TUESDAY, MAY 30, 2006
Kulturang Popular, Buhay at Karanasan (Vol 1 Intro)
Introduksyon sa Serye ng Libro:
Kulturang Popular, Buhay at Karanasan sa Pang-araw-araw
Mula Pagbangon Hanggang Pagtulog (unang serye, para sa Vol. 1)
Mula sa ating paggising at pagtulog, ang substansya ng kulturang popular ang siyang gumigiya sa ating buhay-paghinga, pagtibok ng pulso’t puso, pagtunaw ng pagkain at pagkagutom, pagkaantok at pagkasigla,
pagtawa at pag-iyak. May malaking pagtataya ang kulturang popular sa ating katawan bilang behikulo para
masulong ang pagdanas sa lipunan, kasaysayan at (post)modernisasyon. Hindi nga ba’t ang ating katawan ang
siyang sintomas at manifestasyon ng pagkalalim na tagos ng malaganapang kulturang popular sa ating buhay?
Pero higit pa sa biolohikal na oberdeterminasyon ng kulturang popular sa ating katawan, may mas malalim na
sugal ang kulturang popular sa pagsubstansya—paghubog at pagpapalaman, o pagpapalawak at
pagpapalalim—sa ating kamalayan.
Makakapasok ba tayo sa mall nang hindi man lamang naaambunan, basang-basa pa sa karanasan sa mga
produkto ng kulturang popular? Makakaalis ba tayo sa ating bahay na hindi nakakapagpahid ng isang daan at
isang produkto sa ating katawan? Bakit tila tayo kulang kapag nakalimutan natin ang ating cellphone? Hindi
ba’t nabuhay naman tayo na wala ito sa nakaraan? Bakit hindi tayo mabuhay sa hinaharap—o isang araw man
lamang—na walay sa teknolohiyang ito? Bakit para tayong nanghihina kapag hindi tayo nakainom ng ating
pang-araw-araw na adiksyon sa bitamina at energy drink? Bakit tayo conscious kapag nakaligtaan nating
magdeodorant, na kahit hindi naman tayo pagpapawisan ay tila automatiko ang panunumbalik ng putok sa
katawan? Bakit tayo tila nasa loob ng pelikula kapag conscious tayong pinapanood tayo at nagugustuhan natin
ito? Bakit iba ang ating pagkatao kapag magkakasama ang kabarkada at kaopisina natin (sa pagkakataong
nasa labas tayo ng opisina) kaysa sa pang-araw-araw na kasama natin ang ating kapamilya? Bakit tila nadanas
na rin natin ang mga nadaranas ng mga karakter na pinapanood natin sa telebisyon at pelikula? Bakit nasaulo
natin ang mga kantang sinusuka natin? Bakit hindi na natin ibig ang mga kantang bigla na lamang nagustuhan
din ng mga jologs? Bakit sumasagi sa isip natin ang pagpapakamatay at pumatay? Bakit tayo nananaginip ng
gising? Bakit hindi tayo makatulog nang hindi nagpapahid—na naman—ng isang daan at isang produkto sa
ating katawan?
Ang kulturang popular ay may kapangyarihang lumikha ng kulang at sobra sa atin. Sa paratihan,
ipinamumukha nito ang ating kasalatan sa ideal na ginawang masibong pamantayan ng panggitnang uri na
pamumuhay. Panggitnang uri ang pamantayan ng kulturang popular dahil ito ang nililikhang ideal na imahen
na maaring makamit ng mayoryang nananatiling mahirap sa bansa. Ang pagsna-snatch o hold-up ng
cellphone, halimbawa, ay maaring tignan bilang paghihiganti ng masa sa inaakala nilang normal na bahagi ng
(middle-class na) buhay. Ang kulturang popular ang nagbibigay ng normative function sa mga produkto, na
tila kinakailangan ito ng mga tao hindi lamang para mapabuti ang buhay, kundi mismo, para mabuhay. Ang
panggitnang uri din ang pamantayang maaring bumaba ang nakakataas na uri. Masyado namang malungkot
ang buhay kung iilan lang silang nagkukuwentuhan ng bagong Louis Vitton bag o Channel na pabango. Tila
mula CK at Bench hanggang Axe ang nagiging kolektibong amoy ng nagnanais makaangat sa nakararami. Ang
kulturang popular ay ang kultura ng panggitnang uri at para sa marami, mayroon itong kaakibat na dilemma
ng naturang uri—parating nakakasapat lamang ang kita, madalas kulang pa nga na magbibigay sa gitnang uri
ng afinidad sa uring anakpawis (working class) pero sa taas ng kanyang aspirasyon at pangarap sa buhay, ang
kanyang identifikasyon naman ay tungo sa pribilihiyadong uri. Ito ang bind ng kultura ng panggitnang uri—
dahil wala siyang nakakasapat na materyal na batayan para makamit ang kanyang pangarap, paratihan
lamang inilulugar niya ang kanyang sarili sa pasakit para sa pangako ng temporal na kasiyahan. Nabubuhay
ang panggitnang uri para sa posibilidad na makamit ang pangako ng pag-angat, ng pag-igpaw sa kanyang
mismong uri. At sa kolektibong aspirasyon na ito, tanging si Cinderella (one-in-a-million) ang makakamit ng
pangarap na makaahon sa kinasasadlakang kumunoy ng lipunan. Tunay tayong mababaliw sa kaligayahan
kapag tayo ang nanalo sa Who Wants to be a Millionaire, Game ka na ba? o Weakest Link. Pero masaya na
tayo sa panonood ng iba—yung mismong contestant—at sa posibilidad ng pag-ahon ng isa sa ating uri.
