EscuelaCatolica de San Sebastian
Pinagbuhatan, PasigCity
S.Y. 2020-2021
ND
2 QUARTER MODULE 1
ECSS@24: Bringing the Good News to all Faiths in all Seasons Amidst Life’s Challenges
Name:
Section:
Grade level: Grade 8
Subject: Araling Panlipunan
Topic: Kabihasnang Minoan at Mycenean
Formation Standard:
I. Established Goal:
Naipamalas ang malalim nap ag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos
at pagtugon sa mga pandaigdigang hamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na
pagkakaiba-iba ng heograpiya, kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya
tungo sa pagkakaroon ng mapayapa, maunlad, matatag na kinabukasan at nagkakaisang
pananampalataya sa Diyos.
II.
Most Essential Competencies:
 Nasusuri ang kabihasnang Minoan, Mycenean at kabihasnang klasiko ng Greece
 Naipapaliwanag ang kontribusyon ng kabihasnang Romano
III. Essential Understanding:
Malaki ang naging impluwensya ng klasikal na sibilisasyon ng Europa sa pag-unlad
IV. Essential Question
Paano nakaimpluwensya ang klasikal na Europa sa pag-unlad ng sibilisasyon sa daigdig?
V.
Content
I.
Introduction
Pamprosesong tanong:
1. Suriin ang larawan, saang bansa matatagpuan ang istrukturang ito?
2. Ano ang unang kabihasnan na sumibol dito?
3. Paano nakatulong ang unang kabihasnan ng Greece sa pagtatag ng pundasyon sa
pandaigdigang sibilisasyon?
II.
Lesson
Naging sentro ng sinaunang Greece ang mabundok na bahagi ng tangway ng Balkan sa
timog at ilang mga pulo sa karagatan ng Aegean. Samantala, ang karagatan ng Mediterranean
ang naging tagapag-ugnay ng Greece sa iba pang panig ng mundo.
Sa mundo ng mga sinaunang Greek, ang karagatan ang pinakamainam na daanan sa paglalakbay.
Dahil dito karamihan sa mga pamayanan nila ay matatagpuan 60 kilometro lamang mula sa
baybay-dagat.
Ang lupain ng Greece ay mabato at bulubundukin. Ito ang pangunahing naging
sagabal sa mabilis na daloy ng komunikasyon sa mga pamayanan. Naging mabagal ang paglago
ng mga kaisipan at teknolohiya. Subalit ito rin ang naging dahilan upang ang bawat lungsodestado ay magkaroon ng kani-kanilang natatanging katangian na nagpayaman sa kanilang
kultura. Ang mga mainam na daungan na nakapaligid sa Greece ay nagbigay-daan sa
maunlad na kalakalang pandagat na naging dahilan ng kanilang maunlad na kabuhayan. Ito rin
ang nagbigay daan upang magkaroon sila ng kaugnayan sa iba’t ibang uri ng tao na nakatulong
naman upang mapayaman nila ang kanilang kultura at maibahagi ang kanilang mga naging
tagumpay sa iba’t ibang larangan ng pamumuhay sa sandaigdigan.
Ang mga Minoans
Ayon sa mga arkeologo, ang kauna- unahang sibilisasyong Aegean ay nagsimula sa Crete mga
3100 B.C.E. o Before the Common Era. Tinawag itong Kabihasnang Minoan batay sa pangalan
niHaring Minos, ang maalamat na haring sinasabing nagtatag nito. Kilala ang mga Minoan bilang
mahuhusay gumamit ng metal at iba pang teknolohiya. Nakatira sila sa mga bahay na yari sa
laryo (bricks) at may sistema sila ng pagsulat. Magagaling din silang mandaragat.
Hindi nagtagal, kinilala ang Knossos bilang isang makapangyarihang lungsod at sinakop nito
ang kabuuan ng Crete. Dito matatagpuan ang isang napakatayog na palasyo na nakatayo sa
dalawang ektarya ng lupa at napapaligiran ng mga bahay na bato. Ang palasyo ay nasira ng
sunud-sunod na sunog at iba pang mga natural na kalamidad.
Paglipas ng ilan pang taon na tinataya 1600 hanggang 1100 B.C.E., narating ng Crete ang
kanyang tugatog. Umunlad nang husto ang kabuhayan dito dulot na rin ng pakikipagkalakalan ng
mga Minoan sa Silangan at sa paligid ng Aegean. Dumarami ang mga bayan at lungsod at ang
Knossos ang naging pinakamalaki.
