Araling Panlipunan
Q4 Grade-9
Ipinasa ni: Zhanjoe David A. Doong
IX-Avogadro
Ipinasa kay: Gng. Catherine Bayotas
1
TALAAN NG NILALAMAN
Gawain 1
Gawain 2
Summative Test 1
Gawain 3
Summative Test 2
Gawain 4
Summative Test 3
Gawain 5
Summative Test 4
Gawain 6
Gawain 7
Performance task 1
Gawain 8
Performance task 2
Gawain 9
Performance task 3
Gawain 10
Performance task 4
Gawain 11
Gawain 12
Gawain 13
Gawain 14
Gawain 15
Gawain 16
Gawain 17
Gawain 18
PROJECT R.A.I.D (READ, ANALYZE, INTERPRET, DRAW)
Gawain 19
Gawain 20
Gawain 21
Gawain 22
Gawain 23
Gawain 24
2
WEEKLY LEARNING ACTIVITY SHEETS
Araling Panlipunan 9
Ikaapat na Markahan, Unang Linggo
KONSEPTO AT PALATANDAAN NG PAMBANSANG KAUNLARAN
Pangalan: Zhanjoe David A. Doong
Pangkat: IX-Avogadro
Gawain 1: Oo o Hindi?
Panuto: Lagyan ng tsek (√) ang kolum na sinasang-ayunan mo. Pagkatapos ay sagutin ang mga
pamprosesong tanong sa ibaba.
PAHAYAG
1. May pag-unlad kung may mga nagtataasang gusali at naglalakihang
kalsada.
2. May pag-unlad kung lumalaki ang GNP at GDP ng isang bansa.
3. May pag-unlad kung may mga makabagong teknolohiya at makinarya.
4. May pag-unlad kung may demokrasya.
5. May pag-unlad kung napangangalagaan ang kapaligiran.
6. May pag-unlad kung tumataas ang export ng isang bansa.
7. May pag-unlad kung dumarami ang dayuhang mangangalakal.
8. May pag-unlad kung ang bayan ay naging lungsod.
9. May pag-unlad kung may mataas na pasahod.
10. May pag-unlad kung may trabaho ang mga mamamayan
OO
√
HINDI
√
√
√
√
√
√
√
√
√
Pamprosesong Tanong:
1. Alin sa mga pahayag ang higit mong nararanasan sa iyong lipunan?
Napapangangalagaan ang kapaligiran naming.
2. Sa iyong palagay, ano kaya ang nagiging mga balakid sa pagpapatuloy ng
pag-unlad sa sumusunod na aspekto:
• kultural
Kakulangan sa supporting lokal sa mga tradisyonal na atin at ng mga aspeto nito.
Maraming impluwensyang banyaga ang naka halo sa ating kultura kung magkakaroon ng ganito
maaapektuhan an gating sarling kultura na magdudulot ng mga balakid sa pag-unlad nito.
• sosyal (lipunan)
Marami akong nakikitang mga balakid nito kagaya ng diskriminasyon at “prejudice” na
nagdudulot ng gulo at pagkabagabag sa ating lipunan, dahil rito hindi magkakaisa ang lahat at
magkakaroon lamang tayo ng galit sa isa’t isa.
• political
May mga taong mapagsamantala at nag-iisip lamang kung anong magagawa nila upang
mas ipabuti ang kalagayan nila at hindi ng kanilang sinasakupan. Marami ring walang
intensyong isulong ang pagbabago dahil hindi nila gustong baguhin ang sistemang
nakakabenipisyo sila kahit nang aapak sila ng tao sa proseso.
3. Paano mo nakikita ang iyong sarili limang taon mula ngayon bilang kabahagi ng mga
palatantaan ng pag-unlad na iyong natukoy?
3
Nakikita ko ang aking sarili bilang isang mamamayan na sinusulong ang kaunlaran n gating
ekonomiya at n gating pamumuhay kung saan hindi nagkakaroon ng diskriminasyon at pangaapak.
Gawain 2: Pagkakapareho at Pagkakaiba
Panuto: Ilahad ang pagkakapareho at pagkakaiba ng pagsulong at pag-unlad.
Gamitin ang Venn diagram sa ibaba.
PAG-UNLAD
PAGSULONG



Sa pagsulong,
sinusukat ang halaga
ng mga produkto at
serbisyong nalikha sa
loob ng isang panahon.
Sa pagsukat nito,
ginagamit ang Gross
Domestic Product
(GDP), Gross National
Product (GNP), GDP/
GNP per capita at real
GDP/ GNP.
Ito ay resulta ng isang
prosessong nagpapakita
ng pagbabago sa isang
ekonomiya na medaling
masukat.
Halimbawa ay
pagkakaroon ng bansa
ng mga magagandang
sasakyan, kalsada atbp.



Maituturing na bunga
ang pagsulong ng pagunlad.
Nagkakaroon ng
mabuting epekto sa
sector na political,
ekonomikal, at
kultural.



Hindi sapat ang
pagsusukat gamit ng
mga numero pagdating
sa pagsusukat ng pagunlad, dahil hindi nito
naipakikita kung
paano naipamamahagi
ang kita at yaman ng
bansa sa mga
mamamayan nito.
Ito ay sumasaklaw sa
katarungan dignidad
seguridad at
pagkapantay-pantay
ng mga tao.
Nagkakaroon ng
pagbabago sa
estruktura ng lipunan.
Ang kabuuhang
proseso ay
kinabibilangan ng iba’t
ibang aspetong
pangkultural, pulitikal
at ekonomikal.
Pamprosesong Tanong:
1. Maaari bang magkaroon ng pagsulong kahit walang pag-unlad? Ipaliwanag.
Hindi, ito ay dahil kung walang “development”(pag-unlad) ay wala ring
“growth”(pagsulong). Kung hindi nagkakaroon ng maayos na pamumuhay ang mga tao sa isang
lugar hindi ito maituturing na maunlad na lugar at ito ay makakapag-apekto sa pagsulong.
Halimbawa: kung nagkakaroon ng diskriminasyon sa trabahuan ang mga manggagawa ay
magkakaroon ng masamang epekto sa kanilang kabuuhang gawa, kagaya ng paggawa ng mga
kalsada na maayos, kung hindi maayos ang pagkakagawa nito mahihirapan ang transportasyon
4
ng mga kalakal kagaya ng prutas at gulay at maaari pa itong masira. Kung walang pagkakaisa
na magaganap upang magkaroon ng kaunlaran syempre kaakibat nito ang hindi paglago.
2. Maaari bang magkaroon ng pag-unlad kahit walang pagsulong? Pagtibayin.
Posible ito, ang pag-unlad ay sinusukat sa kabuuhang pag-papataas ng
kagandahan sa buhay ng mga mamamayan kung nag kakaroon ng seguridad, pagkakapantaypantay, at kawalan ng diskriminasyon masasabing maunlad ang kalidad ng pamumuhay ng
mga tao. Ngunit kung maypag-unlad hindi maaaring hindi magkaroon ng pagsulong dahil ang
pagsulong ay produkto ng pag-unlad.
Gawain 3: Graphic Organizer
Panuto: Buuin ang graphic organizer na matatagpuan sa ibaba batay sa isinasaad ng tekstong
iyong nabasa. Upang higit na maunawaan ay sagutin ang mga pamprosesong tanong
na susukat sa antas ng iyong kaalaman at pang-unawa.
