TMMOB
TMMOB
NAAT
MÜHENDSLERODASI
ODASI
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ
ANKARA
UBES
İZMİR ŞUBESİ
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı
DEPREM BÖLGELERİNDE
YAPILACAK BİNALAR
HAKKINDA YÖNETMELİK
2007
Bu yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte,
- 02.09.1997 tarihli 23098 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan
Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
- 06.03.2006 tarihli ve 26100 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu baskı, 03.05.2007 tarihli ve 26511 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik’teki
değişiklikleri de içermektedir.
Basım Tarihi:
Nisan 2009
!
" # $ " %&&'
" ( ( !! " # $!% & !
' $ "
)*+
( '()'')(')')(
",")+ + ( $*+,',
-. / 0 # !. $ * "! 1 &"!)$2*$
0
3!
)# "4 ""5"
6 7
666 ""5"
(
8*1- *7%! - 79 & ! 0% : ;
! (,- & $ *"! / &! <" = >")$2*$
0
6 7
666 ! 7%
-+./0.1
203 45 6.+.0 $3/30.1
1# $! " 203 %5 .71.. ,",+)/0) +,0,1 -+ $.*,7 /81,00,1)
5 " 1# $! ? 1."" @A &" 8 ! @ #" =A! " 0 # !" $? 1 8 ! @ #"
=A!A - 1 B # =C D
8 " @ #" =A!A =C (
* &" "
'
2 0 - B # =C " C" 1 E " "" $!% * " 7 8! " ? @ #" @ " " =# <!" * " 8 " * !! ? 8 !"!
@ 8! @ #" =A! " & 0A"A + =#" @ #" B # #"" $ ! 1."" &" $? 1D" = " "
=A! " - @ #"
=C
203 95 .+,1. +,0,1 -+ .71.. ,",+)/0) ,*,1) /81,00,1)
5 " 1# 1."" A !! @A =A! ! 1" A !! @A =A! ! 1" " A !! @A =A! ! < "D ? " 1 ) 1" &" &C5 " A !! @A =A! ! G " " A !! @A " 1" (
A !! @A " 1" " '
A !! @A " < "D ? " 1 ) 1" &" &C5 " A !! @A " G " " @C
" G" H7"! &" $ ! E 1 ." & " I5. G"9 < " $ ! 1."" (
203 :5 -.0/ +,0,1 -+ .71.. ,",+)/0) ,*,1) /81,00,1)
5 " 1# '
1."" '
A !! @A =A! ! < "D ? " A !! @A " < "D ? " (
* "! ? @
"! < ! <#" G " " '
A !! @A =A! ! * "! < ! <#" G " " (
A !! @A " * "! < ! <#" G " " A !! @A =A! ! @
"! < ! <#" G " " '
0
& @ " G"9 B # #". ? I5. G"9 " $ ! 1."" (
060.+1. ./ :,; .+ ,/,1,+ -.1-.<.0.1. /1 5 /0+ 10.
.,"0,1)
- 5 " '
- 1# ? B. . " '
- 1" ) 1 &" @ " '
203 =5")>, +,0,1 -+ .71.. ,",+)/0) ,*,1) /81,00,1)
1# (
1."" (
= @.?" " " B 7 (
0 % @.?"" ('
: " ? B" @C
" '
<" '
(
0 % + @.?"" '
'
203 ?5 ..0 @.+ <. ..00.1 -+ .71.. ,",+)/0) ,*,1) /81,00,1)
5 " '(
1# ''
2 1 ." & " ''
0
" $ ! 1." ? 1 ." @ #" 0#"! & % ? 2 @ J$ K =#" 203 '5 .<B8 +,0,1)+ .>.10.+10.* <. 63-0.+10.*
5 " 1# &" &5 0# =# 8 " B " "" ? B " &C5 " @ #" B 7 $ ! $! ? 1."" @ #" & G "H" @". 8 ! B # =C " $ & " @ #" & G "H" @". 8 ! + =C " $ & " & @ #" G "H" & " (
&" $D B L G "H" @A " '
&" AD "
& " &" AD "
'
'
(
'
060.+1. ./ ',; >18*,0 .0,*/ "2+.0.1 0. $.*,7,
/0+ <. 7.1.0.1+ ./C/,7,*. 1,+0,1)+)+ .010.+.*
- 5 " -
-
1 ? G " " 8!,1# +"" E @.". -
1 ? G " 8! 1.?? " M " 060.+1. ./ ';
.+ <. +,) -.0> -+ 6.10. D ./0 .>1. ,>)+)0,1)
&
&
&
5 " "5 ? "5 & * " @ < * '
060.+1. ./ 'B;
>18*,0 0,",+ *7./1,0 ".1.>1.++ .010.+.*
/
/
5 " @". ? @". + # !" = " " /
# !" = " "
+" 060.+1. ./ ';
,1)*,0 10.1. "2+. 0. . ,+,0@
@
@
5 " " @
* ED ! "
@
@
-"" * &" " =C $ - -5" $ &AA!A! " & " (
@
@
E @.". " '
H " " '
060.+1. ./ '.; 0E0 70.1 0. *,16)0,+,+ /0+0,1,
,",+) <. *3+./0/ ,1))+)+ $.*,)
8 5 " 8 1" 1
@ -"" 8 1" 8! & D @ -"" 8 1" A ! -"" 8 1" = " &" &. $D "5 060.+1. ./ 'E; 068 8<,10,1)+)+ 63-0.+10.* -+ "2+.0.1
3
5 " 3
@5. @.?"" AD "
3
@5. @.?"" B " < ! @ E ? AD "
3
@5. @.?"" :L G " " AD "
3
@5. @.?"" G" H7"! & G " AD "
(
"> ? &"! ? $ ! &!
.71. 206.0.1+. ",7)0,B,/ +,0,1
$,//)+, "2+..0/
, F *-@@8 N JK &. =C %O ,,'' "> ? ' I . B
*A " -H " @ -%! 0 7" " =#%! =" " @" 1.. %
5C" # ? . #"
7C5 " #%! " % !
7AAA % ! "
? C A 7" ? 7 A"A #" ? 7CA " #"
! " ? # ?%. 7" #" C% ? " # "H" "
" "
? 5AD "
D 5 " ! !."" ? . ! ." 7 "
!"
*-@@8 N JK &. =C ! ,,'' "> ? ' I . B *A "
-H " @ -%! 0 7" " =#%! =" " @" 1.. A%A 7"% H!" "! >" "
8! # *-@@8 N JK @ #"
" " .5."
7C5 " #%! 7" >!! 7. =C !
" *-@@8 N JK ,, "> ? P Q @ #"
&C5 " =#%! &" B!! =C ! A"A"A! !" "
" *-@@8 N JK &. =C ! "> A"A"A 5" "
" *-@@8 N JK &. =C ! >A!A " &"! ? $ ! &! A"AA"
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
EK
DEPREM BÖLGELERNDE YAPILACAK BNALAR
HAKKINDA ESASLAR
BÖLÜM 1 – GENEL HÜKÜMLER
1.1. KAPSAM
1.1.1 – Bu Yönetmelik hükümleri, deprem bölgelerinde yeni yaplacak binalar ile daha
önce yaplm mevcut binalara uygulanr.
1.1.2 – Kullanm amac ve/veya ta yc sistemi dei tirilecek, deprem öncesi veya
sonrasnda performans deerlendirilecek ve güçlendirilecek olan mevcut binalar için
uygulanacak hükümler Bölüm 7’de verilmi tir.
1.1.3 – Bu Yönetmelik hükümleri, betonarme (yerinde dökülmü ve öngerilmeli veya
öngerilmesiz prefabrike), çelik ve yma binalar ile bina türü yaplar için geçerlidir.
1.1.4 – Ah ap bina ve bina türü yaplara uygulanacak minimum ko ul ve kurallar, ilgili
yönetmelik hükümleri yürürlüe konuluncaya dek, Bayndrlk ve $skan Bakanl
tarafndan saptanacak ve projeleri bu esaslara göre düzenlenecektir.
1.1.5 – Binalar ve bina türü yaplar d nda, tasarmnn bu yönetmelik hükümlerine
göre yaplmasna izin verilen bina türü olmayan dier yaplar, Bölüm 2’de, 2.12 ile
tanmlanan yaplarla snrldr. Bu balamda; köprüler, barajlar, ky ve liman yaplar,
tüneller, boru hatlar, enerji nakil hatlar, nükleer santrallar, doal gaz depolama tesisleri
gibi yaplar, tamam yer altnda bulunan yaplar ve binalardan farkl hesap ve güvenlik
esaslarna göre projelendirilen dier yaplar bu Yönetmeliin kapsam d ndadr.
1.1.6 – Bina ta yc sistemini deprem hareketinden yaltmak amac ile, bina ta yc
sistemi ile temelleri arasnda özel sistem ve gereçlerle donatlan veya dier aktif ve
pasif kontrol sistemlerini içeren binalar, bu Yönetmeliin kapsam d ndadr.
1.1.7 – Bu Yönetmeliin kapsam d ndaki yaplara uygulanacak ko ul ve kurallar,
kendi özel yönetmelikleri yaplncaya dek, ilgili Bakanlklar tarafndan çada
uluslararas standartlar gözönünde tutularak saptanacak ve projeleri bu esaslara göre
düzenlenecektir.
1.2. GENEL LKELER
1.2.1 – Bu Yönetmelie göre yeni yaplacak binalarn depreme dayankl tasarmnn
ana ilkesi; hafif iddetteki depremlerde binalardaki yapsal ve yapsal olmayan sistem
elemanlarnn herhangi bir hasar görmemesi, orta iddetteki depremlerde yapsal ve
yapsal olmayan elemanlarda olu abilecek hasarn snrl ve onarlabilir düzeyde
kalmas, iddetli depremlerde ise can güvenliinin salanmas amac ile kalc yapsal
hasar olu umunun snrlanmasdr. Mevcut binalarn deerlendirmesi ve
güçlendirilmesinde esas alnan performans kriterleri Bölüm 7’de tanmlanm tr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
1
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
1.2.2 – Bu Yönetmelie göre yeni binalarn tasarmnda esas alnacak tasarm depremi,
1.2.1’de tanmlanan iddetli depreme kar gelmektedir. Bölüm 2, Tablo 2.3’te
tanmlanan Bina Önem Katsays I = 1 olan binalar için, tasarm depreminin 50 yllk
bir süre içinde a lma olasl %10’dur. Farkl a lma olaslkl depremler, mevcut
binalarn deerlendirmesi ve güçlendirilmesinde gözönüne alnmak üzere Bölüm 7’de
tanmlanm tr.
1.2.3 – Bu Yönetmelikte belirtilen deprem bölgeleri, Bayndrlk ve $skan Bakanl’nca
hazrlanan ve 18/04/1996 tarihli ve 96/8109 sayl Bakanlar Kurulu karar ile yürürlüe
konulan Türkiye Deprem Bölgeleri Haritas’ndaki birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü
derece deprem bölgeleridir.
1.2.4 – Bu Yönetmelie göre deprem bölgelerinde yaplacak binalar, malzeme ve i çilik
ko ullar bakmndan Türk Standartlar’na ve Bayndrlk ve $skan Bakanl “Genel
Teknik ;artnamesi” kurallarna uygun olacaktr.
2
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BÖLÜM 2 - DEPREME DAYANIKLI BNALAR ÇN HESAP KURALLARI
2.0. SMGELER
A(T)
Ao
Ba
Bax
Bay
Bb
Bbx
Bby
BB
BD
Di
dfi
di
Ffi
Fi
fe
g
gi
Hi
HN
Hw
hi
I
w
Mn
Mxn
Myn
mi
mTi
N
= Spektral $vme Katsays
= Etkin Yer $vmesi Katsays
= Ta yc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda tasarma esas iç
kuvvet büyüklüü
= Ta yc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda, x dorultusundaki
depremden olu an iç kuvvet büyüklüü
= Ta yc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda, x’e dik y
dorultusundaki depremden olu an iç kuvvet büyüklüü
= Ta yc sistem elemannn b asal ekseni dorultusunda tasarma esas iç
kuvvet büyüklüü
= Ta yc sistem elemannn b asal ekseni dorultusunda, x dorultusundaki
depremden olu an iç kuvvet büyüklüü
= Ta yc sistem elemannn b asal ekseni dorultusunda, x’e dik y
dorultusundaki depremden olu an iç kuvvet büyüklüü
= Mod Birle tirme Yöntemi’nde mod katklarnn birle tirilmesi ile bulunan
herhangi bir büyüklük
= BB büyüklüüne ait büyütülmü deer
= E deer Deprem Yükü Yöntemi’nde burulma düzensizlii olan binalar için
i’inci katta ± %5 ek d merkezlie uygulanan büyütme katsays
= Binann i’inci katnda Ffi fiktif yüklerine göre hesaplanan yerdei tirme
= Binann i’inci katnda azaltlm deprem yüklerine göre hesaplanan
yerdei tirme
= Birinci doal titre im periyodunun hesabnda i’inci kata etkiyen fiktif yük
= E deer Deprem Yükü Yöntemi’nde i’inci kata etkiyen e deer deprem yükü
= Yapsal çkntnn, mimari elemann, mekanik ve elektrik donanmn arlk
merkezine etkiyen e deer deprem yükü
= Yerçekimi ivmesi (9.81 m/s2)
= Binann i’inci katndaki toplam sabit yük
= Binann i’inci katnn temel üstünden itibaren ölçülen yükseklii (Bodrum
katlarnda rijit çevre perdelerinin bulunduu binalarda i’inci katn zemin kat
dö emesi üstünden itibaren ölçülen yükseklii)
= Binann temel üstünden itibaren ölçülen toplam yükseklii (Bodrum
katlarnda rijit çevre perdelerinin bulunduu binalarda zemin kat dö emesi
üstünden itibaren ölçülen toplam yükseklik)
= Temel üstünden veya zemin kat dö emesinden itibaren ölçülen toplam perde
yükseklii
= Binann i’inci katnn kat yükseklii
= Bina Önem Katsays
= Perdenin veya ba kiri li perde parçasnn plandaki uzunluu
= n’inci doal titre im moduna ait modal kütle
= Gözönüne alnan x deprem dorultusunda binann n’inci doal titre im
modundaki etkin kütle
= Gözönüne alnan y deprem dorultusunda binann n’inci doal titre im
modundaki etkin kütle
= Binann i’inci katnn kütlesi (mi = wi / g)
= Kat dö emelerinin rijit diyafram olarak çal mas durumunda, binann i’inci
katnn kaydrlmam kütle merkezinden geçen dü ey eksene göre kütle
eylemsizlik momenti
= Binann temel üstünden itibaren toplam kat says (Bodrum katlarnda rijit
çevre perdelerinin bulunduu binalarda zemin kat dö emesi üstünden itibaren
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
3
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
toplam kat says)
n
= Hareketli Yük Katlm Katsays
qi
= Binann i’inci katndaki toplam hareketli yük
R
= Ta yc Sistem Davran Katsays
Ralt,Rüst= Kolonlar üstten mafsall tek katl çerçevelerin, yerinde dökme betonarme,
prefabrike veya çelik binalarn en üst (çat) kat olarak kullanlmas
durumunda, sras ile, alttaki katlar ve en üst kat için tanmlanan R katsaylar
RNÇ = Tablo 2.5’te deprem yüklerinin tamamnn süneklik düzeyi normal çerçeveler
tarafndan ta nd durum için tanmlanan Ta yc Sistem Davran Katsays
RYP = Tablo 2.5’te deprem yüklerinin tamamnn süneklik düzeyi yüksek perdeler
tarafndan ta nd durum için tanmlanan Ta yc Sistem Davran Katsays
Ra(T) = Deprem Yükü Azaltma Katsays
S(T) = Spektrum Katsays
Sae(T) = Elastik spektral ivme [m /s2]
SaR(Tr) = r’inci doal titre im modu için azaltlm spektral ivme [m /s2]
T
= Bina doal titre im periyodu [s]
= Binann birinci doal titre im periyodu [s]
T1
TA ,TB = Spektrum Karakteristik Periyotlar [s]
Tm , Tn = Binann m’inci ve n’inci doal titre im periyotlar [s]
= Gözönüne alnan deprem dorultusunda binann i’inci katna etki eden kat
Vi
kesme kuvveti
= E deer Deprem Yükü Yöntemi’nde gözönüne alnan deprem dorultusunda
Vt
binaya etkiyen toplam e deer deprem yükü (taban kesme kuvveti)
= Mod Birle tirme Yöntemi’nde, gözönüne alnan deprem dorultusunda
VtB
modlara ait katklarn birle tirilmesi ile bulunan bina toplam deprem yükü
(taban kesme kuvveti)
W
= Binann, hareketli yük katlm katsays kullanlarak bulunan toplam arl
we
= Yapsal çkntnn, mimari elemann, mekanik veya elektrik donanmn arl
= Binann i’inci katnn, hareketli yük katlm katsays kullanlarak hesaplanan
wi
arl
Y
= Mod Birle tirme Yöntemi’nde hesaba katlan yeterli doal titre im modu
says
D
= Deprem derzi bo luklarnn hesabnda kullanlan katsay
DS
= Süneklik düzeyi yüksek perdelerin tabannda elde edilen kesme kuvvetleri
toplamnn, binann tümü için tabanda meydana gelen toplam kesme
kuvvetine oran
E
= Mod Birle tirme Yöntemi ile hesaplanan büyüklüklerin alt snrlarnn
belirlenmesi için kullanlan katsay
'i
= Binann i’inci katndaki azaltlm göreli kat ötelemesi
('i)ort = Binann i’inci katndaki ortalama azaltlm göreli kat ötelemesi
'FN = Binann N’inci katna (tepesine) etkiyen ek e deer deprem yükü
= Binann i’inci katndaki etkin göreli kat ötelemesi
‘i
(‘i)max = Binann i’inci katndaki maksimum etkin göreli kat ötelemesi
= i’inci katta tanmlanan Burulma Düzensizlii Katsays
Kbi
= i’inci katta tanmlanan Dayanm Düzensizlii Katsays
Kci
= i’inci katta tanmlanan Rijitlik Düzensizlii Katsays
Kki
)xin = Kat dö emelerinin rijit diyafram olarak çal t binalarda, n’inci mod eklinin
i’inci katta x ekseni dorultusundaki yatay bile eni
)yin = Kat dö emelerinin rijit diyafram olarak çal t binalarda, n’inci mod eklinin
i’inci katta y ekseni dorultusundaki yatay bile eni
)Tin = Kat dö emelerinin rijit diyafram olarak çal t binalarda, n’inci mod eklinin
i’inci katta dü ey eksen etrafndaki dönme bile eni
Ti
= i’inci katta tanmlanan $kinci Mertebe Gösterge Deeri
4
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.1. KAPSAM
2.1.1 – 1.2.3’de tanmlanan deprem bölgelerinde yeni yaplacak tüm yerinde dökme ve
prefabrike betonarme binalar ile çelik binalar ve bina türü yaplarn depreme dayankl
olarak hesaplanmasnda esas alnacak deprem yükleri ve uygulanacak hesap kurallar bu
bölümde tanmlanm tr. Yma binalara ili kin kurallar ise Bölüm 5’de verilmi tir.
2.1.2 – Bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yaplarnn hesabna ili kin
kurallar Bölüm 6’da verilmi tir.
2.1.3 – Bina türünde olmayan, ancak bu bölümde verilen kurallara göre hesaplanmasna
izin verilen yaplar, 2.12’de belirtilenlerle snrldr.
2.1.4 – Mevcut binalarn deprem performanslarnn deerlendirilmesi ve güçlendirilmesi
için uygulanacak hesap kurallar Bölüm 7’de verilmi tir.
2.2. GENEL LKE VE KURALLAR
2.2.1. Bina Tayc Sistemlerine likin Genel lkeler
2.2.1.1 – Bir bütün olarak deprem yüklerini ta yan bina ta yc sisteminde ve ayn
zamanda ta yc sistemi olu turan elemanlarn her birinde, deprem yüklerinin temel
zeminine kadar sürekli bir ekilde ve güvenli olarak aktarlmasn salayacak yeterlikte
rijitlik, kararllk ve dayanm bulunmaldr.
2.2.1.2 – Dö eme sistemleri, deprem kuvvetlerinin ta yc sistem elemanlar arasnda
güvenle aktarlmasn salayacak düzeyde rijitlik ve dayanma sahip olmaldr. Yeterli
olmayan durumlarda, dö emelerde uygun aktarma elemanlar düzenlenmelidir.
2.2.1.3 – Binaya aktarlan deprem enerjisinin önemli bir bölümünün ta yc sistemin
sünek davran ile tüketilmesi için, bu Yönetmelikte Bölüm 3 ve Bölüm 4’de belirtilen
sünek tasarm ilkelerine titizlikle uyulmaldr.
2.2.1.4 – 2.3.1’de tanmlanan düzensiz binalarn tasarmndan ve yapmndan
kaçnlmaldr. Ta yc sistem planda simetrik veya simetrie yakn düzenlenmeli ve
Tablo 2.1’de A1 ba l ile tanmlanan burulma düzensizliine olabildiince yer
verilmemelidir. Bu balamda, perde vb rijit ta yc sistem elemanlarnn binann
burulma rijitliini arttracak biçimde yerle tirilmesine özen gösterilmelidir. Dü ey
dorultuda ise özellikle Tablo 2.1’de B1 ve B2 ba lklar ile tanmlanan ve herhangi bir
katta zayf kat veya yumuak kat durumu olu turan düzensizliklerden kaçnlmaldr.
2.2.1.5 – Bölüm 6, Tablo 6.1’de tanmlanan (C) ve (D) gruplarna giren zeminlere
oturan kolon ve özellikle perde temellerindeki dönmelerin ta yc sistem hesabna
etkileri, uygun idealle tirme yöntemleri ile gözönüne alnmaldr.
2.2.2. Deprem Yüklerine likin Genel Kurallar
2.2.2.1 – Binalara etkiyen deprem yüklerinin belirlenmesi için, bu bölümde aksi
belirtilmedikçe, 2.4’te tanmlanan Spektral vme Katsays ve 2.5’te tanmlanan Deprem
Yükü Azaltma Katsays esas alnacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
5
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.2.2.2 – Bu Yönetmelikte aksi belirtilmedikçe, deprem yüklerinin sadece yatay
düzlemde ve birbirine dik iki eksen dorultusunda etkidikleri varsaylacaktr. Gözönüne
alnan dorultulardaki depremlerin ortak etkisine ili kin hükümler 2.7.5’te verilmi tir.
2.2.2.3 – Deprem yükleri ile dier yüklerin ortak etkisi altnda binann ta yc sistem
elemanlarnda olu acak tasarm iç kuvvetlerinin tama gücü ilkesine göre hesabnda
kullanlacak yük katsaylar, bu Yönetmelikte aksi belirtilmedikçe, ilgili yap
yönetmeliklerinden alnacaktr.
2.2.2.4 – Deprem yükleri ile rüzgar yüklerinin binaya ayn zamanda etkimedii
varsaylacak ve her bir yap elemannn boyutlandrlmasnda, deprem ya da rüzgar
etkisi için hesaplanan büyüklüklerin elveri siz olan gözönüne alnacaktr. Ancak,
rüzgardan olu an büyüklüklerin daha elveri siz olmas durumunda bile; elemanlarn
boyutlandrlmas, detaylandrlmas ve birle im noktalarnn düzenlenmesinde, bu
Yönetmelikte belirtilen ko ullara uyulmas zorunludur.
2.3. DÜZENSZ BNALAR
2.3.1. Düzensiz Binalarn Tanm
Depreme kar davran larndaki olumsuzluklar nedeni ile tasarmndan ve yapmndan
kaçnlmas gereken düzensiz binalar’n tanmlanmas ile ilgili olarak, planda ve dü ey
dorultuda düzensizlik meydana getiren durumlar Tablo 2.1’de, bunlarla ilgili ko ullar
ise 2.3.2’de verilmi tir.
2.3.2. Düzensiz Binalara likin Koullar
Tablo 2.1’de tanmlanan düzensizlik durumlarna ili kin ko ullar a ada belirtilmi tir:
2.3.2.1 – A1 ve B2 türü düzensizlikler, 2.6’da belirtildii üzere, deprem hesap
yönteminin seçiminde etken olan düzensizliklerdir.
2.3.2.2 – A2 ve A3 türü düzensizliklerin bulunduu binalarda, birinci ve ikinci derece
deprem bölgelerinde, kat dö emelerinin kendi düzlemleri içinde deprem kuvvetlerini
dü ey ta yc sistem elemanlar arasnda güvenle aktarabildii hesapla dorulanacaktr.
2.3.2.3 – B1 türü düzensizliinin bulunduu binalarda, gözönüne alnan i’inci kattaki
dolgu duvar alanlarnn toplam bir üst kattakine göre fazla ise, Kci’nin hesabnda dolgu
duvarlar gözönüne alnmayacaktr. 0.60 d (Kci)min < 0.80 aralnda Tablo 2.5’te verilen
ta yc sistem davran katsays, 1.25 (Kci)min deeri ile çarplarak her iki deprem
dorultusunda da binann tümüne uygulanacaktr. Ancak hiçbir zaman Kci < 0.60
olmayacaktr. Aksi durumda, zayf katn dayanm ve rijitlii arttrlarak deprem hesab
tekrarlanacaktr.
2.3.2.4 – B3 türü düzensizliin bulunduu binalara ili kin ko ullar, bütün deprem
bölgelerinde uygulanmak üzere, a ada belirtilmi tir:
(a) Kolonlarn binann herhangi bir katnda konsol kiri lerin veya alttaki kolonlarda
olu turulan guselerin üstüne veya ucuna oturtulmasna hiçbir zaman izin verilmez.
6
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
TABLO 2.1 – DÜZENSZ BNALAR
A – PLANDA DÜZENSZLK DURUMLARI
A1 – Burulma Düzensizlii :
Birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi biri için,
herhangi bir katta en büyük göreli kat ötelemesinin o katta ayn
dorultudaki ortalama göreli ötelemeye orann ifade eden
Burulma Düzensizlii Katsays Kbi ’nin 1.2’den büyük olmas
durumu (ekil 2.1). [Kbi = ('i)max / ('i)ort > 1.2]
Göreli kat ötelemelerinin hesab, r %5 ek dmerkezlik etkileri de
gözönüne alnarak, 2.7’ye göre yaplacaktr.
A2 – Döeme Süreksizlikleri :
Herhangi bir kattaki dö emede (ekil 2.2);
I – Merdiven ve asansör bo luklar dahil, bo luk alanlar
toplamnn kat brüt alannn 1/3’ünden fazla olmas durumu,
II – Deprem yüklerinin dü ey ta yc sistem elemanlarna güvenle
aktarlabilmesini güçle tiren yerel dö eme bo luklarnn
bulunmas durumu,
III – Dö emenin düzlem içi rijitlik ve dayanmnda ani
azalmalarn olmas durumu
A3 – Planda Çkntlar Bulunmas :
Bina kat planlarnda çknt yapan ksmlarn birbirine dik iki
dorultudaki boyutlarnn her ikisinin de, binann o katnn ayn
dorultulardaki toplam plan boyutlarnn %20'sinden daha büyük
olmas durumu (ekil 2.3).
B – DÜEY DORULTUDA DÜZENSZLK DURUMLARI
B1 – Komu Katlar Aras Dayanm Düzensizlii (Zayf Kat) :
Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem dorultusunun
herhangi birinde, herhangi bir kattaki etkili kesme alan’nn, bir
üst kattaki etkili kesme alan’na oran olarak tanmlanan
Dayanm Düzensizlii Katsays Kci’nin 0.80’den küçük olmas
durumu. [Kci = (¦Ae)i / (¦Ae)i+1 < 0.80]
Herhangi bir katta etkili kesme alannn tanm:
¦Ae = ¦Aw + ¦Ag + 0.15 ¦Ak (Simgeler için Bkz. 3.0)
B2 – Komu Katlar Aras Rijitlik Düzensizlii (Yumuak Kat) :
Birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi biri için,
herhangi bir i’inci kattaki ortalama göreli kat ötelemesi orannn
bir üst veya bir alt kattaki ortalama göreli kat ötelemesi oranna
bölünmesi ile tanmlanan Rijitlik Düzensizlii Katsays Kki ’nin
2.0’den fazla olmas durumu. [Kki = ('i /hi)ort / ('i+1 /hi+1)ort > 2.0
veya Kki = ('i /hi)ort / ('i1/hi1)ort > 2.0]
Göreli kat ötelemelerinin hesab, r %5 ek dmerkezlik etkileri de
gözönüne alnarak 2.7’ye göre yaplacaktr.
B3 – Tayc Sistemin Düey Elemanlarnn Süreksizlii :
Ta yc sistemin dü ey elemanlarnn (kolon veya perdelerin) baz
katlarda kaldrlarak kiri lerin veya guseli kolonlarn üstüne veya
ucuna oturtulmas, ya da üst kattaki perdelerin altta kolonlara
oturtulmas durumu (ekil 2.4).
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
lgili
Maddeler
2.3.2.1
2.3.2.2
2.3.2.2
lgili
Maddeler
2.3.2.3
2.3.2.1
2.3.2.4
7
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
8
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
ay
Ly
Ly
Ly
ay
ay
ax
ax
Lx
ax
ay
ax
Lx
ax
Lx
A3 türü düzensizlik durumu:
ax > 0.2 Lx ve ayn zamanda ay > 0.2 Ly
ekil 2.3
Bkz. 2.3.2.4 (a)
Bkz. 2.3.2.4 (b)
Bkz. 2.3.2.4 (c)
Bkz. 2.3.2.4 (d)
ekil 2.4
(b) Kolonun iki ucundan mesnetli bir kiri e oturmas durumunda, kiri in bütün
kesitlerinde ve ayrca gözönüne alnan deprem dorultusunda bu kiri in baland
düüm noktalarna birle en dier kiri ve kolonlarn bütün kesitlerinde, dü ey yükler ve
depremin ortak etkisinden olu an tüm iç kuvvet deerleri %50 orannda arttrlacaktr.
(c) Üst katlardaki perdenin altta kolonlara oturtulmasna hiçbir zaman izin verilmez.
(d) Perdelerin binann herhangi bir katnda, kendi düzlemleri içinde kiri lerin üstüne
açklk ortasnda oturtulmasna hiçbir zaman izin verilmez.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
9
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.4. ELASTK DEPREM YÜKLERNN TANIMLANMASI : SPEKTRAL
VME KATSAYISI
Deprem yüklerinin belirlenmesi için esas alnacak olan Spektral vme Katsays, A(T),
Denk.(2.1) ile verilmi tir. %5 sönüm oran için tanmlanan Elastik vme Spektrumu’nun
ordinat olan Elastik Spektral vme, Sae(T), Spektral $vme Katsays ile yerçekimi ivmesi
g’nin çarpmna kar gelmektedir.
A(T ) = Ao I S (T )
(2.1)
Sae (T ) = A(T ) g
2.4.1. Etkin Yer vmesi Katsays
Denk.(2.1)’de yer alan Etkin Yer vmesi Katsays, Ao , Tablo 2.2’de tanmlanm tr.
TABLO 2.2 – ETKN YER VMES KATSAYISI (Ao)
Deprem Bölgesi
1
2
3
4
Ao
0.40
0.30
0.20
0.10
2.4.2. Bina Önem Katsays
Denk.(2.1)’de yer alan Bina Önem Katsays, I , Tablo 2.3’te tanmlanm tr.
TABLO 2.3 – BNA ÖNEM KATSAYISI (I)
Binann Kullanm Amac
veya Türü
1. Deprem sonras kullanm gereken binalar ve tehlikeli madde
içeren binalar
a) Deprem sonrasnda hemen kullanlmas gerekli binalar
(Hastaneler, dispanserler, salk ocaklar, itfaiye bina ve tesisleri,
PTT ve dier haberle me tesisleri, ula m istasyonlar ve terminalleri,
enerji üretim ve datm tesisleri; vilayet, kaymakamlk ve belediye
yönetim binalar, ilk yardm ve afet planlama istasyonlar)
b) Toksik, patlayc, parlayc, vb özellikleri olan maddelerin
bulunduu veya depoland binalar
2. nsanlarn uzun süreli ve youn olarak bulunduu ve deerli
eyann sakland binalar
a) Okullar, dier eitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, askeri
k lalar, cezaevleri, vb.
b) Müzeler
3. nsanlarn ksa süreli ve youn olarak bulunduu binalar
Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonlar, vb.
4. Dier binalar
Yukardaki tanmlara girmeyen dier binalar
(Konutlar, i yerleri, oteller, bina türü endüstri yaplar, vb)
10
Bina Önem
Katsays (I)
1.5
1.4
1.2
1.0
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.4.3. Spektrum Katsays
2.4.3.1 – Denk.(2.1)’de yer alan Spektrum Katsays, S(T), yerel zemin ko ullarna ve
bina doal periyodu T’ye bal olarak Denk.(2.2) ile hesaplanacaktr (ekil 2.5).
S (T ) = 1 + 1.5
S (T ) = 2.5
T
TA
§T ·
S (T ) = 2.5 ¨ B ¸
©T ¹
0.8
(0 d T d TA )
(TA T d TB )
(2.2)
(TB T )
Denk.(2.2)’deki Spektrum Karakteristik Periyotlar, TA ve TB , Bölüm 6’da Tablo 6.2
ile tanmlanan Yerel Zemin Snflar’na bal olarak Tablo 2.4’te verilmi tir.
TABLO 2.4 – SPEKTRUM KARAKTERSTK PERYOTLARI (TA , TB)
Tablo 6.2'ye göre
Yerel Zemin Snf
Z1
Z2
Z3
Z4
TA
(saniye)
0.10
0.15
0.15
0.20
TB
(saniye)
0.30
0.40
0.60
0.90
2.4.3.2 – Bölüm 6’da 6.2.1.2 ve 6.2.1.3’te belirtilen ko ullarn yerine getirilmemesi
durumunda, Tablo 2.4’te Z4 yerel zemin snf için tanmlanan spektrum karakteristik
periyotlar kullanlacaktr.
2.4.4. Özel Tasarm vme Spektrumlar
Gerekli durumlarda elastik tasarm ivme spektrumu, yerel deprem ve zemin ko ullar
gözönüne alnarak yaplacak özel ara trmalarla da belirlenebilir. Ancak, bu ekilde
belirlenecek ivme spektrumu ordinatlarna kar gelen spektral ivme katsaylar, tüm
periyotlar için, Tablo 2.4’teki ilgili karakteristik periyotlar gözönüne alnarak Denk.
(2.1)’den bulunacak deerlerden hiçbir zaman daha küçük olmayacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
11
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.5. ELASTK DEPREM YÜKLERNN AZALTILMASI: DEPREM YÜKÜ
AZALTMA KATSAYISI
Depremde ta yc sistemin kendine özgü dorusal elastik olmayan davran n
gözönüne almak üzere, 2.4’te verilen spektral ivme katsaysna göre bulunacak elastik
deprem yükleri, a ada tanmlanan Deprem Yükü Azaltma Katsays’na bölünecektir.
Deprem Yükü Azaltma Katsays, çe itli ta yc sistemler için Tablo 2.5’te tanmlanan
Tayc Sistem Davran Katsays, R’ye ve doal titre im periyodu, T’ye bal olarak
Denk.(2.3) ile belirlenecektir.
T
Ra (T ) = 1.5 + (R 1.5)
(0 d T d TA )
(2.3)
TA
Ra (T ) = R
(TA T )
2.5.1. Tayc Sistemlerin Süneklik Düzeylerine likin Genel Koullar
2.5.1.1 – Ta yc Sistem Davran Katsaylar Tablo 2.5’te verilen süneklik düzeyi
yüksek tayc sistemler ve süneklik düzeyi normal tayc sistemler’e ili kin tanmlar
ve uyulmas gerekli ko ullar, betonarme binalar için Bölüm 3’te, çelik binalar için ise
Bölüm 4’te verilmi tir.
2.5.1.2 – Tablo 2.5’te süneklik düzeyi yüksek olarak gözönüne alnacak ta yc
sistemlerde, süneklik düzeyinin her iki yatay deprem dorultusunda da yüksek olmas
zorunludur. Süneklik düzeyi bir deprem dorultusunda yüksek veya karma, buna dik
dier deprem dorultusunda ise normal olan sistemler, her iki dorultuda da süneklik
düzeyi normal sistemler olarak saylacaktr.
2.5.1.3 – Süneklik düzeyleri her iki dorultuda ayn olan veya bir dorultuda yüksek,
dier dorultuda karma olan sistemlerde, farkl dorultularda birbirinden farkl R
katsaylar kullanlabilir.
2.5.1.4 – Perde içermeyen kiri siz dö emeli betonarme sistemler ile, kolon ve kiri leri
3.3, 3.4 ve 3.5’te verilen ko ullardan herhangi birini salamayan dolgulu veya dolgusuz
di li ve kaset dö emeli betonarme sistemler, süneklik düzeyi normal sistemler olarak
gözönüne alnacaktr.
2.5.1.5 – Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde;
(a) A adaki (b) paragraf d nda, ta yc sistemi sadece çerçevelerden olu an
binalarda süneklik düzeyi yüksek tayc sistemler’in kullanlmas zorunludur.
(b) Tablo 2.3’e göre Bina Önem Katsays I = 1.2 ve I = 1.0 olan çelik binalarda,
HN d 16 m olmak ko ulu ile, sadece süneklik düzeyi normal çerçevelerden olu an
ta yc sistemler kullanlabilir.
(c) Tablo 2.3’e göre Bina Önem Katsays I = 1.5 ve I = 1.4 olan tüm binalarda süneklik
düzeyi yüksek tayc sistemler veya 2.5.4.1’de tanmlanan süneklik düzeyi bakmndan
karma tayc sistemler kullanlacaktr.
2.5.1.6 – Perde içermeyen süneklik düzeyi normal tayc sistemler’e, sadece üçüncü ve
dördüncü derece deprem bölgelerinde, a adaki ko ullarla izin verilebilir:
(a) 2.5.1.4’te tanmlanan betonarme binalar, HN d 13 m olmak ko ulu ile yaplabilir.
12
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
(b) 2.5.1.4’te tanmlananlarn d nda, ta yc sistemi sadece süneklik düzeyi normal
çerçevelerden olu an betonarme ve çelik binalar, HN d 25 m olmak ko ulu ile
yaplabilir.
TABLO 2.5 – TAIYICI SSTEM DAVRANI KATSAYISI (R)
BNA TAIYICI SSTEM
Süneklik
Düzeyi
Normal
Sistemler
Süneklik
Düzeyi
Yüksek
Sistemler
4
8
4
7
4
6
4
7
3
7
ņņ
3
ņņ
5
3
6
5
8
ņņ
4
4
ņņ
4
5
7
6
5
ņņ
4
6
8
7
(1) YERNDE DÖKME BETONARME BNALAR
(1.1) Deprem yüklerinin tamamnn çerçevelerle ta nd
binalar ..................................................................................….
