SİSTEMLERİN ÇALIŞMADA
FİZYOLOJİK MEKANİZMALARI
ANTRENMAN IŞINDA YAKALAMA
Patricia, A. Kahraman,Y. Ph.D., M.P.H.Yayıncılar
İNSAN PERFORMANS LABORATUVARI
2020
FİZYOLOJİK TEMELDE BİLİNMESİ
GEREKEN PARAMETRİK KOŞULLAR
1. Enerji sistemleri
2. Laktat eşikleri
3. Aerobik ve anaerobik güç
4. Çalışma yoğunluğu
5. Antrenmanı planlama
6. Maksimal aerobik güç
7. Maksimal anaerobik güç
HEPSİ
BİRBİRİNDEN
OLUŞTURACAĞIZ.
AYRILMADAN
ÇALIŞMA
PRENSİBİ
ENERJİ SİSTEMLERİNİN İŞE KATILMASI
- ENERJİ SİSTEMLERİ:
• Anaerobik sistem: Maksimum çaba ve kısa sürelerde fosfokreatin kullanarak
enerji üretimi
• Anaerobik glikoliz sistem: Anaerobik sistemin devam eden süresinde
glikozun glikojen olarak kullanıldığı enerji üretimi
• Aerobik sistem: Laktik asidin uzaklaştırıldığı oksijenin devrede olduğu
sistem
Eşik neden önemlidir?
Çalışmada enerji sistemlerinin işe katılımı eşiklerde net
görülür.
EŞİK KAVRAMI= Vücudun
faktörlerine olan tepkileridir.
uyaranlara
yani
stres
Stres organizmaya olağan dışı etkidir. Yani dinlenik koşulların
olmamasıdır.
İki enerji sisteminin ağırlıklı kullanımı (anaerobik-aerobik)
nedeniyle eşikler iki türde görülmüştür.
Antrenman biliminde yoğunluk ve şiddeti belirleme
AEROBİK EŞİK- AEROBIC THRESHOLD
KURAL 1. Önce aerobik temelde antrenman yapılarak aerobik eşik belirlenir.
- Aerobik eşikte laktat birikimi yükselmeye başladığında görülür.
- Ventilasyon artmıştır – VE (Kan damarlarında CO2 fazla yoğun olması)
ÖLÇÜM
Laktat birikiminin kaç mmol de yükseldiği belirlenmelidir.
- Bu eşiği yani aerobik temeldeki eşiği bilmek için kalp atım hızı bilinmelidir.
- Kalp atımının 150 atım olması aerobik eşikte olduğumuzu gösterir.
• Kısaca aerobik eşik yüksekse laktat uzaklaştıracaktır.
• Çalışmayı uzun süre devam edeceksiniz.
- Aerobik eşik: Devam
uzaklaştırılması gerekir.
eden
yüklenmede
laktatın
• O2 ile CHO ve yağ asitlerinin kullanımını arttır.
• (Dayanıklılık antrenmanı-ZONE1-ZONE2) Orta şiddet (VO2max %70-80kalp atım hızını %)- (2-4 mmol-yaygın interval)
HEMEN KAZANIM
• (UZUN-KISA İNTERVAL ANTRENMAN-ZONE-3 Yüksek şiddet
(VO2max %85)- (4-8 mmol-yoğun interval)
ANAEROBİK EŞİK- ANAEROBIC THRESHOLD
KURAL 2: Artık laktat varken tolere edebileceğim eşikte çalışmam gerek.
- Çünkü antrenman uyaranımı arttırmam gerek.
- Yüksek yoğunlukta çalışmalara girmem gerekiyor.
• Laktat birikimi olmadan ventilasyon artsa bile yüksek şiddetli çalışmayı aynı
şekilde devam eder (Ventilasyon kırılma noktası)
• CHO kori döngüden sağlanıcak ve laktat tolere edilecektir (H+ serbest değilbikarbonatla birleşmiştir)
ÖLÇÜM
Laktat birikimi önceki laktat değeri ele alınarak hesaplanmalıdır.
Kalp atım hızı 160 atım görülebilir.