Haba ng buhay
KALUSUGAN
ANTAS NG PAMUMUHAY
HDI
EDUKASYON
Kapanganakan
Gross national income per capita
Mean years of schooling
Expected years of schooling
Pamprosesong Tanong:
1. Bakit mahalagang pagtuunan ng pansin ng mga pamahalaan ng iba’t ibang
bansa ang mga aspekto at indicators ginagamit sa HDI?
Upang magkaroon tayo ng konsepto o mga ideya upang tayo ay umunlad
bilang isang bansa. Nagkakaroon tayo ng oppurtinidad rito na busisihin at masinop na tingnan
ang mga sector sa ating lipunan na maaari nating ayusin upang makamit ang kaunlaran at
kalaunan ang pagsulong.
Gawain 4: Ako Bilang Mag-aaral
Panuto: Sagutin ang sumusunod na tanong gamit ang mga konseptong iyong natutuhan
mula sa binasang teksto.
1.Datapwat seryoso ang pamahalaan na labanan ang korapsyon, patuloy pa rin ang maling
paggasta ng kaban ng bayan. Bilang isang mapanagutang mag- aaral, paano ka
makatutulong upang masugpo ito?
Maaari akong maglahad ngt mga imporpasyon sa korapsyon na nangyayari upang
mahikayat ang iba na isipin ring mabuti ang kagayan n gating bansa. Sa ganito mahihikayat
5
silang hindi ibalewala ang katiwaliang nangyayari sa Sistema. Maaari rin akong mag-isip ng
masinop sa panahong ako ay makakaboto na bilang mamamayan ng PIlipinas.
2. Maraming tao na ang nagpatunay na hindi hadlang ang kahirapan upang magtagumpay
sa kahit anumang negosyo. Ilan sa mga ito sina Lucio Tan, Henry Sy, at Manny Villar. Bilang
isang maabilidad na mag-aaral, paano ka makapag-aambag sa ekonomiya ng bansa kahit sa
maliit na pamamaraan?
Mayroon kaming tindahan na kung saan tumutulong ako at binibigyan ako ng aking
nanay ng maliit na pasahod upang iimpok sa banko, ang aking tinatanggap lamang nap era
ay mga lumang pera na hindi na masyadong maganda ang kondisyon at yon ang nilalagay ko
sa bangko. Sa paraang ito natutulungan ko ang aking ekonomiya sa pamamagitan ng
pagkukuha mismo ng mga perang hindi na kaaya-aya mapapalitan ito kaagad sa banko at
hindi aabot sa sitwasyon na may hindi makagamit ng pera na iyon dahil sa kalumaan nito.
Sinisiguro ko rin na magaganda ang kalagayan ng perang aking ginagamit sa bawat
transaksyon na ginagawa ko sa pang-araw-araw upang ang umikot lamang nap era sa ating
ekonomiya ay magtatagal pa ng ilang taon.
Tinatangkilik ko rin ang mga gawang Pilipino upang makatulong sa ating ekonomiya.
3. Maliban sa mga nabanggit na halimbawa, paano mo ipinakikita ang iyong pagiging
makabansa?
 Pagiging mapagmahal sa mga likas na yaman ng bansa upang alagaan ang mga
ito.
 Pagsunod sa mga batas at ordinansa ng pamahalaan.
 Pagmamahal sa mga kapwa Pilipino na walang bahid ng diskriminasyon o pagiging
matapobre.
 Pagsasabuhay ng mga kultura at tradisyon
 Pagmamalaki sa iyong lahi.
4. Ang pagboto ay isang obligasyon ng mga mamamayan ng bansa. Hindi natatapos sa
pagboto ang obligasyong ito. Kinakailangang makilahok ang bawat isa sa mga proyektong
pangkaunlaran. Bilang isang mag- aaral, paano mo ginagamit ang iyong pagiging maalam sa
pagpili ng mga pinuno at pakikilahok sa mga gawaing pampaaralan at pampamayanan?
Sinusuri ko ng maayos ang mga plano ng pag-unlad ng mga kandidato at pumipili sa kung
sino man ang may pinakamagandang daan patungo sa kaunlaran. Nakikilahok ako sa mga
gawaing pampaaralan naming at nagbibigay ng mga “suggestions” kung paano ito
maipapabuti pati na rin sa pampamayanan.
Gawain 5: Suriin natin!
1. Ano ang nilalaman ng editoryal?
Tinatalakay nito ang kawalan ng trabaho ng mahigit 12.1 milyong
Pilipino kahit naiiulat na umunlad ang bansa. Tinatalakay nito ang mga dahilan kung bakit
ganiyan ang nangyayari.
2. Sa iyong palagay, ano-ano ang posibleng dahilan kung bakit maraming
Pilipino pa rin ang walang trabaho sa kabila ng sinasabing pag-angat ng
ekonomiya ng bansa?
Nasabi sa editorial na ang mga kalamidad sa nakaraang taon (Yolanda
sa visayas, at lindol sa bohol) ang mga pangunahing sanhi nito, pero marami ring mga aspekto
ang nakaka apekto nito kagaya ng kawalan ng experience, kawalan ng sapat na edukasyon atbp.
3. Kung bibigyan ka ng pagkakataon na maging adviser ng pamahalaan, ano ang
maipapayo mo upang mapa-unlad ang bansa? Ipaliwanag ang sagot.
 Transparency sa Paggasta ng pera ng bayan.
6




Dapat walang mangyari na “under the table judgement” sa paggasta ng
pera ng bansa ito ay maaaring mag dulot ng korapsyon at makakasama sa
ating ekonomiya.
Mas malawak na “access” sa libreng edukasyon.
Kung magkakaroon ng mas maraming maalam na mamamayan ang
bansa mas magagamit nila ito upang hindi lamang paunlarin ang kanilang
sarili kundi pati narin ang bansa. Mas magkakaroon ng mas malawak na
pagpipilian na career options para umunlad ang bansa.
Intruduksyon ng Sex Ed sa mga paaralan mula sa Grade 4 hanggang sa
kolehiyo.
Isa sa mga problema n gating bansa ang pagiging batang ina, kung may
ideya an gating kabataan sa ligtas na pakikipagtalik ma-iiwasan ito na
problema na makakasira sa ating ekonomiya.
Pagpapasa ng pagpapalaglag bilang legal na prosesong pangkalusugan.
Maraming mga taong ang hindi handa na magkaroon ng anak, maaaring
nagging biktima sila ng rape o walang alam sa safe sex kaya upang
matulungan hindi lamang ang bata kundi pati narin ang mga magulang sa
hindi maayos na pagpapalaki ng bata, dapat ay bigyan natin ng option ang mga
kababaihan na huwat ipagpatuloy ang kanilang pagbubuntis kung hindi pa
sila handa.
Pagpapasa ng SOGIE equality bill sa senado.
Bilang mga mambabatas kayo ay obligado na protektahan ang inyung
mga mamamayan sa diskriminasyon at sa pamamagitan sa pagpasa ng batas
na ito masusugpo ninyo ang naturang diskriminasyon. Sinusukat ang
kaunlaran ng isang bansa sa kalagayan ng mga mamamayan nito.
Gawain 6: Awitin Mo at Gagawin ko!