(1.2) Deprem yüklerinin tamamnn ba kiri li (bo luklu)
perdelerle ta nd binalar..................................................…..
(1.3) Deprem yüklerinin tamamnn bo luksuz perdelerle
ta nd binalar....................................................................….
(1.4) Deprem yüklerinin çerçeveler ile bo luksuz ve/veya ba
kiri li (bo luklu) perdeler tarafndan birlikte ta nd binalar..
(2) PREFABRKE BETONARME BNALAR
(2.1) Deprem yüklerinin tamamnn balantlar tersinir
momentleri aktarabilen çerçevelerle ta nd binalar .......…..
(2.2) Deprem yüklerinin tamamnn, üstteki balantlar
mafsall olan kolonlar tarafndan ta nd tek katl binalar.....
(2.3) Deprem yüklerinin tamamnn prefabrike veya yerinde
dökme bo luksuz ve/veya ba kiri li (bo luklu) perdelerle
ta nd, çerçeve balantlar mafsall olan prefabrike binalar..
(2.4) Deprem yüklerinin, balantlar tersinir momentleri
aktarabilen prefabrike çerçeveler ile yerinde dökme bo luksuz
ve/veya ba kiri li (bo luklu) perdeler tarafndan birlikte
ta nd binalar………………………………………………
(3) ÇELK BNALAR
(3.1) Deprem yüklerinin tamamnn çerçevelerle ta nd
binalar..................................................................................….
(3.2) Deprem yüklerinin tamamnn, üstteki balantlar
mafsall olan kolonlar tarafndan ta nd tek katl binalar.....
(3.3) Deprem yüklerinin tamamnn çaprazl perdeler veya
yerinde dökme betonarme perdeler tarafndan ta nd binalar
(a) Çaprazlarn merkezi olmas durumu...............................…
(b) Çaprazlarn dmerkez olmas durumu..........................….
(c) Betonarme perdelerin kullanlmas durumu........................
(3.4) Deprem yüklerinin çerçeveler ile birlikte çaprazl çelik
perdeler veya yerinde dökme betonarme perdeler tarafndan
birlikte ta nd binalar
(a) Çaprazlarn merkezi olmas durumu...............................…
(b) Çaprazlarn dmerkez olmas durumu...........................…
(c) Betonarme perdelerin kullanlmas durumu........................
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
13
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.5.2. Süneklik Düzeyi Yüksek Betonarme Boluksuz Perdeli-Çerçeveli Sistemlere
likin Koullar
Deprem yüklerinin süneklik düzeyi yüksek bo luksuz (ba kiri siz) betonarme perdeler
ile süneklik düzeyi yüksek betonarme veya çelik çerçeveler tarafndan birlikte ta nd
binalara ili kin ko ullar a ada verilmi tir:
2.5.2.1 – Bu tür sistemlerde, Tablo 2.5’te yerinde dökme betonarme ve çelik çerçeve
durumu için verilen R = 7’nin veya prefabrike betonarme çerçeve durumu için verilen
R = 6’nn kullanlabilmesi için, bo luksuz perdelerin tabannda deprem yüklerinden
meydana gelen kesme kuvvetlerinin toplam, binann tümü için tabanda meydana
gelen toplam kesme kuvvetinin %75’inden daha fazla olmayacaktr (DS d 0.75).
2.5.2.2 – 2.5.2.1’deki ko ulun salanamamas durumunda, 0.75 < DS d 1.0 aralnda
kullanlacak R katsays, yerinde dökme betonarme ve çelik çerçeve durumu için
R = 10 4 DS bants ile, prefabrike betonarme çerçeve durumu için ise R = 9 4 DS
bants ile belirlenecektir.
2.5.2.3 – Hw / w d 2.0 olan perdelerde, yukarda tanmlanan R katsaylarna göre
hesaplanan iç kuvvetler, [3 / (1 + Hw / w)] katsays ile çarplarak büyültülecektir.
Ancak bu katsay, 2’den büyük alnmayacaktr.
2.5.3. Süneklik Düzeyi Normal Baz Sistemlerde Perde Kullanm Zorunluluuna
likin Koullar
2.5.1.6’nn (a) ve (b) paragraflarnda tanmlanan süneklik düzeyi normal sistemler,
bütün deprem bölgelerinde ve ayn paragraflarda tanmlanan yükseklik snrlarnn
üzerinde de yaplabilir. Ancak bu durumda, betonarme binalarda tüm yükseklik boyunca
devam eden ve a adaki ko ullar salayan süneklik düzeyi normal veya yüksek
betonarme bo luksuz ya da ba kiri li (bo luklu) perdelerin, çelik binalarda ise süneklik
düzeyi normal veya yüksek merkezi veya d merkez çaprazl perdelerin kullanlmas
zorunludur.
2.5.3.1 – Ta yc sistemde süneklik düzeyi normal perdelerin kullanlmas durumunda,
her bir deprem dorultusunda, deprem yüklerine göre perdelerin tabannda elde edilen
kesme kuvvetlerinin toplam, binann tümü için tabanda meydana gelen toplam kesme
kuvvetinin %75’inden daha fazla olacaktr.
2.5.3.2 – Ta yc sistemde süneklik düzeyi yüksek perdelerin kullanlmas durumunda,
a ada karma ta yc sistemler için verilen 2.5.4.1 uygulanacaktr.
2.5.4. Süneklik Düzeyi Bakmndan Karma Tayc Sistemlere likin Koullar
2.5.4.1 – 2.5.1.6’nn (a) ve (b) paragraflarnda tanmlanan süneklik düzeyi normal
sistemlerin, süneklik düzeyi yüksek perdelerle birarada kullanlmas mümkündür. Bu
ekilde olu turulan süneklik düzeyi bakmndan karma sistemler’de, a ada belirtilen
ko ullara uyulmak kayd ile, süneklik düzeyi yüksek bo luksuz, ba kiri li (bo luklu)
betonarme perdeler veya çelik binalar için merkezi veya d merkez çaprazl çelik
perdeler kullanlabilir.
14
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
(a) Bu tür karma sistemlerin deprem hesabnda çerçeveler ve perdeler birarada
gözönüne alnacak, ancak her bir deprem dorultusunda mutlaka DS t 0.40 olacaktr.
(b) Her iki deprem dorultusunda da DS t 2/3 olmas durumunda, Tablo 2.5’de deprem
yüklerinin tamamnn süneklik düzeyi yüksek perde tarafndan ta nd durum için
verilen R katsays (R = RYP), ta yc sistemin tümü için kullanlabilir.
(c) 0.40 < DS < 2/3 aralnda ise, her iki deprem dorultusunda da ta yc sistemin
tümü için R = RNÇ + 1.5 DS (RYP RNÇ) bants uygulanacaktr.
2.5.4.2 – Binalarn bodrum katlarnn çevresinde kullanlan rijit betonarme perde
duvarlar, Tablo 2.5’te yer alan perdeli veya perdeli-çerçeveli sistemlerin bir parças
olarak gözönüne alnmayacaktr. Bu tür binalarn hesabnda izlenecek kurallar 2.7.2.4
ve 2.8.3.2’de verilmi tir.
2.5.5. Kolonlar Üstten Mafsall Binalara likin Koullar
2.5.5.1 – Kolonlar üstten mafsall tek katl çerçevelerden olu an betonarme binalarda;
(a) Yerinde dökme betonarme kolonlarn kullanlmas durumunda, prefabrike binalar
için Tablo 2.5’te (2.2)’de tanmlanan R katsays kullanlacaktr.
(b) R katsaylar Tablo 2.5’te (2.2) ve (3.2)’de verilen betonarme prefabrike ve çelik
binalara ili kin ko ullar 2.5.5.2’de verilmi tir. Bu tür çerçevelerin, yerinde dökme
betonarme, prefabrike veya çelik binalarda en üst kat (çat kat) olarak kullanlmas
durumuna ili kin ko ullar ise 2.5.5.3’de tanmlanm tr.
2.5.5.2 – Bu tür tek katl binalarn içinde planda, binann oturma alannn %25’inden
fazla olmamak kayd ile, ksmi tek bir ara kat yaplabilir. Deprem hesabnda ara katn
ta yc sistemi, ana ta yc çerçevelerle birlikte gözönüne alnabilir. Bu durumda, ortak
sistem betonarme prefabrike binalarda süneklik düzeyi yüksek sistem olarak
düzenlenecektir. Ortak sistemde, Tablo 2.1’de tanmlanan burulma düzensizliinin
bulunup bulunmad mutlaka kontrol edilecek ve varsa hesapta gözönüne alnacaktr.
Ara katn ana ta yc çerçevelere balantlar mafsall veya monolitik olabilir.
2.5.5.3 – Kolonlar üstten mafsall tek katl çerçevelerin, yerinde dökme betonarme,
prefabrike veya çelik binalarda en üst kat (çat kat) olarak kullanlmas durumunda, en
üst kat için Tablo 2.5’te (2.2) veya (3.2)’de tanmlanan R katsays (Rüst) ile alttaki
katlar için farkl olarak tanmlanabilen R katsays (Ralt), a adaki ko ullara uyulmak
kayd ile, birarada kullanlabilir.
(a) Ba langçta deprem hesab, binann tümü için R = Ralt alnarak 2.7 veya 2.8’e göre
yaplacaktr. 2.10.1’de tanmlanan azaltlm ve etkin göreli kat ötelemeleri, binann
tümü için bu hesaptan elde edilecektir.
(b) En üst katn iç kuvvetleri, (a)’da hesaplanan iç kuvvetlerin (Ralt / Rüst) oran ile
çarpmndan elde edilecektir.
(c) Alttaki katlarn iç kuvvetleri ise iki ksmn toplamndan olu acaktr. Birinci ksm,
(a)’da hesaplanan iç kuvvetlerdir. $kinci ksm ise, (b)’de en üst kat kolonlarnn mesnet
reaksiyonlar olarak hesaplanan kuvvetlerin (1 – Rüst / Ralt) ile çarplarak alttaki katlarn
ta yc sistemine etki ettirilmesi ile ayrca hesaplanacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
15
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.6. HESAP YÖNTEMNN SEÇLMES
2.6.1. Hesap Yöntemleri
Binalarn ve bina türü yaplarn deprem hesabnda kullanlacak yöntemler; 2.7’de
verilen Edeer Deprem Yükü Yöntemi, 2.8’de verilen Mod Birletirme Yöntemi ve
2.9’da verilen Zaman Tanm Alannda Hesap Yöntemleri’dir. 2.8 ve 2.9’da verilen
yöntemler, tüm binalarn ve bina türü yaplarn deprem hesabnda kullanlabilir.
2.6.2. Edeer Deprem Yükü Yönteminin Uygulama Snrlar
2.7’de verilen Edeer Deprem Yükü Yöntemi’nin uygulanabilecei binalar Tablo
2.6’da özetlenmi tir. Tablo 2.6’nn kapsamna girmeyen binalarn deprem hesabnda,
2.8 veya 2.9’da verilen yöntemler kullanlacaktr.
TABLO 2.6 – EDE>ER DEPREM YÜKÜ YÖNTEM’NN
UYGULANABLECE> BNALAR
Deprem
Bölgesi
1, 2
1, 2
3, 4
Toplam Yükseklik
Snr
Bina Türü
Her bir katta burulma düzensizlii katsaysnn
Kbi d 2.0 ko ulunu salad binalar
Her bir katta burulma düzensizlii katsaysnn
Kbi d 2.0 ko ulunu salad ve ayrca B2 türü
düzensizliinin olmad binalar
Tüm binalar
HN d 25 m
HN d 40 m
HN d 40 m
2.7. EDE>ER DEPREM YÜKÜ YÖNTEM
2.7.1. Toplam Edeer Deprem Yükünün Belirlenmesi
2.7.1.1 – Gözönüne alnan deprem dorultusunda, binann tümüne etkiyen Toplam
Edeer Deprem Yükü (taban kesme kuvveti), Vt , Denk.(2.4) ile belirlenecektir.
Vt =
WA(T1 )
t 0.10 Ao I W
Ra (T1 )
(2.4)
Binann birinci doal titre im periyodu T1 , 2.7.4’e göre hesaplanacaktr.
2.7.1.2 – Denk.(2.4)’te yer alan ve binann deprem yüklerinin hesaplanmasnda
kullanlacak toplam arl, W, Denk.(2.5) ile belirlenecektir.
N
W = ¦ wi
(2.5)
i=1
Denk.(2.5)’deki wi kat arlklar ise Denk.(2.6) ile hesaplanacaktr.
wi = gi + n qi
(2.6)
Denk.(2.6)’da yer alan Hareketli Yük Katlm Katsays, n , Tablo 2.7’de verilmi tir.
Endüstri binalarnda sabit ekipman arlklar için n = 1 alnacak, ancak vinç kaldrma
yükleri kat arlklarnn hesabnda gözönüne alnmayacaktr. Deprem yüklerinin
belirlenmesinde kullanlacak çat kat arlnn hesabnda kar yüklerinin %30’u
gözönüne alnacaktr.
16
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
TABLO 2.7 – HAREKETL YÜK KATILIM KATSAYISI (n)
Binann Kullanm Amac
Depo, antrepo, vb.
Okul, örenci yurdu, spor tesisi, sinema, tiyatro, konser salonu, garaj,
lokanta, maaza, vb.
Konut, i yeri, otel, hastane, vb.
n
0.80
0.60
0.30
2.7.2. Katlara Etkiyen Edeer Deprem Yüklerinin Belirlenmesi
2.7.2.1 – Denk.(2.4) ile hesaplanan toplam e deer deprem yükü, bina katlarna etkiyen
e deer deprem yüklerinin toplam olarak Denk.(2.7) ile ifade edilir (ekil 2.6a):
N
Vt = 'FN + ¦ Fi
(2.7)
i=1
2.7.2.2 – Binann N’inci katna (tepesine) etkiyen ek edeer deprem yükü 'FN’in
deeri Denk.(2.8) ile belirlenecektir.
'FN = 0.0075 N Vt
(2.8)
2.7.2.3 – Toplam e deer deprem yükünün 'FN d nda geri kalan ksm, N’inci kat
dahil olmak üzere, bina katlarna Denk.(2.9) ile datlacaktr.
Fi = (Vt 'FN )
wi H i
N
(2.9)
¦ wj H j
j=1
2.7.2.4 – Bodrum katlarnda rijitlii üst katlara oranla çok büyük olan betonarme çevre
perdelerinin bulunduu ve bodrum kat dö emelerinin yatay düzlemde rijit diyafram
olarak çal t binalarda, bodrum katlarna ve üstteki katlara etkiyen e deer deprem
yükleri, a ada belirtildii üzere, ayr ayr hesaplanacaktr. Bu yükler, üst ve alt katlarn
birle iminden olu an ta yc sisteme birlikte uygulanacaktr.
(a) Üstteki katlara etkiyen toplam e deer deprem yükünün ve e deer kat deprem
yüklerinin 2.7.1.1, 2.7.2.2 ve 2.7.2.3’e göre belirlenmesinde, bodrumdaki rijit çevre
perdeleri gözönüne alnmakszn Tablo 2.5’ten seçilen R katsays kullanlacak ve
sadece üstteki katlarn arlklar hesaba katlacaktr. Bu durumda ilgili bütün tanm ve
bantlarda temel üst kotu yerine zemin katn kotu gözönüne alnacaktr. 2.7.4.1’e göre
birinci doal titre im periyodunun hesabnda da, fiktif yüklerin belirlenmesi için sadece
üstteki katlarn arlklar kullanlacaktr (ekil 2.6b).
(b) Rijit bodrum katlarna etkiyen e deer deprem yüklerinin hesabnda, sadece bodrum
kat arlklar gözönüne alnacak ve Spektrum Katsays olarak S(T) = 1 alnacaktr. Her
bir bodrum katna etkiyen e deer deprem yükünün hesabnda, Denk.(2.1)’den bulunan
spektral ivme deeri ile bu katn arl dorudan çarplacak ve elde edilen elastik
yükler, Ra(T) = 1.5 katsaysna bölünerek azaltlacaktr (ekil 2.6c).
(c) Üstteki katlardan bodrum katlarna geçi te yer alan ve çok rijit bodrum perdeleri ile
çevrelenen zemin kat dö eme sisteminin kendi düzlemi içindeki dayanm, bu hesapta
elde edilen iç kuvvetlere göre kontrol edilecektir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
17
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.7.3. Gözönüne Alnacak Yerdeitirme Bileenleri ve Deprem Yüklerinin
Etkime Noktalar
2.7.3.1 – Dö emelerin yatay düzlemde rijit diyafram olarak çal t binalarda, her katta
iki yatay yerdei tirme bile eni ile dü ey eksen etrafndaki dönme, bamsz
yerdei tirme bile enleri olarak gözönüne alnacaktr. Her katta 2.7.2’ye göre belirlenen
e deer deprem yükleri, ek dmerkezlik etkisi’nin hesaba katlabilmesi amac ile,
gözönüne alnan deprem dorultusuna dik dorultudaki kat boyutunun +%5’i ve %5’i
kadar kaydrlmas ile belirlenen noktalara ve ayrca kat kütle merkezine uygulanacaktr
(ekil 2.7).
2.7.3.2 – Tablo 2.1’de tanmlanan A2 türü düzensizliin bulunduu ve dö emelerin
yatay düzlemde rijit diyafram olarak çal mad binalarda, dö emelerin yatay
düzlemdeki ekildei tirmelerinin gözönüne alnmasn salayacak yeterlikte bamsz
statik yerdei tirme bile eni hesapta gözönüne alnacaktr. Ek d merkezlik etkisinin
hesaba katlabilmesi için, her katta çe itli noktalarda dal bulunan tekil kütlelere
etkiyen e deer deprem yüklerinin her biri, deprem dorultusuna dik dorultudaki kat
boyutunun +%5’i ve %5’i kadar kaydrlacaktr (ekil 2.8).
2.7.3.3 – Binann herhangi bir i’inci katnda Tablo 2.1’de tanmlanan A1 türü
düzensizliin bulunmas durumunda, 1.2 < Kbi d 2.0 olmak ko ulu ile, 2.7.3.1 ve/veya
2.7.3.2’ye göre bu katta uygulanan r%5 ek d merkezlik, her iki deprem dorultusu için
Denk.(2.10)’da verilen Di katsays ile çarplarak büyütülecektir.
§K ·
Di = ¨ bi ¸
© 1.2 ¹
18
2
(2.10)
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.7.4. Binann Birinci Doal Titreim Periyodunun Belirlenmesi
2.7.4.1 – E deer Deprem Yükü Yöntemi’nin uygulanmas durumunda, binann deprem
dorultusundaki hakim doal periyodu, Denk.(2.11) ile hesaplanan deerden daha
büyük alnmayacaktr.
§ N
2
¦ mi dfi
¨ i=1
T1 = 2S ¨ N
¨ ¦ Ffi d fi
© i=1
1/ 2
·
¸
¸
¸
¹
(2.11)
i’inci kata etkiyen fiktif yükü gösteren Ffi , Denk.(2.9)’da (Vt 'FN) yerine herhangi bir
deer (örnein birim deer) konularak elde edilecektir (ekil 2.9).
2.7.4.2 – Denk.(2.11) ile hesaplanan deerden bamsz olarak, bodrum kat(lar) hariç
kat says N > 13 olan binalarda doal periyod, 0.1N’den daha büyük alnmayacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
19
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
wN
Ffi =
wi H i
N
wi
Ffi
¦ wj H j
dfi
j=1
Hi
ekil 2.9
2.7.5. Eleman Asal Eksen Dorultularndaki ç Kuvvetler
Ta yc sisteme ayr ayr etki ettirilen x ve y dorultularndaki depremlerin ortak etkisi
altnda, ta yc sistem elemanlarnn a ve b asal eksen dorultularndaki iç kuvvetler, en
elveri siz sonucu verecek ekilde Denk.(2.12) ile elde edilecektir (ekil 2.10).
Ba = ± Bax ± 0.30 Bay
veya
Ba = ± 0.30 Bax ± Bay
Bb = ± Bbx ± 0.30 Bby
veya
Bb = ± 0.30 Bbx ± Bby
(2.12)
E
x deprem
dorultusu
D
E D
D
E
E D
D E
D
D
E
D
E
y
E
y deprem
dorultusu
x
ekil 2.10
2.8. MOD BRLETRME YÖNTEM
Bu yöntemde maksimum iç kuvvetler ve yerdei tirmeler, binada yeterli sayda doal
titre im modunun her biri için hesaplanan maksimum katklarn istatistiksel olarak
birle tirilmesi ile elde edilir.
2.8.1. vme Spektrumu
Herhangi bir n’inci titre im modunda gözönüne alnacak azaltlm ivme spektrumu
ordinat Denk.(2.13) ile belirlenecektir.
20
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
SaR (Tn ) =
Sae (Tn )
Ra (Tn )
(2.13)
Elastik tasarm ivme spektrumunun 2.4.4’e göre özel olarak belirlenmesi durumunda,
Denk.(2.13)’te Sae(Tn) yerine, ilgili özel spektrum ordinat gözönüne alnacaktr.
2.8.2. Gözönüne Alnacak Dinamik Serbestlik Dereceleri
2.8.2.1 – Dö emelerin yatay düzlemde rijit diyafram olarak çal t binalarda, her bir
katta, birbirine dik dorultularda iki yatay serbestlik derecesi ile kütle merkezinden
geçen dü ey eksen etrafndaki dönme serbestlik derecesi gözönüne alnacaktr. Her katta
modal deprem yükleri bu serbestlik dereceleri için hesaplanacak, ancak ek dmerkezlik
etkisi’nin hesaba katlabilmesi amac ile, deprem dorultusuna dik dorultudaki kat
boyutunun +%5’i ve %5’i kadar kaydrlmas ile belirlenen noktalara ve ek bir
yükleme olarak kat kütle merkezine uygulanacaktr (ekil 2.7).
2.8.2.2 – Tablo 2.1’de A2 ba l altnda tanmlanan dö eme süreksizliinin bulunduu
ve dö emelerin yatay düzlemde rijit diyafram olarak çal mad binalarda, dö emelerin
kendi düzlemleri içindeki ekildei tirmelerinin gözönüne alnmasn salayacak
yeterlikte dinamik serbestlik derecesi gözönüne alnacaktr. Ek d merkezlik etkisinin
hesaba katlabilmesi için, her katta çe itli noktalarda dal bulunan tekil kütlelere
etkiyen modal deprem yüklerinin her biri, deprem dorultusuna dik dorultudaki kat
boyutunun +%5’i ve %5’i kadar kaydrlacaktr (ekil 2.8). Bu tür binalarda, sadece ek
d merkezlik etkilerinden olu an iç kuvvet ve yerdei tirme büyüklükleri 2.7’ye göre de
hesaplanabilir. Bu büyüklükler, ek d merkezlik etkisi gözönüne alnmakszn her bir
titre im modu için hesaplanarak 2.8.4’e göre birle tirilen büyüklüklere dorudan
eklenecektir.
2.8.3. Hesaba Katlacak Yeterli Titreim Modu Says
2.8.3.1 – Hesaba katlmas gereken yeterli titreim modu says, Y, gözönüne alnan
birbirine dik x ve y yatay deprem dorultularnn her birinde, her bir mod için
hesaplanan etkin kütle’lerin toplamnn hiçbir zaman bina toplam kütlesinin %90’ndan
daha az olmamas kuralna göre belirlenecektir:
¦ M xn = ¦
n=1
n=1
2
N
Lxn
t 0.90 ¦ mi
Mn
i=1
Y
Y
2
Lyn
n=1
n=1
Mn
Y
Y
¦ M yn = ¦
(2.14)
N
t 0.90 ¦ mi
i=1
Denk.(2.14)’te yer alan Lxn ve Lyn ile modal kütle Mn’nin ifadeleri, kat dö emelerinin
rijit diyafram olarak çal t binalar için a ada verilmi tir:
N
Lxn = ¦ mi  xin
;
i=1
Mn =
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
N
2
¦ (mi  xin +
i=1
N
Lyn = ¦ mi  yin
i=1
mi  2yin +
(2.15)
mTi  T2in )
21
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.8.3.2 – Bodrum katlarnda rijitlii üst katlara oranla çok büyük olan betonarme çevre
perdelerinin bulunduu ve bodrum kat dö emelerinin yatay düzlemde rijit diyafram
olarak çal t binalarn hesabnda, sadece bodrum katlarn üstündeki katlarda etkin
olan titre im modlarnn gözönüne alnmas ile yetinilebilir. Bu durumda, E deer
Deprem Yükü Yöntemi için verilen 2.7.2.4’ün (a) paragrafnn kar l olarak Mod
Birle tirme Yöntemi ile yaplacak hesapta, bodrumdaki rijit çevre perdeleri gözönüne
alnmakszn Tablo 2.5’ten seçilen R katsays kullanlacak ve sadece üstteki katlarn
kütleleri gözönüne alnacaktr. 2.7.2.4’ün (b) ve (c) paragraflar ise aynen
uygulanacaktr.
2.8.4. Mod Katklarnn Birletirilmesi
Binaya etkiyen toplam deprem yükü, kat kesme kuvveti, iç kuvvet bile enleri,
yerdei tirme ve göreli kat ötelemesi gibi büyüklüklerin her biri için ayr ayr
uygulanmak üzere, her titre im modu için hesaplanan ve e zamanl olmayan maksimum
katklarn istatistiksel olarak birle tirilmesi için uygulanacak kurallar a ada
verilmi tir:
2.8.4.1 – Tm < Tn olmak üzere, gözönüne alnan herhangi iki titre im moduna ait doal
periyotlarn daima Tm / Tn < 0.80 ko ulunu salamas durumunda, maksimum mod
katklarnn birle tirilmesi için Karelerin Toplamnn Kare Kökü Kural uygulanabilir.
2.8.4.2 – Yukarda belirtilen ko ulun salanamamas durumunda, maksimum mod
katklarnn birle tirilmesi için Tam Karesel Birletirme (CQC) Kural uygulanacaktr.
Bu kuraln uygulanmasnda kullanlacak çapraz korelasyon katsaylar’nn hesabnda,
modal sönüm oranlar bütün titre im modlar için %5 olarak alnacaktr.
2.8.5. Hesaplanan Büyüklüklere likin Altsnr Deerleri
Gözönüne alnan deprem dorultusunda, 2.8.4’e göre birle tirilerek elde edilen bina
toplam deprem yükü VtB’nin, Edeer Deprem Yükü Yöntemi’nde Denk.2.4’ten
hesaplanan bina toplam deprem yükü Vt’ye orannn a ada tanmlanan E deerinden
küçük olmas durumunda (VtB < EVt), Mod Birletirme Yöntemi’ne göre bulunan tüm iç
kuvvet ve yerdei tirme büyüklükleri, Denk.(2.16)’ya göre büyütülecektir.
BD =
E Vt
BB
VtB
(2.16)
Tablo 2.1’de tanmlanan A1, B2 veya B3 türü düzensizliklerden en az birinin binada
bulunmas durumunda Denk.(2.16)’da E=0.90, bu düzensizliklerden hiçbirinin
bulunmamas durumunda ise E=0.80 alnacaktr.
2.8.6. Eleman Asal Eksen Dorultularndaki ç Kuvvetler
Ta yc sisteme ayr ayr etki ettirilen x ve y dorultularndaki depremlerin ortak etkisi
altnda, ta yc sistem elemanlarnn a ve b asal eksen dorultularnda 2.8.4’e göre
birle tirilerek elde edilen iç kuvvetler için 2.7.5’te verilen birle tirme kural ayrca
uygulanacaktr (ekil 2.10).
22
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.9. ZAMAN TANIM ALANINDA HESAP YÖNTEMLER
Bina ve bina türü yaplarn zaman tanm alannda dorusal elastik ya da dorusal elastik
olmayan deprem hesab için, yapay yollarla üretilen, daha önce kaydedilmi veya
benzetirilmi deprem yer hareketleri kullanlabilir.
2.9.1. Yapay Deprem Yer Hareketleri
Yapay yer hareketlerinin kullanlmas durumunda, a adaki özellikleri ta yan en az üç
deprem yer hareketi üretilecektir.
(a) Kuvvetli yer hareketi ksmnn süresi, binann birinci doal titre im periyodunun 5
katndan ve 15 saniyeden daha ksa olmayacaktr.
(b) Üretilen deprem yer hareketinin sfr periyoda kar gelen spektral ivme deerlerinin
ortalamas Aog’den daha küçük olmayacaktr.
(c) Yapay olarak üretilen her bir ivme kaydna göre %5 sönüm oran için yeniden
bulunacak spektral ivme deerlerinin ortalamas, gözönüne alnan deprem
dorultusundaki birinci (hakim) periyod T1’e göre 0.2T1 ile 2T1 arasndaki periyodlar
için, 2.4’te tanmlanan Sae(T) elastik spektral ivmelerinin %90’ndan daha az
olmayacaktr. Zaman tanm alannda dorusal elastik analiz yaplmas durumunda,
azaltlm deprem yer hareketinin elde edilmesi için esas alnacak spektral ivme
deerleri Denk.(2.13) ile hesaplanacaktr.
2.9.2. Kaydedilmi veya Benzetirilmi Deprem Yer Hareketleri
Zaman tanm alannda yaplacak deprem hesab için kaydedilmi depremler veya
kaynak ve dalga yaylm özellikleri fiziksel olarak benze tirilmi yer hareketleri
kullanlabilir. Bu tür yer hareketleri üretilirken yerel zemin ko ullar da uygun biçimde
gözönüne alnmaldr. Kaydedilmi veya benze tirilmi yer hareketlerinin kullanlmas
durumunda en az üç deprem yer hareketi üretilecek ve bunlar 2.9.1’de verilen tüm
ko ullar salayacaktr.
2.9.3. Zaman Tanm Alannda Hesap
Zaman tanm alannda dorusal elastik olmayan hesap yaplmas durumunda, ta yc
sistem elemanlarnn tekrarl yükler altndaki dinamik davran n temsil eden iç kuvvetekildei tirme bantlar, teorik ve deneysel geçerlilikleri kantlanm olmak kayd ile,
ilgili literatürden yararlanlarak tanmlanacaktr. Dorusal veya dorusal olmayan
hesapta, üç yer hareketi kullanlmas durumunda sonuçlarn maksimumu, en az yedi yer
hareketi kullanlmas durumunda ise sonuçlarn ortalamas tasarm için esas alnacaktr.
2.10. GÖREL KAT ÖTELEMELERNN SINIRLANDIRILMASI, KNC
MERTEBE ETKLER VE DEPREM DERZLER
2.10.1. Etkin Göreli Kat Ötelemelerinin Hesaplanmas ve Snrlandrlmas
2.10.1.1 – Herhangi bir kolon veya perde için, ard k iki kat arasndaki yerdei tirme
farkn ifade eden azaltlm göreli kat ötelemesi, 'i , Denk.(2.17) ile elde edilecektir.
'i = di di 1
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
(2.17)
23
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Denk.(2.17)’de di ve di1 , her bir deprem dorultusu için binann i’inci ve (i–1)’inci
katlarnda herhangi bir kolon veya perdenin uçlarnda azaltlm deprem yüklerine göre
hesaplanan yatay yerdei tirmeleri göstermektedir. Ancak 2.7.4.2’deki ko ul ve ayrca
Denk.(2.4)’te tanmlanan minimum e deer deprem yükü ko ulu di’nin ve 'i’nin
hesabnda gözönüne alnmayabilir.
2.10.1.2 – Her bir deprem dorultusu için, binann i’inci katndaki kolon veya perdeler
için etkin göreli kat ötelemesi, ‘i , Denk.(2.18) ile elde edilecektir.
Gi = R ' i
(2.18)
2.10.1.3 – Her bir deprem dorultusu için, binann herhangi bir i’inci katndaki kolon
veya perdelerde, Denk.(2.18) ile hesaplanan ‘i etkin göreli kat ötelemelerinin kat
içindeki en büyük deeri (‘i)max, Denk.(2.19)’da verilen ko ulu salayacaktr:
(Gi ) max
d 0.02
hi
(2.19)
Deprem yüklerinin tamamnn balantlar tersinir momentleri aktarabilen çelik
çerçevelerle ta nd tek katl binalarda bu snr en çok %50 arttrlabilir.
2.10.1.4 – Denk.(2.19)’de verilen ko ulun binann herhani bir katnda salanamamas
durumunda, ta yc sistemin rijitlii arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr. Ancak
verilen ko ul salansa bile, yapsal olmayan gevrek elemanlarn (cephe elemanlar vb)
etkin göreli kat ötelemeleri altnda kullanlabilirlii hesapla dorulanacaktr.
2.10.2. kinci Mertebe Etkileri
Ta yc sistem elemanlarnn dorusal elastik olmayan davran n esas alan daha kesin
bir hesap yaplmadkça, ikinci mertebe etkileri yakla k olarak a adaki ekilde
gözönüne alnabilir:
2.10.2.1 – Gözönüne alnan deprem dorultusunda her bir katta, kinci Mertebe
Gösterge Deeri, Ti’nin Denk.(2.20) ile verilen ko ulu salamas durumunda, ikinci
mertebe etkileri yürürlükteki betonarme ve çelik yap yönetmeliklerine göre
deerlendirilecektir.
N
Ti =
(' i )ort ¦ wj
j=i
Vi hi
d 0.12
(2.20)
Burada ('i)ort , i’inci kattaki kolon ve perdelerde hesaplanan azaltlm göreli kat
ötelemelerinin kat içindeki ortalama deeri olarak 2.10.1.1’e göre bulunacaktr.
2.10.2.2 - Denk.(2.20)’deki ko ulun herhangi bir katta salanamamas durumunda,
ta yc sistemin rijitlii yeterli ölçüde arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.
2.10.3. Deprem Derzleri
Farkl zemin oturmalarna bal temel öteleme ve dönmeleri ile scaklk dei melerinin
etkisi d nda, bina bloklar veya mevcut eski binalarla yeni yaplacak binalar arasnda,
sadece deprem etkisi için braklacak derz bo luklarna ili kin ko ullar a ada
belirtilmi tir:
24
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.10.3.1 – 2.10.3.2’ye göre daha elveri siz bir sonuç elde edilmedikçe derz bo luklar,
her bir kat için kom u blok veya binalarda elde edilen yerdei tirmelerin karelerinin
toplamnn karekökü ile a ada tanmlanan D katsaysnn çarpm sonucunda bulunan
deerden az olmayacaktr. Gözönüne alnacak kat yerdei tirmeleri, kolon veya
perdelerin baland düüm noktalarnda hesaplanan azaltlm di yerdei tirmelerinin
kat içindeki ortalamalar olacaktr. Mevcut eski bina için hesap yaplmasnn mümkün
olmamas durumunda eski binann yerdei tirmeleri, yeni bina için ayn katlarda
hesaplanan deerlerden daha küçük alnmayacaktr.
(a) Kom u binalarn veya bina bloklarnn kat dö emelerinin bütün katlarda ayn
seviyede olmalar durumunda D = R / 4 alnacaktr.
(b) Kom u binalarn veya bina bloklarnn kat dö emelerinin, baz katlarda olsa bile,
farkl seviyelerde olmalar durumunda, tüm bina için D = R / 2 alnacaktr.
2.10.3.2 – Braklacak minimum derz bo luu, 6 m yükseklie kadar en az 30 mm
olacak ve bu deere 6 m’den sonraki her 3 m’lik yükseklik için en az 10 mm
eklenecektir.
2.10.3.3 – Bina bloklar arasndaki derzler, depremde bloklarn bütün dorultularda
birbirlerinden bamsz olarak çal masna olanak verecek ekilde düzenlenecektir.
2.11. YAPISAL ÇIKINTILARA, MMAR ELEMANLARA, MEKANK VE
ELEKTRK DONANIMA ETKYEN DEPREM YÜKLER
2.11.1 – Binalarda balkon, parapet, baca, vb konsol olarak binann ta yc sistemine
bal, ancak bamsz çal an yapsal çkntlar ile cephe, ara bölme panolar, vb yapsal
olmayan tüm mimari elemanlara uygulanacak; mekanik ve elektrik donanmlar ile
bunlarn bina ta yc sistem elemanlarna balantlarnn hesabnda kullanlacak e deer
deprem yükleri Denk.(2.21) ile verilmi tir.
§
H ·
f e = 0.5 Ao I we ¨1 + 2 i ¸
H
N ¹
©
(2.21)
Hesaplanan deprem yükü, yatay dorultuda en elveri siz iç kuvvetleri verecek yönde
ilgili elemann arlk merkezine etki ettirilecektir. Dü ey konumda olmayan
elemanlara, Denk.(2.21) ile hesaplanan e deer deprem yükünün yars dü ey
dorultuda etki ettirilecektir.
2.11.2 – Denk.(2.21)’de we ile gösterilen mekanik veya elektrik donanm arlklarnn
binann herhangi bir i’inci katndaki toplamnn 0.2wi’den büyük olmas durumunda,
donanmlarn arlklarnn ve binaya balantlarnn rijitlik özellikleri, bina ta yc
sisteminin deprem hesabnda gözönüne alnacaktr.
2.11.3 – Mekanik veya elektrik donanmn bulunduu kattaki en büyük ivmeyi
tanmlayan kat ivme spektrumu’nun uygun yöntemlerle belirlenmesi durumunda,
Denk.(2.21) uygulanmayabilir.
2.11.4 – Yangn söndürme sistemleri ve acil yedek elektrik sistemleri ile dolgu
duvarlarna balanan donanmlar ve bunlarn balantlarnda Denk.(2.21) ile hesaplanan
veya 2.11.3’e göre elde edilen deprem yükünün iki kat alnacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
25
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.12. BNA TÜRÜ OLMAYAN YAPILAR
Bina türü olmad halde, deprem hesabnn bu bölümde verilen kurallara göre
yaplmasna izin verilen yaplar ve bu yaplara uygulanacak Tayc Sistem Davran
Katsaylar (R), Tablo 2.8’de tanmlanm tr. Deprem yükü azaltma katsaylar ise
Denk.(2.3)’e göre belirlenecektir. Gerekli durumlarda, Tablo 2.3’de verilen Bina Önem
Katsaylar bu yaplar için de kullanlacaktr. Ancak Tablo 2.7’de verilen Hareketli Yük
Katlm Katsaylar geçerli deildir. Kar yükleri ve vinç kaldrma yükleri d nda,
depolanan her türlü kat ve sv maddeler ile mekanik gereçlerin arlklarnn
azaltlmam deerleri kullanlacaktr.
TABLO 2.8 – BNA TÜRÜ OLMAYAN YAPILAR ÇN
TAIYICI SSTEM DAVRANI KATSAYILARI
R
YAPI TÜRÜ
Süneklik düzeyi yüksek çerçeveler veya d merkez çaprazl çelik perdeler
tarafndan ta nan yükseltilmi sv tanklar, basnçl tanklar, bunkerler,
hazneler
Süneklik düzeyi normal çerçeveler veya merkezi çaprazl çelik perdeler
tarafndan ta nan yükseltilmi sv tanklar, basnçl tanklar, bunkerler,
hazneler
Kütlesi yükseklii boyunca yayl, yerinde dökülmü betonarme silo,
endüstri bacalar ve benzeri ta yc sistemler (*)
Betonarme soutma kuleleri (*)
Kütlesi yükseklii boyunca yayl uzay kafes kiri li çelik kuleler, çelik silo
ve endüstri bacalar (*)
Gergili yüksek çelik direk ve gergili çelik bacalar
Kütlesi tepede yl, bamsz tek bir dü ey ta yc eleman tarafndan
ta nan ters sarkaç türü yaplar
Endüstri tipi çelik depolama ve istif raflar
4
2
3
3
4
2
2
4
(*)
Bu tür yaplarn deprem hesab, tayc sistemi yeterince tanmlayan ayrk dinamik
serbestlik dereceleri gözönüne alnarak, 2.8 veya 2.9’a göre yaplacaktr.
2.13. DEPREM HESAP RAPORLARINA LKN KURALLAR
Binalarn deprem hesaplarn içeren hesap raporlarnn hazrlanmasnda a ada
belirtilen kurallara uyulacaktr:
2.13.1 – Tasarm yaplan bina için, Tablo 2.1’de tanmlanan düzensizlik türleri ayrntl
olarak irdelenecek, eer varsa, binada hangi tür düzensizliklerin bulunduu açk olarak
belirtilecektir.
2.13.2 – Seçilen süneklik düzeyi yüksek veya normal ta yc sistemin Bölüm 3 veya
Bölüm 4’teki ko ullara göre tanm açk olarak yaplacak ve Tablo 2.5’ten R
katsaysnn seçim nedeni belirtilecektir.
26
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2.13.3 – Binann bulunduu deprem bölgesi, bina yükseklii ve ta yc sistem
düzensizlikleri gözönüne alnarak, 2.6’ya göre uygulanacak hesap yönteminin seçim
nedeni açk olarak belirtilecektir.
2.13.4 – Bilgisayarla hesap yaplmas durumunda, a adaki kurallar uygulanacaktr:
(a) Düüm noktalarnn ve elemanlarn numaralarn gösteren üç boyutlu ta yc sistem
emas hesap raporunda yer alacaktr.
(b) Tüm giri bilgileri ile iç kuvvetleri ve yerdei tirmeleri de içeren çk bilgileri,
kolayca anla lr biçimde mutlaka hesap raporunda yer alacaktr. Proje kontrol
makamnn talep etmesi durumunda, tüm bilgisayar dosyalar elektronik ortamda teslim
edilecektir.
(c) Hesapta kullanlan bilgisayar yazlmnn ad, müellifi ve versiyonu hesap raporunda
açk olarak belirtilecektir.
(d) Proje kontrol makamnn talep etmesi durumunda, bilgisayar yazlmnn teorik
açklama klavuzu ve kullanma klavuzu hesap raporuna eklenecektir.
2.14. BNALARA VME KAYITÇILARININ YERLETRLMES
Bayndrlk ve $skan Bakanl tarafndan uygun görülmesi durumunda, bakanlk veya
üniversite kurulu larnca kuvvetli deprem hareketinin ölçülmesi amac ile kamuya veya
özel ve tüzel ki ilere ait binalara ve dier yaplara ivme kaytçlarnn yerle tirilmesine
izin verilecek, bina veya yap sahipleri ya da i letmecileri bunlarn korunmasndan
sorumlu olacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
27
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BÖLÜM 3 – BETONARME BNALAR ÇN DEPREME DAYANIKLI
TASARIM KURALLARI
3.0. SMGELER
Bu bölümde a adaki simgelerin kullanld boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N],
uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm2] birimindedir.
Ac
Ach
Ack
žAe
žAg
Ak
Aos
žAp
As1
As2
Asd
Ash
Aw
žAw
a
bj
bk
bw
D
d
fcd
fck
fctd
fyd
fyk
fywd
fywk
Hcr
Hw
h
hk
b
28
= Kolonun veya perde uç bölgesinin brüt enkesit alan
= Bo luksuz perdenin, ba kiri li perdede her bir perde parçasnn, dö emenin
veya bo luklu dö emede her bir dö eme parçasnn brüt enkesit alan
= Sarg donatsnn d ndan d na alnan ölçü içinde kalan çekirdek beton alan
= Herhangi bir katta, gözönüne alnan deprem dorultusunda etkili kesme alan
= Herhangi bir katta, gözönüne alnan deprem dorultusuna paralel dorultuda
perde olarak çal an ta yc sistem elemanlarnn enkesit alanlarnn toplam
= Herhangi bir katta, gözönüne alnan deprem dorultusuna paralel kargir
dolgu duvar alanlarnn (kap ve pencere bo luklar hariç) toplam
= Spiral donatnn enkesit alan
= Binann tüm katlarnn plan alanlarnn toplam
= Kolon-kiri düüm noktasnn bir tarafnda, kiri in negatif momentini
kar lamak için üste konulan çekme donatsnn toplam alan
= Kolon-kiri düüm noktasnn As1’e göre öbür tarafnda, kiri in pozitif
momentini kar lamak için alta konulan çekme donatsnn toplam alan
= Ba kiri inde çapraz donat demetinin her birinin toplam alan
= s enine donat aralna kar gelen yükseklik boyunca, kolonda veya perde
uç bölgesindeki tüm etriye kollarnn ve çirozlarn enkesit alan deerlerinin
gözönüne alnan bk’ya dik dorultudaki izdü ümlerinin toplam
= Kolon enkesiti etkin gövde alan (depreme dik dorultudaki kolon
çkntlarnn alan hariç)
= Herhangi bir katta, kolon enkesiti etkin gövde alanlar Aw’larn toplam
= Kolonda veya perde uç bölgesinde etriye kollarnn ve/veya çirozlarn
arasndaki yatay uzaklk
= Gözönüne alnan deprem dorultusunda, birle im bölgesine saplanan kiri in
kolonla ayn geni likte olmas veya kolonun her iki yanndan da ta mas
durumunda kolon geni lii, aksi durumda kiri in dü ey orta ekseninden
itibaren kolon kenarlarna olan uzaklklardan küçük olannn iki kat (Kiri
geni lii ile birle imin derinliinin toplamn a amaz)
= Birbirine dik yatay dorultularn her biri için, kolon veya perde uç bölgesi
çekirdeinin enkesit boyutu (en d taki enine donat eksenleri arasndaki
uzaklk)
= Kiri in gövde geni lii, perdenin gövde kalnl
= Dairesel kolonun göbek çap (spiral donat eksenleri arasndaki uzaklk)
= Kiri in faydal yükseklii
= Betonun tasarm basnç dayanm
= Betonun karakteristik silindir basnç dayanm
= Betonun tasarm çekme dayanm
= Boyuna donatnn tasarm akma dayanm
= Boyuna donatnn karakteristik akma dayanm
= Enine donatnn tasarm akma dayanm
= Enine donatnn karakteristik akma dayanm
= Kritik perde yükseklii
= Temel üstünden veya zemin kat dö emesinden itibaren ölçülen toplam perde
yükseklii
= Kolonun gözönüne alnan deprem dorultusundaki enkesit boyutu
= Kiri yükseklii
= TS-500’de çekme donats için verilen kenetlenme boyu
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
n
w
Ma
(Md)t
Mpa
Mpi
Mpj
žMp
Mpü
(Mp)t
Mra
Mri
Mrj
(Mr)t
Mrü
Mü
Nd
Ndm
s
Vc
Vd
Vdy
Ve
Vik
Vis
Vkol
Vr
Vt
Di
Ÿv
Ø
J
U
Us
Ush
= Kolonun kiri ler arasnda arasnda kalan serbest yükseklii, kiri in kolon veya
perde yüzleri arasnda kalan serbest açkl
= Perdenin veya ba kiri li perde parçasnn plandaki uzunluu
= Kolonun serbest yüksekliinin alt ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabnda esas alnan moment
= Perdenin taban kesitinde yük katsaylar ile çarplm dü ey yükler ve deprem
yüklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan moment
= Kolonun serbest yüksekliinin alt ucunda fck , fyk ve çeliin pekle mesi
gözönüne alnarak hesaplanan moment kapasitesi
= Kiri in sol ucu i’deki kolon yüzünde fck , fyk ve çeliin pekle mesi gözönüne
alnarak hesaplanan pozitif veya negatif moment kapasitesi
= Kiri in sa ucu j’deki kolon yüzünde fck , fyk ve çeliin pekle mesi gözönüne
alnarak hesaplanan negatif veya pozitif moment kapasitesi
= Düüm noktasna birle en kiri lerin moment kapasitelerinin toplam
= Kolonun serbest yüksekliinin üst ucunda fck , fyk ve çeliin pekle mesi
gözönüne alnarak hesaplanan moment kapasitesi
= Perdenin taban kesitinde fck , fyk ve çeliin pekle mesi gözönüne alnarak
hesaplanan moment kapasitesi
= Kolonun veya perdenin serbest yüksekliinin alt ucunda fcd ve fyd’ye göre
hesaplanan ta ma gücü momenti
= Kiri in sol ucu i’deki kolon veya perde yüzünde fcd ve fyd’ye göre hesaplanan
pozitif veya negatif ta ma gücü momenti
= Kiri in sa ucu j’deki kolon veya perde yüzünde fcd ve fyd’ye göre hesaplanan
negatif veya pozitif ta ma gücü momenti
= Perdenin taban kesitinde fcd ve fyd’ye göre hesaplanan ta ma gücü momenti
= Kolonun veya perdenin serbest yüksekliinin üst ucunda fcd ve fyd’ye göre
hesaplanan ta ma gücü momenti
= Kolonun serbest yüksekliinin üst ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabnda esas alnan moment
= Yük katsaylar ile çarplm dü ey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanan eksenel kuvvet
= Dü ey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel
basnç kuvvetlerinin en büyüü
= Enine donat aral, spiral donat adm
= Betonun kesme dayanmna katks
= Yük katsaylar ile çarplm dü ey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanan kesme kuvveti
= Kiri in herhangi bir kesitinde dü ey yüklerden meydana gelen
basit kiri kesme kuvveti
= Kolon, kiri ve perdede enine donat hesabnda esas alnan kesme kuvveti
= Binann i’inci katndaki tüm kolonlarda gözönüne alnan deprem
dorultusunda Bölüm 2’ye göre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
= Binann i’inci katnda, Denk.3.3’ün hem alttaki hem de üstteki düüm
noktalarnda saland kolonlarda, gözönüne alnan deprem dorultusunda
Bölüm 2’ye göre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
= Düüm noktasnn üstünde ve altnda Bölüm 2’ye göre hesaplanan kolon
kesme kuvvetlerinin küçük olan
= Kolon, kiri veya perde kesitinin kesme dayanm
= Bölüm 2’ye göre binaya etkiyen toplam deprem yükü (taban kesme kuvveti)
= Herhangi bir i’inci katta hesaplanan Vis / Vik oran
= Perdede kesme kuvveti dinamik büyütme katsays
= Donat çap
= Ba kiri inde kullanlan çapraz donat demetinin yatayla yapt aç
= Kiri mesnedinde üstteki veya alttaki çekme donats oran
= Kolonda spiral donatnn hacmsal oran [ Us = 4Aos (D s ) ]
= Perdede yatay gövde donatlarnn hacmsal oran [(Ush)min = 0.0025]
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
29
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.1. KAPSAM
3.1.1 – Deprem bölgelerinde yaplacak tüm betonarme binalarn ta yc sistem
elemanlarnn boyutlandrlmas ve donatlmas, bu konuda yürürlükte olan ilgili
standart ve yönetmeliklerle birlikte, öncelikle bu bölümde belirtilen kurallara göre
yaplacaktr. Betonarme bina temelleri ile ilgili kurallar Bölüm 6’da verilmi tir.
3.1.2 – Bu bölümde belirtilen kural ve ko ullar, yerinde dökme monolitik betonarme
binalar ile, aksi belirtilmedikçe, ta yc sistemi betonarme ve/veya öngerilmeli beton
elemanlardan olu an prefabrike binalar için geçerlidir.
3.1.3 – Bu bölümün kapsam içindeki betonarme binalarn yatay yük ta yc sistemleri;
sadece çerçevelerden, sadece perdelerden veya çerçeve ve perdelerin birle iminden
olu abilir.
3.1.4 – Beton dayanmnn C50’den daha yüksek olduu betonarme binalar ile ta yc
sistem elemanlarnda donat olarak çelik profillerin kullanld binalar bu bölümün
kapsam d ndadr.
3.2. GENEL KURALLAR
3.2.1. Betonarme Tayc Sistemlerin Snflandrlmas
Depreme kar davran lar bakmndan, betonarme binalarn yatay yük ta yc
sistemleri, a ada tanmlanan iki snfa ayrlm tr. Bu iki snfa giren sistemlerin karma
olarak kullanlmasna ili kin özel durum ve ko ullar, Bölüm 2’deki 2.5.4’te verilmi tir.
3.2.1.1 – A ada belirtilen betonarme ta yc sistemler, Süneklik Düzeyi Yüksek
Sistemler olarak tanmlanm tr:
(a) 3.3, 3.4 ve 3.5’te belirtilen kurallara göre boyutlandrlarak donatlan kolon ve
kiri lerin olu turduu çerçeve türü ta yc sistemler,
(b) 3.6’ya göre boyutlandrlarak donatlm
perdelerden olu an ta yc sistemler,
bo luksuz veya bo luklu (ba kiri li)
(c) Yukardaki iki tür sistemin birle iminden olu turulan perdeli-çerçeveli ta yc
sistemler.
3.2.1.2 – A ada belirtilen betonarme ta yc sistemler, Süneklik Düzeyi Normal
Sistemler olarak tanmlanm tr:
(a) 3.7, 3.8 ve 3.9’da belirtilen kurallara göre boyutlandrlarak donatlan kolon ve
kiri lerin olu turduu çerçeve türü ta yc sistemler,
(b) 3.10’a göre boyutlandrlarak donatlm
perdelerden olu an ta yc sistemler,
bo luksuz veya bo luklu (ba kiri li)
(c) Yukardaki iki tür sistemin birle iminden olu turulan perdeli-çerçeveli ta yc
sistemler.
3.2.2. lgili Standartlar
Yerinde dökme ve prefabrike betonarme ta yc sistemler, bu bölümde belirtilen
kurallar ile birlikte, Bölüm 2’de verilen deprem yükleri ve hesap kurallar, TS-498 ve
30
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
TS-9967’de öngörülen dier yükler, TS-500, TS-708, TS-3233 ve TS-9967’deki
kurallar ile malzeme ve yük katsaylar kullanlarak projelendirileceklerdir. $lgili
standartlarda verilen kurallarn farkl olduu özel durumlarda, bu bölümdeki kurallar
esas alnacaktr.
3.2.3. Tayc Sistem Hesabnda Kullanlacak Kesit Rijitlikleri
Bölüm 2’de verilen yöntemlerle yaplacak ta yc sistem hesabnda çatlamam kesite
ait kesit rijitlikleri kullanlacaktr. Ancak, kendi düzlemleri içindeki perdelere saplanan
kiri lerde ve ba kiri li (bo luklu) perdelerin ba kiri lerinde çatlam kesite ait deerler
kullanlabilir.
3.2.4. Kesit Hesaplarnda Kullanlacak Yöntem
Bütün deprem bölgelerinde, betonarme elemanlarn depreme dayankl olarak
boyutlandrlmasnda ve donat hesaplarnda TS-500’de verilen Tama Gücü
Yöntemi’nin kullanlmas zorunludur.
3.2.5. Malzeme
3.2.5.1 – Deprem bölgelerinde yaplacak tüm betonarme binalarda C20’den daha dü ük
dayanml beton kullanlamaz.
3.2.5.2 – Tüm deprem bölgelerinde, TS-500’deki tanma göre kalite denetimli, bakm
yaplm ve vibratörle yerle tirilmi beton kullanlmas zorunludur. Ancak, kendinden
yerle en beton kullanld durumlarda, vibratörle beton yerle tirilmesine gerek yoktur.
3.2.5.3 – Etriye ve çiroz donats ile dö eme donats d nda, nervürsüz donat çelii
kullanlamaz. Ayrca, 3.2.5.4’te belirtilen elemanlar hariç olmak üzere, betonarme
ta yc sistem elemanlarnda S420’den daha yüksek dayanml donat çelii
kullanlmayacaktr. Kullanlan donatnn kopma birim uzamas %10’dan az
olmayacaktr. Donat çeliinin deneysel olarak bulunan ortalama akma dayanm, ilgili
çelik standardnda öngörülen karakteristik akma dayanmnn 1.3 katndan daha fazla
olmayacaktr. Ayrca, deneysel olarak bulunan ortalama kopma dayanm, yine deneysel
olarak bulunan ortalama akma dayanmnn 1.15 katndan daha az olmayacaktr.
3.2.5.4 – Kiri li sistemlerin dö emelerinde, kiri siz dö emelerde, di li dö eme
tablalarnda, etriyelerde, bodrum katlarn çevresindeki d perde duvarlarnn
gövdelerinde, deprem yüklerinin tümünün bina yükseklii boyunca perdeler tarafndan
ta nd ve 3.6.1.2’de Denk.(3.14) ile verilen ko ullarn her ikisinin de saland
binalarn perde gövdelerinde S420’den daha yüksek dayanml donat çelii
kullanlabilir.
3.2.6. Çekme Donatlarnn Kenetlenme Boyu
Bu bölümde aksi belirtilmedikçe, kancal ve kancasz çekme donats çubuklar için
gerekli kenetlenme boylar TS-500’de verilen kurallara göre saptanacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
31
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.2.7. Kaynakl ve Manonlu Ek ve Balantlar
3.2.7.1 – Boyuna donatlarn bindirmeli kaynakl eklerinin sertifikal kaynakçlar
tarafndan yaplmas zorunludur. Küt kaynak ekleri yaplmayacaktr. Kaynak yaplacak
donat çeliinin karbon e deeri TS-500’de verilen snr deeri a mayacaktr.
3.2.7.2 – Kaynakl ve man onlu boyuna donat eklerinin en az %2’si için, 5 adetten az
olmamak üzere, çekme deneyi yaplacaktr. Ekin deneyle bulunan kopma dayanm,
eklenen donat çubuklarnn TS-500’de verilen kopma dayanmndan daha az
olmayacaktr.
3.2.7.3 – Enine donatlarn boyuna donatlara kaynakla balanmasna izin verilmez.
3.2.7.4 – Çelik pencere ve kap kasalarnn, dübellerin, balant plakalarnn, tesisat
elemanlarnn, makina ve teçhizatn boyuna ve enine donatlara kaynakla balanmasna
izin verilmez.
3.2.8. Özel Deprem Etriyeleri ve Çirozlar
Bütün deprem bölgelerinde, süneklik düzeyi yüksek veya süneklik düzeyi normal olan
tüm betonarme sistemlerin kolonlarnda, kolon-kiri birle im bölgelerinde, perde uç
bölgelerinde ve kiri sarlma bölgelerinde kullanlan etriyeler özel deprem etriyesi,
çirozlar ise özel deprem çirozu olarak düzenlenecektir. Özel deprem etriye ve
çirozlarnn salamas gerekli ko ullar a ada verilmi tir (ekil 3.1):
135q
Çap t 5Ietr
t 6I(10I)
t 80 mm (100 mm)
ekil 3.1
3.2.8.1 – Özel deprem etriyelerinin her iki ucunda mutlaka 135 derece kvrml kancalar
bulunacaktr. Özel deprem çirozlarnda ise bir uçta 90 derece kvrml kanca yaplabilir.
Bu durumda kolonun veya perdenin bir yüzünde, kanca kvrmlar 135 derece ve 90
derece olan çirozlar hem yatay hem de dü ey dorultuda a rtmal olarak
düzenlenecektir. 135 derece kvrml kancalar, ‡ enine donat çapn göstermek üzere,
32
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
en az 5‡ çapl daire etrafnda bükülecektir. Kancalarn boyu kvrmdaki en son teet
noktasndan itibaren, düz yüzeyli çubuklarda 10‡ ve 100 mm’den, nervürlü çubuklarda
ise 6‡ ve 80 mm’den az olmayacaktr.
3.2.8.2 – Özel deprem etriyeleri boyuna donaty d tan kavrayacak ve kancalar ayn
boyuna donat etrafnda kapanacaktr. Özel deprem çirozlarnn çap ve aral,
etriyelerin çap ve aral ile ayn olacaktr. Çirozlar, her iki uçlarnda mutlaka boyuna
donatlar saracaktr. Etriyeler ve çirozlar beton dökülürken oynamayacak biçimde
skca balanacaktr.
3.3. SÜNEKLK DÜZEY YÜKSEK KOLONLAR
3.3.1. Enkesit Koullar
3.3.1.1 – Dikdörtgen kesitli kolonlarn en küçük boyutu 250 mm’den ve enkesit alan
75000 mm2 den daha az olmayacaktr. Dairesel kolonlarn çap en az 300 mm olacaktr.
3.3.1.2 – Kolonun brüt enkesit alan, Ndm dü ey yükler ve deprem yüklerinin ortak
etkisi altnda hesaplanan eksenel basnç kuvvetlerinin en büyüü olmak üzere,
Ac t Ndm / (0.50 fck) ko ulunu salayacaktr.
3.3.2. Boyuna Donat Koullar
3.3.2.1 – Kolonlarda boyuna donat brüt alan kesitin %1’inden az, %4’ünden fazla
olmayacaktr. En az donat, dikdörtgen kesitli kolonlarda 4‡16 veya 6‡14, dairesel
kolonlarda ise 6‡14 olacaktr.
3.3.2.2 – Bindirmeli ek yaplan kesitlerde boyuna donat oran %6’y geçmeyecektir.
3.3.3. Boyuna Donatnn Düzenlenmesi
3.3.3.1 – Kolon boyuna donatlarnn bindirmeli ekleri, mümkün olabildiince
3.3.4.2’de tanmlanan kolon orta bölgesinde yaplmaldr. Bu durumda bindirmeli
ek boyu, TS-500’de çekme donats için verilen kenetlenme boyu b’ye e it olacaktr.
3.3.3.2 – Boyuna donatlarn bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yaplmas
durumunda ise, a adaki ko ullara uyulacaktr:
(a) Boyuna donatlarn %50’sinin veya daha aznn kolon alt ucunda eklenmesi
durumunda bindirmeli ek boyu, b’nin en az 1.25 kat olacaktr.
(b) Boyuna donatlarn %50’den fazlasnn kolon alt ucunda eklenmesi durumunda
bindirmeli ek boyu, b’nin en az 1.5 kat olacaktr. Temelden çkan kolon filizlerinde de
bu ko ula uyulacaktr.
(c) Yukardaki her iki durumda da, bindirmeli ek boyunca 3.3.4.1’de tanmlanan
minimum enine donat kullanlacaktr.
3.3.3.3 – Katlar arasnda kolon kesitinin dei mesi durumunda, boyuna donatnn
kolon-kiri birle im bölgesi içinde dü eye göre eimi 1/6’dan daha fazla olmayacaktr.
Kesit dei iminin daha fazla olmas durumunda veya en üst kat kolonlarnda; alttaki
kolonun boyuna donatsnn kar taraftaki kiri in içindeki kenetlenme boyu, TS-500’de
çekme donats için verilen kenetlenme boyu b’nin 1.5 katndan ve 40‡’den daha az
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
33
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
olmayacaktr. Kar tarafta kiri bulunmad durumlarda kenetlenme, gerekirse kolonun
kar yüzünde a aya doru kvrm yaplarak salanacaktr. 90 derecelik yatay
kancann veya a aya kvrlan dü ey kancann boyu en az 12‡ olacaktr (ekil 3.2).
3.3.3.4 – Yanyana boyuna donatlarda yaplan man onlu veya kaynakl eklerin
arasndaki boyuna uzaklk 600 mm’den az olmayacaktr.
b
t6
c
b
a
a
e
e
1
(a+b) t 1.5 b
(a+b) t 40 I
b t 12 I
e t 1.5 b
e t 40 I
(a+b+c) t 1.5 b
(a+b+c) t 40 I
c t 12 I
ekil 3.2
3.3.4. Enine Donat Koullar
3.3.7.6’ya göre daha elveri siz bir durum elde edilmedikçe, kolonlarda kullanlacak
minimum enine donatya ili kin ko ullar, kolon sarlma bölgeleri için 3.3.4.1’de ve
kolon orta bölgesi için 3.3.4.2’de verilmi tir (ekil 3.3). Tüm kolon boyunca, 3.2.8’de
tanmlanan özel deprem etriyeleri ve özel deprem çirozlar kullanlacaktr.
3.3.4.1 – Her bir kolonun alt ve üst uçlarnda özel sarlma bölgeleri olu turulacaktr.
Sarlma bölgelerinin her birinin uzunluu, dö eme üst kotundan yukarya doru veya
kolona balanan en derin kiri in alt yüzünden ba layarak a aya doru ölçülmek üzere,
kolon kesitinin büyük boyutundan (dairesel kesitlerde kolon çapndan), kolon serbest
yüksekliinin 1/6’sndan ve 500 mm’den az olmayacaktr. Konsol kolonlarda sarlma
bölgesi kolon alt ucunda olu turulacak ve uzunluu kolon büyük boyutunun 2 katndan
az olmayacaktr. Sarlma bölgelerinde kullanlacak enine donatya ili kin ko ullar
a ada verilmi tir. Bu donatlar temelin içinde de, 300 mm’ den ve en büyük
boyuna donat çapnn 25 katndan az olmayan bir yükseklik boyunca devam
ettirilecektir. Ancak, çanak temellere mesnetlenen kolonlarda, sarlma bölgesindeki
enine donat çanak yükseklii boyunca devam ettirilecektir.
(a) Sarlma bölgelerinde ‡8’den küçük çapl enine donat kullanlmayacaktr. Bu
bölgede, boyuna dorultudaki etriye ve çiroz aral en küçük enkesit boyutunun
1/3’ünden ve 100 mm’den daha fazla, 50 mm’den daha az olmayacaktr. Etriye
kollarnn ve/veya çirozlarn arasndaki yatay uzaklk, a, etriye çapnn 25 katndan
34
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
fazla olmayacaktr. Sürekli dairesel spirallerin adm, göbek çapnn 1/5’inden ve 80
mm’den fazla olmayacaktr.
(b) Etriyeli kolonlarda Nd > 0.20 Ac fck olmas durumunda sarlma bölgelerindeki
minimum toplam enine donat alan, Denk.(3.1)’de verilen ko ullarn elveri siz olann
salayacak ekilde hesaplanacaktr. Bu hesapta kolonun çekirdek boyutu bk , her iki
dorultu için ayr ayr gözönüne alnacaktr (ekil 3.3).
Ash t 0.30 s bk [(Ac / Ack ) 1](f ck / f ywk )
Ash t 0.075 s bk (fck / f ywk )
(3.1)
(c) Spiral donatl kolonlarda Nd > 0.20 Ac fck olmas durumunda sarlma bölgelerindeki
enine donatnn minimum hacmsal oran, Denk.(3.2)’deki ko ullarn elveri siz olann
salayacak ekilde hesaplanacaktr.
Us t 0.45 [(Ac / Ack ) 1](f ck / f ywk )
Us t 0.12 (f ck / f ywk )
(3.2)
(d) Nd d 0.20 Ac fck olmas durumunda, kolon sarlma bölgelerinde Denk.(3.1) ve
Denk.(3.2) ile verilen enine donatlarn en az 2/3’ü, minimum enine donat olarak
kullanlacaktr.
3.3.4.2 – Kolon orta bölgesi, kolonun alt ve üst uçlarnda tanmlanan sarlma bölgeleri
arasnda kalan bölgedir (ekil 3.3). Kolon orta bölgesinde ‡8’den küçük çapl enine
donat kullanlmayacaktr. Kolon boyunca etriye, çiroz veya spiral aral, en küçük
enkesit boyutunun yarsndan ve 200 mm’den daha fazla olmayacaktr. Etriye
kollarnn ve/veya çirozlarn arasndaki yatay uzaklk, a, etriye çapnn 25 katndan daha
fazla olmayacaktr.
3.3.5. Kolonlarn Kirilerden Daha Güçlü Olmas Koulu
3.3.5.1 – Sadece çerçevelerden veya perde ve çerçevelerin birle iminden olu an ta yc
sistemlerde, her bir kolon - kiri düüm noktasna birle en kolonlarn ta ma gücü
momentlerinin toplam, o düüm noktasna birle en kiri lerin kolon yüzündeki
kesitlerindeki ta ma gücü momentleri toplamndan en az %20 daha büyük olacaktr
(ekil 3.4):
(M ra + M rü ) t 1.2 (M ri + M rj )
(3.3)
3.3.5.2 – Denk.(3.3)’ün uygulanabilmesi için, düüm noktasna birle en kiri lerin
3.4.1.1’de verilen boyut ko ullarn salamas zorunludur.
3.3.5.3 – Denk.(3.3), her bir deprem dorultusunda ve depremin her iki yönü için
elveri siz sonuç verecek ekilde ayr ayr uygulanacaktr (ekil 3.4). Kolon ta ma gücü
momentlerinin hesabnda, depremin yönü ile uyumlu olarak bu momentleri en küçük
yapan Nd eksenel kuvvetleri gözönüne alnacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
35
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
36
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.3.5.4 – Denk.(3.3)’ün uygulanmasna ili kin özel durumlar a ada belirtilmi tir:
(a) Düüm noktasna birle en kolonlarn her ikisinde de Nd d 0.10 Ac fck olmas
durumunda, Denk.(3.3)’ün salanmas zorunlu deildir.
(b) Tek katl binalarda ve çok katl binalarn kolonlar üst kata devam etmeyen düüm
noktalarnda Denk.(3.3)’ün salanp salanmadna baklmayacaktr.
(c) Kiri lerin sapland perdenin zayf dorultuda kolon gibi çal mas durumunda,
Denk.(3.3)’ün salanp salanmadna baklmayacaktr.
Deprem
yönü
Mra
Mra
Mri
Mrj
Deprem
yönü
Mri
Mrj
Mrü
Mrü
ekil 3.4
3.3.6. Kolonlarn Kirilerden Daha Güçlü Olmas Koulunun Baz Kolonlarda
Salanamamas Durumu
3.3.6.1 – Sadece çerçevelerden veya perde ve çerçevelerin birle iminden olu an ta yc
sistemlerde, gözönüne alnan deprem dorultusunda binann herhangi bir i’inci katnda,
Denk.(3.4)’ün salanmas ko ulu ile, ilgili katn alt ve/veya üstündeki baz düüm
noktalarnda Denk.(3.3)’ün salanamam olmasna izin verilebilir.
Di
Vis /Vik t 0.70
(3.4)
Nd d 0.10 Ac fck ko ulunu salayan kolonlar, Denk. (3.3)’ü salamasalar bile, Vis’nin
hesabnda gözönüne alnabilir.
3.3.6.2 – Denk.(3.4)’ün salanmas durumunda, 0.70 d Di d 1.00 aralnda, Denk.
(3.3)’ün hem alttaki, hem de üstteki düüm noktalarnda saland kolonlara etkiyen
eilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/Di) oran ile çarplarak arttrlacaktr.
Denk. (3.3)’ü salamayan kolonlar, kesitlerinde olu an dü ey yük ve deprem etkileri
altnda donatlacaktr.
3.3.6.3 – Herhangi bir katta Denk.(3.4)’ün salanamamas durumunda, sadece
çerçevelerden veya perde ve çerçevelerin birle iminden olu an ta yc sistemlerdeki
tüm çerçeveler süneklik düzeyi normal çerçeve olarak gözönüne alnacak ve Tablo 2.5’e
göre ta yc sistem davran katsays dei tirilerek hesap tekrarlanacaktr. Bölüm 2’
deki 2.5.4.1’de belirtildii üzere süneklik düzeyi normal çerçevelerin, süneklik düzeyi
yüksek perdelerle birarada kullanlmas da mümkündür.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
37
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.3.7. Kolonlan Kesme Güvenlii
3.3.7.2 – Denk.(3.3)’ün saland düüm noktasna birle en kiri lerin uçlarndaki
moment kapasitelerinin toplam olan ¦Mp momenti hesaplanacaktr:
¦ M p = M pi M pj
(3.6)
Daha kesin hesap yaplmad durumlarda, Mpi # 1.4 Mri ve Mpj # 1.4 Mrj olarak
alnabilir. ¦Mp momenti, kolonlarn düüm noktasna birle en uçlarnda Bölüm 2’ye
göre elde edilmi bulunan momentler orannda kolonlara datlacak ve datm
sonucunda ilgili kolonun alt veya üst ucunda elde edilen moment, Denk.(3.5)’te Ma
veya Mü olarak gözönüne alnacaktr.Depremin her iki yönü için Denk.(3.6) ayr ayr
uygulanacak ve elde edilen en büyük ¦Mp deeri datmda esas alnacaktr.
Denk.(3.3)’ün salanm olmasna kar n Denk.(3.5)’teki Ma veya Mü’nün hesab,
güvenli tarafta kalmak üzere, 3.3.7.3’e göre de yaplabilir.
3.3.7.3 – Denk.(3.3)’ün salanamad düüm noktasna birle en kolonlarn uçlarndaki
momentler, kolonlarn moment kapasiteleri olarak hesaplanacak ve Denk. (3.5)’te Ma
ve/veya Mü olarak kullanlacaktr. Moment kapasiteleri, daha kesin hesap yaplmad
durumlarda, Mpa # 1.4 Mra ve Mpü # 1.4 Mrü olarak alnabilir. Mpa ve Mpü momentlerinin
hesabnda, depremin yönü ile uyumlu olarak bu momentleri en büyük yapan Nd eksenel
kuvvetleri gözönüne alnacaktr.
3.3.7.4 – Temele balanan kolonlarn alt ucundaki Ma momenti de, 3.3.7.3’e göre
moment kapasiteleri olarak hesaplanacaktr.
3.3.7.5 – Denk.(3.5) ile hesaplanan kesme kuvveti, Ve, yük katsaylar ile çarplm
dü ey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan kesme kuvveti Vd’den
daha küçük olmayacak ve ayrca Denk.(3.7) ile verilen ko ullar salayacaktr.
Denk.(3.7)’deki ikinci ko ulun salanamamas durumunda, kesit boyutlar gerei kadar
büyültülerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
Ve d Vr
Ve d 0.22 Aw f cd
(3.7)
3.3.7.6 – Kolon enine donatsnn Ve kesme kuvvetine göre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, Vc , TS-500’e göre belirlenecektir. Ancak, 3.3.4.1’de tanmlanan
kolon sarlma bölgelerindeki enine donatnn hesabnda, sadece deprem yüklerinden
olu an kesme kuvvetinin depremli durumdaki toplam kesme kuvvetinin yarsndan daha
büyük olmas ve ayn zamanda Nd d 0.05Ac fck ko ulunun salanmas halinde, betonun
kesme
dayanmna
katks Vc
Vc =
alnacaktr.
!
!!
¡ 0 %!"
38
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.3.8. Ksa Kolonlara likin Koullar
Ksa kolonlar, ta yc sistem nedeni ile veya dolgu duvarlarnda kolonlar arasnda
braklan bo luklar nedeni ile olu abilirler (ekil 3.6). Ksa kolon olu umunun
engellenemedii durumlarda, enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti
Denk.(3.5) ile hesaplanacaktr. Denk.(3.5)’teki momentler, ksa kolonun alt ve üst
uçlarnda Ma #1.4 Mra ve Mü #1.4 Mrü olarak hesaplanacak, n ise ksa kolonun boyu
olarak alnacaktr. Ancak hesaplanan kesme kuvveti Denk.(3.7)’de verilen ko ullar
salayacaktr. Ksa kolon boyunca, 3.3.4.1’de kolonlarn sarlma bölgeleri için
tanmlanan minimum enine donat ve yerle tirme ko ullar uygulanacaktr. Dolgu
duvarlar arasnda kalarak ksa kolon durumuna dönü en kolonlarda, enine donatlar
tüm kat yüksekliince devam ettirilecektir (ekil 3.6).
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
39
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Ve
1.4 Mrü
n
1.4 Mra
Ve
Yüksek kiri
veya
dolgu duvar
ekil 3.6
3.4. SÜNEKLK DÜZEY YÜKSEK KRLER
3.4.1. Enkesit Koullar
3.4.1.1 – Kolonlarla birlikte çerçeve olu turan veya perdelere kendi düzlemleri içinde
balanan kiri lerin enkesit boyutlarna ili kin ko ullar a ada verilmi tir:
(a) Kiri gövde geni lii en az 250 mm olacaktr. Gövde geni lii, kiri yükseklii ile
kiri in birle tii kolonun kiri e dik geni liinin toplamn geçmeyecektir.
(b) Kiri yükseklii, dö eme kalnlnn 3 katndan ve 300 mm’den daha az, kiri
gövde geni liinin 3.5 katndan daha fazla olmayacaktr.
(c) Kiri yükseklii, serbest açkln 1/4’ünden daha fazla olmamaldr. Aksi durumda
3.4.2.5 uygulanacaktr.
(d) Kiri geni lii ve yükseklii ile ilgili olarak yukarda belirtilen snrlamalar,
kolonlara mafsall olarak balanan betonarme ya da öngerilmeli prefabrike kiri ler, ba
kiri li (bo luklu) perdelerin ba kiri leri ve çerçeve kiri lerine kolon-kiri düüm
noktalar d nda saplanan ikincil kiri ler için geçerli deildir.
3.4.1.2 – Kiri olarak boyutlandrlp donatlacak ta yc sistem elemanlarnda, tasarm
eksenel basnç kuvvetinin Nd d 0.1Ac fck ko ulunu salamas zorunludur. Aksi durumda,
bu elemanlar 3.3’e göre kolon olarak boyutlandrlp donatlacaktr.
3.4.2. Boyuna Donat Koullar
3.4.2.1 – Kiri mesnetlerinde çekme donatlarnn minimum oran için Denk.(3.8) ile
verilen ko ula uyulacaktr.
U t 0.8 f ctd / f yd
40
(3.8)
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.4.2.2 – Boyuna donatlarn çap 12 mm’den az olmayacaktr. Kiri in alt ve üstünde en
az iki donat çubuu, kiri açkl boyunca sürekli olarak bulunacaktr.
3.4.2.3 – Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerindeki ta yc sistemlerde, kiri
mesnedindeki alt donat, ayn mesnetteki üst donatnn %50’sinden daha az olamaz.
Ancak, üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgelerinde bu oran %30’a indirilebilir.