Anaerobik eşik= Yüksek yoğunlukta çalışmanın devam etmesidir.
Anaerobik eşik üstünde çalışınca kanda ikinci kez laktik asit yükselecektir.
• CHO yıkımı yapılarak, CO2 asetil CoA transport yoluna girmesiyle tolere
etmek.
• Şiddetli aerobik-anaerobik çalışma
• (ZONE-3 VO2max %85-100)- (4-6 mmol- yoğun interval antrenman)
HEMEN KAZANIM
• UZUN-KISA İNTERVAL ANTRENMAN-ZONE-4 bazen 5 yüksek şiddet
(VO2max %100-110)- (8-12 mmol-yoğun sprint interval)
LAKTAT BİRİKİM EŞİĞİ
ANTRENMAN EŞİKLERİ
İKİ EŞİK İÇİNDE ZONE 3 YANİ ŞİDDETİN
ARTMAYA BAŞLADIĞI ANTRENMAN
BÖLÜMÜ OLMASI NEDENİYLE ZONE-3
LAKTAT EŞİK OLARAK ADLANDIRILIR.
OPTİMAL PERFORMANS
ENERJİ SİSTEMİ
Süre
ENERJİ SİSTEMLERİ
BAŞLANGIÇ: Fosfojen sistem-ATP
KISA SÜRE: GLİKOLİZİS, glikojen, laktik asit
UZUN SÜRE: Aerobik
Toparlanma
DK/ATP
YORGUNLUK-ZAMANI
4 mmol
5-10 sn
2.2-5 mmol
1-1.30 dk
1 mmol
üstü
Aerobik ve Anaerobik Enerji Sistemi
• Anaerobik
- ATP-PCR <10 SN
- GLİKOLİZ <3 DK
• Aerobik
- Krebs döngü
- Elektron taşınma sistemi (+2 dk yenilenme)
- Beta oksidasyon- önce serbest-sonra depolu kullanım
EGZERSİZDEKİ ENERJİ TRANSFERİ
FOSFOJEN SİSTEM
ANAEROBİK VE AEROBİK ELEKTRON TAŞIMA
DÖNGÜLERİ
ATP ÜRETİMİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
- ATP-PCR sistem enerjiyi çok hızlı üretip çok hızlı tüketir. (depolu)
- Glikoliz sistem depolama konusunda glikozdan yardım aldığı için enerji
depoları çok az tükenir. (depolu)
- Aerobik-beta oksidasyon sistem ise çok yavaş ATP üretip daha fazla
tüketmeden oksijenle devam eden çalışmayı sürdürür. (oksijeni dışardan
aldığı için ekonomik)
- Bu yolda AEROBİK SİSTEM, ANEROBİK SİSTEME GÖRE 18-19 KAT DAHA
FAZLA ENERJİ ÜRETECEKTİR.
LAKTİK ASİT
Pirüvik asit döngüsünde laktik asit üretimi
- (NAD+ <=> NADH + H+) Nikotinamid
adenin dinükloitit
- Bu döngü oksijen olmadan devam eder.
- Ancak oksijen devreye girdiğinde TCA
(trikorbolikasit) taşınma döngüsüne
girer. (Bunun için H2 olmalı)
- NADH+ H+ eğer serbest olarak H+
iyonunu mitokondri ile birleştirmez ise
privük asit devreye girer ve laktat
oluşturur.
KORİ DÖNGÜSÜ- PİRÜVİK ASİT MEKANİZMASI
• Çalışmanın yoğunluğu artarken laktik asit birikecektir.
• Fakat aynı yüksek şiddette çalışma için karaciğerde depolu olan glikozun kas
içine alımını sağlayarak enerji üretimini arttırmam gerektir.
• Kan damarlarında ve hücre içi sıvıların osmotik basıncı sırasında serbest kalan
H+ iyonlarının (H2O ve CO3) pirüvik asit döngüsünde birleşmesi gerekir.
• Ancak birleşmediğinde H+ iyonları O2 ile birleşerek ortamdan uzaklaşır.
Mekanizma
-Laktik asit
-Privük asit mekanizması
-Kori döngüsü
İş yükü artınca Watt artar, VO2 artar, Süre
kısalır
Egzersiz Yoğunluğu
1. Laktik asit
2. %, VO2max)
Orta şiddette egzersiz: VO2max %50-60 yani çalışma laktat eşiğin
altında.
Şiddetli egzersiz: VO2max %70 yani laktat eşiğinde çalışma veya kan
laktatı varken kararlı çalışma
Ağır egzersiz: Oksijen ve laktat dengede değil eşik üstü çalışma.
VO2max %90-110
EGZERSİZ YOĞUNLUĞU
ANTRENMAN BÖLÜMÜ OLARAK
EGZERİSİZLERDEKİ KAN LAKTATI
• Düşük egzersiz
• Orta egzersiz
• Ağır egzersiz
ANTRENMANDAKİ ÇALIŞMA
PRENSİBİDİR.
Laktat eşiği nerde?
• Sporcularda LA VO2max %75’ine denk gelen ZONE-2-3-4
• Sedanter LA VO2max %40-50’sine denk gelen Zone 1
- L Eşik, laktatın görüldüğü veya birikiminden sonra görülen
ardından devamlı olarak çalışmanın yapıldığı (maksimum VO2 ve
laktat görülür) yerdir.
LAKTAT EŞİK TERMİNOLOJİSİ
• Anaerobik eşik (AT-AE) 1964 yılında kullanılmıştır.
• Laktatın yükselmesi hipoksiya nedeni ile olunca kullanılmamıştır.
OBLA- Kan Laktat Birikimi
Maksimal karalı dengede kan laktatın birikimi dikkate alınmaktadır.
Buna göre laktat birikimi fizyolojik reaksiyonlara bağlı değişir.
Bazen 3-7 mmol bazen 4 mmol dikkate alınmalıdır.
Laktat üretimi
- Glikolik mekanizmada REDOX metabolitlerin artması (NAD+/NADH-)
- Hızlı kasılan motor ünitelerindeki ateşleme döngüsü (osmotik basınç)
- KRİTİK NOKTA H+ iyonun serbest olarak dolaşmaması
- Kori döngüsü gerçekleşmeli.
İstirahat 1 mmol üretim
Sporcularda 4-12 mmol üretim
LAKTAT MEKANİZMASI
KAN KATELOMİNLERİ
DÜŞÜK
OKSİJENLENME
LAKTAT ÜRETİM
EPOC Laktatın
kaldırılması
LAKTAT EŞİK
REDOX
UZUN SÜRELİ
Hızlı glikolizis
(KISA SÜRELİ)
Privük asitin
mitokondriyal
enzimle ortadan
kaldırılması
Tip II-fibrillerinin
işe alımı
İş yükü oranlaması egzersizde ürünlerin oranlamasına bağlı
değişimi eşikleri oluşturur.
Ventilasyon eşiğinin üzerinde çalışma iki yolla gerçekleşir.
• Asidoz H+ eğer kori döngüsünde CO2 (NAD+,NADH-) birleşirse laktat ile çalışılır
ancak ventilasyon kırılmıştır.
• H+ iyonum oksijenle birleşir ise krebs döngüsünde devam eder ancak ventilasyon
artmış fakat kararlı durumun üzerinde çalışmaya devam edilir.
• Kararlı durumda ventilasyon eşiğimin üzerinde çalışıyorsam eşik üstü çalışmaya
geçmem gerektir.
Artırımlı iş yükünde VO2 ile VCO2 dengeli bir gidişi
gerekir. Fakat iyi antrene edilmiş sporcularda VO2
alımı ve tüketimi daha fazla olmalıdır.
Alt taban
ventilasyon
eşiği
• İlk eşik anaerobik eşiktir.
Bu eşiği VO2/VCO2 ,
VCO2/VO2 oranı ile
belirlenir. Bu V-slope
yöntemidir.
• Ancak, kalp atım hızı
devamlı artış ile birlikte
ventilasyonun çok hızlı
yükseldiği yer benim
ventilasyon eşiğimdir.