Mabuting Pilipino
Ako’y Isang Mabuting Pilipino
Noel Cabangon
Ako’y isang mabuting Pilipino
Minamahal ko ang bayan ko
Tinutupad ko ang aking mga
tungkulin
Sinusunod ko ang kanyang mga
alituntunin
Tumatawid ako sa tamang tawiran
Sumasakay ako sa tamang sakayan
Pumipila at ‘di nakikipag-unahan
At ‘di ako pasiga-siga sa lansangan
Bumababa’t nagsasakay ako sa tamang
sakayan (Nagbababa ako sa tamang
babaan)
‘di nakahambalang parang walang
pakialam
Pinagbibigyan kong mga tumatawid sa
‘Di bumubuga ng usok ang aking
sasakyan
Inaayos ko ang mga kalat sa
basurahan
Inaalagaan ko ang ating kapaligiran
[repeat chorus]
Lagi akong nakikinig sa aking mga
magulang
Kaya’t pag-aaral ay aking
pinagbubutihan
‘di ako gumagamit ng bawal na gamot
O kaya’y tumatambay at sa eskwela’y
‘di pumapasok
Pangatwiranan.
Ipinagtatanggol ko ang aking karangalan
‘pagkat ito lamang ang tangi kong
kayamanan
‘di ko ibinebenta ang aking kinabukasan
Ang
7 boto ko’y aking pinahahalagahan
[repeat chorus]
Ako’y isang tapat at totoong lingkod ng
bayan
kalsada
Humihinto ako ‘pag ang ilaw ay pula
[chorus]
‘pagkat ako’y isang mabuting Pilipino
Minamahal ko ang bayan ko
Tinutupad ko ang aking mga tungkulin
Sinusunod ko ang kanyang
mga alituntunin
Di ako nangongotong o nagbibigay
ng lagay
Tiket lamang ang tinatanggap kong
ibinibigay
Ako’y nakatayo doon mismo sa kanto
At ‘di nagtatago sa ilalim ng puno
‘Di ako nagkakalat ng basura sa
lansangan
1. Ano ang pangkalahatang mensahe ng awitin? Paano mo maiuugnay ito sa pagtatamo
ng kaunlaran? Ipaliwanag.
Ang mensahe ng awitin ay “Sundin ang patakarang inihain ng gobyerno
para sa atin, dahil ito ay makakabuti sa ating buhay. Maging magalang at responsible.
Laging isaisip at isapuso ang mithiing nais mong marating. At parati maging makabayan
at tapat sa kapwa.” Tungo rito nagkakaroon tayo ng pag-iisa na nagdudulot sa atin ng
kaunlaran sa sector na ekonomikal at sosyal. Tandaan natin na unahin dapat an gating
bansa bago ang mga namumuno nito maging tapat sa bayan hindi sa mga namumuno
upang makamit ang kaunlaran.
2. Kanino kayang mga tungkulin ang inilahad sa awitin? Ano ang implikasyon nito sa
pambansang kaunlaran?
Tayo bilang mga mamamayan, nagpapakita ito na tayo ang may
kapangyarihan na paunlarin an gating bansa kung tayo ay may pakikipag-isa. Maaring
tumaas o bumaba an gating antas ng pamumuhay batay sa ating mga aksyon lalo na
pagdating sa mga desisyong pampolitikal kagaya ng eleksyon.
3. Paano ka makatutulong sa pag-unlad ng bansa bilang isang mabuting Pilipino?
Pagtibayin.
Makakatulong ako sa pamamagitan ng paggawa ng aking mga tungkulin
gaya ng pagtangkilik sa sariling atin, pagpapanatili ng kagandahan n gating likas na
yaman, pagnanansa ng kaunlaran atbp.
8
Gawain 7: Concept Definition Map
Mula sa mga impormasyon tungkol sa sektor ng agrikultura, bumuo ng Concept Definition Map
gamit ang modelo sa ibaba.
Ano ang mga bumubuo
dito?
Ano ito?
Ito ang siyang nagtutulungtulong upang matugunan ang
walang
hanggang
pangangailangan
at
kagustuhan ng tao. Dito
kinukuha ang mga hilaw na
materyales
kagaya
ng
plywood, mga gulay at prutas
pati na rin ang karne isda at
manok, para pangalanan ang
ilan.
Paghahalaman
Maraming
mga
pangunahing pananim ang bansa tulad ng
palay, mais, niyog, tubo, saging, pinya,
kape, mangga, tabako, at abaka. Ang mga
Paghahayupan - Ito ay binubuo ng pagaalaga ng kalabaw, baka, kambing, baboy,
manok, pato at iba pa. Ang paghahayupan
Pangingisda - Itinuturing ang Pilipinas
bilang
isa
sa
mga
pinakamalaking
tagatustos ng isda sa buong mundo. Ito ay
SEKTOR NG
AGRIKULTURA
Paggugubat - Ang paggugubat ay isang
pangunahing pang-ekonomikong gawain sa
sektor ng agrikultura. Patuloy na nililinang
9
Gawain 8: Larawan! Kilalanin!
Batay sa iyong binasa, isulat ang mga gawaing nakapaloob sa sektor ng agrikultura.
Ito ay nabibilang sa paghahayupan ng agrikultura kung saan
ang Kalabaw ay isang hayop na tumutulong sa pagsasaka ng
mga magsasaka ulan o init man. Inaalagaan ito ng
magsasaka upang matulungan siya sa paghahanap buhay. Sa
paghahayupan nag-aalaga ang mga tao upang magamit ang
kanilang hayop bilang pagkain o kayay kaalalay sa
paghahanap buhay.
Ito ay ang sector ng pangingisda sa agrikultura. Nahahati ang
pangingisda sa tatlong kwalipikasyon ang komersyal, aquaculture
at municipal. Sa pangingisda nakakapaghanapbuhay ang mga
mangingisda malapit man o malayo mula sa kanilang tinitirahan.
Sa pangingisda nagkakaroon ng samot saring mga pagkaing isda
na pwedeng iipagpalit sa kalakal.
Sa sector ng paghahalaman nagkakaroon ang mga mamamayan
ng sariwang prutas at gulay upang matustusan ang kanilang
mga pangangailangan. Dito nag sasaka ang mga magsasaka
upang maka tanim ng mga ito gamit ang iba’t ibang technique
at technolohiya.
Sa paggugubat kinukuha ang mga hilaw na materyales kagaya
ng kahoy upang gawing produkto na magagamit sa sector na
pang industrial.
Gawain 9: Thank You Po!
Mula sa binasang teksto tungkol sa kahalagahan ng Sektor ng Agrikultura sa ekonomiya ng
bansa, sumulat ng isang liham pasasalamat para sa mga manggagawa na nasa sektor na ito.
Gawing gabay ang rubrik sa ibaba.
P-6d Paradise, Brgy. Libertad
Butuan City
June 15, 2021
Mahal kong mga manggagawa,
Kamusta po kayo? Sana po ay mabuti ang kalagayan ninyo lalo na ngayon na maraming
mga pagsubok ang hatid ng pandemya. Ako po si Zhanjoe Doong ako po ay isang mag-aaral sa
ika siyam na baitang, maayos naman po ang aking kalagayan ngnit sa liham na ito ako po taos
pusong nag papasalamat sa inyo.