Sa pamayanang Minoan ay may apat na pangkat ng tao: ang mga maharlika, mga
mangangalakal, mga magsasaka, at ang mga alipin. Sila ay masayahing mga tao at mahiligin sa
magagandang bagay at kagamitan. Maging sa palakasan ay di nagpahuli ang mga Minoan. Sila na
siguro ang unang nakagawa ng arena sa buong daigdig kung saan nagsasagawa ng mga labanan
sa boksing.
Ang mga Mycenaean
Bago pa man salakayin at sakupin ng mga Mycenaean ang Crete, nasimulan na nilang paunlarin
ang ilang pangunahing kabihasnan sa Timog Greece. Ang Mycenaea na matatagpuan 16
kilometro ang layo sa aplaya ng karagatang Aegean ang naging sentro ng kabihasnang
Mycenaean. Ang mga lungsod dito aypinag-ugnay ng maayos na daanan at mga tulay.
Napapaligiran
ng
makapal
na paderang lungsod upang magsilbing
pananggalang sa mga maaring lumusob dito.Pagdating ng 1400 B.C.E., isa nang napakalakas na
mandaragat ang mgaMycenaean at ito ay nalubos ng masakop at magupo nila ang Crete.
Naiugnay nila ang Crete sa lumalagong kabihasnan sa Greece. Maraming mga salitang Minoan
ang naidagdag sa wikang Greek. Ang sining ng mga Greek ay naimpluwensiyahan ng mga istilong
Minoan. Ilan sa mga alamat ng Minoan ay naisama sa mga kwento at alamat ng mga Greek.
Noong 1100 B.C.E., isang pangkat ng tao mula sa hilaga ang pumasok sa Greece at iginupo ang
mga Mycenaean. Sila ay kinilalang mga Dorian. Samantala, isang pangkat
naman ng tao
na mayroon dinkaugnayan sa mga Mycenaean ang tumungo sa timog ng Greece sa may lupain
sa Asia Minor sa may hangganan ng karagatang Aegean. Nagtatag sila ng kanilangpamayanan at
tinawag itong Ionia.Nakilala sila bilang mga Ionian.
Ang mga pangyayaring ito ay tinaguriang dark ageo madilim na panahon natumagal din nang
halos 300 taon. Naging palasak ang digmaan ng mga iba’t ibang kaharian. Nahinto ang kalakalan,
pagsasaka, at iba pang gawaing pangkabuhayan.Maging ang paglago ng sining at pagsulat nang
unti-unti ay naudlot din.
Ang mga Polis
Dahil sa mga digmaan bago pa ang Panahong Hellenic, nagtayo ng mga kuta ang mga Greek sa
mga lugar sa may gilid ng mga burol at sa mga taluktok ng bundok upang maprotektahan ang
kanilang sarili sa pagsalakay ng iba’t ibang pangkat. Ang mga pook na ito ay naging pamayanan.
Dito nagsimula ang mga lungsod- estado o polis kung saan hango ang salitang may kinalaman sa
pamayanan tulad ng pulisya, politika at politiko. May malalaki at maliliit na polis. Ang
pinakahuwarang bilang na dapat bumuo ng isang polis ay 5000 na kalalakihan dahil noon ay sila
lamang ang nailalagay sa opisyal na talaan ng populasyon ng lungsod-estado. Karamihan sa mga
polis ay may mga pamayanang matatagpuan sa matataas na lugar na tinawag na acropolis o
mataas na lungsod. Sa panahon ng digmaan, ito ang naging takbuhan ng mga Greek para sa
kanilang proteksyon. Sa acropolis matatagpuan ang matatayog na palasyo at templo kung kaya’t
ito ang naging sentro ng politika at relihiyon ng mga Greek. Samantala, ang ibabang bahagi
naman ay tinawag na agora o pamilihang bayan. Napapaligiran ng mga pamilihan at iba pang
mga gusali na nagbigay daan sa Sa mga lungsod-estado, naramdaman ng mga Greek na sila ay
bahagi ng pamayanan. Ito ang dahilan kung bakit ipinagkaloob naman nila dito ang kanilang
katapatan at paglilingkod. Hindi lahat ng mga nasa lungsod-estado ay mamamayan nito. Ang
mga lehitimong mamamayan ay binigyang karapatang bomoto, magkaroon ng ari-arian,
humawak ng posisyon sa pamahalaan, at ipagtanggol ang sarili sa mga korte.