Ang kulturang popular ay hindi libre. Ito ay isang karanasan na tanging ang may kapasidad bumili at
magbayad ang makakadanas. Sa nakararami, ang pagdanas ay nagaganap lamang sa kanilang kamalayan. Sa
sobrang gusto nila itong maranasan—ang bagong amoy, bagong modelo ng Nokia, bagong skin whitener,
bagong jeans, bagong buhay—ay mas nadanas pa nila ito. Paulit-ulit itong umaalingawngaw, sumasalat,
namumutiktik, nakikinita, nalalasahan--paulit-ulit na nila itong nadaranas—sa kanilang utak. Rehersado na
ang kanilang pagdanas kahit hindi pa ito aktwal na nadanas. Ang kulang na nga lang ay ang materyal na
gratification sa karanasan—na sa akto lamang ng pagbili magkakaroon ng release ang matagal at paulit-ulit
nang pagmamaniobra sa karanasan, na sa pang-araw-araw ay nirerepress at ino-oppress naman. Itong akto ng
pagbili—na tila minamaliit ng maykaya—ang siyang nagpapaiba sa karanasan sa kulturang popular. Hindi
naman lahat ay may kapangyarihan nito, lalo na sa isang lipunang di hamak na mas marami ang mahirap
kaysa maykaya. Kaya ang maykaya ay may pasaporte sa mga produkto at arena ng kulturang popular
samantalang ang mahirap ay kailangan na lamang makuntento sa posibilidad nito, na kahit papapaano’y sa
tanang buhay niya ay makakapag-Jollibee at MacDo siya. At ito naman ay ipinapangalandakang abot-tanaw,
abot-kamay na pangarap para sa nakararami.
At ito ang karanasan sa malling, isang kakatwang pang-araw-araw na kaganapan sa mga syudad sa bansa.
Una, ang malls ang bagong sentro ng publikong buhay. Dito nagaganap ang sosyalisasyon ng mg tao tungo sa
panlipunang relasyon (kitaan ng mga kaibigan, book fair, profesyonal na serbisyo, tulad ng dentista, travel
agent, dollar exchange, at iba pa). Sa kawalan ng mga parke sa syudad, ito na ang pasyalan, me pera man o
wala, maayos lang ang pananamit ay makakapasok pa rin sa loob ng mall. Sinababi na ang mall ay
democratizing device sa lipunan—pinagpapantay-pantay nito ang akses ng mga tao sa mabuting (nabibiling)
pamumuhay kahit pa ito ay mito lamang. Ang maykaya pa rin ang ideal na konsumeristang mamayan sa
lipunan ng mall. Ikalawa, ang malls ang nagpapakita ng produksyon ng magic sa intermittent na yugto ng
komodifikasyon—sa gitna ng produksyon at resepsyon ng mga komoditi. Ang pagkapasok sa mga tindahan sa
mall ng mga produkto ay dobleng pagtatanggal sa moda ng produksyon nito—una, ang mismong produkto ay
maaaninagan ng kawalan ng anumang bahid ng paggawa at aktwal na produksyon (ang mga isda sa sardinas
ay hindi makakakitaan kung paano ito pinagsiksikan sa maliit na lata, paano nagkaroon ng sarsa, at nawalan
ng daliri ang manggagawa sa pabrika nito); ikalawa, dobleng magical sa pagkadispley nito sa mall bilang
lunan na may orihinaryong orkestradong magic na kapaligiran. Hindi nga ba’t mas natutuwa ang mallers dito
kaysa sa aktwal na plaza sa kanilang pinanggalingang bayan?
Dahil mas kontrolado ang mga marka ng gitnang uri sa mall—air con, kawalan krimen, maayos na pananamit
at dekorum sa lahat ng nasa loob nito, kalidad ng serbisyo—ay mas naiibigan ito bilang parang life-choice ng
mga tumatangkilik nito kaysa, halimbawa, sa usok at traffic sa labas, delikadong paglalakad sa sidewalk,
maduduming pagkain sa kalsada, namamalimos, at iba pa.
Ang mall ay espasyo ng posibilidad ng panahon—na kahit hindi lubos na maunlad ang bansa ay may showcase
ng posibilidad ng kaunlaran, mga oasis of love sa duhaging bansa, at ang engrandeng posibilidad na hihigit sa
lahat—ang porma ng bansa kapag ito ay ganap na maunlad na bansa. Sino ang aayaw na ang buong
Kamaynilaan ay maging higanteng mall, tulad ng orkestrasyon para sa luntiang syudad sa Singapore o mga
high-tech science na syudad sa Japan, halimbawa? E di magiging one big shopping showcase tayo ng Asia.
Pero ang realidad ay hindi mangyayari ito dahil napakaliit ng aktwal na gitnang uri sa bansa. Kaya ang mall
ay pribiliheyadong espasyo ng kaunlaran, ng display ng gitnang uring kabuhayan at ng mismong gitnang uring
kapangyarihang makabili. At sa naratibo ng shopping spectacle, nagiging korolaryo ang buhay ng mga
mababang uri, lalo na ang mga nagtataguyod ng lifestyle sa mall, ang libo-libong subcontracted laborers
nito. Nabubura ang moda ng produksyon nila dahil ang mismong kalakaran ng pagtingin sa mall ay tungo sa
gentrified na visualisasyon.
Tunay na malawak ang sakop sa ating kamalayan ng kulturang popular. Binibigyan tayo ng mga bagong
pangangailangan at desire, na dati naman nga ay hindi natin kinailangan. Dahil sa masibo nitong
pagpapalaganap—walang takas sa cellphones, halimbawa, sa pang-araw-araw na ads at komersyal ng mga
kompanya nito, sa mismong mga taong tumatangkilik nito, sa iba’t ibang larangan ng buhay na ating
ginagalawan, tulad ng mall, tiangge, palengke, opisina at skwelahan—walang hindi mababahiran ng kaakibat
nitong karanasan: paano ba dinadanas (paano hihinga at mag-iisip) ang karanasang dulot ng ibinebentang
produkto? Ano ang transformasyong magaganap sa pagbili nitong produkto? Bakit kulang pa rin kahit na
nakabili na? Dahil ba sa may mas magandang brand at modelo? Dahil ba ang bago ay ginagawang luma kaagad
sa kulturang popular na kinapapalooban natin? Bakit kulang pa rin kahit na labis na?
Sa introduksyong ito, nais kong ipaliwanag ang mga komponent na bumubuo ng kulturang popular at ang
paraan ng pagdanas dito. Paano ba natin muling imamapa ang karanasan nang hindi lang natin ito dapat
tanggapin bilang nandiyan na, isang given sa ating buhay, na sa ayaw at sa gusto natin ay sapilitan tayong
ipinapasabay dahil tila walang ibang siwang para sa kontra-pagkilos at kontra-kamalayan? Paano ba
nanormalisa ang ating karanasan sa mall, cellphones at mismong panggitnang uring buhay? Sa muling
pagmapa lamang tayo makakakita ng siwang para sa indibidwal at kolektibong pagbabago at transformasyong
pangkamalayan at panlipunan.
Kung hindi ito, para tayong automatons o robotics, na bawat kable, kalamnan at microchip na bumubuo sa
atin, ay mas ginagawa tayong sunod-sunuran kaysa matuklasan natin ang ating historikal na pagkatao. Tulad
si Neo sa pelikulang Matrix, kinakailangan nating pumili sa pula at asul na kapsula—para matunghayan natin
ang loob ng artiface o manatili sa ating kamangmangan—at matapos, kung pipiliin nating sumulong, ay wala
nang muling pagbabalik sa dati.
