4/7/2021
Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri
1
‫فهرست مطالب‬
‫‪ ‬مقدمه بر نظام مالی‬
‫‪ ‬تاریخچه بورس در ایران‬
‫‪ ‬مزایای بورس برای سرمایه گذاران و سرمایه پذیران‬
‫‪ ‬ارکان بازار اوراق بهادار‬
‫‪ ‬نهادهای مالی در بازار اوراق بهادار‬
‫‪ ‬تقسیم بندی بازارها در بورس و فرابورس‬
‫‪ ‬فرآیند پذیرش شرکتها در بورس اوراق بهادار‬
‫‪ ‬فرآیند عرضه اولیه‬
‫‪ ‬سازوکار معامالت در بورس – وقفه های معامالتی و توقف نماد‬
‫‪ ‬سازوکار قیمتی بورس‬
‫‪ ‬کارمزد معامالت در بورس‬
‫‪ ‬افزایش سرمایه‬
‫‪ ‬شاخصهای بورس‬
‫‪ ‬کارایی بازار سرمایه‬
‫‪ ‬ابزارهای مشتقه‬
‫‪ 2 ‬نکاتی در رابطه با سرمایه گذاری در بازار اوراق بهادار‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫حوزه‌های‌عمدۀ‌مباحث‌مالی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪3‬‬
‫م ا ل ی ‌ ش ر ک ت‌ ه ا‬
‫بازارها‌و‌نهادهای‌مالی‬
‫م د ی ر ی ت ‌ س ر م ا ی ه‌ گ ذ ا ر ی‬
‫مهندسی‌مالی‌و‌مدیریت‌ریسک‬
‫مالی شرکتها‬
‫مهندسی مالی‬
‫و مدیریت‬
‫ریسک‬
‫بازارها و‬
‫مدیریت‬
‫نهادهای مالی‬
‫سرمایهگذاری‬
‫بنگاههای مالی = نهادهای مالی‬
‫نهادهایی اندکه خدمات مربوط به‬
‫داراییهای مالی ارائه میدهند‪.‬‬
‫نهادهای سپردهپذیر‬
‫• ب ا ن ک‌ ه ا ‌‬
‫• مؤسسات‌مالی‌و‌اعتباری‬
‫• ت ع ا و ن ی‌ ه ا ی ‌ ا ع ت ب ا ر‬
‫نهادهای غیرسپردهپذیر‬
‫• ش ر ک ت‌ ه ا ی ‌ ب ی م ه ‌ و ‌ ص ن د و ق‌ ه ا ی ‌ ب ا ز ن ش س ت گ ی‬
‫• ش ر ک ت‌ ه ا ی ‌ س ر م ا ی ه‌ گ ذ ا ر ی‬
‫• ش ر ک ت‌ ه ا ی ‌ ت أ م ی ن ‌ م ا ل ی‬
‫• ب ا ن ک‌ ه ا ی ‌ س ر م ا ی ه‌ گ ذ ا ر ی‬
‫• ش ر ک ت‌ ه ا ی ‌ ک ا ر گ ز ا ر ی ‌ و ‌ م ع ا م ل ه‌ گ ر ی‬
‫• ص ن د و ق‌ ه ا ی ‌ س ر م ا ی ه‌ گ ذ ا ر ی ‌ م ش ت ر ک‬
‫‪6‬‬
‫• بانک مرکزی‬
‫بانکها و مؤسسات‬
‫مالی و اعتباری‬
‫• سازمان بورس و اوراق بهادار‬
‫نهادهای فعال در بازار‬
‫سرمایه‬
‫• سازمان بیمۀ مرکزی‬
‫نهادهای فعال در بازار‬
‫بیمه‬
‫واسطهگری مالی بیشتر‬
‫بازنشستگی‬
‫بانک‬
‫کارگزاری‬
‫مؤسسۀ مالی و‬
‫بانک‬
‫اعتباری‬
‫سرمایهگذاری‬
‫واسطهگری مالی کمتر‬
‫بیمه و صندوق‬
‫انواع دارایی‬
‫دارایی واقعی‬
‫دارایی مالی‬
‫• ارزش آن ناشی از ویژگیهای فیزیکی است‪.‬‬
‫• مانند ساختمان‪ ،‬زمین‪ ،‬ماشینآالت‬
‫• ارزش آن ناشی از ادعا بر درآمدهای آتی است‪.‬‬
‫• مانند وام رهنی‪ ،‬سهام‪ ،‬اوراق قرضه‬
‫انتقال وجوه‬
‫• انتقال وجوه میان بازیگران سیستم مالی (آنهایی که مازاد دارند و میخواهند‬
‫سرمایهگذاری کنن به آنهایی که بدرای سدرمایهگذاری در داراییهدای وا دی بده‬
‫وجوه نیاز دارن )‪.‬‬
‫توزیعمجدد ریسک‬
‫• انتقال وجوه به شكلی که خطر غیر ابل اجتناب مربوط به جریدان نقد ی حاصدل از‬
‫دارییهددای وا ددی (همددان رییددكی کدده در باو کیدده و کددار هیدد ) بددی‬
‫عرضهکنن گان و تقاضاکنن گان وجوه‪ ،‬توزیع مج د شود‪.‬‬
‫تعریف‬
‫• تعهد قانونی یک طرف نسبت به طرف دیگرر (یرا‬
‫طرفین نسربت بره ییردیگر) بررای انت رال ارزش‬
‫(معموالً پول) در زمرانی در یینردو و برر اسرا‬
‫شرایطی معین است‪.‬‬
‫ابزار مالی مبتنی بر حق مالی‬
• Equity Based Financial Instruments
‫ابزار مالی مبتنی بر بدهی‬
• Debt Based Financial Instruments
‫ابزار مالی بازار فارکس‬
• Foreign Exchange Instruments
‫بالک چین و رمز ارزها‬
blockchain and cryptocurrency
‫مشتقه‬
• Derivatives
‫پایه‬
• Primary
‫بازارهای مالی‬
‫• محلی اس که در آن ابزار مالی‬
‫خری و فروش میشود‪.‬‬
‫بازار پول‬
‫• بازار ابزار مالی کوتاهم وتر‬
‫بازار سرمایه‬
‫• بازار ابزار مالی بلن م وتر‬
‫بازارپایه‬
‫گرایش به بازار‬
‫سرمایه غاله اس ‪.‬‬
‫بانکپایه‬
‫گرایش به بازار‬
‫پول غاله اس ‪.‬‬
‫کشورهای در حال توسعه‬
‫کشورهای توسعه یافته‬
‫واسطهگرایی‬
‫واسطهزدایی‬
‫بانکپایگی‬
‫بازار پایگی‬
‫کاهش هزینۀ م امالو‬
Transaction
cost
‫فرآهم آوردن نق ینگی‬
Liquidity
‫یم یابی‬
Price discovery
‫بازار رمز ارزها‬
4/7/2021
Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri
20
4/7/2021
Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri
21
4/7/2021
Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri
22
‫تاریخچه بورس در ایران‬
‫‪‬ریشه های ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال ‪ ۱۳۱۵‬بازمی‌گردد‪ .‬در این سال یک کارشناس بلژیکی به‬
‫نام وان لوترفلد به همراه یک کارشناس هلندی‪ ،‬به درخواست دولت وقت ایران‪ ،‬دربارة تشکیل بورس اوراق‬
‫بهادار مطالعاتی نمودند و طرح تأسیس و اساسنامة آن را تنظیم کردند‪ .‬در همان سال‌ها یک گروه کارشناسی‬
‫در بانک ملی (متولی امور پولی کشور) نیز به مطالعة موضوع پرداختند و در سال ‪ ۱۳۱۷‬گزارش کاملی دربارة‬
‫جزئیات مربوط به تشکیل بورس اوراق بهادار تهیه کردند‪.‬‬
‫‪‬با آغاز جنگ جهانی دوم و عدم ثبات سیاسی و اقتصادی سالهای اولیه سلطنت پهلوی دوم تاسیس بورس در‬
‫ایران به تاخیر افتاد‪ .‬از سرگیری مطالعات در این زمینه به فرصت مناسبتری نیاز داشت که این فرصت پس از‬
‫کودتای ‪ ۲۸‬مرداد ‪ ۱۳۳۲‬و حاکم شدن آرامش نسبی بر ایران برای اتاق بازرگانی‪ ،‬اتاق صنایع و معادن‪ ،‬بانک‬
‫مرکزی و وزارت بازرگانی ایجاد شد تا چند سالی را به بررسی پیرامون این بازار و شرایط ایران برای تشکیل آن‬
‫بپردازند‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫تاریخچه بورس در ایران‬
‫‪ ‬در اواخر سال ‪ ۱۳4۱‬بنا به دعوت وزارت بازرگانی ایران دو متخصص بلژیکی (دکینگ‪ :‬دبیر کل بورس‬
‫بروکسل و کارپانتیه‪ :‬رئیس اداره روابط عمومی بورس) به تهران آمده و به مدت سه ماه مشغول تهیه‬
‫طرح تاسیس بورس اوراق بهادار ایران شدند‪ .‬تنشهای سیاسی سالهای ‪ ۱۳4۱‬و ‪ ۱۳4۲‬به دولت وقت‬
‫مجال عملی کردن چنین ایده هایی را نداد‪.‬‬
‫‪ ‬باالخره در اردیبهشت ماه سال ‪ ۱۳4۵‬قانون تشکیل بورس اوراق بهادار تصویب شد‪ ،‬اما به دلیل عدم‬
‫آمادگی بخش صنعتی و بازرگانی بورس تهران در پانزدهم بهمن ماه ‪ ۱۳4۶‬با انجام معامالت روی سهام‬
‫بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران‪ -‬به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن‬
‫زمان‪ -‬فعالیت خود را آغاز کرد‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫تاریخچه بورس در ایران‬
‫دوران‌فعالیت‌بورس‌اوراق‌بهادار‌را‌می‌توان‌به‌پنج‌دوره‌تقسیم‌کرد‪‌:‬‬
‫‪‬دورة‌نخست‌(‪)۱۳4۶ - ۱۳۵۷‬‬
‫‪‬دورة‌دوم‌‌(‪)۱۳۶۷-۱۳۵۸‬‬
‫‪‬دورة‌سوم‌‌(‪‌)۱۳۶۸ – ۱۳۸۳‬‬
‫‪‬دورة‌چهارم‌(از‌‪ ۱۳۸4‬ت‌‪)۱۳90‬‬
‫‪‬و‌دوره‌پنجم‌که‌از‌تابستان‌‪ ۱۳90‬و‌به‌دنبال‌جهش‌نرخ‌ارز‌شروع‌شد‪.‬‬
‫‪25‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫دورة نخست( ‪)1346 – 1357‬‬
‫بورس اوراق بهادار از پانزدهم بهمن سال ‪ ۱۳4۶‬فعالیت خود را با انجام دادن چند معامله بر روی سهام بانک توسعة‬
‫صنعتی و معدنی آغاز کرد‪ .‬در پی آن‪ ،‬شرکت نفت پارس‪ ،‬اوراق قرضة دولتی‪ ،‬اسناد خزانه‪ ،‬اوراق قرضة سازمان‬
‫گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضة عباس آباد به بورس تهران راه یافتند‪ .‬در این دوره‪ ،‬گسترش فعالیت بورس‬
‫اوراق بهادار بیشتر مرهون قوانین و مقررات دولتی بود که از جملة آنها می توان موارد زیر را برشمرد‪:‬‬
‫‪‬تصویب قانون گسترش مالکیت سهام واحدهای تولیدی در اردیبهشت ‪ ۱۳۵4‬که به موجب آن مؤسسات خصوصی و‬
‫دولتی موظف شدند به ترتیب ‪ 49‬درصد و ‪ 94‬درصد سهام خود را به شهروندان عرضه کنند؛‬
‫‪ ‬تصویب قانون معافیتهای مالیاتی برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در سال ‪. ۱۳۵4‬‬
‫طی ‪ ۱۱‬سال فعالیت بورس تا پیش از انقالب اسالمی در ایران‪ ،‬تعداد شرکت ها و بانکها و شرکت های بیمة پذیرفته شده‬
‫از ‪ ۶‬بنگاه اقتصادی با ‪ ۲ /۶‬میلیارد ریال سرمایه در سال ‪ ۱۳4۶‬به ‪ ۱0۵‬بنگاه با بیش از‪ ۲۳0‬میلیارد ریال در سال ‪۱۳۵۷‬‬
‫افزایش یافت‪ .‬همچنین‪ ،‬ارزش مبادالت در بورس از ‪ ۱۵‬میلیون ریال در سال ‪ ۱۳4۶‬به بیش از ‪ ۳4‬میلیارد ریال طی سال‬
‫‪ ۱۳۵۷‬افزایش یافت‪.‬‬
‫علی رغم حمایتهای دولت از فعالیتهای بورس‪ ،‬حجم معامالت انجام شده در بورس چندان رضایت بخش نبوده است‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫دورة نخست( ‪)1346 – 1357‬‬
‫علل‌عمده‌عدم‌توفیق‌بورس‌در‌ایران‌در‌دوره‌نخست‌را‌میتوان‌به‌صورت‌زیر‌برشمرد‪:‬‬
‫‪ ‬فقدان زمینه الزم برای ایجاد یک فرهنگ تعاونی و کار دسته جمعی‪-‬عدم وجود موسسات تعاونی‬
‫موفقیت آمیز؛ شرکتهای بزرگ که اغلب مالکیت خانوادگی داشتند و عمالً شرکتهای سهامی عام با‬
‫مالکیت عموم به وجود نیامد‪.‬‬
‫‪ ‬وجود درآمدهای ارزی ناشی از صادرات نفت‪،‬که منابع عظیم و ارزانی در اختیار اقتصاد قرار داده و‬
‫رجوع به بورس را تحت تاثیر قرار میداد‪.‬‬