Bilang kapalit, sila ay dapat na makilahok sa pamahalaan at tumulong sa pagtatanggol sa mga
polis sa panahon ng digmaan. Ang lahat ng ito, dagdag pa ang paglago ngkalakalan, ay nagbigay
daan sa pag-unlad ng mga lungsod-estado. Kasabay nito ang mabilis na paglaki ng populasyon na
naging pangunahing dahilan naman kung bakit nangibang lugar ang mga Greek. Ang iba ay
napadpad sa paligid ng mga karagatang Mediterranean at Iton. Bagamat napunta sila at
nanirahan sa malalayong lugar, di nawala ang kanilang ugnayan sa pinagmulang lungsod-estado
o metropolis.
Mula sa pakikipagkalakalan sa iba’t ibang panig ng daigdig, natutuhan ng mga Greek ang mga
bagong ideya at teknik. Mula sa mga Phoenician ay nakuha nila ang ideya ng alpabeto na naging
bahagi naman ng kanilang sariling alpabeto. Ginamit din nila ang mga teknik ng mga Phoenician
sa paggawa ng mas malalaki at mabibilis na barko. Sa mga Sumerian naman ay namana nila ang
sistema ng panukat. Mula naman sa mga Lydian ay natutuhan nila ang paggamit ng sinsilyo at
barya sa pakikipagkalakalan.
Noong mga 546 B.C.E., isang politikong nagngangalang Pisistratus, ang namuno sa pamahalaan
ng Athens. Bagamat mayaman siya, nakuha niya ang suporta at pagtitiwala ng karaniwang tao.
Mas radikal ang mga pagbabagong ipinatupad niya tulad ng pamamahagi ng malalaking lupang
sakahan sa walang lupang mga magsasaka. Nagbigay siya ng pautang at nagbukas ng
malawakang trabaho sa malalaking proyektong pampubliko. Pinagbuti niya ang sistema ng
patubig sa lungsod ng Athens, at nagpatayo ng magagandang templo. Ipinakita rin niya ang
kaniyang interes sa sining at kultura sa pamamagitan ng pagbibigay suporta sa mga pintor at sa
mga nangunguna sa drama. Ang pagsulong niya sa sining ang nagbigay-daan upang tanghalin
ang Athens na sentro ng kulturang Greek.
Sparta, ang Pamayanan ng mga Mandirigma
Ang polis o lungsod-estado ng Sparta ay itinatag ng mga Dorian sa Peloponnesus na nasa timog
na bahagi ng tangway ng Greece. Sa lahat ng mga lungsod-estado, ang Sparta lamang ang hindi
umasa sa kalakalan. Ito ay may magandang klima, sapat na patubig at matabang lupa na angkop
sa pagsasaka.Pinalawak ng mga Spartan ang kanilang lupain sa pamamagitan ng pananakop ng
mga karatig na lupang sakahan at pangangangamkam nito. Ang mga magsasaka mula sa nasakop
na mga lugar ay dinala nila sa Sparta upang maging mga helot o tagasaka sa malawak nilang
lupang sakahan. Samakatuwid, naging alipin ng mga Spartan ang mga helot. Maraming
pagkakataon na nag- alsa laban sa mga Spartan ang mga helot ngunit ni isa rito ay walang
nagtagumpay. Dahilan sa palagiang pag-aalsa ng mga helot, nagdesisyon ang mga Spartan na
palakasin ang kanilang hukbong militar at magtatag ng isang pamayanan ng mga mandirigma
upang maging laging handa sa kahit anong pag-aalsang gagawin ng mga helot.
Ang Athens at ang Pag-unlad Nito
Sa simula ng 600 B.C.E., ang Athens ay isa lamang maliit na bayan sa gitnang tangway ng Greece
na tinatawag na Attica. Ang buong rehiyon ay hindi angkop sa pagsasaka kaya karamihan sa mga
mamamayan nito ay nagtrabaho sa mga minahan, gumawa ng mga ceramics, o naging
mangangalakal o mandaragat. Hindi nanakop ng mga kolonya ang Athens.Sa halip, pinalawak
nito ang kanilang teritoryo na naging dahilan upang ang iba pang nayon sa Attica ay sumali sa
kanilang pamamahala.
Sa sinaunang kasaysayan, ang Athens ay pinamunuan ng mga tyrant na noon ay
nangangahulugang mga pinunong nagsusulong ng karapatan ng karaniwang tao at maayos na
pamahalaan. Bagamat karamihan sa kanila ay naging mabubuting pinuno, may mangilan-ngilan
din na umabuso sa kanilang posisyon na nagbigay ng bagong kahulugan sa katawagang tyrant
bilang malupit na pinuno sa ating panahon, sa kasalukuyan.
