FILIPINO
1. Ang ikalawang nobela ni Dr. Jose Rizal na El Filibusterismo, ang sikwel o karugtong ng Noli
Me Tangere, ay sinimulan niyang isulat sa kaniyang tinubuang Calamba noong Oktubre,
1887, sa kaparehong taon kung kailan natapos ang manuskripto at maipalimbag ang
kaniyang unang nobela.
2. Ito ay dahil sa dalawang bagay: (1) makaiwas kay Suzanne Jacoby na kaniyang sinisinta nang mga
oras na iyon dahil Isinakripisyo ni Dr. Rizal ang kaniyang personal na pangangailangan, At (2) higit
na mababa ang halaga ng palimbagan sa nasabing lugar.
3. Dahil higit na kailangan siya ng kaniyang mga kababayang patuloy na nagtitiis sa panlalapastangan
ng mga Espanyol. Nagsilbing aral para sa kaniya ang masaklap na mga karanasan sa pagpalalathala
ng Noli Me Tangere. Ayon sa isa sa mga anekdota ni Jose Alejandrino para kay Dr. Rizal, labis-labis
ang pagtitipid na ginawa niya para lamang maging matagumpay ang pagpapalimbag sa El
Filibusterismo.
4. Tulad sa mga nangyari sa kaniya habang ipinapalathala ang unang nobela, muli na namang kinapos
sa salapi si Dr. Rizal. Naubos na ang perang nakuha mula sa pagsangla niya sa kaniyang mga alahas.
Dumating ang kaibigan na si Valentin Ventura na noo’y nasa Paris. Sa tulong ng sugo ng Diyos, ang
ikalawang nobela ni Dr. Rizal ay natapos sa pagpapalimbag noong 18 Setyembre 1891.
5. Nanirahan siya sa masikip na kuwarto ng kaniyang kaibigang si Jose Alejandrino para
lamang maipalimbag ang kaniyang El Filibusterismo. labis-labis ang pagtitipid na ginawa
niya para lamang maging matagumpay ang pagpapalimbag sa El Filibusterismo. ilang
biskuwit lamang ang kaniyang kailangang kainin sa isang araw, ay halos maubos na ang
kaniyang mga biskuwit sa loob lamang ng kalahating buwan. Samantala, si Dr. Rizal ay
nagawa mismong tipirin ang sarili sa pagkain para lamang maipalimbag ang kaniyang
nobela. Muli na namang kinapos sa salapi si Dr. Rizal. Naubos na ang perang nakuha mula
sa pagsangla niya sa kaniyang mga alahas. dumating ang kaibigan na si Valentin Ventura.
Sa tulong ng sugo ng Diyos, ang ikalawang nobela ni Dr. Rizal ay natapos. nirebisa ni Dr.
Rizal sa London ang halos lahat ng naisulat na niya sa ikalawang nobela noong 1888. Ito
ay may kinalaman mismo sa kaniyang naging mga inspirasyon sa pagsusulat; ngunit naiiba
sa mga inspirasyon ng ibang manunulat―ang kaniyang masasakit na karanasan sa
totoong buhay―dahilan para maging mabigat ang mga emosyon at mga pangyayaring
mayroon sa El Filibusterismo.