I. Mga Layunin: Sa katapusan ng talakayan, ang mga mag-aaral ay inaasahang: a. nakasasabi sa sanhi at bunga ng mga pangyayari (F5PB-IIc-6.1); b. nakabibigay ng mga paraan upang maiwasan ang mga laganap na sakit sa pamayanan; c. nakagagawa ng mga gawain na nagpapakita ng sanhi at bunga. II. Paksang Aralin: Sanhi at Bunga ng mga Pangyayari Sanggunian: Gojo Cruz, Genaro (2016) Alab Filipino 5. Pahina 75 Kagamitan: Maikling palabas, Powerpoint presentation, at imbitasyon III. Pamaraan: 5As Gawaing Guro 1. Kamalayan (Awareness) 1.1. Panimula Magandang umaga, klas! Gawaing Mag-aaral Magandang umaga po, titser Marco! Kumusta kayo ngayong umaga? Mabuti naman po, tister. May lumiban ba sa klase ngayong araw? Wala po, titser. May mga takdang-aralin bang ipapasa sa Filipino? Wala rin po, titser. 1.2. Balik-aral Ano ang inyong tinalakay noong nakaraang tagpo sa Filipino? Para masuri ko kung talagang naintindihan ninyo ang talakayan noong nakaraang tagpo, magkakaroon tayo ng isang gawain. Gawain 1: Ang Natatanging Imbitasyon Mekaniks: 1. Bawat mag-aaral ay bibigyan ng isang imbitasyon. 2. Lima sa mga imbitasyon ay may nakasulat na pandiwa at panahunan. Ang ibang imbitasyon naman ay naglalaman ng mensahe na babasahin pagkatapos ng gawain. 3. Tatayo ang mga mag-aaral na nakakuha ng imbitasyon na may nakasulat na pandiwa. Ang tinalakay namin noong nakaraang tagpo sa Filipino ay aspekto ng pandiwa. 4. Bubuo sila ng isang pangungusap gamit ang pandiwa batay sa panahunang ibinigay. 5. Bibigyan ng medalya ang mag-aaral na makabubuo ng tamang pangungusap. Posibleng Pandiwa at Panahunan 1. gising (naganap) 2. kain (nagaganap) 3. laro (magaganap) 4. takbo (naganap) 5. pasok (magaganap) 1.3. Pagganyak Sa mga mag-aaral na nakakuha ng imbitasyon na naglalaman ng isang mensahe, pakibasa ang nilalaman nito. Simulan! Maraming salamat! Ngayong araw ay pupunta kayo sa bagong paaralan ng Hogwarts. Mga Posibleng Sagot Gumising siya nang maaga kanina. Kumakain kami ngayon sa Jollibee. Si Jose ay maglalaro ng kompyuter mamaya. Tumakbo sila patungong paaralan kanina. Papasok ako sa klase sa susunod na Linggo. Iniimbitahan ko kayo na tuklasin ang bagong paaralan ng Hogwarts. Pamilyar ba sa inyo ang Hogwarts? Sa anong pelikula ito makikita? Opo, titser. Tama! Ngayon, nais kong ipikit ninyo ang inyong mga mata at kapag narinig niyo ang tunog na ito, idilat ninyo ang inyong mga mata. Makikita ito sa Harry Potter. (Papasok si titser na nagsusuot ng damit katulad ng isang wizard sa Hogwarts) (Magsasagawa ang guro ng eksperimento gamit ang inuming “coke” at kendi na “mentos”) Ano ang naging resulta nang inihalo ang kendi sa inumin? Tama! Ano ang dahilan ng pag-apaw ng bula sa lalagyan ng softdrinks? (Nanonood nang mabuti ang mga mag-aaral sa ekspiremento) Umapaw ang bula ng inumin sa lalagyan ng softdrinks. Magaling! Ano kaya ang ibang tawag natin sa mga salitang dahilan at resulta? Mahusay! Maihahalintulad natin ang mga salitang dahilan at resulta sa sanhi at bunga. Umapaw ang bula ng inumin sa lalagyan ng softdrinks dahil sa kendi na inihalo nito. Ang ibang tawag natin sa salitang dahilan at resulta ay sanhi at bunga. 