Sa pag punta ko po sa pamilihan napakaraming mga bilihin ang aking mapagpipiliang
bilhin mula sa preskong gulay at prutas hanggang sa mga magagandang huli na isda, lahat po
ng aking binibili at kinokunsumo ay hindi magiging possible kung hindi dahil sa inyo. Alam kop
o na hindi madali ang magsaka at mangisda upang makapaghanap buhay, maraming mga
pagsubok ang inyong nadadaanan sa pang-araw-araw na sitwasyon naway sana ay hindi kayo
madaig ng mga pagsubok na ito at magpatuloy sa inyong paghahanap buhay. Lahat kami ay
nakasalalay sa inyong mga produktong pinaghirapan kung wala po kayo wala po rin kami ako
po ay taos pusong nagpapasalamat sa inyong pagsisikap dahil tungo sa inyong mga kamay ay
umuunlad an gating bansa. Hindi sana kayo mawalan ng lakas mga dakilang manggagawa at
sana magpatuloy kayo sa inyo ginagawa habang sabay sabay nating aabutin ang kaunlaran ng
kinabukasan.
10
Nagmamahal,
Zhanjoe David A. Doong
Gawain 10: Concept Web
Batay sa binasang teksto, punan ang bilog ng mga salita na may kaugnayan sa suliranin ng
subsektor ng Pagsasaka.
Pagbabago ng klima sa
mundo at sa ating
pananiman.
Pagkakaroon ng
matigas na
kakompetensya sa
presyo at mga bilihin
Unti-untiang
pagliit ng
lupang
pansakahan.
Suliranin
ng
Pagsasaka
Hindi pantay na
pagpraprayoridad
sa iba’t ibang mga
sektor ( mas na
praprayoridad and
industry kesa sa
agrikultura.
11
Pagpapaunlad sa
mga
technolohiyang
ginagamit
Modernisasyon sa iba’t ibang
aspekto ng pagsasaka
kaakibat ng Kakulangan ng
mga pasilidad at
imprastruktura sa
kabukiran.
Kakulangan ng
pagtangkilik at
pansin mula sa
ibang mga sector.
Gawain 11: Ideya, Puno-in!
Pumili ng isang (1) suliranin mula subsektor ng pangingisda o sa paggugubat. Kompletuhin ang
datos mula sa tree diagram sa ibaba.
Ang ilan sa mga coral reefs sa bansang New
Zealand ay nasisisra at nabibiktima ng comersyal
na pag thrawl fishing na sumisira sa korales sa
puntong baka hindi na ito tumubong muli. Maari
pa nga itong magdulot ng extinction sa local na
mga naapektuhang mga isda at lamang dagat.
Sa kanilang mga operasyon nasisira ang
kalagayan at tirahan ng mga isda at iba
pang mga lamang dagat. Nagigiba ang mga
korales dahil sa “Thrawl Fishing” na
nagdudulot ng pagkamatay sa kanilang mga
tahanan at mga itlog kung saan maaring
tuluyan na silang hindi makapagpanganak
muli dahil sa kawalan ng mga korales.
Mapanirang operasyon ng
malalaking komersiyal na
mangingisda.
12
Gawain 12: Epekto-Suri!
Suriin at kilalanin ang mga napapanahong suliranin na ipinapakita ng mga larawan sa unang
kolum ng talahanayan. Isulat sa ikalawang kolum ang magiging epekto nito sa ekonomiya ng
bansa kung laganap at walang nakitang solusyon sa mga suliraning nabanggit.
Kung
magpapatuloy
ang
ganitong gawain ay masisisra
ang mga korales at iba pang
tahanan ng mga yamang dagat.
Hindi makakapagparami ng
kanilang lahi ang mga hayop na
ito na magdudulot ng maliit na
ani sa yamang dagat na
makakapagpahirap
sa
pangkabuhayan
ng
mga
mangingisda
at
makakapagdulot ng supply ng
naturang mga yamang dagat sa
pamilihan na makakasira sa
ating ekonomiya.
Ang illegal na pagtrotroso ay
magdudulot ng kawalan ng
“habitat” sa iilang hayop
masisira rin ang kagandahan
ng mga kabukiran kung saan
mawawala ang napakaraming
mga punong kahoy na
magdudulot ng kawalan ng
mga puno sa hinaharap at
mas mahihirapan tayong
kumuha ng mga hilaw na
materyales kagaya ng kahoy.
13
Mahihirapan ang mga mangingisda
na makakuha ng mga isda dahil
kung may polusyon sa pangisdaan
mahihirapang mabuhay ang mga
yamang dagat na nagdudulot ng
pagkapatay sa yamang tubig na ito.
Kung liliit ang supply ng mga
yamang dagat na ito mag kakaroon
ng inequilibriyo sa pamilihan.
Mas mahihirapang sumunod o
tumustus an gating mga produsyer
sa demand ng mas malawak na
popolasyon sa bansa. Nag
kakaroon ng napakalaking pagtaas
sa mga demand ng
pangangailangan ng mga
mamamayan na napakahirap na
matustusan ng tuluyan.
Mas matatagalan tayo sa ating
pagpro-prodyus ng mga
produkto dahil gumagamit
parin tayo ng lumang mga
teknolohiya at pamaraan kesa
sa mas mainam na
makabagong teknolohiya.
Maaaring hindi magkaroon ng
equilibriyo sa pamilihan dahil
dito.
14
Gawain 13: TEKS-TO-DATA RETRIEVAL CHART
Panuto: Batay sa tekstong binasa, sagutin mo ang sumusunod na pamprosesong tanong at
punan ng mahahalagang datos o impormasyon ang Data Retrieval Chart.
Pamprosesong Tanong:
1. Batay sa iyong binasa bakit kinakailangang ang pamahalaan ay magpatupad ng mga
batas, patakaran, o programang may kaugnayan sa kalakalang panlabas? Upang mapalakas
ang sector ng agrikultura sa bansa sa pamamagitan ng pagtulong sa mga manggagawa rito
at iba pa. Tungo rito magkakaroon tayo ng kaunlaran at pag-usbong.
2. Batay sa datos na inilahad ng teksto, punan mo ng datos ang data retrieval chart na nasa
ibaba.
Batas tungkol sa
sector ng
Agrikultura
1. Land Registration Act ng
1902
2. Public Land Act ng 1902
3. Batas Republika Bilang
1160
4. Batas Republika Blg.
Isinasaad o Nilalaman
Kahalagahan
Ito ay sistemang Torrens
sa
panahon
ng
pananakop
ng
mga
Amerikano na kung saan
ang mga titulo ng lupa ay
ipinatalang lahat.
Itinala ng batas na ito ang
Torrens
system
sa
pagrerehistro
ng
lupa
kung
saan
ang
pagmamay-ari ng lupa ay
kinukumpirma at itinatala
sa
hudisyal
na
pamamaraan sa archive
ng gobyerno.
Nabibigyan ng portion ng
lupain ang mga pamilya
na
mismong
nagbubungkal sa lupa
kung saan maaari silang
magtanim
at
maghanapbuhay dulot ng
pagkakaroon ng sariling
lupain.
Nabibigyang pagkakataon
ang
mga
nagbagong
buhay na magsimula muli
sa
pamamagitan
ng
pagkakaroon
ng
sarili
nilang lupain.
Nakapaloob
dito
ang
pamamahagi
ng
mga
lupaing pampublilko sa
mga
pamilya
na
nagbubungkal ng lupa.
Ang bawat pamilya ay
maaaring magmay-ari ng
hindi hihigit sa 16 na
ektarya ng lupain.
Nakapaloob
dito
ang
pagtatatag sa National
Resettlement
and
Rehabilitation
Administration (NARRA)
na
pangunahing
nangangasiwa
sa
pamamahagi
ng
mga
lupain para sa mga
rebeldeng nagbalik loob
sa pamahalaan. Kasama
rin sa mga binibigyan nila
ay ang mga pamilyang
walang lupa.
