หน้า 1 วิทยาศาสตร์ ชุดที่ 2 บทเรียนสาเร็จรูป วิชาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 โรงเรียน หน่วยที่ 1 อาหารและการย่อยอาหาร : เรื่องที่ 2 การย่อยอาหาร ชื่อ ชั้น (Digestive system) เลขที่ เรียนเกี่ยวกับอะไร ? • ระบุชื่ออวัยวะในระบบย่อยอาหาร และบอกหน้าที่ของอวัยวะต่างๆ ในระบบย่อยอาหาร • ประโยชน์ของระบบย่อยอาหารต่อร่างกาย สาระความรู้ อวัยวะในระบบย่อยอาหาร อาหารที่เรารับประทานมีทั้งสารอาหารที่มีอนุภาคขนาดใหญ่และขนาดเล็ก สารอาหารบางชนิดที่มีขนาด ใหญ่จะถูกย่อยในระบบย่อยอาหาร ซึ่งเป็นระบบที่ประกอบด้วยอวัยวะต่างๆ ที่ทาหน้าที่ร่วมกันในการย่อยอาหาร และดูดซึมสารอาหารเข้าสู่กระแสเลือด จากนั้นเลือดจะลาเลียงสารอาหารที่มีขนาดอนุภาคเล็กไปยังส่วนต่างๆ ของร่างกายเพื่อใช้ประโยชน์ โดยระบบย่อยอาหารมีการเรียงลาดับอวัยวะดังนี้ ปาก หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ลาไส้เล็ก ลาไส้ใหญ่ ทวารหนัก สื่อชุดนี้จัดทาขึ้นเพื่อการจัดการศึกษาทางไกลในสถานการณ์แพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัส COVID-19 *อนุญาตให้ใช้เพื่อการศึกษาห้ามจาหน่าย* สาระความรู้ (ต่อ) หน้า 2 หน้าทีข่ องอวัยวะในระบบย่อยอาหาร ระบบย่อยอาหารทาหน้าที่ ย่อยอาหารให้เป็นสารอาหาร ขนาดเล็กแล้วจะถูกดูดซึม เข้าสู่ระบบหมุนเวียนเลือด แก๊สออกซิเจนที่ได้จากระบบหายใจ จะทาให้สารอาหารเกิด การเปลี่ยนแปลงจนกลายเป็น พลังงานที่ร่างกายนาไปใช้ได้ เพอริสทัลซิส (Peristalsis) คือ การบีบตัวของกล้ามเนื้อเป็นคลื่นๆ ของหลอดอาหาร กระเพาะอาหาร และลาไส้เล็กอย่างเป็นจังหวะ เพื่อดันให้อาหารเคลื่อนที่ไหลไป ตามระบบทางเดินอาหาร จากปากถึงลาไส้ใหญ่ ปาก ทาหน้าที่ มีฟันบดเคี้ยว ลิ้นคลุกเคล้าอาหาร มีต่อมน้าลายสร้างน้าย่อยชื่ออะไมเลส (ย่อยประเภทแป้ง) หลอดอาหาร ทาหน้าที่ เป็นทางลาเลียงอาหารโดยบีบรัดอาหารให้เคลื่อนลงสู่กระเพาะอาหาร ตับ ทาหน้าที่ ผลิตน้าดีส่งไปเก็บที่ถุงน้าดี เพื่อใช้ย่อยอาหารประเภทไขมัน กระเพาะอาหาร ทาหน้าที่ ผลิตน้าย่อยเพื่อย่อยอาหารประเภทโปรตีน และบีบตัวเพื่อย่อยอาหาร ลาไส้ใหญ่ ทาหน้าที่ ดูดซึมน้า และเกลือแร่ออกจากกากอาหารกลับเข้าสู่กระแสเลือด และขับเมือกหล่อลื่น ลาไส้เล็ก ทาหน้าที่ ย่อยอาหารทุกประเภท และดูดซึมสารอาหารเข้าสู่กระแสเลือด ทวารหนัก ทาหน้าที่ เป็นกล้ามเนื้อหูรูดที่เปิดปิดได้ เป็นทางระบายอุจจาระออกจากร่างกาย เกร็ดความรู้เพิม่ เติม สารอาหารที่มีโมเลกุลขนาดใหญ่จะถูกย่อย ให้เป็นโมเลกุลขนาดเล็กที่สุดดังนี้ 1. คาร์โบไฮเดรต น้าตาลโมเลกุลเดี่ยว 2. โปรตีน กรดอะมิโน 3. ไขมัน กรดไขมัน+กลีเซอรอล คาแนะนาในการดูแลรักษาอวัยวะในระบบย่อยอาหาร รับชมคลิป VDO ระบบย่อยอาหาร สิ่งที่ควรทา ได้แก่ รับประทานอาหารให้ตรงเวลา เลือกทาน อาหารที่มีประโยชน์และสะอาด ไม่ทานอาหารรสจัด และรับประทาน ให้พอดีเหมาะสมกับวัยและเพศ ไม่รับประทานมากจนเกินไป และไม่ ควรนอนหรือออกกาลังกายทันทีหลังรับประทานอาหาร คลิป คลิป สื่อชุดนี้จัดทาขึ้นเพื่อการจัดการศึกษาทางไกลในสถานการณ์แพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัส COVID-19 *อนุญาตให้ใช้เพื่อการศึกษาห้ามจาหน่าย* แบบฝึกหัด หน้า 3 ข้อ ให้นักเรียนระบุชื่อของอวัยวะต่างๆ ลงในช่องว่างให้ถูกต้อง ข้อ ให้นักเรียนระบุหน้าที่ของอวัยวะต่างๆ ลงในช่องว่างให้ถูกต้อง สื่อชุดนี้จัดทาขึ้นเพื่อการจัดการศึกษาทางไกลในสถานการณ์แพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัส COVID-19 *อนุญาตให้ใช้เพื่อการศึกษาห้ามจาหน่าย* หน้า แบบฝึกหัด (ต่อ) 4 ข้อ ให้นักเรียนสังเกตภาพและระบุชื่ออวัยวะลงในช่องว่างให้ถูกต้อง 1) ..................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) ................................... ข้อ ให้นักเรียนนาชื่ออวัยวะที่กาหนดให้ไปเติมลงในช่องว่างให้ถูกต้อง ปาก ลิ้น ต่อมน้าลาย กระเพาะอาหาร ลาไส้เล็ก ลาไส้ใหญ่ ทวารหนัก ตับ ตับอ่อน ถุงน้าดี วิลลัส หลอดอาหาร ไส้ตรง ข้อ คาถาม/หน้าที/่ ลักษณะ 1 ผนังของอวัยวะใดในระบบย่อยอาหารที่ปกคลุมด้วยขนเพื่อทาหน้าที่ดูดซึมสารอาหาร 2 อวัยวะใดทาหน้าที่บดย่อยและคลุกเคล้าอาหารกับน้าย่อยแล้วส่งต่อไปยังลาไส้เล็ก 3 อวัยวะใดอยู่ระหว่างกระเพาะอาหาร และลาไส้ส่วนต้นทาหน้าที่ผลิตน้าย่อย 4 อวัยวะใดในระบบย่อยอาหารที่ใหญ่ และหนักที่สุด 5 อวัยวะใดไม่มีกระบวนการย่อยแต่มีการดูดซึมน้าและวิตามินบางส่วน 6 เป็นทางลาเลียงอาหารโดยบีบรัดอาหารให้เคลื่อนลงสู่กระเพาะอาหาร 7 อวัยวะใดมีการย่อยและดูดซึมสารอาหารมากที่สุด 8 อวัยวะใดมีหน้าที่ขับถ่ายกากอาหารหรือของเสียออกมาในรูปของของแข็ง 9 เก็บน้าดี แล้วส่งไปย่อยอาหารประเภทไขมันที่บริเวณลาไส้เล็ก 10 อวัยวะใดทาหน้าที่ผลิตน้าย่อยช่วยย่อยอาหารประเภทแป้ง 11 ผลิตน้าดี แล้วส่งไปเก็บยังถุงน้าดี เพื่อใช้ย่อยอาหารประเภทไขมัน 12 ผลิตน้าย่อยเพื่อย่อยอาหารประเภทโปรตีน และบีบรัดตัวเพื่อย่อยอาหาร 13 อวัยวะสาคัญในการเคี้ยวอาหาร รับรู้เรื่องรสต่าๆ และช่วยคลุกเคล้าอาหาร 14 ส่วนสุดท้ายของลาไส้ใหญ่ในมนุษย์และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมบางชนิด 15 ส่วนที่ยื่นของกลุ่มเซลล์และเป็นโครงสร้างภายในลาไส้เล็กก็เหมาะแก่การดูดซึม คาตอบ สื่อชุดนี้จัดทาขึ้นเพื่อการจัดการศึกษาทางไกลในสถานการณ์แพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัส COVID-19 *อนุญาตให้ใช้เพื่อการศึกษาห้ามจาหน่าย* หน้า แบบประเมินหลังเรียน 5 คาสั่ง : ให้นักเรียนทาเครื่องหมาย เลือกคาตอบที่ถูกต้องเพียง 1 คาตอบ 1. เด็กชายวัชราชอบกินเนื้อหมูติดมัน ไม่ชอบกินผักและผลไม้ และกินอาหารไม่ตรงเวลาเป็นประจา ข้อใดกล่าวถูกต้องเกี่ยวกับระบบการย่อยอาหารของเด็กคนนี้ ก. ตับจะทางานหนักเพื่อสร้างน้าดีสาหรับการย่อยไขมัน ข. บริเวณหลอดอาหารจะมีกรดหลั่งออกมาปริมาณมาก ค. ลาไส้ใหญ่ดูดซึมน้าได้น้อยลง เนื่องจากกินอาหารที่มีเส้นใยมาก ง. ลาไส้เล็กขับเคลื่อนอาหารได้ง่ายขึ้น เนื่องจากกินอาหารที่มีเส้นใยมาก 2. พิจารณาโครงสร้างทางเดินอาหารของมนุษย์ ดังรูป ข้อใดแสดงอวัยวะที่สร้างสารเกี่ยวกับการย่อย อวัยวะที่มีการย่อย และอวัยวะที่มีการดูดซึม จากการรับประทานไก่ย่าง ตัวเลือก อวัยวะที่สร้างสาร เกี่ยวกับการย่อย อวัยวะที่มีการย่อย อวัยวะที่มีการดูดซึม สารอาหารที่ให้พลังงาน ก. C D และ E E E และ F ข. C D และ E E E และ F ค. A C D และ E C และ E E ง. A B C D และ E C และ E E 3. ระบบย่อยอาหารทางานประสานกับระบบหายใจในเรื่องใด ระบบย่อยอาหาร ก. ข. ค. ง. ระบบหายใจ ลาเลียงอาหารที่ย่อยแล้วไปเลี้ยงเซลล์ ลาเลียงอาหารที่ย่อยแล้วไปเลี้ยงเซลล์ ย่อยอาหารให้มีโมเลกุลเล็กลง นาแก๊สออกซิเจนไปใช้ในปฏิกิริยาสลายอาหาร ดูดซึมอาหารเข้าสู่ระบบหมุนเวียนโลหิต นาอาหารไปใช้ในปฏิกิริยาการหายใจ ย่อยและกาจัดอาหารที่เป็นพิษออกนอกร่างกาย ดูดซึมสารอาหารที่เหลือไปใช้ในการหายใจ สื่อชุดนี้จัดทาขึ้นเพื่อการจัดการศึกษาทางไกลในสถานการณ์แพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัส COVID-19 *อนุญาตให้ใช้เพื่อการศึกษาห้ามจาหน่าย* แบบประเมินหลังเรียน (ต่อ) หน้า 6 4. ในระบบย่อยอาหารของมนุษย์ อวัยวะใดดูดซึมอาหารได้มากที่สุด ก. ปาก ข. ลาไส้เล็ก ค. สาไส้ใหญ่ ง. หลอดอาหาร 5. ถ้านักเรียนรับประทานข้าวกับกุ้งต้มเป็นอาหารกลางวัน อวัยวะใดที่ย่อยกุ้งต้มเป็นลาดับแรก ก. ลาไส้เล็ก ข. สาไส้ใหญ่ ค. หลอดอาหาร ง. กระเพาะอาหาร 6. ข้อใดถูกต้อง ก. หลอดอาหารมีต่อมสร้างน้าย่อย มีการย่อยอาหารเชิงเคมี มีเพอริสตัลซิส ข. หลอดอาหารไม่มีต่อมสร้างน้าย่อย แต่มีการย่อยอาหารเชิงเคมี มีเพอริสตัลซิส ค. หลอดอาหารมีต่อมสร้างน้าย่อย มีการย่อยอาหารเชิงเคมี ไม่มีเพอริสตัลซิส ง. หลอดอาหารไม่มีต่อมสร้างน้าย่อย ไม่มีการย่อยอาหารเชิงเคมี มีเพอริสตัลซิส 7. สารจาพวกแป้ง เมื่อถูกย่อยแล้วจะได้สารประเภทใด ก. แลกโทส ข. กลูโคส ค. ไกลโคเจน ง. ฟรักโทส 8. ข้อใดจัดเป็นหน่วยย่อยของสารอาหารประเภทไขมัน ก. กรดไขมัน + ไกลโคเจน ข. เซลลูโลส + ไกลโคเจน ค. กรดไขมัน + กลีเซอรอล ง. กลีเซอรอล + ไกลโคเจน 9. ข้อใดถูกต้องเกี่ยวกับลักษณะและหน้าที่ของอวัยวะในระบบย่อยอาหาร ก. ปากมีฟันและลิ้นช่วยบดและคลุกเคล้าอาหาร และเอนไซม์สาหรับย่อยโปรตีน ข. ลาไส้ใหญ่มีส่วนเชื่อมต่อกับตับ เพื่อรับเอมไซม์มาช่วยทาให้ไขมันแตกตัว ค. กระเพาะอาหารมีผนังด้านในเป็นคลื่น ช่วยในการดูดซึมสารอาหาร ง. ลาไส้เล็กมีส่วนเชื่อมต่อกับตับอ่อน เพื่อรับเอนไซม์มาช่วยในการย่อยอาหาร 10. ให้นักเรียนแนะนาวิธีการดูแลรักษาอวัยวะในระบบย่อยอาหาร มาจานวน 6 ข้อลงในตารางต่อไปนี้ 1) 4) 2) 5) 3) 6) ผลการเรียน/ข้อเสนอแนะของครู คะแนนที่ได้ ข้อเสนอแนะจากครู เยี่ยมที่สุด ทาได้ดี พอใช้ ลงชื่อผู้ปกครอง ลงชื่อนักเรียน รับทราบข้อเสนอแนะ รับทราบข้อเสนอแนะ ปรับปรุงอีกนิด สื่อชุดนี้จัดทาขึ้นเพื่อการจัดการศึกษาทางไกลในสถานการณ์แพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัส COVID-19 *อนุญาตให้ใช้เพื่อการศึกษาห้ามจาหน่าย*