ÇALIŞMALARDA OKSİJEN KISITLAMASI VE BORCU
İş yükü artan çalışmalarda ventilasyonum çok hızlı artsa bile CO2 üretimimi
engelliyecek kaslarda depolu bulunan CHO çalışan kaslara enerji üretimi için
katılarak oksijen kısıtlamasını ortadan kaldırır.
Ancak ventilasyon artsada oksijen kısıtlamasına engel olan CO2 üretimi artarak
laktik asit birikimi görülür. Bu yüzden oksijen borcu ortaya çıkar.
TOPARLANMA OKSİJENİ VE ÇALIŞMA SONRASI
OKSİJEN TÜKETİMİ (EPOC)
- Toparlanma oksijeni aerobik çalışma yapıldıktan sonra şiddetli çalışmalarda
oksijen borcunu kapatmak için (alaktasit O2 borcu) miyoglobinin devreye
girdiği aşamadır.
- Çalışmada laktik asit üretilmiş ancak oksijen borcunu (laktik asit borcu)
ödeyip toparlanmanın sağlanması amacıyla fazladan çalışma sonrasında
aldığımız oksijendir (EPOC).
RER- karbondioksitin dışarı atılımı/oksijenin
tüketimi
RER, Karbondioksit tüketiminin fazla olması oksijen tüketiminin az olmasını solunumu
değiştirebilir.
RER enerji değişiminin gösterimi olarak 0,7 yağ ve 1,0 ise karbonhidrat ve iki değer
arası iki enerji yakıtlarının baskın kullanımını göstermektedir.
Solunum bölme (RQ); Oksijen kısıtlandığında hücre içindeki enerji üretimine katılan
metabolitler yağ asitleri 0.7 proteinler 0.8 ve karbonhidratlar 1’dir.
Yüksek ağır şiddetli egzersizlerde (anaerobik egzersiz- eşik) kararlı durum
oluşmadığında RER 1 görülür ve bikarbonat buffer sistem (kori döngüsü) . Ancak
dinlenik ve orta yoğunlukta (aerobik egzersiz –eşik) RQ için RER kullanımı doğrudur.
Enerji harcamasını belirlerken iş yüküne bağlı olarak
tahmini enerji tüketimini belirlemede 1 MET, 3 MET, 8
MET kullanılmaktadır.
Bu özellikler sonucunda antrenman prensibi
• Bireysellik prensibi: Sporcunun antrenmanda geliştirmek istediği
yetenek ve becerilerine göre çalışmasıdır.
• Özgüllük prensibi (said): Antrenman veya spora özgü çalışmaların stres
psikolojinde gerçekleşmesidir. Örn: Her sporcu farklı antrenman
yükünü kaldırır. Bu ona özgüdür.
• FITT prensibi: Sıklık, tipi, yoğunluğu, zaman
• İlerletilmiş yük prensibi: Artan antrenman ile birlikte vücut eş zamanlı
uyum göstermelidir.
Bu özellikler sonucunda antrenman prensibi
• Periyotlama: Geliştirmek istediğim özelliğe göre antrenmanın sıklığı ve
şiddetini belirlemedir.
• Kolay/zor : Çok yönlü çalışarak ve doğru antrenman ile hem düşük hem de
yüksek çalışmalara yer verilmelidir.
• Geriye dönüklük: Antrenmana ara verildiğinde en kazandığındın özellik ilk
olarak kaybedilir. En hızlı kaybedilen özellik kuvvettir.
• Özel bir antrenman uygulaması
yapacaksan önceden buna benzer
mekanikteki
antrenmanları
uygulamış olman gerekir.
• Özgüllük prensibinde kendine özgü
antrenman yapabilmende bu
faktörü görmezden gelemesin.
• Yani fazladan antrenman yapmayıp
stresini arttırmaman lazım.
Antrenmanda tükettiğin oksijeni
artırır ve laktik asit uzaklaştıracak
mekanizmaları öğrendiğinde
ekonomik bir sporcusun ve üst
düzeye çıkabilirsin.