Ito
ay
batas
na Natutulungan
nagbibigay-proteksiyon
manggagawa
15
ang mga
na
hindi
1190 ng 1954
laban sa pangaabuso,
pagsasamantala,
at
pandaraya ng mga mayari ng lupa sa mga
manggagawa.
Ito ay simula ng isang
5.
Agricultural
Land malawakang reporma sa
Reform Code
lupa na nilagdaan ng
dating
Pangulong
Diosdado
Macapagal
noong ika-8 ng Agosto
1963. Ayon sa batas na
ito,
ang
mga
nagbubungkal ng lupa
ang itinuturing na tunay
na may-ari nito. Kabilang
din sa inalis ng batas ang
sistemang kasama. Ang
pagbili ng pamahalaan sa
mga lupang tinatamnan
ng mga magsasaka ay
sinimulan.
Ang
mga
lupang ito ay muling
ipinagbili
sa
mga
magsasaka sa paraang
hulugan at katulad ng
presyong
ibinayad
ng
pamahalaan sa may-ari
ng lupa.
Itinadhana ng kautusan
6. Atas ng Pangulo Blng 2 na isailalim sa reporma
ng 1972
sa
lupa
ang
buong
Pilipinas noong panahon
ni
dating
Pangulong
Marcos.
7. Atas ng Pangulo Blg. 27
Kaalinsabay ng Atas ng
Pangulo
Blg.
2
ay
ipinatutupad ang batas
na ito na sinasabing
magpapalaya
sa
mga
magsasaka sa tanikala ng
kahirapan at paglilipat sa
kanila ng pagmamay-ari
ng
lupang
sinasaka.
Sinakop nito ang lahat ng
lupa na tinatamnan ng
palay at mais. Hindi
kasama
rito
ang
malalawak na lupain na
tinatamnan
ng
niyog,
tubo, pinya, at iba pang
pananim.
Ang
mga
magsasaka ay binigyan
ng
pagkakataong
magmay-ari ng limang
ektarya ng lupa kung
walang patubig at tatlong
16
maging biktima ng pangaabuso sa mga may ari ng
lupa dahil sa proteksyong
handog ng batas na ito.
Layunin ng batas na ito
ang pagpapalakas ng mga
magsasaka
sa
pamamagitan
ng
pagtangal sa mga balakid
na industrial sa kanilang
paghahanapbuhay.
Tumulong ito na iwaksi
ang
pag-upa
at
ang
paglilipat ng capital sa
industriya
upang
mabigyan
ng
kinakailangang pondo ang
ahensya ng agrikultura at
iba pang layunin nito.
Ipinatupad ng batas na ito
na dapat tulungan ng
lahat ng ahensya ng
gobyerno ang DAR.
Tinutulungan nito ang
mga
pamilyang
magsasaka na makaahon
sa kahirapan.
8. Batas Republika Blg.
6657 ng 1988
ektaryang lupa kapag
may patubig. Ito ay
kanilang bubungkalin.
Kilala
sa
tawag
na
Comprehensive Agrarian
Reform Law (CARL) na
inaprobahan ni dating
Pangulong
Corazon
Aquino noong ika-10 ng
Hunyo,
1988.
Ipinasailalim ng batas na
ito ang lahat ng publiko
at
pribadong
lupang
agrikultural.
Ito
ay
nakapaloob
sa
Comprehensive Agrarian
Reform Program (CARP).
Tumutulong ang batas na
ito sa pagpro-promote ng
hustisyang social sa mga
magsasaka att nagbibigay
sa
kanila
ng
mga
makabagong mekanismo
sa pagsasaka.
Gawain 14: I-VENN DIAGRAM NA YAN!
Panuto: Matapos ang pagbasa sa teksto tungkol sa mga patakaran at programa bilang paraan sa
pagpapatatag ng sektor ng agrikultura, isa-isahin ang pagkakaiba at pagkakapareho ng mga
sekundaryang sektor ng agrikultura gamit ang istratehiyang Venn Diagram. Gawin ito batay sa
mga programang pangkaunlaran na isinasagawa upang matamo ang kaayusan dito.
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang pagkakapareho at pagkakaiba sa mga naging patakaran ng pamahalaan sa iba’t
ibang aspekto ng agrikultura? Parepareho ang mga patakaran ng pamahalaan sa paglalayong
mas ipaunlad ang sector ng agrikultura upang ito ay umusbong kagaya ng mga batas na
naglalayong mapanatili ang kaayusan ng kapaligiran sa palaisdaan, panniman at kagubatan,
mag kakakiba rin ito sa pagpapanukala at ang prosseso kung paano ito pinatutupad.
2. Sa iyong palagay, mayroon bang mga naging pagkukulang upang ganap na matamo ang
layunin ng mga patakaran? Patunayan. Oo, may mga naghihirap parin na mga magsasaka at
mangingisda sa sector ng agrikultura maaring bunsod ito ng kurapsyon o pang-aapak ng mga
maykapangyarihan atbp.
3. Bilang isang mamamayang Pilipino, ano ang maaari mong maging papel upang maging
matagumpay ang pagpapalakas sa sektor ng agrikultura? Maaari akong mas sumupporta sa
mga local na mga paninda lalo na sa pamilihan ng gulay, prutas at lamang dagat. Maaari rin
akong mag maghikayat sa aking mga kaibigan na tumangkilik rin sa mga local na mga
produkto.
17
18
Gawain 15: Mag-Islogan Tayo!
Panuto: Sa isang long bondpaper, gumawa ng Slogan na naglalaman ng kahalagahan ng mga
patakarang pang- ekonomiya na nakatutulong sa sektor ng agrikultura, Gamiting gabay ang
sumusunod na pamantayan ng gawain na nasa ibaba.
Mga batas na nilagdaan
ating pahalagahan
upang magkaroon ng kaunlaran.
19
Gawain 16: CONCEPT MAP!
Panuto: Matapos basahin ang teksto tungkol sa sektor ng industriya, punan ang concept map
na nasa ibaba. Tukuyin ang iba’t ibang industriya sa loob ng mga sekondaryang sektor at
katangian ng mga ito.
20
Gawain 17: ECO-SIGNS
Panuto: Ang pamahalaan ay nagpapatupad ng mga patakaran at programa dahil sa layunin
nitong mapatatag ang ekonomiya ng bansa. Mula sa binasang teksto, hayaan ang mag-aaral na
gamitin at sundin ang paggamit ng Eco-signs na hango sa konsepto ng traffic signs. Ang mga
panandang ito ay STOP, GO at CAUTION. Ang STOP ay ilalagay kung nais ng mag-aaral na ang
patakaran ay ihinto, GO kung nais ipagpatuloy at CAUTION kung itutuloy nang may pag-iingat
BATAS
Pagsusog
(amendments) sa
Executive Order
(EO) No.
226 o ang
Omnibus
Investment
Code of 1987
ECO-SIGN
DAHILAN
Ang pagsusog ng Omnibus Investments Code of 1987, ay
importante dahil “ it integrates the basic laws on investments,
clarifying and harmonizing their provisions to encourage and guide
domestic and foreign investors”.
“It ensures the holistic development by safeguarding the well-being
of the social, cultural and ecological life of the people”.
Dapat ipagpatuloy ang pagsusog nito, ngunit dapat silang mag - ingat
dahil hindi natin alam kung ang ilan foreign investors ay mag-iinvest
talaga o sadyang ginagaamit lang nila tayo para sa maling mga
gawain.
