve vadesiz döviz mevduat hesaplardaki tutarlar için T.C.M.B.
Döviz Alõş kuru ile değerleme yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
5. Yõl sonlarõnda, ekstre bazõnda mutabakatõn yanõ sõra, banka kaşeli yazõlõ mutabakat
mektubu temin edilip edilmediğini araştõrõnõz. Banka tarafõndan kaşelenen yazõlõ
mutabakat mektubundaki bakiyenin, banka ekstresi ve mizandaki banka hesap bakiyesi
ile mutabõk olup olmadõğõnõ kontrol ediniz. Yazõlõ mutabakatõ, bankadaki tüm hesaplarla
(vadeli ve vadesiz TL-döviz hesaplarõ) tek tek sağlayõnõz.
6. Her işlemin aynõ dönem içinde hem borç hem alacak olarak kayõtlara alõnmasõ
gerektiğinden yõl sonundan önceki 20 günlük dönem için;
!
Banka hesaplarõ arasõnda transfer
!
Grup şirketleri ile olan işlemler
!
Nakit ihtiyacõnõ karşõlamak
için düzenlenen çeklerin listesini alõp, hem borç hem de alacak kayõtlarõnõn uygun
hesaplarda yer aldõğõnõ kontrol ediniz.
7. Yõl sonlarõnda bankalarõn tahakkuk ettirdikleri yõl sonu faizlerini listeleyiniz. Yõl sonu faizi
vermeyen bankalar ve bilanço tarihindeki bakiyeleri sõralayarak faiz veren bankalarõn
bakiyeleri ile karşõlaştõrõnõz. Gerekirse neden faiz istenmediğini yetkililerden sorunuz.
8. Bankalardan yõl sonunda kaşelenmesi istenen yazõlõ mutabakat mektuplarõnda, bankadan
ne kadar yõl sonu faizi alõndõğõ da açõkça yazõlmalõdõr. Yazõlmamõşsa bankadan yõl sonu
faizinin de gösterildiği mutabakat mektubunun gönderilmesini sağlayõnõz.
9. 3 ay ve daha uzun süredir hareket görmeyen banka hesaplarõnõ belirleyiniz. Özellikle
yüksek miktarda vadesiz mevduat olduğu halde işlem yapõlmamõş banka hesaplarõ varsa
yetkililere nedenini sorunuz.
10. Banka mevduat tutarlarõ ay içinde izlenerek, yüksek bakiyeli olup hareket görmeyen
tutarlarõn vadeli olarak neden değerlendirilmediğini araştõrõnõz.
11. Yõl sonunda; vadesi yeni yõla sarkan vadeli işlem varsa (Örn; haftalõk, aylõk) kõst gelirine
konu gün sayõsõ hakkõnda iki durum sözkonusudur:
!
Faiz işlemi, geçmişten değerleme gününe kadar süregelen bir işlem ise valör bir gün
sonrasõ alõnmaksõzõn kõst geliri hesaplanõr. Örn. 25 Aralõk 1998’de 10 Ocak 1999
vadeli bir işlem yapõldõğõnda 1998 kõst geliri 6 gün hesaplanabilir.
!
Faiz işlemi, sadece yõl sonunu içeren haftada ve geçici olarak tekrarlanmaksõzõn
gerçekleştirilirse valör bir gün sonrasõ olarak alõnarak o yõla ait kõst geliri tespit edilir.
8 / 75
Örn. 25 Aralõk 1998’de 10 Ocak 1999 vadeli bir işlem yapõldõğõnda 1998 kõst geliri 5
gün hesaplanabilir.
12. Kõst gelirlerinin “181 Gelir Tahakkuklarõ Hesabõ” na kaydedildiğini belirleyiniz.
13. İşletmede banka hesaplarõnda uzun süredir hareketsiz olarak duran (Örn. 3 ay ve daha
fazla) ve atõl olan tutarlarõn varlõğõnõ araştõrõp, ilgililerden bu tutarlarõn diğer banka
hesaplarõna alõnmasõnõ isteyiniz.
14. Banka makbuz ve dekontlarõnõn mutlaka asõllarõnõn muhasebe kayõtlarõna alõnmasõnõ
sağlayõnõz. Muhasebe fişi ekinde yer alan fotokopi ve fakslara mükerrer kayõt yapõlmamasõ
açõsõndan itibar edilmeyip, asõllarõnõn temin edilmesini isteyiniz. Muavin hesapta makbuz
fotokopisinde yazõlõ tutarda başka bir kayõt olup olmadõğõnõ önceki ve sonraki ay bazõnda
kontrol ediniz.
9 / 75
VERİLEN ÇEKLER DENETİM TALİMATI
1. Düzenlenen çeklerin değiştirilemez bir seri ve sõra numarasõna sahip ve müteselsil
numaralõ olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
2. Şirkette kimlerin çek düzenleme yetkilerinin olduğunu ve bu kişilerin imza örneklerini
alõnõz. Ödenmiş çeklerin denetimi sõrasõnda, gerekirse imzalarõ karşõlaştõrõnõz.
3. Çeklerin düzenlenmesi sõrasõnda, belirlenen kurallara riayet edilip edilmediğini
soruşturunuz. Bunlarõn başõnda rakamlarõn değiştirilemeyecek şekilde yazõlmasõ ve
kapatõlmasõ, tutarõn ayrõca yazõ ile yazõlmasõ, düzenlenen çeklere ilişkin listelerin güncel
olarak tutulmasõ ve çeklerin ikinci bir onay veya imza için yönetime çõkarõlmasõ gereken
hallerde çekin tam olarak düzenlenmeden onaylatõlmamasõ hususlarõ önemlidir.
4. Çekler düzenlenirken, hesap bakiyelerine uygunluğunun dikkate alõnõp alõnmadõğõnõ
araştõrõnõz. Kayõtlarõn düzenli ve güncel olarak tutulmamasõ durumunda hesaben uygun
gözüken bir banka bakiyesi gerçekte uygun durumda olmayabilir. Çek düzenlenirken
hesap bakiyesinin sadece defteri kebir bakiyesinin uygunluğu yönünden değil düzenlenen
çekler listesi veya verilen çekler ve ödeme emirleri hesabõ ile bankalar hesabõnõn da
karşõlaştõrõlmasõ suretiyle düzenlenmesi gerekir.
5. Bozulan ve iptal edilen çeklerin bir daha kullanõlamayacak şekilde iptal edilip saklandõğõnõ
kontrol ediniz. İptal işlemi sõrasõnda dikkat edilmesi gereken husus sabit kalemle çekin
üzerine iptal edildiğinin ve kullanõlamayacağõnõn yazõlmasõdõr. Bu tür çekler iptal edilen
çekler listesine kaydedilmelidir. Bu liste ile iptal edilen çekleri karşõlaştõrõnõz.
6. Çeklerin kaybolmasõ durumunda, kaybolduğu tarih ile bankaya bildirildiği tarih arasõnda
ödenen çek olup olmadõğõ, bankaya bildirilen çek numaralarõnõn doğruluğunu kontrol
ediniz.
7. Kambiyo senetleri defteri ile yevmiye defteri ve defteri kebir kayõtlarõnõ düzenlenen,
ödenen ve iptal edilen çekler listesiyle karşõlaştõrõnõz.
8. Çeklerin ödenmesi durumunda, ödemelerin zamanõnda kayõtlara alõnõp alõnmadõğõ ve
banka tarafõndan ödenip iade edilen çeklerin ödenen çekler listesine kaydedildikten sonra
bir daha kullanõlamayacak şekilde iptal edilip numara sõrasõna göre saklandõğõnõ
araştõrõnõz. Çünkü ödenen çeklerin yukarõda belirtilen şekilde işleme tabi tutulmamasõ
durumunda bu çeklerin yeniden tahsile konulmasõ ihtimali vardõr.
9. Ödenen çekleri yasal defter kayõtlarõ, banka dekontlarõ ve gerektiği taktirde çekin
düzenlenmesine sebep olan finansal olaya ilişkin belgeleri de kapsayacak şekilde,
kontrole tabi tutunuz.
10. Ödenen çekler denetlenirken, sadece şekil unsurlarõ değil, çek tutarõnõn içeriği ve
ödemeye ilişkin çek üzerinde yer alan açõklamalar ile ilgili hesaplar arasõndaki ilişkiyi de
dikkate alõnõz.
11. Denetlenen dönemin son haftasõ içersinde düzenlenen çekler incelenerek, dönem
içersinde ödendiği halde banka tarafõndan bildirilmeyen veya çek iptal edilmiş ise, iptalin
sonraki döneme sarkmasõ nedeniyle kayõtlara intikal ettirilmeyen çek ödemelerinin olup
olmadõğõnõ inceleyiniz.
12. Ödeme müddetleri geçtiği halde alõcõ tarafõndan tahsil edilmeyen çekler doğrudan gelir
olarak yazõlmamalõdõr.Yapõlan araştõrmalara rağmen sonuç alõnamayan durumlarda çek
tutarõ gelir olarak yazõlabilir. Ancak bununla ilgili olarak öncelikle çekin düzenlenmesine
neden olan olay incelenmelidir. Çek bedelinin hayali bir kişi adõna düzenlenmiş olmasõ
10 / 75
çekin düzenlenmesine neden olan işlemin de hayali bir işlem olacağõ sonucunu
doğuracaktõr. Bu sebeple çek bedeli tahsil edilmediği için bekletilen veya gelir yazõlan
çeklerle ilgili bir araştõrma yapõnõz.
13. Yabancõ para cinsinden düzenlenen çeklerin doğru olarak değerlenip değerlenmediğini
kontrol ediniz.
14. Denetlenen dönem ile ilgili alõnan, düzenlenen, iptal edilen ve ödenmemiş olan çeklerin
listesini hazõrlayõnõz veya hazõrlanmõş ise kontrol ediniz.
11 / 75
DİĞER HAZIR DEĞERLER DENETİM TALİMATLARI
Diğer Hazõr Değerler mahiyet olarak hazõr değer olmakla birlikte kasa, banka ve çek
hesaplarõ içerisinde değerlendirilemeyen değerleri kapsamaktadõr. Herhangi bir varlõğõn
diğer hazõr değerler grubunda ele alõnabilmesi için aşağõdaki 3 unsurun birlikte bulunmasõ
şarttõr.
• İstendiği anda nakde çevrilebilmelidir.
• Nakde çevrilirken herhangi bir değer kaybõna uğramamalõdõr.
• Kasa, banka ve çek hesaplarõ arasõnda değerlendirilmemelidir.
Diğer Hazõr Değerlere örnek olarak işletmede mevcut posta ve damga pullarõ, vadesi
gelmiş menkul kõymet kuponlarõ, posta havaleleri ile kredi kartõ ile yapõlan satõşlarda
alõnan slipler gösterilebilir. Alarko Şirketler Topluluğu'nda Diğer Hazõr Değerler grubu
içinde posta ve damga pullarõ ile kredi kartõ ile yapõlan satõşlarda alõnan slip tutarlarõ
izlenir. (Ancak denetim standartlarõ oluşturulurken yukarõda belirtilen diğer kõymetlerin de
izlenme ihtimali gözönüne alõnmõştõr.)
1. Vadesi gelmiş menkul kõymet kuponlarõnõn gerekli tüm detay bilgileri içerecek şekilde bir
listeye kaydedilmiş olmasõ gerekir. Listede kayõtlõ tutarlarla tahsil edilen tutarlarõ liste ve
yasal defterlerden karşõlaştõrõnõz.
2. Yõl sonlarõnda mevcut posta ve damga pullarõnõn sayõmõ yapõlõp, bununla ilgili tutanağõn
Mali İşler Müdürü veya Muhasebe Müdürü ve yetkili bir personel tarafõndan imzalanmasõ
gerekir. Özellikle revizyon dönemlerinde yõl sonu itibariyle böyle bir tutanağõn hazõrlanõp
hazõrlanmadõğõnõ kontrol ediniz.
3. Büyük tutarlõ damga vergileri pul yapõştõrõlarak değil damga vergisi defterine kaydedilip,
damga basõlarak ödenir. Posta pullarõnda ise pulun yapõştõrõlmasõ önemli bir zaman
kaybõna neden olacağõ için postalamalar damga bastõrõlarak ödenir. Bu nedenle pul
sarfiyatõ, şirketin uğraştõğõ işkoluna göre, önemli tutarlara ulaşõrsa pullarõn kaydedildiği
defter ile zimmet kayõtlarõnõ inceleyiniz ve bu denli büyük pul ihtiyacõnõn olup olmadõğõ
hususlarõna bakõnõz.
4. Önemli bir tutara ulaşmadõğõ sürece posta havaleleri hatalõ işlemlere fazlaca konu
olmayacaktõr. Ancak önemli finansal hareketlerin olmasõ durumunda üzerinde
durulmalõdõr. İşletme tarafõndan gelen tüm posta havaleleri bir listeye kaydedilmelidir. Bu
liste toplamlarõ ile defter kayõtlarõnõn tutarlõlõğõnõ kontrol ediniz.
5. Kredi kartlarõ ile yapõlan satõşlara yönelik, şirkette düzenlenen aylõk satõş listeleri ile satõş
hesaplarõnõ kontrol ediniz ve yõl sonlarõnda bu hesaplarla ilgili mutabakat yapõnõz.
6. Kredi kartõ ile yapõlan satõşlara yönelik olarak denetçi tarafõndan gözardõ edilmemesi
gereken bazõ hususlar vardõr. Buna göre bazõ işletmeler vergisel kaygõlarla vergi matrahõnõ
olduğundan daha düşük gösterme çabasõ içinde olabilir. Bunun bir sonucu olarak da kredi
kartõ ile yapõlan satõşlar satõş hesaplarõna kaydedilmemiş olabilir. Bu da gerçek satõş
tutarõnõn gizlenmesi anlamõna gelir. Ancak bu durum küçük işletmelerde görülen nadir bir
durumdur. Denetçi bu durumda gerçek satõş tutarõnõn defterlere yansõtõlmasõ konusunda
gerekli düzeltmeyi yapmalõdõr.
12 / 75
MENKUL KIYMETLER DENETİM TALİMATI
1. Menkul kõymetler, hisse senetleri, özel ve kamu kesimi tahvil ve bonolarõ ile yatõrõm
fonlarõndan oluşur.
2. Menkul kõymet alõm ve satõmlarõna ilişkin bir prosedürün olup olmadõğõnõ araştõrõnõz.
3. Menkul kõymet alõm ve satõmlarõnda prosedürlere uyulup uyulmadõğõnõ inceleyiniz.
4. Şirketin sahip olduğu menkul kõymetler içinde iktisab tarihleri bir yõlõ aşan ve ne zaman
satõlacağõ planlanmayan menkul kõymet bulunuyor ise bunlarõn Bağlõ Menkul Kõymetler
hesabõnda takibi sağlanmalõdõr.
5. Menkul kõymet alõm/satõmlarõnda, alõm/satõm değerleri ile borsa rayiçlerini karşõlaştõrõnõz,
farklõlõk varsa sebeplerini araştõrõnõz.
6. Alarko Topluluğu'nda prensip olarak spekülatif amaçlarla hisse senedi ve fon alõm/satõmõ
yapõlamaz. Hisse senedi ve fon alõm satõm işlemlerini bu yönden de irdeleyiniz.
7. Aktifte kayõtlõ menkul kõymetler üzerinde tasarruf kõsõtlayõcõ hukuki işlemlerin olup
olmadõğõnõ araştõrõnõz. Tasarruf kõsõtlayõcõ hukuki işlemler varsa, sebeplerini ve kaldõrõlma
şartlarõnõ öğreniniz.
8. Menkul kõymetlerin borsa rayicinin, iktisab değerinin altõna düşmesi ve bu değer
düşüklüğünün geçici olmadõğõ, kõsa bir süre sonra iktisab değerinin üzerine çõkacağõ
yolunda objektif göstergelerin olmadõğõ durumlarda, değer düşüklüğü karşõlõğõ ayrõlõp
ayrõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
9. Şirket aktifinde kayõtlõ menkul kõymetlerin değer artõş kazançlarõnõn vergi muafiyeti
açõsõndan tasnifini yapõnõz.
10. Menkul kõymetlerin değer artõş kazançlarõnõn vergi muafiyetine tabi olmasõ durumunda
şirketin bu muafiyetten yararlanõp yararlanmadõğõnõ araştõrõnõz.
11. Menkul kõymetlerin değer artõşlarõ vergi muafiyetine tabi ise sözkonusu menkul kõymetin
değer düşüklüğü karşõlõğõ da gider olarak kayõtlara alõnamaz. Uygulamayõ araştõrõnõz.
12. Şirket kayõtlarõnda bulunan menkul kõymetlerin sayõmõnõ yapõnõz, sayõm sonucunun
kayõtlarla mutabakatõnõ sağlayõnõz. Menkul kõymetler, şirket haricinde başka bir kurumda
saklanõyorsa, fiili sayõm yerine, saklama makbuzlarõ ile kayõtlarõ karşõlaştõrõnõz.
13. Kayõtlardaki menkul kõymetlere ilişkin olarak tahakkuk eden temettü ve/veya faiz
gelirlerinin tahsilatõ ve kayõtlara alõnmasõnõ, zaman ve doğruluk açõlarõndan inceleyiniz.
13 / 75
TİCARİ ALACAKLAR DENETİM TALİMATI
1. İşletmenin ticari faaliyetleriyle ilgili olmayan alacaklarõnõn, bu hesaba kayõtlõ olmadõğõnõ
teyit ediniz.
2. Dövizli ticari alacaklarda, dönem sonlarõnda yapõlmasõ gereken değerlemelerin V.U.K.'nun
değerlemeye ilişkin hükümlerine uygun olarak yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
3. Üzerindeki tarih ya da içeriği itibariyle önceki döneme ait olduğu halde, cari dönemde
kayõtlara alõnmõş belgelerin olup olmadõğõnõ inceleyiniz.
4. Kõsa vadeli ticari alacaklar içerisinde varsa vadesi 1 yõlõ aşan alacaklarõn listesini
hazõrlayõnõz, bunlarõn uzun vadeli ticari alacaklar içinde takibini sağlayõnõz.
5. Dönem sonunda borç bakiyesi veren müşteri hesaplarõnõn borç bakiyelerinin hangi
tarihlerden devrettiğini gösteriniz, 3 ay ve daha fazla süredir devretmekte olan bakiyeleri
bağlõ alacak sayarak listeleyiniz. Şirket yetkililerinden bu borç bakiyeleri ile ilgili
açõklamalar isteyiniz.
6. Tahsili gecikmiş alacaklar için gerekli işlemlerin yapõlõp yapõlmadõğõnõ araştõrõnõz.
7. Ödemelerinde gecikmeler olduğu halde, satõş yapõlmaya devam edilen müşterileri tespit
ediniz.
8. Vadesinde tahsil edilememiş, fakat şirket yetkililerine göre tahsil edilme olasõlõğõ bulunan
ticari alacaklarõn, Diğer Ticari Alacaklar hesabõna kaydedilmiş olup olmadõğõnõ kontrol
ediniz.
9. Ödeme vadeleri geçtiği için risk oluşturan alacaklarõn tahsil edilemeyecekleri
öngörülüyorsa ve bu alacaklar, dava veya icra takibine gerek olmayacak kadar küçük
alacaklarsa, bir defadan fazla yazõlõ istenmiş olmasõ şartõyla şüpheli alacaklar hesabõna
kaydedilip karşõlõk ayrõlmalõdõr.
10. Senetsiz alacaklar için teminat alõnõp alõnmadõğõnõ, alõnan teminatlarõn türü ve şirkete yük
getirip getirmediğine bakõnõz, alõnan teminatlarõ müşterilerin borçlarõ ile karşõlaştõrõnõz.
11. Hukuki ihtilaf konusu olan alacaklarõ belirleyiniz.
12. Ticari ilişkilerin sürekli olmadõğõ, fakat yüksek ciro ile çalõşõlan ve borç bakiyeleri dikkat
çekici boyutlarda olan müşteri hesaplarõnõ inceleyiniz.
13. Müşterilere aylõk hesap özetleri gönderilmelidir.
14. Müşteriler ile dönem sonunda mutlaka yazõlõ mutabakat yapõlmalõdõr.
15. Şirketin mutabakat yazõlarõnõ müşterinin cari hesabõ ile karşõlaştõrõp farklõ olanlarõn nedeni
ve niçin düzeltilmediğini öğreniniz.
16. Mutabakat yazõlarõna cevap vermeyen müşterilerin cari hesaplarõnõ, faturalar ve
tahsilatlarõnõ dikkatlice inceleyiniz.
17. Avans alõnan müşterilerin alõnan avanslarõ ile borçlarõnõ karşõlaştõrõnõz. Alõnan avanslar ile
ödünç paralar için faiz ya da vade farkõ tahakkuku varsa, hesaplamanõn doğruluğunu ve
sözleşmelere uygunluğunu kontrol ediniz.
18. Şirketten aynõ zamanda alacağõ olan müşteriler ile karşõlõklõ borç silme işlemleri varsa, bu
işlemlerin önemli olanlarõnõ tek tek inceleyiniz, özellikle vadelerinin uygunluğu açõsõndan
kontrollerini yapõnõz.
14 / 75
19. Dönem sonlarõnda alacak bakiyesi veren cari hesaplardaki bakiye tutarlar, 340 no.lu
Alõnan Sipariş Avanslarõ hesabõna aktarõlmalõdõr.
20. Yapõlan satõşlarda maliyet-fiyat karşõlaştõrmasõ yapõnõz.
21. Kredili satõşlarda, uygulanan kredilerin genel ekonomik şartlar, sektörel pozisyon ve
beklentiler ile şirket politikalarõna uygunluğunu inceleyiniz.
22. Kredi limitini aştõğõ halde satõş işlemleri devam eden müşterileri saptayõnõz ve satõşa
devam kararõnõn üst düzey yetkililer tarafõndan verilip verilmediğini kontrol ediniz.
23. Sözleşmeye dayanõlarak yapõlan satõşlarda fiyatlar, ön ödemeler ya da kesintiler,
tahsilatlarõn belirlenmiş vadelere uygunluğu, faiz, komisyon, vade farklarõ, iskontolar,
iadeler ve diğer sözleşme şartlarõna uyulup uyulmadõğõnõ kontrol ediniz. Sözleşme şartlarõ
ile farklõlõklar tespit edildiğinde bunlarõn sebeplerini araştõrõnõz, şirket yetkililerinden
açõklama alõnõz.
24. Vade farklarõ, iskontolar, iadeler, döviz kur farklarõ ve fiyat farklarõnõn kontrolunu yapõnõz.
25. Faturalar ve irsaliyelerin V.U.K.’nda yeralan asgari şekil şartlarõnõ ihtiva edip etmediğine
bakõnõz.
26. Müşteriler ile ilgili belgelerin, şirketin iç kontrol sistemine göre, onay ve benzeri hususlarda
uygunluğunu inceleyiniz.
27. Şirketin alacak ve satõşlarõnõ takip ettiği, muhasebe kayõtlarõ dõşõnda tuttuğu özel kayõtlar,
yardõmcõ defter ve belgeleri ile müşteri cari hesaplarõ ve yapõlan satõşlarõ karşõlaştõrõnõz.
28. Müşterilerden alõnan siparişlerin kayõtlarõ ile ilgili müşterilere yapõlan satõşlarõ fiyat, miktar,
ödeme koşullarõ vb. açõsõndan karşõlaştõrõnõz.
29. Ticari Alacaklar hesabõ ile Satõşlar hesabõnõ karşõlõklõ kontrol ediniz.
15 / 75
ALACAK SENETLERİ DENETİM TALİMATI
Senet Sayõmõ
1. Portföyde bulunan senetleri ilgili kişiye önceden haber vermeden belirsiz aralõklarla
sayõnõz.
2. Sayõm tarihi itibariyle sistemden alõnan senet envanteri ile portföyde bulunan senetleri
tutar ve adet bazõnda tek tek sayarak karşõlaştõrõnõz ve tutarlõ olup olmadõğõnõ kontrol
ediniz.
3. Vadesi geçmiş olan senetlerin dökümünü yapõnõz, tahsili konusunda bilgi alõnõz.
4. Protestolu senetlerin sayõmõnõ yapõp, mizandaki bakiye ile karşõlaştõrõnõz ve bunlarõn tahsil
durumlarõnõ araştõrõnõz. Tahsil edilemeyecek olanlar için hukuki işleme başlanõp
başlanmadõğõnõ kontrol ediniz.
5. Portföyde bulunan senetlerin sayõm sonuçlarõ tutanak ile tespit edilip Mali İşler Müdürü,
Finansman Müdürü veya Şefi ve Denetim Uzmanõ tarafõndan imzalanmalõdõr.
6. Alacak Senetlerinde silinti, kazõntõ yapõlõp yapõlmadõğõ, senet tutarõnõn yazõ ve rakam
mutabakatõ, senet bordrosu düzenlenip düzenlenmediği konularõnõ kontrol ediniz.
7. Teminat olarak alõnan senetleri ayrõ olarak belirtiniz.
Senet Denetimi
1. Denetim tarihi itibariyle portföydeki ve tahsildeki senetlerin ortalama vadelerini belirtecek
şekilde vade aralõklarõna göre dökümünü yapõnõz.
2. Vadesi geçen ve protestolu senetlerin dökümü yapõnõz. Bunlarõn sebepleri ve denetim
tarihi itibariyle son durumlarõnõ, bu tür senetler için yasal işlem yapõlõp yapõlmadõğõnõ,
yapõlmamõşsa sebeplerini araştõrõnõz. Şüpheli hale gelenler var ise uygun karşõlõklarõn
ayrõlõp ayrõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
3. Vadesi geçtikten sonra tahsil edilen Alacak Senetlerine bağlõ alacaklar için vade farkõ
uygulanõp uygulanmadõğõnõ kontrol ediniz.
4. Yõl içindeki toplam protestolu senetlerin, toplam alacak senetlerine oranõnõ bulunuz. Ayrõca
müşteri risk bilgileri menüsünden protestolu senet oranõ yüksek olan müşterilerin listesini
alõnõz. Bu müşterilerin ileri vadeli kaç adet ve ne kadar tutarda senedi olduğunu araştõrõp,
belirleyiniz.
5. Döviz cinsinden senetlerin aylõk olarak değerlenip, değerlenmediğini kontrol ediniz.
6. Bir yõldan uzun vadeli senetlerin 221 Alacak Senetleri Hesabõ'na, vadeleri bir yõlõn altõna
düşmüş senetlerin ise 121 Alacak Senetleri Hesabõ'na çekilip, çekilmediğini kontrol ediniz.
7. Alacak Senetleri Hesabõ'nda ticari olmayan senetlerin bulunup bulunmadõğõnõ kontrol
ediniz.
8. Dönem sonlarõnda senetlerin reeskont hesaplarõnõn doğru şekilde yapõlõp yapõlmadõğõnõ
kontrol ediniz.
9. Tahsildeki senetlerin dönem sonlarõnda bankalarla yazõlõ olarak mutabakatõnõn yapõlõp
yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
10. Mizan bakiyesi ile alõnan senetler defterinin tutarlõlõğõnõ kontrol ediniz.
16 / 75
11. Alacak Senetlerinin sõrasõyla yevmiye, kebir ve kambiyo defterine usulüne uygun olarak
yansõtõldõğõnõ kontrol ediniz.
12. Tahsil edilen senetler ile ilgili banka kayõtlarõyla işletme kayõtlarõnõn doğruluğunu ve
tahsilatlarõn zamanõnda kayõtlara yansõtõldõğõnõ kontrol ediniz.
13. Hatõr ve teminat senetlerinin Alacak Senetleri Hesabõ'nda izlenip izlenmediğini kontrol
ederek bu tür senetlerin Nazõm Hesaplara virmanlanmasõnõ sağlayõnõz.
14. İncelenen dönem itibariyle hesap bakiyesini oluşturan senetler içinde irtibatlõ şahõs ve
şirketlerden oluşan senetlerin bulunmasõ halinde listelerinin ayrõ olarak hazõrlanmasõnõ
sağlayõnõz.
15. Senetsiz Alacaklar hesabõnda açõklanan denetim standart ve teknikleri yukarõda belirtilen
maddelerin dõşõnda alacak senetleri içinde geçerlidir.
17 / 75
REESKONTLAR DENETİM TALİMATI
1. Reeskont hesaplamasõnõn doğru olarak yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
2. Bağlantõ, avans, hatõr çek ve senetleri için reeskont hesaplamasõnõn yapõlmamasõ gerekir.
Bu sebeple bu türden çek ve senet olup olmadõğõna bakõnõz.
3. Ticari olmayan alacak senetleri için hesaplanan reeskont tutarlarõnõn kanunen kabul
edilmeyen gider hesabõnda izlenip izlenmediğini kontrol ediniz.
4. Cari yõl ile ilgili alacak çek ve senetleri reeskont tutarlarõnõn 657 Reeskont Faiz Giderleri
hesabõna, önceki yõl ile ilgili reeskont tutarlarõnõn ise 647 Reeskont Faiz Gelirleri hesabõna
kaydedildiğini kontrol ediniz.
5. Çek reeskontu tutarõnõn mali karõn hesabõnda kanunen kabul edilmeyen gider olarak
dikkate alõndõğõnõ doğrulayõnõz.
6. Alõnan çek ve senet reeskontlarõnõn iptal kayõtlarõnõn cari yõlõn başõnda yapõlõp
yapõlmadõğõnõ araştõrõnõz.
7. Cari yõl ile ilgili borç çek ve senet reeskont tutarlarõnõn 647 Reeskont Faiz Gelirleri
hesabõna önceki yõl ile ilgili reeskont tutarlarõnõn ise 657 Reeskont Faiz Giderleri hesabõna
kaydedildiğini kontrol ediniz.
8. Borç senetleri ile verilen çeklerin reeskont tutarlarõnõn iptal kayõtlarõnõn cari yõlõn başõnda
yapõlõp yapõlmadõğõnõ araştõrõnõz.
18 / 75
DEPOZİTO VE TEMİNATLAR DENETİM TALİMATI
1. Verilen ve alõnan depozito ve teminatlarõn bir yõllõk vade süresi kriterine göre kayõtlardaki
doğruluğunu araştõrõnõz. Denetim tarihinde vadesine bir yõldan fazla süre olanlar 226 ve
426 hesaplarda, bir yõl ve daha az süre olanlar 126 ve 326 hesaplarda yer almalõdõr.
2. Döviz olarak verilen ve alõnan depozito ve teminatlarõn değerlemesi doğru olarak yapõlõyor
mu kontrol ediniz.
3. Verilen ve alõnan depozito ve teminatlara ilişkin alõndõ makbuzu ve banka havale
dekontlarõ ayrõ bir dosyada klase edilmelidir, kontrol ediniz.
4. Verilen ve alõnan depozito ya da teminata konu olan riskin ortadan kalkmasõna rağmen
iade ya da mahsubu yapõlmayanlar var mõ? Varsa sebebini araştõrõnõz.
5. Teminata konu risk gerçekleştiği halde mahsubu tamamlanmamõş tutar var mõ? Varsa
sebebini araştõrõnõz.
6. Teminata konu olan risk ortadan kalkmadõğõ halde teminat olarak alõnmõş ve fakat
denetim tarihi itibariyle vadesi dolmuş çek, senet ve poliçeler var mõ araştõrõnõz. Varsa söz
konusu kõymetli evraklarõn vadeleri ile ilgili gerekli yenilemenin neden yapõlmadõğõnõ
araştõrõnõz ve yetkililerden yazõlõ cevap alõnõz.
7. Alõnan depozito ve teminatlarda risk tutarõ ile alõnan teminat tutarõnõn dengeli olup
olmadõğõnõ araştõrõnõz. Şayet teminat tutarõ risk tutarõna oranla az ise sebebi ile ilgili yazõlõ
açõklama alõnõz.
19 / 75
DİĞER ALACAKLAR DENETİM TALİMATI
1. Bu hesaplarda ticari alacaklar izlenmemelidir.
2. Vadesi 1 yõlõ aşan alacaklarõ listeleyiniz.
3. Alacağõn niteliği, hesaplarda açõk olarak belirtilmelidir. Bu hesaplar, genellikle ödünç
verme şeklinde gerçekleşeceğinden dolayõ, hesabõn mahiyet ve tutarlarõnda olağandõşõ bir
durumun tespiti halinde herhangi bir faiz tahakkukunun olup olmadõğõna bakõnõz. Özellikle
yüksek tutarlõ, genel toplamda yüksek meblağlara ulaşan alacaklar için faiz tahakkuk
ettirilmiş olmasõ gereklidir.
4. Dövizli diğer alacaklarõn gerekli değerleme işlemlerinin doğruluğunu teyit ediniz.
5. Çok yüklü tutarlarõn olmasõ halinde, bunlarõn mahiyetlerini araştõrõnõz.
6. Bu alacaklar içinde, şüpheli hale gelmiş olanlar şüpheli alacaklara aktarõlmalõdõr.
7. Alacaklarõn vadesinde ödenmemesi halinde ne tür işlemler yapõldõğõnõ, ne tür tedbirlerin
alõndõğõnõ öğreniniz. (Vadesinde ödenmeyen alacaklar ne kadar süre bekletilmekte,
teminatlar alõnmakta mõ, alõnan teminatlarõn içerikleri, alacağõn ilgilisi ile yapõlan
yazõşmalar, dava ve icra takibi gibi işlemler soruşturulmalõdõr.)
8. Şirket politikalarõna aykõrõ olarak, uzun süredir bekleyen alacaklarõ tespit ediniz,
bakiyelerin hangi tarihten geldiğini gösteriniz ve sebeplerini araştõrõnõz.
20 / 75
ŞÜPHELİ ALACAKLAR
VE
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIKLARI DENETİM TALİMATI
1. Şüpheli Ticari Alacaklar hesabõnda, ticari nitelikli olmayan alacaklar ile herhangi bir
teminata bağlanmõş alacaklarõn olup olmadõğõnõ teyit ediniz.
2. Dövizli şüpheli ticari alacaklarõn ve bu alacaklar için ayrõlmõş karşõlõklarõn, gerekli
değerleme işlemlerinin doğru olarak yapõldõğõnõ teyit ediniz.
3. Vadesi dolmadan karşõlõk ayrõlan ve/veya şüpheli hale geldiği yõl karşõlõk ayrõlmayan ticari
alacaklarõn olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
4. Şüpheli alacaklar içerisinde, alacaklarõn hukuki ihtilaf konusu yapõlõp yapõlmadõğõnõ ya da
dava ve icraya değmeyecek kadar küçük tutarlardaki alacaklarõn yazõ ile birden fazla
istenip istenmediğini kontrol ediniz.
5. V.U.K.'nun 323.maddesinde yazõlõ şartlarõ taşõmadõğõ halde Şüpheli Alacaklar hesabõna
kaydedilen alacaklar olup olmadõğõnõ araştõrõnõz.
6. Şüpheli alacaklar içerisinde senede bağlanmayan alacaklar varsa listeleyiniz.
7. Teminat alõnmõş bir alacak şüpheli hale geldiğinde, alõnan teminat tutarõ alacak tutarõndan
az ise, aradaki fark kadar karşõlõk ayrõlmalõdõr.
8. Şüpheli Alacaklar hesabõna aktarõlmasõ gereken, teminat alõnmadõğõ halde karşõlõk
ayrõlmayan alacaklarõn olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
9. V.U.K.'nun 323.maddesinde yazõlõ şartlarõ taşõmayan ticari alacaklar için ayrõlan
karşõlõklarõn, mali karõn tespitinde ilave unsurlar olarak dikkate alõnmasõ için kanunen kabul
edilmeyen giderler olarak izlenmesi gerekmektedir.
10. Önceki dönemler ile cari dönemde karşõlõk ayrõlan şüpheli ticari alacaklardan yapõlan
tahsilatlarõ inceleyiniz.
11. Karşõlõk ayrõldõktan sonra, ayrõldõğõ dönem içerisinde iptal edilen karşõlõklarõn hesaplarõ,
ters kayõtla kapatõlmamalõdõr. Bu durumda ayrõlan karşõlõklarõn izlenmesi, mali tablolara
aktarõlamayacağõ için, zorlaşacaktõr. Bundan dolayõ aynõ dönem içerisindeki karşõlõk
iptalleri, konusu kalmayan karşõlõklara intikal ettirilmelidir.
12. Önceki dönemlerde karşõlõk ayrõlan alacaklara ilişkin işlemlerin sonuçlanmasõ durumunda
eğer alacak tahsil edilmiş ise, ayrõlan karşõlõk 11. Maddede yazõldõğõ gibi iptal edilir. Ayrõlan
karşõlõklarõn üzerinde olan zararlar ise Önceki Dönem Gider ve Zararlarõ hesabõna
aktarõlmalõdõr.
13. Şüpheli alacaklardan dolayõ şirketin taşõdõğõ riski, önceki dönemlerle karşõlaştõrõnõz. Bunu
yaparken son iki ya da daha fazla hesap döneminin;
a) Şüpheli alacaklar tutarõ,
b) Şüpheli alacaklar tutarõnõn toplam alacaklara oranõ,
c) Varsa şüpheli alacaklar içerisinde yer alan teminata bağlanmõş alacaklara ait teminat
tutarlarõnõn toplam şüpheli alacaklar tutarõna oranõnõ karşõlaştõrõnõz.
Yapõlacak karşõlaştõrma sonucu ortaya çõkabilecek sapmalarõn nedenlerini, detaylõ olarak
soruşturunuz.
21 / 75
14. Şüpheli ticari alacaklara intikal ettirilen alacaklarõn ait olduğu müşterilerle ilgili diğer ticari
işlemleri de denetleyiniz.
15. Değersiz ticari alacaklar için ayrõ bir liste hazõrlanmalõ ya da ayrõ kayõt tutulmalõdõr.
16. Değersiz alacaklardan yapõlan tahsilatlarõ inceleyiniz ve doğru hesaplara aktarõldõğõnõ teyit
ediniz.
22 / 75
İŞTİRAKLER, BAĞLI ORTAKLIKLAR
VE
BAĞLI MENKUL KIYMETLER DENETİM TALİMATI
1. İştirakler ve menkul kõymetler ile ilgili satõnalma ve satõş işlemlerine ilişkin aşağõdaki
kayõtlarõ kontrol ediniz.
! Anlaşmalar
! Yönetim Kurulu ve diğer onaylar
! İştirakler / Menkul kõymet defteri
! Defteri Kebir
! Kasa Defteri
2. Bir yatõrõmõn iştirak olabilmesi için iştirak oranõnõn en az %10 ile %50 arasõnda olmasõ
gerekir. İştiraklerin bu koşulu sağlayõp sağlamadõğõnõ kontrol ediniz.
3. İştirak oranõ %10'nun altõnda ise iştirakin 240 Bağlõ Menkul Kõymetler Hesabõ'na, %50'nin
üstünde ise 245 Bağlõ Ortaklõklar Hesabõ'na virmanlanmasõnõ sağlayõnõz.
4. İştirakler elde etme maliyeti ile değerlenir. İştiraklerin bilançolarõ üzerinden Net Yatõrõm
Değerleri hesaplanarak yatõrõm değerinin elde etme maliyeti üzerinde bir rakama ulaşmasõ
durumunda değer artõşõ, aksi takdirde değer düşüş karşõlõğõnõn ayrõlõp ayrõlmadõğõnõ kontrol
ediniz.
5. İştirakler için ayrõlan değer düşüklüğü karşõlõğõnõn mali karõn hesaplanmasõnda Kanunen
Kabul Edilmeyen Gider olarak dikkate alõnõp alõnmadõğõnõ, önceki yõl Kanunen Kabul
Edilmeyen Gider olarak dikkate alõnan karşõlõğõn iptaline ilişkin gelirin ise Kurumlar Vergisi
matrahõndan düşülüp düşülmediğini kontrol ediniz.
6. İştirak edilen şirketlerin faaliyet raporlarõnõ araştõrõp sermaye artõşlarõna bağlõ olarak;
• Rüçhan haklarõnõn ne şekilde kullanõldõğõnõ,
• Bedelsiz hisse senetlerinin
muhasebeleştirildiğini,
Mali
Tablolar
ve
ilgili
kayõtlarla
doğru
olarak
kontrol ediniz.
7. İştiraklerden elde edilen temettüler, hisse senetleri temettü kuponlarõnõ muavin defter
kayõtlarõ ile karşõlaştõrõnõz. Tahsil edilemeyen temettüleri tespit ederek nedenlerini
araştõrõnõz.
8. İştiraklere ilişkin yönetim kurulu kararlarõ ve iştirak nispetini araştõrõp listeleyiniz.
9. Sözkonusu iştirak edilen şirketlerin olağan genel kurul dönemlerinde genel kurullarõnõn
yapõlõp yapõlmadõğõnõ araştõrõnõz ve genel kurula davet mektubunun olup olmadõğõnõ kontrol
ediniz.
10. Yõl sonunda elde bulunan, iştirak edilen şirketlerin hisse senetlerinin fiziki sayõmõnõ
yapõnõz. Sayõm esnasõnda, seri numaralarõnõ not ediniz ve kayõtlar ile mukayese ediniz.
Şirket dõşõnda saklanan hisse senetleri için mutabakat yazõşmalarõnõ isteyiniz. Hisse
senetleri üstünde her hangi bir rehin olup olmadõğõnõn belirtilmesini ayrõca talep ediniz.
11. İştirak edilen şirketlerin genel kurul kararlarõ içinde kar dağõtõmõ olup olmadõğõnõ, kar
dağõtõmõ varsa alõnan temettüleri;
23 / 75
! Şirket faaliyet raporlarõyla,
! Menkul kõymet üstünde yer alan bilgilerle,
! Menkul kõymet defteri ile,
! Defteri Kebir ve Muavin Defter kayõtlarõ ile,
detaylõ olarak kontrol ediniz.
12. Alõnan ve satõlan menkul kõymetler borsada kote edilmiş ise fiyat analizi yapõnõz.
Satõşlarda gerçekleşen Kar/Zarar miktarlarõnõn hesabõnõ kontrol ediniz. Hesaplama
yönteminin önceki yõllar ile tutarlõlõğõnõ karşõlaştõrõnõz.
13. İştiraklerden Alacaklar Hesabõ'nda uzun süreden beri hareket görmeyen alacaklar ile
mahiyetlerini araştõrõnõz ve neden hareketsiz olduklarõnõ tespit ediniz. Bu alacaklar için faiz
hesaplanõp hesaplanmadõğõnõ kontrol ediniz.
14. İştiraklerden Alacaklar Hesabõ'na kaydedilen ticari nitelikte alacak olup olmadõğõnõ kontrol
ederek bu tür alacaklarõn 120 veya 220 Alõcõlar Hesabõ'na virmanlanmasõnõ sağlayõnõz.
15. İştiraklere Borçlar Hesabõ'na kaydedilen ticari nitelikte borç olup olmadõğõnõ kontrol ederek
bu tür borçlarõn 320 veya 420 Satõcõlar Hesabõ'na virmanlanmasõnõ sağlayõnõz.
16. İştiraklerden yabancõ para cinsinden alacak/borç olup olmadõğõnõ araştõrarak doğru
değerlenip değerlenmediğini kontrol ediniz.
17. 232 İştiraklerden Alacaklar Hesabõ'na kaydedilen alacaklar içinde 1 yõldan daha kõsa
sürede tahsil edilecek olanlar olup olmadõğõnõ araştõrarak, bu tür alacaklarõn 132
İştiraklerden Alacaklar Hesabõ'na virmanlanmasõnõ sağlayõnõz.
18. 432 İştiraklere Borçlar Hesabõ'na kaydedilen borçlar içinde vadesi 1 yõlõn altõna düşenlerin
olup olmadõğõnõ araştõrarak, bu tür borçlarõn 332 İştiraklere Borçlar Hesabõ'na
virmanlanmasõnõ sağlayõnõz.
19. Dönem sonlarõnda İştiraklerden Alacaklar ve İştiraklere Borçlar hesaplarõnõn bakiyeleri ile
ilgili yazõlõ mutabakat isteyiniz.
20. Bir yatõrõmõn bağlõ ortaklõk olabilmesi için, yönetiminde en az %50 oranõnda oy hakkõna
veya bu oranda yönetim çoğunluğuna sahip olmak gerekmektedir. İştirakler için geçerli
olan denetim prosedürleri Bağlõ Ortaklõklar içinde geçerlidir.
21. Aranan asgari yüzdeleri taşõmayan ancak uzun vadede elde tutulmasõ amaçlanan hisse
senetleri ile bunlarõn dõşõnda kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunlulukla ya da
paraya dönüşme niteliği kaybolmuş menkul kõymetlere Bağlõ Menkul Kõymetler denir.
İştirakler için geçerli olan denetim prosedürleri Bağlõ Menkul Kõymetler içinde geçerlidir.
SEVK İRSALİYELERİNİN DENETİM TALİMATI
213 sayõlõ Vergi Usul Kanunu’nun 230. ve 231. Maddelerinde düzenlenen sevk irsaliyesine
ilişkin hükümlerin uygulanmasõnõ aşağõdaki noktalarõ dikkate alarak kontrol ediniz. Satõlan mal
24 / 75
alõcõya teslim edilmek üzere satõcõ tarafõndan taşõnõyor ya da taşõttõrõlõyorsa satõcõ tarafõndan
sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve taşõtta bulundurulmasõ gerekir. Satõlan mal alõcõya teslim
edilmek üzere alõcõ tarafõndan taşõnõyor ya da taşõttõrõlõyorsa alõcõ tarafõndan sevk irsaliyesi
düzenlenmesi ve taşõtta bulundurulmasõ gerekir. (Alõcõ ve satõcõnõn mutabakatõ ile bu
yükümlülük satõcõya yüklenebilir.)
! Sevk İrsaliyesi en az üç nüsha düzenleniyor mu?
! Her birinin kaçõncõ örnek olduğu işaretli mi?
! Müteselsil seri ve sõra numarasõ taşõyor mu?
! Sevk irsaliyeleri mürekkepli kalemle ya da yazõ makinalarõ ile dolduruluyor mu?
! Gönderilen malõn nevi ve miktarõ eksiksiz olarak yazõlõyor mu?
! Sevk irsaliyelerine müşterinin adõ soyadõ ve/veya ticaret ünvanõ eksiksiz yazõlõyor mu?
! Sevk irsaliyelerine müşterinin adresi eksiksiz olarak yazõlõyor mu?
! Vergi dairesi ve hesap numarasõ bulunuyor mu?
! Mükellefin diğer işyerine veya satõlmak üzere bir alõcõya gönderildiği hallerde malõn
kime ve nereye gönderildiği yazõlõyor mu?
! Sevk irsaliyesinde irsaliyenin düzenlenme tarihi ve malõn sevk tarihi ayrõ ayrõ bulunuyor
mu?
! İrsaliyeli fatura düzenlenmesi halinde faturada sevk tarihi ile sevk saati de bulunuyor
mu?
! Fason iş yaptõrõlmak üzere sevk edilen mallar ile ilgili fason iş için sevk edildiğine ilişkin
ibareler not olarak yer alõyor mu?
! Fason yaptõrõlan mallarõn geri dönüşü için, işi yapan, ayrõca bir irsaliye düzenliyor mu?
! Alõcõnõn kimler olacağõ ve ne miktarda mal alacaklarõ belli olmayan durumlarda
Müşterinin adõ soyadõ ve adresi bölümüne “Muhtelif Müşteriler“ ibaresi yazõlmalõdõr.
Kontrol ediniz.
! Ayrõca taşõtõn plaka numarasõ, sürücünün ve araçta bulunan satõcõnõn yetkili
personelinin adõ soyadõ irsaliye üzerine yazõlmalõdõr. Kontrol ediniz.
! Bu durumda malõn teslimi anõnda faturanõn düzenlenmesi gerekir. Kontrol ediniz.
! Bir mükellefe ait farklõ adreslerdeki iş yerleri ve depolar arasõ mal sevklerinde bu
durumun irsaliye üzerine not olarak düşülmesi gerekir. Kontrol ediniz.
! Numune ve konsinye olarak sevk edilen mallara ait sevk irsaliyesinin üstüne “numune
olarak sevk edilmiştir” ya da “konsinye olarak sevk edilmiştir” ibaresini yazõlõyor mu?
! Teslim edilmiş mallara ait sevk irsaliyesinin üçüncü suretlerinde teslim alanõn imzasõ
bulunuyor mu?
! Mallar ambar ya da kargo yolu ile sevk edildiğinde taşõmayõ yapan ambar ya da kargo
firmasõnõn teslim aldõğõna ilişkin kaşesi bulunuyor mu?
