APPARTEMENTSMEDE-EIGENDOM na de wet van 18 juni 2018 Dirk MICHIELS Notaris te Aarschot Gastdocent KU Leuven Inleiding Er zijn verschillende types van mede-eigendom: toevallige, vrijwillige en gedwongen mede-eigendom. Appartementsmede-eigendom is een vorm van gedwongen mede-eigendom. Het gemeenschappelijk gebruik van bepaalde delen van het gebouw zorgt ervoor dat er tussen alle eigenaars een gedwongen onverdeeldheid ontstaat. Elke eigenaar van een kavel (appartement, garage, kelder,…) is ook mede-eigenaar van (een aandeel in) de gemeenschappelijke delen, waaronder de grond. Wetshistoriek (1924 - 2018) Wet van 8 juli 1924 verleende een statuut (van aanvullend recht) voor appartementsmede-eigendom : gedwongen mede-eigendom als bijzaak bij privatieve eigendomsrechten Uitgewerkt in de notariële praktijk : basisakte & reglement van mede-eigendom (beschrijving gemeenschappelijke en privatieve delen, AV, stemrecht, syndicus, herstellingen, …) Exponentiële toename van het aantal appartementsgebouwen vanaf 1924 Wetshistoriek (1924 - 2018) Wet van 30 juni 1994 op de mede-eigendom verleende rechtspersoonlijkheid aan de VME, van dwingend recht (art. 577-3 tot 577-14 oud BW; art. 3.84 tot 3.100 BW.) => mogelijkheid tot afwijking indien de aard van de gemene delen dat rechtvaardigt en alle mede-eigenaars toestemmen (art. 577-3 oud BW; art. 3.84 BW) (precair karakter) => jarenlange onzekerheid in de notariële praktijk, rechtspraak en rechtsleer omtrent de interpretatie hiervan => MvT Wet 18 juni 2018: voor gebouwen met weinig gemeenschappelijke delen (“kleine basisakte” & reglement voor de gemene delen met kettingbeding) Dus : niet het aantal kavels of mede-eigenaars telt => vb.: gebouwen rond een gemeenschappelijke koer of waarbij enkel de infrastructuur gemeenschappelijk is => Alternatief: erfdienstbaarheden, en naar komend recht: eeuwigdurend opstalrecht bij volumemede-eigendom Wetshistoriek (1924 - 2018) Wet van 2 juni 2010 tot wijziging van het BW teneinde de werking van de mede-eigendom te moderniseren en transparanter te maken (in werking getreden op 1 september 2010) heeft verbeteringen aangebracht op een aantal punten Wet van 13 augustus 2011 tot wijziging van art. 19 § 2 van de wet van 2 juni 2010 (termijn van 3 jaar, dus tot 1 september 2013 – i.p.v. 1 jaar – voor de syndicus om de bestaande statuten aan te passen; indien een authentieke akte wordt verleden zal de hypothecaire publiciteit enkel op naam van de vereniging van medeeigenaars gebeuren) Wetshistoriek (1924 - 2018) Wet van 15 mei 2012 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de mede-eigendom betreft en van artikel 46 van het Gerechtelijk Wetboek : 6 correcties aan de wet op de mede-eigendom : 1° aangetekende brieven bestemd voor de VME moeten worden verstuurd naar de zetel van de VME én naar de woon- of verblijfplaats / maatschappelijke zetel v/d syndicus; 2° kosten bijeenroeping van de AV zijn t.l.v. de VME; 3° internetsite niet verplicht; 4° onverenigbaarheid v/d functie van syndicus met het lidmaatschap van de raad van mede-eigendom; 5° syndicus krijgt 20 werkdagen na de akte om derdenbeslag te leggen bij de notaris voor achterstallen; 6° een reeks tekstcorrecties. Wetshistoriek (1924 - 2018) Wet van 17 augustus 2013 tot wijziging van artikel 19 § 2 van de wet van 2 juni 2010 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek teneinde de werking van de medeeigendom te moderniseren en transparanter te maken : De termijn om de bestaande statuten aan te passen aan de wet van 2010 is verlengd tot 1 september 2014. Die termijn is verstreken => alle aanpassingen moesten sedert 1 september 2014 bij authentieke akte gebeuren. Wet 2018: automatische vervanging door de nieuwe bepalingen ! Wet van 18 juni 2018 (inw. 1/1/2019) Wetontwerp houdende diverse bepalingen inzake burgerlijk recht en houdende wijziging v/h Ger.W. met het oog op de hervorming van alternatieve vormen van geschillenoplossing, neergelegd in de Kamer van Volksvertegenwoordigers op 5 februari 2018 Resultaat van besprekingen in een werkgroep opgericht door de minister van Justitie, voorgezeten door de prof. Pascale Lecocq (ULg) & Vincent Sagaert (KU Leuven), samengesteld uit vertegenwoordigers van de belanghebbende actoren en organisaties, waaronder de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat en het Beroepsinstituut voor Vastgoedmakelaars. Wet van 18 juni 2018 (inw. 1/1/2019) Naast technische aanpassingen en opsmukkingen (vervangen van 1° “privatieve kavel” door “kavel” en 2° “reglement van orde” door “reglement van interne orde”) is de wet gesteund op 4 krachtlijnen, te weten: 1. De flexibilisering i/d werking v/d VME & haar organen (versoepeling van gekwalificeerde meerderheden, bevoegdheid v/d ondertekenaars v/d statuten om deze onder bepaalde voorwaarden te wijzigen tot aan de voorlopige oplevering van de gemeenschappelijke delen, de invoering v/d figuur van de voorlopige bewindvoerder om blokkering v/d besluitvorming te vermijden en, in dezelfde optiek en onder strikte voorwaarden, afstand v/h eenparigheidsvereiste bij totale heropbouw); Wet van 18 juni 2018 (inw. 1/1/2019) 2. De optimalisering v/d efficiëntie binnen VME’s (afslanking v/d statuten door een aantal bepalingen over te hevelen naar het reglement van interne orde dat onderhands kan worden bijgewerkt door de syndicus, verplichte oprichting en bijdrage voor het reservefonds, verruiming v/d de invorderingsmogelijkheden v/d syndicus t.a.v. wanbetalers); 3. De herbalancering binnen de mede-eigendom (invoering v/d “betaler beslist” principe, verscherping v/d verplichtingen en verantwoordelijkheden v/d bewoners, directe werking v/d gevolgen v/d beslissingen v/d