Pagpapatibay
sa antitrust/
competition
law
The Philippines must integrate general antitrust laws that prohibit
unfair competition, and arrangements and combinations aimed to
restrain trade or prevent by artificial means free competition in the
market.
We should strengthen the laws that govern specific industries and
arrangements, and which prohibit specific acts such as price fixing,
illegal combinations, hoarding, profiteering, tying, coordination,
abuse of market power, predatory behavior, and other
arrangements in such industries.
We should continue in amending this law but we should be careful
during the process because by increasing litigation costs, potential
damages, risk of suit, and regulatory oversight costs, antitrust
litigation can be an impediment on businesses. ... However, due to
the staggering effects that antitrust litigation can have, private
parties may also abuse the laws in order to subvert competition.”
21
● Pagsusog sa
Export
Development
Act
Ang pagpapatuloy sa pagpapasagawa ng batas na ito ay isang
importanteng susi upang magkaroon tayo ng pagtatagumpay sa ating
mga mithiing pangkalahatan. Tungo rito mas napapaganda ang
exports natin bilang isang bansa
The government shall champion exports as a focal strategy for a
sustainable agri-industrial and export development. The private sector
shall take the lead in the collective effort to promote exports through
discipline and hard work, as it confronts the challenge of winning
international markets.
The government and the private sector shall jointly transform the
Philippines into an exporting nation. Towards this end, the State shall
instill in the Filipino people that exporting is not just a sectoral
concern, but the key to national survival and the means through which
the economic goals of increased employment and enhanced incomes
can most expeditiously be achieved.
● Pagpapabuti sa
industriya ng
Aviation
They should continue in ameding this law because the law of
aviation’ most important role is to provide a framework that keeps
the aviation industry safe, fair, and efficient. It can develop to a
wide range of infrastructure, human resources, training, and related
capacity-building activities.
Ang pagpapatuloy ng industria ng aviation ay isa sa mga kailangan
nating gawin upang mapaunlad an gating bansa sa aviation
nagkakaroon ng pag-usbong sa ating sector ng transportasyon o
aviation.
The ultimate goal of these efforts is to realize a safe and efficient air
transport foundation.
Once air transport or Aviation connectivity and development is
established, it begins to support expanded tourism and many other
local and regional socio-economic development goals for States and
Regions. Opportunities for local citizens, businesses and producers to
access foreign supplies and markets begin to multiply significantly, and
further important benefits for governments and societies are realized
through improvements in medical transport, emergency response and
cultural exchange.
● Pagsusog sa Tariff
and Customs Code
ng Pilipinas
This act’s purpose is to revitalize and strengthen the bureau of
customs, this is important because it amends
for the purpose certain sections of the tariff and customs code of the
Philippines.
Hindi maitatanging may magandang epekto na kinalalabasan nito
ngunit dapat tayong mag-ingat sapagkat mayroon din itong kaakibat
na mga problema.
We should continue in amending this law but we should be careful
during the process because Tariffs can cause damage economic wellbeing and lead to a net loss in production and jobs and lower levels of
income. Tariffs also tend to be regressive, burdening lower-income
consumers the most. Tariffs make those goods and services less
attractive to domestic buyers, and can change the country's trade
22
balance equation. ... Tariffs make imported goods more expensive,
which obviously makes consumers unhappy if those costs result in
higher prices.
● Pagsusog sa Local
Government
Code
The policy of the State that the territorial and political subdivisions of
the State shall enjoy genuine and meaningful local autonomy to
enable them to attain their fullest development as self-reliant
communities and make them more effective partners in the
attainment of national goals.
They should continue in amending this law because transferring
control and responsibility of delivering basic services to the hands of
local government units (LGU) aimed to enhance provision of services
in the grass roots level as well as improve the efficiency in resource
allocation.
Gawain 18: Paggawa ng Repleksyon
Panuto: Matapos basahin ang teksto, sumulat ng repleksyon sa patakarang pang-ekonomiyang
nakatutulong sa bansa. Gawing gabay ang mga tanong at pamantayan sa pagmamarka.
1. Sa mga gampanin ng bawat isa, paano ka makatutulong sa pag-unlad ng sektor ng
industriya?
2. Sa iyong palagay, ano ang maaring mangyayari sa susunod na labing-limang taon sa
sektor ng Industriya?
Ang Sektor ng Industria ay isa sa mga nagtataguyod sa ating ekonomiya at n gating
bansa bilang isa. Napakahalaga ang gampanin nito sa buhay nating lahat mula sa ating mga
pangangailangan hanggang sa ating mga kagustuhan halos lahat nito ay may kinalaman sa
industria kaya napakaimportanteng pamanatili natin ito at mas mapalakas. Bilang isang
mag-aaral kaya kong manghikayat sa aking kapwa mag-aaral at mga kaibigan natumangkilik
sa mga sariling gawa at produkto n gating bansa upang matulongan ang pag-usbong ng
industrial na sector ng bansa.
Lumalaki ang sector ng industria bawat araw at mas lumalakas ito ngunit sa pagdating
ng pandemya na hihirapan ang sector na ito na bumangon mula sa mga pagsubok na ibinato ng
pandemya. Mas nabawasan ang kapasidad at lakas ng paggawa, maraming mga impleyado ang
nasissante at hindi makapagtrabaho, maraming mga proyekto ang naantala o kayay napatigil.
Malaki ang pagsubok na hatid ng pandemya ngunit ako ay naniniwalang makakabangon muli
ang sector na ito sa mas pinalakas na anyo, mas magkakaroon ng pag-iisa at mas rarami ang
mga tao na kabilang sa sector ng industria na magpapalakas at magpapaunlad nito.
23
PROJECT R.A.I.D (READ, ANALYZE, INTERPRET, DRAW)
Batay sa tekstong iyong nabasa, sagutin mo ang pamprosesong tanong. Pagkatapos ay punan
mo ang tri-linear model chart na nasa ibaba.
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang nais iparating/ipahayag ng teksto?
May iba’t ibang panananaw at kahulugan ang bawat isa sa atin
patungkol sa impormal na sector. Nagsasabi rin ito kung ano ang impormal na sector,
paano ito gumagalaw, sino ang kabilang nito, at paano ito nakakaapekto sa ating
ekonomiya.
2. Sumasang-ayon ka bas a pangkalahatang mensahe o ideya ng teksto? Bakit?
Oo ito ay dahil nagsasaad ito ng pangkalahatang katotohanan pagdating
sa sector na ito nililinaw nito ang kaniyang mga mensahe at ideya sa paraang
makakaintindi ako.
3. Mula sa datos na nakalap mo sa teksto, iguhit at punan mo ng kasagutan sa iyong papel
ang dayagram na nasa ibaba.
24
Gawain 19: WORDS/CONCEPT OF WISDOM! Sabi Nila! Isulat Mo!
Layunin ng gawain na ito na mabigyang diin sa pamamagitan ng pagpunan sa boxes ang
mahahalagang konseptong sinabi ng ilang piling tao o organisasyon tungkol sa impormal na
sektor mula sa tekstong iyong nabasa
25
26
27
Gawain 20: Teksto-Suri
Batay sa tekstong iyong binasa, sagutin ang mga pamprosesong tanong na nasa ibaba at punan
ang radial cycle.
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang pangkalahatang tema ng teksto?
Ito ay ang dahilan at epekto ng impormal na sector sa ating ekonomiya.
