PNÖMATİK SİSTEMLER
Pnömatik: Güç kaynağı olarak sıkıştırılmış/basınçlandırılmış hava anlamına gelir.
Pnöma- Hava, rüzgar anlamına gelir
Modern uçaklarda hava kaynakları
 Motorlar
 APU (Auxiliary Power Unit)
 GPU (Ground Power Unit)-Ground Service Connection-Ground Card
Pnömatik Sistemlerin Yaygın Kullanım Alanları
Pnömatik sistemlerin yaygın olarak kullanıldığı yerler şunlardır:
 Basınçlandırma (Pressurisation).
 İklimlendirme (Air condition).
 Buz önleme sistemleri (Anti-icing).
 Ters tepki sistemleri (Thrust reversers).
 Hidrolik depoların ve kullanma suyu tanklarının basınçlandırılması.
 Hidrolik akümülatörlerin basınçlandırılması.
1

Kargo bölümlerinin ısıtılması.

Hidrolik iniş takımı ve frenlerinin, flap/slat acil durumlarda çalıştırılması (Air turbine
motor).

Kapıların açılıp-kapanması.
 Yağmur giderme sistemi.
 Gyro’ların çalıştırılması (Küçük uçaklarda havayı vakumlayarak)
 Motorların çalıştırılması (35-40 PSI starteri döndürür. N2 şaft)
Pnömatik sistemlerin, diğer sistemlere göre avantajları aşağıdaki gibidir:
 Hava atmosferden kolaylıkla temin edilebilir.
 Basınçlı hava sıcaklık değişimlerinden etkilenmez.
 Yangın tehlikesi yoktur.
 Çevreyi kirletmez.
 Daha basit ve daha hafiftir.
Pnömatik sistemlerin, diğer sistemlere göre dezavantajları ise şunlardır:
 Hava sıkışabilir olduğundan çok büyük kuvvetler ve momentler elde edilemez.
 Uygun filtreler ve yağlayıcılar gerektirir.
 Havadaki nem paslanmaya neden olabilir. Bu nedenle nem ayırıcılar kullanılmalıdır.
 Hava dışarı atıldığında büyük bir gürültü olduğu için susturucular kullanılmalıdır.
Pnömatik Sistemlerin Sınıflandırılması
Pnömatik sistemler basınç değerlerine göre üçe ayrılır:
 Vakum sistemler (1-10 PSI)
 Yüksek basınçlı sistemler (1000-3000 PSI)
 Düşük basınçlı sistemler (150 PSI’a kadar)
2
Vakum sistemler (1-10 PSI)
Basınçlı hava kaynağı, venturi tüpleri ya da paletli tip hava pompalarıdır. Küçük
uçaklarda gyro’ların çalıştırılmasında kullanılırlar. Venturi tüp sisteminde uçağa huniye
benzer bir tüp yerleştirilir. Tüpün içerisine giren havanın hızı artarken statik basıncı azalır.
Emilen havayla bazı göstergeler basınçlandırılır. Giren havanın basıncı suction regülatör
tarafından yaklaşık 2 PSI’a düşürülür. Turn and slip indicator ise 1 PSI’lık basınçla çalışır.
Gösterge kasalarında hava filtresi bulunmaktadır. Bu tüplerin buzlanma sebebiyle tıkanma
ihtimali vardır. Bu sistem 18000 feet’in üzerinde uçan uçaklar için uygun değildir. Bu
irtifanın üzerinde uçan uçaklar için hava kaynağı olarak kompresör sistemi kullanılır.
NOT: Bazı büyük uçaklarda pnömatik gyro’lar elektrikle çalışanların yedeği olarak
kullanılabilir. Basınçlı hava kaynağı kompresörlerdir.
3
Yüksek basınçlı sistemler (1000-3000 PSI)
Basınçlı hava kaynağı metal tüplerdir (air bottles). Bu tüplerde sınırlı bir çalışma söz
konusudur. Bu nedenle hidrolik iniş takımı ve frenlerinin flapların acil durumlarda
çalıştırılmasında (back up systems) kullanılırlar. Ancak eski turboprop uçaklarda sisteme
tüpleri tekrar dolduracak düşük kademeli kompresörlerler eklenerek iniş takımı ve frenlerinin
normal çalışması sağlanır. Bu sistemler 1950 ve 1960’lı yıllarda hidrolik sistemin yaratacağı
ağırlık probleminden dolayı kullanılmışlardır. İzolasyon valfleri, havanın sistemden tamamen
boşaltılmasına gerek kalmadan servis ve bakım yapılabilmesi için monte edilmiştir. Dehyrator
ise kurutucu olup hava içindeki nemi almaktadır.
4