Maksimal Aerobik ve Anaerobik Güç
• KAS METABOLİZMASININ NORMALİN ÜZERİNDE ÇALIŞMASI
• EŞİK ÜSTÜ
• AEROBİK MEKANİZMADA AYRI ŞİDDET
• ANAEROBİK MEKANİZMADA AYRI ŞİDDET
Zaman içinde görülen en yüksek kas kuvveti ve dayanıklılığın arttırılmasıdır
(KAHRAMAN, 2020).
Aerobik güç ?
Aerobik çalışma prensibinde oksijen kullanımını arttırmak gerekir.
Amacımız aerobik çalışma temelinde yüksek şiddetli çalışmaları kaldıracak güce
sahip olmaktır.
VO2max, V-slope, RER ölçümü ile belirlenir.
Temel parametremiz (VO2max)
VO2 MAX ÖLÇÜM PRENSİBİ
• Çalışmada yapılan branşa özgü büyük kas gruplarının dahil edilerek
çalışmanın uygulanması
• Test herkes için uygulanabilir olmalı
• Her insana uygun protokoller olmalı
• Beceri istenmeyen ancak motivasyonla desteklenebilecek olmalı
Egzersiz testimde aerobik güç belirleme
TESTLER
Maksimal egzersiz testlerinde VO2maxın
değerlendirilmesi
Tepe yukarı koşu %100
Düz koşu %98
Bisiklet %94
Yatay bisiklet % 85
Kol çevirme %70
Kollar ve bacaklar %100
Adım testi %97
Maksimal Koşu Bandı ve Bisiklet Protokolleri
Devamlı yüklenme; zaman, eğim, mesafe
-Balke koşu: 3 mph, %2.5 eğim ile 30 dk test
- Bruce koşu: İlk 10 dakika 1.7 mph sonra kademeli artış
ile 30 dk.
- Astrand bisiklet: 5 mph devamlı bisiklette 25 dakika
pedal çevirme
Test kriterleri (sınırlılıkları)
• 1. KRİTER
- <2.1 ml/kg/dk ve 150 ml/kg/dk sınırlarda %2.5 eğim olması
durumunda test sonlandırılır.
• 2. KRİTER
- Laktatın >8.0 mmol
- RER ≥1.5
- Yaşa bağlı kalp atımının +10 bmp artması
- Borg skalalarında şiddetli zorluk görülmesi
VO2max Kadınlardaki (ml/kg/dk) Değerleri
Yaş (yıl)
Düşük
Zayıf
Orta
İyi
Yüksek
20-29
<24
24-30
31-37
38-48
49+
30-39
<20
20-27
28-33
34-44
45+
40-49
<17
17-23
24-30
31-41
42+
50-59
<15
15-20
21-27
28-37
38+
60-69
<13
13-17
18-25
24-34
35+
VO2max Erkeklerdeki (ml/kg/dk) Değerleri
Yaş (yıl)
Düşük
Zayıf
Orta
İyi
Yüksek
20-29
<25
25-33
34-42
43-52
53+
30-39
<23
23-30
31-38
39-48
49+
40-49
<20
20-26
27-35
36-44
45+
50-59
<18
18-24
25-33
34-42
43+
60-69
<16
16-22
23-30
31-40
41+
Antrenman sürelerine göre değişkenlik
VO2max
KAHmax
SVmax
a-vO2 farkı
EGZERSİZ YOĞUNLUĞUNUN DÜZENİ
• Hangi özelliği geliştiriyoruz?
- Amaç normalize power geliştirmektir.
(glycogen utilization, lactate production, stress hormone levels)
- Optimal performans
- Eşik üstü çalışmak temel prensip
Bu özellikte fizyolojik kapasitenin temel alınarak 2-6 hafta tekrarlı antrenman
periyodu düzenlemektir.
Aerobik antrenman ile Aerobik Güç Gelişimi
• Amaç: VO2max geliştirme
• Laktat eşiği yükseltme
Hedef antrenman
- Devamlı koşu yöntemi
- Kısa ve uzun düz koşular
- İnterval antrenman
Anaerobik Güç
Anaerobik ve glikolitik enerji için gereken
metabolitlerin devamlı yenilenerek kullanımı
ve her zaman oksijenlenmenin olması güç
artışı doğurur.
• Kritik nokta aslında antrenmanın başındaki
enerji depolarının ne kadarı kullanılıyor.
• Şiddet süre arttıkça kuvvet nasıl aktarılıyor
• Kritik güç
NOT: Genel olarak laktatın zirve kırıldığı
nefes nefese kalındığı ve sonra aşıldığı yer.
MAKSİMAL AEROBİK GÜÇ ETKİYEN
FAKTÖRLER
• Antrenmanı devam ettirme yeteneği oksijen tüketimi
• VO2max- Anaerobik Eşik Üstü
• Kassal dayanıklılık ile laktatın tolere edilmesi
Kısaca antrenman ile oksijen kullanımı artar ve laktik asit tolere edilirse, kalp
ekonomik çalışarak performansını artırır (a-vO2 farkı) daha sonra eşik artarak
antrenman şiddeti yükselir ve oksijen tüketimi için daha fazla oksijen kullanımı
artar.
O2 borcu ortaya çıkarsa eşik altında kalmıştır-kalp atımı yüksektir ve
yükselmeye devam eder. Burada antrenman-yarışma sonlanır.
Gerçek ve bağıl çalışma prensibi
Gerçek VO2max senin taban çizgindir.
Çalışma oranın ilk VO2max
Bağlı VO2max ise senin antrenmanda göstereceğin ve tüketeceğin
VO2max’dır.
Örn: Yeliz gerçek değeri çalışmada 35 ml/kg/dk
Antrenmanda bunun üzerinde çalışma yapmalı (2 veya 3 katı)
EGZERSİZ
YOĞUNLUĞUNU
İZLEME
KAHmax
%60-90
MESAFE
ALGILANAN
ZORLUK DEĞERİ
LAKTAT BİRİKİMİ
ANTRENMAN EŞİĞİNİ BİLMEN İÇİN ANAEROBİKVENTİLASYON EŞİĞİNİ BİLMEN GEREKİR.
ALGILANAN ZORLUK DÜZEYİMİZ
VO2max Antrenmanı Uygulama- UYUM
Antrenmanlar interval prensibinde
olmalı VO2max %80-110 – ZONE 3-4
bölümlerde uygulanmalı.
• Adaptasyona göre yüzdelikler
değişebilir.
• Temelde antrenman seni zorlamalı ve
VO2max için bir erişim uygulamalısın.
• Dinlenme verimsel (intervallerde)
İnterval antrenman türü?
Uzun interval antrenmanı: Tekrarın çok olduğu ancak dinlenmenin tam
ve verimsel dinlenme olduğu antrenmanlardır.
• Aerobik sporcularda VO2max %90-92.
• Set tekrarı 3 dakikadan aşağıda olmalı
• Aerobik sporcularda 1.30-3 dk dinlenme (tekrar sayısı çok 15-20)
• Anaerobik sporcularda 5 dk dinlenme (tekrar sayısı az 10-15)
İnterval antrenman türü?
Orta yoğunlukta antrenmanı:
VO2max şiddet %70-90
Kısa sürelerde 20-30 dk antrenman dinlenme 20 sn ve 5 dk
Bunu haftada 1 kez yapıcak.
İnterval antrenman türü?
Yüksek yoğunlukta interval antrenmanı:
Antrenman süresi az ancak VO2max üzerinde çalışma
• Aerobik sporcularda tekrar sayısı az ancak tükenene kadar
(dinlenme 20sn)
• Anaerobik sporcularda tekrar fazla ancak tükenene kadar (dinlenme
5 dk)
ÇALIŞMA PRENSİBİM (VO2max)Genelleştirilmiş yarışma evresi
• Çok boyutta incelemek gerekir.
Tek ölçüm ve antrenman uygulaması
yapmak zor.
Ayrıca bu yöntemsel bakışla ileri periyot
oluşturulamaz.
Bilim fizyolojik ve antrenman bilimlerinin
kompleks yapısını gerektirir.
Maksimal Aerobik Güç Etkileyen Faktörler
İç faktörler
Dış faktörler
Genetik
Aktivite düzeyi
Cinsiyet
Günlük aktiviteye harcadığı zaman
Vücut komposizyonu
Uyku düzeni
Kas kütlesi
Diyet alımı
Yaş
Beslenme durumu
Hastalık-sakatlık
Çevre
ANAEROBİK ANTRENMAN ADAPTASYON
TEKRARDAN OKSİJEN ALIRKEN KAS İÇİ
SIVILARIN AKTİVİTESİ
EGZERSİZ VE SPOR BİLİMLERİNDE ALAN VE
LABORATUVARTESTLERİ
BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ARAŞTIRMALARINDA PROBLEMLER
PhD. Yeliz KAHRAMAN
Spordaki Testlerin
Önemlilikleri
• Yetenek ve deneyimlerin belirlenmesi
• Antrenman ve müsabaka programlama
Az
ve
çok
bilinen
verilerin
değerlendirilmesi
Antrenmana ara verme ve aşırı
yüklenme durumlarını gözlemleme
TESTLER NEDİR?
- Bilim ve teknoloji için doğru veriler ve
analizler için test yöntemleri gereklidir.
- Test: Özellikleri hakkında bir yargıya
ulaşmak için analiz sonuçlarını gösteren
tüm araçlardır.
Sporcuların performans gelişimlerinin
izlenmesinde gerekli olan testlerin
her biri genel olarak sağlık koşulları ile
beraber 2 ile 6 hafta arasında
izlenmelidir.
Yapılan spor branşına uygunluk
TESTLERİN
SEÇİMİ
Müsabaka koşullarına uygunluk
Mevsim, sağlık durumu, yıl planlamaya
uygunluk
Sporcuların fizyolojik özelliklerini
belirlemede testler antrenör ve spor
sağlıkçıları tarafından kontrol edilmelidir.
TESTİN DURDURULMASI
GEREKEN HUSUSLAR
• BAŞ DÖNMESİ
• BAYGINLIK
• GÖĞÜS AĞRISI
• SOLUK YÜZ
• NEFES DARLIĞI
• KALP DURMASI
• TİTREME (STRES, ISI DÜŞMESİ)
• AŞIRI YORGUNLUK
• DEHİDRASYON
Başlıca testler metabolik, kas iskelet, solunum, kalp dolaşım
sistemlerinin fizyolojik değişimlerini izlemede gereklidir.
Amaçlar:
• TEŞHİS
• TEDAVİ
• EGZERSİZ REÇETESİ HAZIRLAMA
EGZERSİZ VE SPORDA TESTLER
WİNGATE
PROTOKOL
CHAPMAN PROTOKOL
BASAMAK TESTLERİ
KOŞU BANDI
BİSİKLET
BRUCE
PROTOKOL
BALKE
PROTOKOL
OHİO-STATE PROTOKOL
MARGARİA KALAMAN
SALTİN ASTRAND
PROTOKOL
- Koşu bandında 10 dakika ısınma ve 4.8 km
hızlık bir %10’luk bir eğimde yürüme
başlar.
- Test ardından %0 bir eğim 9.7 km/s hız ile
2.5 dakika yüklenme yapılır. (son 1-2
dakika gaz analizi yapılır)
- Her 2.5 dakikada %2.5 eğim artarak
tükenene kadar devam eder.
CHAPMAN KOŞU
METODU
- Want: 30 sn bisiklette maksimum
pedal çevirme testidir.
- İlk beş sn alaktasit diğer anaerobik
evre
-Sporcuların anaerobik güç çıkışı
ölçümüdür.
- Zirve anaerobik güç oksijen
olmadan
kas
kasılmalarının
gerçekleştiği maksimum güçtür.
- Yüksek yoğunluk kısa sürede iş
sergilenmektedir.
WİNGATE
PROTOKO
L
Margaria Kalaman Basamak Protokolü
- Alt bacak gücü ölçümü
- Tam dinlenme ile üç denemenin en iyisi kaydedilir
- Kronometre sürede kayıt edilmiştir
Robert Bruce Test Protokolü
Kardiyovasküler sistem fizyolojik ölçülür
Koşu bandında hız ve eğim her 3 dakikada artırımlı devam eder.