! Ambar memurlarõ ambardan mal çõkõşõ sõrasõnda irsaliyeyi hemen düzenliyor mu?
! Sevk irsaliyesi düzenleyenlerin bu konuda yeteri kadar bilgisi var mõ?
! Mevzuat değişiklikleri olduğu zaman irsaliye düzenleyenlere bu konuda eğitim veriliyor
mu?
25 / 75
! İrsaliye düzenlemenin sorumluluğu kime ait?
! 2198 sayõlõ Kara Yollarõ Trafik Kanunu uyarõnca yük nakli yaptõranlarõn aşõrõ
yüklemeden kaynaklanan sorumluluğu vardõr. Satõlan malõn alõcõ tarafõndan taşõnmasõ
ya da taşõttõrõlmasõ durumunda sağlanan mutabakat sonucu satõcõ irsaliye
düzenlemişse sevk irsaliyesinin üzerine düşülecek not ile aşõrõ yüklemenin sorumluluğu
taşõyõcõya yüklenmelidir. Uygulamayõ kontrol ediniz.
! Sevk irsaliyesi düzenlenirken sevk tarihi ve düzenlenme tarihi ayrõ ayrõ bulunmadõğõ
takdirde hiç düzenlenmemiş sayõlõr. Sevk irsaliyesini hiç düzenlenmemesi ya da
üzerinde bulunmasõ gereken bilgilerin bulunmamasõ halinde; ilk defada özel usulsüzlük
cezasõ üçüncü defada iş yeri kapatma cezasõ uygulanõr. Bu durum göz önünde
bulundurularak görülen eksiklikleri için ilgilileri hemen uyarõnõz.
26 / 75
STOKLARIN DENETİM DENETİM TALİMATI
İLK MADDE VE MALZEMELER İLE YARDIMCI MALZEMELERİN DENETİMİ
1. Her hangi bir zaman kesitinde (buradaki zaman kesiti yalnõzca ay sonlarõ ya da yõl sonu
olabilir) bilgisayar sisteminden alõnan hammadde ve malzeme ile yardõmcõ malzemelerin
maliyet değerli listesi alõnõr. Bu listede yer alan mallarõn kayõtlõ maliyet değerleri ile Genel
Muhasebe Prensipleri, Vergi Mevzuatõ ve şirketin tercih ettiği değerleme yöntemine göre
olmasõ gereken maliyet değerlerinin tutarlõlõğõ teyit edilir. Ayrõca kayõtlõ miktarlarõn fiili
miktarlar ile eşitliği teyit edilir. Bu bölümde yukarõda tanõmlanan denetimin maliyet
değerleri ile ilgili kõsmõ ele alõnacaktõr. Miktar ile ilgili kõsõm ise ambar sayõmõ bölümümde
ele alõnacaktõr
2. Üretilen mamul çeşitlerine göre her bir mamüle ait ham girdilerin hangi kalemlerden
oluştuğu, her girdinin birim miktarõnõn ne olduğunu tespit edip listeleyiniz. (kg, mt. vb.)
3. Stok değerleme yönteminin V.U.K. değerleme hükümlerine uygunluğunu araştõrõnõz.
Alarko Topluluğunda ağõrlõklõ hareketli ortalama yöntemi uygulanmaktadõr. Uygulamanõn
doğru yapõlõp yapõlmadõğõ kontrol ediniz.
4. Muhasebe prensipleri ve uygulamalarõ genel tebliğindeki tutarlõlõk ilkelerine göre
"değerleme yöntemleri”nin sõk aralõklarla değiştirilip değiştirilmediğini inceleyiniz.
5. İlk madde ve malzemelerden hasarlõ ya da değeri düşük mallar olup olmadõğõnõ araştõrõnõz.
Varsa sebebini öğrenip, karşõlõk ayrõlõp ayrõlmadõğõnõ sigortadan tazminatõnõn alõnõp
alõnmadõğõnõ kontrol ediniz.
6. Faturasõ gelmeyen ilk madde ve malzemelerin ambar girişi 379 Diğer Borç ve Gider
Karşõlõğõ Hesabõ kullanõlarak yapõlõr. Faturasõ geldiğinde 379 Hesap, 320 Hesapla kapatõlõr.
Ambar girişi sõrasõnda yapõlan kayõtla gelen fatura arasõndaki farklar ay sonlarõnda toplu
olarak bilgisayar programõndaki karşõlõk düzeltme menüsü yardõmõyla stoklara ve satõlan
malõn maliyetine yansõtõlõr. Yansõtmanõn stoklara ve satõlan malõn maliyetine dağõlõm
parametreleri teknik personel yardõmõyla sisteme tanõmlanõr. Parametrelerin tanõmõ
dõşõndaki uygulamanõn doğruluğunu araştõrõnõz.
7. İlk madde ve malzeme hesaplarõna satõnalmanõn dõşõndan kayõt girilmemesi gerekir.
Uygulamanõn yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
8. Mal/mamüllerin birim fiyatlarõ stok kartlarõna yansõtõlõrken, iskonto veya özel indirimler
düşüldükten sonra yansõtõldõğõnõn teyidini yapõnõz.
9. Fiili iadesi yapõldõğõ halde kayõtlara geçmemiş iade mallar var mõ araştõrõnõz.Var ise
kayõtlardan kayõtlara geçmesini sağlayõnõz.
10. Fiili sevkiyatõ yapõldõğõ halde kayõtlara geçmemiş satõşlar varsa kayõtlara alõnmasõnõ
sağlayõnõz.
11. Malõn maliyet bedeline girmesi gereken gümrük, nakliye vb. kalemlerin
dikkate alõnõp alõnmadõğõnõ kontrol ediniz.
değerlemede
12. Şirket / Fabrika veya müessesenin hammadde ve malzeme stok özetini alõp toplamlarõ
defteri kebirle kontrol ediniz.
YARI MAMÜL VE MAMÜLLERİN DENETİMİ
1. Her hangi bir zaman kesitinde (buradaki zaman kesiti yalnõzca ay sonlarõ ya da yõl sonu
olabilir) bilgisayar sisteminden alõnan yarõ mamül ve mamüllerin maliyet değerli listesi ile
27 / 75
imalat defterinden her mamül ve yarõ mamül için üretim miktarlarõ alõnõr. Bu listede yer
alan mallarõn kayõtlõ maliyet değerleri ile mevcut maliyet sistemine göre üretim girdilerinin
tamamõ dikkate alõnarak her yarõ mamül/mamül için hesaplanan ve olmasõ gereken
üretim maliyetleri teyit edilir. Ayrõca kayõtlõ üretim miktarlarõnõn mevcut verilerle olmasõ
gereken üretim miktarlarõ ile teyit edilir.
2. Yarõ mamül ve mamül ayrõm kriterleri teknik departman ve mali departman tarafõndan
müşterek olarak yapõlmõş mõ araştõrõnõz. Yapõlmamõş ise teknik ve mali personelin
yardõmõyla ayrõm kriterleri belirleyiniz.
3. Yarõ mamül ve mamullerin tam olarak tanõmõnõ ve tasnifini yapõp listeleyiniz.
4. Alarko Şirketleri'nin Sanayi Grubu'nda standart maliyet sistemi uygulanmakta, ay
sonlarõnda ay içinde standart olarak yüklenen maliyet kalemlerindeki sapmalar
düzeltilerek fiili maliyete ulaşõlmaktadõr. Gõda Grubu'nda tam maliyet sistemi
uygulanmaktadõr.
5. Standart ve standart dõşõ mamüller için tanõmlanmõş mamül ağacõ parametrelerinden
hammadde ve malzeme, yardõmcõ malzeme, yarõ mamül ve işçilik kullanõm
parametrelerinin listesini çõkarõnõz. Sistemden genel üretim giderlerinin departman ve mal
grubu bazõnda dağõtõm anahtarlarõnõ çõkarõnõz.
6. Bu parametrelerin doğruluğu noktasõnda kuşkunuz olursa birkaç mamül için fiili randõman
hesabõ yapõnõz.
7. İlk madde malzeme ve yardõmcõ malzeme ile yarõ mamül satõşlarõ, fire oranlarõ, deşeler,
dahili sarflara ilişkin çalõşma yapõnõz. Üretim dõşõ çõkõşlarõ miktar olarak tespit ediniz.
8. İncelediğiniz zaman kesitindeki yarõ mamüllerin maliyetlerini; ham girdi, direkt işçilik ve
genel üretim giderlerinden beşinci maddede bahsedilen elinizdeki parametrelere ve yarõ
mamüllerin tamamlanma derecelerine göre paylar vererek hesaplayõnõz. Çõkan sonuçlarõ
kayõtlarla karşõlaştõrõnõz. Farklõlõklar varsa öncelikle yaptõğõnõz hesaplarõ kontrol ediniz.
Hesaplarõnõz doğru ise farklõlõğõn sebeplerini araştõrõnõz.
9. Bir önceki hesaplamada kullanõlan hammadde ve malzeme kullanõm parametrelerinden
yola çõkarak incelediğiniz zaman kesitinde yarõ mamül safhasõndaki mallarõn miktarsal
bilgilerini imalat defterinden aldõğõnõz bilgilerle karşõlaştõrõnõz. Farklõlõk varsa sebeplerini
araştõrõnõz.
10. İncelenen zaman kesitindeki mamüllerin maliyetini; mamül üretiminde kullanõlan yarõ
mamül, ham girdi, direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden beşinci maddede bahsedilen
elinizdeki parametrelere göre paylar vererek hesaplayõnõz.Kayõtlarla karşõlaştõrõnõz.
Farklõlõk varsa sebeplerini araştõrõnõz.
11. Bir önceki hesaplamada kullanõlan hammadde ve malzeme kullanõm parametrelerinden
yola çõkarak incelenen zaman kesitinde üretilen mamüllerin miktarsal bilgilerini imalat
defterinden aldõğõnõz bilgiler ile karşõlaştõrõnõz. Farklõlõk varsa sebebini araştõrõnõz.
12. Standart dõşõ mamüller için de aynõ çalõşmalarõ yapõnõz.
TİCARİ MALLARIN DENETİMİ VE AMBAR SAYIMI
1. Ticari mal, hammadde ve malzeme, yarõ mamül ve mamullerin sayõmõ aynõ zamanda ticari
mallarõn denetimidir.
2. Stok sayõm hazõrlõklarõnõn yeterli olup olmadõğõnõ tetkik ediniz.
28 / 75
3. Şirket sayõm talimatlarõ yeterince açõk değil ise izah edilmesi için ikaz ediniz. Holding
Merkezinin yayõnladõğõ sayõm talimatlarõna uygunluğunu kontrol ediniz. Sayõmda bu
talimatlara uyulup uyulmadõğõnõ kontrol ediniz.
4. Sayõm işlemini izleyiniz sayõm yönteminde eksiklik varsa ikaz ediniz.
5. Sayõm listeleri ve sayõmla ilgili diğer dökümanlarõn sayõm sonrasõnda uygun şekilde
muhafaza edildiğini görünüz.
6. Sayõm listelerinde daha önceden yazõlmõş miktarsal bilgilerin olmamasõ gerekir.
7. Sayõm personelinin, stoklarõn adetleri ve cinslerini sayõm listelerine doğru olarak
kaydettiğini görünüz.
8. Sayõm kalemleri arasõnda açõlmamõş karton kutu varsa bunlarõn bir kõsmõnõ açõp kontrol
ediniz.
9. Müşteriye ait mallar varsa bunlarõn stoklara dahil edilmediğini fakat ayrõlõp sayõldõğõnõ
izleyiniz.
10. Sayõm sonuçlarõ ile kayõtlar arasõnda fark çõkmasõ halinde farklõlõklarõn araştõrõlmasõnõ talep
ediniz.
11. Ana kütleyi temsil edecek sayõda envanter tarihinden önceki tarihe ait ambar çõkõş fişi
seçip satõş faturasõ ile kontrol ediniz.
12. Ana kütleyi temsil edecek sayõda satõş faturasõ seçip ambar çõkõş fişi ile kontrol ediniz.
13. Ana kütleyi temsil edecek sayõda ambar giriş fişi seçip bunlarõ ait alõş faturalarõ ile kontrol
ediniz.
14. Şirketin nihai stok özetini alõp muavin kayõtlarõ ile karşõlaştõrõnõz.
15. Nihai stok listelerinden rastgele kalemler seçerek sayõm sonuçlarõ ile karşõlaştõrõnõz.
16. Sayõmdan önce düzenlenen en son ambar giriş fişi ile alõş faturasõnõ karşõlaştõrõnõz.
17. Sayõmdan önce düzenlenmiş en son ambar çõkõş fişi ile satõş faturasõnõ karşõlaştõrõnõz.
18. Stok maliyet fiyatõ ile cari satõş fiyatõnõ karşõlaştõrõnõz.
19. Ambarõn güvenliği,stoklarõn her türlü riske karşõ yeterli limitle sigortasõ,ambarõn yerleşim
düzeni, mallarõn çürüme ve bozulma ihtimallerine karşõ alõnan tedbirleri araştõrõnõz.
29 / 75
VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI DENETİM TALİMATI
YURT İÇİ VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI
1. Yurt içine döviz cinsinden verilmiş sipariş avanslarõnõn değerlemeleri yapõlmõş mõ
araştõrõnõz.
2. Avansõn bekleme süresi ve sebebini araştõrõnõz. Beklemeden kaynaklanan kayõp ve
kazançlarõ alternatif yatõrõm araçlarõ ile karşõlaştõrõnõz.
3. Verilen avansõn neye ilişkin olduğunu, sözleşmenin varlõğõnõ araştõrõnõz.
4. Avans makbuzu üstünden damga vergisi ödenmiş mi araştõrõnõz.
5. Avansa konu siparişin satõnalõnmasõ yapõldõğõ halde satõcõlar hesabõna virmanõ (mahsubu)
yapõlmayan avans kaydõ var mõ araştõrõnõz.
YURT DIŞI VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI
1. Uluslararasõ ticarette teslim şekillerine göre verilen sipariş avanslarõnõ tasnif edip
listeleyiniz. (Peşin ödeme, mal mukabili, vadeli akreditif gibi).
2. İthalat için yapõlan her türlü masrafõn (banka, sigorta, gümrükleme, yurt içi ve yurt dõşõ
nakliye, hammaliye vb.) ithalat maliyeti içinde yer alõp almadõğõnõ araştõrõnõz.
3. Peşin ithalatlarda mal bedeli değerlemesi yapõlmaz, vadeli ithalatlarda ise oluşan kur
farklarõ mal bedeli ödenene kadar ithalat maliyetine dahil edilir.
4. Fiili ithal tarihinde, ithal edilen mal maliyetlerinin 159’daki karşõlõk hesabõndan stoklara
girişi yapõlmõş mõ araştõrõnõz. Yapõlmamõş ise sebebini araştõrõnõz.
5. Ödenen akreditif ve gümrük komisyonlarõnõn sözleşmeye uygunluğunu araştõrõnõz.
6. Gümrük beyannamelerini vergi matrahõ ve hesaplanan vergi tutarõ açõsõndan örnekleme
yaparak kontrol ediniz.
AKREDİTİFLER
1. Yõl sonu ya da denetim tarihi itibariyle; akreditif numarasõ , açõlõş tarihi, yabancõ para
tutarõnõ içeren bir liste hazõrlayõnõz.
2. Bu dökümleri banka makbuzlarõ ve L/C evraklarõ ile kontrol ediniz.
3. Takip eden denetimlerde akreditifin kapanmasõnõ ile ilgili evraklardan kontrol ediniz. Bu
kontrol ithal faturasõ, ambar giriş fişi, çeki listesi, gümrükçü faturasõ ve gümrük
beyannamesi ile tamamlanõr.
4. Akreditif sözleşmesi gereği bankalara verilen teminat tutarlarõnõ araştõrõnõz. Akreditif
kapandõğõ halde çözülmemiş teminat var mõ araştõrõnõz.
30 / 75
YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE TAAHHÜT İŞLERİ,
HAKEDİŞLER
VE
TAŞERONLAR DENETİM TALİMATI
1. Yõllara yaygõn taahhüt veya inşaat işlerinde iş bitiminde kar/zarar beyan edilmektedir. Bu
sebeple yõllara yaygõn taahhüt veya inşaat maliyetleri ile ilgili faaliyet sonuçlarõ kontrol
edilirken sadece ilgili döneme ilişkin gelir ve giderleri değil, projeye ilişkin tüm gelir ve
giderleri dikkate alõnõz.
2. Yõllara yaygõn taahhüt veya inşaat işlerinde işin bitimi geçici kabulün yapõldõğõ tarihtir.
Buna bağlõ olarak geçici kabulün yapõldõğõ tarih olan iş bitiminde, 350 İnşaat Hakediş
bedellerinin 600 Yurtiçi Satõşlar Hesabõ'na devredilerek kapatõldõğõnõ kontrol ediniz.
3. Yõllara yaygõn taahhüt veya inşaat işlerinde 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabõnõn, 170
Yõllara Yaygõn İnşaat ve Onarõm Hesabõ'na, inşaatõn yõl içinde bitmesi halinde ise 622
Satõlan Hizmet Maliyeti Hesabõ'na aktarõlarak kapatõldõğõnõ kontrol ediniz.
4. İşletmenin faaliyette bulunduğu inşaat veya taahhüt işlerini, inşaat veya taahhüt bazõnda
detaylandõrarak kayõtlarda takip ettiğini tespit ediniz.
5. Yapõmõ üstlenilen taahhüt veya inşaat işinin yõllara yaygõn olmasõ halinde avanslar da dahil
olmak üzere işveren idare ödediği istihkak bedellerinden %5 Gelir Vergisi kesintisi
yapacaktõr. Buna bağlõ olarak müteahhit firmanõn taşeronlara yaptõrdõğõ işler de, yõllara
yaygõn olmasõ halinde, %5 Gelir Vergisi kesintisine tabi olacaktõr. Bu kesintinin doğru
olarak yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
6. Denetçi; müteaahit firmanõn, yõllara yaygõn işlerden dolayõ taşeronlara yaptõklarõ
ödemelerden kesinti yapmaya mecbur olduklarõ gibi verginin tam olarak kesilip
ödenmesinden ve bunlarla ilgili diğer görevlerini de yerine getirdiklerinden emin olmalõdõr.
7. Tahsil edilen hakedişler üzerinden hesaplanan stopaj ve fon tutarlarõnõn inşaat bitiminde
beyan edilecek Gelir/Kurumlar Vergisi ve fonlardan mahsup edilmek üzere 295 Peşin
Ödenen Vergi ve Fonlar hesabõnda takip edilmesi gerekir.
8. Proje tamamlandõktan sonra yukarõda belirtilen stopaj ve fon tutarlarõnõn 193 Peşin
Ödenen Vergi ve Fonlar hesabõna aktarõlõp aktarõlmadõğõnõ araştõrõnõz.
9. Taşerona yaptõrõlan işin başlangõçta yõllara yaygõn olmamasõna karşõ daha sonra (işin
zamanõnda bitirilememesi, süre uzatõmõ, işteki artõşlar v.s.) yõllara yaygõn olmasõ halinde
yõllara yaygõn olduğu yani işe başlanõldõğõ yõlõ izleyen yõlda ödenen istihkaklardan vergi
kesintisinin yapõlmasõ gerekir.
10. Taşeronlarla müteahhit firma arasõnda aslõnda birbirinin devamõ olan işler için ayrõ
sözleşme düzenlenerek vergi kesintisinden kaçõnma ihtimaline karşõ taşeron
sözleşmelerini dikkatle inceleyiniz. Çünkü bu durumun vergi incelemeleri sõrasõnda ortaya
çõkmasõ halinde ceza ve gecikme faizi uygulanabilir.
11. Taşeronlar incelenirken yapõlan sözleşmede belirtilen birim fiyat ve miktarlar ile hakediş
raporundaki birim fiyat ve miktarlarõn tutarlõlõğõnõ kontrol ediniz.
12. Birim fiyat ve miktarõ aşan hakediş raporlarõnda bu birim fiyat ve miktarlarla ilgili ek
protokol olup olmadõğõnõ araştõrõnõz.
31 / 75
13. Önceden verilen avanslarõn hakediş raporundaki hesaplamadan düşüldüğünü ve
kesintilerin yapõlõp yapõlmadõğõnõ araştõrõnõz. Sözleşmede kati teminat tutarõ ve hakediş
faturalarõndan kesilecek nakit teminat oranõ belirlenmiş ise hakediş faturalarõnõ inceleyerek
nakit teminat kesintisinin yapõldõğõnõ ve taşerondan kati teminat mektubu, ipotek vb. alõnõp
alõnmadõğõnõ mizanla karşõlaştõrarak kontrol ediniz.
14. Sözleşmede, taşerona belli bir tutarda avans verilmesi kararlaştõrõlmõşsa, belirlenen tutarõn
üzerinde avans verilip verilmediğini kayõtlarla karşõlaştõrarak kontrol ediniz.
15. Hakediş raporlarõnda uzman ekip yetkili imzalarõnõn ve ilgili şirketin kabul ettiğine ilişkin
yetkili imzalarõn olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
16. Yõl içinde birden fazla inşaat veya taahhüt işinin birlikte yapõlmasõ halinde, her yõla ait
müşterek genel giderler, inşaatlardan her biri için tahsil olunan istihkak bedellerinin
birbirine olan oranõ dahilinde dağõtõlõr. Bu hesaplamanõn doğru yapõlõp yapõlmadõğõnõ
kontrol ediniz.
17. Yukarõdaki maddeye bağlõ olarak bu inşaatlarõn birinden veya birden fazlasõndan istihkak
tahsil edilemediği zaman ortak genel giderler dağõtõmõnda henüz istihkak tahsil
edilemeyen inşaata ortak genel giderlerden pay verilmeyecektir.
18. Yõllara yaygõn taahhüt veya inşaat işlerinde ortaklaşa kullanõlan tesisat, makina ve
ulaştõrma vasõtalarõ gibi amortismana tabi kõymetlerin amortismanlarõ, bunlarõn her işte
kullanõldõklarõ gün sayõsõna göre dağõtõlõr. Amortisman hesaplamasõnõn doğru yapõlõp
yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
19. Hangi işe ait olduğu bilinen giderler, ortak genel gider niteliğinde olmadõğõndan, doğrudan
o inşaat işi ile ilgili hesaplara kaydedilir.
20. Taşeronlara 3 ay ve daha uzun süre önce verilen avans bulunup bulunmadõğõnõ
araştõrõnõz. Varsa planlama veya kesin hesap departmanlarõndan yetkililerle görüşerek
taşeronun neden bu süre içinde hakediş düzenlenmediği, sözleşmede yapmasõ gereken
işlemlerin ne kadarõnõ yaptõğõ/yapmadõğõ avansõn ne zaman kapatõlacağõnõ sorunuz.
21. Taşeronlarla yapõlan sözleşmelerden kesilen damga vergisinin, Damga Vergisi defterine
kaydedildiğini ve beyanname ile ödenip ödenmediğini kontrol ediniz.
22. Taşeron bazõnda hakediş faturalarõnõ daha önceki hakedişlerle karşõlaştõrarak verilen
avans, teminat kesintisi, stopaj kesintileri ile fatura bilgilerinin doğruluğunu inceleyiniz.
Hakedişler arasõ tutar geçişlerinin doğruluklarõnõ da test ediniz.
23. SSK'dan ilişiksiz belgesi alõnmaksõzõn taşeronlardan alõnan teminatlar iade edilmemelidir.
İade olunan teminatlarla ilgili ilişiksiz belgesi alõnõp alõnmadõğõnõ araştõrõnõz.
32 / 75
GELECEK AYLARA AİT GİDERLER DENETİM TALİMATI
1. Peşin ödenen giderlerin mahiyetleri ve geçerli olduklarõ süre de (12 aydan fazla süreyi
kapsayan peşin ödenen giderler Gelecek Yõllara Ait Giderlere alõnmalõdõr) dikkate alarak
uygun hesaplarda izlenip izlenmediğini kontrol ediniz.
2. Peşin Ödenen Sigortalar incelenirken öncelikle sigorta poliçelerinin işletme adõna
düzenlendiğine emin olunuz. Diğer taraftan böylece poliçenin fiziki olarak varlõğõ da kontrol
edilebilecektir.
3. Poliçenin başlangõç ve bitiş sürelerini dikkate alarak, aritmetik olarak Gelecek Aylara Ait
Giderler hesabõnda yer almasõ gereken tutarlarõ kontrol ediniz.
