4/7/2021 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 1 فهرست مطالب مقدمه بر نظام مالی تاریخچه بورس در ایران مزایای بورس برای سرمایه گذاران و سرمایه پذیران ارکان بازار اوراق بهادار نهادهای مالی در بازار اوراق بهادار تقسیم بندی بازارها در بورس و فرابورس فرآیند پذیرش شرکتها در بورس اوراق بهادار فرآیند عرضه اولیه سازوکار معامالت در بورس – وقفه های معامالتی و توقف نماد سازوکار قیمتی بورس کارمزد معامالت در بورس افزایش سرمایه شاخصهای بورس کارایی بازار سرمایه ابزارهای مشتقه 2 نکاتی در رابطه با سرمایه گذاری در بازار اوراق بهادار Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 حوزه‌های‌عمدۀ‌مباحث‌مالی • • • • 3 م ا ل ی ش ر ک ت ه ا بازارها‌و‌نهادهای‌مالی م د ی ر ی ت س ر م ا ی ه گ ذ ا ر ی مهندسی‌مالی‌و‌مدیریت‌ریسک مالی شرکتها مهندسی مالی و مدیریت ریسک بازارها و مدیریت نهادهای مالی سرمایهگذاری بنگاههای مالی = نهادهای مالی نهادهایی اندکه خدمات مربوط به داراییهای مالی ارائه میدهند. نهادهای سپردهپذیر • ب ا ن ک ه ا • مؤسسات‌مالی‌و‌اعتباری • ت ع ا و ن ی ه ا ی ا ع ت ب ا ر نهادهای غیرسپردهپذیر • ش ر ک ت ه ا ی ب ی م ه و ص ن د و ق ه ا ی ب ا ز ن ش س ت گ ی • ش ر ک ت ه ا ی س ر م ا ی ه گ ذ ا ر ی • ش ر ک ت ه ا ی ت أ م ی ن م ا ل ی • ب ا ن ک ه ا ی س ر م ا ی ه گ ذ ا ر ی • ش ر ک ت ه ا ی ک ا ر گ ز ا ر ی و م ع ا م ل ه گ ر ی • ص ن د و ق ه ا ی س ر م ا ی ه گ ذ ا ر ی م ش ت ر ک 6 • بانک مرکزی بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری • سازمان بورس و اوراق بهادار نهادهای فعال در بازار سرمایه • سازمان بیمۀ مرکزی نهادهای فعال در بازار بیمه واسطهگری مالی بیشتر بازنشستگی بانک کارگزاری مؤسسۀ مالی و بانک اعتباری سرمایهگذاری واسطهگری مالی کمتر بیمه و صندوق انواع دارایی دارایی واقعی دارایی مالی • ارزش آن ناشی از ویژگیهای فیزیکی است. • مانند ساختمان ،زمین ،ماشینآالت • ارزش آن ناشی از ادعا بر درآمدهای آتی است. • مانند وام رهنی ،سهام ،اوراق قرضه انتقال وجوه • انتقال وجوه میان بازیگران سیستم مالی (آنهایی که مازاد دارند و میخواهند سرمایهگذاری کنن به آنهایی که بدرای سدرمایهگذاری در داراییهدای وا دی بده وجوه نیاز دارن ). توزیعمجدد ریسک • انتقال وجوه به شكلی که خطر غیر ابل اجتناب مربوط به جریدان نقد ی حاصدل از دارییهددای وا ددی (همددان رییددكی کدده در باو کیدده و کددار هیدد ) بددی عرضهکنن گان و تقاضاکنن گان وجوه ،توزیع مج د شود. تعریف • تعهد قانونی یک طرف نسبت به طرف دیگرر (یرا طرفین نسربت بره ییردیگر) بررای انت رال ارزش (معموالً پول) در زمرانی در یینردو و برر اسرا شرایطی معین است. ابزار مالی مبتنی بر حق مالی • Equity Based Financial Instruments ابزار مالی مبتنی بر بدهی • Debt Based Financial Instruments ابزار مالی بازار فارکس • Foreign Exchange Instruments بالک چین و رمز ارزها blockchain and cryptocurrency مشتقه • Derivatives پایه • Primary بازارهای مالی • محلی اس که در آن ابزار مالی خری و فروش میشود. بازار پول • بازار ابزار مالی کوتاهم وتر بازار سرمایه • بازار ابزار مالی بلن م وتر بازارپایه گرایش به بازار سرمایه غاله اس . بانکپایه گرایش به بازار پول غاله اس . کشورهای در حال توسعه کشورهای توسعه یافته واسطهگرایی واسطهزدایی بانکپایگی بازار پایگی کاهش هزینۀ م امالو Transaction cost فرآهم آوردن نق ینگی Liquidity یم یابی Price discovery بازار رمز ارزها 4/7/2021 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 20 4/7/2021 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 21 4/7/2021 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 22 تاریخچه بورس در ایران ریشه های ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال ۱۳۱۵بازمی‌گردد .در این سال یک کارشناس بلژیکی به نام وان لوترفلد به همراه یک کارشناس هلندی ،به درخواست دولت وقت ایران ،دربارة تشکیل بورس اوراق بهادار مطالعاتی نمودند و طرح تأسیس و اساسنامة آن را تنظیم کردند .در همان سال‌ها یک گروه کارشناسی در بانک ملی (متولی امور پولی کشور) نیز به مطالعة موضوع پرداختند و در سال ۱۳۱۷گزارش کاملی دربارة جزئیات مربوط به تشکیل بورس اوراق بهادار تهیه کردند. با آغاز جنگ جهانی دوم و عدم ثبات سیاسی و اقتصادی سالهای اولیه سلطنت پهلوی دوم تاسیس بورس در ایران به تاخیر افتاد .از سرگیری مطالعات در این زمینه به فرصت مناسبتری نیاز داشت که این فرصت پس از کودتای ۲۸مرداد ۱۳۳۲و حاکم شدن آرامش نسبی بر ایران برای اتاق بازرگانی ،اتاق صنایع و معادن ،بانک مرکزی و وزارت بازرگانی ایجاد شد تا چند سالی را به بررسی پیرامون این بازار و شرایط ایران برای تشکیل آن بپردازند. 23 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 تاریخچه بورس در ایران در اواخر سال ۱۳4۱بنا به دعوت وزارت بازرگانی ایران دو متخصص بلژیکی (دکینگ :دبیر کل بورس بروکسل و کارپانتیه :رئیس اداره روابط عمومی بورس) به تهران آمده و به مدت سه ماه مشغول تهیه طرح تاسیس بورس اوراق بهادار ایران شدند .تنشهای سیاسی سالهای ۱۳4۱و ۱۳4۲به دولت وقت مجال عملی کردن چنین ایده هایی را نداد. باالخره در اردیبهشت ماه سال ۱۳4۵قانون تشکیل بورس اوراق بهادار تصویب شد ،اما به دلیل عدم آمادگی بخش صنعتی و بازرگانی بورس تهران در پانزدهم بهمن ماه ۱۳4۶با انجام معامالت روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران -به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان -فعالیت خود را آغاز کرد. 24 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 تاریخچه بورس در ایران دوران‌فعالیت‌بورس‌اوراق‌بهادار‌را‌می‌توان‌به‌پنج‌دوره‌تقسیم‌کرد: دورة‌نخست()۱۳4۶ - ۱۳۵۷ دورة‌دوم()۱۳۶۷-۱۳۵۸ دورة‌سوم()۱۳۶۸ – ۱۳۸۳ دورة‌چهارم(از ۱۳۸4ت)۱۳90 و‌دوره‌پنجم‌که‌از‌تابستان ۱۳90و‌به‌دنبال‌جهش‌نرخ‌ارز‌شروع‌شد. 25 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 دورة نخست( )1346 – 1357 بورس اوراق بهادار از پانزدهم بهمن سال ۱۳4۶فعالیت خود را با انجام دادن چند معامله بر روی سهام بانک توسعة صنعتی و معدنی آغاز کرد .در پی آن ،شرکت نفت پارس ،اوراق قرضة دولتی ،اسناد خزانه ،اوراق قرضة سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضة عباس آباد به بورس تهران راه یافتند .در این دوره ،گسترش فعالیت بورس اوراق بهادار بیشتر مرهون قوانین و مقررات دولتی بود که از جملة آنها می توان موارد زیر را برشمرد: تصویب قانون گسترش مالکیت سهام واحدهای تولیدی در اردیبهشت ۱۳۵4که به موجب آن مؤسسات خصوصی و دولتی موظف شدند به ترتیب 49درصد و 94درصد سهام خود را به شهروندان عرضه کنند؛ تصویب قانون معافیتهای مالیاتی برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در سال . ۱۳۵4 طی ۱۱سال فعالیت بورس تا پیش از انقالب اسالمی در ایران ،تعداد شرکت ها و بانکها و شرکت های بیمة پذیرفته شده از ۶بنگاه اقتصادی با ۲ /۶میلیارد ریال سرمایه در سال ۱۳4۶به ۱0۵بنگاه با بیش از ۲۳0میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ افزایش یافت .همچنین ،ارزش مبادالت در بورس از ۱۵میلیون ریال در سال ۱۳4۶به بیش از ۳4میلیارد ریال طی سال ۱۳۵۷افزایش یافت. علی رغم حمایتهای دولت از فعالیتهای بورس ،حجم معامالت انجام شده در بورس چندان رضایت بخش نبوده است. 26 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 دورة نخست( )1346 – 1357 علل‌عمده‌عدم‌توفیق‌بورس‌در‌ایران‌در‌دوره‌نخست‌را‌میتوان‌به‌صورت‌زیر‌برشمرد: فقدان زمینه الزم برای ایجاد یک فرهنگ تعاونی و کار دسته جمعی-عدم وجود موسسات تعاونی موفقیت آمیز؛ شرکتهای بزرگ که اغلب مالکیت خانوادگی داشتند و عمالً شرکتهای سهامی عام با مالکیت عموم به وجود نیامد. وجود درآمدهای ارزی ناشی از صادرات نفت،که منابع عظیم و ارزانی در اختیار اقتصاد قرار داده و رجوع به بورس را تحت تاثیر قرار میداد. نفوذ صاحبان صنایع در نظام بانکی که موجب دسترسی آسان شرکتها و موسسات بزرگ تولیدی و تجاری به اعتبارات بانکی میشد و آنانرا را از مراجعه به بورس و فروش سهام باز می داشت. وجود زمینه های مساعدتر از بورس برای سرمایه گذاری (خرید و فروش زمین و مسکن) عدم آگاهی مردم از بورس و مکانیزم آن -این عامل خود باعث می شد تا قابلیت نقدینگی اوراق بهادار در مقایسه با پس اندازهای بانکی کمتر باشد. 27 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 دورة دوم( )1358 – 1367 در سال های پس از انقالب اسالمی و تا پیش از نخستین برنامة پنج سالة توسعة اقتصادی، دگرگونی های چشمگیری در اقتصاد ملی پدید آمد که بورس اوراق بهادار تهران را نیز در برگرفت. نخستین رویداد ،تصویب الیحة قانون ادارة امور بانکها در تاریخ ۱۳۵۸ /۳ /۱۷توسط شورای انقالب بود که به موجب آن ،بانکهای تجاری و تخصصی کشور در چارچوب 9بانک شامل ۶ بانک تجاری و ۳بانک تخصصی ادغام و ملی شدند .چندی بعد و در پی آن ،شرکتهای بیمه نیز در یکدیگر ادغام شدند و به مالکیت دولتی درآمدند. همچنین ،تصویب قانون حفاظت و توسعة صنایع ایران در تیرماه سال ۱۳۵۸باعث شد که تعداد زیادی از بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند؛ به گونه ای که تعداد آنها از ۱0۵شرکت در سال ۱۳۵۷به ۵۶شرکت در پایان سال ۱۳۶۷کاهش یافت.حجم معامالت سهام در این دوره از ۳4 /۲میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷به 9/9میلیارد ریال در سال 28 ۱۳۶۷کاهش یافت. Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 دورة سوم ( ) 1368 - 1383 با پایان یافتن جنگ ،در چارچوب برنامة پنج سالة اول توسعة اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسالمی ایران تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمینه ای برای اجرای سیاستهای خصوصی سازی مورد توجه قرار گرفت. گرایش سیاست گذاریهای کالن اقتصادی به استفاده از ساز و کار بورس ،افزایش چشمگیر شمار شرکت های پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس تهران را دربرداشت؛ به گونه ای که حجم معامالت از 9 /9میلیارد ریال سال ۱۳۶۷به ۱04.۲0۲میلیارد ریال در پایان سال ۱۳۸۳رسید و تعداد بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از ۵۶شرکت به 4۲۲ شرکت افزایش یافت. از سال ۱۳۶9محاسبة شاخص قیمت سهام (تپیکس) در بورس اوراق بهادار تهران آغاز شد که مقدار آن از 4۷۲واحد در سال ۱۳۷0به ۱۲.۱۱۳واحد در سال ۱۳۸۳رسید. 29 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 دوره چهارم (از سال 1384تاکنون) از آذرماه سال ۱۳۸4سیاست ها و تالش دولت و سازمان بورس باعث کند شدن سرعت روند کاهشی معیارهای فعالیت بورس شد .درحالی که شاخص کل در پایان سال ۱۳۸4به 9.4۵9واحد رسیده بود ،طی سال ۱۳۸۵از مرز ۱0.000واحد گذشت و در نهایت ،در پایان سال مذکور 9.۸۲۱ واحد راتجربه کرد .همچنین ،کاهش چشمگیر معامالت سهام در سال ۱۳۸4با توجه به اقدامات مؤثر یادشده در سال ۱۳۸۵به تعادل نسبی رسید؛ به نحوی که ارزش معامالت سهام و حق تقدم در سال ۱۳۸4در حدود ۵۶.۵۲9میلیاردریال و در سال ۱۳۸۵معادل ۵۵.۶4۵میلیارد ریال ارزیابی شد .تعداد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از 4۲۲شرکت در پایان سال ۱۳۸۳به 4۳۵شرکت در پایان سال ۱۳۸۵افزایش یافت. 30 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 دوره چهارم (از سال 1384تاکنون) رویداد‌اساسی‌این‌دوره: تصویب‌قانون‌بازار‌اوراق‌بهادار‌جمهوری‌اسالمی‌ایران‌در‌اول‌آذرماه ۱۳۸4 تشکیل‌شورای‌عالی‌بورس‌و‌اوراق‌بهادار تشکیل‌سازمان‌بورس‌و‌اوراق‌بهادار تشکیل‌شرکت‌بورس‌اوراق‌بهادار‌تهران تشکیل‌شرکت‌سپرده‌گذاری‌مرکزی‌اوراق‌بهادار‌و‌تسویة‌وجوه. 31 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 مزایای سرمایه گذاری در بورس مزایای‌بورس‌اوراق‌بهادار‌از‌دیدگاه‌سرمایه‌گذاران -۱خرید سهام و اوراق بهادار برای كسب بازده مناسب و پوشش در مقابل تورم -۲اطمینان از گزینه سرمایه گذاری بدلیل شفافیت اطالعات -۳قابلیت نقدینگی اوراق بهادار و سهولت نقل و انتقال سهام و استفاده از معافیت های مالیاتی -۴مشاركت در فرآیند تصمیم گیری برای اداره شركت ها -۵ایجاد یك بازار دائمی و مستمر كه امکان سرمایه گذاری بلند مدت و كوتاه مدت را فراهم می نماید -۶وجود طیف های متنوع از اوراق بهادار از نظر درجه بازدهی و خطر پذیری برای سرمایه گذار -۷برقراری سیستم ها و روشهایی كه از طریق آن ،خرید و فروش اوراق بهادار منظم و رسمی گردد -۸حمایت از سرمایه گذاران كوچك و احساس مشاركت در امور تولیدی و تجاری -۹نظارت مضاعف بر فعالیت شركت ها در چارچوب استانداردها و آئین نامه های بازار سرمایه 32 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 مزایای سرمایه گذاری در بورس مزایای‌بورس‌اوراق‌بهادار‌از‌دیدگاه‌واحدهای‌اقتصادی(شرکت‌های‌سرمایه‌پذیر) -۱سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار -۲افزایش اعتبار داخلی و خارجی و تأمین مالی با به وثیقه گذاردن سهام شركت در بازارهای مالی داخلی و خارجی -۳تعیین ارزش بازار بر اساس قانون عرضه و تقاضا تا زمانی كه نام شركت در تابلو بورس درج باشد -۴سهولت در تغییر تركیب سهامداری و انتقال مالکیت -۵بوجود آمدن دیدگاهی مطلوب در سرمایه گذاران با كاهش ریسك واحد اقتصادی و امکان تأمین مالی با هزینه كمتر -۶برخورداری از مزایای خاص و اعتباری مانند افزایش سقف تسهیالت بانکی و انتشار اوراق مشاركت -۷انتشار اوراق مشاركت بدون اخذ مجوز از بانك مركزی و فقط با مجوز سازمان بورس اوراق بهادار -۸برخورداری از معافیت های مالیاتی -۹تبیین چشم انداز فعالیت شركت در آینده و ارزیابی عملکرد شركت 33 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 ارکان بازار اوراق بهادار در ایران بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳4۶تا سال ۱۳۸4در چارچوب تعیین شده در قانون تاسیس آن در سال ۱۳4۵فعالیت می کرد، در این ساختار ،سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران به عنوان تنها رکن اجرایی ،با شخصیت حقوقی مستقل غیر انتفاعی ،مسؤولیت اداره بورس را به عهده داشت .این سازمان را هیئت مدیره هفت نفره ای اداره میکرد که توسط مجمع عمومی اعضا انتخاب می شدند .هیئت مدیره هم دبیرکل را به عنوان باالترین مقام اجرایی بورس انتخاب میکرد. نظارت بر فعالیت سازمان کارگزاران بورس تهران هم بر عهده شورای بورس ،به عنوان باالترین رکن تصمیم گیری و مسؤول و ناظر حسن اجرای قانون تأسیس بورس اوراق بهادار ،قرار داشت. قانون تاسیس بورس اوراق بهادار ،در سال ۱۳۸4با توجه به عدم توان پاسخگویی به نیازهای جدید بازار اوراق بهادار ،مورد بازنگری قرار گرفت و در آذرماه همان سال ،قانون بازار اوراق بهادار به تصویب مجلس شورای اسالمی رسید. 34 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 ارکان بازار اوراق بهادار در ایران بازار اوراق بهادار ایران ،براسـاس قـانون جدیـد بـازار اوراق بهـادار جمهوری اسالمی به دو بخش نظارتی و اجرایی تقسیم میشود. -1بخش نظارتی: این بخش ،شامل"شورای عالی بورس و اوراق بهادار" و"سازمان بورس و اوراقبهادار" است. (1-1شورای عالی بورس و اوراق بهادار این شورا باالترین رکن بازار اوراق بهادار است که تصویب سیاست کالن و خط مشی بازار در قالب سیاستهای کلی نظام و قوانین و مقررات مربوط و همچنین اتخاذ تدابیر الزم برای ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عالیه بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار از مهم ترین وظایف آن است. 35 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 ارکان بازار اوراق بهادار در ایران اعضای شورای عالی بورس و اوراق بهادار )۱وزیر امور اقتصادی و دارایی که ریاست شورا را نیز بر عهده دارد )۲وزیر بازرگانی؛ )۳رییس کل بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران؛ )4روسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون؛ )۵رییس سازمان بورس و اوراق بهادار که به عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان نیز انجام وظیفه خواهد کرد؛ )۶دادستان‌کل‌کشور‌یا‌معاون‌وی؛ )۷یک‌نفر‌نماینده‌از‌طرف‌کانون؛ )۸سه‌نفر‌خبره‌مالی‌منحصرا‌از‌بخش‌خصوصی‌با‌مشورت‌تشکل‌های‌حرفه‌ای‌بازار‌اوراق‌بهادار‌به‌پیشنهاد‌وزیر امور‌اقتصادی‌و‌دارایی‌و‌تصویب‌هیات‌وزیران؛ )9یک‌نفر‌خبره‌منحصراً‌از‌بخش‌خصوصی‌به‌پیشنهاد‌وزیر‌ذیربط‌وتصویب‌هیات‌وزیران‌برای‌هر‌بورس‌کاالیی. -2-1سازمان‌بورس‌و‌اوراق‌بهادار سازمان بورس و اوراق بهادار زیر نظر شورای عالی بورس به نظارت بـر اجـرای قـوانین و مقـررات ،تنظـیم و تدوین مقررات و انجام وظایف دیگر می پردازد. سازمان ،یک مؤسسه عمومی غیردولتی است که شخصیت حقوقی و مالی مستقل دارد و از محل کارمزدهای دریافتی و سهمی از حق پذیرش شرکت ها در بورس و سایر درآمدها اداره می شود .سازمان بورس و اوراق بهادار مسئولیت مستقیم نظارت بر فعالیت های نهادها ،بورس ها و شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویة وجوه را بر عهده دارد. 36 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 ارکان بازار اوراق بهادار در ایران -2بخش اجرایی این بخش متشکل از شرکت بورس اوراق بهادار ،شرکت بورس کاال و انرژی و شرکت سپرده گذاری مرکزی است. شرکت فرابورس ایران ،تاالرهای منطقه ای بورس وظیفه فراهم کردن امکانات و تسهیالت الزم برای دادوستد مشارکت کنندگان در بازار نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار نظارت بر حسن انجام معامالت دارای یک سیستم ثبت الکترونیک است که نگهداری اوراق بهادار و ثبت نقل و انتقال آنها را بدون نیاز به مبادله فیزیکی هر نوع سند کاغذی امکان پذیر می کند .برخی از کارکردهای این سیستم: بهینه سازی سازوکار تسویه معامالت اوراق بهادار و کاالیی درج و کدگذاری معامالت،کاهش ریسک جعل و سرقت یا مفقودی اوراق بهادار دریافت اطالعات مجامع ،تقسیم سود و حق تقدم و تسهیل توزیع آنها ... شرکت‌مدیریت‌فناوری‌بورس‌تهران()TSETMC 37 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 اجزای بازار اوراق بهادار در ایران بورس اوراق بهادار تهران در ساختار جدید بازار سرمایه كه مبتنی بر ساختارهای روز دنیاست ،بورس ها به صورت شركتی اداره می شوند. بر همین مبنا بورس اوراق بهادار تهران با ماهیت شركت سهامی عام تاسیس شده و عملیات اجرایی را بر عهده گرفته است .اداره این بورس بر عهده هیئت مدیره است كه متشکل از هفت عضو (كه برای ۲سال انتخاب میشوند) تشکیل می شود .اداره امور اجرایی شركت بورس بر عهده مدیر عامل شركت است. بورس کاالی ایران نیاز به ایجاد بازاری متشکل و سازمان یافته برای تقابل آزاد عرضه و تقاضا موجب شد تا در برنامه سوم و چهارم ،شورای عالی بورس موظف به تشکیل و گسترش بورسهای كاالیی در ایران شود. در پی این امر سازمان كارگزاران بورس فلزات تهران در شهریور ماه ۱۳۸۲به عنوان نخستین بورس كاالی كشور فعالیت خود را آغاز كرده و به دنبال آن سازمان كارگزاران بورس كاالی كشاورزی در شهریور ماه ۱۳۸۳شروع به فعالیت كرد. با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار ایران ،هر دو سازمان مذكور منحل و شركت بورس كاالی ایران از ابتدای مهرماه ۱۳۸۶فعالیت خود را آغاز كرد. در بورس كاال انواع محصوالت صنعتی و معدنی ،فرآورده های نفت ،پتروشیمی و كشاورزی در قالب معامالت نقد ،نسیه ،سلف و معامالت ابزارهای مشتقه مورد داد و ستد قرار می گیرد. 38 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 اجزای بازار اوراق بهادار در ایران فرابورس ایران (بازار خارج از بورس) شركت فرابورس ایران در سال ۱۳۸۷به ثبت رسیده و بازار فرابورس ایران در مهرماه ۱۳۸۸فعالیت خود را آغاز كرده است. شركت فرابورس ایران متولى راه اندازى و اداره بازارهاى خارج از بورس (فرابورس) است .بازار فرابورس بازاری است كه در آن ابزارهای مالی مختلف از قبیل سهام ،اوراق مشاركت ،ابزارهای مشتقه به طور مستقیم بین سرمایه گذاران و كارگزار-معامله گران یا مشاركت كنندگان (كه به عنوان بازارسازان ابزار مالی مورد داد و ستد در فرابورس فعالیت می كنند) مورد معامله قرار می گیرند. در فرابورس سهام شركتهایی دادوستد می شود كه به دلیل برخوردار نبودن از معیارهای پذیرش بورسهای رسمی(از نظر میزان سرمایه ،پیشینه فعالیت و ،) ...امکان پذیرش آنها در بورس وجود ندارد. بورس انرژی در اوایل دهه ۸0ایده تاسیس بورسی برای انجام معامالت نفت طی فرایندی مشترک میان وزارتخانه های نفت و اقتصاد شکل گرفت .در خرداد ۸۷شورای عالی بورس موافقت خود با تاسیس بورس برق را اعالم كرد .در این بین تشکیل بازاری منسجم و بورسی واحد و جامع برای دربرگیری همه كاالهای از جنس انرژی پیشنهاد شد .بنابراین در سال ۱۳۹0شورای عالی بورس به راه اندازی بورس انرژی رای داد .بر این اساس بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس كشور ،به منظور عرضه محصوالت نفت و مشتقات نفتی ،برق ،گاز طبیعی ،زغال سنگ و ...شکل گرفت. 39 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادارعبارت اند از «کارگزاران» « ،کارگزاران /معامله گران » « ،بازارگردانان» « ،مشاوران سرمایه گذاری» « ،مؤسسات رتبه بندی» ، «صندوقهای سرمایه گذاری» « ،شرکت های سرمایه گذاری» « ،شرکت های پردازش اطالعات مالی« » ،شرکت های تأمین سرمایه » و «صندوق های بازنشستگی ». پس از تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال ، ۱۳۸4تمامی نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه به ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ایران موظف شدند و فعالیت آنها تحت نظارت سازمان بورس واوراق بهادار انجام می شود. 40 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار کارگزار شخصی حقوقی است که به عنوان واسطه میان خریدار و فروشنده اوراق بهادار است .کارگزار در مقابل دریافت کارمزد به عنوان نماینده مشتری و به حساب وی به خرید و فروش اوراق بهادار می پردازد (اوراق بهادار را برای دیگران و به حساب آنها معامله می کند) .یک شرکت کارگزاری برای فعالیت در بازار سرمایه ایران باید عضو کانون کارگزاران شود و مجوز ارائة خدمات در زمینة سهام ،فلزات، قراردهای آتی ،مدیریت پرتفوی و غیره را به دست آورد .از سوی دیگر ،فعالیت کارگزاری در هر بورس منوط به پذیرش در آن بورس است. oکلیه معامالت سهام بورسها باید از طریق کارگزار صورت گیرد. ال صندوق تضمین دارند که تمامی کارگزاران عضو آن هستند تا اگر به هر علتی یک oکارگزاران معمو ً کارگزار با مشکل مالی مواجه شد ،این مشکل به سرمایه گذاران منتقل نشود. معامله گران نیز از جمله نهادهای مالی هستند که به نام خود و برای خود نیز میتوانند به خرید و فروش اوراق بهادار اقدام کنند. 41 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار شرکتهای تامین سرمایه به شركتهای تامین سرمایه در اقتصاد غرب ،بانکهای سرمایه گذاری یا مؤسسات پذیره نویسی اطالق می شود .بانکداری سرمایه گذاری یك فعالیت غیر بانکی است كه به علت نقش سنتی اش در پیدا كردن ،تجهیز و جمع آوری وجوه از سرمایه گذاران برای شركتهای نیازمند سرمایه ،به بانکداری تشبیه می شود. بانکهای سرمایه گذاری برخالف بانکها از قبول سپرده و اعطای وام به افراد خودداری می كنند و وجوه خود را نیز به طور دائمی به سرمایه گذاری اختصاص نمی دهند. خدمات ارائه شده توسط شرکتهای تامین سرمایه الف) خدمات سنتی (فعالیت اصلی) :خدمات سنتی همان پذیره نویسی و تضمین فروش اوراق بهادار است .این شركتها نقش بسزایی در تسهیل معامالت واگذاری (توزیع اوراق بهادار شركتها) در بازارهای اولیه داشته و با تحمل ریسك مبادرت به توزیع اوراق می نمایند. ب) خدمات نوین (فعالیت فرعی) :این خدمات شامل عرضه عمومی اوراق بهادار ،خصوصی سازی، سرمایه گذاری مخاطره آمیز ،خدمات مشاوره ای در زمینه: ادغام و تملك شركتها روش بهینه و زمانبندی تامین مالی مبلغ منابع مالی مورد نیاز و قیمت اوراق بهاداری كه توسط ناشر عرضه می شود انجام امور اجرایی به نمایندگی از ناشر و دریافت مجوز عرضه اوراق كارگزاری ،معامله گری و سبدگردانی ،مشاوره مالی 42 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار صندوقهای سرمایه گذاری نهاد مالی است كه فعالیت اصلی آن سرمایهگذاری در اوراقبهادار است و مالکان آن به نسبت سرمایهگذاری خود ،در سود و زیان صندوق شریكاند. مزایای صندوقهای سرمایه گذاری: )1وساطت در انطباق سررسیدها: واسطه های مالی با انتشار حق مالی ،دارایی بلن م و را به کوتاه م و تب یل میكننن . )2کاهش ریسک از طریق ایجاد تنوع : ای واسطه های مالی از طریق جذب سرمایه های خرد و کیه یک سرمایه کالن در انواع مختلفی از اوراق بهادار سرمایه گذاری می کنن و رییک را به ح ا ل می رسانن . )3مدیریت حرفه ای: ای صن و ها از خ ماو کارشناسان ومتخصصان حرفه ای در م یری خود استفاده میكنن . )4درجه ن دشوندگی باال (کاهش ریسک ن دشوندگی) و -5جذب ن دینگی 43 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار صندوقهای سرمایه گذاری )6کاهش هزینه های ع د قرار داد وپردازش اطالعات: انجام م امالو با ت اد کمتر وسرمایه کالن تر موجه صرفه جویی به مقیاس نیب به م امالو زیاد وسرمایه ان ک می شود. )7اطمینان از اقدامات غیر اخالقی مدیران. )8خرید وفروش یسان. 44 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار انواع‌صندوقهای‌سرمایه‌گذاری: )1صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه بازopen –end funds نام دیگر این صندوقها "،صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه متغیر" و یا "صندوقهای سرمایه گذاری مشترک" ( )Mutual Fundاست .این نوع صندوقها ،واحدهای خودرا به سرمایه گذاران به میزان تقاضای آنها میفروشند و سپس سرمایه مشتریان را بر اساس اهداف وخط مشیهای خود در انواع اوراق بهادار ویا دیگر صندوقها سرمایه گذاری می كنند و پرتفوی متنوعی از اوراق بهادار بوجود می آورند .معامالت این صندوقها تنها بر مبنای "خالص ارزش داراییهای هرسهم NAVصورت می گیرد. 45 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار )2صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه بسته close –end funds نام دیگر این صندوقها" ،صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه ثابت" یا شركت سرمایه گذاری ( )Investment Companyاست .سهام این صندوقها در بورس و یا بازارهای خارج از بورس بفروش می رسد .میزان سرمایه و تعداد سهام صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه ثابت ،ثابت و بدون تغییر است ،برخالف صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه باز ،قیمتهای اینگونه صندوقها در بازار آزاد و بوسیله سرمایه گذاران براساس قانون عرضه وتقاضا تعییین میشود .معامله سهام یا واحدهای این صندوقها مستلزم یك كارگزار و پرداخت مبلغ كارگزاری می باشد. 46 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار )3صندوقهای سرمایه گذاری با مدیریت غیر فعالunit- trust funds این صندوقها از جهت ثبات سرمایه شبیه به صندوقهای سرمایه گذاری با سرمایه ثابت هستند و با جمع آوری آورده سرمایه گذاران پرتفویی از انواع اوراق بهادار تشکیل داده و آن را نگهداری میکنند .این صندوقها بوسیله متولی كه میتواند یك موسسه كارگزاری یا پذیره نویسی باشد، ایجاد و پس از پایان دوره پذیره نویسی به "امین" كه درحقیقت یك شركت سرمایه گذاری، بانك ،بیمه است ،سپرده شود .واحدهای این صندوقها قابل معامله است و مدیریت غیرفعال این نوع صندوقها میتواند دارای عمر محدود باشد (یعنی پس از طی یك زمان مشخص و با رای سهامدارن می تواند به مدیریت فعال تبدیل شود). 47 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار صندوقهای قابل معامله در بور ( )ETFیا صندوقهای بورسی صندوق قابل معامله در بورس ( ،)Exchange Traded Fundصندوقی متشکل از داراییهای مختلف است كه با ساختاری شبیه به صندوق سرمایه گذاری مشترک ، mutual fundمانند سهام عادی شركتهای مختلف در بورس اوراق بهادار معامله میشود .یعنی برای سرمایه گذاری در این صندوق ها باید كد معامالتی فعال در بورس داشته باشیم. NAVاین صندوقها هر ۲دقیقه یکبار بروزرسانی میشود ،بنابراین الزم نیست برای خرید و فروش واحدهای خود مانند صندوقهای غیرقابل معامله منتظر كشف قیمت تا روز بعد بمانید. هزینههای عملیاتی صندوق قابل معامله در مقایسه با سایر صندوقهای سرمایهگذاری مشترک به دلیل انتقال هزینههای ارائه خدمات مشتری از صندوق به كارگزاری ،كمتر است. صندوق ETFمانند اغلب صندوقهای غیرقابل معامله ضامن نقدشوندگی ندارد ،و در عوض ركن جدیدی بهعنوان بازارگردان ،فراهم آوردن نقدشوندگی در این صندوقها را بر عهده دارد و در مواقعی كه عرضه كننده ای وجود ندارد یا تقاضای دیگری وجود نداشته باشد خرید و فروش واحدها را انجام میدهد. 48 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار انواع صندوقها بر اساس ترکیب دارایی ها صندوق سرمایه گذاری در سهام حداقل ۷0درصد از دارایی های صندوق در سهام پذیرفته شده در بورس یا فرابورس سرمایه گذاری می شود. صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت حداقل ۷0درصد از دارایی های صندوق در اوراق مشاركت ،سپرده بانکی ،گواهی سپرده بانکی و اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه گذاری می شود. صندوق سرمایه گذاری مختلط حداقل ۴0درصد و حداكثر ۶0درصد از دارایی های صندوق در سهام پذیرفته شده در بورس یا بازار اول فرابورس سرمایه گذاری می شود. 49 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار انواع صندوقها بر اساس ترکیب دارایی ها صندوق های کاالیی صندوق های ارزی صندوق در صندوق صندوقهای تامین مالی 50 • • • • صندوق جسورانه صندوق خصوصی صندوق پروژه صندوق مستغالت Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار بازده سرمایه گذاری در صندوقها عایدات و بازده حاصل از سرمایه گذاری در صندوقها را می توان در سه جزء اصلی به شرح زیر بررسی كرد: الف) سود نقدی هر واحد سرمایه گذاری :میزان درآمد و سود نقدی است كه صندوق از محل سودها و بهره های دریافتی روی سهام و اوراق قرضه موجود در سبد دارایی خود طی سال به ازای هر واحد سرمایه گذاری به دارنده واحدها پرداخت می كند. ب) عایدات سرمایه ناشی از دارایی های فروخته شده :این بخش از عایدات در نتیجه فروش اوراق بهادار به قیمتی بیش از بهای تمام شده به دست می آید. ج) عایدات سرمایه ای از محل دارایی های موجود :ناشی از افزایش قیمت اوراق بهادار موجود در سبد دارایی های صندوق است كه خود را به صورت افزایش قیمت واحدهای سرمایه گذاری صندوق نشان می دهد. 51 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار شرکتهای‌مشاور‌سرمایه‌گذاری‌و‌سبدگردان این شرکتها با جمع آوری اطالعات سرمایه گذاران ،آنها را از نظر درجه ریسک پذیری طبقه بندی کرده و متناسب با آن به هر سرمایه گذار خدمات مشاوره و سبد گردانی ارائه می دهند. کارکرد اصلی این نهاد مالی کاهش ریسک سرمایه گذاری ،تداوم حضور سرمایه گذاران و نیز جلب اعتماد آنان نسبت به بازار سرمایه است. طبق تعریف قانون بازار اوراق بهادار :مشاور سرمایه گذاری ،شخصی حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص ،دربارة خریدوفروش اوراق بهادار به سرمایه گذار مشاوره می دهد. • • سبدگردان توصیه به خرید ،فروش یا نگهداری اوراق بهادار اظهار نظر راجع به روند قیمت یا عرضه و تقاضای اوراق بهادار شخصی حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص و به منظور کسب انتفاع ،به خریدوفروش اوراق بهادار برای سرمایه گذار می پردازد .سبدگردان به جانشینی از طرف سرمایه گذار در بازار فعالیت 52 می کند. Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار شرکت پردازشگر اطالعات هر ساله شركتها اطالعات مالی زیادی را تهییه و افشا می كنند كه در بسیاری از موارد نیاز به پردازش دارد .اطالعات پذیرش شده مورد استفاده سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی قرار می گیرد. این اطالعات در اصل موجب سرعت در تصمیم گیری سرمایه گذاران شده و به تخصصی شدن بازار سرمایه كمك می كند .چرا كه در صورت نبود چنین نهادی ،چه بسا سرمایه گذاران بدلیل زمان بر بودن پردازش اطالعات ،این كار را انجام ندهند و تحلیلها و تصمیمگیری های آنان مبتنی بر اطالعات دقیق نباشد. شرکت مادر (هلدینگ) این گونه شركتها با سرمایه گذاری در شركت سرمایه پذیر جهت كسب انتفاع ،آنقدر حق رای كسب می كند كه برای كنترل عملیات شركت ،هیئت مدیره را انتخاب كرده و یا در انتخاب اعضای هیئت مدیره مؤثر واقع می شوند. چنین شركتهایی در تالشند تا از طریق تملك شركتهای دیگر كه عموماً در صنایع مشابه فعالیت می كنند ،یك گروه تخصصی را تشکیل دهند تا از این طریق از مزایایی برخوردار شوند. 53 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار بر اساس دستور العمل شناسایی و ثبت نهادهای مالی فعال ،هر شركت سرمایه گذاری یا شركت مادر (هلدینگ) ملزم است در تركیب دارایی های خود موارد زیر را رعایت كند: -۱حداقل ۸0درصد از دارایی های خود را به سرمایه گذاری در اوراق بهادار اختصاص دهد. -۲شركت مادر (هلدینگ) باید حداقل ۷0درصد از دارایی های خود را به سرمایه گذاری در سهام دارای حق رای شركتها ،مؤسسات یا صندوقهای دیگر اختصاص دهد به نحوی كه به تنهایی یا به همراه اشخاص تحت كنترل خود ،قدرت كنترل یا نفوذ قابل مالحظه ای بر آن شركتها و مؤسسات داشته باشد. -۳شركت سرمایه گذاری باید حداقل ۷0درصد از دارایی های خود را به سرمایه گذاری در اوراق بهاداری اختصاص دهد كه در اثر این سرمایه گذاری به تنهایی یا به همراه اشخاص تحت كنترل خود در شركت ناشر اوراق بهادار یاد شده ،نفوذ قابل مالحظه پیدا نکند یا كنترل آن را به دست نیاورد. 54 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار مؤسسات رتبه بندی اعتباری منظور از رتبه بندی اعتباری ،ارزیابی احتمال پرداخت به موقع تعهدات مالی ناشر اوراق بدهی است. بنابراین كاركرد اصلی این مؤسسات ،رتبه بندی اوراق بدهی شركتها با توجه به ریسك عدم بازپرداخت یا ورشکستگی است. خریداران اوراق بدهی اغلب نگران بازپرداخت اصل اوراق در سررسید و پرداخت سود اوراق در موعدهای مشخص هستند و این كه شركت توان پرداخت دارد یا نه را مؤسسات رتبه بندی اعتبار بر اساس تحلیلهای خود انجام می دهند. حضور مؤسسات رتبه بندی ،فضای تأمین مالی را شفاف و قابل اجرا می كند. شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه انتشار اوراق اسالمی نیازمند اركان مختلفی است كه یکی از آنها «امین» است. امین شخص حقیقی یا حقوقی است كه به منظور حفظ منافع دارندگان اوراق و حصول اطمینان از صحت عملیات ناشر نسبت به مصرف وجوه ،نحوه نگهداری حسابها و عملکرد اجرایی ناشر به موجب قرارداد منعقد شده ،به طور مستمر رسیدگی و اظهار نظر می كند. در ایران وظایف نقش امین بر عهده شركتی با نام شركت مدیریت دارایی مركزی بازار سرمایه است. 55 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 طبقه بندی بازارهای بورس و فرابورس طبقه بندی شرکتها در بورس تهران بورس اوراق بهادار تهران دارای دو بازار اول و دوم میباشد كه بازار اول از دو تابلوی اصلی و تابلوی فرعی تشکیل شده است .مطابق دستورالعمل پذیرش ،شركت بورس موظف است ناشران پذیرفته شده را تا پایان اردیبهشت هر سال در این بازارها و تابلوها طبقهبندی مجدد كند. هدف از طبقه بندی شركتها دادن عالمت به سرمایه گذاران در خصوص ریسك های مختلف شركت است .ریسکهایی از قبیل ریسك ورشکستگی ،ریسك نقدشوندگی و ریسك اطالع رسانی. معیارهای مرتبط با ریسك ورشکستگی شامل زیان انباشته ،آخرین پیش بینی سود حسابرسی شده و سود خالص محقق شده در سال مالی گذشته است. معیارهای مرتبط با ریسك نقدشوندگی نیز شامل درصد سهام شناور آزاد شركت ،درصد تعداد روزهای معامالتی به كل روزهای شركت و حجم سهام معامله شده به كل سهام منتشره شركت است. امتیاز اطالع رسانی محاسبه شده بر اساس دستورالعمل افشای اطالعات نیز مبنای اندازه گیری ریسك اطالع رسانی است. 56 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 طبقه بندی بازارهای بورس و فرابورس 57 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 فرابورس در ایران بازارهای‌فرابورس دستورالعمل پذیرش و عرضه اوراق بهادار در فرابورس ایران ،فعالیت آن را در قالب بازارهای مجزا تبیین کرده است. بازار اول در بازار اول فرابورس ،معامالت شرکت های سهامی عام انجام میشود .پذیرش شرکت های سهامی عام در بازار اول فرابورس دارای شرایطی است مانند: باید ۲سال از آغاز فعالیت شرکت گذشته باشد سرمایه ثبت شده شرکت باید حداقل ۱0میلیارد ریال باشد تعداد سهامدران شرکت باید حداقل ۲00نفر باشند 58 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 فرابورس در ایران بازار دوم در بازار دوم فرابورس نیز ،معامالت شركت های سهامی عام انجام میشود .اما شرایط پذیرش شركت های سهامی عام در بازار دوم فرابورس دارای شرایط ساده تری است .شرایط پذیرش شركت ها در بازار دوم فرابورس به شرح زیر است: باید ۱سال از آغاز فعالیت شركت گذشته باشد سرمایه ثبت شده شركت باید حداقل ۱میلیارد ریال باشد تعداد سهامدران شركت باید حداقل ۱00نفر باشند بازارا سوم( بازار عرضه) در بازار سوم فرابورس كه به آن بازار عرضه نیز گفته می شود سهام شركت های سهامی معامله می شوند اما معامالت در این بازار به صورت عمده و بلوكی انجام می شود .در بازار سوم فرابورس معامالت شركت ها بدون پذیرش شركت قابل انجام است و اگر مشتری وجود داشته باشد معامله سهام صورت می گیرد .مزایده شركت ها بعد از تشریفات قانونی انجام شده و قیمت پایه تعیین می شود. 59 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 فرابورس در ایران بازار چهارم ( بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس) در بازار ابزارهای نوین مالی كلیۀ ابزارهای مالی مانند انواع اوراق مشاركت ،انواع گواهی سرمایه گذاری و انواع صکوک كه به تأیید شورای عالی بورس رسیده و بنا به اعالم آن مشمول ثبت یا معاف از ثبت نزد سازمان بورس تشخیص داده شده ،قابل پذیرش است به استثنای سهام و حق تقدم خرید سهام. بازار‌شرکت‌های‌کوچک‌و‌متوسط()SME بازار شركت های كوچك و متوسط به منظور تامین مالی بنگاه های كوچك ،متوسط و دانش بنیان طراحی شده است و هدف آن تامین مالی این شركت ها می باشد .نحوه انجام معامالت سهام و حق تقدم خرید سهام در بازار شركت های كوچك و متوسط فرابورس ایران در قانون مشخص شده است. در بازار شركت های كوچك و متوسط فرابورس معامالت سهام در دو تابلوی معامالتی مجزا شامل تابلوی رشد و تابلوی دانش بنیان صورت می گیرد. 60 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 فرابورس در ایران بازار‌پایه‌فرابورس كلیه شركت های سهامی عام كه كه در سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت شده باشند و پذیرش آن ها در هیچ یك از بازارهای بورس یا فرا بورس امکان پذیر نباشد می توانند نقل و انتقال سهام خود را در این بازار انجام دهند .در این بازار معموال شركتهایی پذیرش میشوند كه یا ورشکسته شدهاند یا در معرض ورشکستگی هستند .همچنین شركتها بسته به میزان ریسك سرمایهگذاری به سه تابلو زرد (دامنه نوسان ۳درصد) ،نارنجی (دامنه نوسان ۲درصد) و قرمز (دامنه نوسان ۱ درصد) دستهبندی میشوند. بازار‌ابزار‌مشتقه برای معامالت اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش 61 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 4/7/2021 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 62 سازوکار قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران دامنه نوسان قیمت دامنه نوسان قیمت سال‌ها است که بهعنوان یکی از مهمترین روش‌ها برای کاهش نوسانات قیمت سهام در بورس مورد استفاده قرار میگیرد .دامنه نوسان قیمت از سال ۸۱به شرح زیر به منظور کنترل نوسانات بازار صورت گرفت: در سال ۸۱شرکت‌هایی با نسبت قیمت به درآمد ) (P/Eبیشتر از،۱0 دامنه نوسان یک درصدی داشتند؛ درحالی که شرکتهای با P/Eبین /۵ ۷تا ۱0نوسان ۲ /۵درصدی داشتند و شرکت‌هایی با P/Eکمتر از ۷ /۵ دامنه نوسان ۵درصدی را داشتند. در سال ۸4بنا بر مصوبه سازمان کارگزاران ،دامنه نوسان کلیه سهم‌ها ۵ درصد تعیین و ابالغ شد ،اما اواخر همان سال و با تغییر مدیریت سازمان بورس اوراق بهادار ،این دامنه به ۲درصد تغییر یافت. در سال ۸۷دامنه نوسان به ۳درصد و در سال ۸۸به ۳ /۵درصد افزایش یافت. در تیر ۱۳۸9دامنه نوسان به 4درصد افزایش یافت و در بازار فرابورس نیز به ۵درصد افزایش یافت و در خرداد ماه ۱۳94با تغییر مدیریت سازمان بورس و اوراق بهادار و سیاستهای جدید این دامنه در دو بازار بورس و فرابورس به ۵درصد افزایش یافت .این داستان ادامه دارد!..... دامنه نوسان نامتقارن از بهمن ماه ( ۱۳99به عنوان یک طرح موقت) 63 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 سازوکار قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران قیمت آخرین معامله همان طور که از نام آن مشخص است ،به آخرین قیمتی که سهام یک شرکت بر روی تابلوی معامالت بین خریدار و فروشنده معامله میشود ،قیمت آخرین معامله می‌گویند .این عدد در تابلوی معامالت با عنوان “معامله” یا “آخرین معامله” نوشته شده است. قیمت پایانی قیمت پایانی در واقع عبارت است از “میانگین وزنی قیمت سهام در طول زمان معامالت با در نظر گرفتن حجم مبنا“. الزم به ذکر است که قیمت پایانی هر روز ،مبنای نوسانات قیمت روز بعد معامالتی قرار میگیرد .مثال اگر قیمت پایانی روز چهارشنبه برای یک سهم عدد ۱000ریال باشد ،بازه مجاز نوسان قیمت در روز معامالتی بعد یعنی شنبه ۵% ،مثبت ( ۱0۵0ریال) و ۵%منفی آن ( 9۵0ریال) است. حجم‌مبنا عبارت‌است‌آن‌تعداد‌از‌یک‌نوع‌اوراق‌بهادار‌که‌باید‌در‌هر‌روز‌مورد‌دادوستد‌قرار‌گیرد‌تا‌تمام‌درصد تغییرات‌مجاز‌در‌آن‌روز‌در‌تعیین‌قیمت‌روز‌بعد‌لحاظ‌شود.به‌عبارت‌دیگر‌حجم‌مبنا‌حداقل‌تعداد‌سهمی است‌که‌باید‌مورد‌معامله‌قرار‌گیرد‌تا‌سهم‌در‌دامنه‌نوسان‌کامل‌رشد‌کند‌یا‌کاهش‌یابد. 64 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 سازوکار قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران طبق قانون ،در یک سال باید حداقل ۲0درصد از کل سهام یک شرکت معامله شود .اگر تعداد روزهای کاری یک سال را ۲۵0فرض کنیم ،کل سهم است .مثالً اگر شرکتی ۱00میلیون سهم داشته باشد ،حجم مبنای آن ۸0هزار سهم خواهد بود .بنابراین ،باید حداقل ۸0هزار سهم معامله شود تا تغییرات قیمت آن روز در سهم اعمال شود. حداکثر مبلغ حجم معامالت حجم مبنا یک میلیارد تومان است؛ بدین معنا که اگر ارزش 0/000۸تعداد سهم یک شرکت از یک میلیارد تومان بیشتر شود ،عدد مورد نظر را کاهش میدهند ،یعنی یک میلیارد تومان را با تعداد سهم شرکت مورد نظر معادل کرده و آن را مبنای محاسبه قرار میدهند .البته این فرمول طی سال‌ها تغییر کرده است .مثال در سال 9۳به ( 0٫0004چهار ده هزارم) کل سهام شرکت رسیده است. 65 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 سازوکار قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران نحوه‌تأثیر‌حجم‌مبنا‌بر‌قیمت‌پایانی‌سهام الف – اگر حجم معامالت سهام کمتر از حجم مبنا باشد ب -اگر حجم معامالت سهام بیشتر از حجم مبنا باشد فرمول‌محاسبه‌قیمت‌پایانی‌به‌صورت‌زیر‌است: :P1قیمت پایانی روز قبل :P2قیمت پایانی روز جاری :Nحجم معامالت :Mحجم مبنا 66 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 سازوکار قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران قانون جدید حجم مبنا بر اساس اعالم شركت بورس اوراق بهادار ،از تاریخ ۱۲اسفند ،۹۸حجم مبنای كلیه شركتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ۴ ،در ۱0هزار سهام شركت است. پس برای محاسبه فرمول حجم مبنا كافیست عدد 0/000۴را در تعداد سهام شركت مورد نظر ضرب كنیم تا حجم مبنای آن شركت محاسبه شود .منتهی یکسری استثناهایی وجود دارد! حداقل ارزش مبنا برای تمامی شركتها برابر با ۵0میلیارد ریال و حداكثر ارزش مبنا برای شركتهای با سرمایه ۲0هزار میلیارد ریال و باالتر ۱۲0 ،میلیارد ریال و برای شركتهای با سرمایه كمتر از ۲0هزار میلیارد ریال۱00 ، میلیارد ریال تعیین باشد. همچنین ،تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معامالتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معامالتی هفته بعد اعمال میشود. تعریف ارزش مبنا با ضرب كردن حجم مبنا در قیمت پایانی آخرین روز معامالتی هفته ،ارزش مبنا به دست میآید. 67 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 سازوکار قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران برای‌مثال:فرمول‌حجم‌مبنا‌در‌شرکت‌های‌بورسی برای شرکتهای با تعداد سهام کمتر از 2۰میلیارد سهم • اگر ارزش مبنا (حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی) بین ۵0تا ۱00میلیارد بود ،حجم مبنا به درستی محاسبه شده است. • اگر ارزش مبنا كمتر از ۵0میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۵0میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معامالتی هفته • اگر ارزش مبنا بیشتر از ۱00میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱00میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معامالتی هفته برای شرکتهای با تعداد سهام بیشتر از 2۰میلیارد سهم • اگر ارزش مبنا بین ۵0تا ۱۲0میلیارد بود ،حجم مبنا به درستی محاسبه شده است. • اگر ارزش مبنا كمتر از ۵0میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۵0میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معامالتی هفته • اگر ارزش مبنا بیشتر از ۱۲0میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۲0میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معامالتی هفته 68 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 توقف معامالت و بستن بازار از جمله اهداف اصلی مسئولین بازار: حصول‌اطمینان‌از‌منصفانه،کارا‌و‌شفاف‌بودن‌بازارهاست. وقفه های معامالتی برای دستیابی به این اهداف صورت می گیرد. انوع وقفه های معامالتی: -1وقفه های صالحدیدی-وقفه هایی که به خاطر صالحدید یک مسئول (مثال مقام ناظر بازار) اعمال می شود. -2وقفه های خودکار -توقف معامالت به خاطر قونین بازار و به صورت اتوماتیک انجام می گیرد. 69 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 انواع وضعیت نمادها در بورس اوراق بهادار تهران در حالت كلی نمادها در بورس و فرابورس دارای یکی از چهار وضعیت زیر هستند: مجاز :در این وضعیت معامالت در سهم بصورت عادی انجام میشود. مجاز-محفوظ :هنگامی كه نماد مدتی است بسته شده ولی در حال بازگشایی است ،قبل از بازگشایی نماد در حالت مجاز محفوظ قرار میگیرد .در این حالت ارسال سفارش در نماد قابل انجام است ولی هیچ معاملهای صورت نمیگیرد .به محض مجاز شدن نماد ،سفارشاتی كه در نماد موردنظر ثبت شده قابل معامله خواهد شد. ممنوع :در این وضعیت سهم قابل معامله نیست (نماد طی همان روز معامالتی بازگشایی خواهد شد). ممنوع-متوقف :در این وضعیت سهم قابل معامله نیست و هیچ معامله و دستوری در روز جاری بر روی سهم صورت نمیپذیرد (بازگشایی نماد معامالتی در همان روز انجام نخواهد شد). 70 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 انواع وضعیت نمادها در بورس اوراق بهادار تهران مدت‌زمان‌معمول‌توقف‌نماد تا پایان جلسه معامالتی جاری افشای اطالعات بااهمیت در گروه “الف” الف) حداكثر ۶0دقیقه ب) تا پایان جلسه معامالتی جاری ج) ۹0دقیقه ابتدایی جلسه معامالتی بعد افشای اطالعات بااهمیت در گروه “ب” الف) افشای اطالعات تا ۹0دقیقه قبل از پایان جلسه معامالتی ب) افشای اطالعات در ۹0دقیقه پایانی جلسه معامالتی ج) افشای اطالعات در ساعات خارج از بازار حداكثر ۲روز كاری افزایش یا كاهش قیمت پایانی بیش از ۵0%طی ۱۵روز معامالتی متوالی حداكثر ۶0دقیقه در حالت سفارش گیری افزایش یا كاهش قیمت پایانی بیش از ۲0%طی ۵روز معامالتی متوالی حداكثر ۵روز كاری مظنون شدن به استفاده از اطالعاتنهانی یا دستکاری قیمت توسط برخی از افراد در معامالت اوراق بهادار ۱روز كاری قبل از مجمع تا حداكثر ۲روز كاری پس از افشای تصمیمات مجمع ۱روز كاری قبل از برگزاری جلسه تا ثبت افزایش سرمایه و قابل معامله شدن سهام جدید 71 دالیل‌توقف‌نماد مجامع عمومی صاحبان سهام براساس اطالعیه دعوت به مجمع برگزاری جلسه هیئت مدیره جهت تصمیمگیری درخصوص افزایش سرمایه به میزان ۲00%یا بیشتر از محل صدور سهام جایزه Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 انواع وضعیت نمادها در بورس اوراق بهادار تهران برخی حالتهای خاص دیگر نیز برای نمادها می تواند اتفاق افتد: معامله تحت شرایط احتیاط :برای شركتهایی كه در یك قدمی تعلیق هستند. مشمول فرایند تعلیق :برای شركتهای زیانده كه مشمول ماده ۱۴۱قانون تجارت میشوند تعلیق شده :برای شركتهایی كه فعالیتشان شفاف نیست و صورت مالی فعالیتشان را برای چند دوره منتشر نمیكنند. 72 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 افزایش سرمایه افزایش سرمایه یکی از روش های تامین مالی شركتهاست. در برخی از مواقع نیز این كار به منظور اصالح و بهبود ساختار مالی شركت صورت می گیرد. روند افزایش سرمایه در شرکتها: -۱در مرحله اول هیئت مدیره شركت پیشنهاد خود را به همراه دالیل كافی در خصوص افزایش سرمایه به سهامداران شركت ارائه می كند. -۲این پیشنهاد در مجمع عمومی فوق العاده شركت مورد رای گیری سهامداران شركت قرار می گیرد .در صورت تصویب این پیشنهاد در مجمع؛ -۳ارائه مجوز از سوی بورس افزایش سرمایه شركت صورت می گیرد. 73 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 افزایش سرمایه انواع افزایش سرمایه اگر بخواهیم یك دسته بندی از انواع روش های افزایش سرمایه داشته باشیم ،می توان ۴دسته كلی در نظر گرفت: .1از محل سود انباشته (سهام جایزه) .2از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران .3از محل تجدید ارزیابی دارایی ها .4به روش صرف سهام قیمت سهام شركت پس از افزایش سرمایه ،دستخوش تغییر می شود .این كه افزایش سرمایه شركت از چه روشی انجام شود ،اثرات متفاوتی در این تغییرات قیمت دارد. 74 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 -1افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سهام جایزه) طبق قانون تجارت شركت ها موظف هستند سالیانه درصدی از سود خود را نزد خود نگهداری شوند .این سود در حسابی تحت عنوان سود انباشته در صورتهای مالی شركت ثبت می شود. در مواقعی كه شركت سود انباشته مناسبی دارد ،تصمیم می گیرد كه افزایش سرمایه خود را از این روش انجام بدهد و با این كار منابع جدید مورد نیاز خود را تامین كند .پس در روش سود انباشته عمال جریان نقدینگی جدید به شركت وارد نمی شود. با توجه به اینکه سهامداران پولی برای سهام جدید خود پرداخت نمی كنند به سهامی كه به این روش به سهامدار تعلق می گیرد ،سهام جایزه هم گفته می شود. در روش سود انباشته درصد مالکیت شما در شركت تغییری پیدا نمی كند .یعنی به همان نسبت كه سرمایه شركت زیاد می شود تعداد سهام شما نیز افزایش پیدا می كند. از نظر تئوریك میزان دارایی شما نیز تغییری نمی كند ،یعنی به همان نسبت كه تعداد سهام شما زیاد می شود قیمت سهام كاهش پیدا می كند .فرمول محاسبه قیمت جدید سهم در این روش به شرح زیر است =X( :میزان افزایش سرمایه) 75 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 -2افزایش‌سرمایه‌از‌محل‌آورده‌نقدی در مواقعی كه شركت سود انباشته مناسبی ندارد و یا می خواهد كه منابع مالی جدید به شركت وارد كند از محل آورده نقدی سهامداران اقدام به افزایش سرمایه می كند. به دلیل اینکه افزایش سرمایه از این روش ،نیازمند تأمین منابع جدید از سوی سهامداران فعلی شركت است، شركت حق استفاده و حضور در آن را ابتدا به سهامداران شركت میدهد .به این صورت كه اوراقی تحت عنوان حق تقدم سهام در اختیار سهامداران فعلی قرار می گیرد. سهامدار در مدت زمان مجاز برای معامالت این اوراق كه معموال ۲ماه است و به آن مهلت پذیره نویسی گفته می شود ،می تواند یکی از دو كار زیر را انجام دهد: .1پرداخت مبلغ اسمی سهام :در این روش شما به ازای هر سهم باید مبلغی را دراین بازه زمانی ۲ماهه به شركت پرداخت نمایید .این مبلغ در ایران معموال ۱000ریال (قیمت اسمی سهم) است .با این كار پس از طی شدن مراحل افزایش سرمایه ،حق تقدم شما تبدیل به سهم عادی می شود. .2فروش حق تقدم :اگرشما به هر علتی تمایل نداشته باشید كه از حق تقدم های خود استفاده كنید می توانید در این بازه زمانی ۲ماهه حق تقدم های خود را به سرمایه گذاران دیگر بفروشید .این حق تقدم ها مثل سهام عادی در بورس قابل معامله هستند .مثال حق تقدم ایران خودرو با نماد خودرو ،با نماد خودروح معامله می شود .قیمت حق روزStockسهم اصلی در بازار كمتر است. معموالً به اندازه آورده شما (معموال ۱000ریال) از قیمت Exchange-94:95:1-Jahangiri تقدم 76 4/7/2021 -2افزایش‌سرمایه‌از‌محل‌آورده‌نقدی نکته: اگر شما به هر علتی مبلغ اسمی سهام را پرداخت نکنید و همچنین حق تقدم خود را نیز به فروش نرسانید، پس از اتمام مهلت پذیره نویسی حق تقدم سهام شما به فروش می رود .یعنی شركت حق تقدم های استفاده نشده را از طریق بورس به فروش می رساند و مبلغ حاصل از فروش را بعد از كسر كارمزدها به حساب شما واریز می كند .قیمت فروش در این مواقع معموال نزدیك به قیمت روزهای آخر پذیره نویسی حق تقدم هاست. فرمول محاسبه قیمت سهم در این روش به صورت زیر است: 77 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 -3افزایش‌سرمایه‌از‌محل‌تجدید‌ارزیابی‌دارایی‌ها در این روش از محل تجدید ارزیابی دارایی ها ،شركت دارایی های ثابت مشهود خود را نظیر زمین ،ساختمان، ماشین آالت و تجهیزات ،سرمایه گذاری ها و … را مورد تجدید ارزیابی قرار می دهند. با این كار ارزش دارایی های شركت در ترازنامه به روز می شود. در نتیجه از آنجایی كه معادله حسابداری در ترازنامه باید برقرار باقی بماند و بدهی های شركت نیز تغییری نکرده، سرمایه شركت باید افزایش پیدا بکند تا این معادله برقرار بماند. در این روش نیز پولی به شركت وارد نمی شود و فقط یك عملیات حسابداری در صورتهای مالی شركت رخ می دهد. 78 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نکات‌مهم‌افزایش‌سرمایه‌از‌طریق‌تجدید‌ارزیابی‌دارایی‌ها -۱بر طبق قانون مالیاتهای مستقیم جمهوری اسالمی ایران جز در برخی از موارد ،تمامی داراییهای بلندمدت شركت بر طبق فرمول اعالمی در قانون بایستی مستهلك گردند ( بر اساس فرمول خاص آن دارایی). استهالک داراییها در حکم هزینه ناشی از درآمد ایجادشده توسط آن دارایی بوده و از درآمدهای آن سال شركت كسر میگردد .بهطور خاص از بین انواع داراییهایی كه ممکن است در فرایند افزایش سرمایه مورداستفاده قرار گیرد ،زمین استهالکپذیر نیست ولی سایر داراییها استهالکپذیر بوده و طی سالیان از ارزش دفتری آنها در ترازنامه كسر میگردد و بهعنوان هزینه دوره گزارش میگردد. -۲بر اساس قانون تجارت(اصالحیه) شركتهایی كه دارای زیان انباشته بیش از نصف سرمایه در ترازنامه باشند مشمول ماده ۱۴۱قانون تجارت شده و بایستی ضمن برگزاری مجمع فوقالعاده در خصوص ابقا یا انحالل شركت تصمیمگیری نمایند .درصورتیكه در مجمع مزبور تصمیم به ادامه فعالیت گرفته شد ،بایستی اقدام به افزایش سرمایه نمایند تا از شمولیت این ماده خارج گردند .با توجه به وضعیت اینگونه از شركتها (عدم وجود سود انباشته و عدم وجود وضعیت مناسب جهت افزایش سرمایه از محل آورده) مجبورند از افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی داراییها جهت خروج از شمولیت ماده ۱۴۱قانون تجارت كمك بگیرند. -۳در شرایط عدم وجود مصوبات حمایتی و بر طبق قانون مالیاتهای مستقیم ،شركتهایی كه اقدام به افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی مینمایند بایستی معادل ۲۵درصد از افزایش رخداده در قیمت دارایی مزبور را بهعنوان مالیات به اداره مالیات بپردازند و از طرفی تا زمانی كه داراییهای مزبور در تملك شركت باشد بایستی هر ۵سال تجدید ارزیابی را تکرار نمایند مگر آنکه دارایی تجدید ارزیابیشده بفروش برسد. 79 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نکات‌مهم‌افزایش‌سرمایه‌از‌طریق‌تجدید‌ارزیابی‌دارایی‌ها -۴با توجه به اهداف تعریفشده و عموماً در راستای حمایت از شركتها ،دولت در بودجه خود مصوبه حمایتی از شركتهای مشمول ماده ۱۴۱را ارائه میكند و بیان میدارد كه در طی سال مالی بعد شركتهایی كه مشمول ماده ۱۴۱قانون تجارت شدهاند و اقدام به افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی میكند معاف از مالیات خواهند بود و این نکته بسیار مثبتی است .