2. Isa-isahin ang mga inilahad na dahilan kung bakit umiiral o lumalaganap ang impormal
na sektor. Isulat ang iyong kasagutan sa radial cycle.
28
3. Sa iyong palagay, makatuwiran ba ang mga dahilan kung bakit pumapasok ang isang tao sa
loob ng impormal na sektor? Bakit? Para sa akin hindi, dahil sa paraang ito naaapektohan ng
masama ang ekonomiya nakakaiwas ng madalian ang mga pumapasok sa sector na ito sa mga
mata ng pamahalaan na maaaring magdulot ng gulo at panganib sa ibang mamamayan, ngunit
hindi natin basta bastang masisisi ang tao sa kaniyang pag punta sa sector na ito dulot ng
matinding pangangailangan.
4. Gamit ang cycle matrix chart, isa-isahin at ipaliwanag ang mga epekto ng
impormal na sektor.
29
Gawain 21. ULAT SA BAYAN: AYON SA BATAS!
Matapos mong mabasa ang mga teksto tungkol sa mga programa at mga batas at mga
patakarang pang-ekonomiya tungkol sa impormal na sektor, sagutin mo ang mga pamprosesong
tanong na siyang susukat sa antas ng iyong kaalaman at pang-unawa.
Pamprosesong Tanong:
1. Batay sa teksto, ano ang bahaging ginagampanan ng pamahalaan upang mabigyan ng
solusyon o mapabuti ang mga mamamayang nasa impormal na sektor?
Maraming mahalagang papel ang ginawa ng pamhalaan upang matulungan ang sector na
impormal kagaya ng libreng pabahay o relocation, pagbibigay ng mga scholarships, atbp.
Marami rin silang mga batas na ipinatupad upang hindi maghirap ang mga tao na
kabilang sa sector na ito kagaya ng 4P’s atbp.
2. Sa pamamagitan ng hierarchy list chart, isa-isahin at ipaliwanag ang mga batas at programa
o proyekto ng pamahalaan na may kaugnayan sa impormal na sektor.
30
Gawain 22: IMPORT o EXPORT: I-VENN DIAGRAM MO!
Basahin at unawain ang teksto tungkol sa kalakalang panlabas ng Pilipinas. Layunin ng
gawaing na ito na masuri mo ang mahahalagang datos o impormasyon tungkol sa kalakalang
panlabas ng Pilipinas. Pagkatapos ay s punan ang Venn Diagram.
31
32
Gawain 23: PHILIPPINE ECONOMIC TIES: Logo Natin, Alamin at Talakayin
Mula sa tekstong iyong binasa, sagutin ang mga pamprosesong tanong na nasa ibaba.
Pagkatapos nito ay punan mo ng impormasyon ang dayagram bilang pagbubuod.
Pamprosesong Tanong:
Ano ang pangunahing diwa o mensahe ng iyong binasang teksto?
Mula sa iyong binasa, bakit nakikipag-ugnayan an gating bansa sa mga samahang pandaigdig?
Batay sa datos n inilahad ng teksto, punan mo ng mahahalagang impormasyon ang dayagram
na nasa ibaba upang maikompara ang pakikipag-ugnayan n gating bansa sa mga samahang
pandaigdig.
33
34
Gawain 24: TEKS-TO-DATA RETRIEVAL CHART
Batay sa tekstong binasa, punan ng mahahalagang datos o impormasyon ang data
retrieval chart.
35
SUMMATIVE TEST 1
Pangalan: Zhanjoe David A. Doong Marka: ___________________
1 b. pag-unlad
2. d. kalakalan
3. c. Human Development Index
4. c. tamang pagbabayad ng buwis.
5. b. katayuan sa lipunan
6. d. likas na Yaman
7. a. makabansa
8. c. tama ang II,IV
9. a. Hindi, dahil marami pa ring mamamayan ang mahihirap at naghihikahos sa buhay
10. c. multidimensiyonal na prosesong
11. a. Ang pag-angat ng ekonomiya ng bansa ay hindi nangangahulugan ng pagtaas ng kalidad ng
pamumuhay ng mga mamamayan.
12. c. Mulat ang mga Pilipino sa mga anomalya at korapsyon, maliit man o malaki, kaya’t nakahanda
silang ipaglaban kung ano ang tama atnararapat.
13. a. lakas paggawa
14. d.Economic Development (2012)
15. b. Maalam
16-20. Ilahad ang pagkakapareho at pagkakaiba ng pagsulong at pag-unlad. Gamitin ang Venn diagram
sa ibaba.(5PTS)
36
PAG-UNLAD
PAGSULONG



Sa pagsulong,
sinusukat ang halaga
ng mga produkto at
serbisyong nalikha sa
loob ng isang panahon.
Sa pagsukat nito,
ginagamit ang Gross
Domestic Product
(GDP), Gross National
Product (GNP), GDP/
GNP per capita at real
GDP/ GNP.
Ito ay resulta ng isang
prosessong nagpapakita
ng pagbabago sa isang
ekonomiya na medaling
masukat.
Halimbawa ay
pagkakaroon ng bansa
ng mga magagandang
sasakyan, kalsada atbp.



Maituturing na bunga
ang pagsulong ng pagunlad.
Nagkakaroon ng
mabuting epekto sa
sector na political,
ekonomikal, at
kultural.



37
Hindi sapat ang
pagsusukat gamit ng
mga numero pagdating
sa pagsusukat ng pagunlad, dahil hindi nito
naipakikita kung
paano naipamamahagi
ang kita at yaman ng
bansa sa mga
mamamayan nito.
Ito ay sumasaklaw sa
katarungan dignidad
seguridad at
pagkapantay-pantay
ng mga tao.
Nagkakaroon ng
pagbabago sa
estruktura ng lipunan.
Ang kabuuhang
proseso ay
kinabibilangan ng iba’t
ibang aspetong
pangkultural, pulitikal
at ekonomikal.
SUMMATIVE TEST - 2
1. C. Panghahalaman
2. A. Pangingisda
3. D. Paghahayupan
4. A. Sinusuplayan nito ng pagkain at hilaw na materyales ang mga industriya.
5. A. Pangingisda
6. C. Pangunahing iniluluwas ng mga umuunlad na bansa ang mga produktong agrikultural
upang madagdagan ang kita.
7. B. Maraming manggagawa sa sektor ng agrikultura ang pumupunta o lumilipat sa mga
lungsod para makapaghanap ng mapapasukang trabaho.
8. D.Lahat ng nabanggit
9. C. Kawalan ng maayos na daan patungo sa pamilihan (farm-to-market road)
10. B. Magtatag ng mga ahensya at programa na tutulong sa sektor na ito.
11 C. Hindi nahihikayat ang mga magsasaka na paunlarin ang kanilang pagsasaka.
12.D. Lahat ng nabanggit
13. D. Lahat ng nabanggit.
14. A. Matinding kakulangan sa suplay ng karne na nagdudulot ng pagtaas ng presyo nito sa
pamilihan.
15. B. Comprehensive Land Reform Program
16. B. Pagtatayo ng mga daungan na magsisilbing sentro o bagsakan ng produktong isda
17. C. Mag-aaral at makikipagtulungan sa iba pang eksperto kung paano mapaunad ng bansa.
18. D. Huwag aksayahin ang bawat butil ng kanin at panatilihing malinis ang inyong
kapaligiran sa bahay.