Sa simula, ang Athens ay pinamunuan ng hari na inihalal ng asembleya ng mamamayan at
pinapayuhan ng mga mga konseho ng maharlika. Ang asembleya ay binubuo naman ng
mayayaman na may malaking kapangyarihan. Ang mga pinuno nito ay tinawag na Archon na
pinapaburan naman ang mga may kaya sa lipunan.
Di nagtagal, nagnais ng pagbabago ang mga artisano at mga mangangalakal. Upang mapigil ang
lumalalang sitwasyon ng mga di nasisiyahang karaniwang tao, nagpagawa ang mayayamang tao
o aristokrata ng nakasulat na batas kay Draco isang tagapagbatas. Malupit ang mga batas ng
Greek at hindi ito binago ni Draco ngunit kahit na paano ang kodigong ginawa niya ay nagbigay
ng pagkakapantay- pantaysa lipunan at binawasan ng mga karapatan ang mga namumuno. Sa
gitna ngpagbabagong ito nanatiling di kontento ang mga mamamayan ng Athens. Maraming
Athenian ang nagpaalipin upang makabayad ng malaking pagkakautang. Marami rin sa kanila
ang nagnais ng mas malaking bahagi sa larangan ng politika.
Ang sumunod na pagbabago ay naganap noong 594 B.C.E. sa pangunguna ni Solon na mula sa
mga pangkat ng aristokrata na yumaman sa pamamagitan ng pakikipagkalakalan. Kilala din siya
sa pagiging matalino at patas. Inalis niya ang mga pagkakautang ng mahihirap at ginawang ilegal
ang pagkaalipin nang dahil sa utang. Gumawa rin siya ng sistemang legal kung saan lahat ng
malayang kalalakihang ipinanganak mula sa mga magulang na Athenian ay maaaring maging
hurado sa mga korte. Ang mga repormang pampolitika na ginawa ni Solon ay nagbigay ng
kapangyarihan sa mga mahihirap at karaniwang tao. Nagsagawa rin siya ng mga repormang
pangkabuhayan upang maisulong ang dayuhang kalakalan at mapabuti ang pamumuhay ng mga
mahihirap. Nalutas ng repormang pangkabuhayan ang mga ilang pangunahing suliranin ng
Athens at napaunlad ang kabuhayan nito. Sa gitna ng malawakang repormang ginawa ni Solon,
di nasiyahan ang mga aristokrata. Para sa kanila, labis na pinaburan ni Solon ang mahihirap. Sa
kasalukuyan, ginagamit ang salitang Solon bilang tawag sa mga kinatawan ng pambansang
pamahalaan na umuugit ng batas.
Noong 510 B.C.E., naganap muli ang pagbabago sa sistemang politikal ng Athens sa pamumuno ni
Cleisthenes. Hinati niya ang Athens sa sampung distrito. Limampung kalalakihan ang magmumula sa
bawat distrito at maglilingkod sa konseho ng tagapayo upang magpasimula ng batas sa Asembleya ang
tagagawa ng mga pinaiiral na batas. Sa kauna- unahang pagkakataon, nakaboto sa asembleya ang mga
mamamayan, may-ari man ng lupa o wala.
Upang mapanatili ang kalayaan ng mga mamamayan ipinatupad ni Cleisthenes ang isang sistema kung
saan bawat taon ay binibigyan ng pagkakataon ang mga mamamayan na ituro ang taong
nagsisilbing panganib sa Athens. Kapag ang isang tao ay nakakuha ng mahigit 6,000 boto, siya ay
palalayasin sa Athens ng 10 taon. Dahil sa ang pangalan ay isinusulat sa pira-pirasong palayok na
tinatawag na Ostrakon, ang sistema ng pagpapatapon o pagtatakwil sa isang tao ay tinawag na
ostracism. Bagamat kaunti lamang ang naipatapon ng sistemang ito, nabigyan ng mas malaking
kapangyarihan ang mga mamamayan.
Sa pagsapit ng 500 B.C.E., dahil sa lahat ng mga repormang naipatupad sa Athens, ang
pinakamahalagang naganap ay ang pagsilang ng demokrasya sa Athens, kung saan nagkaroon ng
malaking bahagi ang mga mamamayan sa pamamalakad ng kanilang pamahalaan.