Sundan din natin ang white rabbit…
May anim na bahagi ang seryeng ito tungkol sa kulturang popular:
Volume 1. Kulturang Mall. Ang mall ay isang media na nagdudulot ng sosyalisasyon tungo sa gawi ng isang
transnasyonal na mundo. Paano tayo tinuturuan ng kultura ng mall? Paano ugma ang pagtingin at malling sa
transnasyonal na mundo at realidad sa isang di pa lubos na transnasyonal na lipunan?
Volume 2. Disaster, Droga at Skin Whitener. Ang mundo ng kulturang popular ay mundo ng politikal.
Mayroong nakikinabang sa mga itinuturong kaisipan at kagawian. Ano ang sigalot na dulot ng pagkabagsak ng
mga eroplano at sunog sa Ozone? Bakit bigla itong nakakalimutan? Paano tayo lumilikha ng popular na alaala
sa kultura ng droga? Bakit gusto nating pumuti?
Volume 3. Si Darna, ang Mahal na Birhen ng Penafrancia at si Pepsi Paloma. Mga babae ang imahen ng
kulturang popular at mass consumption. Ang ang sinasabi ni Darna hinggil sa paghahanap ng tinig ng
kabataang manunulat? Paano magkatulad ang pagsalat sa Birhen ng Penafrancia at ang konsert ng South
Border? Paano si Pepsi Paloma naging magandang buhay at lalong naging magandang kamatayan?
Volume 4. Ang Bago, Bawal at Kasalukuyan. Kahit pa ang kulturang popular ay dinadambana na para sa lahat,
marami pa ring komplex na usapin na kaakibat nito. Kailang nagiging bago ang bago? Ano ang ipinagbabawal
sa baliw? Ano ang kasalukuyang sining sa espasyo ng mall at kasaysayan sa komiks?
Volume 5. Paghahanap ng Virtual na Identidad. Ang pagtangkilik ang siyang nag-uugnay sa atin. Ito ang
dahilan kung bakit tayo nagkakaroon ng identidad, virtual man. Paano hinuhubog ng bida sa pelikula, ng
retro fashion at computer games, at ng mall para tayo magkaroon ng virtual na identidad? Ano ang challenge
sa pangkulturang gawain sa edad ng globalisasyon?
Volume 6. Lalakeng Pin-up, GRO at Macho Dancing. Mahirap maging lalake sa kasalukuyang edad. Kailangan
mong maging feminisadong lalake para mapanatili ang pribilihiyadong posisyon sa lipunan. Ano ang sinasabi
ng proliferasyon ng lalakeng pin-ups at magazines? Bakit mayroon nang lalakeng GRO? Ano ang ikalawang
yugto ng macho dancing sa gay bars?
Nais kong pasalamatan ang U.P. Office of the Vice Chancellor for Research and Development para sa
pagkaloob ng grant para makumpleto ang mayorya sa sanaysay na ito. Mayorya sa mga sanaysay ay unang
kabuuang inilathala sa koleksyong Sa loob at labas ng mall kong sawi/kaliluha’y siyang nangyayaring hari:
Ang Pagkatuto at Pagtatanghal ng Kulturang Popular (Quezon City: University of the Philippines Press, 2001).
Nagpapasalamat din ako sa National Commission for Culture and the Arts, Henry Sy Professorial Chair, Lily
Monteverde Professorial Chair, sa mga organisasyon at indibidwal na naghimok sa akin na pag-isipan ang mga
isyu ng kulturang popular na tinalakay sa seryeng ito. Gayundin, pasasalamat din sa aking mga mag-aaral ng
mga kurso sa panitikan, pelikula at kulturang popular na siyang tunay na may higit na karanasan sa mga isyu
rito, at sa aking mga kaguro sa U.P., Ateneo de Manila at De La Salle University, para sa paghihimok na lalo
pang paunlarin ang talakayan hinggil sa kulturang popular.
Ang serye ng libro tungkol sa kulturang popular na inilathala ng Anvil Publishing ay bawas sa hayag na
teoretikal na diskusyon at organisado batay sa mga tematikong usapin. Tinatangka nitong makaabot sa mas
malawak na mambabasa. Malugod kong pinasasalamatan sina Karina Bolasco, Ani Habulan at Leng ng Anvil
para sa kanilang suporta sa proyekto.
Posted by ROLANDO B. TOLENTINOat 12:56 AM
No comments: