Romanbesprekingen Jill Willems Provenciale kunsthumaniora Pikoh 2020/2021 6 Muziek Nederlands Romanbesprekingen Jill Willems Provenciale kunsthumaniora Pikoh 2020/2021 6 Muziek Nederlands Inhoudsopgave Boekbespreking 1 ................................................................ 4-6 Romananalyse: Grand hotel Europa – Iljia Leonard Pfeifer ..... .............................................................................................. Boekbespreking 2 ................................................................ 8-9 Ervaringsverslag: De Da Vinci Code – Dan Brown .................... Boekbespreking 3………………………………………………….………10-12 Vergelijking boek/film: The Godfather – Mario Puzo, regissseur: Francis Ford Coppola 5 Boekbespreking 1 Jill Willems Romananalyse 6Muziek Nederlands Schooljaar: 2020/2021 Bibliografische steekkaart: Iljia Leonard Pfeifer, Grand Hotel Europa Zeventiende druk, 2018 Uitgeverij De Arbijderspers, Amsterdam- Antwerpen, Verwachting: Als je elke boekenwinkel in België binnenloopt zie je dit boek wel in de etalage liggen. Het is enerzijds een veelgeprezen boek met een nominatie voor de Libris literatuurprijs en met uitstekende recensies door tijdschriften en magazines. Dit wekte een heleboel nieuwsgierigheid bij mij op. Tijdens de lockdownverveling zocht ik een meeslepende roman dat actueel en tijdsrelevantie thema’s bespreekt. Anders dan bij vertaalde boeken tracht ik de taalkwaliteit van een boek geschreven door een Nederlandstalige schrijver beter te vinden. Bij een vertaling van een boek gaan juiste collocaties en metaforen een beetje verloren. In de eerste pagina’s krijg je een uitgebreide introductie aan Grand-Hotel Europa; waar de protagonist, de schrijver zelf, alleen zal verblijven. Het interieur van het hotel zoals, uitvoerig beschreven werd, deed denken aan het huis van mijn grootouders. Een eclectisch interieur waarin vele antieke objecten uit verschillende tijdperken zijn verzameld. Dit refereert ook naar het onderwerp of besluit dat de schrijver doorheen het boek uitvoerig aanhaalt; het probleem van Europa’s te rijke geschiedenis. We komen er ook al achter dat Ilja langdurig in het hotel zal verblijven om zijn pijnlijke recente verleden te verwerken. 6 Structuuranalyse Het verhaal gaat over de liefdesrelatie tussen Clio en Iljia. Ook al deelt de protagonist dezelfde gedaante met de werkelijke schrijver, toch is dit een fictief personage. Hij leert deze van adellijke, conservatieve kunsthistoricus toevallig kennen in Genua. We krijgen het hele verhaal van hun relatie en hun avontuurlijke reizen, waarbij ze opzoek gingen naar de vermiste Maria Magdalena van Caravaggio. Naast dit verhaal staan grote thema’s als massatoerisme en de uitvaart van Europa centraal. Hij bekritiseert het huidige Europa, dat vroeger de economische grootmacht in de wereld was en nu slechts een historische plaats is gerestaureerd voor massatoerisme. Hij beschrijft het als een land dat leeft in nostalgie. Venetië, waar een deel van het verhaal over de stukgelopen relatie afspeelt, is het beste voorbeeld hiervan. Wat ooit een havenstad was met een bruisende economie, is nu een pretpark met de herinnering van wat het ooit was. De schrijver uit ook een soort ergernis naar toeristen uit. Hij bekritiseert de reisdwang, en dat reizen vaak gelijk wordt gesteld met succes hebben in het leven. Toeristen zijn constant op zoek naar een zekere authentieke ervaring. Europa dat veel verleden in aanbieding heeft maakt hiervan gebruik. Ze richten hun toeristische plekjes in met het clichébeeld waar de reizigers naar opzoek zijn. Dit thema kan aan het merendeel van de gebeurtenissen en beschreven feiten gelinkt worden. Ook het hotel waar Iljia verblijft om zijn verleden te verwerken, is een perfect voorbeeld voor het centrale thema in het boek. Het vervallen hotel, waarnaar de titel is verwezen, dat ooit de grootste namen ontving is in verval geraakt. Wanneer een Chinese zakenman dit overkoopt en opknapt naar een ‘typisch Europese stijl’, Een grote balzaal, Engelse pub, rozentuin,… , lokt dit veel nieuwe (Chinese) toeristen. Deze grote roman telt enkele motieven. Het queestemotief gaat over hun zoektocht naar het verloren schilderij. Hij vindt het uiteindelijk op het einde van het boek terug in hotel Grand Europa. Waarnaar hij het naar Clio wil brengen in Abu Dhabi, waar hun wegen zijn gesplitst. Een ander zeer frequent voorkomend motief is de kunstwereld, en geschiedenis. Door Clio’s uitgebreide kennis over de kunstwereld, en in het bijzonder het werk en leven van Caravagio krijgen we hun zoektocht een hele biografie van de schilder. Ook in zijn uitgebreide beschrijvingen over hun bezoeken aan musea met moderne kunst en klassieke kunst legt hij de link met de zelfzekere vereeuwigde middeleeuwse kunst dat Europa destijds voorstelde, met de moderne kunst (volgens hem gemaakt met goedkope materialen) en het huidige Europese verval. Dankzij de flashbacks waarover hij schrijft in het hotel krijgen we 2 verhaallijnen. Het verhaal van wat er zich afspeelt tijdens zijn verblijf in het hotel: ontmoeting van andere gasten, gesprekken tussen piccolo en ‘majeurdomus’. Dit wordt afgewisseld met het verhaal over zijn relatie met Clio uit het verleden en voor een groot deel ook zijn mening over de grote thema’s: Europa, migratie, reizen, 7 etc. In het hotel (heden) vertelt hij dikwijls hoe pijnlijk zijn recente verleden was. Hij weet hier dus meer dan de lezer. Dit wekt spanning op. Het verhaal in GrandHotel Europa nemen enkele maanden in beslag. De affaire met Clio duurde waarschijnlijk anderhalf jaar. Dit maakt dat de vertelde tijd veel groter is dan de verteltijd. Het verhaal en de beschrijvingen zijn allemaal vanuit het ik-perspectief verteld. Dit standpunt werd gekozen om zijn getuigenis van het verhaal weer te geven. Zijn karakter vormt een oordeel en vooroordeel waar de lezer wel of niet in te vinden is. Het Karakter heeft een licht arrogante en hautaine visie waardoor je het niet altijd eens bent met zijn standpunten. Voorbeelden hiervan zijn zijn karikaturale beschrijvingen van typische toeristen of gezinnen. Of zijn mening over het rijk, lui en nonchalant streefideaal bij de werkende middeklasse. Nog een ander gevolg bij het kiezen van dit vertelstandpunt, wat maar een klein detail vormt bij dit verhaal, is dat je het verhaal maar vanuit 1 partij ervaart. Een voorbeeld zijn de ruzies, en ook het einde van de relatie, tussen Iljia en zijn geliefde Clio. Iljia wordt door Clio wispelturig beschuldigd van naïviteit en egoïsme in hun relatie. Dit is natuurlijk niet terecht volgens Iljia. Maar eigenlijk kunnen we als lezer hier geen oordeel over geven. Wat apart is aan zijn stijl is dat hij de lezers direct aanspreekt. Bijvoorbeeld: (blz 393) "En nu ik u toch spreek, dierbare toekomstige lezer, … . Dit werd vroeger vaker toegepast. 8 Boekbespreking 2 Ervaringsverslag Jill Willems 6Muziek Nederlands Schooljaar: 2020/2021 De Da Vinci Code – Dan Brown Negende druk (mei 2004) Uitgeverij Luitingh- Amsterdam Deze wereldwijd bekende thriller van Dan Brown verkocht maar liefst 60,5 miljoen exemplaren verkocht. Het verscheen in 44 talen en werd vertaald in een Hollywoodwaardig script. Dit bereikte het boek allemaal ondanks zijn pittige en controviele thematiek. Een enorme lading geschiedenis, informatie en intertekstualiteit wordt behandeld. Dit boek leest als een thriller met een fascinatie voor de kerkgeschiedenis, waarbij de auteur het geheim achter de heilige graal tracht te vertellen d.m.v. een meeslepend verhaal. Geheime genootschappen en sektes komen in beeld; waarvan de priorij van Sion, en de Opus Dei. De controversiële waarheden achter christelijke symboliek en de ware heilige graal- theorieën die het christendom tegenspreken- worden gretig onderbouwd, waarbij de auteur alles uit de kast haalt. De gulden snede, de meridiaan van Greenwich, de wiskundige Fibonacci reeks en de diepgang achter christelijke symbolen en cryptogrammen worden op een toegankelijke manier gepresenteerd aan een heel breed publiek. De kennis die je vergaart over het onderwerp evolueert parallel mee met de gebeurtenissen in het boek. Het lijkt echter alsof de lezer deelneemt aan het oplossen van de raadsels en anagrammen, waar Robert Langdon en Sohpie Neveau voor komen te staan bij het oplossen van de eeuwenoude mysteries achter de heilige graal. Een opbouw tot het verhaal is niet van toepassing, mits de lezer in medias res het verhaal in wordt gekatapulteerd. Dit maakt het verhaal meeslepend vanaf de eerste pagina. Het geheim genootschap ‘de priorij van Sion’ bezit documenten over de heilige graal. Deze bewijzen het tegendeel van de principes waarvoor de christelijke kerk pleit. Het verhaal is fictief, maar alle feiten zijn gebaseerd op de realiteit. Het contrast van feiten en fictie laat het verhaal zeer realistisch aanvoelen. Wanneer de leider van de priorij (en curator van het Louvre) ‘Jaques Saunier’ wordt vermoord, wordt de strijd naar deze beruchte documenten duidelijk. Trouwe aanhangers van de kerk (Opus Dei) proberen deze 9 informatie de vernietigen, terwijl de nakomeling van Saunier het geheim proberen te ontrafelen en in ere te houden. Het conflict tussen geloof en kennis staat centraal. Eenzijdig is het verhaal niet, omdat de auctoriële verteller en ikverteller tussen alle personages worden gewisseld. Vanuit 3 verschillende partijen beleef je de strijd naar de graal. Je beleeft het verhaal vanuit de schoenen van Robert en Sophie, de leden van de Opus Dei en de Franse politie. Dit laat de grenzen tussen de ‘goede’ en de ‘slechte’ partijen vervagen. Deze overgangen tussen perspectieven, vaak op verschillende plaatsen en tijdstippen, verlopen zeer naadloos. Het verhaal omvat één nacht, omdat dit is boek 400 pagina’s bevat, is er een duidelijke vertraging. Ondanks de vertraging ligt het tempo van het verhaal zeer hoog. Er is nauwelijks ruimte om te ademen, en de open eindes van de korte hoofdstukken laten geen ruimte om de wending van het verhaal te voorspellen. Er is geen gebeurtenis belangrijker dan een andere. Het boek wordt ervaren als 1 grote gebeurtenis, in één nacht. De personages in het boek hebben een realistisch verband met de rijke informatie die er wordt meegedeeld. Protagonist ‘Robert Langdon’ is een universitaire professor en symboliek deskundige aan Harvard. Met flashbacks en korte anekdotes worden geschiedkundige onderwerpen toegelicht. Over de autoriteit van Sophie Neveau kan ook niet te betwisten worden, mits zij als cryptograaf voor de politie werkt. Met zijn kennis over religieuze symbolen, en haar ervaring met de diepgang achter code’s proberen ze de speurtocht naar de graal op te lossen, die Jaque Saunier aan zijn kleindochter (Sophie) heeft achtergelaten. Een klein minpunt in de schrijfstijl - dat onmogelijk vermeden kon worden bij het schrijven van een thriller voor een breed publiek - is dat de personages, ondanks hun deskundigheid in het vak, soms onwetend overkwamen. Realistisch gezien heeft een cryptoloog geen uur nodig om de Fibonaccireeks te herkennen. Zoals eerder vermeld, vervaagde de streep tussen een sympatieke- en rivaliserende partij door het wisselen van belevende perspectieven. Wel wordt er een onsympathieke beschrijving gegeven aan hoofdinspecteur ‘Bezu Fache’. Dit zorgt toch wel weer voor partijdigheid. Het dynamische karakter van deze personages maken hun reacties voorspelbaar Dit boek koppelt verschillende elementen samen: een ‘schokkende’ geschiedenis, een spannend verhaal en de opwinding achter het oplossen van raadsels. Dit alles wordt perfect gecombineerd tot een fictief verhaal dat de zware inhoud luchtig behandeld. Dit boek komt misschien minder professioneel over door zijn zeer gemakkelijke taalgebruik, maar dit is juist een van de redenen voor zijn grote succes. 10 Boekbespreking 3 Jill Willems Bespreking boek/film 6Muziek Nederlands Schooljaar: 2020/2021 Mario Puzo, De Godfather eerste druk, Xander Uitgevers B.V. oktober 2012 495 blz 50 jaar geleden werd het boek ‘the godfather’ van Mario Puzo uitgebracht. Het werd meteen een bestseller, en tot op vandaag is het boek en de film overal in de wereld gekend als een klassieker. Het plot omvangt in een tijdspan van 10 jaar het verhaal van de maffiafamilie van don Corleone, en het verraad, geweld en de bikkelharde bloedige strijd dat zich in de onderwereld van de jaren 40 in New York speelt. Het verhaal wordt verteld in meervoudig perspectief, afwisselend tussen eerste en derde persoon. Dit geeft een nauwkeurig overzicht van de personages. Het leest zich heel makkelijk en is makkelijk te begrijpen ondanks de vele Italiaanse woorden die gebruikt worden. De dialogen leken niet zo geloofwaardig en zelfs cliché. Als ik het boek in het Engels had gelezen kwam het taalgebruik misschien beter over. Het boek is eerder een verzameling van verhalen van verschillende leden van de familie dan 1 doorlopende verhaallijn. De tijdsstructuur is niet altijd chronologisch opgebouwd. Plotseling lazen we dat het lijk van Sonny naar de begrafenisondernemer werd gebracht, terwijl we nog niet wisten dat hij dood was en hoe hij dood was gegaan. De karakters en leefwereld zijn uitstekend uitgedacht en opgebouwd door middel van interessante en wrede achtergrondverhalen krijgen we een diepe kijk in de maffiawereld. Het boek is misschien onnodig lang en sommige anekdotes lijken geen meerwaarde te hebben aan het verhaal, maar zijn toch vermakelijk om te lezen. Het verhaal is louter verteld vanuit een vooringenomen vertelperspectief en de leden van de maffia worden eerder voorgesteld als zakenmannen die hun eigen wetten stellen en volgen, dan als criminelen. Don Corleone wordt ook voorgesteld als een sympathieke familieman die als een soort ‘robin hood’ functioneert. De schrijver maakt de man empathisch. Een memorabel en cynisch 11 moment, is het afgehakte paardenhoofd bij de regisseur Woltz, dat een van de eerste voorbeelden uit het boek is van de koele en wrede manieren waarop de don tewerk gaat. Het boek is duidelijk niet vrouwvriendelijk, het is een zeer patriarchale wereld. Er zijn talloze voorbeelden waar vrouwen niet waardig worden beschouwd of zelfs worden misbruikt of mishandelt. Zoals Connie Corleone verschillende keren wordt geslagen door haar man. Het boek gaat meer om de evolutie van de karakters dan het verhaal zelf. Het beste voorbeeld hiervan is Mike die zich aanbood om Sollozo en hoofdinspecteur Mccluskey bij politie te vermoorden. Michael die eerst niets te maken wilde hebben met de zaken van zijn vader en die een doorsnee Amerikaans leven verkoos veranderde plots in een man die ooit de machtigste don zou worden in New York. Het boek is ook vrij van morele en veroordelende kleuring daarom ben je vrij om een eigen conclusie over de personages te trekken Wat mooi is aan dit boek, is dat hij dit onderwerp en het verhaal in een tijdloze situatie plaatst. De schrijver focust niet op het uitdiepen van die periode, maar het verhaal kon even goed zich in 1990 afspelen. De regisseur, Francis Ford Coppola, is er op alle vlakken in geslaagd een fenomenale verfilming te maken. Hij geeft deze een donkere sfeer dat toch familiaal en warm aanvoelt. Er wordt spaghetti gemaakt voor heel het gezin, de uitbundige trouwfeesten. Het is een warm Italiaans gezin gecombineerd met het criminele leven. Dat is iets wat weinig maffiafilms in het verleden geprobeerd hebben. De muziek wordt zeer effectief gebruikt tijdens de scenes. Tijdens de scene in het restaurant waar Michael Solozzo en Mccluskey vermoord, wordt er in de hele scene geen muziek gebruikt. Dit maakt dat we ons ongemakkelijk voelen net zoals Michael zich voelt op dat moment. De verschillen in het boek maken de film niet beter of slechter, maar het boek verteld een completer verhaal. In de film blijven ze zeer trouw aan het plot. Als de regisseur in een bepaald personage of gebeurtenis te veel tijd stak kon de film instorten. Hij laat alle zijverhalen vallen zodat er geen overlappingen met het daadwerkelijke verhaal waren, zonder dat dit negatieve impact heeft op het verhaal. In de film wordt er vooral gefocust op Michael, en hoe hij zijn positie inneemt in deze wereld. Terwijl je in de film een vluchtige impressie krijgt van de personages en hun achtergrond, krijg je bij ieder personage in het boek een uitgediepte beschrijving van wie ze zijn en wat hun achtergrond is. Het personage Luca Brasi (de rechterhand van 12 don Corleone) is in de film zeer weinig toegelicht, je ziet alleen een korte scène van hem op de bruiloft en hoe hij wordt vermoord. Als hij in de film vermoord wordt heb je misschien zelfs empathie. Maar als je weet dat hij eigenlijk een wrede moordmachine is, heb je een heel ander gevoel bij het zien van deze scene. Een hoofdstuk uit het boek waarin het leven van don Corleone wordt gereconstrueerd kwam pas in de tweede film aanbod. Een groot deel van het eerste boek is gewijd aan de Zanger Johny Fontane, over zijn relatieproblemen problemen met zijn stem, met onenigheden met regisseur Woltz en de depressie waar mee hij zat. Ook enkele personages werden uit de film gelaten zoals het nieuwe leven van Lucie Mancini met de dokter Jules Segal in hollywood. Bij deze personages is er in de film absoluut geen uitweiding nodig. Een groot verschil is, dat in de film de gebeurtenissen chronologischer zijn dan in het boek. De uitwerking van de acteurs konden niet beter. In films worden de letterlijke dialogen vaak aangepast om het natuurlijker te laten lijken, maar in The godfather werden de letterlijke dialogen uit het boek in de film vertaald door de acteurs. Terwijl sommige dialogen in het boek onnatuurlijk leken, brachten deze acteurs het bovenmaats natuurlijk en realistisch over. Hun prestaties in hun rol sloten nou aan bij het beeld dat er bij mij gevormd was in het boek, en gaven zelfs een meerwaarde aan het verhaal. Een scene dat in de film beter tot uiting kwam dan in het boek, waren de moorden tijdens het doopsel. Het plaatst het doopsel van het petekind naast het feilloos vermoorden van de leiders van de 5 maffiafamilies. Michael die een imperium heeft opgebouwd en zijn kwetsbare familie. Ondanks het feit dat ze in de film nog niet eens de helft van het boek hebben behandeld, blijven ze in de film zeer trouw aan de gebeurtenissen en dialogen. Toen ik het boek las leken sommigen dialogen heel onnatuurlijk of zelfs cliché. Deze legendarische acteurs slagen er toch in deze dialogen over te brengen op een natuurlijke emotionele wijze.