algemene vergadering voor zij die aanwezig of vertegenwoordigd waren, preciezere omschrijving v/d inhoud van het syndicus-contract wat betreft de kosten); Wet van 18 juni 2018 (inw. 1/1/2019) 4. Verduidelijkingen ten aanzien v/d mede-eigenaars (kwalificatie van exclusieve gebruiksrechten als erfdienstbaarheden, afschaffing v/d feitelijke deelvereniging van mede-eigenaars, verduidelijking m.b.t. de vordering tot wijziging v/d bijdragen i/d lasten en aandelen). Inwerkingtreding : 1 januari 2019 Compartimenteringsmogelijkheden via deelverenigingen Cass. 3 juni 2004 : deelverenigingen kunnen geen aparte rechtspersoonlijkheid hebben Wet van 2 juni 2010 : mogelijkheid van deelverenigingen met rechtspersoonlijkheid Gebouwencomplexen : - ofwel verschillende verenigingen van mede-eigenaars met erfdienstbaarheden (bv. gemeenschappelijke inrit naar de parking, inkomhal, …) (nadeel : gebrek aan coherentie en consistentie) - ofwel een overkoepelende vereniging van medeeigenaars en deelverenigingen creëren Deelverenigingen zonder rechtspersoonlijkheid Feitelijke deelverenigingen Geen criteria (bv. functioneel criterium mogelijk) Vrijheid van werking Voorbereidend & uitvoerend werk per deelvereniging Slechts 1 algemene vergadering om alle beslissingen te nemen of te bekrachtigen Afgeschaft per 1 januari 2019 Deelverenigingen met rechtspersoonlijkheid Vanaf 1 januari 2019: Art. 577-3, vierde lid oud BW (art. 3.84, vierde lid BW): “Indien het gebouw of de groep van gebouwen bestaat uit twintig kavels of meer, is het mogelijk dat de basisakte bepaalt dat er één of meer deelverenigingen worden opgericht voor de kavels van één of meer gebouwen van de groep van gebouwen en, indien in een gebouw een fysieke scheiding in duidelijk te onderscheiden onderdelen aanwezig is, voor de kavels van één of meer van die onderdelen.” Deelverenigingen met rechtspersoonlijkheid A) Kwantitatief criterium : de hoofdvereniging bestaat uit minimum 20 kavels (geen kavels als bijzaak gekoppeld) B) Materieel criterium : - bij groepen van gebouwen kunnen de deelverenigingen per gebouw worden opgericht; - daarnaast kunnen deelverenigingen per gebouw worden opgericht indien er in het gebouw een fysieke scheiding in duidelijk te onderscheiden onderdelen aanwezig is, bv. een gebouw met verschillende ingangen (geen onderscheid op grond van de functies; criterium v/d fysieke i.p.v. functionele autonomie of “foodprinttheorie” : aparte toegang op het gelijkvloers) Deelverenigingen met rechtspersoonlijkheid - Van bij de oprichting (afzonderlijke akten) of via een statutenwijziging (4/5 meerderheid binnen de overkoepelende algemene vergadering, tenzij ze al zouden bestaan van vroeger = regularisatie) - De hoofdvereniging en iedere deelvereniging hebben een afzonderlijke rechtspersoonlijkheid, dus een apart ondernemingsnummer, aparte organen, aparte algemene vergaderingen, aparte procesbevoegdheid, een apart werkings- en reservefonds en een aparte boekhouding. Onder-ondersplitsingen (bv. 3 gebouwen met ieder 2 vleugels) zijn mogelijk maar niet wenselijk. - Duidelijke omschrijving van de algemene en particuliere gemeenschappelijke delen in afzonderlijke akten (de grond is steeds een algemeen gemeenschappelijk deel) Deelverenigingen met rechtspersoonlijkheid Alternatief sedert 1 januari 2019: Art. 577-6, § 6, tweede lid oud BW (art. 3.87, § 6, tweede lid BW): “Wanneer het reglement van mede-eigendom de lasten van een gemeenschappelijk deel van het gebouw of van de groep van gebouwen uitsluitend ten laste legt van bepaalde mede-eigenaars, nemen enkel die medeeigenaars deel aan de stemming op voorwaarde dat die beslissingen het gemeenschappelijk beheer van de medeeigendom niet in het gedrang brengen. Elk van hen stemt met een aantal stemmen naar evenredigheid van zijn aandeel in voornoemde lasten.” gedifferentieerd stemrecht (de betaler beslist) Deelverenigingen met rechtspersoonlijkheid De invoering van het principe “de betaler beslist” zal in veel gevallen de deelverenigingen overbodig maken. Indien een basisakte bv. 4 gebouwen omvat, en elke mede-eigenaar enkel moet bijdragen in de gemene delen die zijn gebouw betreffen (lift, traphal, dak, verzekering, onderhoud, enz.), dan kunnen de mede-eigenaars uit het ene gebouw niet meer deelnemen aan de stemming over de gemene delen die enkel een ander gebouw aanbelangen. Van de syndicus en de voorzitter van de algemene vergadering wordt dan wel een grotere waakzaamheid verwacht bij het ter stemming brengen van de verschillende agendapunten en de berekening van de meerderheden. De statuten ALGEMEEN Basisakte (de beschrijving van het onroerend geheel en van de privatieve en gemeenschappelijke delen + het aandeel van ieder privatief deel op grond van een met reden omkleed verslag van een notaris, landmeter-expert, architect of vastgoedmakelaar) + reglement van mede-eigendom (de rechten & plichten van de medeeigenaars betreffende de privatieve en gemeenschappelijke delen, de met reden omklede criteria en de berekeningswijze van de verdeling van de lasten evenals, in voorkomend geval, de bedingen en sancties m.b.t. de niet-betaling van die lasten). Niet meer sedert 1/1/2019: regels i.v.m. de algemene vergaderingen, syndicus, commissaris v/d rekeningen, ev. raad van mede-eigendom (=> reglement van interne orde). = de statuten van het gebouw of van de groep van gebouwen = vastgesteld (en gewijzigd) bij authentieke akte Het reglement van interne orde (voorheen “reglement van orde” of huishoudelijk reglement) = verplicht op te stellen en door de syndicus te actualiseren Het moet volgens art. 577-4 § 2 oud BW (art. 3.85, § 3 BW) minstens de volgende elementen bevat (tot 31/12/2018 onderdeel van het reglement van mede-eigendom): 1° de regels betreffende de wijze van bijeenroeping, de werkwijze en de bevoegdheden van de algemene vergadering, evenals, in voorkomend geval, het door de algemene vergadering bepaalde bedrag overeenkomstig artikel 577-7, § 1, 1° c) oud BW (art. 3.88, § 1, 1°, c BW); 2° de wijze van benoeming van een syndicus, de omvang van zijn bevoegdheden, de duur van zijn mandaat en de nadere regels voor de hernieuwing ervan, de nadere regels voor de eventuele opzegging van zijn contract, alsook de uit het einde van zijn opdracht voortvloeiende verplichtingen; 3° de jaarlijkse periode van vijftien dagen waarin de algemene vergadering van de vereniging van mede-eigenaars plaatsvindt. Het reglement van interne orde Art. 577-10 § 2 oud BW (art. 3.93, § 3 BW). Het reglement van interne orde wordt, binnen de maand na de opstelling ervan, op de zetel van de VME neergelegd op initiatief van de syndicus of, wanneer deze nog niet benoemd is, op initiatief van de opsteller ervan. De syndicus moet het aanpassen aan de beslissingen van de algemene vergaderingen. Hij moet het ook aanpassen indien de toepasselijke wettelijke regels wijzigen, zonder dat hij hiervoor een voorafgaande beslissing van de AV nodig heeft. In voorkomend geval deelt hij dit mee op de eerstvolgende AV. Het kan ter plaatse en zonder kosten door iedere belanghebbende geraadpleegd worden. Het reglement van interne orde Art. 577-4 § 2 oud BW (art. 3.85, § 3 BW): er wordt een reglement van inwendige orde opgesteld bij onderhandse akte Art. 577-3, tweede lid oud BW (art. 3.84, tweede lid BW): het reglement van inwendige orde kan onderhands worden opgemaakt. Rol van de notaris vanaf 1/1/2019 ? Reglement van inwendige orde wordt opgesteld, aansluitend op de statuten van het gebouw of groep van gebouwen maar in hetzelfde instrumentum. Authentieke of onderhandse bijlage ? Het reglement van interne orde De notariële praktijk heeft ervaring met het opstellen van reglementen die op maat van het gebouw of de groep van gebouwen worden opgesteld en dus naadloos aansluiten bij de statuten. Van zodra het reglement van interne orde is opgesteld kan het door de AV onderhands worden aangepast. In die zin is er geen tegenstrijdigheid tussen art. 577-3, tweede lid oud BW (art. 3.84, tweede lid BW) en art. 577-4 § 2 oud BW (art. 3.85, § 3 BW) Het is slechts in de mate dat de notaris het niet heeft geïncorporeerd in of aangehecht aan de statuten van het gebouw of de groep van gebouwen dat het nadien, door de opsteller(s) van de statuten of door de syndicus, onderhands moet worden opgesteld. Overgangsrecht Art. 179, zesde lid Wet 18 juni 2018: De bepalingen van 1°, 2° en 3° van artikel 577-4 § 2 oud BW (art. 3.85, § 3 BW) (het reglement van interne orde) die zich bij de inwerkingtreding van de wet (op 1 januari 2019) nog in het reglement van mede-eigendom bevinden worden geacht deel uit te maken van het reglement van interne orde. Art. 577-14, tweede lid oud BW (art. 3.100, tweede lid BW): De niet met de vigerende wetgeving strokende statutaire bepalingen (basisakte + reglement van mede-eigendom) of bepalingen uit het reglement van interne orde worden vanaf hun datum van inwerkingtreding (1 januari 2019) van rechtswege vervangen door de overeenstemmende wetsbepalingen. De statuten van mede-eigendom De BASISAKTE omvat de beschrijving v/d privatieve en gemeenschappelijke delen en de bepaling v/h aandeel v/d gemeenschappelijke delen per kavel => BEREKENING VAN DE AANDELEN PER KAVEL Objectieve berekening van de aandelen per kavel i.f.v. de waarde, bepaald aan de hand van 3 criteria (art. 577-4, § 1, tweede lid oud BW; art. 3.85, § 1, tweede lid BW) : . Netto vloeroppervlakte (incl. binnenmuren en privatieve terrassen) . Bestemming (excl. binneninrichting) . Ligging (zuidkant, commerciële uitbating, lichtinval, …) via een met reden omkleed verslag van een notaris (die de basisakte opmaakt of een andere notaris), een landmeter-expert, een architect of een vastgoedmakelaar te bepalen en op te nemen in de basisakte (eventueel aan te hechten); niet bij aanpassing van oude akten. De statuten van mede-eigendom VERPLICHTE VERMELDINGEN BASISAKTE - beschrijving van het onroerend geheel (volgens titel en kadaster + eigendomsoorsprong + eventueel opstalrecht), dit alles op basis van een afgeleverde (definitieve) stedenbouwkundige vergunning en goedgekeurde bouwplannen (aan te hechten en mee te registreren en over te schrijven op het hypotheekkantoor, TENZIJ deze plannen reeds zijn opgenomen in de databank van de AAPD in welk geval zij niet moeten worden geregistreerd noch overgeschreven maar wél aan de akte gehecht worden na “ne varietur” door de partijen en de notaris te zijn ondertekend om deel uit te maken van de authentieke akte), en - beschrijving van de privatieve en gemeenschappelijke delen alsook de aandelen volgens verslag De statuten van mede-eigendom REGLEMENT VAN MEDE-EIGENDOM - beschrijving van de rechten en plichten van iedere mede-eigenaar betreffende de privatieve en gemeenschappelijke delen bv. gebruik (bewoning, handel, vrij beroep, horeca, …) bv. exclusieve gebruiksrechten op gemene delen (kunnen worden ingetrokken met 4/5 meerderheid) - de met reden omklede criteria en de berekeningswijze van de verdeling van de lasten en, in voorkomend geval, de bedingen en sancties m.b.t. de niet-betaling van de lasten. De kosten van onderhoud, herstelling en vernieuwing die worden omgeslagen naar evenredigheid van de waarde van ieder privatief deel of het nut of een combinatie van beide criteria (bv. geen bijdrage in de lift voor de appartementen die er geen gebruik van maken). De statuten van mede-eigendom REGLEMENT VAN INTERNE ODE de wijze van bijeenroeping van de algemene vergadering (aangetekend, tenzij individueel ingestemd is met een andere oproeping b.v. e-mail, naar het laatst gekende adres => zelf adreswijzigingen doorgeven), de werkwijze en de bevoegdheid van de algemene vergadering - de wijze van benoeming en het einde van het mandaat van de syndicus (verplichting het volledige dossier binnen de 30 dagen aan zijn opvolger of aan de voorzitter van de laatste algemene vergadering overhandigen) en zijn bevoegdheden - de jaarlijkse periode van 15 dagen waarin de AV plaatsvindt - de verplichtingen en de bevoegdheden van de commissaris van de rekeningen (accountant, mede-eigenaar, …) - de wijzen waarop de mede-eigenaars inzage kunnen nemen van alle niet-private documenten of gegevens over de mede-eigendom; website is facultatief (2012) Verboden bedingen Arbitragebedingen => worden voor niet geschreven gehouden sinds de wet van 2 juni 2010 Geschillen behoren tot de exclusieve bevoegdheid v/d Vrederechter Een compromis, d.i. een arbitrageovereenkomst gesloten nadat het geschil is ontstaan, blijft wel mogelijk Bindende derdenbeslissingen zijn ook verboden (ratio legis) Dit sluit de toepassing van de art. 1724 e.v. Ger.W. (bemiddeling) en van de art. 1728 e.v. Ger.W. (collaboratieve onderhandelingen) niet uit. Verboden bedingen Beheerclausules Ieder beding dat het recht beperkt van de mede-eigenaar om het beheer van zijn kavel toe te vertrouwen aan een persoon van zijn keuze, wordt voor niet-geschreven gehouden (art. 577-4, § 3 oud BW; art. 3.85, § 4 BW). Quid m.b.t. tot de beheersinstantie bij assistentiewoningen? => Omwille van het decretaal kader (Vlaams Woonzorgdecreet van 13 maart 2009 en Besluit van de Vlaamse Regering van 12 oktober 2012) geldt hier het principe lex specialis derogat generalis, in zoverre de AV de syndicus en de andere organen van de VME vrij kan verkiezen. De beheersinstantie en de syndicus hebben ieder hun onderscheiden decretale en wettelijke opdrachten (exploitatie, respectievelijk beheer van het gebouw) die naast elkaar bestaan. => De aanstelling van de beheersinstantie staat dus los van de aanstelling van de syndicus en is niet vervat onder het verbod van beheerclausules. Verboden bedingen Promotorclausules a) Volmachten voor statutenwijzigingen aan de promotor. Worden voor niet geschreven gehouden; ze zijn in strijd met de dwingende volmachtenregeling en de stemkrachtbeperking vervat in art. 577-6, § 7, vierde en vijfde lid oud BW (art. 3.87, § 7, vierde en vijfde lid BW). Sanctie: nietigheid wijz. akte ! Sedert 1 januari 2019 onder strikte voorwaarden toegelaten tot aan de voorlopige oplevering v/d gemene delen indien ze - door technische omstandigheden of het rechtmatig belang van de VME zijn ingegeven; - niet raken aan de rechten van de andere mede-eigenaars op hun privatief gedeelte; - de verplichtingen van een of meerdere mede-eigenaars niet verzwaren; - aangetekend ontwerp minimum 2 maanden vooraf aan alle medeeigenaars te versturen en niet gevolgd door aangetekend verzet én vordering in rechte (dagvaarding v/d promotor + best ook de notaris) Verboden bedingen Promotorclausules b) Clausules die niet-verkochte kavels vrijstellen van hun bijdrageplicht in de gemene lasten. Nietig want in strijd met de dwingende bepalingen van art. 577-2 § 9 oud BW (art. 3.74, eerste lid en art. 3.81 BW): alle kavels moeten bijdragen in de lasten m.b.t. de gemene delen volgens hun aandelen hierin. Onderscheid tussen al dan niet verhuurde kavels = irrelevant (biedt dus geen ontsnappingsroute). Deze clausules zijn tevens onrechtmatige bedingen in de zin van boek VI WER omdat ze een kennelijk onevenwicht tot stand brengen tussen de rechten & plichten van een professional versus een consument. Verboden bedingen Kettingbedingen Solidariteitsbedingen i.v.m. de hoofdelijke gehoudenheid voor achterstallen van rechtsopvolgers zijn in strijd met de wet Wet 2018 : wettelijke hoofdelijkheid tussen blote eigenaar en vruchtgebruiker voor de betaling van de bijdragen aan de VME, zowel voor de gewone als buitengewone uitgaven, incl. reservekapitaal Onderling (VG-BE): regres mogelijk Hoofdelijkheid geldt niet bij erfpacht & opstal: de erfpachter & de opstalhouder zijn gehouden te betalen aan de VME Te vermijden of te moduleren bedingen Bedingen van onvervreemdbaarheid bv. garages of kelders mogen enkel verkocht worden aan eigenaars van appartementen in het gebouw Rechtspraak is verdeeld omtrent de rechtsgeldigheid van deze bedingen Gemeen recht : rechtsgeldig als ze beantwoorden aan een rechtmatig belang én beperkt zijn in de tijd Te vermijden Alternatief : kavel bestaande uit appartement, garage en kelder met een globaal aandeel in de gemene delen, kan bv. stedenbouwkundig zijn aangewezen (1 parking per appartement) Geen splitsing mogelijk gelet op het zakenrechtelijk eenheidsbeginsel Te vermijden of te moduleren bedingen Bedingen die een verbod inhouden om huisdieren te houden Onverenigbaar met het recht op privéleven (art. 22 GW, art. 8 EVRM) Eventueel gemoduleerd : enkel kleine huisdieren die geen hinder veroorzaken, waarbij de toelating kan worden ingetrokken door de AV Bedingen m.b.t. de wijziging (samenvoeging of splitsing) van het aantal kavels Art. 577-7 § 1, 2°, g oud BW (art. 3.88, § 1 , 2°, g BW): de AV beslist met 4/5 meerderheid over de verdeling van een kavel of over de volledige of gedeeltelijke vereniging van twee of meer kavels Statutaire clausules die een eenzijdig recht geven om kavels samen te voegen of te splitsen zijn dus zonder uitwerking sedert 1/1/2019 De algemene vergadering Bijeenroepingen (minstens 15 dagen vooraf tenzij spoedeisend) : - - door de syndicus, . jaarlijks, in de (in het reglement van interne orde) voorziene periode van 15 dagen . bij hoogdringendheid . indien één of meer mede-eigenaars die ten minste 1/5 v/d aandelen i/d gemene delen bezitten hierom verzoeken bij aangetekende brief, in welk geval de bijeenroeping binnen de 30 dagen moet worden verzonden; door een mede-eigenaar die erom heeft verzocht als de syndicus het verzuimt; door de rechter op verzoek van een mede-eigenaar (maar die medeeigenaar kan het ook zelf doen). Sedert 1/1/2019: Bij gebrek aan syndicus kan de RME of, bij gebreke daarvan, de voorzitter v/d laatste AV of, bij gebreke daarvan, 1 of meer medeeigenaars die ten minste 1/5 v/d aandelen i/d gem. delen bezitten de AV bijeenroepen teneinde een syndicus aan te wijzen. De algemene vergadering Mogelijkheid voor iedere mede-eigenaar en voor de RME om punten laten toe te voegen aan de agenda (vraagpunten, discussiepunten of opmerkingen) tot 3 weken voor de eerste dag van de periode van 15 dagen waarbinnen de AV moet doorgaan Vertegenwoordiging bij volmacht, al dan niet mede-eigenaar : - geen blanco volmacht en geen volmacht aan de syndicus; - slechts voor 1 AV, tenzij notariële volmacht (bv. in een akte van schenking van de BE of gesplitste aankoop VG-BE). Sedert 1/1/2019: de volmacht is ook geldig voor de AV die wordt georganiseerd omdat voor de eerste AV het quorum niet werd bereikt, tenzij anders (in de volmacht) bepaald. - max. 3 volmachten per lasthebber, tenzij het aantal stemmen waarover lastgever en lasthebber samen beschikken minder dan 10 % van het totaal aantal stemmen bedraagt dat toekomt aan alle kavels van de mede-eigendom De algemene vergadering - bovendien mag niemand aan de stemming deelnemen, zelfs niet als lastgever of lasthebber, voor een groter aantal stemmen dan het totaal aantal stemmen waarover de andere aanwezige of vertegenwoordigde mede-eigenaars Bijstand. Iedere mede-eigenaar zich mag laten bijstaan door 1 persoon op voorwaarde dat hij de syndicus ten minste 4 werkdagen vóór de dag v/d AV bij aangetekend schrijven in kennis stelt. Deze persoon mag tijdens de AV de discussie niet leiden, noch ze monopoliseren. Aanwezigheidsquorum bij aanvang van de vergadering (méér dan ½ mede-eigenaars die minstens ½ van de aandelen bezitten OF méér dan ¾ van de aandelen, zo niet 2de AV na 15 dagen) De algemene vergadering Voorzitter & secretaris : - een mede-eigenaar - benoemd bij aanvang van de algemene vergadering - tekent de notulen op het einde van de vergadering Stemrecht : - niemand mag deelnemen voor een groter aantal stemmen dan het totaal van de stemmen waarover de anderen beschikken - bij verdeling eigendomsrecht : lasthebber aanwijzen (bv. in de akte) - iemand die diensten levert aan de vereniging van mede-eigenaars mag niet stemmen over de opdracht die hem is toevertrouwd; - blanco en nietige stemmen moeten, zoals onthoudingen, beschouwd worden als niet uitgebrachte stemmen - meerderheid : i.f.v. de aanwezige of vertegenwoordigde medeeigenaars bij de stemming van ieder punt afzonderlijk bekeken De algemene vergadering - gekwalificeerde meerderheden (2/3 of 4/5; bij eenparigheid volstaan de aanwezige of vertegenwoordigde mede-eigenaars op de 2e AV) Vanaf 1 januari 2019 kan het gedifferentieerd stemrecht (art. 577-6, §6, tweede lid oud BW; art. 3.87, § 6, tweede lid BW) worden ingevoerd (= principe “de betaler beslist”). Wanneer het reglement van mede-eigendom de lasten van een gemeenschappelijk deel v/h gebouw of v/d groep van gebouwen uitsluitend ten laste legt van bepaalde mede-eigenaars (bv. de kosten van de lift als de eigenaars v/d kavels op het gelijkvloers hier bv. geen gebruik van (kunnen) maken of alle kosten m.b.t. één gebouw bij een groep van gebouwen) nemen enkel die medeeigenaars deel aan de stemming op voorwaarde dat die beslissingen het gemeenschappelijk beheer v/d mede-eigendom niet in het gedrang brengen. Elk van hen stemt in dat geval met een aantal stemmen naar evenredigheid van zijn aandeel in voornoemde lasten. De algemene vergadering Vanaf 1 januari 2019 kan er met 4/5 meerderheid beslist worden over: • de wijziging van de zakelijke gebruiksrechten ten voordele van één mede-eigenaar op bepaalde gemeenschappelijke delen (bv. privatieve genotsrechtsrechten op delen van de tuin voor de appartementen op het gelijkvloers), op voorwaarde dat dit gemotiveerd wordt door het rechtmatig belang v/d VME, in voorkomend geval tegen betaling v/e vergoeding in verhouding tot de schade die zulks mocht veroorzaken; • de afbraak of de volledige heropbouw van het gebouw om redenen van hygiëne of veiligheid of wanneer de kostprijs voor de aanpassing van het gebouw aan de wettelijke bepalingen buitensporig zou zijn. Een mede-eigenaar kan daarbij afstand doen van zijn kavel ten gunste van de andere mede-eigenaars indien de waarde ervan lager is dan het aandeel dat hij ten laste zou moeten nemen in de totale kostprijs van de werken, in voorkomend geval tegen een in onderling akkoord of door de rechter vastgestelde compensatie. Deze bepaling (art. 577-7, § 1, 2°, h oud BW; art. 3.88, § 1, 2°, h BW) is vernietigd door het Grondwettelijk Hof bij arrest van 20 februari 2020. De algemene vergadering Notulen : - op te maken en te ondertekenen op het einde van de zitting door de voorzitter, de secretaris en de mede-eigenaars die het wensen - verplichte vermelding van de namen van degenen die tegen hebben gestemd of zich hebben onthouden (per agendapunt) ; bij grote VME kan men dus best met stemformulieren werken die elektronisch kunnen worden ingelezen - binnen de 30 dagen door de syndicus te bezorgen aan elke titularis van een zakelijk recht met stemrecht in de AV Schriftelijke besluitvorming : - mogelijk mits eenparigheid - niet voor authentieke akten (statutenwijz., verkoop gem. delen, …) Verhaal op de rechter Iedere mede-eigenaar kan aan de rechter vragen een onregelmatige, bedrieglijke of onrechtmatige beslissing van de algemene vergadering te vernietigen of te wijzigen. Deze vordering moet worden ingesteld binnen een termijn van 4 maanden vanaf de datum waarop de algemene vergadering plaatsvond. Zij die geen stemrecht hebben kunnen deze vordering ook instellen als de beslissing hen een persoonlijk nadeel oplevert, binnen de 2 maanden na de kennisgeving en uiterlijk 4 maanden na de AV. De vordering kan vanaf 1/1/2019 slechts ingesteld worden als de beslissing aan de betrokkene een persoonlijk nadeel oplevert. De syndicus • Schriftelijke overeenkomst • Max. 3 jaar, herbenoembaar (niet stilzwijgend) • Uittreksel benoeming aan te plakken in het gebouw met vermelding van zijn ondernemingsnummer • Wettelijke opdrachten (art. 577-8 § 4 oud BW; art. 3.89, § 5 BW), o.m. . informatieverplichtingen n.a.v. de vervreemding van kavels . beslissingen van de AV aan mede-eigenaars bezorgen . het dossier aan zijn opvolger overhandigen bij einde mandaat . de notulen opstellen op het einde van iedere AV . een aansprakelijkheidsverzekering afsluiten . de mede-eigenaars inzage verlenen in de documenten v/d mede-eigendom (eventueel via een website; niet verplicht) . het postinterventiedossier v/d gemene delen bijhouden . kostenramingen en een evaluatierapport voorleggen i.v.m. overeenkomsten voor leveringen . de boekhouding voeren . documenten vertalen op verzoek van mede-eigenaars De syndicus • Bijkomende bevoegdheden mogelijk in de statuten, zonder afbreuk te doen aan de bevoegdheden van de AV • Geen verbintenissen aangaan voor meer dan 3 jaar behoudens toestemming van de AV • Geen vergoeding bij niet herkiezing • Eerste benoeming: reglement van interne orde (tot 1e AV) of 1e AV • Geen verplichting om een professionele syndicus aan te stellen voor mede-eigenaars in het gebouw • Niet verplicht als de wet wordt uitgesloten (kleine gebouwen) ; aan te raden omwille van de verantwoordelijkheden van de syndicus ! De syndicus Vanaf 1 januari 2019 recht wordt gepreciseerd of bepaald dat: 1° de schriftelijke overeenkomst tussen de syndicus & de VME de lijst omvat v/d forfaitaire prestaties en de lijst v/d aanvullende prestaties en de daaraan verbonden vergoedingen. Een nietvermelde prestatie kan geen aanleiding geven tot vergoeding, behoudens beslissing van de algemene vergadering; 2° de syndicus, indien hij dit nuttig acht (“in voorkomend geval”), de vraag aangaande de in de komende jaren te plannen buitengewone werken op de agenda van de algemene vergadering plaatst. Het kadert, zeker door de verplichte financiële input in het reservefonds naar komend recht, in het goede beheer van de syndicus om de meerjarenplanning op de algemene vergadering bespreekbaar te maken, waarbij de vergadering uiteindelijk de beslissing neemt en de syndicus alleen kan agenderen; 3° de reeds bestaande onverenigbaarheid tussen de taak van syndicus en het lidmaatschap van de raad van mede-eigendom wordt uitgebreid naar de taak van commissaris van de rekeningen. De raad van mede-eigendom In elk gebouw of groep van gebouwen omvattende ten minste 20 kavels met uitzondering v/d kelders, garages en parkeerplaatsen, is een raad van mede-eigendom verplicht. Deze wordt door de eerste AV opgericht, bestaat enkel uit de titularissen van een zakelijk recht die stemrecht hebben in de AV en heeft als opdracht erop toe te zien dat de syndicus zijn taken naar behoren uitvoert, onverminderd de taken van de commissaris v/d rek. De raad van mede-eigendom kan kennis nemen en een kopie maken van alle stukken of documenten die verband houden met het beheer door de syndicus of betrekking hebben op de mede-eigendom. Hij kan elke andere opdracht of delegatie krijgen indien de AV daar met een meerderheid van 2/3 van de stemmen toe beslist, behoudens de bij de wet aan de syndicus en de AV toegekende bevoegdheden. Een door de AV verleende opdracht of delegatie mag slechts betrekking hebben op uitdrukkelijk vermelde handelingen en geldt slechts voor 1 jaar. De raad van mede-eigendom Vanaf 1/1/2019 wordt gepreciseerd of bepaald dat: 1° in afwachting v/d oprichting en de samenstelling v/d verplichte RME, elk lid v/d AV een rechtsvordering kan instellen tegen de VME om één of meer mede-eigenaars of, op kosten v/d VME, een derde aan te wijzen die de opdrachten v/d RME uitvoert; 2° in de gevallen waar de RME niet verplicht moet worden opgericht, de AV deze facultatief kan oprichten (zonder vermelding v/e gekwalificeerde meerderheid, dus bij volstrekte meerderheid); 4° de AV in alle gevallen bij volstrekte meerderheid beslist over de benoeming v/d leden v/d RME, zulks voor elk lid afzonderlijk. Het mandaat v/d leden v/d RME loopt tot de volgende gewone algemene vergadering en is hernieuwbaar; 5° dat de RME tijdens de AV aan de mede-eigenaars een omstandig jaarverslag bezorgt over de uitoefening van zijn taak. De commissaris inzake de rekeningen De AV wijst jaarlijks een commissaris inzake de rekeningen of een college van commissarissen inzake de rekeningen aan, die al dan niet mede-eigenaar zijn, wier bevoegdheden en verplichtingen bij het regelement van interne orde worden bepaald. Deze verplichting is, in tegenstelling tot de raad van mede-eigendom, niet beperkt tot gebouwen van meer dan 20 kavels. De syndicus moet de aanstelling v/d CRE jaarlijks agenderen op de AV, daar deze niet voor meerdere jaren kan worden aangesteld. Zijn mandaat kan uiteraard hernieuwd worden. Algemeen wordt aangenomen dat de CRE de volgende taken heeft: het toezicht op het financieel beheer van het gebouw, en dan met name op de boekhouding en de rekeningen. In dit opzicht heeft hij de bevoegdheid om de boekhouding, hierbij inbegrepen de boekingen, de rekeningen en de onderliggende documenten na te kijken. Dit vormt dan ook het onderscheid met de raad van mede-eigendom, die De overdracht van een kavel 1. Precontractuele informatieplicht (art. 577-11, § 1 oud BW; art. 3.94, § 1 BW) - in het vooruitzicht van een rechtshandeling tot overdracht en aanwijzing van het eigendomsrecht (VE/BE) op een kavel onder levenden: verkoop (overeenkomst, eenzijdige aankoopbelofte, aankoopbod, wederzijdse aan- en verkoopbelofte), ruil, inbreng, schenking, afstand / deling, … NIET bij overlijden, bij zakelijke rechten (VG e.a.), bij pers. rechten - rust op de notaris, de vastgoedmakelaar of de overdrager, naar gelang het geval (geen hiërarchie) - via een eenvoudig verzoek (geen vormvereisten) - syndicus : 15 dagen voor antwoord zo niet melding van verzuim (als er geen syndicus is : enkel info door de uittredende medeeigenaar laten verstrekken) - op kosten van de uittredende mede-eigenaar (te betalen aan de syndicus of via de afrekening aan de verkoper aan te rekenen) De overdracht van een kavel De precontractuele informatie heeft vooral een financiële grondslag: 1° het bedrag van het werkkapitaal en van het reservekapitaal; 2° het bedrag van de eventuele achterstallen, daarin begrepen de kosten van gerechtelijke of buitengerechtelijke invordering en de kosten voor de mededeling van de in § 1 en § 2 vereiste informatie; 3° de oproepingen tot kapitaalinbreng voor het reservekapitaal; 4° een overzicht van de hangende procedures i.v.m. de mede-eigendom en van de bedragen die in het geding zijn; 5° de notulen van de vergaderingen van de laatste 3 jaar, alsook de periodieke afrekeningen van de lasten van de laatste 2 jaar; 6° een afschrift van de laatst goedgekeurde balans. Geen geldigheidsduur. Wel best zo actueel mogelijk. De overdracht van een kavel - sanctie: . relatieve nietigheid (als de koper een belang heeft) . professionele aansprakelijkheid - opschortende voorwaarde: . cfr. bodemattest : Cass. 22 maart 2018 . belang van formulering (specifieke of “catch all” clausule: geen info die aankoop aan dezelfde voorwaarden zou hebben belet) - verzaking: mogelijk als de nieuwe mede-eigenaar reeds over de precontractuele info beschikt (bv. via de verkoper, de website van de VME of bij verdeling tussen mede-eigenaars) De overdracht van een kavel 2. Informatieplicht van de notaris bij de authentieke akte (art. 577-11, § 2 oud BW; art. 3.94, § 2 BW) - bij iedere translatieve of declaratieve eigendomsoverdracht onder levenden of wegens overlijden (= ruimer dan § 1) vb. ook bij inbreng in huwgemeenschap. Aangifte nal. = betwist. - via aangetekende brief ; de syndicus heeft 30 dagen om te antwoorden, zo niet melding maken van verzuim in de akte - op kosten van de uittredende mede-eigenaar (te betalen aan de syndicus of via de afrekening aan de verkoper aan te rekenen) - info & documenten § 1 indien niet aanwezig of verouderd (“in voorkomend geval”) => bijgewerkte versies, + info & documenten § 2 : . uitgaven waartoe de AV heeft besloten voor de overdracht . oproepingen tot kapitaalinbreng + dringende werkzaamheden . kosten voor verkrijging van gemeenschappelijke delen . verschuldigde bedragen door de vereniging van mede-eigenaars De overdracht van een kavel - sanctie : . professionele aansprakelijkheid van de notaris - verzaking: mogelijk als de nieuwe mede-eigenaar reeds over deze informatie beschikt (bv. via de verkoper of bij verdeling of bij inbreng in gem.) alsook bij gebrek aan belang (bv. bij schenking van de BE waarbij de VG alle lasten op zich neemt en ook stemrecht heeft op de AV) De overdracht van een kavel 3. Informatieplicht van de notaris na de authentieke akte (art. 577-11, § 3 oud BW; art. 3.94, § 3 BW) - mededeling binnen de 30 dagen na de akte aan de syndicus van de aktedatum, de identificatie van de privatieve kavel, de identiteit en het huidige en eventueel nieuwe adres van de betrokken personen en, in voorkomend geval, de identiteit van de lasthebber aangewezen overeenkomstig art. 577-6 § 1, tweede lid oud BW (art. 3.86, § 3, derde lid BW - geen termijn of vormvereiste (bv. per mail de dag van de akte) - best ook ev. afwijkende datum meedelen waarop de nieuwe medeeigenaar gebruik kan maken van de gemene delen, van belang voor gehoudenheid in de (gewone) gemene lasten, bv. sleutelovereenkomst of uitgesteld genot. - verzaking: mogelijk als de nieuwe mede-eigenaar reeds over deze informatie beschikt (bv. via de verkoper of bij verdeling of bij inbreng in gem.) alsook bij gebrek aan belang (bv. bij schenking van de BE waarbij de VG alle lasten op zich neemt en ook stemrecht heeft op de AV) De overdracht van een kavel 4. Gemeenschappelijke lasten lastens overdrager / overnemer - vanaf de opvragingen door de syndicus gedaan na de vaste datum van de eigendomsoverdracht (doorgaans de authentieke akte) - gewone lasten vanaf de dag waarop de nieuwe mede-eigenaar gebruik kan maken van de gemene delen; de afrekening wordt door de syndicus opgemaakt; het aandeel van de kavel in het werkkapitaal wordt terugbetaald aan de uittredende mede-eigenaar en opgevraagd bij de nieuwe mede-eigenaar; - buitengewone lasten en oproepen tot kapitaalinbreng vanaf de datum van de algemene vergadering als de koper stemrecht had - afwijkende afspraken (bv. terugbetaling aandeel reservefonds aan de verkoper) : geldig maar niet tegenstelbaar aan VME Strijdig met de dwingende bepalingen van de wet: persoonsgebonden fonds voor werken (in de statuten van het gebouw of via een beslissing van de algemene vergadering) dat bij verkoop wordt terugbetaald (= oneigenlijk reservefonds) Achterstallen (schulden aan de VME) Art. 577-11/1 oud BW (art. 3.95 BW): “Bij het verlijden van de authentieke akte moet de instrumenterende notaris de door de uittredende mede-eigenaar verschuldigde achterstallen op gewone en buitengewone lasten, daaronder begrepen de kosten van gerechtelijke en buitengerechtelijke invordering, afhouden. De instrumenterende notaris betaalt echter eerst de bevoorrechte, de hypothecaire schuldeisers of de schuldeisers die hem kennis hebben gegeven van een derdenbeslag of een overdracht van schuldvordering. Indien de uittredende mede-eigenaar deze achterstallen of kosten betwist, brengt de instrumenterende notaris binnen drie werkdagen na het verlijden van de authentieke akte de syndicus daarvan bij een ter post aangetekend schrijven op de hoogte. Bij ontstentenis van kennisgeving van een bewarend of van een uitvoerend beslag binnen twintig werkdagen na de verzending van de in het voorgaande lid bedoelde aangetekend schrijven, kan de notaris rechtsgeldig het bedrag van de achterstallen aan de uittredende mede-eigenaar betalen.” Achterstallen (schulden aan de VME) Nieuw art. 27, 7° Hyp.W. (stil voorrecht => art. 29 Hyp.W.): “De schuldeisers, op onroerende goederen bevoorrecht, zijn: (…) 7° De vereniging van mede-eigenaars, op de kavel in een gebouw of groep van gebouwen voor de bijdragen verschuldigd met betrekking tot deze kavel. Dit voorrecht is beperkt tot de bijdragen van het lopende boekjaar en het eraan voorafgaande boekjaar. Het neemt rang in na het voorrecht van de gerechtskosten bepaald in artikel 17, het voorrecht bepaald in artikel 114 van de wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen en de eerder ingeschreven voorrechten.” Alle (gewone & buitengewone) bijdragen in hoofdsom Titularis = VME (hoofd- en deelverenigingen) (niet bij “kleine basisakte”) Stil voorrecht => automatische inhouding los van art. 577-11/1 oud BW (art. 3.95 BW) Voor de hypothecaire schuldeisers, de fiscus, pandhouders, … Na de eerder ingeschreven onroerende voorrechten (bv. de onbetaalde verkoper, ruiler, schenker, mede-erfgenaam of deelgenoot) VME betrekken in alle rangregelingen en rechtstreeks uitbetalen (ook bij insolventieprocedures) Vertaling van de statuten Art. 577-11/2 oud BW (art. 3.96 BW) : - een mede-eigenaar kan, op zijn verzoek, een vertaling krijgen van elk document m.b.t. de mede-eigendom uitgaande van de VME in de taal van het taalgebied waarin het gebouw gelegen is; - de syndicus stelt deze vertaling binnen een redelijke termijn ter beschikking op kosten van de VME. Concreet : de statuten (ongeacht hun datum) en alle andere documenten die zijn opgesteld na 1 september 2010. bv. : gebouw in Kraainem : naar het Nederlands gebouw in Brussel : naar het Nederlands of het Frans gebouw in Eupen : naar het Duits Er bestaat geen wettelijke regeling over de omgangstaal in de AV Coördinatie van de statuten Vanaf 1 januari 2019 is bepaald dat: 1° de niet met de vigerende wetgeving strokende statutaire bepalingen of bepalingen uit het reglement van interne orde van rechtswege worden vervangen door de overeenstemmende wetsbepalingen (art. 577-14 oud BW; art. 3.100 BW); 2° de bepalingen 1°, 2° en 3° van artikel 577-4, § 2 oud BW (art. 3.85, § 3 BW) die zich bij de inwerkingtreding van de wet nog in het reglement van medeeigendom bevinden geacht worden deel uit te maken van het reglement van inwendige orde (art. 157, zesde lid v/h wetsontwerp (overgangsbepaling). Samen met de verplichting v/d syndicus om het reglement van interne orde aan te passen aan de nieuwe wettelijke bepalingen, waartoe hij ambtshalve kan overgaan (zonder beslissing v/d AV) is daarmee de problematiek v/d coördinatie v/d statuten definitief van de baan (voor zover er i/d basisakte en het regelement van mede-eigendom – in de nieuwe, afgeslankte versie volgens de nieuwe wet – niets moet gewijzigd worden). De syndicus kan (in dat geval) volstaan met een mededeling v/d aangepaste tekst van het reglement van inwendige orde op de eerstvolgende AV (en maakt hier dus best ook werk van). Erfdienstbaarheden en opstalrecht als alternatieven voor appartements-ME ? EDH van overbouw (of uitbouw), onderbouw en steun kunnen een alternatief zijn voor appartementsmedeeigendom bij grensoverschrijdende constructies. • De EDH moet accessoir blijven aan het heersend erf dat niet kunstmatig mag gecreëerd worden. • De constructie die het voorwerp vormt van de EDH moet daarbij zowel kwalitatief als kwantitatief accessoir zijn aan het heersend erf, zodat het heersend erf bv. niet veel kleiner mag zijn dan de overbouw zelf en bv. niet enkel mag dienen als toegang tot de overbouw. • Een EDH van overbouw kan niet worden gebruikt als instrument om een bijkomende verdieping te bouwen op een bestaand appartementsgebouw. Erfdienstbaarheden en opstalrecht als alternatieven voor appartements-ME ? • Het appartementsrecht is in de huidige stand van de Belgische wetgeving de enige manier waarop volle en exclusieve eigendomsrechten zonder tijdsbeperking met elkaar kunnen worden gestapeld. Het nieuwe goederenrecht biedt wel een alternatief voor appartementsmede-eigendom, met name het eeuwigdurend opstalrecht dat door de eigenaar van de grond is gevestigd hetzij voor doeleinden van het openbaar domein, hetzij om de verdeling in volumes mogelijk te maken van een complex en heterogeen onroerend geheel dat verschillende volumes omvat die in aanmerking komen voor zelfstandig en verscheiden gebruik en onderling geen enkel gemeenschappelijk deel hebben (art. 3.180, tweede lid BW). EINDE