19. D. Lahat ng nabanggit
20. D. Ang ating pamahalaan ay nagbibigay subsidiya sa mga lokal na magsasaka.
38
SUMMATIVE TEST 3
1) B
2) C
3) C
4) C
5) D
6) B
7) D
8) B
9) D
10) C
11) D
12) C
13) D
14) A
15) D
16) A (CHED)
17) D (C lahat ng nabanggit)
18) A
19) D
20) B
SUMMATIVE TEST 4
1) C
2) B
3) C
4) C
5) B
6) C
7) A
8) B
9) B
10) B
11) A
12) A
13) C
14) D
15) D
16) C
17) D
18) B
19) D
20) C
39
PERFORMANCE TASK 1
Pinipili ko ang gamapanin na nabibilang sa pagiging MAALAM dalawa ang nabibilang rito at may importansya
ang bawat isa ngunit mas gusto kong pagtunan ng pansin an gang pagiging maalam sa tamang pagboboto. Sa
pagpipili n gating magiging leader sa pag-unlad ay isang bagay na hindi basta bastang ginagawa dapat ay
mayroong pagsisiyasat at pagsusuri sa bawat kandidato na ating binoboto ito ay dahil ang mga taong ating
ipagboboto, nasa kanilang kamay ang kapakanan n gating nag-iisang bansa maykakayahan silang paunlarin at
maging tapat sa bayan sa abot ng kanilang makakaya ngunit may kakayahan rin silang maging korap at
magmapakain sa pero na nagpapahirap sa mga mamamayang tulad natin. Tayo ay mga nagsisikap na mga
mamamayan na mamuhay ng payapa at may pagsulong na hindi naghihirap at nasa atin ang kapangyarihan
upang panatiliin at mas pagandahin an gating mga buhay sa pamamagitan ng pagboboto ng masinop,
mapanuri at tapat.
Pamprosesong Tanong:
1. Bakit mo napiling gawing panata ang nasabing gampanin?
Ito ay dahil sa ating panahon ngayon nakikita natin ng malinaw na hindi ginagawa
ng mga may kapangyarihan ang kanilang pinakamagaling na paglilingkod may
kahirapan sa mga tao ay diskriminasyon may red tagging may korapsyon at iba pa.
Bilang mamamayan may kapangyarihan tayong baguhin ito ngunit upang magamit
ito dapat ay alamin muna natin kung ano ang importansya nito.
2. Ano-ano ang handa mong gawin para sa ikauunlad ng ating bayan ? Pangatwiranan.
Pagtangkilik sa mga local na produkto, pag-aayos sa pag-aaral upang magamit ko
ang talent ko upang mapaganda ang bansa, huwag maging bulag sa katiwalian
atbp.
3. Paano mo maihahanda ang iyong sarili para maging isang mapanagutan, maabilidad,
makabansa, at maalam na mamamayan ng Pilipinas sa hinaharap?
Sa pamamagitan ng pag-aaral sa mga konsepto na nakapalibot sa ating Sistema ng
maintindihan ito at mas mapabuti ang aking pagdeedesisyon sa hinaharap.
40
PERFORMANCE TASK 2
PERFORMANCE TASK 3
P-6d Paradise, Brgy. Llibertad
Butuan City Province of Agusan del Norte
June 15, 2020
Mahal na Pangulo/Mga mambabatas,
Kamusta nap o kayo sana po ay maayos ang inyong lagay lalong lalo na sa
panahon ng pandemya na ito ako po si Zhanjoe David Doong isang mag-aaral sa ika
siyam na baitang sa Agusan National High School sa aking pag-aaral ng ekonomiks sa
panahong ito marami akong natutunan na mga konspeto at aral na gusto kop o sanang
talakayin.
Napag-aralan kop o ang sector ng agrikultura kung saan nangagaling ang mga
hilaw na materyales ng bansa mula sa pagkain patungo sa kahoy nasa balikat ito ng
agrikultura naka tungtung. Ako po ay nababahala na kahit mayroong mga batas nan
aka diin sa problema sa sector ng agrikultura ay hindi poi to tuluyang nasusugpo
halimbawa po ay kakulangan sa makabagong teknolohiya, illegal na mga Gawain at iba
pa. Ako po ay nagbibigay ng aking hinangin sa problemang ito at ito ay ang mas
patatagin ang mga ahensya na namamahala rito at tugunan ang mga problemang ito ng
mas maayos upang hindi magkaroon ng paghihirap sa sakahan, kawalan ng mga
yamang dagat patinarin ng kagubatan, at ang pagkalugi ng bawat manggagawa.
Sinubaybayan ko rin ng maagi ang sector ng industra kung saan maraming mga
Pilipino ang nabibighaning maghanapbuhay. Sa napaka maraming empleyadong ito
dapat mas magkaroon ng mas maraming oppurtunidad sa sector na ito kung saan
41
nabibigyan ng maayos na pasahod ang mga manggagawa upang mapataas ang kalidad
ng Gawain tungo sa kaunlara.
Ang impormal na sector ang sector na aking ikinabigla sa lahat napakaraming
mga manggagawa ang napipilitang sumabak rito dahil sa kawalan ng mga opportunidad
na maaaring magpahamak hindi lang sa kanila kundi pati narin sa mamamayang
Pilipino bilang kabuuhan. Sana ay magkaroon ng mas magandang programang
makakasubaybay sa buhay ng mga mamamayang ito na makakatulong sa kanilang
humangong muli.
Ako po ay taos pusong sumusulat sa inyo hindi lamang para sa aking kapakanan
kundi pati na rin sa bansang aking minamahal. Sana po ay makarating sa inyo ang
liham na ito at sana ay makabigay kayo ng kaakibat na mga opinion.
Nagmamahal,
Zhanjoe Doong
PERFORMANCE TASK 4
Pamprosesong Tanong:
1. Ano-ano ang pangunahing konsepto ng impormal na sektor ang inyong ipinakita sa
caricature? Ito ay ang mga aspektong kadahilanan, epekto, at mga batas o patakarang pangekonomiya ukol dito.
2. Isa-isahin at ipaliwanag ang mga simbolismong inyong ginamit para ilahad ang mensahe
ng caricature.
 Ulap At Ulan
Ipinapahayag nito ang walang tigil na hamon ng buhay na palaging
bumubuhos.
 Karagatan
Ang samo’t saring mga pagsubok at responsibilidad na kailangang tugunan
ng mga tao.
 Mga Taong nasa tubig na gusto sumakay sa mga Bangka.
Silay ang mga taong naghihirap at kumakabit nalamang sa sector na ito
upang magkaroon ng pag-asa sa buhay.
 Taong nalunod
Hindi tayo lahat nakakapanalo sa ating mga pagsubok at iilan ang
namamatay o naghihirap dahil rito.
 Lumulutaw na bagay (Bangka at Raft)
Isinisimbolo nito ang impormal na sector at kung paano ito ang tanging
tumutulong upang masagip ang buhay ng iilan sa nangangailangan ngunit
may pagsubok parin upang maka rating rito.
3. Sa iyong palagay, maliwanag bang naipapakita ng inyong larawan ang konsepto ng
impormal na sektor? Pangatwiranan ang inyong sagot.
Oo, ito ay dahil naniniwala ako na nakaka “relate” ang mga tumitingin sa aking gawa at
nakakaintindi sila sa aking pagsisikap. Gumamit ako ng medaling maintindihan na mga
simbolismo.
42
Informal Sector
Informal Sctor
43