چون درواقع طی فرایند این افزایش سرمایه پولی وارد شركت نمیشود. افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی داراییها از دید سرمایهگذاران و شرکت از دید سرمایهگذاران :سهام شركت عموماً با اقبال خوبی همراه میشود. این اقبال به نظر میرسد یك مسئله روانی بوده و شاید تنها دلیل بنیادی كه بتوان برای آن ذكر كرد این است كه با بزرگتر شدن داراییهای شركت و از طرفی ارزش دفتری آن ،انتظار سرمایهگذاران بر این است كه قیمت سهم رشد نماید. از دید عملکرد شركت برخی از شركتها داراییهای استهالکپذیر و برخی دیگر داراییهای دیگری همچون زمین را مبنای تجدید ارزیابی قرار میدهند و درنتیجه رفتار متفاوتی را میتوان برای آن در نظر گرفت: 80 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نکات‌مهم‌افزایش‌سرمایه‌از‌طریق‌تجدید‌ارزیابی‌دارایی‌ها افزایش سرمایه از محل داراییهای استهالکپذیر وقتی یك دارایی استهالکپذیر مانند تجهیزات تولیدی یك كارخانه تجدید ارزیابی میشود بر طبق قانون مالیاتهای مستقیم بایستی طبق فرمول محاسبه استهالک دارایی طی دوره تعریفشده مستهلك گردد .با این تفاوت كه در حالت جدید مبلغ ریالی هزینه استهالک بسیار سنگینتر هست. در نتیجه اثر منفی سنگینی بر سودآوری شركت داشته و نسبتهای مهمی چون بازده حقوق صاحبان سهام و بازده داراییها و حاشیه سود (كه معیارهای مهم جهت ارزیابی عملکرد شركت هستند) افت شدیدی را تجربه خواهند كرد. افزایش سرمایه از محل داراییهای استهالک ناپذیر مانند زمین در این حالت صرفاً ارزش روز دارایی كه عموم ًا چند ده برابر ارزش دفتری آن هست بزرگتر شده و چون هزینهای را به شركت وارد نمیآورد نسبت به حالت قبل نسبتهای مالی مهم مذكور را كمتر تحت تأثیر قرار میدهد. 81 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 نکات‌مهم‌افزایش‌سرمایه‌از‌طریق‌تجدید‌ارزیابی‌دارایی‌ها مازاد تجدید ارزیابی نه عایدی است نه درآمد .بنابراین ارزش ذاتی سهام شركت دچار تغییر نمیشود. یکی از نکات مثبت در این نوع افزایش سرمایه هم چون سایر روشهای افزایش سرمایه ،بهبود نسبت بدهی و درنتیجه افزایش ظرفیت وامگیری توسط شركت جهت تأمین مالی فعالیتها هست كه البته درصورتیكه بهدرستی مدیریت نشود میتواند موجب افزایش هزینههای مالی شركت شود درحالیكه هیچ عایدی مثبتی برای شركت نداشته است. افزایش اعتماد و اعتبار صورتهای مالی به دلیل ارائه صورتهای مالی به ارزشهای واقعی نیز از مزایای این كار است. این شیوه افزایش سرمایه در شركتهای بورسی ،از شناسایی و توزیع سود غیرعملیاتی ناشی از فروش داراییها جلوگیری میكند و به شفافیت عملیاتی شركت كمك میكند .زیرا برخی شركتها از تفاوت فاحش ایجاد شده بین مبالغ دفتری داراییهای غیرپولی و غیرجاری با ارزش منصفانه آنها استفاده كرده و اقدام به فروش دارایی كرده و سود شناسایی میكنند. با افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی داراییها ،سرمایه روی كاغذ زیاد میشود؛ چون نقدینگی وارد شركت نشده ،تنها تعداد سهام در حالت عملیات قبلی زیاد شده و اصطالحا سهام شركت رقیق شده است .یعنی همان میزان سود بین تعداد سهام بیشتر تقسیم میشود. 82 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 -4افزایش‌سرمایه‌به‌روش‌صرف‌سهام صرف سهام :طبق ماده ۱۶0قانون تجارت ،شركت میتواند سهام جدید خود را برابر با مبلغ اسمی، بفروشد و یا اینکه عالوه بر مبلغ اسمی سهم ،مبلغی را بهعنوان اضافه ارزش از خریدار دریافت كند. شركت عواید حاصل از اضافه ارزش سهام فروخته شده را میتواند به اندوختههای شركت منتقل كرده یا بهصورت نقدی میان صاحبان سهام قبلی تقسیم نماید ،همچنین میتواند در ازای آن سهام جدید (سهام جایزه) به سهام داران قبلی بدهد. در شرایطی كه سهامداران حق استفاده از حق تقدم را از خود سلب كنند و سهام جدید را به سهامداران جدید واگذار كنند ،افزایش سرمایه از محل صرف سهام با سلب حق تقدم رخ میدهد. منظور از صرف سهام ،اضافه ارزش سهام یعنی ما به التفاوت ارزش بازاری و اسمی سهام میباشد. اقدام شركت ها در خصوص صرف سهام: شركت میتواند صرف سهام را به اندوخته شركت منتقل كند. شركت میتواند صرف سهام را بین سهام داران قبلی تقسیم كند (تقسیم نقدی صرف سهام). شركت میتواند صرف سهام را بهصورت سهام جدید به سهام داران قبلی بدهد (سهام جایزه). شركتها فروش سهام با صرف را با حفظ حق تقدم و یا با سلب حق تقدم انجام میدهند. اگر قیمت تعیینشده برای سهام جدید زیر قیمت بازار باشد ،مشاركت سهامداران جدید ،سبب تضییع حقوق سهامداران قبلی خواهد شد .علت این است كه آنها با قیمت پایینتری به جمع سهامداران پیوستهاند .در حالت دیگر ،اگر قیمت تعیین شده باالتر از قیمت بازار بود ،سهام مورد استقبال قرار نخواهند گرفت و عمال این افزایش سرمایه با شکست مواجه خواهد شد. 83 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 -4افزایش‌سرمایه‌به‌روش‌صرف‌سهام مزیتهای افزایش سرمایه با صرف سهام .1با توجه به اینكه این شیوه افزایش سرمایه منابع قابلتوجهی را در اختیار شركت قرار میدهد ،موجب رشد سودآوری و افزایش EPSشركت میشود كه این امر سبب غنی شدن قیمت سهم و افزایش آن و كاهش ریسك سهم در بازار میگردد. .2مهمترین مزیت این بحث در افزایش سرمایه ،بکارگیری آن در ساختار مالی شركت است. شركتهایی كه نیاز به اصالح ساختار سرمایه دارند و از طرف دیگر نیازمند منابع سنگین مالی برای دستیابی به طرحهای توسعهای خود هستند ،این نوع افزایش سرمایه برایشان بسیار كارآمد است. .3افزایش سرمایه با صرف ،یك منبع مالی باثبات و بدون سررسید معلوم ،تلقی میشود كه شركت دغدغه بازپرداخت آن را ندارد .درنتیجه ریسك عدم توان پرداخت بدهی را كاهش داده و سبب افزایش اعتبار شركت در بازار میشود. .4در این روش شركت مبلغ موردنظر خود را در مدت كمتری ،از طریق پذیرهنویسی تأمین میكند ،لذا این شیوه افزایش سرمایه بیشتر موردتوجه شركتها قرارگرفته است. 84 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 -4افزایش‌سرمایه‌به‌روش‌صرف‌سهام مالحظاتی در خصوص افزایش سرمایه به روش صرف سهام با توجه به لزوم تعهد اشخاص حقیقی یا حقوقی برای خرید سهام پذیرهنویسی نشده ،ممکن است در برخی موارد هیچ شخصی حاضر به این كار نباشد. مهمترین مؤلفه افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام ،تمایل سهامدار اصلی شركت است .درصورتی كه افزایش سرمایه با منافع سهامدار اصلی شركت در تعارض باشد ،شركت قادر به انجام افزایش سرمایه به این روش نیست .به طور مشخص ،در شركتهایی كه درصد سهام مدیریتی متزلزل است ،سهامدار اصلی نگران از دست دادن كنترل شركت است .اگر سهامدار اصلی برنامهای برای مشاركت در افزایش سرمایه نداشته باشد ،درصد سهام مدیریتی وی كاهشیافته و احتماالً كنترل شركت را از دست خواهد داد. زمانی افزایش سرمایه با صرف سهام موفق است كه شرایط بازار ،صنعت و شركت از دیدگاه سرمایهگذاران مثبت باشد و به عبارت دیگر بازار پررونق باشد .اگر بازار دارای ركود یا روند نزولی بوده و دورنمای مثبتی برای آن متصور نباشد ،برنامه افزایش سرمایه با موفقیت كمی همراه است .در نتیجه شرط موفقیت در این شیوه ،وجود چشمانداز مثبت برای بازار و سهام شركت است. 85 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 -4افزایش‌سرمایه‌به‌روش‌صرف‌سهام 86 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 مراحل پذیرش شرکتها در بورس ارائه مستندات و مدارک جهت بررسی درخواست پذیرش اوراق بهادار طرح درخواست در هیئت پذیرش اوراق بهادار (اعضای این هیئت شامل ریاست سازمان بورس، یکی از اعضای هیئت مدیره شركت بورس ،سه نفر متخصص حسابداری یا مالی معرفی شده از سوی سازمان بورس-شركت بورس و كانون كارگزاران) درج اوراق بهادار در فهرست نرخ های بورس (در صورت موافقت با درخواست پذیرش شركت) اقداماتی كه در این مرحله انجام می گیرد: ارائه اطالعات ،مستندات و تعهدات بر اساس بندهای تعیین شده توسط هیئت پذیرش اقدام به سپرده گذاری سهام شركت نزد شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسویه وجوه 87 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021 مراحل پذیرش شرکتها در بورس افشای اطالعات در سامانه كدال (سامانه جامع اطالع رسانی ناشران) واریز بخش دوم حق پذیرش و ارائه رسید آن (بخش اول حق پذیرش به هنگام ارائه درخواست پذیرش واریز می شود و میزان كل حق پذیرش دو در هزار سرمایه ثبت شده است) انتشار اطالعیه درج شركت و بارگذاری امیدنامه نهایی در سایت بورس برگزاری جلسه كد و نماد و ابالغ به بازار هماهنگی و برگزاری جلسه معارفه عرضه‌سهام‌و‌آغاز‌معامالت 88 Stock Exchange-94:95:1-Jahangiri 4/7/2021