4. Sigorta poliçelerinde hasarsõzlõk indirimi, şirket-grup indirimleri gibi konularda Finans
Koordinatörlüğünden bilgi edininiz.
5. Şirketin giderleri incelenirken dönemin Sigorta Gideri olarak kaydedildiği halde gelecek
aylarõ-yõllarõ kapsayan ödemeler bulunup bulunmadõğõnõ kontrol ediniz.
6. Önceki dönemlerde Gelecek Aylara ait Giderler hesabõna alõndõğõ ve bu dönemde
giderleştirilmesi gerektiği halde henüz Gider hesaplarõna kaydedilmemiş tutarlar varsa
bunlarõn ilgili gider hesaplarõna virmanlanmasõnõ sağlayõnõz.
7. Peşin yapõlan ödeme ile ilgili belgeleri inceleyip, belgenin başlangõç ve bitiş tarihlerini de
dikkate alarak doğru şekilde kayõtlara yansõtõldõğõnõ kontrol ediniz.
8. Tüm peşin ödeme işlemlerinde amir onayõ olup olmadõğõnõ arayõnõz.
9. Diğer peşin ödenen giderlerde de (kira, yeni yõlda kullanõlacak kanuni defter basõm ve
noter tasdik işlemleri vb.) aynõ prosedürler geçerlidir.
10. Teminat mektubu komisyonlarõ 3’er aylõk dönemlerle banka tarafõndan talep edilir ve peşin
ödenir. Bu tutarlarõn da Gelecek Aylara Ait Giderler olarak kayõtlara alõndõğõna dikkat
ediniz.
33 / 75
K.D.V. DENETİM TALİMATI
DEVREDEN KATMA DEĞER VERGİSİ DENETİM TALİMATI
1. İndirilecek KDV hesabõnõn Hesaplanan KDV hesabõ ile karşõlaştõrõlmasõndan sonraki
bakiyesi, dönem sonlarõnda Devreden KDV hesabõna aktarõlõr. Bu hesapta kayõtlõ
devreden katma değer vergilerinin doğru hesaplandõğõnõ kontrol ediniz.
2. Dönem sonlarõnda bu hesabõn bakiyesi, o döneme ait KDV beyannamesindeki sonraki
döneme devreden KDV tutarõyla mutabõk olmalõdõr.
İNDİRİLECEK KATMA DEĞER VERGİSİ DENETİM TALİMATI
1. KDV Kanunu'nun 1. Maddesine göre aşağõdaki işlemler KDV'ne tabidir:
I. Ticari, sõnai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapõlan teslim ve
hizmetler,
II. Her türlü mal ve hizmet ithalatõ,
III. Diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler;
a)
Posta, telefon, telgraf, teleks ve bunlara benzer hizmetler ile radyo ve televizyon
hizmetleri,
b) Spor-Toto oynanmasõ, piyango tertiplenmesi (Milli Piyango dahil), at yarõşlarõ ve
diğer müşterek bahis ve talih oyunlarõ tertiplenmesi, oynanmasõ,
c)
Profesyonel sanatçõlarõn yer aldõğõ gösteriler ve konserler ile profesyonel sporcularõn
katõldõğõ sportif faaliyetler, maçlar, yarõşlar ve yarõşmalar tertiplenmesi, gösterilmesi,
d) Müzayede mahallerinde ve gümrük depolarõnda yapõlan satõşlar,
e)
Boru hattõ ile ham petrol, gaz ve bunlarõn ürünlerinin taşõnmasõ,
f)
GVK'nun 70. Maddesinde belirtilen mal ve haklarõn kiralanmasõ işlemleri,
g) Genel ve katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyeler ve köyler ile bunlarõn
teşkil ettikleri birliklere, üniversitelere, dernek ve vakõflara, her türlü mesleki
kuruluşlara ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafõndan kurulan veya işletilen
müesseseler ile döner sermayeli kuruluşlarõn veya bunlara ait veya tabi diğer
müesseselerin ticari, sõnai, zirai ve mesleki nitelikteki teslim ve hizmetleri,
h) Rekabet eşitsizliğini gidermek amacõyla isteğe bağlõ mükellefiyetler suretiyle
vergilendirilecek teslim ve hizmetler.
2. İşletmenin alõşlarõ içinde farklõ KDV oranlarõna tabi alõşlarõn olup olmadõğõnõ tespit ediniz.
3. 4369 sayõlõ kanunun 82/5-d. maddesi uyarõnca, 01.01.1999 tarihinden sonra satõn alõnan
sabit kõymetlere ait KDV, bir defada indirim konusu yapõlmõş olmalõdõr.
4. 31.12.1998 tarihine kadar satõn alõnan sabit kõymetlere ilişkin KDV'nin, her yõl aynõ
dönemlerde 1/3'nin indirilip indirilmediğini kontrol ediniz.
5. İndirim konusu yapõlacak olan katma değer vergisinin, kayõtlara alõnan belgelerde açõkça
gösterilmiş olmasõ gerekmektedir (PTT makbuzlarõ, Köprü ve otoyol geçiş ücretleri,
akaryakõt, tekel maddeleri, gazete, dergi, periyodik yayõn teslimleri, sinema ve tiyatro ile
seyahat biletleri hariç). Bu nedenle, belgeleri bu açõdan da incelemeye tabi tutunuz.
34 / 75
6. KDV Kanunu’nun 29. Maddesi gereğince, indirim hakkõ, ilgili belgelerin vergiyi doğuran
olayõn vuku bulduğu takvim yõlõ aşõlmamak şartõyla yasal defterlere kaydedildiği
vergilendirme döneminde kullanõlabilir. Vergilendirme dönemi aydõr. Bu uygulamayõ,
denetim çalõşmalarõnda kontrol ediniz.
7. Belgelerin mevcudiyetinin doğal felaketler, hõrsõzlõk gibi herhangi bir şekilde ortadan
kalkmõş olmasõ durumunda, indirim imkanõ da olmayacaktõr. Dolayõsõyla, indirim yapõlacak
işlemlere ait belgelerin mevcudiyetini araştõrõnõz. Zayi olan belgelerde yazõlõ KDV tutarlarõ,
zayi olan malõn cinsine göre ilgili gider hesaplarõna alõnmõş olmalõdõr.
8. Belgeler mevcut olsa dahi, zayi olan mallara ilişkin olarak yüklenilen katma değer
vergisinin de indirimi mümkün değildir. Bu nedenle, zayi olan mallara ilişkin katma değer
vergisi indirim konusu yapõlmõşsa, iptal edilmesi gerekir.
9. İşletme sahip ve yöneticilerinin, personelin ya da ortaklarõn ihtiyaçlarõna yönelik, işletme
ile doğrudan ilgisi olmayan alõş faturalarõnda yer alan katma değer vergisinin indirimi
mümkün değildir. Bu kapsamda bir belgenin olup olmadõğõna dikkat ediniz.
10. Zayi olan mallara, kanunen kabul edilmeyen giderlere ait katma değer vergisi ile vergiye
tabi olmayan ya da vergiden istisna edilmiş mallarõn teslimi yahut hizmetin ifasõyla ilgili alõş
belgelerinde gösterilen ya da bu mallarõn maliyetleri içinde bulunan katma değer vergisi
gibi kabul edilmeyen indirimlerin, İndirilecek Katma Değer Vergisi hesabõna kayõt edilip
edilmediğini kontrol ediniz.
11. Tam istisna uygulanan mal ve hizmet ihracatõnda, ihraç edilen mal ve hizmetlere ilişkin
alõmlara ait yüklenilen KDV'nin, öncelikle vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan
KDV'nden indirilip indirilmediğini, indirimden sonra arta kalan varsa, iade alõnmasõ için
gerekli işlemlerin yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
12. Fatura ve benzeri belgelerde gösterilen, ticari teamüllere uygun olan iskontolar, katma
değer vergisine tabi değildir. Belgelerin incelenmesi sõrasõnda, bu konuyu da gözönüne
alõnõz.
13. KDV Kanunu'nun 9. Maddesi gereği; hizmet ithalinde, ithal edilen hizmete ait fatura tutarõ
üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin bir taraftan indirilirken, diğer taraftan da 2.
Numaralõ KDV beyannamesi ile beyan edilip ödenmesi gerekir.
14. Hurda metal alõmlarõnda uygulanan 2/3 oranõndaki KDV tevkifatõnõn beyanõnõ ve ödemesini
kontrol ediniz.
DİĞER KATMA DEĞER VERGİSİ DENETİM TALİMATI
1. Teşvikli yatõrõm mallarõnõn ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen
indirilmesinin mümkün olacağõ tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin, bu hesapta
izlenmesi gerekir.
2. Ertelemenin bir yõl içinde olmasõ halinde 192 no.lu hesaba, bir yõlõ aşmasõ halinde 292
no.lu hesaba kayõt yapõlõr.
3. Ek vergiye tabi alkollü alkolsüz içki, oyun kağõdõ, ispirto, röntgen filmi ihracatçõ ve
imalatçõlarõ ile ilgili ek vergi de bu hesapta takip edilir.
4. 29.07.1998 tarihinden önce alõnmõş teşvik belgeleri kapsamõnda ithal edilen makine ve
teçhizat niteliği taşõmayan mallar ile ilgili ertelenen KDV, yatõrõmõn teşvik belgesinde yazõlõ
şartlara uygun şekilde gerçekleşmemesi halinde, gecikme faizi ile birlikte ödenir. Bu
şekilde ödenen KDV'nin ana parasõ indirilebilir.
35 / 75
5. 4369 sayõlõ kanunla yapõlan değişikliğe göre, teşvik belgesi kapsamõnda satõn alõnan ya da
ithal edilen makine ve teçhizatta KDV istinasõ uygulanõr.
6. Terkin edilmesi gerektiği halde bekleyen KDV'nin olup olmadõğõnõ, varsa neden
bekletildiğini araştõrõnõz.
GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KATMA DEĞER VERGİSİ DENETİM TALİMATI
1. 31.12.1998 tarihine kadar satõn alõnan ya da imal edilen amortismana tabi sabit
kõymetlerle ilgili, bir yõldan daha uzun sürede indirilebilecek nitelikteki katma değer
vergisinin izlendiği hesaptõr. Bu hesaba yapõlan kayõtlarõn, yukarõda yazõlõ koşullarõ taşõyõp
taşõmadõğõnõ kontrol ediniz.
2. Bu hesabõn altõnda açõlacak muavin kayõtlar, sonraki yõllarda indirim konusu yapõlacak
katma değer vergilerini, indirim yapõlacak yõl ve aya göre ayrõ ayrõ gösterecek şekilde
olmalõdõr.
3. İndirim süresi geçtiği halde bu hesapta bekleyen 01.01.1999 tarihinden önce satõn alõnan
sabit kõymetlere ait KDV ile önceki dönemlerden gelen katma değer vergilerini dikkatle
inceleyiniz.
4. Dönem sonu itibariyle, bir sonraki yõlda indirim konusu yapõlacak katma değer vergilerinin,
bu hesaptan 191 no.lu İndirilecek Katma Değer Vergisi hesabõna aktarõlõp aktarõlmadõğõnõ
kontrol ediniz.
5. İndirim süresi dolmadan satõlan iktisadi kõymetlere ilişkin katma değer vergilerinin bu
hesap kapsamõndan çõkarõlõp çõkarõlmadõğõna bakõnõz.
HESAPLANAN KATMA DEĞER VERGİSİ DENETİM TALİMATI
1. Katma değer vergisine ilişkin işlemleri, vergiyi doğuran olaya ait belgelere kadar kontrol
ediniz.
2. Defterlerde kayõtlõ tutarlar ile beyannamede yazõlõ tutarlarõn uygunluğunu teyit ediniz.
3. Vergilendirme dönemi itibariyle bu hesabõn bakiyesini, 191 no.lu İndirilecek KDV veya 190
no.lu Devreden KDV hesaplarõ ile karşõlaştõrõnõz. Yapõlan karşõlaştõrma sonucu, bu hesabõn
bakiyesi 191 no.lu İndirilecek KDV veya 190 no.lu Devreden KDV hesaplarõnõn
bakiyesinden fazla olduğu takdirde, ödenmek üzere 360 no.lu Ödenecek Vergi ve Fonlar
hesabõna aktarõlarak kapatõlõr. Denkleştirme işleminin doğru yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol
ediniz.
4. Katma değer vergisi oranlarõnõn bakanlar kurulu kararõ ile açõklanan listelere uygunluğunu
kontrol ediniz.
5. Aşağõda belirtilen istisnalar dõşõnda her türlü bedelsiz teslimlerde KDV hesaplanmõş
olmalõdõr:
a) Garanti belgesi kapsamõnda yapõlan satõş sonrasõ mal ve hizmet teslimleri,
b) Bedelsiz numune ve promosyon teslimleri.
6. Mal ve hizmet ihracõ ile ilgili Gümrük Çõkõş Beyannamesinin intaç tarihi ile fiili ihraç tarihi
arasõnda ay değişiyor ise, ihracat tutarõ intaç ayõndaki beyannameye dahil edilmez, fakat
şerh düşülür ve fiili ihraç ayõndaki beyannameye dahil edilir.
36 / 75
7. Turizm işi ile iştigal eden firmalarda kesilen adisyon fişlerinin mutlaka yazarkasa fişine ya
da faturaya bağlanmasõ gereklidir.
37 / 75
PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR DENETİM TALİMATI
1. Peşin ödenen vergi ve fonlarõn stopaj yoluyla ödenenler ve geçici vergi olarak tasnifini
yapõnõz.
2. Yõllara sari inşaat ve onarõm işlerinde hakedişlerden kesilen stopajlar 295 Peşin Ödenen
Vergi ve Fonlar Hesabõnda izlenir. Uygulamanõn doğru yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol
ediniz.
3. Kurum geçici vergisi tahakkuk ve ödemelerini kontrol ediniz.
4. Stopaj oranlarõ ile gelir kaydedilen stopaj matrahlarõ tespit edilip stopajlarõn örnekleme
yöntemiyle aritmetik kontrolünü yapõnõz.
5. Peşin ödenen vergi ve fonlarõn kurumlar vergisi beyanname verme süresinden önce
mahsup imkanõnõn var olup olmadõğõ, varsa mahsuplarõnõn yapõlõp yapõlmadõğõnõ
araştõrõnõz.
6. Kurumlar vergisi beyannamesinde ödenecek vergiden, yõl içinde mahsubu yapõlmayan
stopajlar düşülmüş mü inceleyiniz.
7. Tahakkuk eden kurumlar vergisinin yetersizliği sebebiyle mahsubu yapõlamayan peşin
vergi var mõ araştõrõnõz. Bu vergi alacağõnõn her türlü vergi borcuna mahsubu yapõlabilir.
Mahsup yapõlmamõşsa sebebini araştõrõnõz.
8. İhracat işlemlerinde ve ihraç kaydõyla teslimlerde KDV iadesi alacağõ hesaplanõrsa iade
alõnacak tutar bu hesapta izlenir. Uzun süredir iade alõnamayan ya da mahsubu
yapõlmayan iade alacağõ varsa sebebini araştõrõnõz.
38 / 75
İŞ AVANSLARI VE PERSONEL AVANSLARI DENETİM TALİMATI
1. İş avanslarõ ve personel avanslarõ ile ilgili şirket politikasõ ya da prosedürlerine uyulup
uyulmadõğõnõ araştõrõnõz.
2. Şirket personeli olmayan kişilere verilen iş avanslarõnõn tutarlarõ ile bu kişilerin iş ile olan
ilgilerini gözönünde tutunuz ve kontrol ediniz. (Gümrükçülere verilen iş avanslarõ gibi)
3. Verilen iş avanslarõnõn işin mahiyetine göre ne kadarlõk bir süre için verildiğini araştõrõnõz
ve süresi geçtiği halde kapatõlmayan avanslarõn olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
4. Maaş tutarõnõ aşacak şekilde iş ya da personel avansõ verilip verilmediğini, verilmişse ne
için verildiğini kontrol ediniz.
5. Personelin doğmuş ancak henüz tahakkuk işlemi yapõlmamõş bulunan ücretlerine karşõlõk
yapõlan ödemeler ile personelin yolluk giderlerini karşõlamak üzere önceden yapõlan
ödemelerin 196 Personel Avanslarõ Hesabõ'na, buna karşõlõk personele gelecek aylarda
doğacak istihkaklardan kesilmek suretiyle geri alõnmak üzere borç verilen paralarõn ise
135 Personelden Alacaklar Hesabõ'na borç kaydedildiğini tespit ediniz.
6. Personel avanslarõnõn mahiyetini, kimlere verildiğini ve muavin hesaplarda izlenip
izlenmediğini araştõrõnõz.
7. Personelin beyan ettiği yolluk giderlerini kontrol ediniz. Yemek ve yatma gideri karşõlõğõ
verilen harcõrahlarõn aynõ aylõk seviyesindeki devlet memurlarõna verilen gündelikleri veya
devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşan kõsmõnõn ücret olarak vergilenip
vergilenmediğini araştõrõnõz.
8. Seyahatlerden dönüldükten sonra kapatõlmasõ gereken avanslarõn (özellikle fazla verilmiş
olan avansõn geri ödenmesi sõrasõnda) ne kadarlõk bir süre sonunda kapatõldõğõnõ ve
vazgeçilen seyahatlerle ilgili avanslarõn akõbetlerini araştõrõnõz.
9. İş avansõ alan kişinin ibraz ettiği ödeme ve harcama belgeler gözden geçirilerek,
harcamalarõn işletmenin satõn aldõğõ mal ve hizmet veya işletme adõna yapõlmõş bir gider
karşõlõğõ olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
10. İş avanslarõnõn kapatõlmasõ sõrasõnda getirilen belgelerin üzerinde tahrifat yapõlõp
yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
11. İş avanslarõnõn kapatõlmasõ sõrasõnda belgesiz masraflarõn olup olmadõğõnõ, bunlarõn
tutarõna ve toplam masraflar içindeki oranõna dikkat ederek araştõrõnõz.
12. Rotatif iş avanslarõ dõşõnda verilen avanslar, mal ve hizmetin satõn alõnmasõna veya
işletme adõna gider yapõlmasõna rağmen hala kapanmamõşsa nedenlerini soruşturunuz.
13. 1 yõl ya da daha uzun süredir mahsubu yapõlmayan avanslarõ, ayrõca kontrole tabi tutunuz.
Bu tür avanslar içersinde başka hesaplarda izlenmesi gerekenlerin ilgili hesaplara
aktarõlmasõ, mahsup edilmesi gerekenlerin mahsubu, mahsup imkanõ kalmayanlara ise
gerekli şüpheli alacak olma şartlarõnõ taşõmasõ kaydõyla, karşõlõk ayrõlmasõnõ sağlayõnõz.
14. Yabancõ para cinsinden olan avanslarda, gerek avans mahsubu sõrasõnda, gerekse
bilanço gününde değerlemelerinin yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
15. Verilen avanslarda, amir onayõnõn olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
39 / 75
DURAN VARLIKLAR DENETİM TALİMATI
I. MADDİ DURAN VARLIKLAR
(Arazi Ve Arsalar, Yeraltõ Ve Yerüstü Düzenleri, Binalar, Tesis Makine Ve Cihazlar, Taşõtlar,
Demirbaşlar, Diğer Maddi Duran Varlõklar, Yapõlmakta Olan Yatõrõmlar, Verilen Avanslar)
Maddi Duran Varlõklarõn denetiminde esas alõnacak ana kriterler aşağõdaki gibi sõralanabilir:
•
İktisadi kõymetlerin; işletmenin mülkiyetinde ve güvenlikte olduğu
•
İşletmenin bilançosunda yer aldõğõ ve doğru değerlerde olduğu
•
İşletme tarafõndan fiilen kullanõlõp kullanõlmadõğõ
•
Yeniden değerleme kapsamõnda olup olmadõğõ
•
Uygulamalarõn Vergi Usul Kanununa uygun olup olmadõğõ
•
Değer artõş fonunun uygun olarak ayrõlõp ayrõlmadõğõ
•
Değer artõş fonunun sermaye hesabõ dõşõndaki bir hesaba aktarõlõp aktarõlmadõğõ
•
Değer artõş fonunun usulüne uygun olarak sermaye hesabõna eklenip eklenmediği
Buna göre Maddi Duran Varlõklarla ilgili olarak aşağõdaki denetim standartlarõ uygulanabilir.
1. Maddi Duran Varlõklar; işletme faaliyetlerinde kullanõlmak üzere edinilen tahmini
yararlanma süresi bir yõldan fazla olan aşõnma ve yõpranmaya maruz bulunan ve satõlmak
amacõyla alõnmamõş fiziki varlõklardõr.
2. 4369 Sayõlõ Kanunla yapõlan değişiklikle, 29.07.1998 tarihinden itibaren Maddi Duran
Varlõklara kaydedilebilecek alõmlar tutarõ 50.000.000.-TL’na yükseltilmiştir. Bu tutarõn
altõndaki alõşlar doğrudan gider yazõlabilir.
3. Binek otolara ait masraflarõn tamamõ 1.1.1999 tarihinden itibaren gider yazõlabilecektir.
4. Duran Varlõklarla ilgili olarak denetime başlamadan önce, önceki yõldan devreden
bakiyeler (yeniden değerleme öncesi tutarlar), ile yõl içinde yapõlan giriş ve çõkõşlarõ içeren
listeleri bilgisayar programõndan alõp, yapõlacak denetim çalõşmalarõnda göz önünde
bulundurunuz.
5. Arsa ve araziler, boş olarak durduklarõ veya başka bir ifadeyle üzerinde arsa ve arazinin
değerini artõran aşõnma ve yõpranmaya tabi yatõrõm bulunmadõğõ sürece yeniden
değerlemeye tabi değildir. Arsa ve arazilerle ilgili amortisman hesaplanmadõğõna dikkat
ediniz.
6. Arsa ve araziler üzerine bina yapõldõğõ takdirde, bu hesapta yer alan tutarõn düşülerek
binanõn maliyetine ilave edilip edilmediğini araştõrõnõz.
7. Bütün arsa ve arazilerin işletme adõna tescilli olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
8. Yeraltõ ve Yerüstü Düzenleri yeniden değerlemeye tabi olup, bu değerler için amortisman
hesaplanõp hesaplanmadõğõnõ kontrol ediniz.
9. Binalar yeniden değerlemeye tabi olup, amortismanõn binanõn yeniden değerleme öncesi
aktife alõndõğõ tutar üzerinden hesaplandõğõna dikkat ediniz.
10. Amortisman oranõ binanõn cinsine göre değişir. Betonarme bina, şantiye binasõ farklõ
oranlarda amorte edilir. Bu nedenle binalarda amortisman oranõna dikkat ediniz. Fabrika
Binasõ veya İdari Bina olmasõ oranõ değiştirebilir.
40 / 75
11. Tesisler Hesabõna kaydedilmiş ancak Özel Maliyet niteliği taşõyan Maddi Duran Varlõklar
varsa, bu tutarlarõn “264 Özel Maliyetler Hesabõ”na kaydedilmesini sağlayõnõz.
12. Yõl içindeki giriş-çõkõşlarda, ilgili belgelerin (alõş-satõş) varlõğõ ve doğruluğu ile gerekli
onaylarõ görünüz. Onaysõz satõşlar önemli kontrol eksikliğinin işaretidir. Diğer taraftan
kimlerin bu konuda onay vermeye yetkili olduğunu araştõrõnõz.
13. Yõl içindeki satõşlarõ inceleyiniz, satõldõğõ halde Duran Varlõklar Hesabõ kayõtlarõndan
çõkarõlmamõş sabit kõymetlerin olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
14. Dönem içinde elden çõkarõldõğõ halde amortisman gideri hesaplanmõş ve yeniden
değerleme yapõlmõş Maddi Duran Varlõğõn bulunup bulunmadõğõna dikkat ediniz.
15. Şirketin müesseseleri ve şubeleri arasõnda duran varlõk transferi gerçekleşmesi halinde,
ilgili varlõğõn ilk maliyet + yõllar itibariyle yapõlan yeniden değerleme tutarlarõ ve birikmiş
amortismanlarõ ile birlikte transfer edilip edilmediğini araştõrõnõz.
16. Yõl içinde hurdaya ayrõlan duran varlõklarõn ayrõ bir hesapta izlenmesini sağlayõnõz.
Hurdaya çõkartõlan duran varlõklarõn ilgili kayõtlardan düşülebilmesi için Yönetim Kurulu
veya Müessese Müdürünün yazõlõ onayõnõ arayõnõz.
17. Maddi Duran Varlõklarda ortaya çõkabilecek değer düşüklüklerinin kayõtlara gider olarak
kaydedilebilmesi için Yönetim Kurulu veya Müessese Müdürünün yazõlõ onayõnõn bulunup
bulunmadõğõna dikkat ediniz.
18. Yõl içindeki çõkõşlarla ilgili olarak, Duran Varlõk Satõş Karõnõn doğruluğunu Maliyet Artõş
Fonunu da dikkate alarak araştõrõnõz.
19. Duran Varlõk alõmlarõna ilişkin K.D.V. tutarõ, 1999 yõlõndan itibaren tek seferde indirime tabi
tutulacaktõr.
20. Duran Varlõklarõn şirket tarafõndan, sigorta kapsamõna aldõrõlmasõ gerekmektedir. Bu
amaçla ilgili sigorta poliçelerini inceleyip, poliçenin hangi duran varlõklarõ ne derecede
kapsadõğõnõ belirleyiniz. Poliçenin süresinin geçip geçmediğini, primlerin sözleşmeye
uygun olarak ödenip ödenmediğini kontrol ediniz.
21. Yõl sonlarõnda envanter sayõmlarõ ile birlikte Maddi Duran Varlõk sayõmõ da yapõnõz.
22. İncelenen şirketin duran varlõk defterinden örnekleme yöntemiyle yeterli miktarda sabit
kõymet seçilerek fiziki olarak varlõklarõnõ görünüz, duran varlõk numaralarõ ve durumlarõnõ
(hurda, arõzalõ vb.) tespit edip, böylece kayõtlarõn yanõ sõra fiziki olarak da sabit kõymetlerin
var olup olmadõğõnõ ve kullanõlabilirliğini kontrol ediniz.
23. Diğer yandan işletme içinde yer alan yeterli sayõda sabit kõymeti tespit ederek bunlarõn
sabit kõymet defterinde kayõtlõ olup olmadõklarõnõ kontrol ediniz.
24. Şirketin sahibi olduğu duran varlõklar üzerinde ipotek, haciz veya rehin bulunup
bulunmadõğõnõ araştõrõnõz.
25. Alõnan Duran Varlõklar mahiyetleri dikkate alõnarak mutlaka Hesap Planõnda yer alan
uygun hesaplara kaydedilmelidir. Bu amaçla Örn. Demirbaşlar içersinde kalõplar, tesisat
veya bilgisayar programõ gibi yer almamasõ gereken sabit kõymetlerin var olup olmadõğõnõ
kontrol ediniz.
26. Duran Varlõklarla ilgili olarak, istekte bulunulmasõndan satõn alõnmasõna kadar geçen
süreçte kimlerin onay ve yetki sahibi olduğu, ilgili sabit kõymetlerin ödenmesi, personele
zimmetle teslim edilmesi, kimlerin bakõm ve korumasõna verileceği gibi konularda
20.10.1997 tarihli 04.01 nolu Alarko Şirketler Topluluğu prosedüründe belirtilen kurallara
41 / 75
uyulup uyulmadõğõnõ kontrol ediniz. Belgeleri onaylama, kayõtlara alma ve koruma ile ilgili
sorumluluklarõn farklõ kişilerde olmasõ gerekliliği unutulmamalõdõr.
27. Kayõtlarda tamamen amorti edilerek iz değeri kalmõş duran varlõklara yeniden değerleme
yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
28. Yõl içindeki Duran Varlõk alõşlarõnõ, incelenen dönemin bütçeleri ile karşõlaştõrarak kontrol
ediniz.
29. V.U.K. Madde 328’e göre Duran Varlõk satõşõnõn yeni bir duran varlõk alõmõ için yapõldõğõnõn
Yönetim Kurulu tarafõndan kararlaştõrõlmasõ halinde, bu satõştan elde edilen kar, pasifte
yer alan yenileme fonu hesabõna alõnarak azami 3 yõl süre ile tutulabilir. Bu sürede
yenileme yapõlmadõğõ taktirde fonda bekletilen kar tutarõnõn üçüncü yõlõn vergi matrahõna
eklenip eklenmediğini kontrol ediniz.
II. MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
Haklar, Şerefiye, Kuruluş Ve Örgütlenme Giderleri, Araştõrma-Geliştirme Giderleri,
Özel Maliyetler
1. Maddi Olmayan Duran Varlõklarda yõl içindeki giriş çõkõşlarõn belirlenmesini sağlayõp
yapõlan kontrollerde dikkate alõnõz.
2. İlk Kuruluş ve Örgütlenme Giderlerinin bir defada gider yazõlmasõ mümkündür. Ancak
V.U.K. Madde 326’ya göre aktifleştirilmiş ise 5 yõlda itfa edilip edilmediğini kontrol ediniz.
3. Yurt dõşõndan alõnan haklarla ilgili olarak stopaj, fon ve K.D.V. tutarlarõnõn doğru olarak
hesaplanarak kayõtlara alõndõğõnõ görünüz.
4. Haklarõn yararlanma süresinde; yararlanma süresi belirli değil ise 5 yõlda amortismana tabi
tutulup, yeniden değerlemesinin yapõlmõş olduğunu görünüz.
5. Yõl içinde Maddi Olmayan Varlõklara yapõlan giriş ve çõkõşlarõ inceleyiniz.
6. Özel Maliyetler kira süresince amorte edilir. Kira süresi belirli değilse itfa süresi 5 yõldõr.
Kira süresi dolmadan kiralanan iktisadi kõymet boşaltõlõrsa henüz itfa edilmemiş olan
giderler boşaltma yõlõnda bir defada gider yazõlabilir (V.U.K. Madde 327)
7. Özel Maliyetlerin mahiyeti dikkate alõnarak bu hesaba uymayan kayõtlarõn varlõğõnõ
araştõrõnõz.
8. 4369 Sayõlõ Kanunla Özel Maliyetlerin yeniden değerlemeye tabi tutulmasõna imkan
tanõnmõştõr.
III. AMORTİSMAN VE YENİDEN DEĞERLEME İŞLEMLERİ
A. Amortisman İşlemleri
1. İşletmede hangi amortisman yönteminin kullanõlmakta olduğunu kontrol ediniz. (Normal,
Azalan Bakiyeler).
2. Amortisman hesaplama yönteminin, bir önceki sene kullanõlan yöntemden farklõ
olmamasõna dikkat ediniz.
3. Amortismanõn; Maddi Duran Varlõklarõn (Binalar hariç) kayõtlara alõndõğõ ilk senede maliyet
bedeli, daha sonraki yõllarda ise yeniden değerlemeye tabi tutulmuş değerleri üzerinden
hesaplandõğõnõ belirleyiniz.
42 / 75
4. Binalarda amortisman yeniden değerlemeye tabi tutulsalar bile yeniden değerleme öncesi
aktife alõndõğõ maliyet bedeli üzerinden hesaplanõr. Bu amaçla mevcut bilgisayar
programõnõ test ediniz.
5. Arsa ve araziler (üzerinde herhangi bir tarõmsal üretim olmadõkça) amortisman ve yeniden
değerlemeye tabi değildir.
6. Amortisman Defterindeki toplamlarõn mizanla tutarlõ olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
7. Amortisman Defterini örnekleme yöntemiyle inceleyerek amortisman hesaplamalarõnõ test
ediniz.
8. Uygulanan amortisman oranõnõ; Maddi Duran Varlõğõn cinsine ve kullanõlan amortisman
hesaplama yöntemine göre farklõlõk gösterebileceği için özellikle test ediniz. Amortisman
oranõ bilgisayar ortamõna veri olarak doğru aktarõlmadõğõ sürece aritmetik olarak
yanlõşlõklara yol açabilecektir.
9. Amortismanõn herhangi bir yõl yapõlmamasõndan veya ilk uygulanan orandan düşük bir
oranla yapõlmasõndan dolayõ amortisman süresi uzatõlamaz. (V.U.K. Madde 320)
10. Ekonomik ömrünü tamamladõğõ halde yeniden değerleme ve amortisman ayrõlan duran
varlõk bulunup bulunmadõğõnõ kontrol ediniz.
11. Normal amortisman yöntemi seçildikten sonra azalan bakiyeler yöntemine geçilip
geçilmediğini kontrol ediniz.
B. Yeniden Değerleme İşlemleri
1. Maddi Duran Varlõklar, aktife alõndõklarõ yõl sonunda yeniden değerlemeye tabi
tutulamazlar. Bu durumu kontrol edip, kullanõlan bilgisayar programõnõ test ediniz.
2. İktisadi kõymetlerin maliyetine eklenen kur farklarõ, peştamallõklar, kuruluş ve örgütlenme
giderleri, araştõrma-geliştirme giderleri vb. süre ve tarzlarõ itibariyle bunlara benzeyen
diğer duran varlõklar yeniden değerleme kapsamõna girmezler. (V.U.K. Madde 298)
3. Yeniden değerleme oranõ her yõl aralõk ayõnda
Hesaplamalarda bu oranõn uygulandõğõ kontrol ediniz.
Resmi
Gazetede
yayõnlanõr.
4. Geçmiş yõllarda uygulanan yeniden değerleme oranlarõnõ kontrol ediniz. Bu konuda
mevcut bilgisayar programõndaki veri durumundaki oranlarõ inceleyiniz.
5. Yeniden değerlemenin herhangi bir yõlda yapõlmadõğõ veya düşük uygulandõğõ durumlarda
daha sonraki yõllarda geçmiş dönemlere ilişkin yeniden değerleme yapõlamaz.
6. Kurumlar Vergisi mükellefleri Yeniden Değerlemeden doğan değer artõşõnõ sermayeye
ilave edebilirler.
7. Değer Artõş Fonu sermayeye ilave dõşõnda herhangi bir suretle başka bir hesaba
nakledildiği veya işletmeden çekildiği taktirde, bu işlemin yapõldõğõ dönemin kazancõ ile
ilişkilendirilmeksizin bu dönemde vergiye tabi tutulmasõ gerektiği unutulmamalõdõr.
8. Yeniden değerleme işlemlerini örnekleme yöntemiyle aritmetiksel olarak araştõrõnõz. Bu
işlemlerin muhasebe kayõtlarõna doğru olarak aktarõldõğõnõ da kontrol ediniz.
43 / 75
YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR DENETİM TALİMATI
1. Tamamlandõğõ halde ilgili hesaplara aktarõlmamõş yatõrõm olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
2. Yapõlmakta olan yatõrõmõn teşvik belgesi kapsamõnda olup olmadõğõnõ araştõrõnõz.
3. Teşvik kapsamõnda ise teşvik belgesi incelenerek aşağõdaki bilgileri kontrol ediniz:
! Yatõrõmõn başlangõç ve bitiş tarihleri
! Yatõrõmõn finansal kaynaklarõ; teşvik kapsamõnda kullanõlacak kredi olup olmadõğõ
!
Yatõrõmõn yeri
!
Teşvik belgesinde şirkete sağlanan vergi, resim, harç istisna ve indirimlerin varlõğõ,
!
Teşvik belgesinde sağlanan diğer avantajlarõn varlõğõ,
!
Teşvik belgesinin işletmeye getirdiği yükümlülükler,
4. Yatõrõm faaliyetleri sõrasõnda teşvik belgesi ile ilgili olarak, belgede sağlanan vergi, resim,
harç istisnalarõndan tam olarak yararlanõlmakta olup olmadõğõnõ araştõrõnõz.
5. Yatõrõmõn başlangõç ve bitiş süresi ile ilgili olarak işletmenin yüklenmiş olduğu sorumluluğu
yerine getirip getirmediğini kontrol ediniz.
6. Varsa teşvik belgesinin işletmeye yüklemiş olduğu sermaye artõrõmõ ve adres nakli gibi
diğer yükümlülükleri yerine getirip getirmediğini araştõrõnõz.
7. Teşvik belgesi kapsamõnda kullanõlan kredilerle ilgili yükümlülüklerin yerine getirilmekte
olup olmadõğõnõ araştõrõnõz.
8. Teşvik belgesi ekinde bulunmasõ gereken makine ve teçhizat listesi (global liste)
incelenerek, alõmõ yapõlan makine ve teçhizatõn global liste ile tutarlõlõğõnõ kontrol ediniz.
9. Yapõlmakta olan yatõrõma ilişkin harcama belgelerinin ayrõ bir dosyada takip edilip
edilmediğini araştõrõnõz. Bu dosya teşvik belgesinin kapatõlmasõ işlemlerinde gerekli
olacaktõr.
10. Yatõrõm harcamalarõ ve seviyesi ile ilgili olarak, gerekli mercilere (Devlet Planlama
Teşkilatõ, Hazine Müsteşarlõğõ gibi) zorunlu bildirimlerin yapõlõp yapõlmadõğõnõ araştõrõnõz.
11. Yatõrõmõn teknik niteliğine göre; Ar-Ge indiriminden faydalanõp faydalanmadõğõnõ kontrol
ediniz.
12. Yatõrõmõn teknik niteliğine göre; TÜBİTAK gibi teknolojik araştõrmalarõ destekleyen
kurumlardan sağlanabilecek finansal destek için herhangi bir çalõşma olup olmadõğõnõ
nedenleri ile birlikte araştõrõnõz.
13. Gümrük Vergisi Kanunun’da yaş ve kullanõlmõşlõk şartlarõna göre yatõrõm mallarõna
Gümrük Vergisinden muafiyet tanõnmõştõr.
14. Yatõrõmõn tamamlanmasõ halinde teşvik belgesinin kapatõlmasõ için gerekli bürokratik
işlemlerin yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
15. Yatõrõm indirimi uygulamasõ G.V. Kanunu Ek.1,2,3 ve 4. Maddelerine göre uygulamanõn
doğruluğunu kontrol ediniz.
44 / 75
VERİLEN AVANSLAR DENETİM TALİMATI
1. 259 no.lu hesap, Duran Varlõk alõmõ sõrasõnda verilen avanslarõn izlendiği hesaptõr.
2. Duran Varlõk alõmõ ile ilgili verilen ithalat avanslarõnõn da bu hesapta izlenip izlenmediğini
kontrol ediniz.
3. Avans nakit olarak veriliyorsa damga vergisi kesilip kesilmediğini ve bunun da damga
vergisi defterine kayõt edildiğini kontrol ediniz.
4. İthalat Dosyalarõnda aşağõdaki bilgilerin varlõğõnõ araştõrõnõz.
- İthalat Kodu
- İthal Maliyeti
- Referansõ
1- Mal Maliyeti
- İthal Edilen Malzeme
2- Navlun
- Tasdikli Fatura Döviz Tutarõ
3- Sigorta
- Tasdikli Fatura Miktarõ
4- K.K.D.F. Ve Diğer Fonlar
- G.G.B. Tarih Ve No
5- Banka Masraflarõ
- G.G.B. Döviz Tutarõ
6- Gümrük Masraflarõ
- G.G.B. Miktarõ
7- Diğer Masraflar
- Fiili İthal Tarihi
- Teslim Şekli
- Ödeme Şekli
- Mizandaki Maliyet
- Fark
5. Navlun giderleri, birim maliyetlere miktar (kg., ad.,m3) bazõnda dağõtõlmalõdõr.
6. Fiili ithalatõ gerçekleştiği halde kapanmamõş ithalat maliyeti mizanda yer almamalõdõr. Yer
alõyorsa nedenlerini araştõrõnõz, belgelerde eksiklik varsa tamamlatõlmasõnõ sağlayõnõz.
45 / 75
BANKA KREDİLERİ DENETİM TALİMATI
1. Banka kredilerinin tasnifini aşağõdaki iki kritere göre yapõnõz.
!
Kõsa ya da uzun vadeli oluşuna göre tasnif edip kayõtlardaki doğruluğunu araştõrõnõz.
Denetim tarihinde ödeme vadesine bir yõldan az olanlar kõsa vadeli, bir yõl ve daha fazla
olanlar uzun vadeli yabancõ kaynaklarda yer almalõdõr. Ödeme vadesi çeşitli tarihlere
yayõlmõş olanlar ise vadelerine ve miktarlarõna göre dilimlere ayrõlmalõdõr. Alõndõğõ tarihte
uzun vadeli olan kredilerin ödeme vadesi bir yõllõk süre sõnõrõ içine girdiğinde kõsa vadeli
yabancõ kaynaklar arasõna dahil edilmelidir.
!
Kredilerin kullanõm amacõna göre tasnifini yapõnõz, amaca uygun kullanõlõp
kullanõlmadõğõnõ araştõrõnõz. (Acil ihtiyaç kredisi, yatõrõm kredisi, Eximbank kredileri,
normal ticari kredi, döviz ve TL kredileri gibi)
2. Kredi sözleşmelerindeki kredi şartlarõna bakõnõz.
!
Faiz oranlarõnõ, teminat durumlarõnõ (İpotek, işletme rehni, finansman bonosu,teminat
mektubu gibi) araştõrõp banka, vade ve faiz oranlarõ bazõnda bir tablo hazõrlayõnõz.
!
Kredilerin getirdiği ek yükümlülükler ve taahhütler ile faydalanõlan teşvikleri araştõrõnõz.
(İhracat ve yatõrõm gibi taahhütler ile vergi ve fon istisnasõ gibi teşvikler)
3. Kredilerin alternatif maliyetlerini araştõrõnõz. Yabancõ kaynak ihtiyacõnõn diğer yabancõ
kaynaklardan karşõlanmasõ halinde maliyetlerinin ne olacağõnõ araştõrõnõz. Kredinin
kullanõmõnda ya da kredi temin edilen kurumun tercihinde şirket menfaatinin korunup
korunmadõğõnõ araştõrõnõz.
4. Kredilerin ödenmesine ilişkin;
!
Kredilerin vadesinde ödenip ödenmediğini, temerrüde düşülen ya da temdit edilen kredi
varsa sebebini araştõrõnõz.
!
Kredi anapara ve faizlerine ilişkin ödeme planõnõn varlõğõnõ araştõrõnõz.
5. Ödenen kredilere ait teminatlarõn çözülüp çözülmediğini, şarta bağlõ ya da taahhütlü
kredilerde gerekli şart ve taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğini araştõrõnõz. (İhracat ve
yatõrõm taahhütleri gibi.)
6. Değerleme ve faiz tahakkukuna ilişkin;
! Döviz cinsinden kredilerin değerlemesi; yõl içinde TCMB döviz alõş kuru, yõl sonunda
Maliye Bakanlõğõ tarafõndan tespit edilen kur ile doğru olarak yapõlmalõdõr. Kontrol ediniz.
! Bankalarõn faiz tahakkuku ile tahsil dönemlerini detaylõ bir şekilde inceleyiniz. (Kredi
kapandõğõnda faizin tamamõ bir defada ya da dönem faizleri şeklinde).
! Önceki bilanço dönemlerinde kõst faizi hesaplanõp kayõtlara alõndõğõ halde bankalarõn
faiz tahsil periyotlarõna göre henüz tahsil etmediği döviz kredisi faizlerinin değerlemesi
madde VI-1 de açõklandõğõ şekilde doğru olarak yapõlmõş mõ? Kontrol ediniz.
! Bilanço dönemlerinde kõst faizler doğru olarak hesaplanõp ilgili hesaplara doğru olarak
kaydedilmiş mi? Kontrol ediniz.
7. Kredi sözleşmeleri ve ekstreleri düzenli olarak klase edilmelidir. Kontrol ediniz.
8. Kredi bakiyelerinin bankalardan yazõlõ mutabakatõ yapõlmalõdõr. Kontrol ediniz.
46 / 75
TİCARİ BORÇLAR DENETİM TALİMATI
1. İşletmenin ticari faaliyetleriyle ilgili olmayan borçlarõnõn, bu hesaba kayõtlõ olmadõğõnõ teyit
ediniz.
2. Dövizli ticari borçlarda, dönem sonlarõnda yapõlmasõ gereken değerlemelerin V.U.K.'nun
değerlemeye ilişkin hükümlerine uygun olarak yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
3. Üzerindeki tarih ya da içeriği itibariyle önceki döneme ait olduğu halde, cari dönemde
kayõtlara alõnmõş belgelerin olup olmadõğõnõ inceleyiniz.
4. Kõsa vadeli ticari borçlar içerisinde vadesi 1 yõlõ aşan borçlar varsa listesini hazõrlayõnõz,
bunlarõn uzun vadeli ticari borçlar içinde takibini sağlayõnõz.
5. Senetsiz borçlar için teminat verilip verilmediğine, verilen teminatlarõn türü ve şirkete yük
getirip getirmediğine bakõnõz, verilen teminatlarõ satõcõlarõn alacaklarõ ile karşõlaştõrõnõz.
6. Hukuki ihtilaf konusu olan borçlarõ belirleyiniz.
7. Satõcõlar ile dönem sonunda mutlaka yazõlõ mutabakat yapõlmalõdõr.
8. Avans verilen satõcõlarõn, verilen avanslar ile satõcõlarõn toplam alacak tutarlarõnõ
karşõlaştõrõnõz, böylece satõcõlara olan borçlar ile verilen avanslar arasõndaki ilişkileri
değerlendiriniz.
9. Şirkete aynõ zamanda borcu olan satõcõlar ile karşõlõklõ alacak silme işlemleri varsa, bu
işlemlerin önemli olanlarõnõ tek tek inceleyiniz, özellikle vadelerinin uygunluğu açõsõndan
kontrollerini yapõnõz.
10. Dönem sonlarõnda borç bakiyesi veren cari hesaplardaki bakiye tutarlar, 159 no.lu Verilen
Sipariş Avanslarõ hesabõna aktarõlmalõdõr.
11. Kredili alõmlarda uygulanan kredilerin genel ekonomik şartlar, sektörel pozisyon ve
beklentiler ile şirket politikalarõna uygunluğunu inceleyiniz.
12. Satõcõlar ile yapõlan sözleşmeler varsa, satõşlarõn ve diğer ticari işlemlerin, sözleşmelere
uygunluğunu inceleyiniz.
13. Vade farklarõ, iskontolar, iadeler, döviz kur farklarõ ve fiyat farklarõnõn kontrolunu yapõnõz.
14. Faturalar ve irsaliyelerin V.U.K.’nda yeralan asgari şekil şartlarõnõ ihtiva edip etmediğine
bakõnõz.
15. Satõcõlar ile ilgili belgelerin, şirketin iç kontrol sistemine göre, kontrol, onay ve benzeri
hususlarda uygunluğunu inceleyiniz.
16. Şirketin borçlarõ ile alõm işlemlerini takip ettiği, muhasebe kayõtlarõ dõşõnda tuttuğu özel
kayõt, defter ve belgeleri ile satõcõlar cari hesaplarõ ve yapõlan alõmlarõ karşõlaştõrõnõz.
17. Satõcõlara verilen siparişlerin kayõtlarõ ile ilgili satõcõlardan yapõlan alõmlar fiyat, miktar,
ödeme koşullarõnõ, teslim şekli ve tarihi vb. açõsõndan karşõlaştõrõnõz.
47 / 75
BORÇ SENETLERİ DENETİM TALİMATI
1. Denetim tarihi itibariyle sistemden hesap bakiyesini oluşturan borç senetlerinin kime
verildiği, vadesi ve tutarlarõnõ gösterecek şekilde bir listesi temin edilerek ödenecek senet
adetleri ile karşõlaştõrõnõz.
2. 321 Kõsa vadeli hesaplarda izlenen ancak vadesi bir yõlõ aşan borç senetleri'nin 421 Uzun
vadeli Borç Senetleri Hesabõ'na aktarõlmasõnõ sağlayõnõz.
3. 421 Uzun vadeli Hesaplarda izlenen ancak vadesi bir yõlõn altõna düşen borç senetleri'nin
321 Kõsa vadeli Borç Senetleri Hesabõ'na aktarõlmasõnõ sağlayõnõz.
4. Kayõtlarda izlenen borç senetleri'nin ticari faaliyetlerden kaynaklandõğõnõ tespit ediniz.
Hatõr senetlerini ayrõ olarak değerlendiriniz.
5. Yabancõ para cinsinden düzenlenmiş borç senetleri'nin değerlemesinin aylõk ve doğru
olarak yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
6. Vadesi geçmiş ve ödenmemiş Borç Senetleri'nin sebebini araştõrõnõz.
7. Mizan Bakiyesi ile Kambiyo Defterini karşõlaştõrarak tutarlõlõğõnõ kontrol ediniz.
8. İşletme içinde senetli borçlara yönelik politikaya uyulup uyulmadõğõnõ kontrol ediniz.
9. Yüksek tutarlõ borç senetleri'nin olup olmadõğõnõ ve bunlarõn hangi işlemlerden
kaynaklandõğõnõ araştõrõnõz.
10. Borç doğuran işlemlerin herhangi bir onaya tabi olup olmadõğõnõ ve onay makamõnõ kontrol
ediniz.
11. Borç senetleri içinde senetsiz borç ve açõk senet bulunup bulunmadõğõnõ araştõrõnõz.
12. Damga Vergisi Kanununa bağlõ (1) sayõlõ tablonun III/1-a bölümünde yer alan hüküm
gereğince kambiyo senetleri damga vergisine tabidir. Buna bağlõ olarak borç senetleri'nde
damga vergisi mükellefiyetinin yerine getirilip getirilmediğini kontrol ediniz.
13. Borç senetleri içinde işletmenin iştiraklere, bağlõ ortaklõklara ve benzeri kuruluşlara senetli
borcu bulunup bulunmadõğõnõ kontrol ediniz. Var ise ayrõ olarak belirtiniz.
14. Dönem sonlarõnda henüz ödenmemiş borç senetleri ile ilgili mutabakat yapõlõp
yapõlmadõğõnõ araştõrõnõz.
48 / 75
ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİ VE KATKILARI DENETİM TALİMATI
1. Ödenecek sosyal güvenlik kesinti ve katkõlarõnõn mizan bakiyesini hesap ekstresinden
kontrol ediniz. Mevcut bakiye en son tahakkuka ait olmalõdõr. Şayet en son tahakkuktan
bir önceki tahakkuka ait ödeme günü tatile isabet ediyor ise, en son tahakkuk ve bir
önceki tahakkuk toplamõ mizan bakiyesini oluşturabilir. Bu durumu dikkate alõnõz.
2. Mizan bakiyeleri ile SSK prim bildirimini, SGDP bildirimini, tasarrufu teşvik bildirimlerini
karşõlaştõrõnõz.
3. Borçlar zamanõnda ve tam olarak ödeniyor mu? Ödenmiyorsa sebebini araştõrõnõz.
4. Yõl sonlarõnda, eğer 31.12 tarihi tatile isabet etmiyor ise bir sonraki yõla sarkan ödenecek
SSK primi ve tasarrufu teşvik fonu sadece Aralõk ayõna ait olmalõdõr.
5. 31.12 tarihi tatile isabet etmiyor ise Aralõk ayõndan önceki aylara ait SSK primi ve
tasarrufu teşvik fonu gider kaydedilemez. Bu durumun kontrolünü yapõnõz.
49 / 75
ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR DENETİM TALİMATI
1. Ödenecek vergi ve fonlardan sorumlu sõfatõyla ödenecek olanlar ile mükellef sõfatõyla
ödenecek olanlarõn doğru olarak tasnif edilip edilmediğini araştõrõnõz.
2. Sorumlu sõfatõyla verilen KDV, Muhtasar ve K.V.K. 24.maddeye göre hesaplanan dar
mükelleflere ilişkin stopaj beyannamelerini kayõtlarla karşõlaştõrõnõz ve vergi mevzuatõna
uygunluğunu kontrol ediniz.
3. Sorumlu sõfatõyla ödenecek olan vergi hesaplarõnõn bakiyesini, beyanname ve tahakkuk
fişlerinden kontrol ediniz.
4. Mükellef sõfatõyla verilen Kurumlar Vergisi, KDV ve Damga Vergisi beyannamelerini
kayõtlarla karşõlaştõrõnõz ve vergi mevzuatõna uygunluğunu kontrol ediniz.
5. Mükellef sõfatõyla verilen Emlak Vergisi, İlan ve Reklam Vergisi, Çevre Temizlik Vergisi
beyannamelerini mevzuat uygulamalarõ açõsõndan kotrol ediniz.
6. Mükellef sõfatõyla ödenecek olan vergi ve fonlarõn bakiyesini tahakkuk fişlerinden kontrol
ediniz.
7. Ödenecek vergi ve fonlarõn tamamõnõ ödeme vadelerine göre listeleyiniz.
8. Bu listeye göre tahakkuk eden bütün vergi borçlarõ vadesinde tam olarak ödenmiş mi
kontrol ediniz. Vadesinde ödenmeyen ya da eksik ödenen borçlar varsa sebebini
araştõrõnõz.
9. K.D.V. ve muhtasar beyannamesi gibi beyanname dosyalarõnõn düzenli olarak tutulup
tutulmadõğõnõ kontrol ediniz, tahakkuk fişi ve ödeme makbuzlarõnõ karşõlaştõrõnõz.
10. Mahsup yoluyla yapõlan ödemelerde vergi dairesi mahsup
bulunmadõğõ araştõrõnõz. Yoksa sebebini öğreniniz.
alõndõsõnõn bulunup
50 / 75
KIDEM TAZMİNATI KARŞILIKLARI DENETİM TALİMATI
1. Dönem sonunda, kõdem tazminatõ karşõlõğõ ayrõlmasõ gereken ya da kõdem tazminatõ
ödenmiş personelin İş Kanunu'nun 14. Maddesinde yazõlõ şartlara haiz olup olmadõğõnõn
tespitini yapõnõz.
2. Ayrõlmõş kõdem tazminatõ karşõlõklarõnõn hesaplamalarõnõ örnekleme yöntemiyle kontrol
ediniz. Kõdem tazminatõna esas olacak ücretin hesabõnda personelin brüt ücretine ilaveten
ikramiye, servis ve yemek bedelleri gibi personele sağlanmõş olan para ve para ile
ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatleri de gözönünde tutunuz.
Hesaplanan kõdem tazminatlarõ karşõlõklarõnda kõdem tazminatõnõn yõllõk miktarõna dikkat
ediniz.
3. Bir yõl içinde ödenmesi öngörülen kõdem tazminatõ karşõlõklarõ 372 no.lu hesapta, işletmede
çalõşan mevcut personelin yõl sonunda işten ayrõlmasõ halinde hak kazanacaklarõ
kõdemlerine göre hesaplanan kõdem tazminatõ karşõlõklarõ 472 no.lu hesapta izlenmelidir.
4. Kõdem tazminatõ karşõlõklarõ, ilgili gider hesaplarõnõn altõnda ya da nazõm hesaplarda
kanunen kabul edilmeyen gider olarak izlenmelidir.
5. Kõdem tazminatõnõn gider yazõlabilmesi için, personelin işten ayrõlmasõ, hukuken tazminat
almaya hak kazanmasõ ve tazminatõn ödenmesi gerekmektedir.
6. Personelin kõdem durumu ve hukuken tazminatõ hak edip etmediği de dikkate alõnarak,
ödenmiş kõdem tazminatlarõ hesaplamalarõnõn doğruluğu ile muhasebe kayõtlarõnõ kontrol
ediniz.
7. Personelin kõdem tazminatõ hak etmeden ayrõlmasõ ya da personele hukuken kõdem
tazminatõ ödenmemesi gereken bir durumun sözkonusu olmasõ halinde, bu personele ait
kõdem tazminat karşõlõğõnõn iptal edilmesi gerekir. Önceki dönemlerde gider unsuru olarak
dikkate alõnmayan bu karşõlõklar, iptali durumunda da gelir unsuru olarak dikkate alõnmaz.
8. S.P.K.'nun XI seri 1 no.lu tebliğinin 42. Maddesine göre, S.P.K.'nu kapsamõna giren
işletmeler, bu yükümlülüğün doğduğu hesap döneminden önceki dönemlere rastlayan
kõdem tazminatõ tutarlarõ için en az 5 en çok 10 yõlda eşit taksitlerle karşõlõk ayõrõrlar.Kõdem
tazminatõ karşõlõklarõ genel yönetim veya faaliyet giderleri olarak muhasebeleştirilir. S.P.K.
kapsamõndaki şirketlerimizin kõdem tazminatõ karşõlõklarõnõn denetimi sõrasõnda bu konuya
özellikle dikkat ediniz.
9. Kõdem tazminatõ için ayrõlan karşõlõklar, aksine bir düzenleme yapõlmadõkça, vergi mevzuatõ
açõsõndan kanunen kabul edilmeyen gider niteliğindedir.
51 / 75
SERMAYE DENETİM TALİMATI
1. Kayõtlõ sermayeyi, şirket ana sözleşmesi ile karşõlaştõrõnõz.
2. Dönem içinde herhangi bir sermaye hareketinin olup olmadõğõna bakõnõz.
3. Kayõtlõ sermaye içindeki ayni sermayenin değerlemesinin doğruluğunu teyit ediniz.
4. Son denetim tarihinden beri şirket ana sözleşmesinde sermaye konusunda herhangi bir
değişikliğin olup olmadõğõ, bir değişiklik varsa bu değişikliği, yönetim kurulu ve genel kurul
karar defteri ile ticaret sicil gazetesinden kontrol ediniz.
5. Dönem içinde sermaye artõrõmõ yapõldõğõ taktirde;
! Artõrõmõn nakit ya da ayõn olarak yapõlõp yapõlmadõğõnõ,
!
İşletmede biriken fonlarõn sermayeye ilave edilip edilmediğini,
!
Artõrõmõn nakit olarak yapõlmasõ halinde ödenip ödenmediğini,
!
Özellikle ayni artõrõmlarda, değerlemenin doğruluğunu,
!
Artõrõma ilişkin alõnan Yönetim
işlemlerin tutarlõlõğõnõ,
!
Artõrõmõn tescil ve ilanõnõ,
!
Artõrõmõn damga vergisinin ödenip ödenmediğini,
!
Sermaye artõşlarõnõn ilgili hesaplara kayõtlarõnõ,
!
Yönetim Kurulunun hisse senedi çõkarõlmasõ ile ilgili onayõnõ
Kurulu ve Genel Kurul kararlarõ ile yapõlan
kontrol ediniz.
6. Yõl içindeki sermaye hareketini gösterir aşağõdaki gibi bir tablo hazõrlayõnõz.
KÜPÜRLER
ADET
TUTAR (TL)
ÖNCEKİ YILDAN DEVİR
SERMAYE ARTIŞI
Ayni Sermaye
Nakit
Fonlardan İlave
YIL SONU BAKİYESİ
Hisse senetleri A Tipi, B Tipi gibi çeşitli ise, her tipin ve küpürlerinin ayrõ bir dökümünü
yapõnõz.
7. Taahhütler ile ödemelerin tutarlõlõğõnõ, doğru hesaplara kaydedilip kaydedilmediğini kontrol
ediniz.
8. Çõkarõlmõş sermayeye ilaveleri ve her ilave ile ilgili haklarõ, aşağõdaki şekilde kontrol ediniz:
a)
Müracaat mektuplarõnõ, hisselerin pay sahiplerine verildiğini gösterir onaylõ yazõ
suretlerini pay defterindeki kayõtlar ile karşõlaştõrõnõz.
b)
Sermaye artõşlarõnõ banka/kasa hesaplarõna girişler ile karşõlaştõrõnõz.
c)
Defteri Kebir ile kontrol ediniz.
52 / 75
d)
Hisse senedi çõkarõlmasõ ile ilgili yönetim kurulu onayõ kontrol ediniz.
9. Sermaye hesaplarõnda kayõtlõ tutarlar ile şirketin yararlanmakta devam ettiği teşvik belgesi
vb. belgelerde yazõlõ öz kaynak ya da sermaye ile ilgili şartlarõn uygunluğunu kontrol
ediniz.
10. Ödenmemiş sermaye paylarõ olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
11. Kar payõ ödemelerini banka/kasa kayõtlarõ ile karşõlaştõrarak mutabakatlarõnõ yapõnõz, genel
kurul ve yönetim kurulu kararlarõnõ görünüz.
53 / 75
SERMAYE YEDEKLERİ DENETİM TALİMATI
1. İhraç primlerinin hesaplamalarõnõ kontrol ediniz.
2. Hisse senedi ihraçlarõnda, hisse senedinin primli ihracõndan kaynaklanan artõşlarõn, doğru
ve gerçek tutarlarõyla kaydedildiğini teyit ediniz.
3. Dönem içerisinde iptal edilen hisse senedi olup olmadõğõna, iptal edilen hisse senetlerinin
yerine yenilerinin çõkarõlõp çõkarõlmadõğõna bakõnõz.
4. Elde edilen hisse senedi iptal karlarõ, T.T.K.'nun 466/2 maddesi uyarõnca kanuni ihtiyat
niteliğindedir. Muhasebe kayõtlarõnõ, bu özellikler gözönüne alarak kontrol ediniz.
5. Net artõşlar, yeniden değerleme değer artõş fonuna aktarõlmõş olmalõdõr.
6. Maddi duran varlõklar için herhangi bir yõlda, herhangi bir sebepten dolayõ ayrõlmayan
noksan amortisman tutarlarõ, yeniden değerlemenin hesaplanmasõnda tam olarak dikkate
alõnmõş olmamalõdõr.
7. Cari hesap dönemi içinde, aktife giren maddi duran varlõklar için yeniden değerleme
yapõlmamalõdõr.
8. Yeniden değerlemelerin doğruluğunu hesaben sağlayõnõz. Bunun için, hem bu dönemdeki
işlemler, hem de önceki dönemlerde yapõlan işlemler sonucu cari döneme devreden
bakiyeleri dikkate alõnõz.
9. Değer artõş fonu, herhangi bir şekilde dağõtõlmõş ya da başka bir hesaba aktarõlmõş
olmamalõdõr. Dağõtõm yapõlmõşsa, dağõtõlan tutar, o dönemin kazancõna dahil edilmelidir.
54 / 75
KAR YEDEKLERİ DENETİM TALİMATI
1. Önceki dönemden devreden yedeklerin hesaplarda kayõtlõ tutarlarõ ile bilançodaki yedekler
toplamõna dahil edilmiş önceki dönemden gelen yasal yedeklerin hesaplamalarõnõn
doğruluğunu teyit ediniz.
2. Yasal yedekler, T.T.K.'nda yazõlõ oranlara uygun hesaplanmõş olmalõdõr.
3. Öngörülen statü yedekleri, ana sözleşme hükümleri doğrultusunda ayrõlmõş olmalõdõr.
4. Genel kurul kararlarõnõ da inceleyerek, ayrõlan olağanüstü yedekler ile dağõtõm dõşõ kalan
karlarõn uygunluğunu ve muhasebe kayõtlarõnõ kontrol ediniz.
5. Özel fonlara ayrõlan tutarlarõn mahiyetlerini öğreniniz.
6. Kar ile ilgili her bir yedek için; önceki yõldan devreden bakiyeler ile kar yedekleri
hesaplarõna dönem içinde yapõlan kayõtlarõ inceleyerek, dönem sonu bakiyesini gösteren
bir tablo hazõrlayõnõz.
7. V.U.K.'nun 328 ve 329. Maddelerine göre ister satõştan elde edilen kardan, ister sigorta
tazminatõnõn fazlasõndan sabit kõymeti yenileme işleminin zorunlu olmasõ ya da yenilemeye
karar verilmesi ve teşebbüse geçilmiş olmasõ şartõyla sabit kõymet yenileme fonu
ayrõlabilir. V.U.K.'nun ilgili maddelerince sabit kõymet yenileme fonunu incelerken
aşağõdaki hususlar dikkate alõnõz:
a) Yenileme fonu aynõ tür sabit kõymetin satõn alõnmasõnda kullanõlõr.
b) Satõlan ya da hasara uğrayan sabit kõymetin yenisinin alõnmasõ zorunlu olmalõdõr.
c) Sabit kõymetin yenilenmesinin zorunlu olmamasõ durumunda, yönetimin karar vermesi
bu konuda girirşimde bulunmasõ yeterlidir.
d) Yenileme fonu pasifte geçici bir hesapta üç yõl süreyle tutulabilir. Üç yõl içinde
kullanõlmayan fon, vergiye esas kara eklenmelidir.
e) V.U.K.'nun 323 ve 324.Maddelerinin son fõkralarõna göre, yenileme fonundan
yararlanõlarak alõnan yeni sabit varlõğõn amortismanõndan bu fonun mahsup edilmesi
gerekmektedir.
55 / 75
KAR / ZARAR HESAPLARI VE VERGİ KARŞILIKLARI
DENETİM TALİMATI
1. Önceki dönem karõ, cari dönem başõnda 590 no.lu hesaptan 570 no.lu hesaba
aktarõlmalõdõr.
2. Önceki dönem zararõ, cari dönem başõnda 591 no.lu hesaptan 580 no.lu hesaba
aktarõlmalõdõr.
3. Dağõtõlmayan karlarda önceki dönem düzeltme kayõtlarõ varsa, bu kayõtlarõ inceleyiniz,
kayõtlarõn doğruluğunu araştõrõnõz.
4. Maliyet ve gider hesaplarõnõn kar-zarar hesaplarõna yansõtma işlemlerine dair muhasebe
kayõtlarõnõn doğru yapõlõp yapõlmadõğõnõ kontrol ediniz.
5. Şirketin faydalandõğõ kurumlar vergisi matrahõndan indirimleri, istisnalarõ ve muafiyetleri
şirket yetkililerinden öğreniniz ve ilgili mevzuattan teyit ediniz.
6. Matraha yapõlacak ilaveleri tespit ediniz. (Kanunen Kab. Edilmeyen Gider vb.)
7. Varsa indirimi yapõlacak önceki yõl zararlarõnõ tespit ediniz.
8. İlişikte Tablo-1 ve Tablo-2'de MK/at tarafõndan hazõrlanmõş formatlarõ* bulunan ve MİM'in
sorumluluğunda düzenlenen "ticari kardan mali kara" tablosunu mevzuat uygulamasõ ve
aritmetik açõdan kontrol ediniz. Kurumlar Vergisi matrahõnõn doğruluğundan emin olunuz.
9. Matraha uygulanan oranlar ile hesaplanan verginin doğruluğunu mevzuat açõsõndan ve
aritmetik açõdan kontrol ediniz. Kayõtlara doğru alõndõğõnõ teyit ediniz.
10. Kurumlar vergisi beyannamesi ile tahakkuk fişi ve ayrõlan karşõlõklarõ birbirleriyle
karşõlaştõrarak kontrol ediniz. Ayrõlan karşõlõk ile tahakkuk eden vergi eşit değilse sebebini
araştõrõnõz. Aradaki farkõn ilgili dönem kar ve kar yedekleri hesaplarõ ile tashihini
sağlayõnõz.
11. "370 Dönem Karõ Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşõlõğõ" hesabõnda yer alan
bakiyeler, vergi tahakkuku yapõldõğõnda "371 Dönem Karõnõn Peşin Ödenen Vergi ve
Yasal Yükümlülükleri" hesabõnõn bakiyesine mahsup edildikten sonra kalan tutar" 360
Ödenecek Vergi ve Fonlar" hesabõna aktarõlõr. Şayet 371 hesabõn bakiyesi 370 hesabõn
bakiyesinden fazla ise aradaki fark iade alõnmak ya da diğer vergi borçlarõna mahsup
edilmek üzere "136 Diğer Çeşitli Alacaklar" hesabõna aktarõlõr. Uygulamayõ kontrol ediniz.
12. T.T.K., Gelir ve Kurumlar Vergisi mevzuatõ gereği hazõrlanan kar dağõtõm tablosunu
inceleyiniz; hesaplamalarõn doğruluğunu teyit ettikten sonra muhasebe hesaplarõna
yapõlan kayõtlarõnõ kontrol ediniz. Kar Dağõtõm Tablosu'nun MK/at tarafõndan hazõrlanmõş
formatlarõ* ilişikte Tablo-3 ve Tablo-4'de yer almaktadõr.
* Tablo-1, Tablo-2, Tablo-3 ve Tablo-4'te yer alan formatlar, MK/at'õn Genelgeleri doğrultusunda
güncelleştirilecektir.
56 / 75
SATINALMA DENETİM TALİMATI
1. Satõcõlarla sözleşme yapõlõyor mu? Bu sözleşmeler ekonomik şartlara göre revize ediliyor
mu araştõrõnõz
2. .Denetim yaptõğõnõz aylara ait olmak üzere ve her ay en az bir örnek seçerek ilk istek
fişinin düzenlenmesinden ödemesine kadar iç kontrol düzenini test ediniz.
3. Teslim alõnan bütün mal ve hizmetler için ilgili sipariş fişlerinin onaylandõğõnõ, faturalarõn
alõndõğõnõ giriş fişlerinden; sipariş fişlerine, faturalara, stok kayõtlarõna inerek kontrol
ediniz.
4. Yapõlan her alõmõn ilgili departmanca onaylõ satõnalma siparişi mevcut mu? Satõnalma
siparişi yoksa sebebini araştõrõnõz.
5. Satõnalma teyit formu ya da proforma fatura var mõ? (Sipariş bazõnda satõcõlarla yapõlan
teyitleşme ve sistem tarafõndan üretilen proforma fatura).
6. Fatura kontrol formlarõ incelenmelidir. Proforma fatura ve kesilen fatura arasõnda fark
varsa sebebini araştõrõnõz. Sebebi iyi tetkik edip yetkililerden yazõlõ cevap alõnõz.
7. Satõnalma siparişi, fatura kontrol formu, sevk irsaliyesi ve fatura ile ambar giriş fişlerini
sipariş bazõnda karşõlaştõrõnõz varsa farklõlõklarõ araştõrõnõz.
8. İade edilen mallar için fatura düzenlendiğini çõkõş fişlerinden, faturalar ve stok kayõtlarõna
giderek kontrol ediniz.
9. Satõcõ hesaplarõna kaydedilen borç kalemlerinin gerçek olduğunu ve ödemelerin
muhasebe muhasebe kayõtlarõna doğru geçtiğini kontrol etmek için; satõcõ hesaplarõndan
kasa/banka kayõtlarõnõ veya ilgili evraklarla kontrol ediniz. Kasa/banka muavin defterinden
satõcõ muavin defterine girişleri kontrol ediniz. Satõcõ hesaplarõnõ gözden geçirip gayri tabi
girişler olup olmadõğõnõ tesbit ediniz ve bunlarõn nedenlerini araştõrõnõz.
10. Yapõlan ödemelerin alõnan mal ve hizmet için yapõldõğõnõ, eğer avans verilmişse bunun
anlaşmalara uygunluğunu test ediniz.
11. Satõcõlarla yapõlan mutabakatlarõ inceleyiniz. Cari hesaplarõn mutabõk olduğunu görünüz.
Farklar var ise sebebini ve ne zamandan kaynaklandõğõnõ, niçin düzeltilmediğini
araştõrõnõz.
12. Faturasõ gelmeyen ambar giriş fişlerini tesbit ediniz. Gecikme varsa sebeplerini araştõrõnõz.
13. Faturasõ geldiği halde, henüz mal gelmediğinden dolayõ elde bekleyen faturalarõn yoldaki
mallar hesabõ adõ altõnda geçici hesaba alõndõğõnõ teyit ediniz.
14. Sipariş fişlerinin seri ve sõra numaralarõnõ kontrol ediniz.
15. Sipariş fişlerinde belirtilen (Teklif mektuplarõnda, sözleşmelerde) iskonto ve indirimlerin
lehimize uygun olarak sağlandõğõnõ: Sipariş fişlerinden, faturalara ve muavin kayõtlarõna
inerek kontrol ediniz.
16. Ambar giriş fişlerinin seri numaralarõnõ ve tarih ile paralelliğini kontrol ediniz.
17. İade mallar için ambar çõkõş fişi düzenlenmiş, faturasõ henüz düzenlenmemiş mallar var
ise bunlarõ tespit edip sebeplerini araştõrõnõz.
18. İade mallarõn satõcõlara göre listesini hazõrlayõp iade sebeplerini araştõrõnõz.
19. Satõcõ hesaplarõnda yapõlan düzeltmeleri, belgeleri ve ilgili üst düzey yöneticilerin, mali
işler müdürünün onayõnõ araştõrõnõz.
57 / 75
20. Kayõtlar arasõ yapõlan virman işlemlerini belgeleri ile birlikte inceleyiniz, aynõ satõcõnõn farklõ
hesaplarõ arasõnda virman yapõlabilmesi için karşõ tarafõn onayõnõ görünüz ve borç silme
işlemleri ile ilgili yapõlan ayarlamalarõn aynõ tarihleri kapsayan ödemelerden oluştuğunu
görünüz.
21. İlgili belgeler, kolay ulaşõlabilir şekilde tasnif ve klase ediliyor mu?
22. Ana kütleyi temsil edebilecek büyüklükte örnekler seçilerek satõnalma siparişi ve alõş
faturasõndaki mallarõn piyasa fiyatlarõ araştõrõnõz.
23. Yapõlan alõmlar için satõnalma komisyonu onayõ mevcut mu araştõrõnõz.
24. Stoktan geçmeyen kõrtasiye ve temizlik malzemesi gibi ihtiyaçlarõn temininde, alõş faturasõ
üstünde yetkili onaylar mevcut mu araştõrõnõz.
25. İncelenen dönemde alõnan sabit kõymet alõmlarõ prosedürlere uygunmu kontrol ediniz.
26. Şirketin mal ve hizmet alõmõ dõşõndaki masraflarõnõ:
! Belgelerin kayõt düzeni açõsõndan,
! Masrafõn işle ilgili olup olmadõğõ açõsõndan,
! Doğru hesaplara kayõt edilmesi açõsõndan, (masraf-maliyet ayrõmõnõ da dikkate alarak)
! Gerekli onaylarõ taşõmasõ açõsõndan,
! Vergi kanunlarõ açõsõndan, (Masraf niteliği taşõyõp taşõmamasõ açõsõndan)
! Dönemsellik açõsõndan,
! Aritmetik açõdan
kontrol ediniz.
58 / 75
SATIŞLAR DENETİM TALİMATI
1. Üzerindeki tarih ya da içeriği itibariyle önceki döneme ait olduğu halde, cari dönemde
kayõtlara alõnmõş belgelerin olup olmadõğõnõ inceleyiniz.
2. Ödemelerinde gecikmeler olduğu halde, satõş yapõlmaya devam edilen müşterileri tespit
ediniz.
3. Senetsiz satõşlar için teminat alõnõp alõnmadõğõna, alõnan teminatlarõn türü ve şirkete yük
getirip getirmediğine bakõnõz, alõnan teminatlarõ müşterilerin borçlarõ ile karşõlaştõrõnõz.
4. Hukuki ihtilaf konusu olan alacaklarõ belirleyiniz.
5. Ticari ilişkilerin sürekli olmadõğõ, fakat yüksek montanlõ çalõşõlan ve borç bakiyeleri dikkat
çekici boyutlarda olan müşterilere yapõlan satõş işlemlerini inceleyiniz.
6. Avans alõnan müşterilerin alõnan avanslarõ ile borçlarõnõ karşõlaştõrõnõz. Alõnan avanslar ile
ödünç paralar için faiz ya da vade farkõ tahakkuku varsa, hesaplamanõn doğruluğunu ve
sözleşmelere uygunluğunu kontrol ediniz.
7. Yapõlan satõşlarda maliyet-fiyat karşõlaştõrmasõ yapõnõz.
8. Kredili satõşlarda uygulanan kredilerin genel ekonomik şartlar, sektörel pozisyon ve
beklentiler ile şirket politikalarõna uygunluğunu inceleyiniz.
9. Kredi limitini aştõğõ halde satõş işlemleri devam eden müşterileri saptayõnõz ve satõşa
devam kararõnõn üst düzey yetkililer tarafõndan verilip verilmediğini kontrol ediniz.
10. Sözleşmeye dayanõlarak yapõlan satõşlarda fiyatlar, ön ödemeler ya da kesintiler,
tahsilatlarõn belirlenmiş vadelere uygunluğunu, faiz, komisyon, vade farklarõ, iskontolar,
iadeler ve diğer sözleşme şartlarõna uyulup uyulmadõğõnõ kontrol ediniz. Sözleşme şartlarõ
ile farklõlõklar tespit edildiğinde bunlarõn sebeplerini araştõrõnõz, şirket yetkililerinden
açõklama alõnõz.
11. Vade farklarõ, iskontolar, iadeler, döviz kur farklarõ ve fiyat farklarõnõn kontrolunu yapõnõz.
12. Faturalar ve irsaliyelerin V.U.K.’nda yeralan asgari şekil şartlarõnõ ihtiva edip etmediğine
bakõnõz.
13. Müşteriler ile ilgili belgelerin, şirketin iç kontrol sistemine göre, onay ve benzeri hususlarda
uygunluğunu inceleyiniz.
14. Şirketin alacak ve satõşlarõnõ takip ettiği, muhasebe kayõtlarõ dõşõnda tuttuğu özel kayõt,
defter ve belgeleri ile müşteri cari hesaplarõ ve yapõlan satõşlarõ karşõlaştõrõnõz.
15. Müşterilerden alõnan siparişlerin kayõtlarõ ile ilgili müşterilere yapõlan satõşlarõ fiyat, miktar,
ödeme koşullarõ vb. açõsõndan karşõlaştõrõnõz.
16. Ticari Alacaklar hesabõ ile Satõşlar hesabõ karşõlõklõ kontrol ediniz.
59 / 75
TECİL EDİLMİŞ BORÇLARIN DENETİM TALİMATI
1. Bu hesap; 6183 sayõlõ Amme Alacaklarõnõn Tahsil Usulü Hakkõnda Kanun'un
48.Maddesinde düzenlenen kamu kurumlarõna tecil edilmiş borçlarõn izlendiği hesaptõr.
Uygulamanõn doğru olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
2. Borcun hangi kamu kuruluşu ile ilgili olduğunu tespit ediniz.
3. Borcun kaynağõnõ ve türünü araştõrõnõz. (Vergi,sigorta vb.)
4. Borçlarõn normal vadesinden sonraki bir tarihe ertelenmiş olmasõ ve vadesinin bir yõl ve
daha fazla olmasõ gerekir. Uygulamanõn doğru olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
5. Kamuya olan borçlar taksitlendirilmiş ise vadesi bir yõl ve daha fazla olanlar ile bir yõldan
az olanlar ayrõştõrõlõp ayrõ hesaplarda takip edilmelidir.
6. Kamu kurumlarõna ticari ilişkiden kaynaklanan borçlar bu hesapta takip edilmez. Bunun
göz önünde bulundurulmasõ gerekir.
60 / 75
NAZIM HESAPLAR DENETİM TALİMATI
1. Nazõm hesaplarda kayõtlõ; alõnan kefaletler, ipotekler, teminat mektuplarõ, işletme rehinleri
ayrõ bir dosyada tasnifli olarak saklanõyor mu kontrol ediniz.
2. Bu belgelerin korunmasõ yeteri kadar güvenli mi kontrol ediniz. (şirket kasasõ ya da
bankada korunmalõdõr.)
3. Nazõm Hesaplarda kayõtlõ; verilen teminat mektuplarõnõn fotokopileri ve alõndõ belgeleri,
kefaletler, ipotekler, işletme rehinlerine ait belgeler ayrõ bir dosyada tasnifli saklanõyor mu
kontrol ediniz. Korunmasõ yeteri kadar güvenli mi?
4. Alõnan teminat mektuplarõnõn içinde süre ile sõnõrlõ olanlardan süresi dolanlar var mõ kontrol
ediniz. Süresi dolanlar varsa neden yenilenmediğini araştõrõnõz ve yetkililerden açõklama
isteyiniz.
5. Alõnan kefaletler, işletme rehinleri, ipotekler ve teminat mektuplarõndan; teminata konu
olan riskler ortadan kalktõğõ ve/veya taahhütler yerine getirildiği halde fek edilmemiş
işletme rehni, iade edilmemiş teminat mektubu, kaldõrõlmamõş ipotek var mõ araştõrõnõz.
Var ise sebebini araştõrarak yetkililerden açõklama isteyiniz.
6. Alõnan teminat mektuplarõ, kefaletler, ipotekler ve işletme rehinleri içinde; teminata konu
risk gerçekleştiği ya da taahhütler yerine getirilmediği halde işleme konmamõş olanlar var
mõ araştõrõnõz. Var ise yetkililerden açõklama isteyiniz.
7. Verilen teminat mektuplarõ, ipotekler, işletme rehinleri ve kefaletlerin içinde teminata konu
olan risk ortadan kalktõğõ halde ya da taahhütler yerine getirildiği halde; iade alõnmamõş
teminat mektubu, fek edilmemiş işletme rehni, kaldõrõlmamõş ipotek var mõ dosyalardan
araştõrõnõz. Var ise sebepleri hakkõnda yetkililerden açõklama isteyiniz.
8. Yõl sonlarõnda verilen teminat mektuplarõ için hem bankalarla hem de verilen muhataplarla
yazõlõ mutabakat sağlanmalõdõr. Mutabakat mektuplarõ var mõ kontrol ediniz.
9. Alõnan teminat mektuplarõ için mektubu veren lehtarlar ile yazõlõ mutabakat yapõlmõş mõ
kontrol ediniz.
10. Alõnan ve verilen kefaletler ile ilgili olarak taraflardan her ikisi ile ayrõ ayrõ yazõlõ mutabat
yapõlmõş mõ kontrol ediniz.
11. Alõnan ve verilen ipotekler ve işletme rehinleri ile ilgili yazõlõ mutabakat yapõlmõş mõ kontrol
ediniz.
12. Bankadan lehtar sõfatõyla teminat mektuplarõ alõnõrken Alarko Şirketler Topluluğu Merkezi
Prosedürleri’ne uyulmuş mu kontrol ediniz.
13. Nazõm hesaplar ile ilgili Alarko şirketlerinin kendi aralarõnda yazõlõ mutabakat yapõp
yapmadõğõnõ kontrol ediniz.
61 / 75
PERSONEL DENETİM TALİMATI
1. Personel sicil dosyalarõnda bulunmasõ gerekenler aşağõda sõralanmõştõr. Buna göre
örnekleme yöntemi ile personel sicil dosyalarõnõ inceleyip, eksiklikleri belirleyiniz.
• Nüfus cüzdanõ sureti (Muhtardan)
• İkametgah senedi (Muhtardan)
• Nüfus cüzdanõnõn fotokopisi
• Vesikalõk fotoğraf
• Bonservis fotokopisi
• Sigorta sicil kartõnõn fotokopisi
• Sağlõk raporu (Hükümet tabipliğinden)
• Diploma sureti veya fotokopisi
• Askerlik belgesi
• Daha önce çalõşõlan işyerlerine ait işyeri değişikliğinde düzenlenecek tasarruf teşvik
bildirimi
• İşçi çalõşma ve kimlik karnesi ve teslim fişi
• Sabõka Kaydõ (Cumhuriyet Savcõlõğõndan)
• Kan grubu kartõ fotokopisi
2. Maaş avanslarõ prosedürüne uyulup uyulmadõğõnõ kontrol ediniz.
3. Şirketin veya Müessesenin Bölge Çalõşma Müdürlüğü'nden yazõlõ olarak fazla mesai için
çalõşma izni almasõ gerekir. Fazla mesai yapõlõyorsa bu iznin alõnõp alõnmadõğõnõ kontrol
ediniz.
4. Genel teamüle göre şef ve üzeri personele fazla mesai ücreti verilmez. Bu sebeple fazla
mesai ücretinin hangi kademeye kadar verildiğini kontrol ediniz.
5. Fazla mesai yapan personele ödenen fazla mesai ücretinin hafta içi veya hafta sonu
hangi oranlarda verildiğini kontrol ediniz.
6. Her ay personel tarafõndan doldurulan puantaj bildirim formlarõnda amir onayõnõn olup
olmadõğõnõ araştõrõnõz.
7. Fazla mesai onay formundaki saatler ile maaş bordrosundaki saatleri karşõlaştõrõp, buna
bağlõ fazla mesai ücretlerinin doğru olarak hesaplanõp hesaplanmadõğõnõ kontrol ediniz.
8. Fazla mesai onay formlarõnda amir onayõnõn olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
9. İşe giren ve çõkan personelin zamanõnda Bölge Çalõşma Müdürlüğü'ne bildirilip
bildirilmediğini araştõrõnõz.
10. Ücret bordrolarõndaki SSK gün ve matrahlarõnõn SSK aylõk bildirgelerine doğru olarak
yansõtõldõğõnõ ve dört aylõk SSK bildirgelerinin şirket veya müessesede herkesin
görebileceği bir yere asõlmõş olduğunu kontrol ediniz.
11. İşe giren kişinin SSK ile ilgili işe giriş bildirgesinin işe alõndõğõ tarihten itibaren 1 ay içinde
SSK'na tasdikinin yaptõrõlmasõ gerekir. Bu süreye uyulup uyulmadõğõnõ kontrol ediniz.
62 / 75
12. İşe giren kişi ile şirket arasõnda hizmet akdinin yapõlõp yapõlmadõğõna bakõnõz.
13. İşe giren kişi ile ilgili deneme süresinde amir onayõ olup olmadõğõnõ araştõrõnõz.
14. Şirket veya müesseselerde asgari ücretin altõnda personel çalõştõrõlõp çalõştõrõlmadõğõnõ
araştõrõnõz.
15. Yõl sonlarõnda özel gider indirimine tabi fatura ve fişleri örnekleme yoluyla kontrol ediniz.
Bunlarõn içinde vergi iadesine tabi olmayan fatura veya fiş olup olmadõğõnõ araştõrõnõz.
16. Personele her yõl başõnda verilen maaş bildirim mektubunda belirtilen maaş tutarõ ile ücret
bordrolarõndaki maaş tutarõnõ karşõlaştõrõp fark olup olmadõğõnõ kontrol ediniz.
17. Personele verilen ek gelir (Şantiye zammõ, yol ve yemek paralarõ gibi) belgelerinin onaylõ
olup olmadõğõ ve maaş bordrosu ile arasõndaki tutarlõlõğõnõ kontrol ediniz.
18. TTF ödemelerinin doğru hesaplanõp hesaplanmadõğõnõ ve TTF 3 aylõk bildirim listelerinin
T.C. Ziraat Bankasõna zamanõnda verilip verilmediğini araştõrõnõz.
19. Prosedürlere göre çalõşan personele kullanmadõklarõ yõllõk ücretli izinleri ücret olarak
ödenmez. Buna bağlõ olarak maaş bordrolarõnda ek gelir haricindeki ücret tahakkuklarõnõn
gözden geçirilerek kullanõlmayan izinlerin ücret olarak ödenip ödenmediğini kontrol ediniz.
20. Yõllõk ücretli izin prosedürünün doğru olarak uygulanõp uygulanmadõğõ, izin kağõtlarõnõn
yapõlõp yapõlmadõğõ ve bunlarõn maaş bordrolarõ ile tutarlõlõğõnõ kontrol ediniz. Ayrõca şirket
tarafõndan verilen zorunlu izinlerin (bayram tatillerini hafta sonu ile birleştirmek gibi) yõllõk
izinlerden kesilip kesilmediğini araştõrõnõz.
21. Viziteye çõkanlarõn iş başõ kağõdõ getirip getirmedikleri ve bu istirahatli kişilerin ücretlerinin
kesilip kesilmediğini kontrol ediniz.
22. İşten istifa edip ayrõlanlarõn istifa dilekçelerinin alõnõp alõnmadõğõ, bu dilekçelerde amir
onayõ bulunup bulunmadõğõnõ ve buna bağlõ olarak birikmiş kõdem tazminatlarõnõn ödenip
ödenmediğini (ödenmemesi gerekir) araştõrõnõz.
23. İşten çõkartõlan veya emekli olup ayrõlanlarõn kõdem tazminatlarõnõn doğru olarak
hesaplanõp ödendiğini tespit ediniz.
24. Personelden Alacaklar/Borçlar Hesaplarõ'nda uzun süredir hareketsiz bekleyenlerin
sebebini araştõrõnõz. Alacaklar için faiz hesaplanõp hesaplanmadõğõnõ kontrol ediniz.
25. Bu hesaplar içindeki ticari nitelikteki alacaklarõn 120 Alõcõlar Hesabõ'na borçlarõn ise 320
Satõcõlar Hesabõ'na virmanlanmasõnõ sağlayõnõz.
26. Personelden Alacaklar Hesabõ'na ücret veya iş avansõ kaydedilmesi halinde bu tutarlarõn
avansõn niteliğine göre 195 İş Avansõ veya 196 Personel Avansõ Hesabõ'na
virmanlanmasõnõ sağlayõnõz.
63 / 75
II. BÖLÜM
DENETİMLER SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
A. VERGİ KANUNLARINA GÖRE YAPILACAK DENETİMLERDE DİKKAT EDİLMESİ
GEREKLİ HUSUSLAR
I. KURUMLAR VERGİSİ KANUNU:
Bilindiği üzere Kurumlar Vergisi mükellefin veya vergi sorumlusunun beyanõ üzerine
tarholunmaktadõr. (K.V.K. Md. 20) Kurumlar Vergisi Beyannamesi ise, hesap döneminin
kapandõğõ ayõ takip eden 4’üncü ay içinde mükellefin bağlõ olduğu vergi dairesine
verilmektedir. (K.V.K. Md. 21) Tam mükellefiyette, kurumun kanuni veya iş merkezinin
bulunduğu yerin Vergi Dairesi mükellefin bağlõ olduğu Vergi Dairesidir. (K.V.K. Md. 21)
Bu durumda:
1. Beyannamelerin düzgün bir şekilde doldurulup doldurulmadõğõ kontrol edilmelidir.
Düzenleyenin ve kontrol edenin isimleri çalõşma kağõdõna not edilmelidir.
2. Beyanname, tahakkuk fişi ve tahsilat fişi (ödeme makbuzu) gibi belgelerin ayrõ bir
klasör içinde klase edilmesi gerekir.
3. Beyannamesi verilmemiş veya verildiği halde ödenmemiş Vergi Borcu olup olmadõğõ
araştõrõlmalõdõr. Varsa gecikme faizi/zammõ tespit edilmelidir.
4. Beyannamenin zamanõnda verilip verilmediği kontrol edilmelidir.
5. Beyannamenin doğru Vergi Dairesi'ne verildiğinden emin olunmalõdõr.
6. Beyanname üzerinde yer alan indirim ve istisnalarõn usulüne göre yapõlõp yapõlmadõğõ
araştõrõlmalõdõr.
7. Safi kurum kazancõnõn tespit edilme şekli kontrol edilmelidir. (K.V.K. Mad. 13)
8. İndirilen giderlerin ve Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlerin K.V.K. Mad. 14 ve Mad.
15'e uygunluğu kontrol edilmelidir.
9. Şirketler arasõnda yapõlan mal ve hizmet alõm-satõmõ, kiralama, ödünç para alõp verme
v.b. işlemler ile örtülü sermaye olarak nitelendirilmesi olasõ işlemlerin K.V.K. Mad. 16
ve Mad. 17 açõsõndan değerlendirilmesi ve bu işlemlerin örtülü kazanç ve örtülü
sermaye kapsamõnda olup olmadõğõnõn tespit edilmesi gerekir.
10. Kurum kazançlarõ arasõnda yer alan ve G.V.K. 94'üncü madde kapsamõna giren
kazançlar üzerinden, söz konusu madde hükümleri gereğince işlem yapõlõp
yapõlmadõğõ kontrol edilmelidir.
K.V. Matrahõnõn Tespitinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:
(MK/at K.V. Hesaplama Tablosu Esas Alõnmõştõr.)
a- İndirimler : Aşağõda sayõlanlar vergi öncesi Kar veya Zararõn tespitinde indirim olarak
dikkate alõnmõş olmalõdõrlar.
1. Serbest Bölge gelirleri,
2. Vergi anlaşmalarõna göre Türkiye'de vergilenmeyecek olan gelirler,
3. Alacak senedi olmadõğõ halde borç senetlerine uygulanan reeskontlar,
64 / 75
4. Bilanço karõna ilave edilmiş gelecek yõl gelirleri,
5. Önceki döneme ait “alõnan” vadeli çek reeskontlarõ,
6. Önceki dönem “senetsiz” alacaklar reeskontu,
7. Erken Ödeme Primi (Vergi),
8. Bazõ karşõlõklarõn azaltõlmasõ amacõyla “yaratõlan” gelirler (Kõdem Tazminatõ Gelirleri
gibi),
9. İndirilecek bağõşlar,
10. Cari yõl menkul kõymet kõst gelirleri (Devlet Tahvili, Hazine Bonosu, Gelir Ortaklõğõ
Senetleri Gelirleri),
11. Sair vergi dõşõ gelirler,
12. Personele verilecek temettü ikramiyesi,
13. Yurt dõşõ inşaat, onarma, montaj işleri ile ihracatõ, yurt dõşõ taşõmacõlõkta elde edilen
döviz hasõlatõnõn binde 5’i (defter kayõtlarõnda indirilmiş olmalõdõr.),
b- İlaveler :Aşağõda sayõlanlar Vergi Öncesi Kar veya Zararõn tespitinde ilave olarak
dikkate alõnmõş olmalõdõr.
1. V.U.K. hükümlerine uygun olmayan amortismanlar,
2. V.U.K. hükümlerine uygun olmayan karşõlõklar,
3. “Alõnan” vadeli çek reeskontlarõ,
4. V.U.K. hükümlerine uygun olmayan diğer reeskontlar (borç senedi reeskontu
olmadõğõ halde uygulanan Alacak Senedi Reeskontu),
5. Kõdem Tazminatõ karşõlõğõ,
6. Ödenmemiş SSK Primleri,
7. Bu yõla dahil edilmiş geçmiş yõl veya gelecek yõl giderleri,
8. Bağõşlar,
9. Cezalar, gecikme zamlarõ,
10. Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlere ait KDV,
11. Borç senedi olmasõna rağmen sadece alacak senetlerine uygulanan reeskontlar,
12. Senetsiz alacaklar reeskontu,
13. Belgesiz giderler,
14. Finansman masraflarõnõn indirilemeyen kõsmõ,
15. Diğer kanunen kabul edilmeyen giderler ve ilaveler,
16. Sermayeye ilave edilen iştirak hissesi ve gayrimenkul satõş karlarõ,
17. Geçen yõl menkul kõymet kõst gelirleri (DT, HB, GOŞ Gelirleri),
c- Kazanç İstisnalarõ : Yukarõdaki maddelerde belirtilen indirim ve ilaveler yapõldõktan
sonra bulunan kar veya zarara “Mali Kar veya Zarar” adõ verilir. Kazanç istisnalarõ bu
hesaplama sonucu bulunan “mali kar veya zarara” uygulanacaktõr. (Zarar durumunda da
bu istisnalarõn uygulanmõş olmasõna dikkat edilmelidir.)
65 / 75
1. İştirak Kazançlarõ,
2. A Tipi Menkul Kõymet Yatõrõm Fonlarõ ve Menkul Kõymet Yatõrõm Ortaklõklarõnõn
portföy işletmeciliğinden doğan kazançlarõ,
3. Gayrimenkul ve risk sermayesi yatõrõm fon ve ortaklõklarõnõn kazançlarõ,
4. B tipi menkul kõymet yatõrõm fonlarõ ve menkul kõymet yatõrõm ortaklõklarõnõn portföy
işletmeciliğinden doğan kazançlarõ,
5. Rüçhan hakkõ kuponu satõş kazancõ,
6. K.V.K. Geçici Md.11,
7. A tipi menkul kõymet yatõrõm fonlarõ ve menkul kõymet yatõrõm ortaklõklarõ ile
gayrimenkul yatõrõm ortaklõklarõ ve risk sermayesi yatõrõm ortaklõklarõ veya
fonlarõndan elde edilen kar paylarõ,
8. 1994 yõlõndan önce faaliyete geçen eğitim, sağlõk ve spor tesislerine ilişkin geçici (5
yõl süreli) istisna,
9. Gayrimenkul ve iştirak hisselerinin satõşõndan elde edilen kazançlarõn sermayeye
ilavesi halinde K.V.K. Geçici Md. 23/a maddesi uyarõnca uygulana istisna,
10. Üretim tesislerinin ve bu tesislere ilişkin gayrimenkullerin teşvik belgeli yatõrõm
yapmak üzere kurulacak sermaye şirketine veya yeni kurulacak yabancõ ortaklõ
A.Ş.’ne ayni sermaye olarak konulmasõndan sağlanan kazançlara ilişkin istisna,
11. Yurt dõşõ inşaat, onarõm, montaj ve teknik hizmetlerden sağlanan kazançlara ilişkin
istisna,
d-Geçmiş Yõllara Ait Mali Zararlar : Yukarõda sayõlan istisnalarõn uygulanmasõndan
sonra pozitif tutar “zarar mahsubuna esas tutar” olarak adlandõrõlõr. Negatif tutar ise
gelecek yõla devredecek olan “dönem mali zararõ”dõr.
Kalan eğer pozitif bir tutar ise “geçmiş yõllara ait mali zararlar” bu tutardan indirilmiş
olmalõdõr.
e-Diğer İstisnalar : Geçmiş yõllara ait mali zararlar indirildikten sonra kalan tutara
aşağõda sayõlan istisnalar uygulanõr. (Zarar var ise bu istisnalar uygulanmaz.)
1. 1994 öncesi devir alõnmõş ve mahsubu yapõlmamõş kurum zararõ,
2. Yatõrõm indirimi (Yatõrõm indirimine esas tutar yukarõdaki ilk 2 maddede sayõlan
istisnalarõn uygulanmasõndan sonra kalan tutardõr.),
3. Yatõrõm indiriminin uygulanamayan kõsmõ gelecek yõla devrolunacaktõr.
66 / 75
II. KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU
Bilindiği üzere Katma Değer Vergisi Ticari, zirai, sõnai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti
çerçevesinde yapõlan teslim ve hizmetler ile her türlü mal ve hizmet ithalatõ ve diğer
faaliyetler nedeniyle yapõlan teslim ve hizmetler üzerinden alõnan dolaylõ bir vergidir.
Ticari bir işletmenin her türlü mal teslimi ve hizmet ifasõ K.D.V.’ne tabidir.
Denetçi tarafõndan K.D.V.’ne yönelik yapõlacajk denetimde en az aşağõdaki unsurlar yer
almalõdõr:
1. Her türlü mal teslimi ve hizmet ifasõnda K.D.V. uygulanmakta mõdõr ?
2. K.D.V. oranõ doğru şekilde ve doğru matrah üzerine uygulanmakta mõdõr?
3. Teslim ve hizmet işlemlerinde matrah, bu işlemlerin karşõlõğõnõ teşkil eden bedeldir.
(KDVK Mad.20). Bu bedelin faturalara doğru şekilde yansõtõlõp yansõtõlmadõğõ kontrol
edilmelidir.
4. İthal edilen malõn vergi matrahõ KDVK Mad.21’e göre belirlenir. Yapõlan ithalatlarda bu
madde hükmünün doğru şekilde uygulanõp uygulanmadõğõ araştõrõlmalõdõr.
5. Gerek fatura üzerinde gösterilen iskontolar gerekse hesaplanan K.D.V, matraha dahil
değildir. (KDVK 25) Bu tutarlarõn matraha dahil edilip edilmediği kontrol edilmelidir.
6. Bedel döviz üzerinden belirlenmiş ise, vergiyi doğuran olayõn meydana geldiği
tarihteki KDVK Mad.10) cari kur üzerinden bedelin TL’na çevrildiği ve K.D.V’nin bu
tutar üzerinden hesaplandõğõ tespit edilmelidir.
7. Yapõlan K.D.V.’ne tabi işlemler üzerinden hesaplanan K.D.V.’inden, şirketlere yapõlan
teslim ve hizmetler için hesaplanan ve fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen K.D.V.
indirim konusu yapõlabilir. (KDVK Mad.29)
Ayrõca ithal olunan mal ve hizmetler için ödenen K.D.V.’de indirim konusu yapõlabilir.
Yukarõda belirtilen indirimlerin ilgili olduklarõ dönemde kayõtlara alõnarak, indirimden
faydalanõlõp faydalanõlmadõğõ kontrol edilmelidir.
8. İndirim K.D.V. tutarõnõn doğruluğu ve hesaplanan K.D.V. tutarõndan fazla olmasõ
halinde; farkõn bir sonraki döneme doğru şekilde devrolunduğu tespit olunmalõdõr.
9. İade konusu K.D.V. var ise bu tutarõn nasõl tespit edildiği ve tahsilatõnõn yapõlõp
yapõlmadõğõ kontrol edilmelidir.
10. KDVK Mad.30’da indirilemeyecek K.D.V. olarak sayõlan kalemlerin, indirim konusu
yapõlõp yapõlmadõğõ kontrol edilmelidir.
11. KDVK’nun 11 ve 13 üncü maddelerinde belirtilen mal ve hizmet ihracatõ ile araçlar,
petrol aramalarõ ve teşvik belgeli yatõrõmlarda istisnalarõ düzenleyen maddelerdeki
işlerle ilgili fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen K.D.V. diğer vergiye tabi işlemler
üzerinden hesaplanacak K.D.V.’nden indirilebilir. İndirlemeyen kõsõm ise bu işlemleri
yapanlara iade olunur. (Mad.32)
Denetçi yukarõdaki madde hükmüne giren işlemlerin olup olmadõğõnõ, var ise usulüne
uygun şekilde indirime tabi tutulup tutulmadõğõnõ kontrol etmelidir.
12. İndirim hakkõ tanõnan işlemlerle indirim hakkõ tanõnmayan işlemlerin bir arada
yapõlmasõ halinde KDVK Mad.32 hükmünün uygulanõp uygulanmadõğõ
denetlenmelidir.
67 / 75
13. Yapõlacak olan indirimlerin belgelendirilmesinin nasõl yapõldõğõ, dönem atlamasõ olup
olmadõğõ var ise nedenleri tespit edilmelidir. (KDVK Mad.34)
14. Mallarõn iade edilmesi halinde bunlara ilişkin vergi ancak malõn fiilen işletmeye girmiş
olmasõ ve defterlere kaydõ halinde düzeltmeye tabi tutulur. Bu durum denetçi
tarafõndan kontrol edilmelidir.
15. K.D.V. Beyannemelerinin işyerinin bulunduğu yer Vergi Dairesi’ne vergilendirme
dönemini takib eden ayõn 25. Günü akşamõna kadar verilip verilmediği kontrol
edilmelidir.
16. K.D.V.’ne ilişkin kayõtlarõn şirketlerde KDVK 54’üncü madde hükmüne uygun olup
olmadõğõ kontrol edilmelidir.
68 / 75
III. VERGİ USUL KANUNU:
Vergi Usul Kanunu gereğince yapõlmasõ gereken denetimler genel olarak aşağõdaki
gibidir:
1. V.U.K.'nun 157'nci maddesi uyarõnca iş veya ikamet yeri adresini değiştiren
mükelleflerin, yeni adreslerini vergi dairesine bildirmeleri gerekmektedir. Ayrõca
158'inci maddede sayõlan iş değişikliklerinin de vergi dairesine bildirilmesi gerekir.
Bu bildirimin yapõlõp yapõlmadõğõ, yapõldõ ise V.U.K.'un 168'inci maddesinde belirtilen
sürelere uyulup uyulmadõğõ kontrol edilmelidir.
2. VUK'nun Dokuzuncu bölümü (Md.215-219) kayõt nizamõna ilişkin hükümleri
içermektedir.
V.U.K.'na göre tutulmasõ zorunlu defterlerin usulüne göre tutulup tutulmadõğõ kontrol
edilmelidir.
Yanlõş kayõtlarõn düzeltilmesi esaslarõna uygunluk ve boş satõr ve sütun bulunup
bulunmadõğõ araştõrõlmalõdõr.
Yevmiye defterine denetim tarihinde en son hangi tarihteki işlemlerin kaydedildiği
saptanmalõdõr.
3. V.U.K.'un 186'ncõ maddesi Envanter çõkarma konusunu düzenlemektedir.
Yapõlan envanter çalõşmalarõnõn bu maddeye uygunluğunun, çõkarõlan envanter
listelerinin doğru şekilde numaralanarak sõralandõğõnõn ve kim tarafõndan muhafaza
edildiğinin saptanmasõ gereklidir. (V.U.K. Mad. 188)
4. Tasdike tabi defterlerin V.U.K.'nun 220-226'ncõ madde hükümlerine uygun olarak
tasdik edilip edilmedikleri kontrol edilmelidir.
5. V.U.K.'nun 227'nci maddesinde ispat edici vesikalar düzenlenmiştir. V.U.K.'nun 229236'ncõ maddeleri ise fatura ve fatura yerine geçen vesikalarõ tanõmlamakta ve
düzenlemektedir.
a- Sözkonusu vesikalarõn usulüne uygun
edilmelidir.
düzenlenip düzenlenmediği kontrol
b- Sevk irsaliyelerinin seri ve sõra kontrollerinin yapõlmasõ, faturanõn sevk irsaliyesi
tarihinden itibaren 10 gün içerisinde düzenlenip düzenlenmediği kontrol edilmelidir.
c- Taşõma irsaliyelerinin düzenli ve usulüne uygun şekilde alõnõp alõnmadõğõ kontrol
edilmelidir.
d- Düzenlenen günlük müşteri listelerinin (otel v.b.) V.U.K. Mad. 240/c fõkrasõna
uygun olarak düzenlediği, müteselsil seri ve sõra no.lu olduğu ve işletmede
bulunduğu tespit edilmelidir.
6. Bilindiği üzere V.U.K.'nun 3'üncü kitabõ "Değerleme" hükümlerini içermektedir. Vergi
matrahlarõnõn hesaplanmasõ ile ilgili iktisadi kõymetlerin takdir ve tespiti değerleme
olarak adlandõrõlmõştõr. (V.U.K. Mad. 258)
a) İktisadi işletmelere dahil bütün gayrimenkuller maliyet bedeli ile değerlenecektir.
Şirketin gayrimenkulleri için yapõlan normal bakõm tamir ve temizleme harcamalarõ
dõşõnda kalan ve gayrimenkulun iktisadi kõymetini artõran, onu genişleten bütün
harcamalarõn gayrimenkulun maliyet bedeline eklenip eklenmediği kontrol
edilmelidir.
69 / 75
b) Özel maliyet Bedellerinin kira süresi içerisinde itfa edilip edilmediği, kira süresi
belirsiz ise (5) Beş yõlda itfa edildiği tespit edilmelidir.
c) Yatõrõmlarõn finansmanõ için kullanõlan kredilere ilişkin faizler ile varsa kur
farklarõnõn,
iktisadi
kõymetin
aktifleştiği
dönem
dikkate
alõnarak
muhaasebeleştirildiği kontrol edilmelidir.
d) Yurt içi mal alõmõnda nakliye, sigorta, komisyon gibi giderler ve yurt dõşõ mal
alõmlarõnda gümrük vergileri, nakliye, sigorta komisyon,fon, ithalat teminat faizleri,
iktisadi kõymetin aktife girmesine kadar doğan kur farklarõnõn maliyet bedeline dahil
edilip edilmediği kontrol edilmelidir.
e) Prefinansman kur farkõ ve faizleri ile döviz kredi kur farkõ ve faizlerinin hesaplama
şekilleri kontrol edilmelidir.
f) İmal edilen emtia için genel idare giderlerinden mamule pay verilmesi ihtiyaridir.
Ancak eğer mamule bu giderlerden pay veriliyor ise pay verme işleminin doğru
şekilde yapõlõp yapõlmadõğõ kontrol edilmelidir.
g) Şirketin amortisman kayõtlarõ geçmiş yõllar da dikkate alõnarak kontrol edilmelidir.
Amortismanlarõn usulüne uygun şekilde ayrõldõğõ tespit edilmelidir.
h) Şirkette yangõn, deprem ve su basmasõ gibi afetler yüzünden veyahut V.U.K. Mad.
278'de belirtilen diğer nedenlerle kõymeti düşen mal olup olmadõğõ eğer var ise
muhasebe kaydõnõn yapõlõp yapõlmadõğõ kontrol edilmelidir. Ayrõca bu mallara ilişkin
takdir komisyonu kararõ da incelenmelidir.
i) Dövizli borç ve alacaklar ile dövizli mevduat ve nakit döviz tutarõnõn usulüne uygun
şekilde değerlenip değerlenmediği kontrol edilmelidir.
j) Alacak ve Borç senetlerinin reeskonta tabi tutulup tutulmadõğõ kontrol edilmelidir.
Eğer tutulmuşlar ise ayrõlan tutarlarõn doğruluğu ile hasõlata veya alõma ait olmayan
hatõr senetlerinin olup olmadõğõ tespit edilmelidir.
k) Şirketlerin alacaklarõndan şüpheli hale gelen olup olmadõğõ kontrol edilmelidir. Bu
kontrol V.U.K. Mad.323 hükmü dikkate alõnarak yapõlmalõdõr. Karşõlõk ayrõlõp
ayrõlmadõğõ, şüpheli hale gelen alacağõn nedeni, yõlõ, ihtilaf nedeni, davanõn tarihi,
teminat olup olmadõğõ, haciz, ipotek, kefalet v.b. hususlar araştõrõlmalõdõr.Tahsil
edilen şüpheli alacaklara ilişkin karşõlõklarõn ilgili olduğu dönemin kar/zarar
hesabõna uygun şekilde intikal ettirilip ettirilmediği kontrol edilmelidir.
l) Şirket alacaklarõndan değersiz hale gelen olup olmadõğõ araştõrõlmalõdõr.
m) Sigortalardan alõnan tazminatlarõn ne şekilde muhasebeleştirildiği, dönem karõna
ne şekilde (dolaylõ ve dolaysõz olarak) intikal ettirildiği kontrol edilmelidir. (V.U.K.
329 ve 330) Amortismana tabi iktisadi kõymetler nedeniyle alõnan sigorta
tazminatõnõn pasifte 3 yõl süre ile tutulma şartlarõnõ haiz olup olmadõğõ
araştõrõlmalõdõr.
n) Yeniden değerlemeye tabi iktisadi kõymetlerin satõlmasõ halinde ilgili satõşõn ve
oluşan karõn doğruluğu kontrol edilmeli, muhasebe kayõtlarõnõn usulüne uygun
yapõldõğõ tespit edilmelidir.
o) Amortismana tabi iktisadi kõymetlerin satõşõndan doğan karõn yenileme fonuna
alõnmasõnõn mümkün olup olmadõğõ kontrol edilmelidir.
p) Tamamen itfa edilmiş iktisadi kõymetlerin yeniden değerlemeye tabi tutulup
tutulmadõğõ kontrol edilmelidir. (V.U.K. Mük. Mad. 298)
70 / 75
q) Teşvikli yatõrõmlar, ihtisas kredileri ve gerçekleştirilen ihracat için ödenen Kaynak
Kullanõmõ Destekleme Fon Primlerinin maliyetten mi düşüldüğü yoksa doğrudan
gider mi yazõldõğõ kontrol edilmelidir.
71 / 75
B. SATIŞLAR VE TAHSİLATLARIN DENETİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN
HUSUSLAR
Satõşlar ve tahsilatlarõn denetiminden amaçlanan sevk edilen bütün mal ve hizmetlerin
faturalarõnõn düzenlenmesi ve bedellerinin tahsil edilmesine ilişkin işlemlerin zamanõnda ve
usulüne uygun şekilde yapõlõp yapõlmadõğõnõ denetlemektir.
1. Satõşlarõn ve bu satõşlara ilişkin tahsilat veya alacaklarõn kayõtlara doğru şekilde
alõndõğõ tespit edilmelidir.
2. Önceki yõl veya dönem satõşlarõ ile bu dönem veya yõl satõşlarõ miktar, tutar ve
malzeme grubu bazõnda karşõlaştõrõlmalõdõr.
3. Satõşlar ve tahsilatlar için kurulu bulunan organizasyon incelenmeli ve eksik veya
olumlu yanlarõ tespit edilmelidir. Eksikler var ise bunlarõn olumsuz etkilerinin olup
olmadõğõ kontrol edilmelidir.
4. Sevk irsaliyelerinden örnekleme metodu ile seçilenlerde, satõş bölümünün onayõ,
kredili satõşlarda kredi onayõ, gerekli yasal bilgilerin bulunup bulunmadõğõ, sõra
numarasõ takip edip etmediği, ilgili faturanõn düzenlenip düzenlenmediği kontrol
edilmelidir.
5. Faturayõ ve sevk irsaliyesini kim veya kimlerin düzenlediği tespit edilmeli, fatura ve
sevk irsaliyesinde yer alan miktarlar kontrol edilmelidir.
6. Satõşlarõn mükerrer faturalanmamasõ için ne gibi önlemlerin alõndõğõ kontrol
edilmelidir.
7. İade edilen mallar için müşteriden iade faturasõ alõndõğõ tespit edilmelidir.
8. İade alõnan mala ilişkin, iade prosedürlerinin uygulandõğõ ve gerekli onayõn alõndõğõ
tespit edilmelidir.
9. İade alõnan mallar için satõş birimi tarafõndan bir form düzenlenmekte midir?
10. Ambar Çõkõş Fişi düzenlenmiş olan mallara ilişkin satõş faturalarõ kontrol edilmelidir.
11. İade edilen mallar için ambar giriş fişi düzenlenmekte midir?
12. İade mala ilişkin düzenlenen tüm belgeler üzerindeki miktar ve tutar kontrolünün
muhasebe departmanõ tarafõndan yapõlõp yapõlmadõğõ kontrol edilmelidir.
13. Satõş faturalarõ üzerinde yer alan mal kodlarõ ile birim fiyatlarõn doğruluğu kontrol
edilmelidir.
14. Fatura üzerinde yapõlan iskontolarõn nasõl yapõldõğõ ve aritmetik bir hata olup olmadõğõ
kontrol edilmelidir.
15. Satõş faturalarõnõn üzerinde yetkili bir imzanõn olup olmadõğõ kontrol edilmelidir.
16. Müşterilerden alacak olarak yazõlan meblağ ile satõş faturasõ üzerindeki tutar kontrol
edilmelidir.
17. Müşterilerle mutabakat sağlanõp sağlanmadõğõ ve bu mutabakatõn sõklõğõ kontrol
edilmelidir.
18. Tüm satõş faturalarõnõn kayõtlara alõnõp alõnmadõğõ kontrol edilmelidir.
19. Müşteriler tarafõndan yapõlan ödemeler kontrol edilmelidir.
72 / 75
20. Nakit ve çek karşõlõğõ yapõlan satõşlarda uygulanmasõ gereken prosedür ile şirket
tarafõndan uygulanan prosedür karşõlaştõrõlmalõdõr.
21. Müşteri kayõtlarõnõn hangi detaylarõ kapsadõğõ tespit edilmelidir.
22. Müşteri kayõtlarõndan sorumlu kişiler ile tahsilatõ yapan kişilerin aynõ kişiler
olmamasõna özen gösterildiği tespit edilmelidir.
23. Müşterilerden yapõlan tahsilatõn kayõtlara doğru şekilde intikal edip etmediği kontrol
edilmelidir.
24. Müşterilerle yapõlan mutabakatta fark oluşmuşsa bu farkõn nedeni araştõrõlmalõdõr.
25. Müţterilerden alacaklarõn vade tarihleri kontrol edilmeli ve yaşlandõrma analizi
yapõlmalõdõr.
26. Uzun zamandõr hareket görmeyen müşteri hesaplarõ incelenerek neden hareketsiz
olduklarõ ve tahsilatõn mümkün olup olmadõğõ kontrol edilmelidir.
27. Vade farklarõnõn usulüne uygun şekilde hesaplanõp hesaplanmadõğõ ve tahsil edilip
edilmediği kontrol edilmelidir.
73 / 75
C. SATINALMA VE TEDİYELERİN DENETİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN
HUSUSLAR
Satõnalma ve tediyelerin denetiminden amaçlanan tüm alõmlara ilişkin sipariş belgelerinin
düzenlenmesi, faturalarõnõn alõnmasõ ve mal veya hizmete ilişkin bedelin zamanõnda ve
usulüne uygun şekilde ödenmesinin kontrol edilmesidir.
1. Tüm alõmlar için sipariş formu düzenlenip düzenlenmediği bu fişlerin uygun şekilde
onaylanõp onaylanmadõğõ kontrol edilmelidir.
2. Sipariş formlarõna göre alõnan mallar için ambar giriş fişi düzenlenip düzenlenmediği,
stok kontrol onayõ, gerekli bilgilerin bulunup bulunmadõğõ, sõra numarasõ takip edip
etmediği, alõma ilişkin faturanõn varlõğõ, kalite kontrol onayõ kontrol edilmelidir.
3. Sipariş formu, ambar giriş formu ve alõş faturasõ ile irsaliye karşõlaştõrõlarak; miktar,
fiyat, tutar v.b. hususlarda farklõlõk olup olmadõğõ kontrol edilmelidir.
4. Ay sonlarõ itibariyle faturasõ gelmemiş ancak ambar giriş fişi düzenlenmiş mallar olup
olmadõğõ kontrol edilmeli bunlarõn düzenli şekilde takip edildiği hususu tespit
edilmelidir.
5. Alõnan faturalardaki fiyatlar kontrol edilmeli, verilen siparişe uygun olup olmadõğõ,
faturalarda aritmetik hata bulunup bulunmadõğõ kontrol edilmelidir.
6. Satõcõlar hesabõnõn faturalar ve sipariş formlarõ ile mutabakatõ kontrol edilmelidir.
7. Satõcõlara yapõlan ödemelerin kayõtlara doğru şekilde yansõyõp yansõmadõğõ ve maliyeti
kontrol edilmelidir.
8. Çek defterlerinin kimin sorumluluğunda olduğu ve kim tarafõndan kullanõldõğõ tespit
edilmelidir.
9. Ödemeyi yapan ile satõcõlar hesabõna ait kayõtlarõ tutan kişilerin ayrõ kişiler olduğu
tespit edilmelidir.
10. Çeklere ilişkin prosedürler uygulanmakta mõdõr?
11. Yapõlan ödemelerle, faturalar arasõnda bağlantõ kurulup kurulmadõğõ tespit edilmelidir.
12. İade edilen mallar için ambar çõkõş fişi ve iade faturasõ ile irsaliye düzenlenip
düzenlenmediği tespit edilmelidir.
13. Satõcõlar hesabõna borç kaydõnõn ne şekilde yapõldõğõ, bu tür kayõtlar için onay alõnõp
alõnmadõğõ tespit edilmelidir.
14. Satõcõlar hesabõ ile satõcõlardan alõnan ekstreler karşõlaştõrõlmalõ, mutabõk olmayan
kalemler ve bunun nedenleri tespit edilmelidir.
74 / 75
D. MASRAFLARIN DENETİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Masraflarõn denetlenmesinden amaç ihtiyaç kadar mal alõnmasõ, sipariş edilmemiş mallarõn
alõnmamasõ, mükerrer fatura girişlerinin önlenmesi, faturalarõn miktar, tutar ve mahiyet
olarak doğru olmasõ, tüm alõmlarõn belirli bir prosedüre bağlõ olmasõ (sipariş fişi, alõm onayõ
v.b.), keza tüm mal iadelerinin belirli bir usulde yapõlmasõ (iade faturasõ, ambar çõkõş fişi
v.b.) gibi hususlarõn kontrol edilmesidir.
1. Sipariş fişleri kontrol edilmelidir.
2. Alõnan mala ilişkin fatura ve ambar giriş fişi ile sipariş fişi arasõnda tam mutabakat
sağlanmalõdõr.
3. Faturalar miktar, birim fiyat ve tutar cinsinden kontrol edilmelidir.
4. Bütün fişlerin (sipariş, ambar giriş, ambar çõkõş) matbaa ve müteselsil sõra numaralõ
olup olmadõğõ kontrol edilmelidir.
5. Bu fişlere ilişkin stok kayõtlarõ ile kullanõldõklarõ zaman yapõlan işlemler araştõrõlmalõdõr.
6. Geçerli olarak vaadedilen bütün iade talepleri için iade faturasõ alõnõp alõnmadõğõ
kontrol edilmelidir.
7. Faturalarõn uygun şekilde kayõtlara alõnõp alõnmadõğõ ve alõndõ ise üzerlerine kayõtlara
alõndõğõnõ gösterecek bir işaret veya damga konulup konulmadõğõ araştõrõlmalõdõr.
8. Ödenen faturalar için de ödendi şerhinin konulup konulmadõğõ araştõrõlmalõdõr.
9. Şirket tarafõndan iade edilen mallar için ambar çõkõş, iade alõnan mallar için ambar
giriş fişlerinin tanzim edilip edilmediği kontrol edilmelidir.
10. Alõş faturalarõ ile iade faturalarõnõn Yasal defterler ve muavin kayõtlarla mutabakatõ
araştõrõlmalõdõr.
11. Alõşlar ve iadelere ilişkin şirket hesap planõna uygun ayrõntõlõ kayõtlar tutulup
tutulmadõğõ, bunlarõn yasal sürelerde kayõtlara intikal ettirilip ettirilmediği
denetlenmelidir.
12. Satõcõlar hesabõndaki borç kayõtlarõnõn mahiyetleri ve alacaklõ kayõtlarla ilgisi kontrol
edilmelidir.
75 / 75