• Oksijen tüketiminin belirlenmesinde
kullanılır
• Ölçüm sonrasında 3-4 dakikalarda
gaz analizi yapılır
• EKG ölçümü (telemetri)
• İlk 2 dakika %2 eğim daha sonra her
dakika %1 eğim artırımlı devam eden
testtir.
• Nabız 180 olunca test sonlandırılır.
Balke Koşu
Protokolü
Kardiyolojik ölçümler
Testlerin gerçekleşmesi için bazı ölçüm cihazları ve yöntemleri
gereklidir.
Kalp atımı, nabız, kan basıncı ölçümleri
• Dinlenik
• Dokunma
• Telemetri yöntemleri ile izlenir.
Dinlenme: Oturma ve yatma pozisyonunda sol meme altında koltuk altı
bölgesine yakın V5 steteskopun diaframı yerleştirilir.
15 sn süreyle lab=ventrikül sistolik, dap=ventrikül diyastolik sesleri
dinlenerek 15 sayımdan sonra 4 ile çarpılarak kaydedilir.
Kan basıncı: En kolay ölçülen ve sıklıkla
kullanılan parametre kan basıncıdır. Sistolik
ve diyastolik olarak ifade edilir.
Egzersiz öncesi ve sonrası kan basıncı
ölçülerek kardiyovasküler sisteme yanıt
değerlendirilir.
Tansiyon aleti deneğin üst koluna sarılır.
Tansiyon aleti 160-180 mmHg basınca şişirildikten sonra, ilk nabız vuruş sesi net
duyulunca basınç yavaş bir şekilde azaltılır.
Buna Korotkoff sesi denir.
Bu ses atardamarda kan akımının serbest kalmasıyla ortaya çıkar.
İlk Korotroff sesi monometre sistolik kan basıncı olarak kabul edilir.
Vuruş sesi azaldığında 4. korotroff ve 5. korotroff sesleri monometrede okunur bu da
diyastolik kan basıncı olarak kabul edilir.
Elektrokardiyografi (ECG)
Kalp kasının elektriksel potansiyelini ölçer.
İletim bozuklukları
Miyokart iskemisi
Kalp hipertrofisi gibi durumların değerlendirilmesinde sıklıkla
başvurulan ölçüm yöntemidir.
Ekokardiyografi
- Kalbin kasılmasını sağlayan (sol ventrikül) elektriksel akımları
kaydeder.
- Elektrokardiyogram okuma.
Aerobik güç ölçümü
Kardiyorespiratuvar sistemde maksimal aerobik güç (maksimal oksijen
tüketimi VO2max) hesaplanır.
Antrenman şiddeti attıkça oksijen tüketimi artar belli noktadan sonra
şiddet artsa da oksijen artmaz buradaki maksimal oksijen kullanma
düzeyi maxVO2 dir.
(Quark, PFT Ergo, Cosmed Sri, Roma,
İtalya).
Dokunma: Sol bilekte bulunan radial arterden kalp atım hızı sayılır.
Telemetre: Ölçümlerde telemetre vericisi ve alıcısı ile egzersizdeki kalp atım
hızı sayılabilir.
MaxVO2= KALP ATIM SAYISI x ATIM HACMİ x BEDEN AĞIRLIĞI – VO2
HER BİRİM DEĞİŞİMİ MAXVO2 İ ETKİLER.
EN ÇOK VÜCUT AĞIRLIĞI ETKİLER,
YAŞ
20-29
30-39
40-49
50’DEN YUKARI
VO2MAX
34-42 MLdk-1
31-38 MLdk-1
27-35 MLdk-1
25-33 MLdk-1
SPOR FİZYOLOJİSİ VE PERFORMANS
ÖLÇÜMÜ
PROF.DR.MEHMET GÜNAY
PROF.KEMAL TAMER
PROF.DR.İBRAHİM CİCİOĞLU
Teşekkür ederim