1.4. Paglalahad ng mga Layunin Sa umagang ito, ating aalamin at pagaaralan ang sanhi at bunga ng mga pangyayari. Makinig nang mabuti at makilahok sa mga gawain dahil sa katapusan ng talakayan, kayo ay inaasahang nakasasabi sa sanhi at bunga ng mga pangyayari, nakabibigay ng mga paraan upang maiwasan ang mga laganap na sakit sa pamayanan, at nakagagawa ng mga gawain na nagpapakita ng sanhi at bunga. 2. Gawain (Activity) Bago ninyo matutuklasan ang Hogwarts, haharap kayo sa isang pagsubok. Kung magtatagumpay kayo, masasaksihan ninyo ang mga palabas at presentasyon na inihanda ng Hogwarts. Handa na ba kayo? Kung kayo’y handa na, ito na ang inyong pagsubok. Gawain 2: Larawan Ko, Buuin Mo! Mekaniks: 1. Bawat mag-aaral ay makatatanggap ng mga pirasong papel para makabuo ng isang larawan. 2. Makikita ang mga pirasong papel sa loob ng imbitasyon na nakabalot sa kulay-tsokolate na papel. 3. Bubuoin ng mga mag-aaral ang larawan. Ang mga larawang ito ay nagsisilbing pahiwatig sa mga palabas Opo, titser. na kanilang masasaksihan na nagpapakita ng sanhi at bunga. 4. Bibigyan lamang ang mga mag-aaral ng isang minuto para buoin ang mga larawan. Pagkatapos, itataas nila ang kanilang mga kamay. Mga Pirasong Papel 1. Mga Nabuong Larawan 2. 3. 3. Pagsusuri (Analysis) Ngayon ay masasaksihan ninyo ang mga palabas na magbibigay sa inyo ng gabay sa mga bagay na maaari ninyong pag-aralan sa Bagong Hogwarts. Itaas ang mga nabuong larawan sa hanay nina … Tingnan ninyo ang kanilang nabuong larawan, tama ba ang pagkakabuo nito? Tingnan ninyo nang mabuti ang unang palabas batay sa unang larawan na inyong nabuo. (Ginawa ng mga mag-aaral ang sinabi ng guro) Opo, titser. (Magpapakita ang guro ng video) Sino ang nakabili ng bagong damit at sapatos dahil sa kanyang pagtitipid? Magkano ang damit na gusto niyang bilhin? Si Titser Marco ang nakabili ng bagong damit at sapatos dahil sa kanyang pagtitipid. Magkano naman ang sapatos? Ang damit ay may halagang dalawang daang piso (Php 200). Gamit ang inyong kaalaman sa Matematika, magkano lahat ang kanyang kakailanganing pera? Ang sapatos ay may halagang limang daang piso (Php 500). Mahusay! Magkano naman ang kanyang naipong pera? Siya ay nangangailangan ng pitong daang piso (Php 700). Sa tingin ninyo, makabibili kaya si Titser Marco ng bagong damit at sapatos sa kanyang perang natipid? Siya ay nakaipon ng isang libong piso (Php 1000) Tumpak! Opo, titser. Basahin ninyo ang unang pangungusap. Simulan! 1. Nakabili ng bagong damit at sapatos si Titser Marco dahil sa kanyang pagtitipid. Ano ang dahilan kung bakit nakabili ng bagong damit at sapatos si Titser Marco? (Binasa ng mga mag-aaral) Mahusay! Kung ang pagtitipid ni Titser Marco ang dahilan kung bakit siya nakabili ng bagong damit at sapatos, ano ang tawag natin dito? Ang dahilan kung bakit nakabili ng bagong damit si Titser Marco ay ang kanyang pagtitipid. Magaling! Bakit nga ito ang sanhi sa pangungusap? Ito ay tinatawag na sanhi. Ano ang pangatnig na makikita ninyo sa pangungusap na nagpapahiwatig ng sanhi? Iyan ang sanhi sa pangungusap dahil ito ang dahilan kung bakit naganap ang pangyayari. Tama! Ano naman ang kinalabasan o resulta ng kanyang pagtitipid? Ang pangatnig na makikita natin sa pangungusap ay dahil sa. Tama! Kung ang pagbili niya ng bagong damit at sapatos ang resulta ng kanyang pagtitipid, ano ang tawag natin dito? Ang kinalabasan o resulta ng kanyang pagtitipid ay nakabili siya ng bagong damit at sapatos. Magaling! Bakit nga ito ang bunga sa pangungusap? Mahusay! Ngayon, ay pakitaas ang mga nabuong larawan sa hanay nina … Ito ay tinatawag na bunga. Iyan ang bunga sa pangungusap dahil ito ang resulta sa pangyayari. Tingnan ninyo ang kanilang nabuong larawan, tama ba ang pagkakabuo nito? Ngayon ay aalamin na natin kung ano ang nangyari sa pangalawang larawan sa pamamagitan ng ikalawang palabas. (Ginawa ng mga mag-aaral ang sinabi ng guro) Opo, titser. (Magsasagawa ng isang mahika ang guro) Ano ang lumitaw sa papel nang pinahiran ito ng abo? Tama! Lumitaw ang salitang nakasulat sa papel nang pinahiran ito ng abo, ito ay dahil sa ginamit na kandila bilang panulat sa papel. Sa larangan ng agham, ang kandila ay mayroong paraffin wax. Kung papahiran natin ito ng abo, didikit ito sapagkat ang paraffin wax ay may kakayahang humawak ng mga magagaan na mga butyl (particles) kagaya ng abo. Lumitaw ang salitang nakasulat sa papel nang pinahiran ito ng abo. Basahin ninyo ang ikalawang pangungusap. Simulan! 2. Lumitaw ang salitang nakasulat sa papel nang pinahiran ito ng abo. Ano ang dahilan kung bakit lumitaw ang salitang nakasulat sa papel? (Binasa ng mga mag-aaral) Mahusay! Kung ang pagpahid ng abo ang dahilan sa paglitaw ng salitang nakasulat sa papel, ano ang tawag natin dito? Ang dahilan kung bakit lumitaw ang salitang nakasulat sa papel ay nang pinahiran ito ng abo. Magaling! Ito ay tinatawag na sanhi. Bakit nga ito ang sanhi sa pangungusap? Iyan ang sanhi sa pangungusap dahil ito ang Ano ang pangatnig na makikita ninyo sa pangungusap na nagpapahiwatig ng sanhi? Ano naman ang kinalabasan o resulta nang pinahiran ang papel ng abo? Tama! Kung ang paglitaw ng salita ang naging resulta sa pagpahid ng abo sa papel, ano ang tawag natin dito? Magaling! Bakit nga ito ang bunga sa pangungusap? Mahusay! Ngayon, ay pakitaas ang mga nabuong larawan sa hanay nina … dahilan kung bakit naganap ang pangyayari. Ang pangatnig na makikita natin sa pangungusap ay nang. Ang naging kinalabasan o resulta nang pinahiran ang papel ng abo ay ang paglitaw ng salita. Ito ay tinatawag na bunga. Iyan ang bunga sa pangungusap dahil ito ang resulta sa pangyayari. Tingnan ninyo ang kanilang nabuong larawan, tama ba ang pagkakabuo nito? (Ginawa ng mga mag-aaral ang sinabi ng guro) Ngayon ay aalamin na natin kung ano ang nangyari sa pangatlong larawan sa pamamagitan ng ikatlong palabas. Opo, titser. (Magpapakita ang guro ng video ng isang balita tungkol sa naganap na inspeksiyon sa mga paaralan para iwas dengue) Anong malikhaing pagpapahayag ang makikita sa maikling palabas? Tama! Ang pag-uulat ang ginamit na malikhaing pagpapahayag sa palabas. Sa Ingles, ito ay tinatawag na newscasting. Ang malikhaing pagpapahayag na makikita sa maikling palabas ay pag-uulat. Anong ahensiya ang nagsagawa ng inspeksiyon sa mga paaralan sa siyudad ng Ozamiz dahil sa pagtaas ng kaso sa Dengue? Tama! Basahin ninyo ang ikatlong pangungusap. Simulan! 3. Tumaas ang kaso ng Dengue sa mga bata sa Ozamiz City kaya nagsagawa ng inspeksiyon ang City Health Office sa mga paaralan. Ang City Health Office ng Ozamiz City ang nagsagawa ng inspeksiyon sa mga paaralan dahil sa pagtaas ng kaso sa Dengue. (Binasa ng mga mag-aaral) Ano ang dahilan kung bakit nagsagawa ng inspeksiyon ang City Health Office sa mga paaralan sa siyudad ng Ozamiz? Ang dahilan kung bakit nagsagawa ng inspeksiyon ang City Health Office sa mga paaralan sa siyudad ng Ozamiz ay ang pagtaas ng kaso sa Dengue. Mahusay! Kung ang pagtaas ng kaso sa Dengue ang dahilan sa pagsagawa ng inspeksiyon sa mga paaralan, ano ang tawag natin dito? Magaling! Bakit nga ito ang sanhi sa pangungusap? Ano naman ang resulta nang tumaas ang kaso ng Dengue sa siyudad? Tama! Kung ang pagsagawa ng inspeksiyon sa mga paaralan ang resulta sa pagtaas ng kaso sa Dengue, ano ang tawag natin dito? Magaling! Bakit nga ito ang bunga sa pangungusap? Ito ay tinatawag na sanhi. Iyan ang sanhi sa pangungusap dahil ito ang dahilan kung bakit naganap ang pangyayari. Ang naging resulta nang tumaas ang kaso ng Dengue sa siyudad ay nagsagawa ng inspeksiyon ang City Health Office sa mga paaralan sa siyudad ng Ozamiz. Ito ay tinatawag na bunga. Ano ang pangatnig na makikita ninyo sa pangungusap na nagpapahiwatig ng bunga o resulta? Pagpapahalagang Pangkatauhan Iyan ang bunga sa pangungusap dahil ito ang resulta sa pangyayari. Ang pangatnig na makikita natin sa pangungusap ay kaya. Ano nga ulit ang dahilan kung bakit nagsagawa ng inspeksiyon ang City Health Office sa mga paaralan? Tama! Laganap ba ang Dengue sa ating lugar? Maliban sa Dengue, ano-ano pa ang mga sakit na laganap sa ating pamayanan? Paano natin maiiwasan ang mga laganap na sakit sa ating pamayanan? Ang dahilan kung bakit nagsagawa ng inspeksiyon ang City Health Office sa mga paaralan ay ang pagtaas ng kaso sa Dengue. Opo, titser. - Diarrhea Tigdas Lagnat - Maiiwasan natin ang mga laganap na sakit sa ating pamayanan sa pamamagitan ng pag-alam sa maaaring pinanggalingan ng sakit. Makilahok sa mga programa ng pamahaalan gaya ng pagbabakuna para makaiwas sa mga sakit. Siguraduhing malinis ang ating paligid at huwag basta bastang bumili ng mga pagkain na hindi sariwa at malinis ang pagkakagawa. - - Mahusay! Dapat tayo maging alisto sa mga sakit na laganap sa ating komunidad para maiwasan ang mga ito. Ugaliin nating alamin ang mga pinagmulan ng mga sakit na ito nang sa gayon ay mabigyan tayo ng sapat na kaalaman sa mga bagay na dapat nating iwasan. At ang pinakamahalaga sa lahat, siguraduhing malinis ang paligid at panatilihing malusog ang ating pangangatawan. Maliwanag ba klas? 4. Paglalahat (Abstraction) Opo, titser. Mula sa ating talakayan, ano ang ibig sabihin ng sanhi? Tingnan nang mabuti ang mga sanhi sa bawat pangungusap. Ano ang karaniwang pangatnig na ginamit? Ang sanhi ay ang dahilan kung bakit naganap ang pangyayari. Ginagamitan po ito ng mga pangatnig na dahil sa at nang. Magaling! Pwede rin tayong gumamit ng pangatnig na kasi at sapagkat. Kung ang sanhi ay dahilan, ano naman ang ibig sabihin ng bunga? Tingnan naman nang mabuti ang mga bunga sa bawat pangungusap. Ano ang karaniwang pangatnig na ginamit? Mahusay! Pwede rin tayong gumamit ng pangatnig na kaya naman, dahil nito at bunga nito. Ang bunga ay ang kinalabasan o resulta sa naganap na pangyayari. Ginagamitan ito ng pangatnig na kaya. Ngayo’y nakita niyo na ang mga bagay na maaaring pag-aaralan ninyo sa Hogwarts, ako’y magpapaalam na at ibabalik ko na kayo kay Titser Marco. Nais kong ipikit ang inyong mga mata at kapag narinig ninyo ang tunog na ito, idilat niyo ang inyong mga mata. 5. Paggamit (Application) (Ginawa ang sinabi ng guro) Sino ang naging guro ninyo kanina? May iniwan sa akin si Harry na mga rolyong papel. Para malaman natin kung Ang naging guro namin kanina ay si Harry Potter. ano ang nakasulat sa mga rolyong ito, magkakaroon tayo ng isang gawain. Gawain 3: Ang Mahiwagang Rolyo Mekaniks: 1. Ang klase ay mahahati sa apat na grupo. 2. Bawat grupo ay bibigyan ng rolyo na papel (scroll) kung saan nakalagay ang kanilang gagawin na napapatungkol sa sanhi at bunga. 3. Para makita nila ito sa rolyo, papahiran nila ito ng abo (magic ash). 4. Bibigyan lamang ng limang minuto ang mga grupo para taposin ang gawain at isang minuto para sa kanilang presentasyon. 5. Pagkatapos ng presentasyon ng bawat grupo, tatawag ang guro ng isang miyembro sa ibang grupo para sabihin ang sanhi at bunga sa ginawang presentasyon. Pamantayan sa Pagbibigay ng Puntos: Nilalaman- 10 pts. Kasanayan- 5 pts. Pagkamalikhain at Pagkakaisa – 5 pts. Unang Pangkat: Gumawa ng isang pagsasadula gamit ang sitwasyon na nasa ibaba. Sitwasyon: Mga batang nahuli sa klase Ikalawang Pangkat: Gumawa ng isang saknong na tula gamit ang sitwasyon na nasa ibaba Sitwasyon: Paggamit ng wikang banyaga sa pakikipagtalastasan Ikatlong Pangkat: Gumawa ng isang maikling kanta gamit ang sitwasyon na nasa ibaba. Sitwasyon: Mga batang nalulong sa bisyo Ikaapat na Pangkat: Gumawa ng isang graphic organizer gamit ang sitwasyon na nasa ibaba Sitwasyon: Paggamit ng wikang banyaga sa pakikipagtalastasan Gawain 4: Ikaw Na Nga! Mekaniks: 1. Bubunot ang guro ng pangalan ng mag-aaral sa loob ng kahon. 2. Magbibigay ang guro ng isang sanhi o bunga sa pangyayari. 3. Sasabihin ng napiling mag-aaral ang maaaring sanhi o bunga sa pangyayaring ibinigay ng guro. 4. Makatatanggap ng tiket patungong Hogwarts ang mag-aaral na makapagbibigay ng tamang sagot. Mga Posibleng Sitwasyon: 1. Hindi nakapasa si Carl sa maikling pagsusulit. 2. Maraming buhay ang nasawi 3. Tumaas ang presyo ng mga bilihin. 4. Pinagalitan siya ng kanyang ina. 5. Nanalo siya sa paligsahan IV. Mga Posibleng Sagot: 1. Naglalaro lang siya ng kompyuter buong gabi. 2. Dahil sa bagyong rumagasa sa lugar 3. Maraming tao ang hirap makabili ng kakainin. 4. Dahil gabi na siyang umuwi sa kanilang bahay. 5. Dahil palagi siyang nag-eesanyo. Pagtataya Panuto: Basahin at unawain nang mabuti ang mga talata sa ibaba. Pagkatapos, alamin ang sanhi at bunga at isulat ito sa espasyong nakalaan. (2 puntos bawat isa) 1. Bukas na ang Kulminasyon ng Buwan ng Wika. Si Jose ay isa sa mga mag-aaral na magpapakita ng kanyang talento sa pag-awit. Ilang araw bago ang programa, palaging naglalaan ng oras si Jose para makapag-ensayo. Nang siya’y sumalang na sa entablado, nagsipalakpakan ang mga guro at mag-aaral. Sanhi: Bunga: 2. Binilhan si Toni ng bagong kompyuter ng kanyang ama. Sanhi: Naglaan ng oras si Jose para mag-ensayo sa pagkanta. Bunga: Nagsipalakpakan ang mga tao sa kanyang pinakitang talento. Simula noon, palagi nalang siyang nakatutok sa kanyang kompyuter at hindi na siya nakatutulog sa tamang oras kaya palagi siyang nahuhuli sa klase. Sanhi: Bunga: 3. Bilang paghahanda sa diinaasahang lindol na maaaring tumama sa komunidad, nagsagawa ng earthquake drill ang paaralan ng OCCS. Masiglang nakilahok ang mga guro at magaaral. Sanhi: Palaging nakatutok si Toni sa kanyang kompyuter. Bunga: Nahuhuli siya sa klase. Sanhi: Bunga: 4. Maraming puno na ang pinutol sa mga kabukiran. Kung ito’y hindi nataniman muli, maaari itong magdulot ng pagguho ng lupa at iba pang kalamidad na sisira sa mga ari-arian at buhay ng tao. Sanhi: Bilang paghahanda sa mga di-inaasahang lindol na maaaring tumama Bunga: Nagsagawa ng earthquake drill ang paaralan ng OCCS. Sanhi: Bunga: 5. Habang naglakad pauwi si Ron, nakita niya ang kanyang mga kaibigang masayang naglalaro ng Patintero. Gabi na siyang umuwi kaya pinagalitan siya ng kanyang ina. Sanhi: Maraming puno ang pinutol sa kabukiran. Bunga: Maaring magdulot ito ng pagguho ng lupa. Sanhi: Bunga: Sanhi: Gabi na siyang umuwi sa bahay. Bunga: Pinagalitan siya ng kanyang ina. V. Takdang Aralin: Panuto: Sa isang buong papel, gumawa at isulat ang posibleng maging sanhi o bunga sa mga sitwasyon. Pagkatapos, ikahon ang sanhi at bilogan ang bunga. Ipasa sa susunod na tagpo, ika-29 ng Agosto taong 2019. (2 puntos bawat isa) 1. Masayang pumasok si Darel sa paaralan. (Magbigay ng sanhi) 2. Bukas, magkakaroon kami ng maikling pagsusulit. (Magbigay ng bunga) 3. Bumuhos ang malakas na ulan. (Magbigay ng bunga) 4. Nagustuhan ng guro ang naging presentasyon ng grupo. (Magbigay ng sanhi) 5. Tinatapon ko ang aking basura sa tamang lalagyan. (Magbigay ng bunga) Maayos na Gawaing Pampisara Pagsasabi ng Sanhi at Bunga ng mga Pangyayari I. MGA LAYUNIN: a. nakasasabi sa sanhi at bunga ng mga pangyayari; b. nakabibigay ng mga paraan upang maiwasan ang mga laganap na sakit sa pamayanan; c. nakagagawa ng mga gawain na nagpapakita ng sanhi at bunga. II. MGA HALIMBAWA: bunga sanhi 1. Nakabili ng bagong damit at sapatos si Titser Marco dahil sa kanyang pagtitipid. sanhi 2. Lumitaw ang salitang nakasulat sa papel nang pinahiran ito ng abo. bunga sanhi 3. Tumaas ang kaso ng Dengue sa mga bata sa Ozamiz City kaya nagsagawa ng inspeksiyon ang City Health Office sa mga paaralan. bunga III. MGA KAHULUGAN: SANHI - ang dahilan kung bakit naganap ang pangyayari. Ginagamitan ito ng mga pangatnig na dahil, nang at iba pa. BUNGA - ang kinalabasan o resulta ng pangyayari. Ginagamitan ito ng mga pangatnig na kaya, kaya naman, bunga nito at iba pa.