Ang Banta ng Persia
Hangarin ng Persia na palawakin ang imperyo nito sa kanluran. Noong 546 B.C.E., sinalakay ni
cyrus the Great ang Lydia sa Asia Minor. Ipinagpatuloy ni Darius I, ang nagmana ng trono ni cyrus
the Great, ang hangaring ito. Noong 499 B.C.E., sinalakay niya ang mga kalapit na kolonyang
Greek. Nagpadala ng tulong ang Athens ngunit natalo ang mga kolonyang Greek sa labanang
pandagat sa Miletus noong 494 B.C.E. Bagamat natalo ang puwersa ng Athens, nais ni darius na
parusahan ang lungsod sa ginawang pagtulong at gawin itong hakbang sa pagsakop a Greece.
Bilang paghahanda sa napipintong pananalakay ng Persia, sinimulan ng Athens ang
pagpapagawa ng isang plota o fleet na pandigma.
Ang Digmaang Graeco- Persia (499-479 B.C.E.)
Ang unang pagsalakay ng Persia sa Greece ay naganap noong 490 B.C.E. sa ilalim ni Darius.
Tinawid ng plota ng Persia ang Aegean Sea at bumaba sa Marathon , isang kapatagan sa
hilagang-silangan ng Athens. Tinalo ng 10, 000 puwersa ng Athens ang humigit-kumulang 25,000
puwersa ng Persia.
Ipinagpatuloy ni Xerxes, anak ni Darius ang tangkang pagpapabagsak sa Athens. Noong B.C.E.,
isang madugong labanan ang naganap sa Thermopylae, isang makipot na daanan sa gilid ng
bundok at ng silangang baybayin ng Central Greece. Pitong libong Greek, tatlong daan sa mga ito
ay taga- Sparta sa ilalim ni Leonidas ang nakipaglaban sa puwersa ni Xerxes. Noong una, inakala
ni Xerxes na madali niyang malulupig ang mga Greek. Hindi niya inasahan ang katapangan at
kahusayan ng mga taga- Sparta sa pakikipagdigma. Sa loob ng tatlong araw, dumanak ang dugo
ng mga taga Persia. Subalit ipinagkanulo ng isang Greek ang lihim na daanan patungo sa kampo
ng mga Greek. Pinayuhan ni Leonidas ang mga Greek na lumikas habang ipinagtatanggol ng
kanyang puwersa ang Thermopylae. Sa harap ng higit na maraming puwersa ni Xerxes, namatay
ang karamihan sa tropa ni Leonidas.
Digmaang Peloponnesian
Nais ni Pericles na manatili ang kapayapaan di lamang sa Athens kundi maging sa mga kalapit
nitong mga lungsod-estado at maging sa Persia. Habang umuunlad ang Athens, lumawak din ang
kanilang kapangyarihan sa kalakalan. Ito ang naging dahilan kung bakit sa panahon ng Delian
League ay naging isang imperyo ang Athens.
Hindi lahat ng lungsod-estado ay sumang-ayon sa ginawa ng Athens na pagkontrol sa Delian
League subalit wala silang nagawa upang umalis sa alyansa. Kayat ang mga lungsod-estado na
kasapi sa Delian League tulad ng Sparta, Corinth at iba pa ay nagtatag ng sarili nilang alyansa sa
pamumuno ng Sparta at tinawag itong Peloponnesian League.
Imperyong Macedonian
Hinangad ni Philip, hari ng Macedonia , na pag-isahin ang mga lungsod-estado sa Greece sa
ilalim ng kanyang pamamahala. Upang matupad ang kaniyang hangarin, bumuo siya ng isang
hukbo at sinanay sa pinakamabisang paraan ng pakikipagdigma. Bilang pagtatanggol ng kanilang
kalayaan, sinalakay ng magkasanib na puwersa ng Athens at ng Thebes ang Macedonia noong
338 B.C.E. Madaling tinalo ni Philip ang hukbo ng dalawang lungsod-estado.Ang pagkatalo ng
Athens at Thebes ay hudyat ng pagtatapos ng kapangyarihan ng mga lungsod-estado. Ang buong
Greece, maliban sa Sparta, ay napasailalim sa kapangyarihan ng Macedonia.
Naging tanyag na pinuno ng Macedonia ang anak ni Philip na si Alexander the Great. Noong siya
ay bata pa lamang, naging guro niya si Aristotle na nagturo sa kaniya ng pagmamahal sa kultura
at karunungan. Habang lumalaki, natutuhan niya ang kagalingan sa pakikipagdigma. Siya ay 21
taong gulang nang mamatay ang kanyang ama at naging hari ng Macedonia at Greece. Matalino,
malakas ang loob at magaling na pinuno si Alexander. Sinalakay niya ang Persia at Egypt at
pagkatapos ay tumungo sa silangan at sinakop ang Afghanistan at hilagang India. Nagtatag siya
ng imperyo na sumakop sa kabuuan ng kanlurang Asya, Egypt, at India. Pinalaganap niya ang
kaisipang Greek sa silangan.
