ún
P
üa ro
at f
M
BÖLÜM 12- BARAJLARIN
JEOLOJø6ø
Giriú-BarajlarÕn
ú
sÕQÕflandÕUÕlmasÕ-Baraj tipi
seçimi-Baraja
etki eden kuvvetler-Baraj
seçim
\ÕNÕlmalarÕBarajlarÕn ömrü-Baraj gölü ve
NÕlmal
yeri
çalÕúmalarÕ-Baraj
ve çevresel etkiler
y
ça ma
al
I- Gø5øù
O
úç sm
in an
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
AY
A
N
ot
la
 Baraj, Su tutma yapÕVÕGÕr.
 Tek ve Çok AmaçlÕ Barajlar:
1.
2.
3.
4.
5.
AkarsularÕn düzenlenmesi
Su sa÷lamak (içme+kullanma+sulama suyu)
Enerji üretmek
TaúNÕn önlemek
Di÷er amaçlar (BalÕkçÕOÕk+turizm+spor+vd…)
rÖ
1
Barajlarda KullanÕlan Ortak Terimler
ún
1. Abatman (Abutment): BarajÕn, üzerine inúa edildi÷i vadinin
her iki tarafÕndaki e÷imli yüzeylerdir.
2. Vadi Kesiti (River-Channel Section): Baraj gövdesinin
akarsu yata÷Õna oturdu÷u kesimin en kesitidir.
3. Baraj Menba Ete÷i (Hael of The Dam): BarajÕn menba
yüzünün temel kayasÕna oturdu÷u kÕVÕm.
4 Baraj Topu÷u (Toe of The Dam): BarajÕn mansap yüzünün
4.
temel kayasÕna oturdu÷u kÕVÕm.
5. Baraj Tepesi (Crest): BarajÕn en üst kÕsmÕ.
Pr
üa
o
at f
M
üh
.
O
úç sm
in an
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la
rÖ
6. Kenar DuvarÕ (Parapet): Baraj tepesinin
in her iki kÕsmÕnda
k
a görülen
görülen duvarlar.
du
inde emn
÷la
Baraj tepesinin yol olarak kullanÕlmasÕ halinde
emniyetli trafi÷ii ssa÷lar.
mak
um su
s seviyesi
yes arasÕnda
arasÕnd
7. Serbest KÕVÕm (Freeboard): Baraj tepesi ile maksimum
ayÕ da
ad
kalan kÕVÕm. Bu kÕsma dalga payÕ ya da emniyet payÕ
denir.
m ortasÕndan
ortasÕnd veya barajÕn
8. Baraj Ekseni (Axis of The Dam): Baraj tepesinin tam
menba yüzü tarafÕnda tepenin kenarÕndan geçen hayali çizgi.
esiti.
9. Baraj Kesiti (Dam Cross Section): BarajÕn eksenine dik kesiti.
lel, dik ve e÷ik
10.Galeriler (Galleries): Baraj gövdesi içinde, baraj eksenine paralel,
olarak yapÕlmÕú boúluklar.
2
ún
11.Dip Savak (Outlet Conduit): Ölü hacminin üstündeki suyu boúaltmaya yarayan
tünel.
12.Ölü Hacim Yüzeyi (Dead-Storage Water Surface): BarajÕn içinde kalan,
boúaltÕlmayan su yüzeyi. Bu hacim barajlarda toplanacak silti depolamaya yarar.
13.Baraj Yüksekli÷i: Talvegten (H1) ya da temelden (H2) baraj tepesine kadar olan
mesafe.
14.Kuyruk Suyu Yüzeyi (Tail Water Surface): BarajÕn dolu savak, dip savak ya da
türbinlerinden çÕkan suyun mansaptaki yüzeyi.
15.Maksimum Su Yüzeyi (Maximum Water Surface): Baraj gölünde su seviyesinin
en yüksek oldu÷u (dolu savaktan akmadan) seviye.
Pr
üa
o
at f
M
üh
.
O
úç sm
in an
Je S
ol ú V
KA
YA
N
ot
la
rÖ
3
ún
Pr
16. Minimum Su Yüzeyi (Minimum Water Surface): Baraj gölünde faydalÕ úekilde
kullanÕlabilecek en düúük su yüzeyi.
17. Dolu Savak (Spillway): Baraja maksimum su seviyesinin üstünde gelen suyu
boúaltmaya yarayan kanal.
18. Çevirme Tüneli (Diversion Tunnel): BarajÕn gövde inúaatÕ VÕrasÕnda
akarsuyun yönünü de÷Lútirmeye yarayan tünel.
19. Batardo (Cofferdam): BarajÕn inúasÕ VÕrasÕnda akarsuyun çevirme tüneline
girmesine yardÕmcÕ olan ve akarsuyun inúaat sahasÕQÕ basmasÕQÕ engelleyen
ufak barajlar. Menba ve mansapta olmak üzere iki adet bulunur.
üa
o
at f
M
üh
.
O
úç sm
in an
Je S
ol ú V
KA
YA
N
ot
la
rÖ
4
II- BARAJLARIN SINIFLAMASI
AMAÇLARINA GÖRE
ún
Pr
1.
2.
3.
4.
5.
6.
SU SAöLAMA (øÇME, KULLANMA, SULAMA)
TAùKIN DENETø0ø
ENERJø ÜRETø0ø
ULAùIM
TURøSTøK
ATIK
MALZEMEYE GÖRE
1. BETON
a. Kemer
b. PayandalÕ
c. A÷ÕrlÕk
2. DOLGU
a.Toprak dolgu
b. Kaya dolgu
c. KarÕúÕk dolgu
3.KAGøR
4.DøöER (Ahúap,vs. …)
üa
o
at f.
M Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj Rú
i
KA
YA
N
ot
la
YÜKSEKLøKLERøNE GÖRE VE GÖL HACMøNE GÖRE
YÜKS
1 H < 10 m……
1.
m…………… GÖLET……………………… V < 5. 104 m 3
2. 1
10 < H < 15 m
m……… KÜÇÜK……………........... 5. 104 < V < 106 m 3
3. H > 15 m. …
……………BÜYÜK……………………..
………B
V > 106 m 3
rÖ
5
Dolu Savak
ún
Baraj gölü maksimum su seviyesine eriútikten
sonra baraj gölüne gelen taúNÕn sularÕQÕ baraj
gövdesine ve göl alanÕ yamaçlarÕna zarar
vermeden boúaltan kanallardÕr. BarajlarÕn
emniyet vanalarÕGÕr.
1.
2.
3.
4.
5.
Kuyu Tipi Dolu Savak.
Üstten Akan Dolu Savak.
Üstten KapaklÕ Dolu Savak.
Dip Savak.
Tehlike Sava÷Õ.
Pr
üa
o
at f
M
üh
.
O
úç sm
in an
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la
rÖ
BETON BARAJLAR
JLAR
Beton barajlar; A÷ÕrlÕk, PayandalÕ a÷ÕrlÕk,
k, Kemer
Keme olmak
ma üzere
re üç
ü gruptur.
gruptu
a) A÷ÕrlÕk BarajlarÕ
 $÷ÕrlÕk barajlarÕ, suyun kaldÕrma ve döndürme kuvvetine
e karúÕ ke
kendi
D÷ÕrlÕklarÕyla duran masif yapÕlardÕr.
 Bu tip barajlarÕn eksenleri
do÷ru úeklinde ya da akÕú yukarÕ
do÷ru hafifçe kavisli olabilir
(kemer-a÷ÕrlÕk).
 BarajÕn enine kesiti üçgene
benzeyen yamuktur.
 $÷ÕrlÕk barajlarÕQÕn sa÷lam
temele oturmasÕ istenir.
 Vadi yamaçlarÕ; az e÷imli,
geniú, V úekilli olabilir.
6
ún
Pr
üa
o
at
M Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la
SarÕyer Beton A÷ÕrlÕk BarajÕ
SarÕye
b) PayandalÕ A÷ÕrlÕk BarajlarÕ
 Bu tip barajlarÕn memba tarafÕ, su basÕncÕna
Õna kar
karúÕ duran
uran düz ya da az
H÷imli betonarme bir perde úeklindedir.
alar vardÕr.
vard
 Mansap tarafÕnda, su basÕncÕQÕ temele ileten payandalar
baz yapÕ
 Payandalar arasÕndaki yerlere kuvvet santralleri ve di÷er bazÕ
yapÕlar
yerleútirilebilir
ez.
 Payandalara fazla yük düúer, payandalar arasÕna ise fazla yük binmez.
 Yamaç e÷imi az, geniú, V úekilli
vadilerde payandalÕ D÷ÕrlÕk barajlarÕ
yapÕlabilir.
rÖ
7
ún
Pr
üa
o
at f
M
üh
.
O
úç sm
in an
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la
rÖ
ElmalÕ II BarajÕ (Göksu nehri)
c) Kemer Barajlar
 Kemer baraj, kavisli tek bir beton duvardan
n oluúan
o ú su
u tutma
tutm tesisidir.
idi .
mek için, beton
b
var
 Suyun basÕncÕQÕ, kemer tesiriyle yamaçlara vermek
duvar
membaya do÷ru kavisli yapÕOÕr.
oplanmas
 Kayaya merdivenimsi úekiller verilerek, gerilmelerin toplanmasÕna
ve
betonda çatlaklarÕn oluúmasÕna engel olunur.
va nin
 Kemerin yamaçlara iyi bir úekilde kenetlenmesi için, kemer ile vadinin
birleúti÷i noktadaki açÕQÕn 450 olmasÕ gerekir.
8
ún
Pr
üa
o
at f
M
üh
.
O
úç sm
in an
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la
rÖ
Karakaya B
BarajÕ (FÕrat nehri)
DOLGU BARAJLAR
AR
 Toprak ve kayanÕn belirli bir oranda karÕúWÕUÕlmasÕ
mas ile
le yyapÕlan
lan su tutma
ma yapÕlarÕGÕr.
y pÕlarÕG
 Toprak barajlar, daha çok geçirimsiz olan ve çok
olarak
ok sa÷lam
÷
ak kabul
ojen zemin
iú ve
edilmeyen ayrÕk ya da çimentolanmÕú kayalar, heterojen
zeminler, geniú
yayvan vadiler üzerinde yapÕlmaktadÕr.
 Depreme dayanÕklÕGÕrlar.
vb )
1. Toprak Dolgu ( Seyhan, Aslantaú, Sülo÷lu, Büyükçekmece vb.).
2. Kaya Dolgu (HirfanlÕ, Hasan U÷urlu, Do÷ancÕ, Keban,…).
3. KarÕúÕk Dolgu (Güzelhisar, Atatürk, KralkÕ]Õ).
18
9
Kaya dolgu baraj
ún
üa
at
P
Toprak dolgu baraj
M
ú ç sm
in an
Je S
ol úV
oj Rú
i
Kompozit Baraj (A÷ÕrlÕk ve Kaya dolgu)
Keban
n BarajÕ (FÕrat
FÕrat nehri)
AY
A
N
ot
la
rÖ
Atatürk BarajÕ (FÕrat nehri))
Kaya dolgu baraj
10
COMPOSITE DAMS

ún
Pr
Composite dams are combinations of one or more dam
types. Most often a large section of a dam will be either
an embankment or gravity dam, with the section
responsible for power generation being a buttress or
arch.
üa
o
at f
M
üh r. O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj R
i
KA
YA
N
ot
la
Keban Dam – FÕrat River;
Height= 163 m;
Reservoir Capacity= 31 billion m3
Gravity & Rock
ock Fill
rÖ
11
III- BARAJ Tø3ø VE YERø SEÇø0øNE ETKø EDEN FAKTÖRLER


ún

Pr

TopografyasÕ (vadi úekli)
Litolojik özellikleri
YapÕsal özellikleri.
Hidrolojik ve hidrolik durumu
Hidrojeolojik özellikleri (rezervuarÕn ve baraj yerinin su tutmasÕ)
Malzeme olanaklarÕ
øklim koúullarÕ
Bölgenin depremselli÷i
Ülkenin ekonomik durumu ve iúçilik
Ül
Sosyall koúullar
k
Çevre
vre koúullarÕ
ko
Bilgi
lgi birikimi
birikim ve deneyimler
üa
o
at f.
M Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
ot
la








VADøùEKLø (Akarsu, Buzul, Litoloji,
toloji, YapÕ,
Ya Evrim)
rim)





Bo÷az ya da kanyonlar (“U” úekilli vadiler)
Dar vadiler (Dar “V” úekilli vadiler)
Geniú vadiler (Geniú “V” úekilli vadiler)
Geniú ve düz vadiler
KarÕúÕN úekilli vadiler
Vadi Geniúli÷i / Vadi Yüksekli÷i OranÕ
“U” ùekilli Vadilerde
:3>
Dar ùekilli Vadilerde
:3-6
Geniú Vadilerde
:6-7
Düz Vadilerde
:7<
rÖ
12
Vadi ùekli Faktörü (K)
ún
Pr
K=
TEPE UZUNLUÐU
BARAJ YUKSEKLIGI
K=
b
b  H (tan U 1  tan U 2)
=
H
H
=
B
H
+ (tanU1 + tanU2)
üa
o
at f.
M Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol ú V
oj R ú
KA
YA
N
ot
la
rÖ
K: Vadi úekli faktörü
b
b: Vadi tabanÕ geniúli÷i
H: B
Baraj yüksekli÷i
U1 ve U2: V
Vadi yamaçlarÕQÕn ortalama do÷rultusunun düúeyle yapmÕú oldu÷u açÕ.
ek Vadilerde:
adile
V ùekilli
U ùekilli Vadilerde:
F
Fransa’da
a
talya
øtalya’da
Amerika
Amerika’da
olmasÕ iistenir.
K ” 4.5
ise Kemer barajÕ
K”5
ise A÷ÕrlÕk barajÕ
K>5
ise Dolgu baraj
olmasÕ istenir (Amerika’da).
K < 11
K<7
K<5
Litoloji
1. Litoloji cinsi
2. KalÕnlÕklarÕ ve AyrÕúma derinlikleri
3. Geoteknik Özellikler:
•
TaúÕma Gücü
•
AyrÕúma
•
DayanÕm
•
Suya KarúÕ Hassasiyet
•
Geçirgenlik-Gözeneklilik
YapÕ – Geometri
Baraj ekseni ile tabaka ve çatlaklarÕn do÷rultu / e÷imleri arasÕndaki iliúkiler.
Baraj yerindeki kayaçlarÕn kÕvrÕmlÕ olmasÕ.
Süreksizlik-su kaça÷Õ iliúkisi.
Yamaçlardaki süreksizliklerin durumu.
13
ún
üa
at
Pr
M
Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la
Hidroloji







Büyük debili nehirler.
Düzensiz debili (Vahúi dereler).
.Õú dereleri.
AkÕm ölçümleri.
Baraj gölü altÕnda kalan kaynaklar.
Ya÷Õú miktarÕ ve rejimi.
YeraltÕ suyu hareketi, yönü vs.
øklim KoúullarÕ
øklim koúullarÕna göre dolgu barajlarda ki malzemelerin yerleútirilmesi
(ya÷ÕúÕ fazla olan ve don yapan bölgelerde).
Don yapan bölgelerde beton dökümünün zorlaúmasÕ.
Kurak bölgelere toprak baraj gövdesinin kompaksiyonu, beton barajlarda
betonun prizi esnasÕnda so÷utulmasÕ için gerekli suyun sa÷lanmasÕ.
rÖ
14
Bölgenin Depremselli÷i
ún
Pr
 Deprem bölgesinde yapÕlacak barajlarda aranan özellikler:
1. Dolgu barajlar (toprak ve kaya dolgu) tercih edilmelidir.
2. Gövde geniú tabanlÕ geçirimsiz zon üzerine oturmalÕGÕr.
3. Yüksek dalga payÕ (3-4m.) bÕrakÕlmalÕGÕr.
4. Geniú tepe bÕrakÕlmalÕGÕr.
5. Gövde úevlerinin e÷imi az olmalÕGÕr.
üa
o
at f.
M Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la



Malzeme OlanaklarÕ
Baraj ya
yapÕPÕnda kullanÕlacak malzemenin
n
uygun nitelikte,
yeterli miktarda ve baraj
eri yakÕn olmasÕ gerekir.
yerine
KazÕlardan
la
ooÕkarÕlacak
malzemelerin
kkullanÕlabilirli÷i.
bili ÷i.
Malzeme ocaklarÕQÕn
Malze
caklar QÕ baraj yerine uzaklÕ÷Õ.
IV- BARAJ GÖVDESøNE ETKøYEN
TKøYEN K
KUVVETLER
T ER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Baraj A÷ÕrlÕ÷Õ.
Hidrostatik BasÕnç.
Suyun KaldÕrma Kuvveti.
Buz BasÕncÕ.
Deprem Etkisi.
Silt BasÕncÕ.
Dalga Etkisi.
Di÷er.
rÖ
15
V- BARAJ YIKILMALARI ve PROBLEMLER
ún
Pr
üa
o
at f
M
üh
.
O
úç sm
in an
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la
rÖ
A. Do÷al Nedenler (%40)
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
Fazla Ya÷Õú.
Heyelan.
Deprem.
AúÕnma.
mesi.
Rezervuar AlanÕnda Oyulmalar Meydana Gelmesi.
Dalga Etkisi, Üstten Aúma.
Buz Etkisi.
B. YapÕm HatalarÕ (%35)
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
Borulanma.
Baraj Gövdesi AltÕnda SÕ]ÕntÕ OlmasÕ.
Çökme.
Baraj ùevlerine Uygun E÷im Verilmemesi.
Yetersiz Kitle.
Dolguda FarklÕ Oturma.
Betonda Çatlama Ve Bozulma.
Kayma.
Kil Çekirde÷in Su Geçirmesi (Filtrelerin TÕkanmasÕ).
Savak Yetersizli÷i.
Di÷er Sebepler.
16
ún
üa
at
Pr
M
üh
. ú Os
çi ma
n
n
Je S
ol ú V
oj R
BÜYÜK BARAJLAR
KOMøSYONU
(200 Baraj YÕNÕlmasÕnda)
Üstten aúma
Heyelan
Borulanma
6Õzma
Çökme
Dalga etkisi
$úÕnma etkisi
øQúaat kusurlarÕ
Yetersiz gövde
Deprem
Buzlanma
(37….%18.5)
(21….%10.5)
(18….%9)
(13….%6)
(9……%4.5)
(5……%2.5)
(5……%2.5)
(5……%2.5)
(8……%4)
(9……%4.5)
(1……%0.5)
AY
A
N
ot
la
rÖ
34
17
 Baraj yeri ve göl alanÕ
jeolojisinin
iyice
anlaúÕlmamÕú
olmasÕ nedeniyle dünyada 1928
\ÕOÕna kadar 250 baraj yÕNÕlmÕúWÕr.
ún
Pr
 1928 yÕOÕnda ABD’de St. Francis
barajÕ yÕNÕlmÕú, 436 kiúi ölmüútür.
üa
o
at f
M
üh
.
 2 AralÕk 1959’da Fransa’da Malpasset barajÕQÕn yÕNÕlmasÕyla 421 kiúi ölmüútür.
úç
in
sm
an
35
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
AY
A
ot
la
5 Haziran 1976’da ABD’de 100 m yükseklikte
kte
ana
Teton barajÕ sa÷ yamaca yakÕn gövdede meydana
gelen sÕ]ÕntÕlar nedeniyle birkaç saat içinde yÕNÕldÕ.
AkÕú DúD÷Õdaki yerleúim alanlarÕ zamanÕnda
boúaltÕldÕ÷Õ için ölü sayÕVÕ 11’i geçmedi.
rÖ
Teton BarajÕ’nÕn akÕú aúD÷Õdan görünüúü.
ølk sÕ]ÕntÕlarÕn baúlamasÕ
ve gedik açÕlmasÕ.
18
SularÕn fÕúNÕrmaya baúlamasÕ ve
gedi÷in krete do÷ru ilerlemesi
ún
Pr
üa
o
at f.
M Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol ú V
Kretin düúúü
Tam yarÕlma
Gövdenin üçte birinin ve
santralÕn kaybediliúi.
37
YA
N
ot
la
rÖ
19
SularÕn durulmasÕ.
ún
P
üa ro
at f.
M Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj Rú
i
KA
YA
N
ot
la
AkÕú DúD÷Õdaki
Dú
aki su
s baskÕQÕyla
ilg gazete
e haberi.
ilgili
39
Barajlarla ilgili su tutma
ma problem
problemleri
Keban BarajÕ sol yamaç Petek
ma÷arasÕnda mermerlerde yer alan
karstik boúluklardaki su kaçaklarÕ
arstik
Keban BarajÕ rezervuarÕndan, yer altÕ karstik
boúluklarÕ içinden kaçan sularÕn sifon yaparak
ak
Keban Deresi sol yamacÕndan çÕkmasÕ
rÖ
May BarajÕ’nda kireçtaúÕQÕn ayrÕúmasÕyla
oluúmuú NÕrmÕ]Õ renkli toprak (Terra-Rosa)
ile örtülü düdenlerden sularÕn kaçmasÕ
20
ún
Atatürk barajÕ
mansap topu÷undan
su kaçaklarÕ
Pr
üa
o
at f
M
üh
.
O
úç sm
in an
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
e AY
A
N
ot
la
rÖ
Barajlarla
rajlarla ilgili
ilgil heyelan proble
problemleri
mle
BarajlarÕn karúÕlaúWÕ÷Õ
karúÕlaú
bir di÷er
di÷
÷er önemli
em
ik jeolojisini
jeolo ni ilgilendiren
ilgi
n problem
problem
mühendislik
ise kütle hareketleridir
dir
Vayont BarajÕ
Vayont BarajÕ göl havzasÕnda
oluúan kütle hareketi
Vayont BarajÕ’nÕn memba durumu
(Heyelândan hemen sonra)
21
ún
üa
at
Vayont
(Vaiont)
Baraj
Gölü
yamacÕnda meydana gelen heyelân
sonucu taúan baraj gölü suyunun,
barajÕn mansabÕnda yer alan
yerleúim yerlerini basmasÕ sonucu,
yerleúim yerlerinde meydana gelen
can ve mal kaybÕ ve kullanÕlmaz
hâle gelen Vayont BarajÕ.
P
M
Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol ú V
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la
Vaiont BarajÕ rezervuarÕQÕn heyelan
malzemesiyle dolmuú hali
VI- BARAJLARIN ÖMRÜ
Ü VE SøLTLENME
SøL
NME
 Barajların yapımından sonra, suların taşıdığı malzeme
zeme (b
(blok, çakı
çakıl, kum, silt
silt,, kil) bar
baraj
gölüne dolmaya başlar ve baraj ömrü gitgide kısalır. Özellikle
yağışları
kle sağanak
sağa
ları izleyen
yen
sellenme ile çok malzeme gelir. Bitki örtüsü azsa erozyon daha da fazla ol
olur.
Siltlenme mekanizması
 Taşınan malzeme baraj gölüne gelirken, iriden ufağa doğru çökelmeye başlar.
Silt ve kil
aşlar. S
baraj gövdesi dolayında çökelir ve özgül ağırlığı 1,3 - 1,6 olan bir çamur oluşur.
ur.
 Akış yukarıda maksimum su düzeyinin üstünde kalan çökeltilere tepe çökelleri denir. Ön
çökeltiler, suların baraj gölüne girdiği kısımda biriken tortullardır. Burada suyun hızı azalır;
iri blok ve çakıllar toplanır. Bunlar akışa engel olur, akış yukarıda çökelme artar. Baraja
araja
yaklaştıkça daha ince malzeme çökelir, bunlara taban çökeltileri denir. Baraj gövdesine
in
yakın çökelen en ince tortulara ağır akım çökeltileri adı verilir. Bunlar zamanla
kompaksiyona uğrar, yoğunlukları artar ve baraj eksenine basınçları çoğalır.
rÖ
22
Siltlenmenin Nedenleri
A. Ya÷Õú AlanÕQÕn
ún
Pr
1. Morfolojisine
2. Bitki Örtüsünün Türüne, SÕklÕ÷Õna
3. øklim KoúullarÕna
4. Ya÷ÕúlarÕn Tipi Ve ùiddetine
B. Ya÷Õú AlanÕndaki KayalarÕn
üa
o
at f.
M Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la
1. Litolojik Özelliklerine
2. YapÕsal Özelliklerine
3. AyrÕúma Derecelerine Ba÷OÕGÕr.
Siltleşmeyi Önleme için yapılan başlıca işlemler
Sil
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Y
Yer Seçimi.
Y
Yeúil Örtü.
Kaz
KazÕ vs. Azaltma.
Yan K
KollarÕn Denetlenmesi (Gölet, Sel kapanÕ).
S
Siltin UzaklaúWÕUÕlmasÕ.
p Sava÷Õn
a÷Õn Ça
Dip
ÇalÕúWÕUÕlmasÕ.
BarajÕn Ömrü
RL 
RL
C
Si
So
Te
C
SiTe
Te 
Si  S o
Si
: Baraj Ömrü
: RezervuarÕn Kapasitesi
: Rezervuara Gelen Silt Hacmi
: Rezervuara Bir YÕlda Gelen Silt Hacmi
: Silt Tutma Niteli÷i
rÖ
23
VII- BARAJ GÖLÜ VE YERø ÇALIùMALARI
BARAJ GÖLÜ ÇALIùMALARI
ún
Pr
 Göl alanÕndaki kayaçlarÕn;
a) Türleri, Litolojik Özellikleri
b) Yatay ve Düúey De÷Lúimleri
c) øçerdikleri mineraller ve suya olan hassasiyetleri
d) YapÕsal özellikleri (Süreksizlikler)
e) Porozite, Geçirgenlikleri (SÕzma ve BasÕnçlÕ su deneyleriyle)
f) AyrÕúma ve Erimeleri (Jeofizik çalÕúmalarÕ, Sondajlar ve enjeksiyon).
 6
6Õcak ve so÷uk kaynaklar, Kuyular, Artezyenler (Debi, IsÕ ve BasÕnçlar ölçülür).
 YeraltÕ ssuyu seviyesi ve de÷Lúimi
 Sular
SularÕn kimyasal analizleri
üa
o
at f.
M Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la






Yan dere sularÕ ve getirdi÷i selinti miktarlarÕ
rlarÕ (Bar
(Baraj ömrü
mr hesaplanÕr)
plan
l
klarÕ
Baraj gölünden komúu havzalara su kaçma olasÕOÕklarÕ
YamaçlarÕn stabilitesi
Depremsellik
Do÷al Yer AltÕ KaynaklarÕ
Tarihi Eserler
rÖ
24
BARAJ YERø ÇALIùMALARI
ún
Pr
 Baraj yerinin Litolojisi (Litolojilerin türleri, YayÕOÕúÕ, Düúey ve yatay
de÷Lúimi, SÕQÕrlar)
 KayalarÕn ayrÕúma derecesi ve Bitkisel topra÷Õn kalÕnlÕ÷Õ.
 Yamaç ve kazÕlarÕn duraylÕOÕ÷Õ.
 Baraj yerinin yapÕsal özellikleri (Süreksizlikler).
 Akarsu yata÷Õnda alüvyon kalÕnlÕ÷Õ ve Vadi kesiti.
üa
o
at f.
M Dr
üh
. ú Os
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la
 Baraj yerinin su tutma derecesi (BasÕnçlÕ su deney
deneyleri))
 Sondaj kuyularÕnda YASS tespiti
 Mühendislik özellikleri araúWÕrmak için açÕlan galeri ve
yerinde deneylerin yapÕlmasÕ, RQD’nin belirlenmesi.
 Depremsellik
 6Õzma olup-olmayaca÷Õ.
sondajlarda
sond
rÖ
25
ÖNEMLø KONULAR
Baraj yeri ve tipinin
belirlenmesi.
ún
Baraj yeri ve göl
tutmasÕ.
alanÕQÕn su
P
üa ro
at f.
M Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj R
iD
Malzeme olanaklarÕ.
Ya÷Õú alanÕ.
Çevre sorunlarÕ
p
(deprem,
heyelan, kirlenme,
kam
kamulaúWÕrma
vb…).
BarajlarÕn
n yyÕNÕlmasÕna
ol
olaylar
olan olaylar.
sebep
Su hukuku.
ukuku.
Malzemeler
1.
2.
3.
4.
Dolgu Malzemesi (Toprak dolgu, Kaya dolgu).
olgu).
Filtre Malzemesi.
Agrega.
Çimento vb…
AY
A
N
ot
la
rÖ
Baraj yapÕPÕnda kullanÕlan malzemeler
• Uygun nitelikte,
• Yeterli miktarda
• Baraj yerine
• KazÕlardan çÕkarÕlacak
malzemelerin
kullanÕlabilirli÷i
araúWÕUÕlmalÕGÕr.
26
VIII- BARAJLARIN ÇEVREYE SOSYAL VE EKONOMøK ETKøLERø
Bölgeye Çok SayÕda Eleman Gelmesi.
BazÕ Arazilerin KamulaúWÕUÕlmasÕ.
ún
Önemli Miktarda Para Girdisi.
Pr
Örf Ve AlÕúkanlÕklara Etki.
üa
o
at f.
M Dr
üh . O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la
Yol YapÕlmasÕ.
Kuru TarÕmdan Sulu TarÕma Geçiú.
Elek
Elektrik, TV…
Mahkemeler, Avukat BürolarÕ,…
Mahkeme
Okullar
kulla AçÕlmasÕ.
as
Yeni Bir YaúantÕ.
aúa Õ.
BarajlarÕn Çevreye Etkileri
KARAYA
ARAY
HAVAYA
Ya÷Õúa
6ÕcaklÕ÷a
SUYA
YÜZEY SULARINA
Buharlaúmaya
Kalitesine
Di÷er…
 Akarsuyun Göle Dönüúmesine
 Buharlaúma MiktarÕQÕn ArtmasÕna
YER ALTI SULARINA
 6Õzma-beslenme ArtmasÕna.
 YASS ve E÷iminin De÷Lúmesine.
 Su Kalitesinin De÷Lúmesi.
KAYNAKLARA
 Termal Kaynaklara
SULARDAN YARARLANMAYA
 Suda yaúama.
 TaúÕmacÕOÕkla.
 AvcÕOÕk, balÕkçÕOÕk, su sporlarÕ.
 Arazi KullanÕPÕna
nÕPÕ
 CanlÕlara
 Toprak Örtüsüne
Kalitesine
• Kalitesi
• Erozyona
 Yamaçç Stabilitesine
Sta
sin
 Depremselli÷e
÷e
rÖ
SULARIN KøRLENMESøNE.
YER ALTI DEPOLAMASI.
27
ún
Pr
üa
o
at f
M
üh
.
O
úç sm
in an
Je S
ol ú V
oj R ú
KA
Y
A
s
N
ot
la
rÖ
28
ún
üa
at
Pr
M
úç
in
sm
an
Je S
ol ú V
57
AY
A
N
ot
la
rÖ
58
29
ún
üa
at
Pr
M
úç
in
sm
an
Je S
ol ú V
oj
59
AY
A
N
ot
la
rÖ
30
ún
üa
at
Pr
M
úç
in
sm
an
Je S
ol ú V
61
AY
A
N
ot
la
rÖ
62
31
ún
üa
at
Pr
M
úç
in
sm
an
Je S
ol ú V
63
AY
A
N
ot
la
rÖ
64
32
ún
üa
at
Pr
M
üh
.O
.ú s
çi ma
n
n
Je S
ol ú V
oj R ú
De KA
rs YA
N
ot
la
rÖ
33
ún
üa
at
Pr
M
üh
. ú Os
çi ma
n
n
Je S
ol úV
oj Rú
iD K
er AY
A
s
N
ot
la
rÖ
34