‫‪ ‬نفوذ صاحبان صنایع در نظام بانکی که موجب دسترسی آسان شرکتها و موسسات بزرگ تولیدی و‬
‫تجاری به اعتبارات بانکی میشد و آنانرا را از مراجعه به بورس و فروش سهام باز می داشت‪.‬‬
‫‪ ‬وجود زمینه های مساعدتر از بورس برای سرمایه گذاری (خرید و فروش زمین و مسکن)‬
‫‪ ‬عدم آگاهی مردم از بورس و مکانیزم آن‪ -‬این عامل خود باعث می شد تا قابلیت نقدینگی اوراق بهادار‬
‫در مقایسه با پس اندازهای بانکی کمتر باشد‪.‬‬
‫‪27‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫دورة دوم( ‪)1358 – 1367‬‬
‫در سال های پس از انقالب اسالمی و تا پیش از نخستین برنامة پنج سالة توسعة اقتصادی‪،‬‬
‫دگرگونی های چشمگیری در اقتصاد ملی پدید آمد که بورس اوراق بهادار تهران را نیز در برگرفت‪.‬‬
‫‪ ‬نخستین رویداد‪ ،‬تصویب الیحة قانون ادارة امور بانکها در تاریخ ‪ ۱۳۵۸ /۳ /۱۷‬توسط شورای‬
‫انقالب بود که به موجب آن‪ ،‬بانکهای تجاری و تخصصی کشور در چارچوب ‪ 9‬بانک شامل ‪۶‬‬
‫بانک تجاری و ‪ ۳‬بانک تخصصی ادغام و ملی شدند‪ .‬چندی بعد و در پی آن‪ ،‬شرکتهای بیمه نیز‬
‫در یکدیگر ادغام شدند و به مالکیت دولتی درآمدند‪.‬‬
‫‪ ‬همچنین‪ ،‬تصویب قانون حفاظت و توسعة صنایع ایران در تیرماه سال ‪ ۱۳۵۸‬باعث شد که‬
‫تعداد زیادی از بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند؛ به گونه ای که‬
‫تعداد آنها از ‪ ۱0۵‬شرکت در سال ‪ ۱۳۵۷‬به ‪ ۵۶‬شرکت در پایان سال ‪ ۱۳۶۷‬کاهش یافت‪.‬حجم‬
‫معامالت سهام در این دوره از ‪ ۳4 /۲‬میلیارد ریال در سال ‪ ۱۳۵۷‬به ‪ 9/9‬میلیارد ریال در سال‬
‫‪28‬‬
‫‪ ۱۳۶۷‬کاهش یافت‪.‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫دورة سوم ( ‪) 1368 - 1383‬‬
‫‪ ‬با پایان یافتن جنگ‪ ،‬در چارچوب برنامة پنج سالة اول توسعة اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی‬
‫جمهوری اسالمی ایران تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمینه ای برای اجرای‬
‫سیاستهای خصوصی سازی مورد توجه قرار گرفت‪.‬‬
‫‪ ‬گرایش سیاست گذاریهای کالن اقتصادی به استفاده از ساز و کار بورس‪ ،‬افزایش چشمگیر‬
‫شمار شرکت های پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس تهران را دربرداشت؛ به گونه ای‬
‫که حجم معامالت از ‪ 9 /9‬میلیارد ریال سال ‪ ۱۳۶۷‬به ‪ ۱04.۲0۲‬میلیارد ریال در پایان سال‬
‫‪ ۱۳۸۳‬رسید و تعداد بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از ‪ ۵۶‬شرکت به ‪4۲۲‬‬
‫شرکت افزایش یافت‪.‬‬
‫‪ ‬از سال ‪ ۱۳۶9‬محاسبة شاخص قیمت سهام (تپیکس) در بورس اوراق بهادار تهران آغاز شد که‬
‫مقدار آن از ‪ 4۷۲‬واحد در سال ‪ ۱۳۷0‬به ‪ ۱۲.۱۱۳‬واحد در سال ‪ ۱۳۸۳‬رسید‪.‬‬
‫‪29‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫دوره چهارم (از سال ‪ 1384‬تاکنون)‬
‫از آذرماه سال ‪ ۱۳۸4‬سیاست ها و تالش دولت و سازمان بورس باعث کند شدن سرعت روند‬
‫کاهشی معیارهای فعالیت بورس شد‪ .‬درحالی که شاخص کل در پایان سال ‪ ۱۳۸4‬به ‪ 9.4۵9‬واحد‬
‫رسیده بود‪ ،‬طی سال ‪ ۱۳۸۵‬از مرز ‪ ۱0.000‬واحد گذشت و در نهایت‪ ،‬در پایان سال مذکور ‪9.۸۲۱‬‬
‫واحد راتجربه کرد‪ .‬همچنین‪ ،‬کاهش چشمگیر معامالت سهام در سال ‪ ۱۳۸4‬با توجه به اقدامات‬
‫مؤثر یادشده در سال ‪ ۱۳۸۵‬به تعادل نسبی رسید؛ به نحوی که ارزش معامالت سهام و حق تقدم‬
‫در سال ‪ ۱۳۸4‬در حدود ‪ ۵۶.۵۲9‬میلیاردریال و در سال ‪ ۱۳۸۵‬معادل ‪ ۵۵.۶4۵‬میلیارد ریال‬
‫ارزیابی شد‪ .‬تعداد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از ‪ 4۲۲‬شرکت در پایان سال‬
‫‪ ۱۳۸۳‬به ‪ 4۳۵‬شرکت در پایان سال ‪ ۱۳۸۵‬افزایش یافت‪.‬‬
‫‪30‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫دوره چهارم (از سال ‪ 1384‬تاکنون)‬
‫رویداد‌اساسی‌این‌دوره‌‪:‬‬
‫‪ ‬تصویب‌قانون‌بازار‌اوراق‌بهادار‌جمهوری‌اسالمی‌ایران‌در‌اول‌آذرماه ‪۱۳۸4‬‬
‫‪ ‬تشکیل‌شورای‌عالی‌بورس‌و‌اوراق‌بهادار‬
‫‪ ‬تشکیل‌سازمان‌بورس‌و‌اوراق‌بهادار‬
‫‪ ‬تشکیل‌شرکت‌بورس‌اوراق‌بهادار‌تهران‌‬
‫‪ ‬تشکیل‌شرکت‌سپرده‌گذاری‌مرکزی‌اوراق‌بهادار‌و‌تسویة‌وجوه‪.‬‬
‫‪31‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫مزایای سرمایه گذاری در بورس‬
‫مزایای‌بورس‌اوراق‌بهادار‌از‌دیدگاه‌سرمایه‌گذاران‬
‫‪ -۱‬خرید سهام و اوراق بهادار برای كسب بازده مناسب و پوشش در مقابل تورم‬
‫‪ -۲‬اطمینان از گزینه سرمایه گذاری بدلیل شفافیت اطالعات‬
‫‪ -۳‬قابلیت نقدینگی اوراق بهادار و سهولت نقل و انتقال سهام و استفاده از معافیت های مالیاتی‬
‫‪ -۴‬مشاركت در فرآیند تصمیم گیری برای اداره شركت ها‬
‫‪ -۵‬ایجاد یك بازار دائمی و مستمر كه امکان سرمایه گذاری بلند مدت و كوتاه مدت را فراهم می نماید‬
‫‪ -۶‬وجود طیف های متنوع از اوراق بهادار از نظر درجه بازدهی و خطر پذیری برای سرمایه گذار‬
‫‪ -۷‬برقراری سیستم ها و روشهایی كه از طریق آن‪ ،‬خرید و فروش اوراق بهادار منظم و رسمی گردد‬
‫‪ -۸‬حمایت از سرمایه گذاران كوچك و احساس مشاركت در امور تولیدی و تجاری‬
‫‪ -۹‬نظارت مضاعف بر فعالیت شركت ها در چارچوب استانداردها و آئین نامه های بازار سرمایه‬
‫‪32‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫مزایای سرمایه گذاری در بورس‬
‫مزایای‌بورس‌اوراق‌بهادار‌از‌دیدگاه‌واحدهای‌اقتصادی‌(‌شرکت‌های‌سرمایه‌پذیر)‬
‫‪ -۱‬سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار‬
‫‪ -۲‬افزایش اعتبار داخلی و خارجی و تأمین مالی با به وثیقه گذاردن سهام شركت در بازارهای مالی‬
‫داخلی و خارجی‬
‫‪ -۳‬تعیین ارزش بازار بر اساس قانون عرضه و تقاضا تا زمانی كه نام شركت در تابلو بورس درج باشد‬
‫‪ -۴‬سهولت در تغییر تركیب سهامداری و انتقال مالکیت‬
‫‪ -۵‬بوجود آمدن دیدگاهی مطلوب در سرمایه گذاران با كاهش ریسك واحد اقتصادی و امکان تأمین‬
‫مالی با هزینه كمتر‬
‫‪ -۶‬برخورداری از مزایای خاص و اعتباری مانند افزایش سقف تسهیالت بانکی و انتشار اوراق مشاركت‬
‫‪ -۷‬انتشار اوراق مشاركت بدون اخذ مجوز از بانك مركزی و فقط با مجوز سازمان بورس اوراق بهادار‬
‫‪ -۸‬برخورداری از معافیت های مالیاتی‬
‫‪ -۹‬تبیین چشم انداز فعالیت شركت در آینده و ارزیابی عملکرد شركت‬
‫‪33‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫ارکان بازار اوراق بهادار در ایران‬
‫‪‬بورس اوراق بهادار تهران از سال ‪ ۱۳4۶‬تا سال ‪ ۱۳۸4‬در چارچوب تعیین شده در قانون تاسیس‬
‫آن در سال ‪ ۱۳4۵‬فعالیت می کرد‪،‬‬
‫‪‬در این ساختار‪ ،‬سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران به عنوان تنها رکن اجرایی‪ ،‬با‬
‫شخصیت حقوقی مستقل غیر انتفاعی‪ ،‬مسؤولیت اداره بورس را به عهده داشت‪ .‬این سازمان را‬
‫هیئت مدیره هفت نفره ای اداره میکرد که توسط مجمع عمومی اعضا انتخاب می شدند‪ .‬هیئت‬
‫مدیره هم دبیرکل را به عنوان باالترین مقام اجرایی بورس انتخاب میکرد‪.‬‬
‫‪‬نظارت بر فعالیت سازمان کارگزاران بورس تهران هم بر عهده شورای بورس‪ ،‬به عنوان باالترین‬
‫رکن تصمیم گیری و مسؤول و ناظر حسن اجرای قانون تأسیس بورس اوراق بهادار‪ ،‬قرار داشت‪.‬‬
‫‪‬قانون تاسیس بورس اوراق بهادار‪ ،‬در سال ‪ ۱۳۸4‬با توجه به عدم توان پاسخگویی به نیازهای‬
‫جدید بازار اوراق بهادار‪ ،‬مورد بازنگری قرار گرفت و در آذرماه همان سال‪ ،‬قانون بازار اوراق بهادار‬
‫به تصویب مجلس شورای اسالمی رسید‪.‬‬
‫‪34‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫ارکان بازار اوراق بهادار در ایران‬
‫بازار اوراق بهادار ایران‪ ،‬براسـاس قـانون جدیـد بـازار اوراق بهـادار جمهوری اسالمی‬
‫به دو بخش نظارتی و اجرایی تقسیم میشود‪.‬‬
‫‪ -1‬بخش نظارتی‪:‬‬
‫این بخش‪ ،‬شامل"شورای عالی بورس و اوراق بهادار" و"سازمان بورس و اوراقبهادار" است‪.‬‬
‫‪ (1-1‬شورای عالی بورس و اوراق بهادار‬
‫‪‬این شورا باالترین رکن بازار اوراق بهادار است که تصویب سیاست کالن و خط مشی بازار در‬
‫قالب سیاستهای کلی نظام و قوانین و مقررات مربوط و همچنین اتخاذ تدابیر الزم برای‬
‫ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عالیه بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار‬
‫از مهم ترین وظایف آن است‪.‬‬
‫‪35‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫ارکان بازار اوراق بهادار در ایران‬
‫اعضای شورای عالی بورس و اوراق بهادار‬
‫‪)۱‬وزیر امور اقتصادی و دارایی که ریاست شورا را نیز بر عهده دارد‬
‫‪)۲‬وزیر بازرگانی؛‬
‫‪)۳‬رییس کل بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران؛‬
‫‪)4‬روسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون؛‬
‫‪)۵‬رییس سازمان بورس و اوراق بهادار که به عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان نیز انجام وظیفه خواهد کرد؛‬
‫‪)۶‬دادستان‌کل‌کشور‌یا‌معاون‌وی؛‬
‫‪)۷‬یک‌نفر‌نماینده‌از‌طرف‌کانون‌؛‬
‫‪)۸‬سه‌نفر‌خبره‌مالی‌منحصرا‌از‌بخش‌خصوصی‌با‌مشورت‌تشکل‌های‌حرفه‌ای‌بازار‌اوراق‌بهادار‌به‌پیشنهاد‌وزیر‌‬
‫امور‌اقتصادی‌و‌دارایی‌و‌تصویب‌هیات‌وزیران؛‬
‫‪)9‬یک‌نفر‌خبره‌منحصراً‌از‌بخش‌خصوصی‌به‌پیشنهاد‌وزیر‌ذیربط‌وتصویب‌هیات‌وزیران‌برای‌هر‌بورس‌کاالیی‪.‬‬
‫‪ -2-1‬سازمان‌بورس‌و‌اوراق‌بهادار‬
‫سازمان بورس و اوراق بهادار زیر نظر شورای عالی بورس به نظارت بـر اجـرای قـوانین و مقـررات‪ ،‬تنظـیم و‬
‫تدوین مقررات و انجام وظایف دیگر می پردازد‪.‬‬
‫سازمان‪ ،‬یک مؤسسه عمومی غیردولتی است که شخصیت حقوقی و مالی مستقل دارد و از محل کارمزدهای‬
‫دریافتی و سهمی از حق پذیرش شرکت ها در بورس و سایر درآمدها اداره می شود‪ .‬سازمان بورس و اوراق بهادار‬
‫مسئولیت مستقیم نظارت بر فعالیت های نهادها‪ ،‬بورس ها و شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویة‬
‫وجوه را بر عهده دارد‪.‬‬
‫‪36‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫ارکان بازار اوراق بهادار در ایران‬
‫‪ -2‬بخش اجرایی‬
‫این بخش متشکل از شرکت بورس اوراق بهادار‪ ،‬شرکت بورس کاال و انرژی و شرکت سپرده گذاری مرکزی است‪.‬‬
‫شرکت فرابورس ایران‪ ،‬تاالرهای منطقه ای بورس‬
‫‪ ‬وظیفه فراهم کردن امکانات و تسهیالت الزم‬
‫برای دادوستد مشارکت کنندگان در بازار‬
‫‪ ‬نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار‬
‫‪ ‬نظارت بر حسن انجام معامالت‬
‫دارای یک سیستم ثبت الکترونیک است که نگهداری اوراق بهادار و ثبت‬
‫نقل و انتقال آنها را بدون نیاز به مبادله فیزیکی هر نوع سند کاغذی امکان‬
‫پذیر می کند‪ .‬برخی از کارکردهای این سیستم‪:‬‬
‫‪ ‬بهینه سازی سازوکار تسویه معامالت اوراق بهادار و کاالیی‬
‫‪ ‬درج و کدگذاری معامالت‪،‬کاهش ریسک جعل و سرقت یا مفقودی اوراق‬
‫بهادار‬
‫‪ ‬دریافت اطالعات مجامع‪ ،‬تقسیم سود و حق تقدم و تسهیل توزیع آنها‬
‫‪... ‬‬
‫شرکت‌مدیریت‌فناوری‌بورس‌تهران‌(‪)TSETMC‬‬
‫‪37‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫اجزای بازار اوراق بهادار در ایران‬
‫بورس اوراق بهادار تهران‬
‫در ساختار جدید بازار سرمایه كه مبتنی بر ساختارهای روز دنیاست‪ ،‬بورس ها به صورت شركتی اداره می‬
‫شوند‪.‬‬
‫بر همین مبنا بورس اوراق بهادار تهران با ماهیت شركت سهامی عام تاسیس شده و عملیات اجرایی را بر‬
‫عهده گرفته است‪ .‬اداره این بورس بر عهده هیئت مدیره است كه متشکل از هفت عضو (كه برای ‪ ۲‬سال‬
‫انتخاب میشوند) تشکیل می شود‪ .‬اداره امور اجرایی شركت بورس بر عهده مدیر عامل شركت است‪.‬‬
‫بورس کاالی ایران‬
‫نیاز به ایجاد بازاری متشکل و سازمان یافته برای تقابل آزاد عرضه و تقاضا موجب شد تا در برنامه سوم و‬
‫چهارم‪ ،‬شورای عالی بورس موظف به تشکیل و گسترش بورسهای كاالیی در ایران شود‪.‬‬
‫در پی این امر سازمان كارگزاران بورس فلزات تهران در شهریور ماه ‪ ۱۳۸۲‬به عنوان نخستین بورس‬
‫كاالی كشور فعالیت خود را آغاز كرده و به دنبال آن سازمان كارگزاران بورس كاالی كشاورزی در شهریور‬
‫ماه ‪ ۱۳۸۳‬شروع به فعالیت كرد‪.‬‬
‫با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار ایران‪ ،‬هر دو سازمان مذكور منحل و شركت بورس كاالی ایران از‬
‫ابتدای مهرماه ‪ ۱۳۸۶‬فعالیت خود را آغاز كرد‪.‬‬
‫در بورس كاال انواع محصوالت صنعتی و معدنی‪ ،‬فرآورده های نفت‪ ،‬پتروشیمی و كشاورزی در قالب‬
‫معامالت نقد‪ ،‬نسیه‪ ،‬سلف و معامالت ابزارهای مشتقه مورد داد و ستد قرار می گیرد‪.‬‬
‫‪38‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫اجزای بازار اوراق بهادار در ایران‬
‫فرابورس ایران (بازار خارج از بورس)‬
‫شركت فرابورس ایران در سال ‪ ۱۳۸۷‬به ثبت رسیده و بازار فرابورس ایران در مهرماه ‪ ۱۳۸۸‬فعالیت خود‬
‫را آغاز كرده است‪.‬‬
‫شركت فرابورس ایران متولى راه اندازى و اداره بازارهاى خارج از بورس (فرابورس) است‪ .‬بازار فرابورس‬
‫بازاری است كه در آن ابزارهای مالی مختلف از قبیل سهام‪ ،‬اوراق مشاركت‪ ،‬ابزارهای مشتقه به طور‬
‫مستقیم بین سرمایه گذاران و كارگزار‪-‬معامله گران یا مشاركت كنندگان (كه به عنوان بازارسازان ابزار‬
‫مالی مورد داد و ستد در فرابورس فعالیت می كنند) مورد معامله قرار می گیرند‪.‬‬
‫در فرابورس سهام شركتهایی دادوستد می شود كه به دلیل برخوردار نبودن از معیارهای پذیرش بورسهای‬
‫رسمی(از نظر میزان سرمایه‪ ،‬پیشینه فعالیت و‪ ،) ...‬امکان پذیرش آنها در بورس وجود ندارد‪.‬‬
‫بورس انرژی‬
‫در اوایل دهه ‪ ۸0‬ایده تاسیس بورسی برای انجام معامالت نفت طی فرایندی مشترک میان وزارتخانه های‬
‫نفت و اقتصاد شکل گرفت‪ .‬در خرداد ‪ ۸۷‬شورای عالی بورس موافقت خود با تاسیس بورس برق را اعالم‬
‫كرد‪ .‬در این بین تشکیل بازاری منسجم و بورسی واحد و جامع برای دربرگیری همه كاالهای از جنس‬
‫انرژی پیشنهاد شد‪ .‬بنابراین در سال ‪ ۱۳۹0‬شورای عالی بورس به راه اندازی بورس انرژی رای داد‪ .‬بر‬
‫این اساس بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس كشور‪ ،‬به منظور عرضه محصوالت نفت و مشتقات‬
‫نفتی‪ ،‬برق‪ ،‬گاز طبیعی‪ ،‬زغال سنگ و ‪ ...‬شکل گرفت‪.‬‬
‫‪39‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادارعبارت اند از «کارگزاران» ‪« ،‬کارگزاران‪ /‬معامله‬
‫گران » ‪« ،‬بازارگردانان» ‪« ،‬مشاوران سرمایه گذاری» ‪« ،‬مؤسسات رتبه بندی» ‪،‬‬
‫«صندوقهای سرمایه گذاری» ‪« ،‬شرکت های سرمایه گذاری» ‪« ،‬شرکت های پردازش‬
‫اطالعات مالی‪« » ،‬شرکت های تأمین سرمایه » و «صندوق های بازنشستگی »‪.‬‬
‫پس از تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال ‪ ، ۱۳۸4‬تمامی نهادهای مالی فعال در‬
‫بازار سرمایه به ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ایران موظف شدند و فعالیت آنها‬
‫تحت نظارت سازمان بورس واوراق بهادار انجام می شود‪.‬‬
‫‪40‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫کارگزار شخصی حقوقی است که به عنوان واسطه میان خریدار و فروشنده اوراق بهادار است‪ .‬کارگزار‬
‫در مقابل دریافت کارمزد به عنوان نماینده مشتری و به حساب وی به خرید و فروش اوراق بهادار می‬
‫پردازد (اوراق بهادار را برای دیگران و به حساب آنها معامله می کند)‪ .‬یک شرکت کارگزاری برای فعالیت‬
‫در بازار سرمایه ایران باید عضو کانون کارگزاران شود و مجوز ارائة خدمات در زمینة سهام‪ ،‬فلزات‪،‬‬
‫قراردهای آتی‪ ،‬مدیریت پرتفوی و غیره را به دست آورد‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬فعالیت کارگزاری در هر بورس‬
‫منوط به پذیرش در آن بورس است‪.‬‬
‫‪ o‬کلیه معامالت سهام بورسها باید از طریق کارگزار صورت گیرد‪.‬‬
‫ال صندوق تضمین دارند که تمامی کارگزاران عضو آن هستند تا اگر به هر علتی یک‬
‫‪ o‬کارگزاران معمو ً‌‬
‫کارگزار با مشکل مالی مواجه شد‪ ،‬این مشکل به سرمایه گذاران منتقل نشود‪.‬‬
‫معامله گران نیز از جمله نهادهای مالی هستند که به نام خود و برای خود نیز میتوانند به خرید و فروش‬
‫اوراق بهادار اقدام کنند‪.‬‬
‫‪41‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫شرکتهای تامین سرمایه‬
‫به شركتهای تامین سرمایه در اقتصاد غرب‪ ،‬بانکهای سرمایه گذاری یا مؤسسات پذیره نویسی اطالق‬
‫می شود‪ .‬بانکداری سرمایه گذاری یك فعالیت غیر بانکی است كه به علت نقش سنتی اش در پیدا‬
‫كردن‪ ،‬تجهیز و جمع آوری وجوه از سرمایه گذاران برای شركتهای نیازمند سرمایه‪ ،‬به بانکداری تشبیه‬
‫می شود‪.‬‬
‫بانکهای سرمایه گذاری برخالف بانکها از قبول سپرده و اعطای وام به افراد خودداری می كنند و وجوه‬
‫خود را نیز به طور دائمی به سرمایه گذاری اختصاص نمی دهند‪.‬‬
‫خدمات ارائه شده توسط شرکتهای تامین سرمایه‬
‫الف) خدمات سنتی (فعالیت اصلی)‪ :‬خدمات سنتی همان پذیره نویسی و تضمین فروش اوراق بهادار‬
‫است‪ .‬این شركتها نقش بسزایی در تسهیل معامالت واگذاری (توزیع اوراق بهادار شركتها) در‬
‫بازارهای اولیه داشته و با تحمل ریسك مبادرت به توزیع اوراق می نمایند‪.‬‬
‫ب) خدمات نوین (فعالیت فرعی)‪ :‬این خدمات شامل عرضه عمومی اوراق بهادار‪ ،‬خصوصی سازی‪،‬‬
‫سرمایه گذاری مخاطره آمیز‪ ،‬خدمات مشاوره ای در زمینه‪:‬‬
‫‪ ‬ادغام و تملك شركتها‬
‫‪ ‬روش بهینه و زمانبندی تامین مالی‬
‫‪ ‬مبلغ منابع مالی مورد نیاز و قیمت اوراق بهاداری كه توسط ناشر عرضه می شود‬
‫انجام امور اجرایی به نمایندگی از ناشر و دریافت مجوز عرضه اوراق‬
‫كارگزاری‪ ،‬معامله گری و سبدگردانی‪ ،‬مشاوره مالی‬
‫‪42‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫صندوقهای سرمایه گذاری‬
‫نهاد مالی است كه فعالیت اصلی آن سرمایهگذاری در اوراقبهادار است و مالکان آن به نسبت‬
‫سرمایهگذاری خود‪ ،‬در سود و زیان صندوق شریكاند‪.‬‬
‫مزایای صندوقهای سرمایه گذاری‪:‬‬
‫‪)1‬وساطت در انطباق سررسیدها‪:‬‬
‫واسطه های مالی با انتشار حق مالی‪ ،‬دارایی بلن م و را به کوتاه م و تب یل میكننن ‪.‬‬
‫‪)2‬کاهش ریسک از طریق ایجاد تنوع ‪:‬‬
‫ای واسطه های مالی از طریق جذب سرمایه های خرد و کیه یک سرمایه کالن در انواع مختلفی از اوراق بهادار سرمایه‬
‫گذاری می کنن و رییک را به ح ا ل می رسانن ‪.‬‬
‫‪)3‬مدیریت حرفه ای‪:‬‬
‫ای صن و ها از خ ماو کارشناسان ومتخصصان حرفه ای در م یری خود استفاده میكنن ‪.‬‬
‫‪)4‬درجه ن دشوندگی باال (کاهش ریسک ن دشوندگی) و ‪ -5‬جذب ن دینگی‬
‫‪43‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫صندوقهای سرمایه گذاری‬
‫‪)6‬کاهش هزینه های ع د قرار داد وپردازش اطالعات‪:‬‬
‫انجام م امالو با ت اد کمتر وسرمایه کالن تر موجه صرفه جویی به مقیاس نیب به م امالو زیاد‬
‫وسرمایه ان ک می شود‪.‬‬
‫‪)7‬اطمینان از اقدامات غیر اخالقی مدیران‪.‬‬
‫‪)8‬خرید وفروش یسان‪.‬‬
‫‪44‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫انواع‌صندوقهای‌سرمایه‌گذاری‌‪:‬‬
‫‪)1‬صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه باز‪open –end funds‬‬
‫نام دیگر این صندوقها‪ "،‬صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه متغیر" و یا "صندوقهای سرمایه‬
‫گذاری مشترک" (‪ )Mutual Fund‬است‪ .‬این نوع صندوقها‪ ،‬واحدهای خودرا به سرمایه گذاران‬
‫به میزان تقاضای آنها میفروشند و سپس سرمایه مشتریان را بر اساس اهداف وخط مشیهای‬
‫خود در انواع اوراق بهادار ویا دیگر صندوقها سرمایه گذاری می كنند و پرتفوی متنوعی از اوراق‬
‫بهادار بوجود می آورند‪ .‬معامالت این صندوقها تنها بر مبنای "خالص ارزش داراییهای‬
‫هرسهم ‪ NAV‬صورت می گیرد‪.‬‬
‫‪45‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫‪ )2‬صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه بسته ‪close –end funds‬‬
‫نام دیگر این صندوقها‪" ،‬صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه ثابت" یا شركت سرمایه گذاری‬
‫(‪ )Investment Company‬است‪ .‬سهام این صندوقها در بورس و یا بازارهای خارج از بورس‬
‫بفروش می رسد‪ .‬میزان سرمایه و تعداد سهام صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه ثابت‪ ،‬ثابت‬
‫و بدون تغییر است ‪ ،‬برخالف صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه باز‪ ،‬قیمتهای اینگونه صندوقها‬
‫در بازار آزاد و بوسیله سرمایه گذاران براساس قانون عرضه وتقاضا تعییین میشود‪ .‬معامله سهام‬
‫یا واحدهای این صندوقها مستلزم یك كارگزار و پرداخت مبلغ كارگزاری می باشد‪.‬‬
‫‪46‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫‪)3‬صندوقهای سرمایه گذاری با مدیریت غیر فعال‪unit- trust funds‬‬
‫این صندوقها از جهت ثبات سرمایه شبیه به صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه ثابت هستند و‬
‫با جمع آوری آورده سرمایه گذاران پرتفویی از انواع اوراق بهادار تشکیل داده و آن را نگهداری‬
‫میکنند‪ .‬این صندوقها بوسیله متولی كه میتواند یك موسسه كارگزاری یا پذیره نویسی باشد‪،‬‬
‫ایجاد و پس از پایان دوره پذیره نویسی به "امین" كه درحقیقت یك شركت سرمایه گذاری‪،‬‬
‫بانك‪ ،‬بیمه است‪ ،‬سپرده شود‪ .‬واحدهای این صندوقها قابل معامله است و مدیریت غیرفعال این‬
‫نوع صندوقها میتواند دارای عمر محدود باشد (یعنی پس از طی یك زمان مشخص و با رای‬
‫سهامدارن می تواند به مدیریت فعال تبدیل شود)‪.‬‬
‫‪47‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫صندوقهای قابل معامله در بور‬
‫(‪ )ETF‬یا صندوقهای بورسی‬
‫صندوق قابل معامله در بورس (‪ ،)Exchange Traded Fund‬صندوقی متشکل از داراییهای مختلف است‬
‫كه با ساختاری شبیه به صندوق سرمایه گذاری مشترک ‪ ، mutual fund‬مانند سهام عادی شركتهای‬
‫مختلف در بورس اوراق بهادار معامله میشود‪ .‬یعنی برای سرمایه گذاری در این صندوق ها باید كد‬
‫معامالتی فعال در بورس داشته باشیم‪.‬‬
‫‪ NAV‬این صندوقها هر ‪ ۲‬دقیقه یکبار بروزرسانی میشود‪ ،‬بنابراین الزم نیست برای خرید و فروش‬
‫واحدهای خود مانند صندوقهای غیرقابل معامله منتظر كشف قیمت تا روز بعد بمانید‪.‬‬
‫هزینههای عملیاتی صندوق قابل معامله در مقایسه با سایر صندوقهای سرمایهگذاری مشترک به دلیل‬
‫انتقال هزینههای ارائه خدمات مشتری از صندوق به كارگزاری‪ ،‬كمتر است‪.‬‬
‫صندوق ‪ ETF‬مانند اغلب صندوقهای غیرقابل معامله ضامن نقدشوندگی ندارد‪ ،‬و در عوض ركن جدیدی‬
‫بهعنوان بازارگردان‪ ،‬فراهم آوردن نقدشوندگی در این صندوقها را بر عهده دارد و در مواقعی كه عرضه‬
‫كننده ای وجود ندارد یا تقاضای دیگری وجود نداشته باشد خرید و فروش واحدها را انجام میدهد‪.‬‬
‫‪48‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫انواع صندوقها بر اساس ترکیب دارایی ها‬
‫‪ ‬صندوق سرمایه گذاری در سهام‬
‫حداقل ‪۷0‬درصد از دارایی های صندوق در سهام پذیرفته شده در بورس یا فرابورس سرمایه‬
‫گذاری می شود‪.‬‬
‫‪ ‬صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت‬
‫حداقل ‪۷0‬درصد از دارایی های صندوق در اوراق مشاركت‪ ،‬سپرده بانکی‪ ،‬گواهی سپرده‬
‫بانکی و اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه گذاری می شود‪.‬‬
‫‪ ‬صندوق سرمایه گذاری مختلط‬
‫حداقل ‪ ۴0‬درصد و حداكثر ‪ ۶0‬درصد از دارایی های صندوق در سهام پذیرفته شده در‬
‫بورس یا بازار اول فرابورس سرمایه گذاری می شود‪.‬‬
‫‪49‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫انواع صندوقها بر اساس ترکیب دارایی ها‬
‫‪ ‬صندوق های کاالیی‬
‫‪ ‬صندوق های ارزی‬
‫‪ ‬صندوق در صندوق‬
‫‪ ‬صندوقهای تامین مالی‬
‫‪50‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫صندوق جسورانه‬
‫صندوق خصوصی‬
‫صندوق پروژه‬
‫صندوق مستغالت‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫بازده سرمایه گذاری در صندوقها‬
‫عایدات و بازده حاصل از سرمایه گذاری در صندوقها را می توان در سه جزء اصلی به شرح زیر‬
‫بررسی كرد‪:‬‬
‫الف) سود نقدی هر واحد سرمایه گذاری‪ :‬میزان درآمد و سود نقدی است كه صندوق از محل سودها و‬
‫بهره های دریافتی روی سهام و اوراق قرضه موجود در سبد دارایی خود طی سال به ازای هر واحد‬
‫سرمایه گذاری به دارنده واحدها پرداخت می كند‪.‬‬
‫ب) عایدات سرمایه ناشی از دارایی های فروخته شده‪ :‬این بخش از عایدات در نتیجه فروش اوراق‬
‫بهادار به قیمتی بیش از بهای تمام شده به دست می آید‪.‬‬
‫ج) عایدات سرمایه ای از محل دارایی های موجود‪ :‬ناشی از افزایش قیمت اوراق بهادار موجود در سبد‬
‫دارایی های صندوق است كه خود را به صورت افزایش قیمت واحدهای سرمایه گذاری صندوق نشان‬
‫می دهد‪.‬‬
‫‪51‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫شرکتهای‌مشاور‌سرمایه‌گذاری‌و‌سبدگردان‬
‫این شرکتها با جمع آوری اطالعات سرمایه گذاران‪ ،‬آنها را از نظر درجه ریسک پذیری طبقه بندی‬
‫کرده و متناسب با آن به هر سرمایه گذار خدمات مشاوره و سبد گردانی ارائه می دهند‪.‬‬
‫کارکرد اصلی این نهاد مالی کاهش ریسک سرمایه گذاری‪ ،‬تداوم حضور سرمایه گذاران و نیز جلب‬
‫اعتماد آنان نسبت به بازار سرمایه است‪.‬‬
‫طبق تعریف قانون بازار اوراق بهادار‪ :‬مشاور سرمایه گذاری‪ ،‬شخصی حقوقی است که در قالب‬
‫قراردادی مشخص‪ ،‬دربارة خریدوفروش اوراق بهادار به سرمایه گذار مشاوره می دهد‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫سبدگردان‬
‫توصیه به خرید‪ ،‬فروش یا نگهداری اوراق بهادار‬
‫اظهار نظر راجع به روند قیمت یا عرضه و‬
‫تقاضای اوراق بهادار‬
‫شخصی حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص و به منظور کسب انتفاع‪ ،‬به خریدوفروش اوراق‬
‫بهادار برای سرمایه گذار می پردازد‪ .‬سبدگردان به جانشینی از طرف سرمایه گذار در بازار فعالیت‬
‫‪52‬‬
‫می کند‪.‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫شرکت پردازشگر اطالعات‬
‫هر ساله شركتها اطالعات مالی زیادی را تهییه و افشا می كنند كه در بسیاری از موارد نیاز به پردازش‬
‫دارد‪ .‬اطالعات پذیرش شده مورد استفاده سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی قرار می گیرد‪.‬‬
‫این اطالعات در اصل موجب سرعت در تصمیم گیری سرمایه گذاران شده و به تخصصی شدن بازار‬
‫سرمایه كمك می كند‪ .‬چرا كه در صورت نبود چنین نهادی‪ ،‬چه بسا سرمایه گذاران بدلیل زمان بر بودن‬
‫پردازش اطالعات ‪ ،‬این كار را انجام ندهند و تحلیلها و تصمیمگیری های آنان مبتنی بر اطالعات دقیق‬
‫نباشد‪.‬‬
‫شرکت مادر (هلدینگ)‬
‫این گونه شركتها با سرمایه گذاری در شركت سرمایه پذیر جهت كسب انتفاع‪ ،‬آنقدر حق رای كسب می‬
‫كند كه برای كنترل عملیات شركت ‪ ،‬هیئت مدیره را انتخاب كرده و یا در انتخاب اعضای هیئت مدیره‬
‫مؤثر واقع می شوند‪.‬‬
‫چنین شركتهایی در تالشند تا از طریق تملك شركتهای دیگر كه عموماً در صنایع مشابه فعالیت می‬
‫كنند‪ ،‬یك گروه تخصصی را تشکیل دهند تا از این طریق از مزایایی برخوردار شوند‪.‬‬
‫‪53‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫بر اساس دستور العمل شناسایی و ثبت نهادهای مالی فعال‪ ،‬هر شركت سرمایه گذاری یا شركت مادر‬
‫(هلدینگ) ملزم است در تركیب دارایی های خود موارد زیر را رعایت كند‪:‬‬
‫‪ -۱‬حداقل ‪ ۸0‬درصد از دارایی های خود را به سرمایه گذاری در اوراق بهادار اختصاص دهد‪.‬‬
‫‪ -۲‬شركت مادر (هلدینگ) باید حداقل ‪ ۷0‬درصد از دارایی های خود را به سرمایه گذاری در سهام دارای حق‬
‫رای شركتها‪ ،‬مؤسسات یا صندوقهای دیگر اختصاص دهد به نحوی كه به تنهایی یا به همراه اشخاص تحت‬
‫كنترل خود‪ ،‬قدرت كنترل یا نفوذ قابل مالحظه ای بر آن شركتها و مؤسسات داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -۳‬شركت سرمایه گذاری باید حداقل ‪ ۷0‬درصد از دارایی های خود را به سرمایه گذاری در اوراق بهاداری‬
‫اختصاص دهد كه در اثر این سرمایه گذاری به تنهایی یا به همراه اشخاص تحت كنترل خود در شركت ناشر‬
‫اوراق بهادار یاد شده‪ ،‬نفوذ قابل مالحظه پیدا نکند یا كنترل آن را به دست نیاورد‪.‬‬
‫‪54‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار‬
‫مؤسسات رتبه بندی اعتباری‬
‫‪ ‬منظور از رتبه بندی اعتباری‪ ،‬ارزیابی احتمال پرداخت به موقع تعهدات مالی ناشر اوراق بدهی است‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراین كاركرد اصلی این مؤسسات‪ ،‬رتبه بندی اوراق بدهی شركتها با توجه به ریسك عدم‬
‫بازپرداخت یا ورشکستگی است‪.‬‬
‫‪ ‬خریداران اوراق بدهی اغلب نگران بازپرداخت اصل اوراق در سررسید و پرداخت سود اوراق در‬
‫موعدهای مشخص هستند و این كه شركت توان پرداخت دارد یا نه را مؤسسات رتبه بندی اعتبار بر‬
‫اساس تحلیلهای خود انجام می دهند‪.‬‬
‫حضور مؤسسات رتبه بندی‪ ،‬فضای تأمین مالی را شفاف و قابل اجرا می كند‪.‬‬
‫شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه‬
‫‪ ‬انتشار اوراق اسالمی نیازمند اركان مختلفی است كه یکی از آنها «امین» است‪.‬‬
‫‪ ‬امین شخص حقیقی یا حقوقی است كه به منظور حفظ منافع دارندگان اوراق و حصول اطمینان از‬
‫صحت عملیات ناشر نسبت به مصرف وجوه‪ ،‬نحوه نگهداری حسابها و عملکرد اجرایی ناشر به موجب‬
‫قرارداد منعقد شده‪ ،‬به طور مستمر رسیدگی و اظهار نظر می كند‪.‬‬
‫‪ ‬در ایران وظایف نقش امین بر عهده شركتی با نام شركت مدیریت دارایی مركزی بازار سرمایه است‪.‬‬
‫‪55‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫طبقه بندی بازارهای بورس و فرابورس‬
‫طبقه بندی شرکتها در بورس تهران‬
‫بورس اوراق بهادار تهران دارای دو بازار اول و دوم میباشد كه بازار اول از دو تابلوی اصلی و تابلوی‬
‫فرعی تشکیل شده است‪ .‬مطابق دستورالعمل پذیرش‪ ،‬شركت بورس موظف است ناشران پذیرفته شده‬
‫را تا پایان اردیبهشت هر سال در این بازارها و تابلوها طبقهبندی مجدد كند‪.‬‬
‫هدف از طبقه بندی شركتها دادن عالمت به سرمایه گذاران در خصوص ریسك های مختلف شركت‬
‫است‪ .‬ریسکهایی از قبیل ریسك ورشکستگی‪ ،‬ریسك نقدشوندگی و ریسك اطالع رسانی‪.‬‬
‫معیارهای مرتبط با ریسك ورشکستگی شامل زیان انباشته‪ ،‬آخرین پیش بینی سود حسابرسی شده‬
‫و سود خالص محقق شده در سال مالی گذشته است‪.‬‬
‫معیارهای مرتبط با ریسك نقدشوندگی نیز شامل درصد سهام شناور آزاد شركت‪ ،‬درصد تعداد‬
‫روزهای معامالتی به كل روزهای شركت و حجم سهام معامله شده به كل سهام منتشره شركت‬
‫است‪.‬‬
‫امتیاز اطالع رسانی محاسبه شده بر اساس دستورالعمل افشای اطالعات نیز مبنای اندازه گیری‬
‫ریسك اطالع رسانی است‪.‬‬
‫‪56‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫طبقه بندی بازارهای بورس و فرابورس‬
‫‪57‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫فرابورس در ایران‬
‫بازارهای‌فرابورس‬
‫دستورالعمل پذیرش و عرضه اوراق بهادار در فرابورس ایران‪ ،‬فعالیت آن را در قالب بازارهای مجزا‬
‫تبیین کرده است‪.‬‬
‫بازار اول‬
‫در بازار اول فرابورس‪ ،‬معامالت شرکت‌ های سهامی عام انجام میشود‪ .‬پذیرش شرکت های سهامی‬
‫عام در بازار اول فرابورس دارای شرایطی است مانند‪:‬‬
‫باید ‪ ۲‬سال از آغاز فعالیت شرکت گذشته باشد‬
‫سرمایه ثبت شده شرکت باید حداقل ‪ ۱0‬میلیارد ریال باشد‬
‫تعداد سهامدران شرکت باید حداقل ‪ ۲00‬نفر باشند‬
‫‪58‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫فرابورس در ایران‬
‫بازار دوم‬
‫در بازار دوم فرابورس نیز‪ ،‬معامالت شركت های سهامی عام انجام میشود‪ .‬اما شرایط پذیرش شركت های‬
‫سهامی عام در بازار دوم فرابورس دارای شرایط ساده تری است‪ .‬شرایط پذیرش شركت ها در بازار دوم‬
‫فرابورس به شرح زیر است‪:‬‬
‫باید ‪ ۱‬سال از آغاز فعالیت شركت گذشته باشد‬
‫سرمایه ثبت شده شركت باید حداقل ‪ ۱‬میلیارد ریال باشد‬
‫تعداد سهامدران شركت باید حداقل ‪ ۱00‬نفر باشند‬
‫بازارا سوم( بازار عرضه)‬
‫در بازار سوم فرابورس كه به آن بازار عرضه نیز گفته می شود سهام شركت های سهامی معامله می شوند اما‬
‫معامالت در این بازار به صورت عمده و بلوكی انجام می شود‪ .‬در بازار سوم فرابورس معامالت شركت ها بدون‬
‫پذیرش شركت قابل انجام است و اگر مشتری وجود داشته باشد معامله سهام صورت می گیرد‪ .‬مزایده شركت‬
‫ها بعد از تشریفات قانونی انجام شده و قیمت پایه تعیین می شود‪.‬‬
‫‪59‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫فرابورس در ایران‬
‫بازار چهارم ( بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس)‬
‫در بازار ابزارهای نوین مالی كلیۀ ابزارهای مالی مانند انواع اوراق مشاركت‪ ،‬انواع گواهی سرمایه‬
‫گذاری و انواع صکوک كه به تأیید شورای عالی بورس رسیده و بنا به اعالم آن مشمول ثبت یا‬
‫معاف از ثبت نزد سازمان بورس تشخیص داده شده‪ ،‬قابل پذیرش است به استثنای سهام و حق‬
‫تقدم خرید سهام‪.‬‬
‫بازار‌شرکت‌های‌کوچک‌و‌متوسط‌(‪)SME‬‬
‫بازار شركت های كوچك و متوسط به منظور تامین مالی بنگاه های كوچك‪ ،‬متوسط و دانش بنیان‬
‫طراحی شده است و هدف آن تامین مالی این شركت ها می باشد‪ .‬نحوه انجام معامالت سهام و حق‬
‫تقدم خرید سهام در بازار شركت های كوچك و متوسط فرابورس ایران در قانون مشخص شده است‪.‬‬
‫در بازار شركت های كوچك و متوسط فرابورس معامالت سهام در دو تابلوی معامالتی مجزا‬
‫شامل تابلوی رشد و تابلوی دانش بنیان صورت می گیرد‪.‬‬
‫‪60‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫فرابورس در ایران‬
‫بازار‌پایه‌فرابورس‬
‫كلیه شركت های سهامی عام كه كه در سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت شده باشند و پذیرش آن‬
‫ها در هیچ یك از بازارهای بورس یا فرا بورس امکان پذیر نباشد می توانند نقل و انتقال سهام خود‬
‫را در این بازار انجام دهند‪ .‬در این بازار معموال شركتهایی پذیرش میشوند كه یا ورشکسته‬
‫شدهاند یا در معرض ورشکستگی هستند‪ .‬همچنین شركتها بسته به میزان ریسك سرمایهگذاری‬
‫به سه تابلو زرد (دامنه نوسان ‪ ۳‬درصد)‪ ،‬نارنجی (دامنه نوسان ‪ ۲‬درصد) و قرمز (دامنه نوسان ‪۱‬‬
‫درصد) دستهبندی میشوند‪.‬‬
‫بازار‌ابزار‌مشتقه‬
‫برای معامالت اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش‬
‫‪61‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
4/7/2021
Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri
62
‫سازوکار قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران‬
‫دامنه نوسان قیمت‬
‫دامنه نوسان قیمت سال‌ها است که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای‬
‫کاهش نوسانات قیمت سهام در بورس مورد استفاده قرار می‌گیرد‪ .‬دامنه‬
‫نوسان قیمت از سال ‪ ۸۱‬به شرح زیر به منظور کنترل نوسانات بازار صورت‬
‫گرفت‪:‬‬
‫‪ ‬در سال ‪ ۸۱‬شرکت‌هایی با نسبت قیمت به درآمد )‪ (P/E‬بیشتر از‪،۱0‬‬
‫دامنه نوسان یک درصدی داشتند؛ درحالی که شرکت‌های با ‪ P/E‬بین ‪/۵‬‬
‫‪ ۷‬تا ‪ ۱0‬نوسان ‪ ۲ /۵‬درصدی داشتند و شرکت‌هایی با ‪P/E‬کمتر از ‪۷ /۵‬‬
‫دامنه نوسان ‪ ۵‬درصدی را داشتند‪.‬‬
‫‪ ‬در سال ‪ ۸4‬بنا بر مصوبه سازمان کارگزاران‪ ،‬دامنه نوسان کلیه سهم‌ها ‪۵‬‬
‫درصد تعیین و ابالغ شد‪ ،‬اما اواخر همان سال و با تغییر مدیریت سازمان‬
‫بورس اوراق بهادار‪ ،‬این دامنه به ‪ ۲‬درصد تغییر یافت‪.‬‬
‫‪ ‬در سال ‪ ۸۷‬دامنه نوسان به ‪ ۳‬درصد و در سال ‪ ۸۸‬به ‪ ۳ /۵‬درصد‬
‫افزایش یافت‪.‬‬
‫‪ ‬در تیر ‪ ۱۳۸9‬دامنه نوسان به ‪ 4‬درصد افزایش یافت و در بازار فرابورس‬
‫نیز به ‪ ۵‬درصد افزایش یافت و در خرداد ماه ‪ ۱۳94‬با تغییر مدیریت‬
‫سازمان بورس و اوراق بهادار و سیاست‌های جدید این دامنه در دو بازار‬
‫بورس و فرابورس به ‪ ۵‬درصد افزایش یافت‪ .‬این داستان ادامه دارد!‪.....‬‬
‫‪ ‬دامنه نوسان نامتقارن از بهمن ماه ‪( ۱۳99‬به عنوان یک طرح موقت)‬
‫‪63‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫سازوکار قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران‬
‫قیمت آخرین معامله‬
‫همان طور که از نام آن مشخص است‪ ،‬به آخرین قیمتی که سهام یک شرکت بر روی تابلوی معامالت بین‬
‫خریدار و فروشنده معامله می‌شود‪ ،‬قیمت آخرین معامله می‌گویند‪ .‬این عدد در تابلوی معامالت با عنوان‬
‫“معامله” یا “آخرین معامله” نوشته شده است‪.‬‬
‫قیمت پایانی‬
‫قیمت پایانی در واقع عبارت است از “میانگین وزنی قیمت سهام در طول زمان معامالت با در نظر گرفتن حجم‬
‫مبنا“‪.‬‬
‫الزم به ذکر است که قیمت پایانی هر روز‪ ،‬مبنای نوسانات قیمت روز بعد معامالتی قرار می‌گیرد‪ .‬مثال اگر‬
‫قیمت پایانی روز چهارشنبه برای یک سهم عدد ‪ ۱000‬ریال باشد‪ ،‬بازه مجاز نوسان قیمت در روز معامالتی بعد‬
‫یعنی شنبه‪ ۵% ،‬مثبت (‪ ۱0۵0‬ریال) و ‪ ۵%‬منفی آن (‪ 9۵0‬ریال) است‪.‬‬
‫حجم‌مبنا‌‬
‫عبارت‌است‌آن‌تعداد‌از‌یک‌نوع‌اوراق‌بهادار‌که‌باید‌در‌هر‌روز‌مورد‌دادوستد‌قرار‌گیرد‌تا‌تمام‌درصد‌‬
‫تغییرات‌مجاز‌در‌آن‌روز‌در‌تعیین‌قیمت‌روز‌بعد‌لحاظ‌شود‪‌.‬به‌عبارت‌دیگر‌حجم‌مبنا‌حداقل‌تعداد‌سهمی‌‬
‫است‌که‌باید‌مورد‌معامله‌قرار‌گیرد‌تا‌سهم‌در‌دامنه‌نوسان‌کامل‌رشد‌کند‌یا‌کاهش‌یابد‪‌.‬‬
‫‪64‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫سازوکار قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران‬
‫طبق قانون‪ ،‬در یک سال باید حداقل ‪ ۲0‬درصد از کل سهام یک شرکت معامله شود‪ .‬اگر تعداد روزهای‬
‫کاری یک سال را ‪ ۲۵0‬فرض کنیم‪ ،‬کل سهم است‪ .‬مثالً اگر شرکتی ‪ ۱00‬میلیون سهم داشته باشد‪ ،‬حجم‬
‫مبنای آن ‪ ۸0‬هزار سهم خواهد بود‪ .‬بنابراین‪ ،‬باید حداقل ‪ ۸0‬هزار سهم معامله شود تا تغییرات قیمت آن‬
‫روز در سهم اعمال شود‪.‬‬
‫حداکثر مبلغ حجم معامالت حجم مبنا یک میلیارد تومان است؛ بدین معنا که اگر ارزش ‪ 0/000۸‬تعداد سهم‬
‫یک شرکت از یک میلیارد تومان بیشتر شود‪ ،‬عدد مورد نظر را کاهش می‌دهند‪ ،‬یعنی یک میلیارد تومان را با‬
‫تعداد سهم شرکت مورد نظر معادل کرده و آن را مبنای محاسبه قرار می‌دهند‪ .‬البته این فرمول طی سال‌ها‬
‫تغییر کرده است‪ .‬مثال در سال ‪ 9۳‬به ‪( 0٫0004‬چهار ده هزارم) کل سهام شرکت رسیده است‪.‬‬
‫‪65‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫سازوکار قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران‬
‫نحوه‌تأثیر‌حجم‌مبنا‌بر‌قیمت‌پایانی‌سهام‬
‫الف – اگر حجم معامالت سهام کمتر از حجم مبنا باشد‬
‫ب‪ -‬اگر حجم معامالت سهام بیشتر از حجم مبنا باشد‬
‫فرمول‌محاسبه‌قیمت‌پایانی‌به‌صورت‌زیر‌است‪:‬‬
‫‪ :P1‬قیمت پایانی روز قبل‬
‫‪ :P2‬قیمت پایانی روز جاری‬
‫‪ :N‬حجم معامالت‬
‫‪ :M‬حجم مبنا‬
‫‪66‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫سازوکار قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران‬
‫قانون جدید حجم مبنا‬
‫بر اساس اعالم شركت بورس اوراق بهادار‪ ،‬از تاریخ ‪ ۱۲‬اسفند ‪ ،۹۸‬حجم مبنای كلیه شركتهای پذیرفته شده‬
‫در بورس اوراق بهادار تهران‪ ۴ ،‬در ‪ ۱0‬هزار سهام شركت است‪.‬‬
‫پس برای محاسبه فرمول حجم مبنا كافیست عدد ‪ 0/000۴‬را در تعداد سهام شركت مورد نظر ضرب كنیم تا حجم مبنای آن‬
‫شركت محاسبه شود‪ .‬منتهی یکسری استثناهایی وجود دارد!‬
‫حداقل ارزش مبنا برای تمامی شركتها برابر با ‪ ۵0‬میلیارد ریال و حداكثر ارزش مبنا برای شركتهای با سرمایه‬
‫‪ ۲0‬هزار میلیارد ریال و باالتر‪ ۱۲0 ،‬میلیارد ریال و برای شركتهای با سرمایه كمتر از ‪ ۲0‬هزار میلیارد ریال‪۱00 ،‬‬
‫میلیارد ریال تعیین باشد‪.‬‬
‫همچنین‪ ،‬تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معامالتی هر هفته محاسبه و از‬
‫اولین روز معامالتی هفته بعد اعمال میشود‪.‬‬
‫تعریف ارزش مبنا‬
‫با ضرب كردن حجم مبنا در قیمت پایانی آخرین روز معامالتی هفته‪ ،‬ارزش مبنا به دست میآید‪.‬‬
‫‪67‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫سازوکار قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران‬
‫برای‌مثال‪‌:‬فرمول‌حجم‌مبنا‌در‌شرکت‌های‌بورسی‬
‫برای شرکت‌های با تعداد سهام کمتر از ‪ 2۰‬میلیارد سهم‬
‫• اگر ارزش مبنا (حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی) بین ‪ ۵0‬تا ‪ ۱00‬میلیارد بود‪ ،‬حجم مبنا به درستی محاسبه شده است‪.‬‬
‫• اگر ارزش مبنا كمتر از ‪ ۵0‬میلیارد ریال باشد ‪:‬‬
‫حجم مبنا = ‪ ۵0‬میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معامالتی هفته‬
‫• اگر ارزش مبنا بیشتر از ‪ ۱00‬میلیارد ریال باشد ‪:‬‬
‫حجم مبنا = ‪ ۱00‬میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معامالتی هفته‬
‫برای شرکت‌های با تعداد سهام بیشتر از ‪ 2۰‬میلیارد سهم‬
‫•‬
‫اگر ارزش مبنا بین ‪ ۵0‬تا ‪ ۱۲0‬میلیارد بود‪ ،‬حجم مبنا به درستی محاسبه شده است‪.‬‬
‫• اگر ارزش مبنا كمتر از ‪ ۵0‬میلیارد ریال باشد ‪:‬‬
‫حجم مبنا = ‪ ۵0‬میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معامالتی هفته‬
‫• اگر ارزش مبنا بیشتر از ‪ ۱۲0‬میلیارد ریال باشد ‪:‬‬
‫حجم مبنا = ‪ ۱۲0‬میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معامالتی هفته‬
‫‪68‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫توقف معامالت و بستن بازار‬
‫از جمله اهداف اصلی مسئولین بازار‪:‬‬
‫حصول‌اطمینان‌از‌منصفانه‪‌،‬کارا‌و‌شفاف‌بودن‌بازارهاست‪.‬‬
‫وقفه های معامالتی برای دستیابی به این اهداف صورت می گیرد‪.‬‬
‫انوع وقفه های معامالتی‪:‬‬
‫‪ -1‬وقفه های صالحدیدی‪-‬وقفه هایی که به خاطر صالحدید یک مسئول (مثال مقام ناظر بازار) اعمال می شود‪.‬‬
‫‪ -2‬وقفه های خودکار‪ -‬توقف معامالت به خاطر قونین بازار و به صورت اتوماتیک انجام می گیرد‪.‬‬
‫‪69‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫انواع وضعیت نمادها در بورس اوراق بهادار تهران‬
‫در حالت كلی نمادها در بورس و فرابورس دارای یکی از چهار وضعیت زیر هستند‪:‬‬
‫‪ ‬مجاز‪ :‬در این وضعیت معامالت در سهم بصورت عادی انجام میشود‪.‬‬
‫‪ ‬مجاز‪-‬محفوظ‪ :‬هنگامی كه نماد مدتی است بسته شده ولی در حال بازگشایی است‪ ،‬قبل از بازگشایی‬
‫نماد در حالت مجاز محفوظ قرار میگیرد‪ .‬در این حالت ارسال سفارش در نماد قابل انجام است ولی‬
‫هیچ معاملهای صورت نمیگیرد‪ .‬به محض مجاز شدن نماد‪ ،‬سفارشاتی كه در نماد موردنظر ثبت شده‬
‫قابل معامله خواهد شد‪.‬‬
‫‪ ‬ممنوع‪ :‬در این وضعیت سهم قابل معامله نیست (نماد طی همان روز معامالتی بازگشایی خواهد شد)‪.‬‬
‫‪ ‬ممنوع‪-‬متوقف‪ :‬در این وضعیت سهم قابل معامله نیست و هیچ معامله و دستوری در روز جاری بر روی‬
‫سهم صورت نمیپذیرد (بازگشایی نماد معامالتی در همان روز انجام نخواهد شد)‪.‬‬
‫‪70‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫انواع وضعیت نمادها در بورس اوراق بهادار تهران‬
‫مدت‌زمان‌معمول‌توقف‌نماد‬
‫تا پایان جلسه معامالتی جاری‬
‫افشای اطالعات بااهمیت در گروه “الف”‬
‫الف) حداكثر ‪ ۶0‬دقیقه‬
‫ب) تا پایان جلسه معامالتی جاری‬
‫ج) ‪ ۹0‬دقیقه ابتدایی جلسه معامالتی‬
‫بعد‬
‫افشای اطالعات بااهمیت در گروه “ب”‬
‫الف) افشای اطالعات تا ‪ ۹0‬دقیقه قبل از پایان جلسه معامالتی‬
‫ب) افشای اطالعات در ‪ ۹0‬دقیقه پایانی جلسه معامالتی‬
‫ج) افشای اطالعات در ساعات خارج از بازار‬
‫حداكثر ‪ ۲‬روز كاری‬
‫افزایش یا كاهش قیمت پایانی بیش از ‪ ۵0%‬طی ‪ ۱۵‬روز معامالتی متوالی‬
‫حداكثر ‪ ۶0‬دقیقه در حالت سفارش‬
‫گیری‬
‫افزایش یا كاهش قیمت پایانی بیش از ‪ ۲0%‬طی ‪ ۵‬روز معامالتی متوالی‬
‫حداكثر ‪ ۵‬روز كاری‬
‫مظنون شدن به استفاده از اطالعاتنهانی یا دستکاری قیمت توسط برخی‬
‫از افراد در معامالت اوراق بهادار‬
‫‪ ۱‬روز كاری قبل از مجمع تا حداكثر‬
‫‪ ۲‬روز كاری پس از افشای تصمیمات‬
‫مجمع‬
‫‪ ۱‬روز كاری قبل از برگزاری جلسه تا‬
‫ثبت افزایش سرمایه و قابل معامله‬
‫شدن سهام جدید‬
‫‪71‬‬
‫دالیل‌توقف‌نماد‬
‫مجامع عمومی صاحبان سهام براساس اطالعیه دعوت به مجمع‬
‫برگزاری جلسه هیئت مدیره جهت تصمیمگیری درخصوص افزایش‬
‫سرمایه به میزان ‪ ۲00%‬یا بیشتر از محل صدور سهام جایزه‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫انواع وضعیت نمادها در بورس اوراق بهادار تهران‬
‫برخی حالتهای خاص دیگر نیز برای نمادها می تواند اتفاق افتد‪:‬‬
‫‪ ‬معامله تحت شرایط احتیاط‪ :‬برای شركتهایی كه در یك قدمی تعلیق هستند‪.‬‬
‫‪ ‬مشمول فرایند تعلیق‪ :‬برای شركتهای زیانده كه مشمول ماده ‪ ۱۴۱‬قانون تجارت‬
‫میشوند‬
‫‪ ‬تعلیق شده‪ :‬برای شركتهایی كه فعالیتشان شفاف نیست و صورت مالی فعالیتشان‬
‫را برای چند دوره منتشر نمیكنند‪.‬‬
‫‪72‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫افزایش سرمایه‬
‫افزایش سرمایه‬
‫‪ ‬یکی از روش های تامین مالی شركتهاست‪.‬‬
‫‪ ‬در برخی از مواقع نیز این كار به منظور اصالح و بهبود ساختار مالی شركت صورت می گیرد‪.‬‬
‫روند افزایش سرمایه در شرکتها‪:‬‬
‫‪ -۱‬در مرحله اول هیئت مدیره شركت پیشنهاد خود را به همراه دالیل كافی در خصوص افزایش‬
‫سرمایه به سهامداران شركت ارائه می كند‪.‬‬
‫‪ -۲‬این پیشنهاد در مجمع عمومی فوق العاده شركت مورد رای گیری سهامداران شركت‬
‫قرار می گیرد‪ .‬در صورت تصویب این پیشنهاد در مجمع؛‬
‫‪ -۳‬ارائه مجوز از سوی بورس‬
‫افزایش سرمایه شركت صورت می گیرد‪.‬‬
‫‪73‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫افزایش سرمایه‬
‫انواع افزایش سرمایه‬
‫اگر بخواهیم یك دسته بندی از انواع روش های افزایش سرمایه داشته باشیم‪ ،‬می توان ‪ ۴‬دسته‬
‫كلی در نظر گرفت‪:‬‬
‫‪.1‬از محل سود انباشته (سهام جایزه)‬
‫‪.2‬از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران‬
‫‪.3‬از محل تجدید ارزیابی دارایی ها‬
‫‪.4‬به روش صرف سهام‬
‫قیمت سهام شركت پس از افزایش سرمایه‪ ،‬دستخوش تغییر می شود‪ .‬این كه افزایش سرمایه‬
‫شركت از چه روشی انجام شود‪ ،‬اثرات متفاوتی در این تغییرات قیمت دارد‪.‬‬
‫‪74‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫‪ -1‬افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سهام جایزه)‬
‫طبق قانون تجارت شركت ها موظف هستند سالیانه درصدی از سود خود را نزد خود نگهداری شوند‪ .‬این سود در حسابی تحت‬
‫عنوان سود انباشته در صورتهای مالی شركت ثبت می شود‪.‬‬
‫در مواقعی كه شركت سود انباشته مناسبی دارد‪ ،‬تصمیم می گیرد كه افزایش سرمایه خود را از این روش انجام بدهد و با این‬
‫كار منابع جدید مورد نیاز خود را تامین كند‪ .‬پس در روش سود انباشته عمال جریان نقدینگی جدید به شركت وارد نمی شود‪.‬‬
‫با توجه به اینکه سهامداران پولی برای سهام جدید خود پرداخت نمی كنند به سهامی كه به این روش به سهامدار تعلق می‬
‫گیرد‪ ،‬سهام جایزه هم گفته می شود‪.‬‬
‫در روش سود انباشته درصد مالکیت شما در شركت تغییری پیدا نمی كند‪ .‬یعنی به همان نسبت كه سرمایه شركت زیاد می‬
‫شود تعداد سهام شما نیز افزایش پیدا می كند‪.‬‬
‫از نظر تئوریك میزان دارایی شما نیز تغییری نمی كند‪ ،‬یعنی به همان نسبت كه تعداد سهام شما زیاد می شود قیمت سهام‬
‫كاهش پیدا می كند‪ .‬فرمول محاسبه قیمت جدید سهم در این روش به شرح زیر است‪ =X( :‬میزان افزایش سرمایه)‬
‫‪75‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫‪ -2‬افزایش‌سرمایه‌از‌محل‌آورده‌نقدی‬
‫در مواقعی كه شركت سود انباشته مناسبی ندارد و یا می خواهد كه منابع مالی جدید به شركت وارد كند از محل‬
‫آورده نقدی سهامداران اقدام به افزایش سرمایه می كند‪.‬‬
‫به دلیل اینکه افزایش سرمایه از این روش‪ ،‬نیازمند تأمین منابع جدید از سوی سهامداران فعلی شركت است‪،‬‬
‫شركت حق استفاده و حضور در آن را ابتدا به سهامداران شركت میدهد‪ .‬به این صورت كه اوراقی تحت عنوان حق‬
‫تقدم سهام در اختیار سهامداران فعلی قرار می گیرد‪.‬‬
‫سهامدار در مدت زمان مجاز برای معامالت این اوراق كه معموال ‪ ۲‬ماه است و به آن مهلت پذیره نویسی گفته می‬
‫شود‪ ،‬می تواند یکی از دو كار زیر را انجام دهد‪:‬‬
‫‪.1‬پرداخت مبلغ اسمی سهام‪ :‬در این روش شما به ازای هر سهم باید مبلغی را دراین بازه زمانی ‪۲‬ماهه به شركت‬
‫پرداخت نمایید‪ .‬این مبلغ در ایران معموال ‪ ۱000‬ریال (قیمت اسمی سهم) است‪ .‬با این كار پس از طی شدن مراحل‬
‫افزایش سرمایه‪ ،‬حق تقدم شما تبدیل به سهم عادی می شود‪.‬‬
‫‪.2‬فروش حق تقدم‪ :‬اگرشما به هر علتی تمایل نداشته باشید كه از حق تقدم های خود استفاده كنید می توانید در‬
‫این بازه زمانی ‪ ۲‬ماهه حق تقدم های خود را به سرمایه گذاران دیگر بفروشید‪ .‬این حق تقدم ها مثل سهام عادی در‬
‫بورس قابل معامله هستند‪ .‬مثال حق تقدم ایران خودرو با نماد خودرو‪ ،‬با نماد خودروح معامله می شود‪ .‬قیمت حق‬
‫روز‪Stock‬سهم اصلی در بازار كمتر است‪.‬‬
‫معموالً به اندازه آورده شما (معموال ‪ ۱000‬ریال) از قیمت‬
‫‪Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫تقدم ‪76‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫‪ -2‬افزایش‌سرمایه‌از‌محل‌آورده‌نقدی‬
‫نکته‪:‬‬
‫اگر شما به هر علتی مبلغ اسمی سهام را پرداخت نکنید و همچنین حق تقدم خود را نیز به فروش نرسانید‪،‬‬
‫پس از اتمام مهلت پذیره نویسی حق تقدم سهام شما به فروش می رود‪ .‬یعنی شركت حق تقدم های‬
‫استفاده نشده را از طریق بورس به فروش می رساند و مبلغ حاصل از فروش را بعد از كسر كارمزدها به‬
‫حساب شما واریز می كند‪ .‬قیمت فروش در این مواقع معموال نزدیك به قیمت روزهای آخر پذیره نویسی‬
‫حق تقدم هاست‪.‬‬
‫فرمول محاسبه قیمت سهم در این روش به صورت زیر است‪:‬‬
‫‪77‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫‪ -3‬افزایش‌سرمایه‌از‌محل‌تجدید‌ارزیابی‌دارایی‌ها‬
‫در این روش از محل تجدید ارزیابی دارایی ها‪ ،‬شركت دارایی های ثابت مشهود خود را نظیر زمین‪ ،‬ساختمان‪،‬‬
‫ماشین آالت و تجهیزات‪ ،‬سرمایه گذاری ها و … را مورد تجدید ارزیابی قرار می دهند‪.‬‬
‫با این كار ارزش دارایی های شركت در ترازنامه به روز می شود‪.‬‬
‫در نتیجه از آنجایی كه معادله حسابداری در ترازنامه باید برقرار باقی بماند و بدهی های شركت نیز تغییری نکرده‪،‬‬
‫سرمایه شركت باید افزایش پیدا بکند تا این معادله برقرار بماند‪.‬‬
‫در این روش نیز پولی به شركت وارد نمی شود و فقط یك عملیات حسابداری در صورتهای مالی شركت رخ می‬
‫دهد‪.‬‬
‫‪78‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نکات‌مهم‌افزایش‌سرمایه‌از‌طریق‌تجدید‌ارزیابی‌دارایی‌ها‬
‫‪ -۱‬بر طبق قانون مالیاتهای مستقیم جمهوری اسالمی ایران جز در برخی از موارد‪ ،‬تمامی داراییهای بلندمدت شركت بر‬
‫طبق فرمول اعالمی در قانون بایستی مستهلك گردند ( بر اساس فرمول خاص آن دارایی)‪.‬‬
‫استهالک داراییها در حکم هزینه ناشی از درآمد ایجادشده توسط آن دارایی بوده و از درآمدهای آن سال شركت كسر‬
‫میگردد‪ .‬بهطور خاص از بین انواع داراییهایی كه ممکن است در فرایند افزایش سرمایه مورداستفاده قرار گیرد‪ ،‬زمین‬
‫استهالکپذیر نیست ولی سایر داراییها استهالکپذیر بوده و طی سالیان از ارزش دفتری آنها در ترازنامه كسر میگردد و‬
‫بهعنوان هزینه دوره گزارش میگردد‪.‬‬
‫‪ -۲‬بر اساس قانون تجارت(اصالحیه) شركتهایی كه دارای زیان انباشته بیش از نصف سرمایه در ترازنامه باشند مشمول‬
‫ماده ‪ ۱۴۱‬قانون تجارت شده و بایستی ضمن برگزاری مجمع فوقالعاده در خصوص ابقا یا انحالل شركت تصمیمگیری‬
‫نمایند‪ .‬درصورتیكه در مجمع مزبور تصمیم به ادامه فعالیت گرفته شد‪ ،‬بایستی اقدام به افزایش سرمایه نمایند تا از‬
‫شمولیت این ماده خارج گردند‪ .‬با توجه به وضعیت اینگونه از شركتها (عدم وجود سود انباشته و عدم وجود وضعیت‬
‫مناسب جهت افزایش سرمایه از محل آورده) مجبورند از افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی داراییها جهت‬
‫خروج از شمولیت ماده ‪ ۱۴۱‬قانون تجارت كمك بگیرند‪.‬‬
‫‪ -۳‬در شرایط عدم وجود مصوبات حمایتی و بر طبق قانون مالیاتهای مستقیم‪ ،‬شركتهایی كه اقدام به افزایش سرمایه‬
‫از محل مازاد تجدید ارزیابی مینمایند بایستی معادل ‪ ۲۵‬درصد از افزایش رخداده در قیمت دارایی مزبور را بهعنوان مالیات‬
‫به اداره مالیات بپردازند و از طرفی تا زمانی كه داراییهای مزبور در تملك شركت باشد بایستی هر ‪ ۵‬سال تجدید ارزیابی‬
‫را تکرار نمایند مگر آنکه دارایی تجدید ارزیابیشده بفروش برسد‪.‬‬
‫‪79‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نکات‌مهم‌افزایش‌سرمایه‌از‌طریق‌تجدید‌ارزیابی‌دارایی‌ها‬
‫‪ -۴‬با توجه به اهداف تعریفشده و عموماً در راستای حمایت از شركتها‪ ،‬دولت در بودجه خود مصوبه حمایتی از‬
‫شركتهای مشمول ماده ‪ ۱۴۱‬را ارائه میكند و بیان میدارد كه در طی سال مالی بعد شركتهایی كه مشمول ماده‬
‫‪ ۱۴۱‬قانون تجارت شدهاند و اقدام به افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی میكند معاف از مالیات خواهند‬
‫بود و این نکته بسیار مثبتی است‪ .‬چون درواقع طی فرایند این افزایش سرمایه پولی وارد شركت نمیشود‪.‬‬
‫افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی داراییها از دید سرمایه‌گذاران و شرکت‬
‫از دید سرمایهگذاران‪ :‬سهام شركت عموماً با اقبال خوبی همراه میشود‪.‬‬
‫این اقبال به نظر میرسد یك مسئله روانی بوده و شاید تنها دلیل بنیادی كه بتوان برای آن ذكر كرد این است‬
‫كه با بزرگتر شدن داراییهای شركت و از طرفی ارزش دفتری آن‪ ،‬انتظار سرمایهگذاران بر این است كه‬
‫قیمت سهم رشد نماید‪.‬‬
‫از دید عملکرد شركت‬
‫برخی از شركتها داراییهای استهالکپذیر و برخی دیگر داراییهای دیگری همچون زمین را مبنای تجدید‬
‫ارزیابی قرار میدهند و درنتیجه رفتار متفاوتی را میتوان برای آن در نظر گرفت‪:‬‬
‫‪80‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نکات‌مهم‌افزایش‌سرمایه‌از‌طریق‌تجدید‌ارزیابی‌دارایی‌ها‬
‫افزایش سرمایه از محل دارایی‌های استهالک‌پذیر‬
‫وقتی یك دارایی استهالکپذیر مانند تجهیزات تولیدی یك كارخانه تجدید ارزیابی میشود بر طبق‬
‫قانون مالیاتهای مستقیم بایستی طبق فرمول محاسبه استهالک دارایی طی دوره تعریفشده مستهلك‬
‫گردد‪ .‬با این تفاوت كه در حالت جدید مبلغ ریالی هزینه استهالک بسیار سنگینتر هست‪.‬‬
‫در نتیجه اثر منفی سنگینی بر سودآوری شركت داشته و نسبتهای مهمی چون بازده حقوق صاحبان‬
‫سهام و بازده داراییها و حاشیه سود (كه معیارهای مهم جهت ارزیابی عملکرد شركت هستند) افت‬
‫شدیدی را تجربه خواهند كرد‪.‬‬
‫افزایش سرمایه از محل دارایی‌های استهالک ناپذیر مانند زمین‬
‫در این حالت صرفاً ارزش روز دارایی كه عموم ًا چند ده برابر ارزش دفتری آن هست بزرگتر شده و چون‬
‫هزینهای را به شركت وارد نمیآورد نسبت به حالت قبل نسبتهای مالی مهم مذكور را كمتر تحت تأثیر‬
‫قرار میدهد‪.‬‬
‫‪81‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫نکات‌مهم‌افزایش‌سرمایه‌از‌طریق‌تجدید‌ارزیابی‌دارایی‌ها‬
‫‪ ‬مازاد تجدید ارزیابی نه عایدی است نه درآمد‪ .‬بنابراین ارزش ذاتی سهام شركت دچار تغییر نمیشود‪.‬‬
‫‪ ‬یکی از نکات مثبت در این نوع افزایش سرمایه هم چون سایر روشهای افزایش سرمایه‪ ،‬بهبود نسبت بدهی و‬
‫درنتیجه افزایش ظرفیت وامگیری توسط شركت جهت تأمین مالی فعالیتها هست كه البته درصورتیكه بهدرستی‬
‫مدیریت نشود میتواند موجب افزایش هزینههای مالی شركت شود درحالیكه هیچ عایدی مثبتی برای شركت نداشته‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬افزایش اعتماد و اعتبار صورتهای مالی به دلیل ارائه صورتهای مالی به ارزشهای واقعی نیز از مزایای این كار است‪.‬‬
‫‪ ‬این شیوه افزایش سرمایه در شركتهای بورسی‪ ،‬از شناسایی و توزیع سود غیرعملیاتی ناشی از فروش داراییها‬
‫جلوگیری میكند و به شفافیت عملیاتی شركت كمك میكند‪ .‬زیرا برخی شركتها از تفاوت فاحش ایجاد شده بین‬
‫مبالغ دفتری داراییهای غیرپولی و غیرجاری با ارزش منصفانه آنها استفاده كرده و اقدام به فروش دارایی كرده و‬
‫سود شناسایی میكنند‪.‬‬
‫‪ ‬با افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی داراییها‪ ،‬سرمایه روی كاغذ زیاد میشود؛ چون نقدینگی وارد شركت‬
‫نشده‪ ،‬تنها تعداد سهام در حالت عملیات قبلی زیاد شده و اصطالحا سهام شركت رقیق شده است‪ .‬یعنی همان‬
‫میزان سود بین تعداد سهام بیشتر تقسیم میشود‪.‬‬
‫‪82‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫‪ -4‬افزایش‌سرمایه‌به‌روش‌صرف‌سهام‬
‫صرف سهام‪ :‬طبق ماده ‪ ۱۶0‬قانون تجارت‪ ،‬شركت میتواند سهام جدید خود را برابر با مبلغ اسمی‪،‬‬
‫بفروشد و یا اینکه عالوه بر مبلغ اسمی سهم‪ ،‬مبلغی را بهعنوان اضافه ارزش از خریدار دریافت كند‪.‬‬
‫شركت عواید حاصل از اضافه ارزش سهام فروخته شده را میتواند به اندوختههای شركت منتقل كرده‬
‫یا بهصورت نقدی میان صاحبان سهام قبلی تقسیم نماید‪ ،‬همچنین میتواند در ازای آن سهام‬
‫جدید (سهام جایزه) به سهام داران قبلی بدهد‪.‬‬
‫در شرایطی كه سهامداران حق استفاده از حق تقدم را از خود سلب كنند و سهام جدید را به سهامداران‬
‫جدید واگذار كنند‪ ،‬افزایش سرمایه از محل صرف سهام با سلب حق تقدم رخ میدهد‪.‬‬
‫منظور از صرف سهام‪ ،‬اضافه ارزش سهام یعنی ما به التفاوت ارزش بازاری و اسمی سهام میباشد‪.‬‬
‫اقدام شركت ها در خصوص صرف سهام‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫شركت میتواند صرف سهام را به اندوخته شركت منتقل كند‪.‬‬
‫شركت میتواند صرف سهام را بین سهام داران قبلی تقسیم كند (تقسیم نقدی صرف سهام)‪.‬‬
‫شركت میتواند صرف سهام را بهصورت سهام جدید به سهام داران قبلی بدهد (سهام جایزه)‪.‬‬
‫شركتها فروش سهام با صرف را با حفظ حق تقدم و یا با سلب حق تقدم انجام میدهند‪.‬‬
‫اگر قیمت تعیینشده برای سهام جدید زیر قیمت بازار باشد‪ ،‬مشاركت سهامداران جدید‪ ،‬سبب تضییع حقوق سهامداران قبلی‬
‫خواهد شد‪ .‬علت این است كه آنها با قیمت پایینتری به جمع سهامداران پیوستهاند‪ .‬در حالت دیگر‪ ،‬اگر قیمت تعیین شده‬
‫باالتر از قیمت بازار بود‪ ،‬سهام مورد استقبال قرار نخواهند گرفت و عمال این افزایش سرمایه با شکست مواجه خواهد شد‪.‬‬
‫‪83‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫‪ -4‬افزایش‌سرمایه‌به‌روش‌صرف‌سهام‬
‫مزیتهای افزایش سرمایه با صرف سهام‬
‫‪.1‬با توجه به اینكه این شیوه افزایش سرمایه منابع قابلتوجهی را در اختیار شركت قرار میدهد‪ ،‬موجب‬
‫رشد سودآوری و افزایش ‪ EPS‬شركت میشود كه این امر سبب غنی شدن قیمت سهم و افزایش آن و‬
‫كاهش ریسك سهم در بازار میگردد‪.‬‬
‫‪.2‬مهمترین مزیت این بحث در افزایش سرمایه‪ ،‬بکارگیری آن در ساختار مالی شركت است‪.‬‬
‫شركتهایی كه نیاز به اصالح ساختار سرمایه دارند و از طرف دیگر نیازمند منابع سنگین مالی برای‬
‫دستیابی به طرحهای توسعهای خود هستند‪ ،‬این نوع افزایش سرمایه برایشان بسیار كارآمد است‪.‬‬
‫‪.3‬افزایش سرمایه با صرف‪ ،‬یك منبع مالی باثبات و بدون سررسید معلوم‪ ،‬تلقی میشود كه شركت‬
‫دغدغه بازپرداخت آن را ندارد‪ .‬درنتیجه ریسك عدم توان پرداخت بدهی را كاهش داده و سبب افزایش‬
‫اعتبار شركت در بازار میشود‪.‬‬
‫‪.4‬در این روش شركت مبلغ موردنظر خود را در مدت كمتری‪ ،‬از طریق پذیرهنویسی تأمین میكند‪ ،‬لذا‬
‫این شیوه افزایش سرمایه بیشتر موردتوجه شركتها قرارگرفته است‪.‬‬
‫‪84‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫‪ -4‬افزایش‌سرمایه‌به‌روش‌صرف‌سهام‬
‫مالحظاتی در خصوص افزایش سرمایه به روش صرف سهام‬
‫‪ ‬با توجه به لزوم تعهد اشخاص حقیقی یا حقوقی برای خرید سهام پذیرهنویسی نشده‪ ،‬ممکن است در برخی موارد هیچ‬
‫شخصی حاضر به این كار نباشد‪.‬‬
‫‪ ‬مهمترین مؤلفه افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام‪ ،‬تمایل سهامدار اصلی شركت است‪ .‬درصورتی كه افزایش سرمایه‬
‫با منافع سهامدار اصلی شركت در تعارض باشد‪ ،‬شركت قادر به انجام افزایش سرمایه به این روش نیست‪ .‬به طور‬
‫مشخص‪ ،‬در شركتهایی كه درصد سهام مدیریتی متزلزل است‪ ،‬سهامدار اصلی نگران از دست دادن كنترل شركت‬
‫است‪ .‬اگر سهامدار اصلی برنامهای برای مشاركت در افزایش سرمایه نداشته باشد‪ ،‬درصد سهام مدیریتی وی‬
‫كاهشیافته و احتماالً كنترل شركت را از دست خواهد داد‪.‬‬
‫‪ ‬زمانی افزایش سرمایه با صرف سهام موفق است كه شرایط بازار‪ ،‬صنعت و شركت از دیدگاه سرمایهگذاران مثبت باشد و‬
‫به عبارت دیگر بازار پررونق باشد‪ .‬اگر بازار دارای ركود یا روند نزولی بوده و دورنمای مثبتی برای آن متصور نباشد‪ ،‬برنامه‬
‫افزایش سرمایه با موفقیت كمی همراه است‪ .‬در نتیجه شرط موفقیت در این شیوه‪ ،‬وجود چشمانداز مثبت برای بازار و‬
‫سهام شركت است‪.‬‬
‫‪85‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫‪ -4‬افزایش‌سرمایه‌به‌روش‌صرف‌سهام‬
‫‪86‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫مراحل پذیرش شرکتها در بورس‬
‫‪‬‬
‫ارائه مستندات و مدارک جهت بررسی درخواست پذیرش اوراق بهادار‬
‫‪‬‬
‫طرح درخواست در هیئت پذیرش اوراق بهادار (اعضای این هیئت شامل ریاست سازمان بورس‪،‬‬
‫یکی از اعضای هیئت مدیره شركت بورس‪ ،‬سه نفر متخصص حسابداری یا مالی معرفی شده از‬
‫سوی سازمان بورس‪-‬شركت بورس و كانون كارگزاران)‬
‫‪‬‬
‫درج اوراق بهادار در فهرست نرخ های بورس (در صورت موافقت با درخواست پذیرش شركت)‬
‫اقداماتی كه در این مرحله انجام می گیرد‪:‬‬
‫‪ ‬ارائه اطالعات‪ ،‬مستندات و تعهدات بر اساس بندهای تعیین شده توسط هیئت پذیرش‬
‫‪ ‬اقدام به سپرده گذاری سهام شركت نزد شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسویه‬
‫وجوه‬
‫‪87‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬
‫مراحل پذیرش شرکتها در بورس‬
‫‪ ‬افشای اطالعات در سامانه كدال (سامانه جامع اطالع رسانی ناشران)‬
‫‪ ‬واریز بخش دوم حق پذیرش و ارائه رسید آن (بخش اول حق پذیرش به هنگام‬
‫ارائه درخواست پذیرش واریز می شود و میزان كل حق پذیرش دو در هزار‬
‫سرمایه ثبت شده است)‬
‫‪ ‬انتشار اطالعیه درج شركت و بارگذاری امیدنامه نهایی در سایت بورس‬
‫‪ ‬برگزاری جلسه كد و نماد و ابالغ به بازار‬
‫‪ ‬هماهنگی و برگزاری جلسه معارفه‬
‫‪ ‬عرضه‌سهام‌و‌آغاز‌معامالت‬
‫‪88‬‬
‫‪Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri‬‬
‫‪4/7/2021‬‬