Noong 323 B.C.E., sa gulang na 32 taon namatay si Alexander sa Babylon sa hindi matiyak na
karamdaman.
Ang Republikang Romano
Sang-ayon sa tradisyon, pinaalis ng mga Roman ang punong Etruscan at nagtayo ng
Republika, isang pamahalaang walang hari.
Noong 509 B.C.E, namuno si Lucius Junius Brutus at nagtagumpay sa pagtataboy sa mga
Etruscan. Pagkatapos maitaboy ang huling haring Etruscan na si Tarquinius Superbus,
itinatag ni Lucius Junius Brutus ang isang Republika. Tumagal ito mula 509 hanggang 31
B.C.E.
Sa halip na pumili ng hari, naghalal ang mga Roman ng dalawang konsul na may
kapangyarihang tulad ng hari at nanungkulan sa loob lamang ng isang taon. Bawat isa ay
may kapangyarihang pigilin ang pasya ng isa. Dahil sa pagkakahati ng kapangyarihan ng
mga konsul, humina ang sangay tagapagpaganap. Sa oras ng kagipitan, kinakailangang
pumili ng diktador na manunungkulan sa loob lamang ng anim na buwan. Nagtatamasa ang
diktador ng higit na kapangyarihan kaysa mga konsul.
Republika lamang sa pangalan ang mga pamahalaan dahil laan lamang ito sa mga maharlika
o patrician. Pawang mga patrician ang dalawang konsul, ang diktador at ang lahat ng kasapi
ng senado. Mga kapos sa kabuhayan ang plebeian at kasapi ng Assembly na binubuo ng
mga mandirigmang mamamayan. Walang kapangyarihan ang plebeian at hindi rin
makapag-aasawa ng patrician.
Tagumpay ng Plebeian Laban sa Patrician.
Ayon sa kasaysayan, nagsimulang maghimagsik ang mga plebeian noong 494
B.C.E. upang magkamit ng pantay na karapatan. Nagmartsa sila sa buong Rome at lumikas
sa kalapit na lugar na tinaguriang Banal na Bundok. Doon sila nagbalak magtayo ng sariling
lungsod. Sa takot ng mga patrician na mawalan ng mga manggagawa, sinuyo nila ang mga
plebeian upang itigil ang kanilang balak sa pamamagitan ng pagpapatawad sa dati nilang
utang; pagpapalaya sa mga naging alipin nangg dahil sa pagkakautang; at ang paghahalal ng
mga plebeian ng dalawang mahistrado o tribune na magtatanggol ng kanilang karapatan.
May karapatan ang tribune o mahistrado na humadlang sa mga hakbang ng senado na
magkasama sa mga plebeian. Kapag nais hadlangan ng isang tribune ang isang panukalangbatas, dapat lamang niyang isigaw ang salitang Latin na veto! (Tutol Ako!). Sa loob ng isang
siglo at kalahati, nagkaroon ng higit na maraming karapatan ang plebeian. Noong 451 B.C.E,
dahil sa mabisang kahilingan ng mga plebeian, nasulat ang mga bataas sa 12 lapidang tanso
at inilagay sa rostra ng forum upang mabasa ng lahat. Ang 12Tables ang kauna-unahang
nasusulat na batas sa Rome at naging ugat ng Batas Roman. Sa pamamagitan nito,
nabawasan ang panlilinlang sa mga plebeian at napagkalooban sila ng karapatang makapgasawa ng patrician, mahalal na konsul, at maging kasapi ng Senado.
Kabihasnang Roman
Sa pagsakop ng Rome sa mga lungsod-estado ng Greece, libo-libong Greek ang tumungo sa
Italy. Tinangay din ng mga heneral ng Rome ang mga gawang sining at aklat ng Greece sa
pagbabalik nila sa Rome. Kumalat ang kabihasnang Greece sa Rome at maraming Roman
ang tumungo sa Athens para mag-aral. Naimpluwensiyahan ng Greece ang kabihasnang
nabuo sa Rome. Gayunpaman, may sariling katangian ang kabihasnang Roman.
Pangunahin na rito ang kaalaman sa arkitektura, inhenyeriya, at sistema ng arkitektura.
Noong 53 B.C.E., napatay sa isang labanan si Crassus. Tanging si Caesar at Pompey na
lamang ang naiwang maghahati ng kapangyarihan. Sa pananaw ng mga nasa Senate, higit
na may pag-asa silang makitungo kay Pompey kumpara kay Caesar. Hindi lingid sa kanila
ang tagumpay at galing ni Caesar. Isang matagumpay na heneral si Caesar. Popular din siya
dahil sa mga reporma niya sa mga lalawigan tulad ng pagbaba ng buwis at pagkakaloob ng
lupa sa mga beterano ng hukbo. Inutusan ng Senate si Caesar na bumalik sa Rome nang
hindi kasama ang kaniyang hukbo. Subalit sinalungat ni Caesar ang utos ng Senate at
bumalik sa Rome na kasama ang kaniyang hukbo. Sa takot nila sa kapangyarihan ni Caesar,
tumakas papuntang Greece ang karamihan sa mga kasapi ng Senate, kabilang si Pompey.
Hinabol sila ni Caesar at natalo nito ang puwersa ni Pompey. Ginawang diktador si Caesar
sa kaniyang pagbalik sa Rome sapagkat kontrolado na niya ang buong kapangyarihan.
Bilang diktador, binawasan niya ang kapangyarihan ng Senate ngunit dinagdagan naman
niya ang bilang nito, mula 600 naging 900 ang kasapi nito. Binigyan ng Roman citizenship
ang lahat ng naninirahan sa Italy. Sa mga lalawigan, ang pagbabayad ng buwis ay inayos
habang ang pamahalaan ay pinagbuti. Nangamba ang Senate na maaring ideklara ni Caesar
ang sarili bilang hari at magwakas ang Republika. Binuo ang isang sabwatan upang patayin
si Caesar. Isa sa mga sumali sa sabwatan ay si Marcus Brutus, matalik na kaibigan ni Caesar.
Noong March 15, 44 B.C.E., isinakatuparan ang pagpatay kay Caesar. Habang nagpupulong
ang Senate, sinaksak si Caesar ng unang grupo ng senador sa pangunguna nina Brutus at
Gaius Cassius.
Augustus: Unang Roman Emperor
Bago mamatay si Caesar, ginawa niyang tagapagmana ang kanyang apo sa pamangkin na si
Octavian. Noong 43 B.C.E, kasama sina Mark Antony at Marcus Lepidus, binuo ni Octavian
ang Second Triumvirate upang ibalik ang kaayusan sa Rome. Ito ay dahil binalot ng
kaguluhan ang Rome mula nang mamatay si Caesar. Sa pagkakabuo ng Second Triumvirate,
tinalo nila ang hukbo nina Brutus at Cassius.
Sa loob ng sampung taon, naghati sa kapangyrihan sina Octavian at Mark Antony.
Pinamunuan ni Octavian ang Rome at ang kanlurang bahagi ng imperyo, samantalang
pinamunuan ni Antony ang Egypt at ang mga lugar sa silangan na kinilala bilang lalawigang
sakop ng Rome. Si Lepidus ang namahala sa Gaul at Spain.
Habang nasa Egypt, napamahal kay Antony si Cleopatra, reyna ng Egypt. Nang dumating sa
Rome ang balita na binigyan ni Antony ng lupa si Cleopatra at balak salakayin ang Rome,
bumuo ng malaking hukbo at plota si Octavian upang labanan si Antony. Naganap ang
malaking labanan sa pagitan ng dalawang puwersa sa Actium noong 31 B.C.E. Matapos
matalo sa Actium, iniwan ni Antony ang kanyang hukbo at sinundan si Cleopatra sa Egypt.
Nang sumunod na taon, nagpakamatay si Antony dahil sa maling pag-aakala na
nagpakamatay si Cleopatra. Samantala, dahil nagpakamatay na ang minamahal na si
Antony at sa harap ng pagkatalo kay Octavian, nagpakamatay na rin si Cleopatra.
Si Lepidus ay pinagkaitan ng kapangyarihan. Nawala sa kanya ang pamamahala sa Gaul at
Spain. Noong 36 B.C.E., hinikayat niya ang rebelyon sa Sicily laban kay Octavian subalit
tinalikuran siya ng kaniyang mga sundalo. Ipinatapon ni Octavian si Lepidus sa Circeii, Italy.
Nang bumalik si Octavian sa Rome, nangako siyang bubuhayin muli ang Republic bagama’t
hawak niya ang lahat ng kapangyarihan. Bilang pinuno ng hukbo, si Octavian ay tinawag na
imperator. Noong 27 B.C.E., iginawad ng Senate kay Octavian ang titulong Augustus. Ang
katagang Augsutus ay karaniwang ginagamit patungkol sa isang banal na lugar o banal na
akto. Samakatuwid, ang titulong Augustus ay nagpapahiwatig ng pagiging banal o hindi.
Limang Siglo ng Lumang Emperyo
Si Augustus ay tagapagmana ng isang malawak na imperyo. Ang hangganan nito ay ang
Euphrates River sa silangan; ang Atlantic Ocean sa kanluran; ang mga ilog ng Rhine at
Danube sa hilaga; at ang Sahara desert sa timog. Sa pagsapit ng Ikalawang siglo C.E., ang
populasyon ng imperyo ay umabot sa 100 milyon na binubuo ng iba’t ibang lahi,
pananampalataya, at kaugalian.
Sa pangkalahatan, tahimik at masagana ang unang dalawa at kalahating siglo ng
imperyo. Ang panahong ito ay mula sa 27 B.C.E. hanggang 180 C.E. Kadalasang tinatawag
ang panahong ito bilang Pax Romana o Kapayapaang Roman. Umunlad ang kalakalan sa
loob ng imperyo. Ang mga daan at karagatan ay ligtas sa mga tulisan at mga pirate. Sagana
ang imperyo sa lahat ng uri ng pagkain na nanggagaling sa Egypt, Hilagang Africa, at Sicily.
Ang kahoy na gamit sa paggawa ng bahay at iba pang produktong agrikultural ay
nagmumula sa Gaul at Gitnang Europe; ginto, pilak, at tingga sa Spain; tin sa Britain; tanso
sa Cyprus; at bakal at ginto sa Balkan.
Sa labas ng imperyo, isang masaganang kalakalan ang nag-uugnay sa Rome sa iba’t ibang
bahagi ng Asya. Mula sa India at China, dumarating sa Rome ang seda, mga pampalasa o
rekado, pabango.
Umunlad din ang panitikan sa panahon ng Pax Romana. Ang mga makatang sina Virgil,
Horace, at Ovid ay nabuhay sa panahong ito. Sinulat ni Virgil ang Aineid, ang ulat ng
paglalakbay ni Aeneas pagkatapos ng pagbagsak ng Troy. Samantalang binigyang-buhay ni
Ovid ang mga mitong Greek at Roman sa akda niyang Metamorphoses. Sinulat ni Pliny the
Elder ang Natural History, isang tangkang pag-isahin ang lahat ng nalalaman tungkol sa
kalikasan. Sinulat ni Tacitus ang Histories at Annals na tungkol sa imperyo sa ilalim ng
pamamahala ng mga Julian at Flavian Caesar. Sinulat ni Livy simula 27-26 B.C.E ang From
the Founding of the City, ang kasaysayan ng Rome.
III.
Integration
Ang kabihasnang Minoan at Mycenean ay ang dalawang mahalagang
kabihasnan na nabuo sa Crete. Ipinapakita ng dalawang kabihasnan ito ay
mayayamang pamayanan na mayroon sila.
IV.
Closure
Salamat Panginoon sa masaganang pamayanan. Salamat Panginoon aming
natutunan ang pagkakaiba ng Minoan at Mycenean.
VI.
Assessment
A. Mula sa inyong librong kayamanan 8, sagutan ang Gunitain sa pahina 107 at
Tiyakin 1 sa pahina 110. Kuhanan ng litrato at Isend sa inyong guro sa Araling
Panlipunan.
Output
Bumuo ng isang slogan bilang pagkilala sa kulturang Pilipino na naging ambag ng
Greece sa kabihasnan. Kuhana ng litrato at isend sa inyong guro sa Araling Panlipunan.
Rubriks sa paggawa ng Slogan
Pamantayan
Kaugnayan sa Paksa
Organisayon/Presentasyon
Kalidad at Kalinisan
KABUUAN
Iskor
10
5
5
20
“I am an ECSSian. I am living witness of God’s Love and Life”
Sa aking karangalan, ako ay sumusumpa ng buong katapatan sa larangan ito. Hindi ako
nagsinungaling, nandaya at nagnakawnang anumang gawa ng iba. Sa paggawa ko ng mga gawaing
pang-akademya, hindi ako nagbigay o tumanggap ng ano mang uri nang hindi awtorisadong tulong
galling sa iba maliban sa espesipiko at pinapayagan ng aking guro. Pananatilihin kung magkaroon ng
integridad ang aking salita at gawa at igagalang ko ang karapatan ng iba. “God Sees Me”
Student’s Name and Signature:
Parent’s Guardian’s Name and Signature: