Uploaded by Erick John Jose

Varayti-ng-Wika

advertisement
MABIYAYANG ARAW
PO SA LAHAT!
ERICK JOHN C. JOSE, LPT
Tayong lahat ay
manalangin.
1
PORMAL
PAMBANSA
1.2
1.1
PAMPANITIKAN
1
IMPORMAL
BALBAL
1.2
1.1
KOLOKYAL
LALAWIGANIN
1.3
WIKArambulan
EAT NO LEAK
ETNOLEK
SAUCE YOU LEEK
SOSYOLEK
FEED JEAN
PIDGIN
DY YEAH LEAK TOE
DIYALEKTO
ID JAW LEK
IDYOLEK
DY AR GUN
JARGON
MGA VARAYTI AT
BARYASYON NG WIKA SA
FILIPINO
ERICK JOHN C. JOSE, LPT
“Ang wika mismo ang patunay na
tayo'y may katutubong kultura.
Isang wika itong patuloy na nabuhay
sa kabila ng mahabang pananakop
na nagbigay-kaalaman at
karunungan tungkol sa ating lahi."
–Virgilio Almario
"Naniniwala akong hindi sa utak ng
paham tumutubo at umuunlad ang mga
salita... kundi sa bibig ng madla." Ang
madla na siyang gumagamit ng wika ang
nagpapalawak sa wika. Nakapupulot ang
tao ng mga salita sa kaniyang pangaraw-araw na pakikipagtalastasan, kaya,
lumalawak ang paggamit niya sa wika.
–Lope K. Santos
Wika
Tinatawag din itong lengguwahe.
Mas malawak at malaki ito kaysa sa diyalekto. Mas
marami ang gumagamit nito at may may cognate na
maiintindihan ng mayorya sa bansa. Walang mutual
intelligibility ang wika. Ibig sabihin, kapag hindi
nagkaintindihan ang dalawang taong nag-uusap,
gumagamit sila ng magkaibang wika.
DIYALEKTO
Tinatawag din itong wikain, lalawiganin, o dayalek.
Varyant lamang ito ng isang malaking wika. Mas maliit
at limitado ang saklaw nito gayundin ay kaunti ang
gumagamit kompara sa wika. Madalas na nakabatay
ito sa heograpiya/maliliit na lugar. May mutual
intelligibility ito.
Sa madaling sabi, diyalekto ang tawag sa
pagkakaiba-iba sa loob ng isang wika o varyant
lamang ng wika ang diyalekto.
HALIMBAWA:
Sa Bulacan, bawal umihi sa pader.
Sa Palawan , bawal mag-ihi sa pader.
Sa Bicol, bawal umuyi sa kudal.
“Pakiurong nga po ang plato” -Tagalog Bulacan at Nueva
Ecija, nangangahulugang hugasan ang plato.
Samantalang para sa Tagalog Maynila, “iusod” ang ibig
sabihin nito.
2. IDYOLEK
-Ang ikinatatangi sa paraan ng pagsasalita ng
isang tao.
-Tumutukoy rin ito sa dalas ng paggamit o
pagbanggit ng salita/parirala/pahayag na
ginagaya ng marami.
HALIMBAWA:
“ Magandang gabi bayan” -Noli De Castro
“ Ah ha ha ha ha, nakakaloka, Darla! - Kris Aquino
“ grabe na to! to the highest level na to!!!- Rufa mae
Quinto
“ Hoy Gising”- Ted Failon
“ Ang buhay ay weather-weather lang”- Kim Atienza
3.SOSYOLEK
-Ito ay varayti sa paggamit ng wika na nag-iiba-iba
depende sa katayuan o pangkat sa lipunan.
-Nabubuo ang sosyolek batay sa dimensiyong sosyal,
ibig sabihin nakabatay sa mga pangkat-panlipunan.
3.1 JEJEMON
-sinasabing nabuo ito mula sa salitang jejeje isang
paraan ng pagbabaybay ng hehehe at ng salitang
Hapon na Pokemon.
- sinasamahan ng numero sa pagsulat o jejetyping
HALIMBAWA: iMiszqcKyuh! ( I miss you)
3Ow phow., Na MiSz phow qTah! (Hello po. Na miss kita!).
3Ow phow!,..an3u phow gW4 n30? (Hello po. Ano po gawa
niyo?
3.2 BEKIMON/ GAY-LINGGO
- ito ay ang wika ng mga beki.
- Sa kasalukuyan, karaniwan itong naririnig sa iba’t
ibang tao maging sa mga propesyonal sa ilang
pagkakataon.
HALIMBAWA: “ Gora na itech!” ( halika, umalis na tayo!
“ Ang kapal ng facelak” ( kapal ng mukha)
Julanis Morisette ( ulan)
Luz Valdez ( lost)
maharlika (mahal)
morayta ( mura)
3.3 COÑOSPEAK
-ito ay isang anyo ng Taglish.
-pinaghahalo ang Ingles at Filipino (codeswitching)
- karaniwang naririnig ang coñotic na wika sa
kabataang nakakaangat o mga nakapag-aaral sa mga
eksklusibong paaralan.
HALIMBAWA: Make kain na us , we will pila na para sa
foods . Then may pasok pa us sa isang subject ng 1pm. Come
on na!
Where na you? dito na me.
4. REGISTER
- Espesyalidong wika sa isang partikular na disiplina.
-Nakabatay ang wikang ito sa kung ano ang iyong
ginagawa, trabaho, o propesyon.
-Sinasabi ring intelektuwalisasyon ito ng wika.
Nakabatay sa trabaho ang tinatawag na rehistro gaya
ng mga abogado, pari, guro, at iba pang propesyon.
HALIMBAWA:
COVID-19, bakuna, pandemya, reseta, bitamina ( rehistro
ng doktor)
AOL, SOL, Module, pagsusulit, akademya ( rehistro sa
larangan ng edukasyon)
5. ETNOLEK
- ito ang wikang nakabatay sa mga tradisyon at kultura
ng isang tiyak na lugar.
-Nabubuo ito sa pamamagitan ng paggamit ng mga
etnolinggwistikong pangkat ng tao.
HALIMBAWA:
Palangga (Bisayas) – Sinisinta, Minamahal
Kalipay – saya, tuwa, kasiya
Bulanim – pagkahugis ng buo ng buwan
Vakul (Ivatan)- pantakip sa ulo
bana ( Hiligaynon)- lalaking asawa
6. EKOLEK
-wikang madalas na maririnig sa mga magulang,
kapatid, o kasama sa loob ng tahanan.
-ito ay kadalasang nagmumula sa mga bibig ng bata
at matanda.
HALIMBAWA:
palikuran, pahingahan, pamingganan, pappy, mumsy,
mamalu
7. PIDGIN
-ito naman ay varayti ng wikang umunlad dahil sa
kinakailangan at praktikalidad.
-Nangyayari ito sa pakikipagkalakalan na hindi alam
ang wika ng iba.
-Sinasabing wala itong katutubong ispiker. Wala
ring komplikadong gramatika at may limitadong
talasalitaan lamang.
HALIMBAWA:
Ako punta banyo – Pupunta muna ako sa banyo.
Hindi ikaw galing kanta – Hindi ka magaling kumanta.
Sali ako laro ulan – Sasali akong maglaro sa ulan.
Ako bigay sa iyo discount pag bili ka dami.
8. CREOLE
-Tawag sa wikang Pidgin na napaunlad o nalinang na.
Kapag ang kamag-aral mong Koreano o Aprikano ay
tumagal na ang pamamalagi sa bansa, kahit bahagya
ay kikinis at pipino ang gamit nila sa wikang
pambansa. Hindi na lamang ito wika ng
pakikipagkalakalan subalit naging wika na ng isang
pamayanang panlipunan. Mas marami itong
katutubong ispiker kaysa Pidgin. Kongretong
halimbawa nito ang Chavacano.
HALIMBAWA: CREOLE CHAVACANO
Buenos Diaz
Buenos Tardes
Buenos Noche
Adios
Bienvenido
Para
Panuto: Isulat ang terminong tinutukoy sa bawat
bilang kaugnay sa mga varayti ng wika. Piliin ang
tamang sagot sa loob ng kahon.
Idyolek
CreoIdyolek
Sosyolek
Creole
Ekolek
Jejemon
Wika
Register
Diyalekto
Diyalekto
EtnolekSosyolek
Etnolek
Jargon
Jargon
Coñospeak
Bekimon
Idyolek
Pidgin
Diyalekto
1. Hindi organisadong pagkakaayos ng mga salita.
Kilala sa Ingles bilang “nobodys native language.”
PIDGIN
2. Ito ang wikang nakabatay sa mga tradisyon at
kultura ng isang tiyak na lugar.
ETNOLEK
3. Ito ang tawag sa wikang nagmula sa Pidgin at
naging unang wika ng isang lugar.
CREOLE
4. Ito ang varayti ng wikang tumutukoy sa sariling
estilo ng pagsasalita.
IDYOLEK
5. Ang mga salitang kabilang dito ay yaong
ginagamit lamang sa tahanan.
EKOLEK
6. Ito ay isang anyo ng Taglish.
COÑOSPEAK
7. Tinatawag din itong gaylingo.
BEKIMON
8. Nakabatay ang wikang ito sa kung ano ang iyong
ginagawa, trabaho, o propesyon.
REGISTER
9. Varyant lamang ito ng isang malaking wika.
DIYALEKTO
10. Ito ay varayti sa paggamit ng wika na nag-iiba-iba
depende sa katayuan o pangkat sa lipunan.
SOSYOLEK
Panuto: Gamit ang talahanayan, magbigay ng tatlong (3)
halimbawa sa bawat varayti ng wika.
Mga Varayti ng Wika
Diyalekto
Idyolek
Sosyolek
Ekolek
Etnolek
Jargon
Pidgin
Creole
Bekimon
Conospeak
Panuto: Gamit ang talahanayan ay magbigay ng tatlong (3) ng
halimbawa sa bawat varayti ng wika.
Mahalaga pa bang pag-aralan ang varayti
ng wika? Oo o hindi? Patunayan.
Paano mabilis na madedevelop o malilinang
ang isang wika?
Panuto: Tukuyin kung anong varayti ng wika ang tiyak na halimbawa sa bawat
bilang. PILIIN ang TITIK ng tamang sagot.
Echozera
Magkain tayo sa mall.
“Lumipad ang aming team”, “Diumano”
-Jessica Soho
Uragon
AnyLabzyhow
cañao
Cash flow, debit, credit
A.Bekimon
A. Diyalekto
A. Sosyolek
B. Jejemon
B. Wika
B. Idyolek
A. Diyalekto
A. Bekimom
A. Etnolek
A. Jargon
B. Sosyolek
B. Jejemon
B. Ekolek
B. Pidgin
“Walang Himala”
dada
Chavacano
A. Idyolek
A. Ekolek
A. Pidgin
B. Etnolek
B. Etnolek
B. Creole
Takdang-aralin
Panuto: Ibigay ang mga
o
ng
wika ayon kay Michael A. K. Halliday. Magbigay
ng tig-iisang kongkretong halimbawa sa bawat
tungkulin ng wika. Gawin ito sa MS word at ipasa
sa nakalaang Google drive folder.
Pulot the Day:
“ Sa pagkakaiba-iba ng wika ay mas
lumulusog at yumayaman ang
kultural na aspekto ng isang
bansa.”
“Dios
Mabalos”
Download