İZMİR YÜKSEK TEKNOLOJİ
ENSTİTÜSÜ
Psikolojik Danışmanlık ve
Rehberlik Hizmetleri
TRAVMA SONRASI STRES
BOZUKLUĞU
Travmatik Yaşantılar
Gerçek bir ölüm veya ölüm tehdidinin
bulunduğu, ağır yaralanmanın veya fiziksel
bütünlüğe yönelik bir tehdidin ortaya çıktığı
ve kişinin kendisinin yaşadığı ya da şahit
olduğu olaylar travmatik yaşantılar olarak
tanımlanmaktadır (APA, 1994).
Travmatik yaşantıları 2 ana grupta
inceleyebiliriz
1. İnsanlar tarafından yaratılan travmatik
olaylar
Savaş, işkence, taciz, kazalar vs.
2. Doğal olaylar
Sel, deprem, ani ölüm vs.
Genellikle travmatik olaylar, aniden ortaya
çıkarlar, tehlikeli ve ezicidirler.
Travmatik olaylar ortaya geri çekilme,
korku ve kaçınma çıkarmaktadırlar.
Travmatik olayların etkisi saniyeler, saatler
ve günler boyu sürebilmektedir.
Travmatik yaşantılar, günlük yaşama
olaylarıyla uyumu sağlayan başa çıkma
yollarının iflas etmesine neden olabilir.
Travmatik yaşantılara verilen tepkiler,
“normal dışı bir olaya verilen normal
tepkiler” olarak tanımlanmaktadır.
Travmatik yaşantılardan sonra gösterilen
tüm tepkiler önemlidir ve üzerinde
durulması gerekir.
Travmatik olaylardan sonra ortaya iki
durum çıkabilir:
1. Akut Stres Bozukluğu (ASB)
2. Travma Sonrası Stres Bozukluğu
(TSSB)
Akut stres bozukluğu ve travma sonrası
stres bozukluğu arasındaki en önemli fark
zaman ayrımıdır. ASB, en az 2 gün, en
fazla 4 hafta sürer. Olaydan sonraki 4
hafta içerisinde ortaya çıkar. TSSB’de ise
herhangi bir zaman sınırlaması
yapılmamaktadır.
TSSB’nin belirtileri 3 ana kategoride
toplanmıştır:
Travmatik olayı tekrar yaşama
Olayla ilgili uyarıcılardan kaçınma ya da
tepki verme düzeyinde azalma
Artmış uyarılma belirtileri
Travmatik olayı tekrar yaşama
Olay sıkça hatırlanır ve olayla ilgili
kabuslara sıklıkla rastlanır.
Olayı sembolize eden uyarıcılara ve belli
olayların yıl dönümlerine karşı aşırı
duygusal veya fiziksel tepki gösterilir.
Olayla ilgili uyarıcılardan kaçınma
Kişi travmayı hatırlatacak şeylerden uzak
durmaya çalışır.
Olayla ilgili amnezi yaşayabilir.
Başkalarına ilgide azalma, boğuluyormuş
duygusu ve olumlu hissedememe ortaya
çıkabilir.
Artmış uyarılma belirtileri
Uykuya dalma ve uykuyu devam ettirme
güçlükleri,
Dikkati toplayamama,
Aşırı uyarılmış olma durumu,
Abartılmış irkilme tepkileri görülür.
TSSB ile ilgili diğer belirtiler:
 Kaygı
 Depresyon
 Kızgınlık
 Suçluluk
 Madde kullanımında
artış
 Evlilik sorunları
 İş güçlükleri
 İntihar veya şiddet
düşünceleri
 Sırt, baş, mide ağrısı
gibi stresle ilgili
psikofizyolojik tepkiler
Çocuklukta TSSB
Travmanın niteliği, şiddeti; anne-babanın
olaya veya duruma verdiği tepki, duygu ve
anlamlar, toplumun olayla ilgili temel değer
yargıları, çocuğun kişilik yapısı, gelişim
düzeyi, içinde bulunduğu ortam, travmanın
çocuğun hayatında yarattığı değişiklikler,
travmanın tekrarlanma olasılığı,
beklentiler, koruyucu etkenler ve çocuğun
yaşı gibi faktörler TSSB oluşup
oluşmamasını etkiler (Rossman ve ark,
1997).
Çocuklarda TSSB, yetişkinlerden farklı
şekillerde görülmektedir.
Uyku ve yeme bozukluklarına
rastlanmaktadır.
Aşırı bağımlılık gösterebilirler.
Çocukta davranış değişiklikleri görülebilir.
Örneğin çocuğun aniden içe kapanması
yada sessiz bir çocuğun saldırgan ve
gürültücü olması gibi.
Çocuklar kazandıkları gelişimsel becerileri
kaybedebilirler (tuvalet alışkanlığı,
konuşma gibi)
NEDENLERİ
 Kişide önceden var olan biyolojik ve psikososyal
etkenler ile travmadan önce ve sonra gelen
olaylar bozukluğun çıkmasında etken olabilir.
 Biyolojik görüşe göre, travma noradrenerjik
(Uçlarından noradrenalin salgılanan sempatik
sinir sisteminin sinir telleri) sisteme zarar vererek
norepinefrin(kalp atım hızını ve kan basıncını
ayarlayan hormon) düzeylerini yükseltir ve
normallere kıyasla daha fazla duygusal tepki
vermesine yol açar.
NEDENLERİ
Horowitz (1990) tarafından ileri sürülen
psikodinamik görüşe göre travmatik olay
kişinin zihninde sürekli olarak tekrarlanır
ve o kadar acı verici olur ki ya bilinçli
olarak uzaklaştırılır ya da bastırılır. Kişinin
travmayı kendisi ve dünyayla ilgili varolan
inanç sistemiyle bütünleştirebilmesi için bir
iç mücadele yaşadığına inanılır Davison
ve Neale, 2004)
NEDENLERİ
 Mowrer’in (1960) öğrenme modeline göre,
travmatik yaşantı sırasında nötr olan bir çok
uyaran koşulsuz uyarıcı ile eşlenmekte ve korku
ortaya çıkaracak koşullu uyaranlara
dönüşmektedir.
 Varoluşçu yaklaşıma göre travmatik olayla
yüzleşen kişi aynı zamanda kendi ölümlülüğü,
yaşama dair mutlak sorumluluğu, mutlak
yalnızlığı ve yaşamın derin anlamsızlığıyla
yüzleşmektedir. Bu yüzleşmeden kaçınmak için
yoğun bir şekilde savunma mekanizmalarını
kullanan kişiler, travmatik yaşantılardan daha
fazla etkilenebilmektedir.
Travma Sonrası Büyüme
Travmatik yaşantılar, sıkıntı yaratan pek
çok belirti ortaya çıkarsa da, bazı
durumlarda kişisel gelişim için bir fırsat
olabilmekte, travma öncesine göre daha iyi
bir işlevsellik düzeyine ulaşılabilmektedir.
Travma sonrası ortaya çıkan olumlu
değişmeleri “travma sonrası büyüme”
olarak tanımlamaktayız.
Travma Sonrası Büyüme
Travma sonrası büyümede olayı yaşayan
kişiler 3 alanda olumlu değişiklik
belirtmektedir.
1. Kişiler arası alanda gelişme olmakta
2. Kişilerin kendilerine bakış açıları
değişmekte
3. Kişilerin yaşama bakış açıları
değişmektedir.
TEDAVİ
 TSSB ile çalışırken uzmanlar imgelemde maruz
bırakma tekniğini kullanmaktadır.
 Danışan TSSB konusunda bilgilendirilir. Böylece
verilen tepkilerin normal olduğunun farkına
varılması sağlanır.
 Tedavide gevşeme ve nefes egzersizleri önemli
yer tutmaktadır.
 Atılganlık eğitimi ve eş tedavisine başvurulabilir.
 Tedavide sosyal destek önemli yer tutmaktadır.
TEŞEKKÜRLER