3.4.2.4 – Açklk ve mesnetlerdeki çekme donats oran TS-500’de verilen maksimum
deerden ve %2’den fazla olmayacaktr.
3.4.2.5 – 3.4.1.1’in (c) paragrafnda tanmlanan ko ulun salanamad özel
durumlarda, kiri gövdesinin her iki yüzüne, kiri yükseklii boyunca gövde donats
konulacaktr. Toplam gövde donats alan, sa veya sol mesnet kesitlerinde üst ve alt
boyuna donat alanlar toplamnn en büyüünün %30’undan daha az olmayacaktr.
Gövde donats çap 12 mm’den az, aral ise 300 mm’den fazla olmayacaktr. Boyuna
donatlarn kenetlenmesine benzer biçimde, gövde donatlarnn kenetlenmesi için de
3.4.3.1’in (b) ve (c) paragraflar uygulanacaktr.
3.4.3. Boyuna Donatnn Düzenlenmesi
3.4.3.1 – Boyuna donatlarn yerle tirilmesi ve kenetlenmesine ili kin ko ullar a ada
verilmi tir (ekil 3.7):
(a) Kiri in iki ucundaki mesnet üst donatlarnn büyük olannn en az 1/4’ü tüm kiri
boyunca sürekli olarak devam ettirilecektir. Mesnet üst donatsnn geri kalan ksm,
TS-500’e göre düzenlenecektir.
(b) Kolona birle en kiri lerin kolonun öbür yüzünde devam etmedii durumlarda
kiri lerdeki alt ve üst donat, kolonun etriyelerle sarlm çekirdeinin kar taraftaki
yüzeyine kadar uzatlp etriyelerin iç tarafndan 90 derece bükülecektir. Bu durumda
boyuna donatnn kolon içinde kalan yatay ksm ile 90 derece kvrlan dü ey ksmnn
toplam uzunluu, TS-500’de öngörülen düz kenetlenme boyu b’den az olmayacaktr.
90 derecelik kancann yatay ksm 0.4b’den, dü ey ksm ise 12‡’den az olmayacaktr.
Perdelerde ve a ölçüsünün düz kenetlenme boyu b’den ve 50‡’den daha fazla olduu
kolonlarda, boyuna donatnn kenetlenmesi, 90 derecelik kanca yaplmakszn düz
olarak salanabilir.
(c) Her iki taraftan kiri lerin kolonlara birle mesi durumunda kiri alt donatlar,
açkla kom u olan kolon yüzünden itibaren, 50 ‡’ den az olmamak üzere, en az
TS-500'de verilen kenetlenme boyu b kadar uzatlacaktr. Kiri lerdeki derinlik fark
gibi nedenlerle bu olanan bulunmad durumlarda kenetlenme, yukardaki (b)
paragrafna göre kiri in kolonun öbür yüzünde devam etmedii durumlar için
tanmlanan biçimde yaplacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
41
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.4.3.2 – Boyuna donatlarn eklenmesine ili kin ko ullar a ada verilmi tir:
(a) 3.4.4.’te tanmlanan kiri sarlma bölgeleri, kolon-kiri birle im bölgeleri ve açklk
ortasnda alt donat bölgeleri gibi, donatnn akma durumuna ula ma olasl bulunan
kritik bölgelerde bindirmeli ek yaplmayacaktr. Bu bölgeler d nda bindirmeli eklerin
yaplabilecei yerlerde, ek boyunca 3.2.8’de tanmlanan özel deprem etriyeleri
kullanlacaktr. Bu etriyelerin aralklar kiri derinliinin 1/4’ünü ve 100 mm’yi
a mayacaktr. Üst montaj donatsnn açklk ortasndaki eklerinde özel deprem
etriyeleri kullanlmasna gerek yoktur.
(b) Man onlu ekler veya bindirmeli kaynak ekleri, bir kesitte ancak birer donat
atlayarak uygulanacak ve birbirine kom u iki ekin merkezleri arasndaki boyuna uzaklk
600 mm’den daha az olmayacaktr.
3.4.4. Enine Donat Koullar
Kiri mesnetlerinde kolon yüzünden itibaren kiri derinliinin iki kat kadar uzunluktaki
bölge, Sarlma Bölgesi olarak tanmlanacak ve bu bölge boyunca 3.2.8’de tanmlanan
özel deprem etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma bölgesinde, ilk etriyenin kolon yüzüne
uzakl en çok 50 mm olacaktr. 3.4.5.3’e göre daha elveri siz bir deer elde
edilmedikçe, etriye aralklar kiri yüksekliinin 1/4’ünü, en küçük boyuna donat
çapnn 8 katn ve 150 mm’yi a mayacaktr (ekil 3.8). Sarlma bölgesi d nda,
TS-500’de verilen minimum enine donat ko ullarna uyulacaktr.
42
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
d 50 mm
sk
hk
Kiri
sarlma
bölgesi
= 2 hk
Kiri orta bölgesi
(minimum enine donat
TS-500’ e göre)
Kiri
sarlma
bölgesi
= 2 hk
sk d hk / 4
sk d 8I (I = en küçük boyuna donat çap)
sk d 150 mm
ekil 3.8
3.4.5. Kirilerin Kesme Güvenlii
3.4.5.2 – Denk.(3.9) ile hesaplanan kesme kuvveti, Ve, Denk.(3.10) ile verilen ko ullar
salayacaktr. Denk.(3.10)’daki ikinci ko ulun salanamamas durumunda, kesit
boyutlar gerei kadar büyültülerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
Ve d Vr
(3.10)
Ve d 0.22 bw d f cd
Mpj |4 M"9
Mpi |4 M"
i
j
n
Vdyi
Vdyj
(Mpi + Mpj) /
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
n
43
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.4.5.3 – Kiri enine donatsnn Ve kesme kuvvetine göre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, Vc, TS-500’e göre belirlenecektir. Ancak, 3.4.4’te tanmlanan kiri
sarlma bölgelerindeki enine donatnn hesabnda, sadece deprem yüklerinden olu an
kesme kuvvetinin depremli durumdaki toplam kesme kuvvetinin yarsndan daha büyük
olmas halinde, betonun kesme dayanmna katks Vc = 0 alnacaktr. Hiçbir durumda
pliyelerin kesme dayanmna katklar gözönüne alnmayacaktr.
3.5. SÜNEKLK DÜZEY YÜKSEK ÇERÇEVE SSTEMLERNDE
KOLON - KR BRLEM BÖLGELER
3.5.1. Kuatlm ve Kuatlmam Birleimler
Süneklik düzeyi yüksek kolon ve kiri lerin olu turduu çerçeve sistemlerinde kolonkiri birle imleri, a ada tanmland üzere, iki snfa ayrlacaktr.
(a) Kiri lerin kolona dört taraftan birle mesi ve her bir kiri in geni liinin birle tii
kolon geni liinin 3/4’ünden daha az olmamas durumunda, kolon-kiri birle imi
kuatlm birleim olarak tanmlanacaktr.
(b) Yukardaki ko ullar salamayan tüm birle imler, kuatlmam birleim olarak
tanmlanacaktr.
3.5.2. Kolon-Kiri Birleim Bölgelerinin Kesme Güvenlii
3.5.2.1 – Gözönüne alnan deprem dorultusunda kolon-kiri birle im bölgelerindeki
kesme kuvveti, Denk.(3.11) ile hesaplanacaktr (ekil 3.10).
Ve = 1.25 f yk (As1 As2 ) Vkol
(3.11)
Kiri in kolona sadece bir taraftan sapland ve öbür tarafta devam etmedii durumlar
için As2 = 0 alnacaktr.
3.5.2.2 – Herhangi bir birle im bölgesinde Denk.(3.11) ile hesaplanan kesme kuvveti,
gözönüne alnan deprem dorultusunda hiçbir zaman a ada verilen snrlar
a mayacaktr (ekil 3.10). Bu snrlarn a lmas durumunda, kolon ve/veya kiri kesit
boyutlar büyültülerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
(a) Ku atlm birle imlerde:
Ve d 0.60 bj h fcd
(3.12)
(b) Ku atlmam birle imlerde:
Ve d 0.45 bj h fcd
(3.13)
3.5.2.3 – Kolon-kiri birle im bölgesindeki minimum enine donat ko ullar a ada
verilmi tir (ekil 3.3):
(a) Ku atlm birle imlerde, alttaki kolonun sarlma bölgesi için bulunan enine donat
miktarnn en az %40’, birle im bölgesi boyunca kullanlacaktr. Ancak, enine
donatnn çap 8 mm’den az olmayacak ve aral 150 mm’yi a mayacaktr.
(b) Ku atlmam birle imlerde, alttaki kolonun sarlma bölgesi için bulunan enine
donat miktarnn en az %60’, birle im bölgesi boyunca kullanlacaktr. Ancak bu
durumda, enine donatnn çap 8 mm’den az olmayacak ve aral 100 mm’yi
a mayacaktr.
44
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
bw1 ve bw2 t 3/4 b
bw3 ve bw4 t 3/4 h
(Bkz. 3.5.1)
bw2
bw3
Va
As1
C2
As2fyk
As1fyk
C1
As2
Vü
Vkol = min (Va , Vü)
b1
bw1
b2
(Bkz. 3.5.2.1)
b
bw4
h
Deprem
bw1 ve bw2
bj = b
bw1 ve bw2 <
bj = 2 min (b1, b2)
(bw1 < bw2 için)
bj d (bw1 + h)
3.6. SÜNEKLK DÜZEY YÜKSEK PERDELER
3.6.1. Enkesit Koullar
3.6.1.1 – Perdeler, planda uzun kenarnn kalnlna oran en az yedi olan dü ey ta yc
sistem elemanlardr. 3.6.1.2 ve 3.6.1.3’te belirtilen özel durumlar d nda, gövde
bölgesindeki perde kalnl kat yüksekliinin 1/20’sinden ve 200 mm’den az
olmayacaktr. Bu perdelerde, uç bölgesindeki perde kalnl snrlar 3.6.2.1’de
verilmi tir.
3.6.1.2 – Ta yc sistemi sadece perdelerden olu an binalarda, Denk.(3.14) ile verilen
ko ullarn her ikisinin de salanmas durumunda perde kalnl, binadaki en yüksek
katn yüksekliinin 1/20’sinden ve 150 mm’den az olmayacaktr.
6Ag / 6Ap t 0.002
Vt / 6Ag d 0.5 f ctd
(3.14)
Denk.(3.14), bodrum katlarnn çevresinde çok rijit betonarme perdelerin bulunduu
binalarda zemin kat düzeyinde, dier binalarda ise temel üst kotu düzeyinde
uygulanacaktr.
3.6.1.3 – Kat yükseklii 6 m’den daha büyük olan ve kat yüksekliinin en az 1/5’ine
e it uzunluktaki elemanlarla yanal dorultuda tutulan perdelerde, gövde bölgesindeki
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
45
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
perde kalnl, yanal dorultuda tutulduu noktalar arasndaki yatay uzunluun en az
1/20’sine e it olabilir. Ancak bu kalnlk 300 mm’den az olamaz.
3.6.2. Perde Uç Bölgeleri ve Kritik Perde Yükseklii
3.6.2.2 – Temel üstünden veya perdenin plandaki uzunluunun %20 den daha fazla
küçüldüü seviyeden itibaren kritik perde yükseklii, 2w deerini a mamak üzere,
Denk.(3.15)’de verilen ko ullarn elveri siz olann salayacak biçimde belirlenecektir.
Hcr t " w
H cr t H w / 6
(3.15)
Burada Hw , temel üstünden veya perdenin plandaki uzunluunun %20’den daha fazla
küçüldüü seviyeden itibaren ölçülen perde yüksekliidir. Bodrum katlarnda rijitlii
üst katlara oranla çok büyük olan betonarme çevre perdelerinin bulunduu ve bodrum
kat dö emelerinin yatay düzlemde rijit diyafram olarak çal t binalarda, Hw ve Hcr
büyüklükleri zemin kat dö emesinden itibaren yukarya doru gözönüne alnacaktr. Bu
tür binalarda kritik perde yükseklii, en az zemin katn altndaki ilk bodrum katnn
yükseklii boyunca a aya doru ayrca uzatlacaktr.
3.6.2.3 – Dikdörtgen kesitli perdelerde, yukarda tanmlanan kritik perde yükseklii
boyunca uç bölgelerinin her birinin plandaki uzunluu, perdenin plandaki toplam
uzunluunun %20’sinden ve perde kalnlnn iki katndan daha az olmayacaktr. Kritik
perde yüksekliinin üstünde kalan perde kesimi boyunca ise, perde uç bölgelerinin her
birinin plandaki uzunluu, perdenin plandaki toplam uzunluunun %10’undan ve perde
kalnlndan az olmayacaktr (ekil 3.11).
3.6.2.4 – Perde uç bölgelerinin, perdeye birle en dier bir perdenin veya perdenin
ucunda geni letilmi bir kesitin içinde düzenlenmesi durumunda; her bir perde uç
bölgesinin enkesit alan, en az dikdörtgen kesitli perdeler için 3.6.2.3’te tanmlanan
alana e it olacaktr.
3.6.3. Gövde Donats Koullar
3.6.3.1 – Perdenin her iki yüzündeki gövde donatlarnn toplam enkesit alan, dü ey ve
yatay donatlarn her biri için, perde uç bölgelerinin arasnda kalan perde gövdesi brüt
enkesit alannn 0.0025’inden az olmayacaktr. Hw / w d 2.0 olmas durumunda perde
gövdesi, perdenin tüm kesiti olarak gözönüne alnacaktr. Perde gövdesinde boyuna ve
enine donat aral 250 mm’den fazla olmayacaktr (ekil 3.11).
46
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.6.3.2 – 3.6.1.2’de Denk.(3.14) ile verilen ko ullarn her ikisinin de saland
binalarda, dü ey ve yatay toplam gövde donats oranlarnn herbiri 0.0015’e
indirilebilir. Ancak bu durumda donat aral 300 mm’yi geçmeyecektir.
3.6.3.3 – Uç bölgeleri d nda, perde gövdelerinin her iki yüzündeki donat alar, beher
metrekare perde yüzünde en az 4 adet özel deprem çirozu ile kar lkl olarak
balanacaktr. Ancak 3.6.2.2’de tanmlanan kritik perde yükseklii boyunca, uç
bölgeleri d ndaki beher metrekare perde yüzünde en az 10 adet özel deprem çirozu
kullanlacaktr. Çirozlarn çap, en az yatay donatnn çap kadar olacaktr.
3.6.4. Gövde Donatlarnn Düzenlenmesi
Perdelerin yatay gövde donatlar, 3.6.4.1’de veya 3.6.4.2’de belirtildii ekilde
düzenlenebilir (ekil 3.11). Bu ekilde düzenlenen yatay gövde donatlar, kritik perde
yükseklii boyunca 3.6.5.2’ye göre perde uç bölgelerine konulacak sarg donatsnn
belirlenmesinde hesaba katlabilir.
3.6.4.1 – Yatay gövde donatlar etriyelerle sarl perde uç bölgesinin sonunda 90 derece
kvrlarak kar yüzde kö edeki dü ey donatya 135 derecelik kanca ile balanacaktr.
3.6.4.2 – Yatay gövde donatlarnn perde ucunda 90 derece kvrm yaplmakszn
bitirilmesi durumunda, perdenin her iki ucuna gövde donats ile ayn çapta olan Š
biçiminde yatay donatlar yerle tirilecektir. Bu donatlar, perde uç bölgesinin iç
snrndan itibaren perde gövdesine doru en az kenetlenme boyu kadar uzatlacaklardr.
Ancak, gövde donatsnn kenetlenme boyunun perde uç bölgesi uzunluundan daha
küçük veya e it olmas durumunda Š biçimindeki donatlar konmayabilir. Bu durumda
perde uç bölgelerindeki enine donatnn birim boydaki toplam alan, perde gövdesindeki
yatay donatnn birim boydaki toplam alanndan az olmayacaktr.
3.6.5. Perde Uç Bölgelerinde Donat Koullar
3.6.5.1 – Perde uç bölgelerinin her birinde, dü ey donat toplam alannn perde brüt
enkesit alanna oran 0.001’den az olmayacaktr. Ancak, 3.6.2.2’de tanmlanan kritik
perde yükseklii boyunca bu oran 0.002’ye çkarlacaktr. Perde uç bölgelerinin her
birinde dü ey donat miktar 4‡14’ten az olmayacaktr (ekil 3.11).
3.6.5.2 – Perde uç bölgelerindeki dü ey donatlar, a adaki kurallara uyularak,
kolonlarda olduu gibi etriyeler ve/veya çirozlardan olu an enine donatlarla
sarlacaktr.
(a) Uç bölgelerinde kullanlacak enine donatnn çap 8 mm’den az olmayacaktr. Etriye
kollarnn ve/veya çirozlarn arasndaki yatay uzaklk, a, etriye ve çiroz çapnn 25
katndan fazla olmayacaktr.
(b) 3.6.2.2’de tanmlanan kritik perde yükseklii boyunca perde uç bölgelerine,
kolonlarn sarlma bölgeleri için 3.3.4.1’de Denk.(3.1)’in ikinci ko ulu ile belirlenen
enine donatnn en az 2/3’ü konulacaktr. Dü ey dorultuda etriye ve/veya çiroz aral
perde kalnlnn yarsndan ve 100 mm’den daha fazla, 50 mm’den daha az
olmayacaktr (ekil 3.11). Bu donatlar, temelin içinde de en az perde kalnlnn iki
kat kadar bir yükseklik boyunca devam ettirilecektir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
47
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
ekil 3.11
(c) Kritik perde yüksekliinin d nda kalan perde uç bölgelerinde dü ey dorultudaki
etriye ve/veya çiroz aral, perde duvar kalnlndan ve 200 mm’den daha fazla
olmayacaktr (ekil 3.11).
3.6.6. Tasarm Eilme Momentleri ve Kesme Kuvvetleri
3.6.6.1 – Hw / w > 2.0 ko ulunu salayan perdelerde tasarma esas eilme momentleri,
3.6.2.2’ye göre belirlenen kritik perde yükseklii boyunca sabit bir deer olarak, perde
48
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
tabannda Bölüm 2’ye göre hesaplanan eilme momentine e it alnacaktr. Kritik perde
yüksekliinin sona erdii kesidin üstünde ise, Bölüm 2’ye göre perdenin tabannda ve
tepesinde hesaplanan momentleri birle tiren doruya paralel olan dorusal moment
diyagram uygulanacaktr (ekil 3.12). Çevresinde rijit perdeler bulunan bodrumlu
binalarda sabit perde momenti, 3.6.2.2’de tanmlanan kritik perde yükseklii boyunca
gözönüne alnacaktr. Hw / w d 2.0 olan perdelerin bütün kesitlerinde tasarm eilme
momentleri, Bölüm 2’ye göre hesaplanan eilme momentlerine e it alnacaktr.
Tasarm
eilme
momenti
momenti
Tasarm
eilme
momenti
momenti
HwHw
HHww
Hesap
Hesap
eilme
momenti
momenti
Hesap
Hesap
eilme
momenti
momenti
HHcr%"
Hcr H%"
Perdeli
sistem
Perdeli
sistem
Perdeli--çerçeveli
çerçevelisistem
sistem
Perdeli
ekil 3.12
3.6.6.2 – Hw / w > 2.0 olmas durumunda, her bir katta perde kesitlerinin ta ma gücü
momentlerinin, perdenin güçlü dorultusunda kolonlar için Denk.(3.3) ile verilen
ko ulu salamas zorunludur. Aksi durumda perde boyutlar ve/veya donatlar
arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.
(3.16)
3.6.7. Perdelerin Kesme Güvenlii
3.6.7.1 – Perde kesitlerinin kesme dayanm, Vr , Denk.(3.17) ile hesaplanacaktr.
Vr = Ach (0.65 f ctd + Ush f ywd )
(3.17)
3.6.6.3’te tanmlanan Ve tasarm kesme kuvveti a adaki ko ullar salayacaktr:
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
49
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Ve d Vr
(3.18)
Ve d 0.22 Ach f cd
Aksi durumda, perde enine donats ve/veya perde kesit boyutlar bu ko ullar salanmak
üzere arttrlacaktr.
3.6.7.2 – Temele balant düzeyinde ve üst katlarda yaplacak yatay in aat derzlerindeki
dü ey donat, o kesitte aktarlan kesme kuvveti gözönüne alnarak, TS-500’de
tanmlanan kesme sürtünmesi yöntemi ile kontrol edilecektir.
3.6.8. Ba Kirili (Boluklu) Perdelere likin Kural ve Koullar
3.6.8.1 – Perdeler için yukarda verilen tüm kural ve ko ullar, ba kiri li perdeleri
olu turan perde parçalarnn her biri için de geçerlidir.
3.6.8.2 – Gözönüne alnan deprem dorultusunda, herhangi bir ba kiri li perde
sistemini olu turan perde parçalarnda deprem yüklerinden olu an taban momentlerinin
toplam, ba kiri li perde sisteminde deprem yüklerinden olu an toplam devrilme
momentinin 2/3’ünden fazla olmayacaktr (ekil 3.13). Bu ko ulun salanamamas
durumunda, ba kiri li perdeyi olu turan perde parçalarnn her biri bo luksuz perde
olarak saylacak ve Bölüm 2, Tablo 2.5’ten alnan R katsays dei tirilecektir.
6
50
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.6.8.3 – Ba kiri li perdeyi olu turan perde parçalarnn dü ey donat hesabnda, dü ey
yükler ve depremin ortak etkisinde çekmeye çal an perde parçasndaki eilme
momentinin en fazla %30’unun, basnca çal an perde parçasna aktarlmasna (yeniden
dalm) izin verilebilir.
3.6.8.4 – Ba kiri lerinin kesme donatsna ili kin kurallar a ada verilmi tir:
(a) A adaki ko ullarn herhangi birinin salanmas durumunda, ba kiri lerinin kesme
donats hesab 3.4.5’e göre yaplacaktr.
" n ! 3 hk
Vd d 1.5 bw d f ctd
(3.19)
(b) Denk.(3.19) ile verilen ko ullarn her ikisinin de salanamamas durumunda, ba
kiri ine konulacak özel kesme donats, geçerlilii deneylerle kantlanm yöntemlerle
belirlenecek veya ba kiri indeki kesme kuvvetini ve onun olu turduu eilme
momentini kar lamak üzere çapraz donatlar kullanlacaktr (ekil 3.14). Her bir çapraz
donat demetindeki toplam donat alan Denk.(3.20) ile belirlenecektir.
Asd = Vd / (2 f yd sin J )
(3.20)
Çapraz donat demetlerinde en az dört adet donat bulunacak ve bu donatlar perde
parçalarnn içine doru en az 1.5b kadar uzatlacaktr. Donat demetleri özel deprem
etriyeleri ile sarlacak ve kullanlacak etriyelerin çap 8 mm’den, aral ise çapraz
donat çapnn 8 katndan ve 100 mm’den daha fazla olmayacaktr. Çapraz donatlara
ek olarak, ba kiri ine TS-500’de öngörülen minimum miktarda etriye ve yatay donat
konulacaktr (ekil 3.14).
ekil 3.14
3.7. SÜNEKLK DÜZEY NORMAL KOLONLAR
3.7.1. Enkesit Koullar
Enkesit boyutlarna ili kin olarak süneklik düzeyi yüksek kolonlar için 3.3.1’de
belirtilen ko ullar, süneklik düzeyi normal olan kolonlar için de geçerlidir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
51
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.7.2. Boyuna Donat Koullar
Boyuna donatya ili kin olarak süneklik düzeyi yüksek kolonlar için 3.3.2’de belirtilen
ko ullar, süneklik düzeyi normal olan kolonlar için de geçerlidir.
3.7.3. Boyuna Donatnn Düzenlenmesi
Boyuna donatnn düzenlenmesine ili kin olarak süneklik düzeyi yüksek kolonlar için
3.3.3’te belirtilen ko ullar süneklik düzeyi normal olan kolonlar için de geçerlidir.
Boyuna donat bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yaplmas durumunda, ek boyunca
3.7.4.1’de tanmlanan minimum enine donat kullanlacaktr.
3.7.4. Enine Donat Koullar
Kolonlarda kullanlacak minimum enine donatya ili kin ko ullar, kolon sarlma
bölgeleri için 3.7.4.1’de ve kolon orta bölgesi için 3.7.4.2’de verilmi tir. Tüm kolon
bölgelerinde, 3.2.8’de tanmlanan özel deprem etriyeleri ve özel deprem çirozlar
kullanlacaktr.
3.7.4.1 – Kolon sarlma bölgelerinin her birinin uzunluu için 3.3.4.1’de verilen tanm,
süneklik düzeyi normal olan kolonlar için de geçerlidir. Süneklik düzeyi normal olan
kolonlarda sarlma bölgesindeki enine donat aral, en küçük enkesit boyutunun 1/3’
ünden, en küçük boyuna donat çapnn 8 katndan ve 150 mm’den daha fazla
olmayacaktr.
3.7.4.2 – Kolon orta bölgesine ili kin olarak süneklik düzeyi yüksek kolonlar için
3.3.4.2’de verilen tanm ve minimum enine donat ko ullar ile 3.3.4.3’te verilen
ko ullar, süneklik düzeyi normal olan kolonlar için de geçerlidir. Kolon orta
bölgesindeki enine donat, 3.7.5.3’e göre belirlenecektir.
3.7.5. Kolonlarn Kesme Güvenlii
3.7.5.1 – Süneklik düzeyi normal kolonlarda, dü ey yükler ve Bölüm 2’de belirlenen
deprem yüklerinin ortak etkisi altnda elde edilen kesme kuvveti, Vd, enine donat
hesabnda esas alnacaktr.
3.7.5.2 – Kesme kuvvetinin üst snrna ili kin olarak süneklik düzeyi yüksek
kolonlar için Denk.(3.7)’de verilen ko ul, Ve yerine Vd alnmak üzere, süneklik düzeyi
normal olan kolonlar için de geçerlidir.
3.7.5.3 – Kolon enine donatsnn 3.7.5.1’de tanmlanan kesme kuvvetine göre
hesabnda betonun kesme dayanmna katks, Vc , dü ey yükler ile birlikte deprem
yüklerine göre hesaplanan en küçük Nd eksenel kuvveti gözönüne alnarak TS-500’e
göre belirlenecektir.
3.7.6. Ksa Kolonlara likin Koullar
Ksa kolonlara ili kin olarak süneklik düzeyi yüksek kolonlar için 3.3.8’de belirtilen
ko ullar, süneklik düzeyi normal olan kolonlar için de geçerlidir.
52
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.8. SÜNEKLK DÜZEY NORMAL KRLER
3.8.1. Enkesit Koullar
Enkesit boyutlarna ili kin olarak süneklik düzeyi yüksek kiri ler için 3.4.1.1’de
belirtilen ko ullar, süneklik düzeyi normal olan kiri ler için de geçerlidir.
3.8.2. Boyuna Donat Koullar
Boyuna donatya ili kin olarak süneklik düzeyi yüksek kiri ler için 3.4.2’de belirtilen
ko ullar, süneklik düzeyi normal olan kiri ler için de geçerlidir.
3.8.3. Boyuna Donatnn Düzenlenmesi
Boyuna donatnn düzenlenmesine ili kin olarak süneklik düzeyi yüksek kiri ler için
3.4.3’te belirtilen ko ullar, süneklik düzeyi normal olan kiri ler için de geçerlidir.
3.8.4. Enine Donat Koullar
Kiri mesnetlerinde kolon yüzünden itibaren kiri derinliinin iki kat kadar uzunluktaki
bölge, sarlma bölgesi olarak tanmlanacak ve bu bölge boyunca 3.2.8’de tanmlanan
özel deprem etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma bölgesinde, ilk etriyenin kolon yüzüne
uzakl en çok 50 mm olacaktr. 3.8.5’e göre daha elveri siz bir deer elde
edilmedikçe, etriye aralklar kiri yüksekliinin 1/3’ünü, en küçük boyuna donat
çapnn 10 katn ve 200 mm’yi a mayacaktr. Sarlma bölgesi d nda, TS-500’de
verilen enine donat ko ullarna uyulacaktr.
3.8.5. Kirilerin Kesme Güvenlii
3.8.5.1 – Süneklik düzeyi normal kiri lerde, dü ey yükler ve Bölüm 2’de belirlenen
deprem yüklerinin ortak etkisi altnda elde edilen kesme kuvveti, Vd, enine donat
hesabnda esas alnacaktr.
3.8.5.2 – Kesme kuvvetinin üst snrna ili kin olarak süneklik düzeyi yüksek kiri ler
için Denk.(3.10)’da verilen ko ul, Ve yerine Vd alnmak üzere, süneklik düzeyi normal
olan kiri ler için de geçerlidir.
3.8.5.3 – Kiri enine donatsnn 3.8.5.1’de tanmlanan kesme kuvvetine göre hesabnda
betonun kesme dayanmna katks, Vc , TS-500’e göre belirlenecektir. Hiçbir durumda
pliyelerin kesme dayanmna katklar gözönüne alnmayacaktr.
3.9. SÜNEKLK DÜZEY NORMAL ÇERÇEVE SSTEMLERINDE
KOLON - KR BRLEM BÖLGELER
Süneklik düzeyi yüksek kolon ve kiri lerin olu turduu çerçeve sistemlerinin kolonkiri birle imleri ilgili olarak 3.5’de verilen kural ve ko ullar, 3.5.2.1 ve 3.5.2.2 hariç
olmak üzere, süneklik düzeyi normal olan sistemlerin kolon-kiri birle imleri için de
geçerlidir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
53
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.10. SÜNEKLK DÜZEY NORMAL PERDELER
Süneklik düzeyi normal perdeler, dü ey yükler ve depremin ortak etkisinden olu an iç
kuvvetlere göre boyutlandrlarak donatlacaktr. Süneklik düzeyi yüksek perdeler için
3.6.6, 3.6.8.2 ve 3.6.8.3’de verilen kural ve ko ullar hariç olmak üzere, 3.6’da verilen
dier tüm kural ve ko ullar, süneklik düzeyi normal olan perdeler için de geçerlidir.
Ancak 3.6.7.1’de Ve yerine 1.5Vd alnacaktr.
3.11. DÖEMELER
3.11.1 – Dö emeler, katlardaki kütlelere etkiyen deprem yüklerinin dü ey ta yc sistem
elemanlarna güvenle datlmasn salayacak rijitlik ve dayanma sahip olacaklardr.
3.11.2 – Bütün deprem bölgelerinde, dolgulu ya da dolgusuz yerinde dökme veya
prefabrike di li dö emeli sistemlerde plak kalnl 50 mm’den az olmayacaktr. Ancak,
dü ey yüklerden olu an kesme kuvvetleri ile birlikte plak düzlemindeki deprem
kuvvetlerinin güvenle aktarlmasn salamak üzere, di lerle plak arasnda kesme kuvveti
balantlarnn yaplmas ve bu balantlarn yeterli olduunun hesapla gösterilmesi
zorunludur. Dier dö eme plaklarnn kalnlklar için TS-500’de verilen ko ullar
geçerlidir.
3.11.3 – Bütün dö eme sistemlerinin kesme dayanmlarna ili kin olarak, 3.6.7’de
süneklik düzeyi yüksek perdelerin kesme dayanmlar için verilen ko ullara, 3.6.7.1
hariç olmak üzere, aynen uyulacaktr.
3.12. PREFABRKE BNALARA LKN ÖZEL KOULLAR
Fabrika ko ullarnda üretilen ta yc sistem elemanlarnn antiyede birle tirilmesi ile
olu turulan prefabrike binalarda, bu Yönetmelikte verilen dier ko ullar ile birlikte
a adaki özel ko ullara da uyulacaktr.
3.12.1. Mafsall Balantlar
Kaynakl olarak yaplan mafsall balantlar, Bölüm 2’ye göre depremden olu acak
balant kuvvetlerinin en az 2 katn, dier mafsall balantlar ise en az 1.5 katn
ta yacak yeterli dayanma sahip olacaklardr. Birle im hesaplarnda, emniyet
gerilmeleri en fazla %15 arttrlacaktr.
3.12.2. Moment Aktarabilen Çerçeveler
3.12.2.1 – Prefabrike bina çerçevelerinde moment aktarabilen tüm balantlarn deprem
etkisi ile olu an tersinir ve yinelenir yükler altnda monolitik davran a benzer dayanm
ve süneklie sahip olduklar, literatürden kaynak verilerek analitik yöntemlerle veya
deneylerle kantlanm olacaktr.
3.12.2.2 – Balantlar, balanan elemanlardan aktarlan iç kuvvetleri, dayanm ve
süneklikte herhangi bir azalma olmakszn aktarabilecek dayanma sahip olacaktr.
Kaynakl balantlarda Bölüm 2’ye göre depremden ötürü balantya etkiyen iç
kuvvetlerin en az 2 kat, dier tür balantlarda ise en az 1.5 kat gözönüne
alnacaktr. Birle im hesaplarnda, emniyet gerilmeleri en çok %15 arttrlacaktr.
54
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.12.2.3 – Balantlar, balanan elemanlarda plastik mafsal olu ma olasl yüksek
olan yerlerden olabildiince uzakta düzenlenmelidir.
3.12.3. Öngerilmeli Elemanlar le lgili Koullar
Dö eme elemanlar ve kolonlara mafsall olarak balanan kiri türü elemanlar d nda,
deprem bölgelerinde kullanlacak prefabrike yap elemanlarnda tam öngerilme
uygulanmasna izin verilmez. Snrl öngerilme uygulamas, öngerme çeliine ek olarak,
elemanlarda yeterli süneklii salayabilecek düzeyde öngerilmesiz donat kullanlmas
veya öngerme çeliinin dü ük bir çekme kuvvetiyle gerilmesi suretiyle salanabilir.
Deprem etkileri altnda öngerme çeliinin gerilmesi, elastik snrn malzeme güvenlik
katsaysna bölünmesi ile hesaplanan deeri a mayacaktr.
3.13. BETONARME UYGULAMA PROJES ÇZMLERNE LKN
KURALLAR
3.13.1. Genel Kurallar
3.13.1.1 – Binada uygulanacak beton kalitesi ile donat çelii kalitesi, bütün çizim
paftalarnda belirtilecektir.
3.13.1.2 – Tasarmda gözönüne alnan Etkin Yer vmesi Katsays, Bina Önem Katsays,
Tablo 6.2’ye göre seçilen Yerel Zemin Snf ve Tablo 2.5’e göre belirlenen Tayc
Sistem Davran Katsays, bütün kalp plan paftalarnda belirtilecektir.
3.13.1.3 – 3.2.8’de tanmlanan özel deprem etriyelerine ve özel deprem çirozlarna ait
kanca kvrm detaylar (ekil 3.1) kolon, perde ve kiri detay paftalarnn her birinde
gösterilecektir.
3.13.2. Kolon ve Perde Detaylar
3.13.2.1 – Kolon yerle im planlarnda, dü ey donatlarn enkesit içindeki konum, çap ve
saylar ayrntl olarak gösterilecektir. Ayrca her bir kolon-kiri düüm noktasnda,
alttaki kolondan yukarya uzatlan donatlar ve kolona balanan tüm kiri lerin boyuna
donatlarn planda gösteren yatay kesitler alnacak, böylece kolon ve kiri donatlarnn
birle im bölgesinde betonun uygun olarak yerle tirmesine engel olmayacak biçimde
düzenlendii gösterilecektir. Temelden çkan kolon ve perde filiz donatlar, bunlarla
ili kili enine donatnn say, çap ve aralklar ile açlmlar çizim üzerinde
gösterilecektir.
3.13.2.2 – Boyuna ve enine donatlar tümü ile ayn olan her bir kolon tipi için boyuna
kesitler alnarak donatlarn dü ey açlmlar yaplacaktr. Kolonlarda boyuna kesit;
donat ek bölgelerini, bindirme boylarn, kolonun üst ucundaki kolon-kiri birle im
bölgesini de içerecektir. Bu balamda, binadaki tüm kolon-kiri birle im bölgeleri için
geçerli standart detaylarla yetinilmesi kabul edilmeyecektir.
3.13.2.3 – Her bir kolon tipi için ayr ayr olmak üzere, sarlma bölgelerinin uzunluklar,
bu bölgelere, kolon orta bölgesine ve üstteki kolon-kiri birle im bölgesine konulan
enine donatlarn çap, say ve aralklar ile en kesitteki açlmlar çizim üzerinde
gösterilecektir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
55
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
3.13.2.4 – Perde yerle im planlarnda dü ey donatlarn perde gövdesindeki ve perde uç
bölgelerindeki konum, çap ve saylarnn gösterilmesine ek olarak, her bir perde tipi için
boyuna kesitler alnarak donatlarn dü ey açlmlar yaplacaktr. Perde boyuna
kesidinde kritik perde yükseklii açk olarak belirtilecektir. Bu yükseklik boyunca ve
dier perde kesimlerinde kullanlan enine donatlarn çap, say ve aralklar ile açlmlar
çizim üzerinde gösterilecektir.
3.13.3. Kiri Detaylar
Kiri detay çizimlerinde, her bir kiri için ayr ayr olmak üzere, kiri mesnetlerindeki
sarlma bölgelerinin uzunluklar, bu bölgelere ve kiri orta bölgesine konulan enine
donatlarn çap, say ve aralklar ile açlmlar çizim üzerinde gösterilecektir.
56
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BÖLÜM 4 – ÇELK BNALAR ÇN DEPREME DAYANIKLI TASARIM
KURALLARI
4.0. SMGELER
Bu bölümde a adaki simgelerin kullanld boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N],
uzunluklar milimetre [mm], açlar radyan [rad] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] =
[N/mm2] birimindedir.
A
Ak
An
b
bcf
bbf
D
Da
db
dc
E
Es
e
G
Hort
h
hi
b
n
Md
Mp
Mpa
Mpi
Mpj
Mpn
Mpü
Mvi
Mvj
Nbp
Nçp
Nd
Q
R
ry
t
tbf
tcf
= Enkesit alan
= Kesme alan
= Faydal enkesit alan
= Geni lik
= Kolon kesitinin ba lk geni lii
= Kiri kesitinin ba lk geni lii
= Dairesel halka kesitlerde d çap
= Akma gerilmesi arttrma katsays
= Kiri enkesit yükseklii
= Kolon enkesit yükseklii
= Deprem yükü simgesi
= Yap çelii elastisite modülü
= Ba kiri i boyu
= Sabit yük simgesi
= Düüm noktasnn üstündeki ve altndaki kat yüksekliklerinin ortalamas
= Gövde levhas yükseklii
= Binann i’inci katnn kat yükseklii
= Kiri in yanal dorultuda mesnetlendii noktalar arasndaki uzaklk
= Kiri uçlarndaki olas plastik mafsal noktalar arasndaki uzaklk
= Dü ey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eilme
momenti
= Eilme momenti kapasitesi
= Kolonun alt ucunda hesaplanan moment kapasitesi
= Kiri in sol ucu i’de hesaplanan pozitif veya negatif moment kapasitesi
= Kiri in sa ucu j’de hesaplanan negatif veya pozitif moment kapasitesi
= $ndirgenmi moment kapasitesi
= Kolonun üst ucunda hesaplanan moment kapasitesi
= Kiri in sol ucu i’ deki olas plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay
kolon yüzünde meydana gelen ek eilme momenti
= Kiri in sa ucu j’ deki olas plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay
kolon yüzünde meydana gelen ek eilme momenti
= Eksenel basnç kapasitesi
= Eksenel çekme kapasitesi
= Dü ey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel
kuvvet
= Hareketli yük simgesi
= Ta yc sistem davran katsays
= Kiri ba lnn ve gövdenin basnç gerilmeleri etkisindeki bölümünün
1/3’ünün yanal dorultudaki atalet yarçap
= Kalnlk
= Kiri kesitinin ba lk kalnl
= Kolon kesitinin ba lk kalnl
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
57
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
tmin
tp
tt
tw
u
Vd
Vdy
Ve
Vke
Vik
Vis
Vp
Vpn
Wp
Di
'i
Jp
:o
Va
Vbem
Vem
¤p
58
= Kayma bölgesindeki en küçük levha kalnl
= Takviye levhalar dahil olmak üzere, kayma bölgesindeki toplam levha
kalnl
= Takviye levhas kalnl
= Gövde kalnl
= Kayma bölgesi çevresinin uzunluu
= Dü ey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan kesme
kuvveti
= Kiri in kolona birle en yüzünde dü ey yüklerden meydana gelen basit kiri
kesme kuvveti
= Kolon-kiri birle im bölgesinin gerekli kesme dayanm
= Kayma bölgesinin gerekli kesme dayanm
= Çerçeveli veya perdeli-çerçeveli sistemlerin çerçevelerinde, binann i’inci
katndaki tüm kolonlarda, gözönüne alnan deprem dorultusunda Bölüm 2’ye
göre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
= Çerçeveli veya perdeli-çerçeveli sistemlerin çerçevelerinde, binann i’inci
katnda Denk.4.3’ün hem alttaki hem de üstteki düüm noktalarnda
saland kolonlarda, gözönüne alnan deprem dorultusunda Bölüm 2’ye
göre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
= Kesme kuvveti kapasitesi
= $ndirgenmi kesme kuvveti kapasitesi
= Plastik mukavemet momenti
= Herhangi bir i’inci katta hesaplanan Vis / Vik oran
= Binann i’inci katndaki göreli kat ötelemesi
= Ba kiri i dönme açs
= Büyütme katsays
= Yap çeliinin akma gerilmesi
= Elemann narinliine bal olarak, TS-648’e göre hesaplanan basnç emniyet
gerilmesi
= Emniyet gerilmesi
= Göreli kat ötelemesi açs
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4.1. KAPSAM
4.1.1 – Deprem bölgelerinde yaplacak tüm çelik binalarn ta yc sistem elemanlarnn
boyutlandrlmas ve birle imlerinin düzenlenmesi, bu konuda yürürlükte olan ilgili
standart ve yönetmeliklerle birlikte, öncelikle bu bölümde belirtilen özel kurallara
uyularak yaplacaktr.
4.1.2 – Bu bölümün kapsam içindeki çelik binalarn yatay yük ta yc sistemleri;
sadece çelik çerçevelerden, sadece merkezi veya d merkez çelik çaprazl perdelerden
veya çerçevelerin, çelik çaprazl perdeler ya da betonarme perdelerle birle iminden
olu abilir. Betonarme dö emelerin çelik kiri ler ile kompozit olarak çal t çelik
ta yc sistemler de bu bölümün kapsam içindedir.
4.1.3 – Çelik bina temelleri ile ilgili kurallar Bölüm 6’da verilmi tir.
4.2. GENEL KURALLAR
4.2.1. Çelik Tayc Sistemlerin Snflandrlmas
Depreme kar davran lar bakmndan, çelik binalarn yatay yük ta yc sistemleri,
4.2.1.1 ve 4.2.1.2’de tanmlanan iki snfa ayrlm tr. Bu iki snfa giren sistemlerin
karma olarak kullanlmasna ili kin özel durum ve ko ullar, 2.5.4’te ve a ada
4.2.1.3 ile 4.2.1.4’te verilmi tir. Ta yc sistemde betonarme perdelerin kullanlmas
durumunda 3.6 veya 3.10’da verilen kurallar uygulanacaktr.
4.2.1.1 – A ada belirtilen çelik ta yc sistemler, Süneklik Düzeyi Yüksek Sistemler
olarak tanmlanm tr:
(a) 4.3’te belirtilen ko ullar salayan çerçeve türü ta yc sistemler.
(b) 4.6’da belirtilen ko ullar salayan merkezi çaprazl çelik perdelerden veya 4.8’de
belirtilen ko ullar salayan d merkez çaprazl çelik perdelerden meydana gelen yatay
yük ta yc sistemler.
(c) (a) ve (b) paragraflarnda belirtilen iki tür sistemin birle iminden olu an çaprazl
çelik perdeli-çerçeveli sistemler.
4.2.1.2 – A ada belirtilen çelik ta yc sistemler, Süneklik Düzeyi Normal Sistemler
olarak tanmlanm tr:
(a) 4.4’de belirtilen ko ullar salayan çerçeve türü ta yc sistemler.
(b) 4.7’de belirtilen ko ullar salayan merkezi çaprazl çelik perdelerden meydana
gelen yatay yük ta yc sistemler.
(c) (a) ve (b) paragraflarnda belirtilen iki tür sistemin birle iminden olu an çaprazl
çelik perdeli-çerçeveli sistemler.
4.2.1.3 – Yukarda belirtilen yatay yük ta yc sistemlerin her iki yatay deprem
dorultusunda birbirinden farkl olmas durumunda uygulanacak R katsaylarna ili kin
ko ullar 2.5.1.2 ve 2.5.1.3’de, herhangi bir dorultuda karma olarak kullanlmas
durumunda uygulanacak R katsaylarna ili kin ko ullar ise 2.5.4’te verilmi tir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
59
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4.2.1.4 – Dü ey dorultuda en çok iki farkl yatay yük ta yc sistem içeren çelik veya
betonarme-çelik karma binalara ve bunlara uygulanacak R katsaylarna ili kin ko ullar
2.5.5.2’de verilmi tir.
4.2.2. lgili Standartlar
4.2.2.1 – Bu bölümün kapsam içinde bulunan çelik ta yc sistemlerin tasarm; bu
Yönetmelikte Bölüm 2’de verilen deprem yükleri ve hesap kurallar, TS-498’de
öngörülen dier yükler, emniyet gerilmeleri yöntemine ili kin olarak TS-648’de verilen
kurallara göre yaplacaktr. $lgili standartlarda verilen kurallarn farkl olduu özel
durumlarda, bu bölümdeki kurallar esas alnacaktr.
4.2.2.2 – Bu bölümde verilen kurallarn d nda kalan dier hususlar için TS-648 ve TS3357’deki kurallara uyulacaktr. Bu standartlarda ve Yönetmeliin bu bölümünde yer
almayan hususlar için, uluslararas düzeyde kabul görmü standart ve yönetmeliklerden
yararlanlabilir.
4.2.3. Malzeme Koullar ve Emniyet Gerilmeleri
4.2.3.1 – Bu Yönetmelik kapsamnda, TS-648’de veya uluslararas düzeyde kabul
görmü dier standartlarda tanmlanan ve kaynaklanabilme özelliine sahip olan tüm
yap çelikleri kullanlabilir. Ba lklarnn et kalnl en az 40 mm olan hadde
profillerinde, kalnl en az 50 mm olan levhalar ve bu levhalar ile imal edilen yapma
profillerde, ASTM A673 veya e deeri standartlar uyarnca yaplan testlerde minimum
Charpy-V-Notch (CVN) dayanm (Çentik Dayanm) deeri 21C’de 27 Nm (27 J)
olacaktr.
4.2.3.2 – Deprem yükleri etkisindeki elemanlarn birle im ve eklerinde kullanlacak
bulonlar ISO 8.8, 10.9 veya daha yüksek kalitede olacaktr. Bu bulonlar, moment
aktaran birle imlerde kendilerine uygulanabilecek öngerme kuvvetinin tümü ile, dier
birle imlerde ise en az yars ile öngerilecektir. Deprem yükleri etkisinde olmayan
elemanlarn birle im ve ekleri ile temel balant detaylarnda ISO 4.6 ve 5.6 kalitesinde
bulonlar kullanlabilir.
4.2.3.3 – Kaynakl birle imlerde çelik malzemesine ve kaynaklama yöntemine uygun
elektrod kullanlacak ve elektrodun akma dayanm birle tirilen malzemelerin akma
dayanmndan daha az olmayacaktr. Moment aktaran çerçevelerin kaynakl kolon-kiri
birle imlerinde tam penetrasyonlu küt kaynak veya kö e kayna diki leri
kullanlacaktr. Bu kaynaklarda kullanlan elektrodun minimum Charpy-V-Notch
(CVN) dayanm (Çentik Dayanm) -29C’de 27 Nm (27 J) olacaktr.
4.2.3.4 – Deprem yükleri etkisindeki elemanlarda, ayn birle im noktasnda, kaynakl ve
bulonlu birle imler birarada kullanlamaz.
4.2.3.5 – Dü ey yükler ve depremin ortak etkisi altnda Emniyet Gerilmeleri Yöntemi’ne
göre yaplan kesit hesaplarnda, emniyet gerilmeleri en fazla %33 arttrlacaktr.
Birle im ve eklerin emniyet gerilmeleri esasna göre tasarmnda ise, bu arttrm %15’i
a mayacaktr. Birle im ve ekler ayrca, bu bölümün ilgili maddelerinde belirtildii
ekilde, eleman kapasitelerine veya arttrlm deprem etkilerine göre kontrol
edilecektir.
60
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4.2.3.6 – Bu bölümün 4.3.2.1, 4.3.4.1, 4.8.6 ve 4.9.1 maddelerinde öngörüldüü ekilde,
çelik yap elemanlarnn ve birle im detaylarnn gerekli kapasitelerinin hesabnda, Va
akma gerilmesi yerine DaVa arttrlm akma gerilmesi deerleri kullanlacaktr.
Arttrlm akma gerilmesinin hesabnda uygulanacak Da katsaylar, yap çeliinin
snfna ve eleman türüne bal olarak, Tablo 4.1’ de verilmi tir.
TABLO 4.1 – Da ARTTIRMA KATSAYILARI
Yap Çelii Snf ve Eleman Türü
Fe 37 çeliinden imal edilen hadde profilleri
Dier yap çeliklerinden imal edilen hadde profilleri
Tüm yap çeliklerinden imal edilen levhalar
Da
1.2
1.1
1.1
4.2.4. Arttrlm Deprem Etkileri
Bu bölümün 4.3.1.2, 4.3.5.3, 4.4.2.1, 4.4.2.3, 4.6.3.1, 4.6.5.2, 4.7.2.1, 4.8.6.4 ve 4.9.1
maddelerinde gerekli görülen yerlerde, çelik yap elemanlarnn ve birle im detaylarnn
tasarmnda, a ada verilen arttrlm deprem etkileri gözönüne alnacaktr. Arttrlm
deprem etkilerini veren yüklemeler
1.0 G + 1.0 Q r :o E
(4.1a)
veya daha elveri siz sonuç vermesi halinde
0.9 G r :0 E
(4.1b)
eklinde tanmlanm tr. Bölüm 2’ye göre hesaplanan deprem yüklerinden olu an iç
kuvvetlere uygulanacak :o Büyütme Katsays’nn deerleri, çelik ta yc sistemlerin
türlerine bal olarak, Tablo 4.2’de verilmi tir.
TABLO 4.2 – BÜYÜTME KATSAYILARI
Tayc Sistem Türü
Süneklik düzeyi yüksek çerçeveler
Süneklik düzeyi normal çerçeveler
Merkezi çelik çaprazl perdeler (süneklik düzeyi yüksek veya normal)
D merkez çelik çaprazl perdeler
:o
2.5
2.0
2.0
2.5
4.2.5. ç Kuvvet Kapasiteleri ve Gerilme Snr Deerleri
Gerekli durumlarda kullanlmak üzere, yap elemanlarnn iç kuvvet kapasiteleri ve
birle im elemanlarnn gerilme snr deerleri a ada tanmlanm tr.
Yap elemanlarnn iç kuvvet kapasiteleri:
Eilme momenti kapasitesi : M p
Wp Va
0.60 Va Ak
(4.2a)
Kesme kuvveti kapasitesi
: Vp
Eksenel basnç kapasitesi
: N bp
1.7 Vbem A
(4.2c)
Eksenel çekme kapasitesi
: N çp
Va An
(4.2d)
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
(4.2b)
61
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Birle im elemanlarnn gerilme snr deerleri:
Tam penetrasyonlu kaynak
Ksmi penetrasyonlu küt kaynak
veya kö e kayna
Bulonlu birle imler
: Va
: 1.7 Vem
: 1.7 Vem
Burada, Vem ilgili birle im elemanna ait emniyet gerilmelerini (normal gerilme, kayma
ve ezilme gerilmeleri) göstermektedir.
4.3. SÜNEKLK DÜZEY YÜKSEK ÇERÇEVELER
Süneklik düzeyi yüksek çerçevelerin boyutlandrlmasnda uyulacak kurallar a ada
verilmi tir.
4.3.1. Enkesit Koullar
4.3.1.1 – Süneklik düzeyi yüksek çerçevelerin kiri ve kolonlarnda, balk
genilii/kalnl ve gövde yükseklii/kalnl oranlarna ili kin ko ullar Tablo 4.3’te
verilmi tir.
4.3.1.2 – Kolonlar, dü ey yükler ve depremin ortak etkisinden olu an eksenel kuvvet ve
eilme momentleri altnda gerekli gerilme kontrollarn salamalar yannda, birinci ve
ikinci derece deprem bölgelerinde, Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)’ye göre arttrlm
yükleme durumlarndan olu an eksenel basnç ve çekme kuvvetleri altnda da (eilme
momentleri gözönüne alnmakszn) yeterli dayanm kapasitesine sahip olacaktr. Kolon
enkesitlerinin eksenel basnç ve çekme kapasiteleri Denk.(4.2c) ve Denk.(4.2d) ile
hesaplanacaktr.
4.3.2. Kolonlarn Kirilerden Daha Güçlü Olmas Koulu
4.3.2.1 – Çerçeve türü sistemlerde veya perdeli-çerçeveli sistemlerin çerçevelerinde,
gözönüne alnan deprem dorultusunda her bir kolon - kiri düüm noktasna birle en
kolonlarn eilme momenti kapasitelerinin toplam, o düüm noktasna birle en
kiri lerin kolon yüzündeki eilme momenti kapasiteleri toplamnn 1.1Da katndan daha
büyük olacaktr (ekil 4.1):
62
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
TABLO 4.3 – ENKEST KOULLARI
Eleman Tanm
Eilme ve Eksenel
basnç etkisindeki
I Kesitlerinde
U Kesitlerinde
Eilme etkisindeki
I Kesitleri
U Kesitleri
Basnç etkisindeki
T Kesitleri
L Kesitleri
Eilme ve eksenel
basnç etkisindeki
I Kesitleri
U Kesitleri
Eilme veya eksenel
basnç etkisindeki
dairesel halka
kesitler (borular)
Eilme veya eksenel
basnç etkisindeki
dikdörtgen kutu
kesitler
Narinlik
Oranlar
Snr Deerler
Süneklik Düzeyi
Süneklik Düzeyi
Yüksek Sistem
Normal Sistem
0.3 Es V a
0.5 Es V a
h/tw
3.2 Es V a
5.0 Es V a
h/tw
0.3 Es V a
0.5 Es V a
b/2t
b/t
h/tw
D/t
b/t
veya
h/tw
N d V a A § 0.10 için
N d V a A § 0.10 için
§
N ·
3.2 Es V a ¨1 1.7 d ¸
¨
V a A ¸¹
©
§
N ·
5.0 Es V a ¨1 1.7 d ¸
¨
V a A ¸¹
©
N d V a A > 0.10 için
N d V a A > 0.10 için
§
N ·
1.33 Es V a ¨ 2.1 d ¸
¨
¸
V
aA ¹
©
§
N ·
2.08 Es V a ¨ 2.1 d ¸
¨
¸
V
aA ¹
©
0.05
Es
Va
0.7 Es V a
0.08
Es
Va
1.2 Es V a
Tanmlar
b
:
I , U kesitleri ve dikdörtgen kutu kesitlerde ba lk geni lii
h
:
I , U , T kesitleri ve dikdörtgen kutu kesitlerde gövde yükseklii
L kesitlerinde büyük kenar uzunluu
D
:
dairesel halka kesitlerde (borularda) d çap
t
:
I , U , T kesitleri ve dikdörtgen kutu kesitlerde ba lk kalnl
halka kesitlerde (borularda) kalnlk
tw
:
I , U , T, L kesitleri ve dikdörtgen kutu kesitlerde gövde kalnl
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
63
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
(M pa M pü ) t 1.1Da (M pi M vi M pj M vj )
(4.3)
Bu denklemdeki Mvi ve Mvj terimleri, zayflatlm kiri enkesitleri kullanlmas veya
kiri uçlarnda guseler olu turulmas halinde, kiri uçlarndaki olas plastik
mafsallardaki kesme kuvvetlerinden dolay, kolon yüzünde meydana gelen ek eilme
momentlerini göstermektedir. Plastik momentlerin kiri lerin kolon yüzündeki
kesitlerinde olu mas halinde, bu terimler sfr deerini almaktadr.
4.3.2.2 – Denk.(4.3), depremin her iki yönü için elveri siz sonuç verecek ekilde ayr
ayr uygulanacaktr. Kolon eilme momenti kapasitelerinin hesabnda, depremin yönü
ile uyumlu olarak bu moment kapasitelerini en küçük yapan tasarm eksenel kuvvetleri
gözönüne alnacaktr.
4.3.2.3 – Tek katl binalarda ve çok katl binalarn kolonlar üst kata devam etmeyen
düüm noktalarnda Denk.(4.3)’ün salanp salanmadna baklmayacaktr.
4.3.3. Kolonlarn Kirilerden Daha Güçlü Olmas Koulunun Baz Kolonlarda
Salanamamas Durumu
4.3.3.1 – Sadece çerçevelerden veya perde ve çerçevelerin birle iminden olu an ta yc
sistemlerde, gözönüne alnan deprem dorultusunda binann herhangi bir i’inci katnda,
Denk.(4.4)’ün salanmas ko ulu ile, ilgili katn alt ve/veya üstündeki baz düüm
noktalarnda Denk.(4.3)’ün salanamam olmasna izin verilebilir.
Di
Vis / Vik t 0.70
(4.4)
durumunda,
0.70 < Di < 1.00
aralnda,
4.3.3.2 – Denk.(4.4)’ün salanmas
Denk.(4.3)’ün hem alttaki, hem de üstteki düüm noktalarnda saland kolonlara
etkiyen eilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/Di) oran ile çarplarak arttrlacaktr.
Denk.(4.3)’ü salamayan kolonlar, kesitlerinde olu an dü ey yük ve deprem etkileri
altnda hesaplanacaktr.
4.3.3.3 – Herhangi bir katta Denk.(4.4)’ün salanamamas durumunda, sadece
çerçevelerden veya perde ve çerçevelerin birle iminden olu an ta yc sistemlerdeki
tüm çerçeveler Süneklik Düzeyi Normal Çerçeve olarak gözönüne alnacak ve
Tablo 2.5’e göre ta yc sistem davran katsays dei tirilerek hesap tekrarlanacaktr.
Ancak 2.5.4.1’de belirtildii üzere, süneklik düzeyi normal çerçevelerin, süneklik
düzeyi yüksek perdelerle birarada kullanlmas da mümkündür.
4.3.4. Kiri - Kolon Birleim Bölgeleri
4.3.4.1 – Süneklik düzeyi yüksek çerçevelerin moment aktaran kiri -kolon
birle imlerinde a adaki üç ko ul birarada salanacaktr:
(a) Birle im en az 0.04 radyan Göreli Kat Ötelemesi Açs’n (göreli kat ötelemesi/kat
yükseklii) salayabilecek kapasitede olacaktr. Bunun için, deneysel ve/veya analitik
yöntemlerle geçerlilii kantlanm olan detaylar kullanlacaktr. Geçerlilii kantlanm
olan çe itli bulonlu ve kaynakl birle im detay örnekleri ve bunlarn uygulama snrlar
Bilgilendirme Eki 4A’da verilmi tir.
64
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
(b) Birle imin kolon yüzündeki gerekli eilme dayanm, birle en kiri in kolon
yüzündeki eilme momenti kapasitesinin 0.80×1.1Da katndan daha az olmayacaktr.
Ancak bu dayanmn üst limiti, düüm noktasna birle en kolonlar tarafndan birle ime
aktarlan en büyük eilme momenti ile uyumlu olacaktr. Ayrca dü ey yükler ve
deprem yükü azaltma katsaysnn R = 1.5 deeri için hesaplanan deprem yüklerinin
ortak etkisi altnda meydana gelen eilme momentini a mayacaktr. Zayflatlm kiri
enkesitleri kullanlmas veya kiri uçlarnda guseler olu turulmas halinde, kolon
yüzündeki eilme momenti kapasitesi, kiri plastik momenti ile kiri ucundaki olas
plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay kolon yüzünde meydana gelen ek eilme
momenti toplanarak hesaplanacaktr.
(c) Birle imin boyutlandrlmasnda esas alnacak Ve kesme kuvveti Denk.(4.5) ile
hesaplanacaktr.
(M pi M pj )
(4.5)
Ve Vdy r 1.1 Da
"n
4.3.4.2 – Birle imin ta ma kapasitesinin hesabnda, 4.2.5’te verilen gerilme snr
deerleri kullanlacaktr.
4.3.4.3 – Kiri – kolon birle im detaynda, kolon ve kiri ba lklarnn snrlad kayma
bölgesi (ekil 4.2) a adaki ko ullar salayacak ekilde boyutlandrlacaktr:
(a) Kayma bölgesinin gerekli Vke kesme kuvveti dayanm, düüm noktasna birle en
kiri lerin kolon yüzündeki eilme momenti kapasiteleri toplamnn 0.80 katndan
meydana gelen kesme kuvvetine e it olarak alnacaktr.
Vke
0.8 ¦ M p (
1
1
)
d b H ort
(4.6)
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
65
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
(b) Kayma bölgesinin Vp kesme kuvveti kapasitesi
Vp
ª 3b t 2 º
0.6 Va d c tp «1 cf cf »
¬« d b d c tp ¼»
(4.7)
denklemi ile hesaplanacaktr. Kayma bölgesinin yeterli kesme dayanmna sahip olmas
için
Vp t Vke
(4.8)
ko ulunun salanmas gerekmektedir. Bu ko ulun salanmamas halinde, gerekli
miktarda takviye levhas kullanlacak veya kayma bölgesine kö egen dorultusunda
berkitme levhalar eklenecektir.
(c) Kolon gövde levhasnn ve eer kullanlm ise takviye levhalarnn her birinin en
küçük kalnl, tmin , (ekil 4.3) a adaki ko ulu salayacaktr.
tmin t u / 180
(4.9)
Bu ko ulun salanmad durumlarda takviye levhalar ve kolon gövde levhas
birbirlerine kaynakla balanarak birlikte çal malar salanacak ve levha kalnlklar
toplamnn Denk.(4.9)’u salad kontrol edilecektir.
(d) Kayma bölgesinde takviye levhalar kullanlmas halinde, bu levhalarn kolon ba lk
levhalarna balanmas için tam penetrasyonlu küt kaynak veya kö e kayna
kullanlacaktr, ekil 4.3. Bu kaynaklar, takviye levhas tarafndan kar lanan kesme
kuvvetini güvenle aktaracak ekilde kontrol edilecektir. Bu hesapta, (4.2.5)’te verilen
kaynak gerilme kapasiteleri kullanlacaktr.
takviye levhalar
tt
t
tt
tt
t
tt
t min = min ( t , t t )
(a)
(b)
ekil 4.3
4.3.4.4 – Moment aktaran kiri -kolon birle im detaylarnda, kolon gövdesinin her iki
tarafna, kiri ba lklar seviyesinde süreklilik levhalar konularak kiri ba lklarndaki
çekme ve basnç kuvvetlerinin kolona (ve iki tarafl kiri -kolon birle imlerinde kom u
kiri e) güvenle aktarlmas salanacaktr.
(a) Süreklilik levhalarnn kalnlklar, tek tarafl kiri birle imlerinde birle en kiri in
ba lk kalnlndan, kolona iki taraftan kiri birle mesi durumunda ise birle en
kiri lerin ba lk kalnlklarnn büyüünden daha az olmayacaktr.
(b) Süreklilik levhalarnn kolon gövde ve ba lklarna balants için tam penetrasyonlu
küt kaynak kullanlacaktr. Süreklilik levhasnn kolon gövdesine balants için kö e
66
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
kayna da kullanlabilir, (ekil 4.2). Ancak bu kaynan, süreklilik levhasnn kendi
düzlemindeki kesme kapasitesine e it bir kuvveti kolon gövdesine aktaracak boy ve
kalnlkta olmas gereklidir.
(c) Kolon ba lk kalnlnn
tcf t 0.54 bbf tbf
(4.10a)
ve
tcf t
bbf
6
(4.10b)
ko ullarnn her ikisini de salamas durumunda süreklilik levhasna gerek olmayabilir.
4.3.5. Kolon ve Kiri Ekleri
4.3.5.1 – Tam penetrasyonlu küt kaynakl veya bulonlu olarak yaplan kolon ekleri,
kolon-kiri birle im yerinden en az net kat yüksekliinin 1/3’ü kadar uzakta olacaktr.
Kö e kayna ile veya tam penetrasyonlu olmayan küt kaynakla yaplan eklerde bu
uzaklk, ayrca 1.20 m’ den az olmayacaktr.
4.3.5.2 – Kiri ekleri, kolon-kiri birle im kesitinden en az kiri yüksekliinin iki kat
kadar uzakta yaplacaktr.
4.3.5.3 – Kolon ve kiri eklerinin eilme kapasitesi, eklenen elemann eilme
kapasitesinden, kesme kuvveti kapasitesi ise Denk.(4.5)’te verilen deerden az
olmayacaktr. Ayrca, birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde, kolon eklerinin
eksenel kuvvet kapasiteleri Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b) ile hesaplanan eksenel basnç
ve çekme kuvvetleri altnda da (eilme momentleri gözönüne alnmakszn) yeterli
olacaktr. Ek elemanlarnn ta ma güçlerinin hesabnda, (4.2.5)’te verilen kaynak ve
bulon gerilme snr deerleri kullanlacaktr.
4.3.6. Kiri Balklarnn Yanal Dorultuda Mesnetlenmesi
4.3.6.1 – Kiri lerin üst ve alt ba lklar yanal dorultuda mesnetlenecektir. Kiri lerin
yanal dorultuda mesnetlendii noktalar arasndaki b uzakl
b d 0.086
ry Es
Va
(4.11)
ko ulunu salayacaktr. Ayrca, tekil yüklerin etkidii noktalar, kiri enkesitinin ani
olarak dei tii noktalar ve sistemin dorusal olmayan ekildei tirmesi srasnda
plastik mafsal olu abilecek noktalar da yanal dorultuda mesnetlenecektir.
4.3.6.2 – Yanal dorultudaki mesnetlerin gerekli basnç ve çekme dayanm, kiri
ba lnn eksenel çekme kapasitesinin 0.02’sinden daha az olmayacaktr.
4.3.6.3 – Betonarme dö emelerin çelik kiri ler ile kompozit olarak çal t çelik ta yc
sistemlerde, kiri lerin betonarme dö emeye balanan ba lklarnda, yukardaki ko ullara
uyulmas zorunlu deildir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
67
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4.4. SÜNEKLK DÜZEY NORMAL ÇERÇEVELER
Süneklik düzeyi normal çerçevelerin boyutlandrlmasnda uyulacak kurallar a ada
verilmi tir.
4.4.1. Enkesit Koullar
4.4.1.1 – Süneklik düzeyi normal çerçevelerin kiri ve kolonlarnda, balk
genilii/kalnl ve gövde yükseklii/kalnl oranlarna ili kin ko ullar Tablo 4.3’te
verilmi tir. Ancak en çok iki katl binalarda, gerekli yerel burkulma kontrollarnn
yaplmas ko ulu ile, bu snrlarn a lmasna izin verilebilir.
4.4.1.2 – Süneklik düzeyi yüksek çerçevelerin kolonlar için 4.3.1.2’de verilen ko ullar
süneklik düzeyi normal çerçevelerin kolonlar için de geçerlidir.
4.4.1.3 – Süneklik düzeyi normal çerçevelerde, süneklik düzeyi yüksek çerçeveler için
4.3.2 ve 4.3.3’te verilen ko ullara uyulmas zorunlu deildir.
4.4.2. Kiri – Kolon Birleim Bölgeleri
4.4.2.1 – Süneklik düzeyi normal çerçevelerin moment aktaran kiri -kolon
birle imlerinde, dü ey yükler ve depremin ortak etkisinden olu an iç kuvvetler altnda
gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, birle imin ta ma kapasitesi a ada
tanmlanan iç kuvvetlerden küçük olanlarn da salayacaktr:
(a) Kolona birle en kiri in 4.3.4.1(b)’de tanmland ekilde hesaplanan eilme
momenti kapasitesi ve Denk.(4.5) ile hesaplanan gerekli kesme kuvveti dayanm.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)’de verilen arttrlm yükleme durumlarndan dolay
kolon yüzünde meydana gelen eilme momenti ve kesme kuvveti.
4.4.2.2 – Birle imin ta ma kapasitesinin hesabnda, 4.2.5’te verilen gerilme snr
deerleri kullanlacaktr.
4.4.2.3 – Kiri -kolon birle im detaynda, kolon ve kiri ba lklarnn snrlad kayma
bölgesi (ekil 4.2) a adaki ko ullar salayacak ekilde boyutlandrlacaktr:
(a) Kayma bölgesinin Vke gerekli kesme kuvveti dayanmnn hesabnda, Denk.(4.1a)
ve Denk.(4.1b)’de verilen arttrlm deprem yüklemesinden meydana gelen kesme
kuvveti ve Denk.(4.6) ile hesaplanan kesme kuvvetinden küçük olan kullanlacaktr.
(b) Kayma bölgesinin Vp kesme kuvveti dayanm Denk.(4.7) ile hesaplanacaktr.
Kayma bölgesinin yeterli kesme dayanmna sahip olmas için Denk.(4.8)’in salanmas
gerekmektedir.
(c) Süneklik düzeyi yüksek çerçevelerin kayma bölgesi hesab için 4.3.4.3(c) ve
4.3.4.3(d)’de verilen kurallar süneklik düzeyi normal çerçeveler için de aynen
geçerlidir.
4.4.2.4 – Süneklik düzeyi yüksek çerçevelerde süreklilik levhalarnn hesab için
4.3.4.4’ te verilen kurallar süneklik düzeyi normal çerçeveler için de aynen geçerlidir.
68
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4.4.3. Kiri ve Kolon Ekleri
Süneklik düzeyi yüksek çerçevelerde kolon ve kiri ekleri için 4.3.5’te verilen kurallar
süneklik düzeyi normal çerçeveler için de aynen geçerlidir.
4.5. MERKEZ VE DIMERKEZ ÇELK ÇAPRAZLI PERDELER
Çelik çaprazl perdeler, mafsall birle imli veya moment aktaran çerçeveler ile bunlara
merkezi ve d merkez olarak balanan çaprazlardan olu an yatay yük ta yc
sistemlerdir. Bu tür sistemlerin yatay yük ta ma kapasiteleri, eilme dayanmlarnn
yannda, daha çok veya tümüyle elemanlarn eksenel kuvvet dayanmlar ile
salanmaktadr. Çelik çaprazl perdeler, çaprazlarn düzenine bal olarak ikiye
ayrlrlar:
(a) Merkezi Çelik Çaprazl Perdeler (ekil 4.4)
(b) D merkez Çelik Çaprazl Perdeler (ekil 4.5)
Çaprazlarn çerçeve düüm noktalarna merkezi olarak baland Merkezi Çelik
Çaprazl Perdeler süneklik düzeyi yüksek veya süneklik düzeyi normal sistem olarak
boyutlandrlabilirler. Buna kar lk, çaprazlarn çerçeve düüm noktalarna d merkez
olarak baland Dmerkez Çelik Çaprazl Perdeler süneklik düzeyi yüksek sistem
olarak boyutlandrlacaklardr.
Diyagonal çapraz
X çapraz
Ters V çapraz
V çapraz
K çapraz
ekil 4.4
kiri
ba kirii
e
kolon
e
e
e
az
pr
ça
ekil 4.5
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
69
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4.6. SÜNEKLK DÜZEY YÜKSEK MERKEZ ÇELK ÇAPRAZLI PERDELER
Süneklik düzeyi yüksek merkezi çelik çaprazl perdeler, basnç elemanlarnn
bazlarnn burkulmas halinde dahi, sistemde önemli ölçüde dayanm kayb meydana
gelmeyecek ekilde boyutlandrlrlar. Bu sistemlerin boyutlandrlmasnda uygulanacak
kurallar a ada verilmi tir.
4.6.1. Enkesit Koullar
4.6.1.1 – Süneklik düzeyi yüksek merkezi çelik çaprazl perdelerin kiri , kolon ve
çaprazlarnda, balk genilii/kalnl, gövde yükseklii/kalnl ve çap/kalnlk
oranlarna ili kin ko ullar Tablo 4.3’te verilmi tir.
4.6.1.2 – Çat ve dü ey düzlem çapraz sistemlerinin tüm basnç elemanlarnda narinlik
oran (çubuk burkulma boyu/atalet yarçap) 4.0 Es / V a snr deerini a mayacaktr.
4.6.1.3 – Çok parçal çaprazlarda ba levhalarnn aralklar, ard k iki ba levhas
arasndaki tek elemann narinlik oran tüm çubuun narinlik orannn 0.40 katn
a mayacak ekilde belirlenecektir. Çok parçal çaprazn burkulmasnn ba levhasnda
kesme etkisi olu turmadnn gösterilmesi halinde, ba levhalarnn aralklar, iki ba
levhas arasndaki tek çubuun narinlik oran çok parçal çubuun etkin narinlik
orannn 0.75 katn a mayacak ekilde belirlenebilir. Ba levhalarnn toplam kesme
kuvveti kapasitesi, her bir çubuk elemannn eksenel çekme kapasitesinden daha az
olmayacaktr. Her çubukta en az iki ba levhas kullanlacak ve ba levhalar e it
aralkl olarak yerle tirilecektir. Bulonlu ba levhalarnn, çubuun temiz açklnn
orta dörtte birine yerle tirilmesine izin verilmez.
4.6.2. Yatay Yüklerin Dalm
Binann bir aks üzerindeki dü ey merkezi çapraz elemanlar, o aks dorultusundaki
depremde ve her bir deprem yönünde etkiyen yatay kuvvetlerin en az %30’u ve en çok
%70’i basnca çal an çaprazlar tarafndan kar lanacak ekilde düzenlenecektir.
4.6.3. Çaprazlarn Birleimleri
4.6.3.1 – Çaprazlarn birle im detaylarnda, dü ey yükler ve depremin ortak etkisinden
olu an iç kuvvetler altnda gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, birle imin
ta ma kapasitesi a ada tanmlanan iç kuvvetlerden küçük olann da salayacaktr:
(a) Çaprazn eksenel kuvvet (çekme veya basnç) kapasitesi.
(b) Düüm noktasna birle en dier elemanlarn kapasitelerine bal olarak, söz konusu
çapraza aktarlabilecek en büyük eksenel kuvvet.
(c) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)’de verilen arttrlm yükleme durumlarndan meydana
gelen çapraz eksenel kuvveti.
4.6.3.2 – Birle imin ta ma kapasitesinin hesabnda, 4.2.5’te verilen gerilme snr
deerleri kullanlacaktr.
4.6.3.3 – Çaprazlar kolonlara ve/veya kiri lere balayan düüm noktas levhalar
a adaki iki ko ulu da salayacaklardr:
70
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
(a) Düüm noktas levhasnn düzlemi içindeki eilme kapasitesi, düüm noktasna
birle en çaprazn eilme kapasitesinden daha az olmayacaktr.
(b) Düüm noktas levhasnn düzlem d na burkulmasnn önlenmesi amacyla,
çaprazn ucunun kiri veya kolon yüzüne uzakl düüm levhas kalnlnn iki
katndan daha fazla olmayacaktr. Buna uyulamad durumlarda, ilave berkitme
levhalar kullanarak, düüm levhasnn düzlem d na burkulmas önlenecektir.
4.6.4. Özel Çapraz Düzenleri çin Ek Koullar
4.6.4.1 – V veya ters V eklindeki çapraz sistemlerinin salamas gereken ek ko ullar
a ada verilmi tir:
(a) Çaprazlarn baland kiri ler sürekli olacaktr.
(b) Çaprazlar dü ey yüklerin ve deprem yüklerinin ortak etkisi altnda
boyutlandrlacaktr. Ancak çaprazlarn baland kiri ler ve uç balantlar, çaprazlarn
yok saylmas durumunda, kendi üzerindeki dü ey yükleri güvenle ta yacak ekilde
boyutlandrlacaktr.
(c) Süneklik düzeyi yüksek çerçevelerin kiri leri için 4.3.6’da verilen ko ullar
çaprazlarn baland kiri ler için de aynen geçerlidir.
4.6.4.2 – Süneklik düzeyi yüksek merkezi çelik çaprazl perdelerde K eklindeki
(çaprazlarn kolon orta noktasna baland) çapraz düzenine izin verilemez.
4.6.5. Kolon Ekleri
4.6.5.1 – Kolon ekleri kolon serbest yüksekliinin ortadaki 1/3’lük bölgesinde
yaplacaktr.
4.6.5.2 – Kolon eklerinin eilme dayanm eklenen elemanlardan küçüünün eilme
kapasitesinin %50’sinden, kesme kuvveti dayanm ise eklenen elemanlardan
küçüünün kesme kapasitesinden daha az olmayacaktr. Ayrca, birinci ve ikinci derece
deprem bölgelerinde, kolon eklerinin eksenel kuvvet ta ma güçleri Denk.(4.1a) ve
Denk.(4.1b)’de verilen arttrlm deprem yüklemelerinden olu an basnç ve çekme
kuvvetleri altnda da (eilme momentleri gözönüne alnmakszn) yeterli olacaktr. Ek
elemanlarnn hesabnda, 4.2.5’te verilen kaynak ve bulon gerilme kapasiteleri
kullanlacaktr.
4.7. SÜNEKLK DÜZEY NORMAL MERKEZ ÇELK ÇAPRAZLI
PERDELER
Süneklik düzeyi normal çelik çaprazl perdelerin boyutlandrlmasnda uygulanacak
kurallar a ada belirtilmi tir.
4.7.1. Enkesit Koullar
4.7.1.1 – Süneklik düzeyi normal merkezi çelik çaprazl perdelerin kiri , kolon ve
çaprazlarnda, balk genilii/kalnl, gövde yükseklii/kalnl ve çap/kalnlk
oranlarna ili kin ko ullar Tablo 4.3’te verilmi tir. Ancak en çok iki katl binalarda,
gerekli yerel burkulma kontrollarnn yaplmas ko ulu ile, bu snrlarn a lmasna izin
verilebilir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
71
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4.7.1.2 – Çat ve dü ey düzlem çapraz sistemlerinin tüm basnç elemanlarnda narinlik
oran (çubuk burkulma boyu/atalet yarçap) 4.0 Es / V a snr deerini a mayacaktr.
4.7.1.3 – Çok parçal çaprazlarda, TS648’in ba levhalarna ili kin kurallar geçerlidir.
Her çubukta en az iki ba levhas kullanlacaktr.
4.7.1.4 – Sadece çekme kuvveti ta yacak ekilde hesaplanan çaprazlarda narinlik oran
250’yi a mayacaktr. Ancak en çok iki katl binalardaki çapraz elemanlarn, Bölüm
2’ye göre hesaplanan çekme kuvvetinin Tablo 4.2’deki :o katsays ile çarpmn
ta yacak ekilde boyutlandrlmalar halinde bu kural uygulanmayabilir.
4.7.2. Çaprazlarn Birleimleri
4.7.2.1 – Çaprazlarn birle im detaylarnda, dü ey yükler ve depremin ortak etkisinden
olu an iç kuvvetler altnda gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, birle imin
ta ma kapasitesi a ada tanmlanan iç kuvvetlerden küçük olann da salayacaktr:
(a) Çaprazn eksenel kuvvet (çekme veya basnç) kapasitesi.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)’de verilen arttrlm yüklemelerden meydana gelen
çapraz eksenel kuvveti.
(c) Düüm noktasna birle en dier elemanlar tarafndan söz konusu çapraza
aktarlabilecek en büyük kuvvet.
4.7.2.2 – Birle imin ta ma kapasitesinin hesabnda, 4.2.5’te verilen gerilme snr
deerleri kullanlacaktr.
4.7.2.3 – Süneklik düzeyi yüksek merkezi çelik çaprazl perdeler için 4.6.3.3’ te verilen
ko ullar süneklik düzeyi normal merkezi çelik çaprazl perdeler için de geçerlidir.
4.7.3. Özel Çapraz Düzenleri çin Ek Koullar
4.7.3.1 – Süneklik düzeyi yüksek merkezi çelik çaprazl perdeler için 4.6.4.1(a) ve
4.6.4.1(b)’ de verilen ko ullar süneklik düzeyi normal merkezi çelik çaprazl perdeler
için de geçerlidir.
4.7.3.2 – Süneklik düzeyi normal çerçevelerin kiri leri için 4.4.4’de verilen ko ullar
çaprazlarn baland kiri ler için de aynen geçerlidir.
4.8. SÜNEKLK DÜZEY YÜKSEK DIMERKEZ ÇELK ÇAPRAZLI
PERDELER
Süneklik düzeyi yüksek d merkez çelik çaprazl perdeler, deprem etkileri altnda ba
kiri lerinin önemli ölçüde dorusal olmayan ekildei tirme yapabilme özelliine sahip
olduu yatay yük ta yc sistemleridir. Bu sistemler, ba kiri lerinin plastik
ekildei tirmesi srasnda, kolonlarn, çaprazlarn ve ba kiri i d ndaki dier kiri lerin
elastik bölgede kalmas salanacak ekilde boyutlandrlrlar. Süneklik düzeyi yüksek
d merkez çelik çaprazl perdelerin boyutlandrlmasnda uygulanacak kurallar a ada
verilmi tir.
72
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4.8.1. Enkesit Koullar
4.8.1.1 – Süneklik düzeyi yüksek d merkez çelik çaprazl perdelerin ba kiri leri, dier
kiri leri, kolon ve çaprazlarnda balk genilii/kalnl, gövde yükseklii/kalnl ve
çap/kalnlk oranlarnda Tablo 4.3’teki ko ullara uyulacaktr. Ba kiri lerine ili kin ek
ko ullar, 4.8.2’de verilmi tir.
4.8.1.2– Çaprazlarn narinlik oran (çubuk burkulma boyu/atalet yarçap) 4.0 Es / V a
snr deerini a mayacaktr.
4.8.1.3 – Çok parçal çaprazlar için 4.6.1.3’te verilen ko ullar d merkez çelik çaprazl
perdeler için de aynen geçerlidir.
4.8.2. Ba Kirileri
4.8.2.1 – Süneklik düzeyi yüksek d merkez çelik çaprazl perdelerde, her çapraz
elemann en az bir ucunda ba kiri i bulunacaktr.
4.8.2.2 – Ba kiri inin boyu, 4.8.8.1’deki özel durumun d nda, a adaki ekilde
belirlenebilir.
1.0 M p / Vp d e d 5.0 M p / Vp
(4.13)
Bu bantdaki Mp eilme momenti ve Vp kesme kuvveti kapasiteleri Denk.(4.2a) ve
Denk.(4.2b) ile hesaplanacaktr.
4.8.2.3 – Ba kiri leri, dü ey yükler ve Bölüm 2’ye göre hesaplanan deprem
etkilerinden olu an tasarm iç kuvvetleri (kesme kuvveti, eilme momenti ve eksenel
kuvvet) altnda boyutlandrlacaktr.
4.8.2.4 – Ba kiri inin Vd tasarm kesme kuvveti, a adaki ko ullarn her ikisini de
salayacaktr.
Vd d Vp
(4.14)
Vd d 2 M p / e
(4.15)
4.8.2.5 – Ba kiri i tasarm eksenel kuvvetinin
N d / Va A ! 0.15
(4.16)
olmas halinde, Denk.(4.14) ve Denk.(4.15)’te Mp ve Vp yerine
M pn
Vpn
ª
N º
1.18 M p «1 d »
¬ Va A ¼
(4.17)
Vp 1 (N d /V a A) 2
(4.18)
deerleri kullanlacaktr.
4.8.2.6 – Ba kiri inin gövde levhas tek parçal olacak, gövde düzlemi içinde takviye
levhalar bulunmayacaktr. Gövde levhasnda bo luk açlmayacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
73
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4.8.3. Ba Kiriinin Yanal Dorultuda Mesnetlenmesi
4.8.3.1 – Ba kiri inin üst ve alt ba lklar kiri in iki ucunda, kolon kenarnda
düzenlenen ba kiri lerinde ise kiri in bir ucunda, yanal dorultuda mesnetlenecektir.
Yanal dorultudaki mesnetlerin gerekli dayanm, kiri ba lnn eksenel çekme
kapasitesinin 0.06’sndan daha az olmayacaktr.
4.8.3.2 – Ayrca, ba kiri i d nda kalan kiri bölümü de, 0.45bbf Es / V a aralklarla
yanal dorultuda mesnetlenecektir. Bu mesnetlerin gerekli dayanm, kiri ba lnn
eksenel çekme kapasitesinin 0.01’inden daha az olmayacaktr.
4.8.3.3 – Betonarme dö emelerin çelik kiri ler ile kompozit olarak çal t çelik ta yc
sistemlerde yukardaki ko ullara uyulmas zorunlu deildir.
4.8.4. Ba Kiriinin Dönme Açs
Ba kiri inin bulunduu i’ inci katn Bölüm 2’ de tanmlanan 'i göreli kat ötelemesine
bal olarak
'
¤p R i
(4.19)
(4.19)
hi
denklemi ile bulunan göreli kat ötelemesi açsndan dolay, ba kiri i ile bu kiri in
uzantsndaki kat kiri i arasnda meydana gelen © p ba kiri i dönme açs a ada
verilen snr deerleri a mayacaktr (ekil 4.6):
R' i
hi
R' i
e
Jp
Tp
hi
e
Tp
Jp
L
L
L
J
Tp
p
e
L
J
Tp
p
e
e
e
R' i
hi
Tp
Jp
L
L
J
Tp
p
2e
74
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
(a) Ba kiri i uzunluunun 1.6 M p / Vp ’ ye e it veya daha küçük olmas halinde 0.10
radyan.
(b) Ba kiri i uzunluunun 2.6 M p / Vp ’ ye e it veya daha büyük olmas halinde 0.03
radyan.
Ba kiri i uzunluunun bu iki snr deer arasnda olmas halinde dorusal
interpolasyon yaplacaktr.
4.8.5. Rijitlik (Berkitme) Levhalar
4.8.5.1 – Çapraz elemanlarn ba kiri ine ve uzantlarna dorudan yük aktard
uçlarnda rijitlik levhalar düzenlenecektir. Rijitlik levhalar, aksi belirtilmedikçe, ba
kiri i gövde levhasnn her iki tarafna konulacak, gövde levhas yüksekliinde ve
(bbf tw ) / 2 geni liinde olacaktr (ekil 4.7). Rijitlik levhalarnn kalnl, gövde
levhas kalnlnn 0.75’inden ve 10 mm’den az olmayacaktr. Rijitlik levhalarn ba
kiri inin gövdesine balayan sürekli kö e kaynaklar, rijitlik levhasnn enkesit alan ile
malzeme akma gerilmesinin çarpmndan olu an kuvvetleri aktaracak kapasitede
olacaktr.
rijitlik levhalar (4.8.5.1)
çapraz ve ba kirii
eksenleri ba kirii
içinde kesiecektir.
sürekli
köe
kayna
e
a
a
ara rijitlik
levhalar
(4.8.5.2)
rijitlik
levhalar
a-a kesiti
ekil 4.7
4.8.5.2 – Balant kiri i uçlarndaki rijitlik levhalarna ek olarak, a ada tanmlanan
ara rijitlik levhalar konulacaktr:
(a) Boyu 1.6 M p / Vp ’den daha ksa olan ba kiri lerinde ara rijitlik levhalarnn ara
uzaklklar, ba kiri i dönme açsnn 0.10 radyan olmas halinde (30 tw – db/5)’den,
ba kiri i dönme açsnn 0.03 radyandan daha küçük olmas halinde ise
(52 tw – db/5)’den daha fazla olmayacaktr. Dönme açsnn ara deerleri için dorusal
interpolasyon yaplacaktr.
(b) Boyu 2.6 M p / Vp ’den büyük ve 5M p / Vp ’den küçük olan ba kiri lerinde, ba kiri i
uçlarndan 1.5bbf uzaklkta birer rijitlik levhalar konulacaktr.
(c) Boyu 1.6 M p / Vp ve 2.6 M p / Vp arasnda olan ba kiri lerinde, (a) ve (b)’ de
belirtilen ara rijitlik levhalar birlikte kullanlacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
75
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4.8.6. Çaprazlar, Kat Kirileri ve Kolonlar
4.8.6.1 – Ba kiri inin plastikle mesine neden olan yükleme, Bölüm 2’ye göre
hesaplanan deprem etkilerinden olu an iç kuvvetlerin, ba kiri inde kesit seçimi
sonucunda hesaplanan Mp/Md ve Vp/Vd Tasarm Büyütme Katsaylar’nn küçüü ile
uyumlu olacak ekilde arttrlmas suretiyle belirlenecektir.
4.8.6.2 – Çaprazlar, ba kiri inin plastikle mesine neden olan yüklemenin 1.25Da
katndan olu an iç kuvvetlere göre boyutlandrlacaktr.
4.8.6.3 – Kat kiri inin ba kiri i d nda kalan bölümü, ba kiri inin plastikle mesine
neden olan yüklemenin 1.1Da katndan olu an iç kuvvetlere göre boyutlandrlacaktr.
4.8.6.4 – Kolonlarda, dü ey yükler ve depremin ortak etkisinden olu an iç kuvvetler
altnda gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, kolonun ta ma kapasitesi
a ada tanmlanan iç kuvvetlerden küçük olanlarn da salayacaktr:
(a) Ba kiri inin plastikle mesine neden olan yüklemenin 1.1Da katndan olu an iç
kuvvetler.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)’de verilen arttrlm yüklemelerden meydana gelen iç
kuvvetler.
4.8.6.5 – Çapraz, kat kiri i ve kolon enkesitlerinin iç kuvvet kapasiteleri Denk.(4.2)’de
verilen bantlar ile hesaplanacaktr.
4.8.7. Çapraz – Ba Kirii Birleimi
Çaprazlarn ba kiri i ile birle im detay 4.8.6.2’de belirtilen
arttrlm iç kuvvetlere göre boyutlandrlacaktr.
ekilde hesaplanan
4.8.8. Ba Kirii – Kolon Birleimi
4.8.8.1 – Kolona birle en ba kiri inin boyu
e d 1.6 M p / Vp
(4.20)
ko ulunu salayacaktr.
4.8.8.2 – Birle imin kolon yüzündeki gerekli eilme ve kesme dayanmlar, srasyla
ba kiri inin Mp eilme momenti kapasitesinden ve Vp kesme kuvveti kapasitesinden
daha az olmayacaktr. Ba kiri i ba lklarnn kolona balants için tam penetrasyonlu
küt kaynak uygulanacaktr (ekil 4.8).
76
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4.8.9 Kiri – Kolon Birleimi
Kat kiri inin ba kiri i d nda kalan bölümünün kolon ile birle im detay kiri gövde
düzlemi içinde mafsall olarak yaplabilir. Ancak bu balant, kiri ba lklarnn eksenel
çekme kapasitesinin 0.01’ine e it, enine dorultuda ve ters yönlü kuvvetlerin
olu turduu burulma momentine göre boyutlandrlacaktr.
4.9. TEMEL BA>LANTI DETAYLARI
4.9.1 – Çelik ta yc sistem elemanlarnn temel balant detaylarnda, dü ey yükler ve
depremin ortak etkisinden olu an mesnet tepkileri esas alnarak gerekli gerilmeleri
kontrollar yaplacaktr. Ayrca, temel balant detaynn ta ma kapasitesi a ada
tanmlanan iç kuvvetlerden küçük olanlarn da salayacaktr:
(a) Temele birle en kolonun eilme momenti kapasitesinin 1.1Da katndan olu an
eilme momenti ile temele birle en kolon ve çaprazlarn eksenel yük kapasitelerinin
1.1Da katndan olu an toplam dü ey ve yatay kuvvetler.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)’de verilen arttrlm yüklemelerden meydana gelen iç
kuvvetler.
4.9.2 – Balant detaynn ta ma kapasitesinin hesabnda, 4.2.5’te verilen gerilme snr
deerleri kullanlacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
77
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4.10. PROJE HESAP RAPORU VE UYGULAMA PROJELERNE LKN
KURALLAR
4.10.1. Proje Hesap Raporu
4.10.1.1 – Proje hesap raporunda, deprem hesap raporuna ili kin olarak, Bölüm 2’deki
2.13’te belirtilen bilgiler yer alacaktr.
4.10.1.2 – Proje hesap raporunda ayrca, a ada sralanan bilgiler bulunacaktr:
(a) Yap ta yc sistemini olu turan profil ve sac levhalar ile ek ve birle imlerde
kullanlan bulonlarn malzeme kaliteleri ve karakteristik dayanm deerleri, elektrot
cinsi.
(b) Tasarmda esas alnan yükleme kombinasyonlar ve arttrlm deprem etkilerini
veren yüklemeler.
4.10.1.3– Yap elemanlarnn boyutlandrma hesaplar ve stabilite (kararllk)
tahkiklerinin yannda, birle im ve ek detaylarnn hesaplar ile bu detaylara ait kapasite
kontrol tahkikleri proje hesap raporu kapsamnda ayrntl olarak verilecektir.
4.10.2. Çelik Uygulama Projesi Çizimlerine likin Kurallar
4.10.2.1 – Çelik uygulama projesinde u paftalar bulunacaktr:
(a) çat dö emesi ve kat dö emelerine ait genel konstruksiyon planlar
(b) kolon aplikasyon (yerle im) plan
(c) ankraj plan ve detaylar
(d) yeterli sayda cephe görünü leri ve kesitler
(e) yap sistemini olu turan kolonlar ve kiri ler ile çat, yatay düzlem ve dü ey düzlem
çaprazlarnn detay çizimleri
(f) tüm birle im ve ek detaylar
4.10.2.2 – Binada kullanlan profil ve çelik levhalar ile birle imlerde kullanlan
bulonlarn cinsi ve malzeme kaliteleri ile kullanlacak elektrot cinsi bütün paftalarda
belirtilecektir.
4.10.2.3 – Tasarmda gözönüne alnan Etkin Yer vmesi Katsays, Bina Önem Katsays,
Yerel Zemin Snf ve Tablo 2.5’ e göre belirlenen Tayc Sistem Davran Katsays
bütün genel konstruksiyon paftalarnda belirtilecektir.
4.10.2.4 – Bulonlu birle im ve ek detaylarnda, kullanlan bulon cinsi, bulon ve delik
çaplar, rondela ve somun özellikleri ile bulonlara uygulanacak öngerme kuvveti
belirtilecektir.
4.10.2.5 – Kaynakl birle im ve ek detaylarnda, uygulanacak kaynak türü, kaynak
kalnl ve uzunluu ile, kaynak az açlmas gereken küt kaynaklarda, kaynak aznn
geometrik boyutlar verilecektir.
78
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BLGLENDRME EK 4A.
MOMENT AKTARAN ÇERÇEVELERDE KR-KOLON BRLEM
DETAYLARI
4A.0. SMGELER
bbf
db
= Kiri kesitinin ba lk geni lii
= Kiri enkesit yükseklii
4A.1. KAPSAM VE GENEL HUSUSLAR
4A.1.1 – Bu bölümde, 4.3.4.1 (a)’da öngörüldüü ekilde, en az 0.04 radyan Göreli Kat
Ötelemesi Açs’n (göreli kat ötelemesi/kat yükseklii) salayabilecek kapasitede
olduu deneysel ve/veya analitik yöntemlerle kantlanm olan çe itli bulonlu ve
kaynakl birle im detay örnekleri verilmi tir 1.
4A.1.2 – Bu detaylar, süneklik düzeyi yüksek çerçevelerin moment aktaran kiri -kolon
birle imlerinde, kendilerine ait uygulama snrlar çerçevesinde kullanlabileceklerdir.
4A.1.3 – Süneklik düzeyi normal çerçevelerin moment aktaran kiri -kolon
birle imlerinde ise, söz konusu detaylar ko ulsuz olarak kullanlabilirler.
4A.1.4 – Birle im detaylarnn dayanm hesaplar ve kapasite kontrol tahkikleri,
süneklik düzeyi yüksek ve normal çerçeveler için, srasyla 4.3.4 ve 4.4.2’deki esaslara
uygun olarak yaplacaktr.
4A.2. KR – KOLON BRLEM DETAYLARI
A ada, bulonlu ve kaynakl moment aktaran kiri -kolon birle im detaylar ile bu
detaylarn süneklik düzeyi yüksek çerçevelerde kullanlma ko ullarn içeren uygulama
snrlar verilmi tir.
4A.2.1. Aln Levhal Bulonlu Birleim Detay
Aln levhal, bulonlu kiri -kolon birle im detay ekil 4A.1’de verilmi tir. Detayda,
Fe 37 çeliinden yaplan aln levhas kiri in ba lk levhalarna tam penetrasyonlu küt
kaynak ile, gövde levhasna ise çift tarafl kö e kayna ile birle tirilmektedir. Aln
levhasnn kolona balants için, en az ISO 8.8 kalitesinde tam öngermeli bulonlar
kullanlacaktr.
Bu detayn süneklik düzeyi yüksek çerçevelere uygulanabilmesi için, birle im detay
parametrelerinin Tablo 4A.1’de verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.
1
FEMA – Federal Emergency Management Agency (2000), Recommended Seismic Design Criteria for
New Steel Moment-Frame Buildings, FEMA 350, FEMA, Washington, D.C.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
79
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
TABLO 4A.1 – ALIN LEVHALI BULONLU KR-KOLON BRLEM
DETAYININ UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri
Kiri enkesit yükseklii
Kiri açkl / enkesit yükseklii oran
Kiri ba lk kalnl
Kolon enkesit yükseklii
Bulon snf
Bulon öngerme ko ullar
Aln levhas malzeme snf
Ba lk levhas kayna
Uygulama Snrlar
§ 750 mm
¢7
§ 20 mm
§ 600 mm
8.8 veya 10.9
Tam öngerme
Fe 37
Tam penetrasyonlu küt kaynak
4A.2.2. Takviyeli Aln Levhal Bulonlu Birleim Detay
Rijitlik levhalar ile takviye edilmi aln levhal, bulonlu kiri -kolon birle im detay
ekil 4A.2’de verilmi tir. Detayda, Fe 37 çeliinden yaplan aln levhas kiri in ba lk
levhalarna küt kaynak ile, gövde levhasna ve rijitlik levhalarna ise çift tarafl kö e
kayna ile birle tirilmektedir. Aln levhasnn kolona balants için, en az ISO 8.8
kalitesinde tam öngermeli bulonlar kullanlacaktr.
Bu detayn süneklik düzeyi yüksek çerçevelere uygulanabilmesi için, birle im detay
parametrelerinin Tablo 4A.2’de verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.
80
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Fe 37 aln levhas
25
rijitlik levhas
tam penetrasyonlu küt kaynak
takviye levhalar
(gerektiinde)
25
süreklilik levhalar
(gerektiinde)
30°
en az ISO 8.8 kalitesinde
tam öngermeli bulon
im (gerektiinde)
ekil 4A.2
TABLO 4A.2 – TAKVYEL ALIN LEVHALI BULONLU KR-KOLON
BRLEM DETAYININ UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri
Kiri enkesit yükseklii
Kiri açkl / enkesit yükseklii oran
Kiri ba lk kalnl
Kolon enkesit yükseklii
Bulon snf
Bulon öngerme ko ullar
Aln levhas malzeme snf
Ba lk levhas kayna
Uygulama Snrlar
§ 1000 mm
¢7
§ 25 mm
§ 600 mm
8.8 veya 10.9
Tam öngerme
Fe 37
Tam penetrasyonlu küt kaynak
4A.2.3. Aln Levhasz Bulonlu Birleim Detay
Aln levhasz, bulonlu kiri -kolon birle im detay ekil 4A.3’te verilmi tir. Detayda,
kiri in kolona balants ek ba lk levhalar ve gövdedeki kayma levhas ile
salanmaktadr. Ek ba lk levhalar kolona tam penetrasyonlu küt kaynak ile, kayma
levhas ise küt kaynak veya kö e kayna ile birle tirilmi tir. Kiri ba lk ve gövde
levhalarnn ek ba lk levhasna ve kayma levhasna balants için en az ISO 8.8
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
81
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
kalitesinde bulonlar kullanlacaktr. Ek ba lk levhasnn hadde dorultusu, kiri boyuna
ekseninin dorultusunda olacaktr.
Bu detayn süneklik düzeyi yüksek çerçevelere uygulanabilmesi için, birle im detay
parametrelerinin Tablo 4A.3’te verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.
veya
tam penetrasyonlu
küt kaynak
en az ISO 8.8 kalitesinde
tam öngermeli bulon
takviye levhalar
(gerektiinde)
en az ISO 8.8
kalitesinde bulon
süreklilik levhalar
(gerektiinde)
veya
kayma levhas
im
(gerektiinde)
ek balk levhas
ekil 4A.3
TABLO 4A.3 – ALIN LEVHASIZ BULONLU KR-KOLON BRLEM
DETAYININ UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri
Kiri enkesit yükseklii
Kiri açkl / enkesit yükseklii oran
Kiri ba lk kalnl
Kolon enkesit yükseklii
Bulon snf
En büyük bulon boyutu
Ba lk levhas bulonlarnn öngerme ko ullar
Ek ba lk levhas malzeme snf
Ek ba lk levhas kayna
82
Uygulama Snrlar
§ 800 mm
¢8
§ 20 mm
§ 600 mm
8.8 veya 10.9
M 30
Tam öngerme
Fe 37, Fe 52
Tam penetrasyonlu küt kaynak
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4A.2.4. Kaynakl Birleim Detay
Kaynakl birle im detay ekil 4A.4’te verilmi tir. Detayda, kiri ba lk levhalarnn
kolona birle imi tam penetrasyonlu küt kaynak ile salanmaktadr. Kiri gövde levhas
ise, kayma levhas kullanarak, küt kaynak veya kö e kayna ile kolona balanmaktadr.
Detayda gösterildii gibi, kiri ba lklarndaki küt kaynaklar için kaynak ula m
deliklerine gerek olmaktadr.
Bu detayn süneklik düzeyi yüksek çerçevelere uygulanabilmesi için, birle im detay
parametrelerinin Tablo 4A.4’te verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.
tam penetrasyonlu küt kaynak
50
25
takviye levhalar
(gerektiinde)
montaj bulonu
süreklilik levhalar
(gerektiinde)
veya
kayma levhas
kaynak ulam
delii
ekil 4A.4
TABLO 4A.4 – KAYNAKLI KR-KOLON BRLEM DETAYININ
UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri
Kiri enkesit yükseklii
Kiri açkl / enkesit yükseklii oran
Kiri ba lk kalnl
Kolon enkesit yükseklii
Kaynak ula m delii
Ba lk levhas kayna
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Uygulama Snrlar
§ 1000 mm
¢7
§ 25 mm
§ 600 mm
gerekli
Tam penetrasyonlu küt kaynak
83
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4A.2.5. Ek Balk Levhal Kaynakl Birleim Detay
Ek ba lk levhal kaynakl birle im detay ekil A4.5’te verilmi tir. Detayda, ek ba lk
levhasnn kolona birle imi tam penetrasyonlu küt kaynak ile, kiri ba lna birle imi
çevresel kö e kayna ile salanmaktadr. Ek ba lk levhasnn hadde dorultusu, kiri
boyuna ekseninin dorultusunda olacaktr. Kiri gövde levhas ise, kayma levhas
kullanarak, küt kaynak veya kö e kayna ile kolona balanmaktadr. Bu detayda
kaynak ula m deliine gerek olmamaktadr.
Bu detayn süneklik düzeyi yüksek çerçevelere uygulanabilmesi için, birle im detay
parametrelerinin Tablo 4A.5’te verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.
ek balk levhas
veya
tam penetrasyonlu
küt kaynak
ek balk levhas
takviye levhalar
(gerektiinde)
kayma levhas
montaj bulonu
süreklilik levhalar
(gerektiinde)
veya
ekil 4A.5
TABLO 4A.5 – EK BALIK LEVHALI KAYNAKLI KR-KOLON BRLEM
DETAYININ UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri
Kiri enkesit yükseklii
Kiri açkl / enkesit yükseklii oran
Kiri ba lk kalnl
Kolon enkesit yükseklii
Ek ba lk levhas malzeme snf
Ek ba lk levhas kayna
84
Uygulama Snrlar
§ 1000 mm
¢7
§ 25 mm
§ 600 mm
Fe 52
Tam penetrasyonlu küt kaynak
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
4A.2.6. Zayflatlm Kiri Enkesiti Kaynakl Birleim Detay
Zayflatlm kiri enkesiti, kaynakl birle im detay ekil 4A.6’da verilmi tir. Kaynakl
birle im detay ile ayn özelliklere sahip olan bu detayda, ayrca zayflatlm kiri
enkesiti kullanlmaktadr. Zayflatlm kiri enkesiti için öngörülen geometrik boyutlar
ekil üzerinde gösterilmi tir.
Bu detayn süneklik düzeyi yüksek çerçevelere uygulanabilmesi için, birle im detay
parametrelerinin Tablo 4A.6’da verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.
yarçap~
= 0.80 d b
0.5-0.75 b bf
0.65-0.85 d b
b bf
0.20-0.25 b bf
zayflatlm
kiri enkesiti
takviye levhalar
(gerektiinde)
montaj bulonu
db
süreklilik levhalar
(gerektiinde)
veya
kayma levhas
kaynak ulam delii
tam penetrasyonlu küt kaynak
( ekil 4A.4 'e baknz.)
ekil 4A.6
TABLO 4A.6 – ZAYIFLATILMI KR ENKEST KAYNAKLI
KR-KOLON BRLEM DETAYININ UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri
Kiri enkesit yükseklii
Kiri birim boy arl
Kiri açkl / enkesit yükseklii oran
Kiri ba lk kalnl
Kolon enkesit yükseklii
Kaynak ula m delii
Ek ba lk levhas kayna
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Uygulama Snrlar
§ 1000 mm
d 450 kg/m
¢7
§ 45 mm
§ 600 mm
gerekli
Tam penetrasyonlu küt kaynak
85
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BÖLÜM 5 – YI>MA BNALAR ÇN DEPREME DAYANIKLI TASARIM
KURALLARI
5.1. KAPSAM
Deprem bölgelerinde yaplacak olan, hem dü ey hem yatay yükler için tüm ta yc
sistemi doal veya yapay malzemeli ta yc duvarlar ile olu turulan yma binalarn ve
bina türü yaplarn boyutlandrlmas ve donatlmas bu konuda yürürlükte olan ilgili
standart ve yönetmeliklerle birlikte öncelikle bu bölümde belirtilen kurallara göre
yaplacaktr. Yma binalarn temellerine ili kin kurallar Bölüm 6’da verilmi tir.
5.2. GENEL KURALLAR
5.2.1 – Bölüm 2’ye göre S(T1) = 2.5 ve Ra(T1) = 2.0 alnarak belirlenen deprem
yüklerinin bina duvarlarnda olu turduu kayma gerilmeleri hesaplanacak ve izin
verilen snr deerleri a mamas salanacaktr. Bu tür hesap kerpiç binalarda
yaplmayacaktr.
5.2.2 – 5.6.2’de belirtilen durum d nda yma binalar için yapmna izin verilen kat
saylar deprem bölgelerine göre Tablo 5.1’de verilmi tir.
TABLO 5.1 – ZN VERLEN EN ÇOK KAT SAYISI
Deprem Bölgesi
1
2,3
4
En Çok Kat Says
2
3
4
5.2.3 – Tablo 5.1’de verilen en çok kat saylar zemin kat ile üstündeki tam katlarn
toplamdr. Bu katlara ek olarak yaplacak çat katnn alan, temeldeki bina brüt
alannn %25’inden büyük olamaz. Kat alan, bina brüt temel alannn %25’inden büyük
olan çat kat tam kat saylr. Ayrca tek bir bodrum kat yaplabilir. Birden çok bodrum
kat yaplm sa Tablo 5.1’de verilen en çok kat says bir kat azaltlacaktr. Kerpiç
duvarl yma binalar bütün deprem bölgelerinde, bodrum kat saylmakszn, en çok bir
katl yaplabilir.
5.2.4 – Yma binalarda her bir katn yükseklii dö eme üstünden dö eme üstüne en
çok 3.0 m olacaktr. Kerpiç duvarl yma binalarda tek katn yükseklii 2.70 m’den,
eer yaplm ise bodrum kat yükseklii 2.40 m’den daha çok olamaz
5.2.5 – Yma binalarn ta yc duvarlar planda olabildiince düzenli ve ana eksenlere
göre simetrik ya da simetrie yakn biçimde düzenlenecektir. Ksmi bodrum
yaplmasndan kaçnlacaktr.
5.2.6 – Tüm ta yc duvarlar planda kesinlikle üst üste gelecektir.
5.3. YI>MA DUVAR GERLMELERNN HESABI
Bu bölümde verilen yöntemle hesaplanacak dü ey yükler ve deprem hesap yüklerinin
etkisi altnda olu acak basnç ve kayma gerilmelerinin, duvarda kullanlan yma duvar
cinsine göre izin verilen basnç ve kayma gerilmelerini a mad gösterilecektir.
86
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Gerilmeler a lrsa ta yc dolu duvar alanlar artrlarak yeniden hesap yaplacaktr.
Kerpiç duvarl yma binalarda gerilme hesab yaplmayacaktr.
5.3.1. Düey Gerilmelerin Hesab
5.3.1.1 – Duvarlarn kesme dayanm duvarlarda var olan dü ey gerilmelere de bal
olduu için yma bina duvarlarnn dü ey yükler altnda ta dklar gerilmelerin
hesaplanmas gereklidir.
5.3.1.2 – Duvarlarda olu an basnç gerilmelerinin yma duvar cinsine göre izin verilen
gerilmelerle kar la trlmas yaplacaktr. Bu hesapta duvarlarda ve dö emelerden gelen
yükler göz önüne alnacaktr. Duvardaki kap ve pencere bo luk en kesitleri kadar
azaltlm duvar en kesit alanna bölünerek bulunacak gerilme, duvar cinsine göre izin
verilen basnç gerilmesinden büyük olmayacaktr.
5.3.2. Duvarlarda Basnç Emniyet Gerilmesi
Bu gerilme a ada verilen çe itli yöntemlerle hesaplanabilir:
(a) Duvar yapmnda kullanlacak kargir birim ve harcn basnç dayanmna e it
dayanmda yaplm duvar parçacklarnn basnç dayanm deneylerinden hesaplanan
duvar dayanmnn 0.25’i duvar basnç emniyet gerilmesidir.
(b) Duvarlarda kullanlan harç snfna ve duvar malzemesinin TS-2510’da verilen
ortalama serbest basnç dayanmna bal olarak, duvar emniyet gerilmesi Tablo
5.2’den alnabilir.
(c) Duvar parças dayanm deneyi yaplmam sa duvarda kullanlan bloun deneysel
olarak elde edilen serbest basnç dayanmnn 0.50’si fd duvar basnç dayanm ve bu
dayanmn 0.25’i fem duvar basnç emniyet gerilmesidir.
(d) Duvarda kullanlan kargir birimin basnç dayanm belli deilse veya duvar dayanm
deneyi yaplmam ise duvarda kullanlan kargir birim basnç emniyet gerilmesi Tablo
5.3’den alnr:
5.3.2.1 – Kargir birimlerin ve duvarda kullanlan harcn basnç dayanmlar, ilgili
standartlara göre yaplacak deneylerle belirlenecektir.
5.3.2.2 – Duvar basnç emniyet gerilmeleri duvarlarn narinlik oranlarna göre Tablo
5.4’de verilen miktarlarda azaltlr.
TABLO 5.2 – DUVAR MALZEMESNN SERBEST BASINÇ DAYANIMINA VE
HARÇ SINIFINA BA>LI DUVAR BASINÇ EMNYET GERLMELER
Duvar Malzemesi
Ortalama Serbest
Basnç Dayanm
(MPa)
25
16
11
7
5
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Duvarda Kullanlan Harç Snf (MPa)
A
(15)
B
(11)
C
(5)
D
(2)
E
(0.5)
1.8
1.4
1.0
0.8
0.6
1.4
1.2
0.9
0.7
0.5
1.2
1.0
0.8
0.7
0.5
1.0
0.8
0.7
0.6
0.4
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
87
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
TABLO 5.3 – SERBEST BASINÇ DAYANIMI BLNMEYEN DUVARLARIN
BASINÇ EMNYET GERLMELER
Duvarda Kullanlan
Kargir Birim Cinsi ve Harç
Dü ey delikli blok tula (delik oran %35’den
az, çimento takviyeli kireç harc ile)
Dü ey delikli blok tula (delik oran %35- 45
arasnda, çimento takviyeli kireç harc ile)
Dü ey delikli blok tula (delik oran %45’den
fazla, çimento takviyeli kireç harc ile)
Dolu blok tula veya harman tulas (çimento
takviyeli kireç harc ile)
Ta duvar (çimento takviyeli kireç harc ile)
Gazbeton (tutkal ile)
Dolu beton briket (çimento harc ile)
Duvar Basnç Emniyet Gerilmesi
fem (MPa )
1.0
0.8
0.5
0.8
0.3
0.6
0.8
TABLO 5.4 – NARNLK ORANINA GÖRE EMNYET GERLMELER ÇN
AZALTMA KATSAYILARI
Narinlik oran 6
8
10 12 14 16 18 20 22 24
Azaltma
1.0 0.95 0.89 0.84 0.78 0.73 0.67 0.62 0.56 0.51
katsays
5.3.3. Kayma Gerilmesinin Hesab
Deprem hesap yükünün duvarlarn yatay derzlerine paralel olarak olu turduu kayma
gerilmelerinin hesab bu bölümde anlatld gibi yaplacaktr.
5.3.3.1 – Yma binann her duvar eksenindeki kap veya pencere bo luklar arasnda
kalan dolu duvar parçalarnn göreli kayma rijitlii k A h ifadesinden hesaplanacaktr.
Burada A dolu duvar parçasnn yatay en kesit alan, h dolu duvar parçasnn her iki
yanndaki bo luklarn yüksekliinin en küçük olandr. Duvarn en kesiti dikdörtgen ise
k =1.0, duvarn uç eleman varsa veya duvarn ucunda duvara dik dorultuda bir di ya
da payanda duvar varsa k =1.2 alnacaktr.
5.3.3.2 – Bir duvar ekseninin kayma rijitlii, o eksendeki duvar parçalarnn kayma
rijitliklerinin toplamdr. Duvar eksenlerinin kayma rijitliinden gidilerek binann
kayma rijitlik merkezi hesaplanacaktr.
5.3.3.3 – Duvarlara gelen kesme kuvveti, kat kesme kuvveti yannda kat burulma
momenti de göz önüne alnarak binann birbirine dik her iki ekseni dorultusunda
hesaplanacaktr.
5.3.3.4 – Duvara gelen deprem kuvveti duvar yatay en kesit alanna bölünerek duvarda
olu an kayma gerilmesi hesaplanacak ve Denk.(5.1)’den bulunacak duvar kayma
emniyet gerilmesi «em ile kar la trlacaktr.
Wem
88
Wo + PV
(5.1)
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Bu denklemde Wem = duvar kayma emniyet gerilmesi (MPa), Wo = duvar çatlama emniyet
gerilmesi (MPa), P = sürtünme katsays (0.5 olarak alnabilir), V ise 5.3.1 uyarnca
hesaplanm duvar dü ey gerilmesidir (MPa). Duvarda kullanlan kargir birim cinsine
göre duvar çatlama emniyet gerilmesi Wo deeri Tablo 5.5’den alnacaktr.
TABLO 5.5 – DUVARLARIN ÇATLAMA EMNYET GERLMES (Wo)
Duvarda Kullanlan Kargir Birim Cinsi ve Harç
Dü ey delikli blok tula (delik oran %35’den az,
çimento takviyeli kireç harc ile)
Dü ey delikli blok tula (delik oran %35’den fazla,
çimento takviyeli kireç harc ile
Dolu blok tula veya harman tulas (çimento
takviyeli kireç harc ile)
Ta duvar (çimento takviyeli kireç harc ile)
Gazbeton (tutkal ile)
Dolu beton briket (çimento harc ile)
Duvar Çatlama
Emniyet Gerilmesi Wo (MPa )
0.25
0.12
0.15
0.10
0.15
0.20
5.3.4. Elastisite Modülü
Duvar yapmnda kullanlan kargir birimlerin Elastisite Modülü (Ed) Denk.(5.2) ile
hesaplanacaktr.
Ed
200 f d
(5.2)
5.4. TAIYICI DUVARLAR
5.4.1. Tayc Duvar Malzemesi
5.4.1.1 – Ta yc duvarda yma malzemesi olarak Türk Standartlarna uygun doal ta ,
dolu tula, TS-2510 ve TS EN 771-1’de ta yc duvar malzemesi olarak izin verilen en
büyük bo luk oranlarn a mayan bo luk oranlar olan tulalar ve blok tulalar,
gazbeton yap malzeme ve elemanlar, kireç kumta , dolu beton briket, kerpiç ya da
benzeri kargir birimler kullanlabilir.
5.4.1.2 – Bo luklu beton briket, hafif agregal beton kargir birimler, TS-2510 ve TS–
705 (TS EN 771-1)’de ta yc duvar malzemesi olarak izin verilen en büyük bo luk
oranlarnn üzerinde bo luk oranlar olan tulalar ve blok tulalar, TS–4377 (TS EN
771-1)’e göre dolgu duvarlar için üretilmi dier tulalar ve benzeri biçim verilmi
bloklar hiçbir zaman ta yc duvar malzemesi olarak kullanlamaz.
5.4.1.3 – Doal ta ta yc duvarlar, yma binalarn yalnzca bodrum ve zemin
katlarnda yaplabilir.
5.4.1.4 – Beton ta yc duvarlar yma binalarn yalnzca bodrum katlarnda yaplabilir.
5.4.2. Duvar Malzemesi Dayanmlar
5.4.2.1 – Duvar yapmnda kullanlan doal ve yapay kargir birimlerin ve bunlar
balayan harçlarn dayanm ve dier özellikleri a adaki gibi olacaktr. Bu ko ullar
kerpiç için geçerli deildir. Kerpiç sadece kerpiç binalarda kullanlabilir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
89
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
5.4.2.2 – Ta yc duvarlarda kullanlacak doal ve yapay kargir birimlerin en dü ük
basnç dayanm, brüt basnç alanna göre, en az 5.0 MPa olacaktr. Bodrum katlarda
kullanlacak doal ta larn basnç dayanm en az 10.0 MPa olacaktr. Bodrum katlarda
beton duvar yaplmas durumunda, kullanlacak en dü ük beton kalitesi C16 olacaktr.
5.4.2.3 – Ta yc duvarlarda çimento takviyeli kireç harc (çimento/kireç/kum hacmsal
oran = 1/2/9) ya da çimento harc (çimento/kum hacmsal oran = 1/4) kullanlacaktr.
5.4.2.4 – Duvarlarn basnç emniyet gerilmesi (fem) 5.3.2’de verilen yöntemlerden biri
kullanlarak hesaplanacaktr.
5.4.2.5 – Duvarlarn kayma emniyet gerilmesi Denk.(5.1)’e göre hesaplanacaktr.
5.4.3. zin Verilen En Küçük Tayc Duvar Kalnlklar
Ta yc duvarlarn, sva kalnl saylmakszn, en küçük kalnlklar yma binann
kat saysna bal olarak Tablo 5.6’da verilmektedir. Bodrum kat yaplmam ise zemin
kat ve üstündeki katlar için Tablo 5.6’da verilen en küçük duvar kalnlklar geçerlidir.
5.2.3’e göre izin verilen ek çat katnda bir alttaki kat için verilen duvar kalnl
geçerlidir.
TABLO 5.6 – TAIYICI DUVARLARIN EN KÜÇÜK KALINLIKLARI
Deprem
Bölgesi
1, 2, 3 ve 4
1, 2, 3 ve 4
zin Verilen
Katlar
Bodrum kat
Zemin kat
Bodrum kat
Zemin kat
Birinci kat
2, 3 ve 4
Bodrum kat
Zemin kat
Birinci kat
$kinci kat
4
Bodrum kat
Zemin kat
Birinci kat
$kinci kat
Üçüncü kat
Doal Ta
(mm)
500
500
500
500
500
500
500
500
-
Beton
(mm)
250
250
250
250
-
Tula ve
Gazbeton
1
1
1.5
1
1
1.5
1.5
1
1
1.5
1.5
1.5
1
1
Dierleri
(mm)
200
200
300
200
200
300
300
200
200
300
300
300
200
200
5.4.3.1 – Kerpiç duvarl binalarda ta yc d duvarlar en az 1.5 , ta yc iç duvarlar en
az 1 kerpiç boyu kalnlnda olacaktr. Ta yc duvarlarda kullanlacak kerpiç
boyutlar, mm olarak, 120u300u400 (ana) ve 120u190u400 (kuzu), ya da 120u250u300
(ana) ve 120u180u300 (kuzu) olacaktr.
5.4.4. Tayc Duvarlarda Toplam Uzunluk Snr
Planda birbirine dik dorultularn her biri boyunca uzanan ta yc duvarlarn, pencere
ve kap bo luklar saylmakszn toplam uzunluunun brüt kat alanna ( konsol dö eme
90
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
alanlar d ndaki alan) oran (0.2 I) m/m2 ’den daha az olmayacaktr. (ekil 5.1).
Burada I, Bölüm 2’de tanmlanan Bina Önem Katsays’dr.
Deprem
dorultusu
d / A t 0.2 I m/m2
d : Taral alan uzunluu (m)
2
A : Brüt kat alan (m )
I : Bina önem katsays (Bölüm 2)
ekil 5.1
5.4.5. Tayc Duvarlarn En Büyük Desteklenmemi Uzunluu
5.4.5.1 – Herhangi bir ta yc duvarn planda kendisine dik olarak saplanan ta yc
duvar eksenleri arasnda kalan desteklenmemi uzunluu birinci derece deprem
bölgesinde en çok 5.5 m, dier deprem bölgelerinde en çok 7.5 m olacaktr. Kerpiç
duvarl yma binalarda desteklenmemi duvar uzunluu en fazla 4.5 m olacaktr.
5.4.5.2 – 5.4.5.1’de belirtilen en büyük desteklenmemi duvar boyu ko ulunun
salanamamas durumunda bina kö elerinde ve söz konusu duvarda planda eksenden
eksene aralklar 4.0 m.’yi geçmeyen betonarme dü ey hatllar yaplacaktr. Ancak bu
tür dü ey hatllarla desteklenen duvarlarn toplam uzunluu 16.0 m’yi geçemez. (ekil
5.2)
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
91
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
2
1
Mesnetlenmemi duvar boyu : 1, 2 ve 3
(Bkz. 5.4.5.1)
d 4.0 m
Düey Hatl
3
d 5.5 m (1. derece deprem bölgesi)
d 7.5 m (2,3 ve 4. derece deprem bölgesi)
d 4.0 m
Düey Hatl
Düey Hatl
d 16.0 m
ekil 5.2
5.4.6. Tayc Duvar Boluklar
Ta yc duvarlarda braklacak kap ve pencere bo luklarnda a adaki kurallara
uyulacaktr. (ekil 5.3)
5.4.6.1 – Bina kö esine en yakn pencere ya da kap ile bina kö esi arasnda braklacak
dolu duvar parçasnn plandaki uzunluu birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde
1.50 m’den, üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgelerinde 1.0 m’den az olamaz.
Kerpiç duvarl binalarda bütün deprem bölgelerinde bu miktar en az 1.0 m’dir.
5.4.6.2 – Bina kö eleri d nda pencere ve kap bo luklar arasnda kalan dolu duvar
parçalarnn plandaki uzunluu birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde 1.0 m’den ,
üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgelerinde 0.80 m’den az olamaz. Kerpiç duvarl
binalarda bütün deprem bölgelerinde bu miktar en az 1.0 m’dir.
5.4.6.3 – Pencere ve kap bo luklarnn her iki kenarnda 5.5.3’e göre betonarme dü ey
hatllar yaplrsa 5.4.6.1 ve 5.4.6.2’de verilen en az dolu duvar parças uzunluu
ko ullar %20 azaltlabilir. Kerpiç duvarl binalarda pencere ve kap bo luklarnn her
iki kenarna iki er adet 0.10mu0.10m kesitinde ah ap dikmeler konulmu ise iki bo luk
arasndaki dolu duvar parças 0.80 m olabilir. Bu ah ap dikmeler pencere alt ve üst
ah ap hatllarna balanacaktr.
5.4.6.4 – Bina kö eleri d nda, birbirini dik olarak kesen duvarlarn arakesitine en
yakn pencere yada kap bo luu ile duvarlarn arakesiti arasnda braklacak dolu duvar
parçasnn plandaki uzunluu, tüm deprem bölgelerinde 0.50 m’den az olamaz.
Bo luklarn her iki kenarnda 5.5.3’e göre kat yüksekliince betonarme dü ey hatl
varsa dolu duvar parças 0.50 m’den az olabilir.
5.4.6.5 – Her bir kap ve pencere bo luunun plandaki uzunluu 3.0 m’den daha büyük
olamaz. Kerpiç duvarl binalarda kap bo luklar yatayda 1.0 m ’den, dü eyde 1.90
m’den; pencere bo luklar yatayda 0.90 m’den, dü eyde 1.20 m’den daha büyük
olamaz.
92
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
5.4.6.6 – Herhangi bir duvarn 5.4.5’de tanmlanm desteklenmemi uzunluu boyunca
kap ve pencere bo luklarnn plandaki uzunluklarnn toplam desteklenmemi duvar
uzunluunun %40’ndan fazla olmayacaktr.
5.4.6.7 – Pencere ya da kap bo luklarnn her iki kenarnda 5.5.3’e göre kat
yüksekliince betonarme dü ey hatllar yaplrsa 5.4.6.5’te tanmlanan en büyük
bo luk uzunluu ve 5.4.6.6’da tanmlanan en büyük bo luk oran %20 artrlabilir. Bu
ko ul kerpiç duvarl binalar için geçerli deildir.
t 1.5 m 1. ve 2. Deprem Bölgesi
t 1.0 m 3. ve 4. Deprem Bölgesi
t 1.0 m
t 0.8 m
b1
t 0.5 m
b2
b1 ve b2 d 3.0 m
(b1 + b2) d 0.40 n
n (Mesnetlenmemi duvar boyu)
ekil 5.3
5.5. LENTOLAR VE HATILLAR
5.5.1. Lentolar
5.5.1.1 – Pencere ve kap lentolarnn duvarlara oturan uçlarnn her birinin uzunluu
serbest lento açklnn %15’inden ve 200 mm’den az olmayacaktr.
5.5.1.2 – Lento en kesit boyutlar ile boyuna ve enine donatlar yatay hatllar için
5.5.2.1’de verilen deerlerden az olmayacaktr.
5.5.1.3 Kerpiç duvarl binalarda kap üst ve pencere üst ve altlarna ah ap lento
yaplabilir. Ah ap lentolar iki er adet 100 mmu100 mm kesitinde ah ap kadronla
yaplacaktr. Ah ap lentolarn duvarlara oturan ksmlarnn her birinin uzunluu 200
mm’den az olmayacaktr.
5.5.2. Yatay Hatllar
5.5.2.1 – Merdiven sahanlklar da dahil olmak üzere her bir dö emenin ta yc
duvarlara oturduu yerde betonarme dö eme ile birlikte (monolitik olarak) dökülmü
a adaki ko ullar salayan betonarme yatay hatllar yaplacaktr.
(a) Yatay hatllar ta yc duvar geni liine e it geni likte ve en az 200 mm yükseklikte
olacaktr.
(b) Hatllarda beton kalitesi en az C16 olacak, içlerine ta duvarlarda en az üçü altta,üçü
üstte 6Ø10, dier malzemeden ta yc duvarlarda ise en az 4Ø10 boyuna donat ile
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
93
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
birlikte en çok 250 mm ara ile Ø8 ‘lik etriye konulacaktr. Boyuna donatlar kö elerde
ve kesi me noktalarnda süreklilii salayacak biçimde bindirilecektir (ekil 5.4).
5.5.2.2 – Moloz ta duvarlarda dö eme ve merdiven sahanlklar d nda dü eyde
eksenden eksene aralklar 1.5 m.’yi geçmeyen ve 5.5.2.1’deki kurallara uyan
betonarme hatl yaplacaktr.
5.5.2.3 – Kerpiç yma duvarlarda ah ap hatl yaplabilir. Ah ap hatl için, 100 mmu
100 mm kesitindeki iki adet kadron, d yüzleri duvar iç ve d yüzeyleri ile çak acak
aralkta konulacaktr. Bu kadronlar boylamasna dorultuda 500 mm’de bir 50 mmu
100 mm kesitinde dikine kadronlarla çivili olarak birle tirilecek ve aralar ta krntlar
ile doldurulacaktr.
d 250 mm
Ø8
t 40Ø
d 250 mm
t 40Ø
min Ø10
d 250 mm
Ø8
t 40Ø
d 250 mm
min Ø10
ekil 5.4
94
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
5.5.3. Düey Hatllar
5.5.3.1 – Yma binalarn deprem dayanmlarnn artrlmas için bina kö elerinde,
ta yc duvarlarn dü ey ara kesitlerinde , kap ve pencere bo luklarnn her iki yannda
kat yüksekliince uzanan betonarme dü ey hatllar yaplmas uygundur.
5.5.3.2 – Dü ey hatllar, her iki yandan gelen ta yc duvarlarn örülmesinden sonra
duvarlara paralel olarak konulacak kalplarn arasndaki bölümün donatlarak
betonlanmas ile yaplacaktr (ekil 5.5).
5.5.3.3 – Bina kö elerinde ve ta yc duvarlarn ara kesitlerinde dü ey hatllarn en kesit
boyutlar kesi en duvarlarn kalnlklarna e it olacaktr. Pencere ve kap bo luklarnn
her iki yanna yaplacak dü ey hatllarda ise hatln duvara dik en kesit boyutu duvar
kalnlndan, dier en kesit boyutu ise 200 mm ’den az olmayacaktr.
5.5.3.4 – Dü ey hatllarda beton kalitesi en az C16 olacak, içlerine ta duvarlarda her iki
duvar yüzüne paralel olarak en az üç adet olmak üzere 6Ø12, dier tür malzemelerden
ta yc duvarlarda ise en az 4Ø12 boyuna donat ile birlikte en çok 200 mm ara ile Ø8
‘lik etriye konulacaktr. Boyuna donatlar için temelde ve katlar arasnda filiz
braklacaktr (ekil 5.5).
t 200 mm
t 200 mm
t 200 mm
ekil 5.5
5.6. DÖEMELER
5.6.1 – Yma binalarn kat dö emeleri TS-500’deki kurallara göre tasarlanm boyut ve
donatlar olan betonarme plak ya da di li dö emeler olacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
95
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
5.6.2 – Dö emeleri 5.6.1’e uymayan yma binalar bütün deprem bölgelerinde, varsa
bodrum kat saylmakszn en çok iki katl yaplacaktr Bu tür binalarda da dö emelerin
oturduu yatay hatllar 5.5.2’ye göre yaplacaktr. Kerpiç duvarl binalar ise bodrum kat
saylmakszn en çok bir katl yaplacaktr.
5.6.3 – Konsol eklindeki balkonlar, korni ler ve çat saçaklar yalnzca kat
dö emelerinin uzants olarak yaplacak ve serbest konsol uzunluu 1.5 m’den çok
olmayacaktr. Konsol eklindeki merdivenlerin konsol uzunluu ise en çok 1.0 m
olacaktr. Bu madde kerpiç duvarl binalar için geçerli deildir.
5.7. ÇATILAR
5.7.1 – Yma binalarn çatlar, betonarme teras çat, ah ap ya da çelik oturtma çat
olarak yaplabilir.
5.7.2 – Ah ap çat donanmnn dö eme ve ta yc duvarlarn üstündeki yatay hatllarla
balantlar TS-2510 ‘da verilen kurallara göre yaplacaktr.
5.7.3 – En üst kattaki yatay hatla oturan çat kalkan duvarnn yükseklii 2.0 m’den
büyük ise dü ey ve eik hatllar yaplacaktr (ekil 5.6).
5.7.4 - Kerpiç yma binalarn çatlar, d duvarlar en çok 500 mm a acak
saçakl olarak ve olabildiince hafif yaplacaktr. Birinci ve ikinci derece
bölgelerinde toprak dam yaplmayacaktr. Üçüncü ve dördüncü derece
bölgelerinde ise toprak damn toprak örtü kalnl 150 mm’den daha büyük
Kerpiç binalarn çatlar ah ap makas, veya betonarme plak olarak yaplabilir.
biçimde
deprem
deprem
olamaz.
Betonarme Hatl
l
ekil 5.6
5.8. TAIYICI OLMAYAN DUVARLAR
5.8.1 – Ta yc olmayan bölme duvarlarnn kalnl en az 100 mm olacaktr. Bu
duvarlar her iki uçta ta yc duvarlara dü ey arakesit boyunca balanarak örülecektir.
Ta yc olmayan duvarlarn üstü ile tavan dö emesinin alt arasnda en az 10 mm
bo luk braklacak, ancak düzlemine dik deprem yüklerinin etkisi ile duvarn düzlemi
96
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
d na devrilmemesi için gerekli önlemler alnacaktr. Bu madde kerpiç duvarl binalar
için geçerli deildir.
5.8.2 – Teraslarda yma duvar malzemesi ile yaplan korkuluklarn yükseklii 600
mm’yi geçmeyecektir. Bu tür korkuluklarn deprem yükleri altnda devrilmesinin
önlenmesi için gereken tedbirler alnmaldr.
5.8.3 – Yma duvar malzemesi ile yaplan bahçe duvarlarnn yükseklii, kaldrm
düzeyinden ba layarak en çok 1.0 m olacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
97
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BÖLÜM 6 – TEMEL ZEMN VE TEMELLER ÇN DEPREME
DAYANIKLI TASARIM KURALLARI
6.0. SMGELER
Ao
Ch
Cv
H
h1
I
i
Kas
Kad
Kat
Kps
Kpd
Kpt
Pad
Ppd
pad (z)
ppd (z)
pv (z)
Qad
Qpd
qad (z)
qpd (z)
qo
Rza
z
zcd
D
G
M
‡
J
Jb
Js
O
98
= Bölüm 2’de tanmlanan Etkin Yer $vmesi Katsays
= Toprak basncnn hesabnda kullanlan yatay e deer deprem katsays
= Toprak basncnn hesabnda kullanlan dü ey e deer deprem katsays
= Üniform zeminin toplam yükseklii veya tabakal zemin durumunda tabaka
kalnlklarnn toplam
= Zeminin en üst tabakasnn kalnl
= Bölüm 2’de tanmlanan Bina Önem Katsays
= Aktif veya pasif basnç tarafndaki zemin yüzeyinin yatayla yukarya doru
yapt ev açs
= Statik aktif basnç katsays
= Dinamik aktif basnç katsays
= Toplam aktif basnç katsays
= Statik pasif basnç katsays
= Dinamik pasif basnç katsays
= Toplam pasif basnç katsays
= Zemin kütlesinden olu an dinamik aktif basnç kuvvetinin bile kesi
= Zemin kütlesinden olu an dinamik pasif basnç kuvvetinin bile kesi
= Zemin kütlesinden olu an dinamik aktif basncn derinlie göre dei im
fonksiyonu
= Zemin kütlesinden olu an dinamik pasif basncn derinlie göre dei im
fonksiyonu
= Dü ey toprak basncnn derinlie göre dei im fonksiyonu
= Düzgün yayl d yükten olu an dinamik aktif basnç kuvvetinin bile kesi
= Düzgün yayl d yükten olu an dinamik pasif basnç kuvvetinin bile kesi
= Düzgün yayl d yükten olu an dinamik aktif basncn derinlie göre dei im
fonksiyonu
= Düzgün yayl d yükten olu an dinamik pasif basncn derinlie göre dei im
fonksiyonu
= Düzgün yayl d yükün genlii
= Zemin dayanma (istinat) duvarlarnda kesit hesabna esas dinamik iç
kuvvetlerin elde edilmesi için kullanlan azaltma katsays
= Zemin serbest yüzeyinden itibaren a aya doru ölçülen derinlik
= Aktif veya pasif basnç kuvvetinin bile kesinin zemin üst yüzeyinden itibaren
a aya doru ölçülen derinlii
= Duvar-zemin arakesitinin dü eyle aktif veya pasif basnç tarafna doru
yapt aç
= Zeminle duvar arasndaki sürtünme açs
= Zeminin içsel sürtünme açs
= Donat çap
= Zeminin kuru birim hacm arl
= Zeminin su altndaki birim hacm arl
= Zeminin suya doygun birim hacm arl
= Toplam aktif ve pasif basnç katsaylarnn hesabnda e deer deprem
katsaylarna bal olarak hesaplanan aç
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
6.1. KAPSAM
Deprem bölgelerinde yaplacak yeni binalar ile deprem performans deerlendirilecek
veya güçlendirilecek mevcut binalarda zemin ko ullarnn belirlenmesi; betonarme,
çelik, ve yma bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yaplarnn tasarm, bu
konulardaki yönetmelik ve standartlarla birlikte öncelikle bu bölümde verilen kural ve
ko ullara uyularak yaplacaktr.
6.2. ZEMN KOULLARININ BELRLENMES
6.2.1. Zemin Gruplar ve Yerel Zemin Snflar
6.2.1.1 – Bu Yönetmelikte yerel zemin ko ullarnn tanmlanmas için esas alnan zemin
gruplar Tablo 6.1’de, yerel zemin snflar ise Tablo 6.2’de verilmi tir. Tablo 6.1’deki
zemin parametrelerine ili kin deerler, zemin gruplarnn belirlenmesinde yol
göstermek üzere verilen standart deerlerdir.
6.2.1.2 – A ada belirtilen binalarda, gerekli saha ve laboratuar deneylerine dayanan
zemin ara trmalarnn yaplmas, ilgili raporlarn düzenlenmesi ve proje dökümanlarna
eklenmesi zorunludur. Raporlarda Tablo 6.1 ve Tablo 6.2’ye göre tanmlanan zemin
gruplar ve yerel zemin snflar açk olarak belirtilecektir.
(a) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde toplam yükseklii 60 m’den fazla olan
tüm binalar,
(b) Bütün deprem bölgelerinde, bina yüksekliinden bamsz olarak, Bölüm 2’de
Tablo 2.3 ile tanmlanan Bina Önem Katsays’nn I =1.5 ve I =1.4 olduu binalar.
6.2.1.3 – Yukardaki 6.2.1.2’nin kapsam d nda kalan dier binalar için ise, birinci ve
ikinci derece deprem bölgelerinde, zemin gruplarnn ve yerel zemin snflarnn Tablo
6.1 ve Tablo 6.2’deki tanmlara göre belirlenmesini salayacak yerel bilgilerin ya da
gözlem sonuçlarnn deprem hesap raporlarnda belirtilmesi veya bu konuda
yaynlanm kaynaklara referans verilmesi zorunludur.
6.2.1.4 – Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde, Tablo 6.1’de (C) ve (D)
gruplarna giren zeminlerde, deprem yükleri altnda kazklarn yatay yataklanma
parametreleri ile yatay ve eksenel yük ta ma güçlerinin belirlenmesi, saha ve laboratuar
deneylerini içeren zemin ara trmalarna göre yaplacaktr.
6.2.2. Svlama Potansiyelinin rdelenmesi
Bütün deprem bölgelerinde, yeralt su seviyesinin zemin yüzeyinden itibaren 10 m
içinde olduu durumlarda, Tablo 6.1’de (D) grubuna giren zeminlerde Svlama
Potansiyeli’nin bulunup bulunmadnn, saha ve laboratuar deneylerine dayanan uygun
analiz yöntemleri ile incelenmesi ve sonuçlarn belgelenmesi zorunludur.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
99
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
TABLO 6.1 – ZEMN GRUPLARI
Zemin
Grubu
(A)
(B)
(C)
(D)
Zemin Grubu
Tanm
1. Masif volkanik kayaçlar
ve ayr mam salam
metamorfik kayaçlar, sert
çimentolu tortul kayaçlar....
2. Çok sk kum, çakl.........
3. Sert kil ve siltli kil..........
1. Tüf ve aglomera gibi
gev ek volkanik kayaçlar,
süreksizlik düzlemleri
bulunan ayr m
çimentolu tortul kayaçlar....
2. Sk kum, çakl...............
3. Çok kat kil ve siltli kil...
1.Yumu ak süreksizlik
düzlemleri bulunan çok
ayr m metamorfik
kayaçlar ve çimentolu
tortul kayaçlar.............…..
2. Orta sk kum, çakl........
3. Kat kil ve siltli kil..........
1.Yeralt su seviyesinin
yüksek olduu yumu ak,
kaln alüvyon tabakalar.....
2. Gev ek kum...................
3. Yumu ak kil, siltli kil.....
Stand.
Penetr.
(N/30)
Relatif
Sklk
(%)
Serbest
Basnç
Direnci
(kPa)
Kayma
Dalgas
Hz
(m/s)
ņņ
> 50
> 32
ņņ
85ņ100
ņņ
> 1000
ņņ
> 400
> 1000
> 700
> 700
ņņ
30ņ50
16ņ32
ņņ
65ņ85
ņņ
500ņ1000
ņņ
200ņ400
700ņ1000
400ņ700
300ņ700
ņņ
10ņ30
8ņ16
ņņ
35ņ65
ņņ
< 500
ņņ
100ņ200
400ņ700
200ņ400
200ņ300
ņņ
< 10
<8
ņņ
< 35
ņņ
ņņ
ņņ
< 100
< 200
< 200
< 200
TABLO 6.2 – YEREL ZEMN SINIFLARI
Yerel Zemin
Snf
Z1
Z2
Z3
Z4
100
Tablo 6.1’e Göre Zemin Grubu ve
En Üst Zemin Tabakas Kalnl (h1)
(A) grubu zeminler
h1 d 15 m olan (B) grubu zeminler
h1 > 15 m olan (B) grubu zeminler
h1 d 15 m olan (C) grubu zeminler
15 m < h1 d 50 m olan (C) grubu zeminler
h1 d 10 m olan (D) grubu zeminler
h1 > 50 m olan (C) grubu zeminler
h1 > 10 m olan (D) grubu zeminler
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
TABLO 6.2’YE LKN NOTLAR :
(a) Temel taban altndaki en üst zemin tabakas kalnlnn 3 metreden az olmas
durumunda, bir alttaki tabaka, Tablo 6.2’de belirtilen en üst zemin tabakas olarak
gözönüne alnabilir.
(b) Temel sisteminin düey ya da düeye göre eimi 1/6’ya eit veya daha az eik
kazklardan olumas durumunda, Tablo 6.2’de belirtilen en üst zemin tabakas, en ksa
kazn alt ucundaki tabaka olarak yorumlanabilir. Ancak bu durumda Bölüm 2’ye
göre yaplacak deprem hesabnda kazklarn, bina tayc sisteminin elemanlar olarak
üstyap ile birlikte gözönüne alnmas veya yatay ve düey kazk rijitliklerinin kazk
balklarnn altnda edeer yaylarla idealletirilmesi zorunludur. Hesaplarda, grup
etkisi de dikkate alnarak kazklarn zemine yatay ve düey dorultulardaki
yataklanmalar (kazk-zemin etkileimi) ile birlikte, kazk balklarnn ve ba
kirilerinin rijitlik ve eylemsizlik özellikleri mutlaka gözönüne alnacaktr.
(c) Yukardaki (b) paragrafnda belirtilen koullarn uygulanmamas veya 6.3.3.1’e
göre üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgelerinde kazk eiminin düeye göre
1/6’dan daha fazla yaplmas durumlarnda, Tablo 6.2’de belirtilen en üst zemin
tabakas, kazk balklarnn altndaki ilk tabaka olarak alnacaktr.
6.3. TEMELLERE LKN KURAL VE KOULLAR
6.3.1. Genel Kurallar
Bina temelleri, deprem srasnda oturma veya farkl oturmalardan ötürü üstyapda
hasara neden olmayacak biçimde, oturduklar zeminin özellikleri gözönüne alnarak,
zemin mekanii ve temel in aat ilkelerine göre yaplacaktr. Bu bölümde temellerle
ilgili olarak verilen kurallar; betonarme, çelik, ve yma binalarn temelleri için
geçerlidir.
6.3.2. Zemin Emniyet Gerilmeleri ve Kazklarn Emniyetli Tama Yükleri
6.3.2.1 - Temel zemini olarak Tablo 6.1’de (A), (B) ve (C) gruplarna giren zeminlerde,
statik yüklere göre tanmlanan zemin emniyet gerilmesi ve kazkl temellerde kazn
yatay ve eksenel yükler için emniyetli ta ma yükü, deprem durumunda en fazla %50
arttrlabilir.
6.3.2.2 - Temel zemini olarak Tablo 6.1’de (D) grubuna giren zeminlerde, deprem
durumunda zemin emniyet gerilmesi ve kazklarn emniyetli ta ma yükü arttrlamaz.
6.3.3. Kazkl Temellere likin Koullar
6.3.3.1 – Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde, dü eye göre eimleri 1/6’dan
daha fazla olan eik kazklar kullanlmayacaktr.
6.3.3.2 – Kazkl temeller, eksenel yüklere ek olarak depremden olu an yatay yüklere ve
etkilere göre de hesaplanacaktr.
6.3.3.3 - Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde, klfl ya da klfsz yerinde
dökme fore kazklarda, 3 metreden az olmamak üzere, kazk ba lnn altndaki kazk
boyunun üstten 1/3’ünde boyuna donat oran 0.008’den az olamaz. Bu bölgeye
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
101
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
konulacak spiral donat çap 8 mm’den az ve spiral adm 200 mm’den fazla olmayacak,
ayrca üstten en az iki kazk çap kadar yükseklikte spiral donat adm 100 mm’ye
indirilecektir.
6.3.3.4 - Betonarme prefabrike çakma kazklarda boyuna donat oran 0.01’den az
olamaz. Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde, kazk ba lnn altndaki kazk
boyunun üstten 1/3’ünde enine donatnn çap 8 mm’den az olmayacaktr. Bu bölgede,
etriye aral veya spiral donat adm 200 mm’den fazla olmayacak, ayrca üstten en az
iki kazk çap (dikdörtgen kesitli kazklarda en büyük boyutun iki kat) kadar
yükseklikte etriye aral ya da spiral donat adm 100 mm’ye indirilecektir. Enine
donat ko ullar, öngerilmeli prefabrike çakma kazklarda da aynen uygulanacaktr.
6.3.4. Temel Ba Kirileri
6.3.4.1 – Betonarme ve çelik binalarda tekil temelleri veya kazk ba lklarn her iki
dorultuda, sürekli temelleri ise kolon veya perde hizalarnda birbirlerine balayan ba
kiri leri düzenlenecektir. Temel zemini Tablo 6.1’deki (A) grubuna giren zeminlerde
ba kiri leri yaplmayabilir veya says azaltlabilir.
6.3.4.2 – Ba kiri leri, temel kazsna uygun olarak, temel altndan kolon tabanna kadar
olan yükseklikteki herhangi bir seviyede yaplabilir.
6.3.4.3 – Binann bulunduu deprem bölgesine ve Tablo 6.1’de tanmlanan zemin
gruplarna bal olarak, ba kiri lerinin salamas gereken minimum ko ullar Tablo
6.3’te verilmi tir.
TABLO 6.3 - BA> KRLERNE LKN MNMUM KOULLAR
KOULUN TANIMI
Deprem
Bölgesi
1. Ba kiri inin minimum
eksenel kuvveti (*)
2. Minimum enkesit
boyutu (mm) (**)
3. Minimum enkesit
alan (mm2)
4. Minimum boyuna
donat
1, 2
3, 4
1, 2
3, 4
1, 2
3, 4
1, 2
3, 4
Zemin
Grubu
(A)
%6
%4
250
250
62500
62500
4‡14
4‡14
Zemin
Grubu
(B)
%8
%6
250
250
75000
62500
4‡16
4‡14
Zemin
Grubu
(C)
%10
%8
300
250
90000
75000
4‡16
4‡16
Zemin
Grubu
(D)
%12
%10
300
250
90000
75000
4‡18
4‡16
(*)
Ba kiriinin baland kolon veya perdelerdeki en büyük eksenel kuvvetin
yüzdesi olarak
(**)
Minimum enkesit boyutu, ba kiriinin serbest açklnn 1/30’undan az olamaz.
6.3.4.4 - Kesit hesabnda ba kiri lerinin hem basnç, hem de çekme kuvvetlerine
çal aca gözönünde tutulacaktr. Zemin ya da taban betonu tarafndan sarlan ba
kiri lerinin basnca çal mas durumunda, burkulma etkisi gözönüne alnmayabilir.
Çekme durumunda ise, çekme kuvvetinin sadece donat tarafndan ta nd
varsaylacaktr. Ba kiri lerinin etriye çap 8 mm’den az ve etriye aral 200 mm’den
fazla olmayacaktr.
102
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
6.3.4.5 – Ba kiri leri yerine betonarme dö emeler de kullanlabilir. Bu durumda,
dö eme kalnl 150 mm’den az olmayacaktr. Dö emenin ve içine konulan donatnn,
Tablo 6.3’te ba kiri leri için verilen yatay yüklere e it yükleri güvenli biçimde
aktarabildii hesapla gösterilecektir.
6.3.5. Yma Binalarda Duvar Alt Temelleri
6.3.5.1 – Yma bina temelleri, ta yc duvarlarn altnda betonarme duvaralt temel
olarak yaplacaktr. Duvar alt temelinin derinlii; zemin özellikleri, yeralt su düzeyi ve
yerel don derinlii gözönüne alnarak saptanacaktr. Bodrumsuz binalarda temellerin
üzerine yaplacak ta veya beton duvarlarn üst kotu, kaldrm kotundan en az 0.50 m
yukarda olacaktr.
6.3.5.2 – Duvar alt temellerinin beton kalitesi en az C16 olacaktr. Tablo 6.1’de
tanmlanan zemin gruplarna göre, duvar alt temellerinin boyutlarna ve donatlarna
ili kin ko ullar Tablo 6.4’te verilmi tir.
6.3.5.3 - Tablo 6.1’de (A), (B) veya (C) gruplarna giren zeminlerin bulunduu eimli
arazide temeller basamakl olarak yaplabilir. Basamakl temellere ili kin ko ullar da
Tablo 6.4’te verilmi tir.
6.3.5.4 – Duvar alt temellerine konulacak boyuna donatlarn hem üstte ve hem altta
yatay aralklar 0.30 m’yi geçmeyecek; kö elerde, kesi me noktalarnda ve basamakl
temel durumlarnda süreklilii salayacak biçimde bindirme yaplacaktr.
TABLO 6.4 – DUVAR ALTI TEMELLERNE LKN KOULLAR
KOULUN TANIMI
Minimum temel geni lii (mm)
Duvar kalnlna ek (iki yandan) pabuç geni lii(mm)
Minimum temel yükseklii (mm)
Altta ve üstte minimum temel boyuna donats
Temelde minimum etriye
Minimum basamak yatay aral (mm)
Minimum basamak bindirme uzunluu (mm)
Maksimum basamak yükseklii (mm)
Zemin
Grubu
(A),(B)
500
2u150
300
3‡12
‡8/30
1000
300
300
Zemin
Grubu
(C)
600
2u200
400
3‡14
‡8/30
1500
400
300
Zemin
Grubu
(D)
700
2u250
400
4‡14
‡8/30
ņ
ņ
ņ
6.4. DEPREMDE TOPRAK BASINCI VE ZEMN DAYANMA (STNAT)
YAPILARI
6.4.1. Toplam Aktif ve Pasif Basnç Katsaylar
6.4.1.1 – Statik toprak basnc ile depremden olu an ek dinamik toprak basncnn
toplamn hesaplamak için kullanlacak Toplam Aktif Basnç Katsays, Kat ve Toplam
Pasif Basnç Katsays, Kpt , emniyetli yönde kalmak üzere zeminin kohezyonu ihmal
edilerek, Denk.(6.1) ile verilmi tir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
103
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
ª
sin(M G) sin(M O i ) º
K at =
«1+
»
2
cos(G D O ) cos(i D ) »¼
cosO cos D cos(G D O ) «¬
(1 r Cv ) cos 2 (M O D )
ª
sin(M G) sin(M O i ) º
K pt =
«1 »
2
cos(G D O) cos(i D ) »¼
cosO cos D cos(G D O ) «¬
(1 r Cv ) cos 2 (M O D )
2
(6.1a)
2
(6.1b)
6.4.1.2 – Denk.(6.1)’deki O açs Denk.(6.2) ile tanmlanm tr.
(a) Kurudaki zeminlerde,
ª Ch º
O = arctan «
»
¬ (1 r Cv ) ¼
(6.2a)
(b) Su seviyesinin altndaki zeminlerde,
ªJ
Ch º
O = arctan « s
»
¬ J b (1 r Cv ) ¼
(6.2b)
6.4.1.3 – Zeminin su altnda veya suya doygun olmas durumunda Denk.(6.1)’de G
yerine G/2 gözönüne alnacaktr.
6.4.1.4 – Denk.6.2’de yer alan yatay e deer deprem katsays Ch Denk.(6.3) ile
tanmlanm tr.
(a) Dü eyde serbest konsol olarak çal an zemin dayanma (istinat) yaplarnda,
Ch = 0.2 (I + 1) Ao
(6.3a)
(b) Yatay dorultuda bina dö emeleri veya ankrajlarla mesnetlenmi zemin dayanma
(istinat) yap ve elemanlarnda,
Ch = 0.3 (I + 1) Ao
(6.3b)
6.4.1.5 – Denk.(6.1) ve Denk.(6.2)’de yer alan dü ey e deer deprem katsays Cv,
Denk.(6.4) ile tanmlanm tr. Ancak, yatay dorultuda bina dö emeleri ile
mesnetlenmi bodrum duvarlarnda Cv = 0 alnacaktr.
Cv =
2C h
3
(6.4)
Denk.(6.1)’de, Denk.(6.2) ile uyumlu olarak, yatay toprak basnc bakmndan daha
elveri siz sonuç verecek ekilde, +Cv veya Cv durumlar gözönüne alnacaktr.
6.4.2. Dinamik Aktif ve Pasif Toprak Basnçlar
6.4.2.1 – Depremden olu an dinamik aktif basnç katsays Kad ve dinamik pasif basnç
katsays Kpd , Denk.(6.5) ile belirlenir.
Kad = Kat Kas
Kpd = Kpt Kps
104
(6.5a)
(6.5b)
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Denk.(6.5)’te yer alan statik aktif basnç katsays Kas ve statik pasif basnç katsays
Kps, Denk.(6.1)’de O = 0 ve Cv = 0 konularak elde edilebilir.
6.4.2.2 – Statik toprak basncna ek olarak deprem durumunda zemin kütlesinden ötürü
olu an ek dinamik aktif ve pasif toprak basncnn zemin yükseklii boyunca dei imi
Denk.(6.6) ile tanmlanm tr.
pad (z) = 3 Kad (1 z / H) pv (z)
ppd (z) = 3 Kpd (1 z / H) pv (z)
(6.6a)
(6.6b)
Zeminin kuruda ve üniform olmas özel durumunda, pv(z)= J z alnarak Denk.(6.6)’nn
zemin yükseklii boyunca entegre edilmesi ile, statik basnca ek olarak depremden
olu an dinamik aktif toprak basncnn pozitif deerli bile kesi Pad ve dinamik pasif
toprak basncnn negatif deerli bile kesi Ppd ile bu bile kelerin zemin üst yüzeyinden
itibaren derinliini gösteren zcd , Denk.(6.7) ve Denk.(6.8) ile verildii ekilde elde
edilir:
Pad = 0.5 J Kad H2
Ppd = 0.5 J Kpd H2
(6.7a)
(6.7b)
zcd = H / 2
(6.8)
Zeminin su altnda olmas durumunda pv (z)’nin hesabnda J yerine Jb gözönüne
alnacak ve suyun hidrodinamik basnc ayrca hesaplanmayacaktr. Zeminin suya
doygun olmas durumunda ise J yerine Js kullanlacaktr.
6.4.2.3 – Statik toprak basncna ek olarak deprem durumunda düzgün yayl d yükten
olu an aktif ve pasif toprak basncnn zemin yükseklii boyunca dei imi Denk.(6.9)
ile tanmlanm tr.
qad (z) = 2 qo Kad (1 z / H) cos D / cos(D i)
qpd (z) = 2 qo Kpd (1 z / H) cos D / cos(D i)
(6.9a)
(6.9b)
Zemin özelliklerinin üniform olmas özel durumunda, Denk.(6.9)’un zemin yükseklii
boyunca entegre edilmesi ile, statik basnca ek olarak, depremin katks ile olu an aktif
(pozitif) ve pasif (negatif) toprak basnçlarnn bile keleri Qad ve Qpd ile bu bile kelerin
zemin üst yüzeyinden itibaren derinliini gösteren zcd , Denk.(6.10) ve Denk.(6.11) ile
verildii ekilde elde edilir.
Qad = qo Kad H cos D / cos(D i)
Qpd = qo Kpd H cos D / cos(D i)
(6.10a)
(6.10b)
zcd = H / 3
(6.11)
6.4.3. Tabakal Zemin Durumunda Dinamik Toprak Basnçlar
Yukarda Denk.(6.6) ve Denk.(6.9) ile verilen bantlar, zeminin tabakal olmas
durumunda da uygulanabilir. Bu durumda, her bir tabaka için o tabakaya ait Kad veya
Kpd katsaylar kullanlacak ve z derinlii daima serbest zemin yüzeyinden a aya
doru gözönüne alnacaktr. Her bir tabakaya ait ek dinamik aktif veya pasif basnç
kuvvetinin bile kesi ve tabaka içindeki derinlii, Denk.(6.6) ve Denk.(6.9)’un ilgili
tabaka boyunca entegre edilmesi ile bulunabilir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
105
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
6.4.4. Zemin Dayanma (stinat) Yaplarna likin Koullar
6.4.4.1 – Statik toprak basnçlarna ek olarak Denk.(6.6) ve Denk.(6.9)’da verilen
dinamik toprak basnçlar ve yapnn kendi kütlesine etkiyen eylemsizlik kuvvetleri de
gözönüne alnarak yaplan hesapta, kaymaya kar güvenlik katsays en az 1.0 ve
devrilmeye kar güvenlik katsays en az 1.2 olacaktr.
6.4.4.2 - Betonarme zemin dayanma (istinat) duvarlarnda ve betonarme veya çelik
palplan l duvarlarda kesit hesabnda esas alnacak iç kuvvetler, statik toprak
basncndan olu an iç kuvvetlere ek olarak, Denk.(6.6) ve Denk.(6.9)’da verilen
dinamik toprak basnçlarna göre hesaplanan iç kuvvetlerin Rza = 1.5 katsaysna
bölünmesi ile elde edilecektir. Geçici çelik palplan l duvarlarda Rza = 2.5 alnabilir.
106
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BÖLÜM 7 – MEVCUT BNALARIN DE>ERLENDRLMES VE
GÜÇLENDRLMES
7.0. SMGELER
Bu bölümde a adaki simgelerin kullanld boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N],
uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm2] birimindedir.
Ac
a1(i)
b
bw
d
d1(i)
d1(p)
(EI)e
(EI)o
fcm
fctm
fyw
Hw
h
hduvar
hji
hk
Lp
duvar
w
Mx1
ND
NK
Ra
r
rs
s
Sdi1
tj
(i)
uxN1
(p)
uxN1
Ve
Vj
Vr
(i)
Vx1
= Kolon veya perdenin brüt kesit alan
= (i)’inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda ait modal ivme
= Çelik sargda yatay plakalarn geni lii
= Kiri in gövde geni lii
= Kiri in ve kolonun faydal yükseklii
= (i)’inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda ait modal yerdei tirme
= Birinci moda ait modal yerdei tirme istemi
= Çatlam kesite ait etkin eilme rijitlii
= Çatlamam kesite ait eilme rijitlii
= 7.2’ye göre tanmlanan mevcut beton dayanm
= 7.2’ye göre tanmlanan mevcut betonun çekme dayanm
= Çelik sargda çeliin akma dayanm
= Temel üstünden veya zemin kat dö emesinden itibaren ölçülen toplam perde
yükseklii
= Çal an dorultudaki kesit boyutu
= Dolgu duvarnn yükseklii
= i’inci katta j’inci kolon veya perdenin kat yükseklii
= Kolon boyu
= Plastik mafsal boyu
= Dolgu duvarnn uzunluu
= Perdenin veya ba kiri li perde parçasnn plandaki uzunluu
= x deprem dorultusunda dorusal elastik davran için tanmlanan birinci
(hakim) moda ait etkin kütle
= Deprem hesabnda esas alnan toplam kütlelerle uyumlu dü ey yükler altnda
kolon veya perdede olu an eksenel kuvvet
= 7.2’ ye göre tanmlanan mevcut malzeme dayanmlar ile hesaplanan moment
kapasitesine kar gelen eksenel kuvvet (Bkz. Bilgilendirme Eki 7A)
= Deprem Yükü Azaltma Katsays
= Etki/kapasite oran
= Etki/kapasite orannn snr deeri
= Çelik sargda yatay plakalarn aral
= Birinci moda ait dorusal olmayan spektral yerdei tirme
= Çelik sargda yatay plakalarn kalnl
= Binann tepesinde (N’inci katnda) x deprem dorultusunda (i)’inci itme adm
sonunda elde edilen birinci moda ait yerdei tirme
= Binann tepesinde (N’inci katnda) x deprem dorultusunda tepe yerdei tirme
istemi
= Kolon, kiri ve perdede esas alnan tasarm kesme kuvveti
= Çelik sarg ile salanan ek kesme dayanm
= Kolon, kiri veya perde kesitinin kesme dayanm
= x deprem dorultusunda (i)’inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
107
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
®cg
®cu
®s
Ip
It
Iy
) xN1
* x1
¯bi
²
¤p
³
³b
³s
³sm
Uc
wf
108
(hakim moda) ait taban kesme kuvveti
= Etriye içindeki bölgenin en d lifindeki beton basnç birim ekildei tirmesi
= Kesitin en d lifindeki beton basnç birim ekildei tirmesi
= Donat çelii birim ekildei tirmesi
= Plastik erilik istemi
= Toplam erilik istemi
= E deer akma erilii
= Binann tepesinde (N’inci katnda) x deprem dorultusunda birinci moda ait
mod ekli genlii
= x deprem dorultusunda birinci moda ait katk çarpan
= i’inci katta tanmlanan Burulma Düzensizlii Katsays
= E deer Deprem Yükü Azaltma Katsays
= Plastik dönme istemi
= Çekme donats oran
= Dengeli donat oran
= Kesitte mevcut bulunan ve 3.2.8’e göre “özel deprem etriyeleri ve çirozlar”
olarak düzenlenmi enine donatnn hacmsal oran
= 3.3.4, 3.4.4 veya 3.6.5.2’ye göre kesitte bulunmas gereken enine donatnn
hacmsal oran
= Basnç donats oran
= Lifli polimer eritinin geni lii
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7.1. KAPSAM
7.1.1 – Deprem bölgelerinde bulunan mevcut ve güçlendirilecek tüm binalarn ve bina
türü yaplarn deprem etkileri altndaki performanslarnn deerlendirilmesinde
uygulanacak hesap kurallar, güçlendirme kararlarnda esas alnacak ilkeler ve
güçlendirilmesine karar verilen binalarn güçlendirme tasarm ilkeleri bu bölümde
tanmlanm tr.
7.1.2 – Bu ksmda verilen hesap yöntemleri ve deerlendirme esaslar çelik ve yma
yaplar için geçerli deildir. Ancak mevcut çelik ve yma binalarn bilgileri bu bölüme
göre toplanacaktr. Mevcut ve güçlendirilen çelik binalarn hesab ve deerlendirilmesi
Bölüm 2 ve Bölüm 4’de yeni yaplacak yaplar için tanmlanan esaslar çerçevesinde
yaplacaktr. Mevcut ve güçlendirilen yma binalarn hesab ve deerlendirilmesi ise
Bölüm 5’deki esaslar çerçevesinde yaplacaktr.
7.1.3 – Mevcut prefabrike betonarme binalar, yeni yaplar için Bölüm 2 ve Bölüm 3’de
verilen kurallara göre deerlendirilebilir veya bu binalarn performanslarnn
belirlenmesinde 7.6 kullanlabilir. Ancak birle im bölgelerinin deerlendirilmesinde
3.12’deki kurallar geçerli olacaktr.
7.1.4 – Bu bölümde verilen kurallar, 2.12’de belirtilen bina türünde olmayan yaplar
için geçerli deildir. Ayrca tarihi ve kültürel deeri olan tescilli yaplarn ve antlarn
deerlendirilmesi ve güçlendirilmesi bu Yönetmelik kapsam d ndadr.
7.1.5 – Binada hasara neden olan bir deprem sonrasnda hasarl binann deprem
performans bu bölümde verilen yöntemlerle belirlenemez.
7.1.6 – Binada hasara neden olan bir deprem sonrasnda hasarl binann güçlendirilmesi
ve daha sonra güçlendirilmi binann deprem performansnn belirlenmesi için bu
bölümde verilen esaslar uygulanacaktr. Hasarl binann güçlendirilmesinde mevcut
elemanlarn dayanm ve rijitliklerinin hangi ölçüde göz önüne alnacana projeden
sorumlu in aat mühendisi karar verecektir.
7.2. BNALARDAN BLG TOPLANMASI
7.2.1. Binalardan Toplanacak Bilginin Kapsam
7.2.1.1 – Mevcut binalarn ta yc sistem elemanlarnn kapasitelerinin belirlenmesinde
ve deprem dayanmlarnn deerlendirilmesinde kullanlacak eleman detaylar ve
boyutlar, ta yc sistem geometrisine ve malzeme özelliklerine ili kin bilgiler,
binalarn projelerinden ve raporlarndan, binada yaplacak gözlem ve ölçümlerden,
binadan alnacak malzeme örneklerine uygulanacak deneylerden elde edilecektir.
7.2.1.2 – Binalardan bilgi toplanmas kapsamnda yaplacak i lemler, yapsal sistemin
tanmlanmas, bina geometrisinin, temel sisteminin ve zemin özelliklerinin saptanmas,
varsa mevcut hasarn ve evvelce yaplm olan dei iklik ve/veya onarmlarn
belirlenmesi, eleman boyutlarnn ölçülmesi, malzeme özelliklerinin saptanmas, sahada
derlenen tüm bu bilgilerin binann varsa projesine uygunluunun kontrolüdür.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
109
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7.2.1.3 – Binalardan bilgi toplanmas kapsamnda tanmlanan inceleme, veri toplama,
derleme, deerlendirme, malzeme örnei alma ve deney yapma i lemleri in aat
mühendislerinin sorumluluu altnda yaplacaktr.
7.2.2. Bilgi Düzeyleri
Binalarn incelenmesinden elde edilecek mevcut durum bilgilerinin kapsamna göre, her
bina türü için bilgi düzeyi ve buna bal olarak 7.2.16’da belirtilen bilgi düzeyi
katsaylar tanmlanacaktr. Bilgi düzeyleri srasyla snrl, orta ve kapsaml olarak
snflandrlacaktr. Elde edilen bilgi düzeyleri ta yc eleman kapasitelerinin
hesaplanmasnda kullanlacaktr.
7.2.2.1 – Snrl bilgi düzeyi’nde binann ta yc sistem projeleri mevcut deildir.
Ta yc sistem özellikleri binada yaplacak ölçümlerle belirlenir. Snrl bilgi düzeyi
Tablo 7.7’de tanmlanan “Deprem Sonras Hemen Kullanm Gereken Binalar” ile
“nsanlarn Uzun Süreli ve Youn Olarak Bulunduu Binalar” için uygulanamaz.
7.2.2.2 – Orta bilgi düzeyi’nde eer binann ta yc sistem projeleri mevcut deilse,
snrl bilgi düzeyine göre daha fazla ölçüm yaplr. Eer mevcut ise snrl bilgi
düzeyinde belirtilen ölçümler yaplarak proje bilgileri dorulanr.
7.2.2.3 – Kapsaml bilgi düzeyi’nde binann ta yc sistem projeleri mevcuttur. Proje
bilgilerinin dorulanmas amacyla yeterli düzeyde ölçümler yaplr.
7.2.3. Mevcut Malzeme Dayanm
Ta yc elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda kullanlacak malzeme dayanmlar
Yönetmeliin bu bölümünde mevcut malzeme dayanm olarak tanmlanr.
7.2.4. Betonarme Binalarda Snrl Bilgi Düzeyi
7.2.4.1 – Bina Geometrisi: Saha çal mas ile binann ta yc sistem plan rölevesi
çkarlacaktr. Mimari projeler mevcut ise, röleve çal malarna yardmc olarak
kullanlr. Elde edilen bilgiler tüm betonarme elemanlarn ve dolgu duvarlarnn her
kattaki yerini, eksen açklklarn, yüksekliklerini ve boyutlarn içermelidir ve binann
hesap modelinin olu turulmas için yeterli olmaldr. Temel sistemi bina içinde veya
d nda açlacak yeterli sayda inceleme çukuru ile belirlenecektir. Binadaki ksa
kolonlar ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve kesitlere i lenecektir. Binann kom u
binalarla olan ili kisi (ayrk, biti ik, derz var/yok) belirlenecektir.
7.2.4.2 – Eleman Detaylar: Betonarme projeler veya uygulama çizimleri mevcut
deildir. Betonarme elemanlardaki donat miktar ve detaylarnn binann yapld
tarihteki minimum donat ko ullarn salad varsaylr. Bu varsaymn dorulanmas
veya hangi oranda gerçekle tiinin belirlenmesi için her katta en az birer adet olmak
üzere perde ve kolonlarn %10’unun ve kiri lerin %5’inin pas paylar syrlarak donat
ve donat bindirme boyu tespiti yaplacaktr. Syrma i lemi kolonlarn ve kiri lerin
uzunluunun açklk ortasndaki üçte birlik bölümde yaplmal, ancak donat bindirme
boyunun tespiti amacyla en az üç kolonda bindirme bölgelerinde yaplmaldr. Syrlan
yüzeyler daha sonra yüksek dayanml tamir harc ile kapatlacaktr. Ayrca pas pay
syrlmayan elemanlarn %20’sinde enine ve boyuna donat says ve yerle imi donat
tespit cihazlar ile belirlenecektir. Donat tespiti yaplan betonarme kolon ve kiri lerde
110
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
bulunan mevcut donatnn minimum donatya orann ifade eden donat gerçekleme
katsays kolonlar ve kiri ler için ayr ayr belirlenecektir. Bu katsay donat tespiti
yaplmayan dier tüm elemanlara uygulanarak olas donat miktarlar belirlenecektir.
7.2.4.3 – Malzeme Özellikleri: Her katta kolonlardan veya perdelerden TS-10465’de
belirtilen ko ullara uygun ekilde en az iki adet beton örnei (karot) alnarak deney
yaplacak ve örneklerden elde edilen en dü ük basnç dayanm mevcut beton dayanm
olarak alnacaktr. Donat snf, yukardaki paragrafta açkland ekilde syrlan
yüzeylerde yaplan görsel inceleme ile tespit edilecek, bu snftaki çeliin karakteristik
akma dayanm mevcut çelik dayanm olarak alnacaktr. Bu incelemede, donatsnda
korozyon gözlenen elemanlar planda i aretlenecek ve bu durum eleman kapasite
hesaplarnda dikkate alnacaktr.
7.2.5. Betonarme Binalarda Orta Bilgi Düzeyi
7.2.5.1 – Bina Geometrisi: Binann betonarme projeleri mevcut ise, binada yaplacak
ölçümlerle mevcut geometrinin projesine uygunluu kontrol edilir. Proje yoksa, saha
çal mas ile binann ta yc sistem rölevesi çkarlacaktr. Elde edilen bilgiler tüm
betonarme elemanlarn ve dolgu duvarlarnn her kattaki yerini, açklklarn,
yüksekliklerini ve boyutlarn içermelidir. Bina geometrisi bilgileri, bina kütlesinin
hassas biçimde tanmlanmas için gerekli ayrntlar içermelidir. Binadaki ksa kolonlar
ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve kesitlere i lenecektir. Binann kom u binalarla
olan ili kisi (ayrk, biti ik, derz var/yok) belirlenecektir. Temel sistemi bina içinde veya
d nda açlacak yeterli sayda inceleme çukuru ile belirlenecektir.
7.2.5.2 – Eleman Detaylar: Betonarme projeler veya imalat çizimleri mevcut deil ise
7.2.4.2’deki ko ullar geçerlidir, ancak pas paylar syrlarak donat kontrolü yaplacak
perde, kolon ve kiri lerin says her katta en az iki er adet olmak üzere o kattaki toplam
kolon saysnn %20’sinden ve kiri saysnn %10’undan az olmayacaktr. Betonarme
projeler veya imalat çizimleri mevcut ise donat kontrolu için 7.2.4.2’de belirtilen
i lemler, ayn miktardaki betonarme elemanda uygulanacaktr. Ayrca pas pay
syrlmayan elemanlarn %20’sinde enine ve boyuna donat says ve yerle imi donat
tespit cihazlar ile belirlenecektir. Proje ile uygulama arasnda uyumsuzluk bulunmas
halinde, betonarme elemanlardaki mevcut donatnn projede öngörülen donatya orann
ifade eden donat gerçekleme katsays kolonlar ve kiri ler için ayr ayr belirlenecektir.
Eleman kapasitelerinin belirlenmesinde kullanlan bu katsay 1’den büyük olamaz. Bu
katsay donat tespiti yaplmayan dier tüm elemanlara uygulanarak olas donat
miktarlar belirlenecektir.
7.2.5.3 – Malzeme Özellikleri: Her kattaki kolonlardan veya perdelerden toplam üç
adetten az olmamak üzere ve binada toplam 9 adetten az olmamak üzere, her 400
m2’den bir adet beton örnei (karot) TS-10465’de belirtilen ko ullara uygun ekilde
alnarak deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda örneklerden
elde edilen (ortalama-standart sapma) deerleri mevcut beton dayanm olarak
alnacaktr. Beton dayanmnn binadaki dalm, karot deney sonuçlar ile uyarlanm
beton çekici okumalar veya benzeri hasarsz inceleme araçlar ile kontrol edilebilir.
Donat snf, yukardaki paragrafta açkland ekilde syrlan yüzeylerde yaplan
görsel inceleme ile tespit edilecek, bu snftaki çeliin karakteristik dayanm eleman
kapasite hesaplarnda mevcut çelik dayanm olarak alnacaktr. Bu incelemede,
donatsnda korozyon gözlenen elemanlar planda i aretlenecek ve bu durum eleman
kapasite hesaplarnda dikkate alnacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
111
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7.2.6. Betonarme Binalarda Kapsaml Bilgi Düzeyi
7.2.6.1 – Bina Geometrisi: Binann betonarme projeleri mevcuttur. Binada yaplacak
ölçümlerle mevcut geometrinin projelere uygunluu kontrol edilir. Projeler ölçümler ile
önemli farkllklar gösteriyor ise proje yok saylacak ve bina orta bilgi düzeyine uygun
olarak incelenecektir. Binadaki ksa kolonlar ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve
kesitlere i lenecektir. Kom u binalarla ili kisi (ayrk, biti ik, derz var/yok)
belirlenecektir. Bina geometrisi bilgileri, bina kütlesinin hassas biçimde tanmlanmas
için gerekli ayrntlar içermelidir. Temel sistemi bina içinde veya d nda açlacak
yeterli sayda inceleme çukuru ile belirlenecektir.
7.2.6.2 – Eleman Detaylar: Binann betonarme detay projeleri mevcuttur. Donatnn
projeye uygunluunun kontrolu için 7.2.5.2’de belirtilen i lemler, ayn miktardaki
betonarme elemanda uygulanacaktr. Ayrca pas pay syrlmayan elemanlarn
%20’sinde enine ve boyuna donat says ve yerle imi donat tespit cihazlar ile
belirlenecektir. Proje ile uygulama arasnda uyumsuzluk bulunmas halinde, betonarme
elemanlardaki mevcut donatnn projede öngörülen donatya orann ifade eden donat
gerçekleme katsays kolonlar ve kiri ler için ayr ayr belirlenecektir. Eleman
kapasitelerinin belirlenmesinde kullanlan bu katsay 1’den büyük olamaz. Bu katsay
donat tespiti yaplmayan dier tüm elemanlara uygulanarak olas donat miktarlar
belirlenecektir.
7.2.6.3 – Malzeme Özellikleri: Her kattaki kolonlardan veya perdelerden toplam üç
adetten az olmamak üzere ve binada toplam 9 adetten az olmamak üzere, her 200
m2’den bir adet beton örnei (karot) TS-10465’de belirtilen ko ullara uygun ekilde
alnarak deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda, örneklerden
elde edilen (ortalama-standart sapma) deerleri mevcut beton dayanm olarak
alnacaktr. Beton dayanmnn binadaki dalm, karot deney sonuçlar ile uyarlanm
beton çekici okumalar veya benzeri hasarsz inceleme araçlar ile kontrol edilebilir.
Donat snf, yukardaki paragrafta açkland ekilde syrlan yüzeylerde yaplan
inceleme ile tespit edilecek, her snftaki çelik için (S220, S420, vb.) birer adet örnek
alnarak deney yaplacak, çeliin akma ve kopma dayanmlar ve ekildei tirme
özellikleri belirlenerek projeye uygunluu saptanacaktr. Projesine uygun ise, eleman
kapasite hesaplarnda projede kullanlan çeliin karakteristik akma dayanm mevcut
çelik dayanm olarak alnacaktr. Uygun deil ise, en az üç adet örnek daha alnarak
deney yaplacak, elde edilen en elveri siz deer eleman kapasite hesaplarnda mevcut
çelik dayanm olarak alnacaktr. Bu incelemede, donatsnda korozyon gözlenen
elemanlar planda i aretlenecek ve bu durum eleman kapasite hesaplarnda dikkate
alnacaktr.
7.2.7. Çelik Binalarda Snrl Bilgi Düzeyi
Çelik binalarda snrl bilgi düzeyi geçerli deildir.
7.2.8. Çelik Binalarda Orta Bilgi Düzeyi
7.2.8.1 – Bina Geometrisi: 7.2.5.1’de verilen ko ullar aynen geçerlidir. Sadece
betonarme’nin yerini çelik alacaktr.
7.2.8.2 – Eleman Detaylar: Çelik projeleri veya imalat çizimleri mevcut deil ise, her
kattaki çelik veya dier tür elemanlarn (kolon, kiri , birle im, çapraz, dö eme) tümünün
112
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
boyut kontrolü yaplacak, kaynak özellikleri ve birle im detaylar ayrntl olarak
çkartlacaktr. Uygulama projeleri veya imalat çizimleri mevcut ise, yukarda belirtilen
elemanlarn %20’sinin hassas boyut kontrolu yaplacaktr.
7.2.8.3 – Malzeme Özellikleri: Çelik projeleri mevcut deil ise, her çelik yap eleman
türünden bir örnek kesilerek deney yaplacak, dayanm ve ekildei tirme özellikleri
belirlenecektir. Ayn ekilde binadan bir kaynak örnei kesilerek çkartlacak ve deney
yaplacaktr. Çkartlan örneklerin yerleri doldurularak onarlacaktr. Bulonlu birle imler
için ise bir civata örnei alnarak deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin
hesaplanmasnda, deneylerden elde edilen ortalama dayanmlar mevcut çelik dayanm
olarak alnacaktr. Çelik projeleri mevcut ise, projede öngörülen karakteristik
dayanmlar mevcut çelik dayanm olarak alnacaktr.
7.2.9. Çelik Binalarda Kapsaml Bilgi Düzeyi
7.2.9.1 – Bina Geometrisi: 7.2.6.1’de verilen ko ullar aynen geçerlidir. Sadece
betonarme’nin yerini çelik alacaktr.
7.2.9.2 – Eleman Detaylar: Binann çelik detay projeleri mevcuttur. Projelerde
belirtilen eleman boyutlar ve birle im detaylar, binadaki her eleman ve birle im
türünün toplam saysnn en az %20’sinde kontrol edilerek dorulanacaktr.
7.2.9.3 – Malzeme Özellikleri: Projede belirtilen çelik snf, en az bir çelik elemandan
örnek kesilerek ve deney yaplarak kontrol edilecektir. Ayn ekilde projede bulunan bir
kaynakl birle imden örnek kesilerek çkartlacak ve deney yaplarak dayanmnn
projeye uygunluu kontrol edilecektir. Çkartlan örneklerin yerleri doldurularak
onarlacaktr. Bulonlu birle imler için ise bir civata örnei alnarak deney yaplacaktr.
Eer proje ile uygunluk dorulanrsa, eleman kapasitelerinin hesaplanmasnda projede
öngörülen karakteristik dayanmlar mevcut çelik dayanm olarak alnacaktr. Eer proje
ile uygunluk salanamazsa, en az üçer adet örnek ve kaynak örnei alnarak deney
yaplacak, elde edilen en elveri siz deerler eleman kapasite hesaplarnda mevcut çelik
dayanm olarak alnacaktr.
7.2.10. Prefabrike Betonarme Binalarda Snrl Bilgi Düzeyi
Prefabrike binalar için snrl bilgi düzeyi geçerli deildir.
7.2.11. Prefabrike Betonarme Binalarda Orta Bilgi Düzeyi
Bina geometrisi için 7.2.5.1’deki ko ullar geçerlidir. Sadece betonarme’nin yerini
prefabrike betonarme alacaktr. Eleman detaylar için 7.2.8.2’deki ko ullar geçerlidir,
ancak bu maddedeki çelik yerine prefabrike betonarme kullanlacaktr. Malzeme
özelliklerinin tespitinde 7.2.5.3’deki ko ullar geçerli olmakla birlikte, beton için
alnacak malzeme örnei says her katta toplam üçten az olmamak ve tüm binada
toplam 9’dan az olmamak ko uluyla yarya indirilecektir.
7.2.12. Prefabrike Betonarme Binalarda Kapsaml Bilgi Düzeyi
Bina geometrisi için 7.2.6.1’de verilen ko ullar geçerlidir. Eleman detaylar için
7.2.9.2’de verilen ko ullar geçerlidir. Sadece ilgili maddelerde çelik yerine prefabrike
betonarme kullanlacaktr. Beton basnç dayanm için her 500 m2 alandan en az bir adet
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
113
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
örnek (karot) alnarak deney yaplacaktr. Binadan alnan toplam karot says en az 9
olacaktr. Elemanlarn kapasite hesaplarnda, deneylerden elde edilen ortalama beton
basnç dayanm ile projede belirtilen beton basnç dayanmndan küçük olan mevcut
beton dayanm olarak alnacaktr. Elemanlarn kapasite hesabnda kullanlacak donat
dayanmlar, projede belirtilen çelik snfnn karakteristik dayanmlar olacaktr.
7.2.13. Yma Binalarda Snrl Bilgi Düzeyi
7.2.13.1 – Bina Geometrisi: Mimari projeler mevcut ise, binada yaplacak görsel
inceleme ile mevcut geometrinin projeye uygunluu tespit edilecektir. Mimari proje
yoksa binann sistem rölevesi çkarlacaktr. Elde edilen bilgiler yma duvarlarn her
kattaki yerini, uzunluklarn, kalnlklarn, bo luklarn ve kat yüksekliklerini
içermelidir. Temel sistemi bina d ndan açlacak bir inceleme çukuru ile gözlenecek ve
belirlenecektir.
7.2.13.2 – Detaylar: Çatnn ve dö emenin türü, duvarlarla balant ekilleri, hatl ve
lentolarn durumu görsel olarak tespit edilecektir.
7.2.13.3 – Malzeme Özellikleri: Duvar malzemelerinin türü, duvar yüzeyinin bir
bölümünün svas kaldrlarak gözle tespit edilecektir. Bina dayanm hesaplarnda,
Bölüm 5’de her duvar türü için verilen duvar kesme dayanmlar esas alnacaktr.
7.2.14. Yma Binalarda Orta Bilgi Düzeyi
Snrl bilgi düzeyine ek olarak duvar balantlar ve duvarlarn stabilitesi tahkik
edilecektir.
7.2.15. Yma Binalarda Kapsaml Bilgi Düzeyi
Orta bilgi düzeyine ek olarak duvar malzemesi özelliklerinin belirlenmesi için binadan
en az 3 adet duvar parças örnei alnacak ve Bölüm 5’e göre yaplacak hesaplarda bu
örneklerin deneylerinden elde edilecek ortalama özellikler kullanlacaktr.
7.2.16. Bilgi Düzeyi Katsaylar
(a) $ncelenen binalardan edinilen bilgi düzeylerine göre, eleman kapasitelerine
uygulanacak Bilgi Düzeyi Katsaylar Tablo 7.1’de verilmektedir.
(b) Malzeme dayanmlar, özellikle belirtilmedikçe ilgili tasarm yönetmeliklerinde
verilen malzeme katsaylar ile bölünmeyecektir. Eleman kapasitelerinin hesabnda
mevcut malzeme dayanmlar kullanlacaktr.
TABLO 7.1 - BNALAR ÇN BLG DÜZEY KATSAYILARI
Bilgi Düzeyi
Snrl
Orta
Kapsaml
114
Bilgi Düzeyi Katsays
0.75
0.90
1.00
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7.3. YAPI ELEMANLARINDA HASAR SINIRLARI VE HASAR BÖLGELER
7.3.1. Kesit Hasar Snrlar
Sünek elemanlar için kesit düzeyinde üç snr durum tanmlanm tr. Bunlar Minimum
Hasar Snr (MN), Güvenlik Snr (GV) ve Göçme Snr (GÇ)’dr. Minimum hasar
snr ilgili kesitte elastik ötesi davran n ba langcn, güvenlik snr kesitin
dayanmn güvenli olarak salayabilecei elastik ötesi davran n snrn, göçme snr
ise kesitin göçme öncesi davran nn snrn tanmlamaktadr. Gevrek olarak hasar
gören elemanlarda bu snflandrma geçerli deildir.
7.3.2. Kesit Hasar Bölgeleri
Kritik kesitlerinin hasar MN’ye ula mayan elemanlar Minimum Hasar Bölgesi’nde,
MN ile GV arasnda kalan elemanlar Belirgin Hasar Bölgesi’nde, GV ve GÇ arasnda
kalan elemanlar leri Hasar Bölgesi’nde, GÇ’yi a an elemanlar ise Göçme Bölgesi’nde
yer alrlar (ekil 7.1).
ç Kuvvet
GV
GÇ
MN
Minimum
Hasar
Bölgesi
Belirgin
Hasar
Bölgesi
$leri
Hasar
Bölgesi
Göçme
Bölgesi
ekildeitirme
ekil 7.1
7.3.3. Kesit ve Eleman Hasarlarnn Tanmlanmas
7.5 veya 7.6’da tanmlanan yöntemlerle hesaplanan iç kuvvetlerin ve/veya
ekildei tirmelerin, 7.3.1’deki kesit hasar snrlarna kar gelmek üzere tanmlanan
saysal deerler ile kar la trlmas sonucunda, kesitlerin hangi hasar bölgelerinde
olduuna karar verilecektir. Eleman hasar, elemann en fazla hasar gören kesitine göre
belirlenecektir.
7.4. DEPREM HESABINA LKN GENEL LKE VE KURALLAR
7.4.1 – Yönetmeliin bu bölümüne göre deprem hesabnn amac, mevcut veya
güçlendirilmi binalarn deprem performansn belirlemektir. Bu amaçla 7.5’de
tanmlanan dorusal elastik veya 7.6’da tanmlanan dorusal elastik olmayan hesap
yöntemleri kullanlabilir. Ancak, teorik olarak farkl yakla mlar esas alan bu
yöntemlerle yaplacak performans deerlendirmelerinin birebir ayn sonucu vermesi
beklenmemelidir. A ada tanmlanan genel ilke ve kurallar her iki türdeki yöntemler
için de geçerlidir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
115
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7.4.2 – Deprem etkisinin tanmnda, 2.4’de verilen elastik (azaltlmam ) ivme
spektrumu kullanlacak, ancak farkl a lma olaslklar için bu spektrum üzerinde 7.8’e
göre yaplan dei iklikler gözönüne alnacaktr. Deprem hesabnda 2.4.2’de tanmlanan
Bina Önem Katsays uygulanmayacaktr (I =1.0).
7.4.3 – Binalarn deprem performans, yapya etkiyen dü ey yüklerin ve deprem
etkilerinin birle ik etkileri altnda deerlendirilecektir. Hareketli dü ey yükler, 7.4.7’ye
göre deprem hesabnda gözönüne alnan kütleler ile uyumlu olacak ekilde
tanmlanacaktr.
7.4.4 – Deprem kuvvetleri binaya her iki dorultuda ve her iki yönde ayr ayr etki
ettirilecektir.
7.4.5 – Deprem hesabnda kullanlacak zemin parametreleri Bölüm 6’ya göre
belirlenecektir.
7.4.6 – Binann ta yc sistem modeli, deprem etkileri ile dü ey yüklerin ortak etkileri
altnda yap elemanlarnda olu acak iç kuvvet, yerdei tirme ve ekildei tirmeleri
hesaplamak için yeterli dorulukta hazrlanacaktr.
7.4.7 – Deprem hesabnda göz önüne alnacak kat arlklar 2.7.1.2’ye göre
hesaplanacak, kat kütleleri kat arlklar ile uyumlu olarak tanmlanacaktr.
7.4.8 – Dö emelerin yatay düzlemde rijit diyafram olarak çal t binalarda, her katta
iki yatay yerdei tirme ile dü ey eksen etrafnda dönme serbestlik dereceleri gözönüne
alnacaktr. Kat serbestlik dereceleri her katn kütle merkezinde tanmlanacak, ayrca ek
d merkezlik uygulanmayacaktr.
7.4.9 – Mevcut binalarn ta yc sistemlerindeki belirsizlikler, binadan derlenen
verilerin kapsamna göre 7.2’de tanmlanan bilgi düzeyi katsaylar aracl ile hesap
yöntemlerine yanstlacaktr.
7.4.10 – 3.3.8’e göre ksa kolon olarak tanmlanan kolonlar, ta yc sistem modelinde
gerçek serbest boylar ile tanmlanacaktr.
7.4.11 – Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki betonarme kesitlerin
etkile im diyagramlarnn tanmlanmasna ili kin ko ullar a ada verilmi tir:
(a) Analizde beton ve donat çeliinin 7.2’de tanmlanan bilgi düzeyine göre belirlenen
mevcut dayanmlar esas alnacaktr.
(b) Betonun maksimum basnç birim ekildei tirmesi 0.003, donat çeliinin
maksimum birim ekildei tirmesi ise 0.01 alnabilir.
(c) Etkile im diyagramlar uygun biçimde dorusalla trlarak çok dorulu veya çok
düzlemli diyagramlar olarak modellenebilir.
7.4.12 – Betonarme sistemlerin eleman boyutlarnn tanmnda birle im bölgeleri sonsuz
rijit uç bölgeleri olarak gözönüne alnabilir.
116
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7.4.13 – Eilme etkisindeki betonarme elemanlarda çatlam kesite ait etkin eilme
rijitlikleri (EI)e kullanlacaktr. Daha kesin bir hesap yaplmadkça, etkin eilme
rijitlikleri için a ada verilen deerler kullanlacaktr:
(a) Kiri lerde: (EI)e = 0.40 (EI)o
(b) Kolon ve perdelerde, ND / (Ac fcm) d 0.10 olmas durumunda: (EI)e = 0.40 (EI)o
ND / (Ac fcm) t 0.40 olmas durumunda:. (EI)e = 0.80 (EI)o
Eksenel basnç kuvveti ND’nin ara deerleri için dorusal enterpolasyon yaplabilir. ND,
deprem hesabnda esas alnan toplam kütlelerle uyumlu yüklerin gözönüne alnd ve
çatlamam kesitlere ait (EI)o eilme rijitliklerinin kullanld bir ön dü ey yük hesab
ile belirlenecektir. Deprem hesab için ba langç durumunu olu turan dü ey yük hesab
ise, yukarda belirtildii ekilde elde edilen etkin eilme rijitlii (EI)e kullanlarak,
deprem hesabnda esas alnan kütlelerle uyumlu yüklere göre yeniden yaplacaktr.
Deprem hesabnda da ayn rijitlikler kullanlacaktr.
7.4.14 – Betonarme tablal kiri lerin pozitif ve negatif plastik momentlerinin hesabnda
tabla betonu ve içindeki donat hesaba katlabilir.
7.4.15 – Betonarme elemanlarda kenetlenme veya bindirme boyunun yetersiz olmas
durumunda, kesit kapasite momentinin hesabnda ilgili donatnn akma gerilmesi
kenetlenme veya bindirme boyundaki eksiklii orannda azaltlabilir.
7.4.16 –Zemindeki ekildei tirmelerin yap davran n etkileyebilecei durumlarda
zemin özellikleri analiz modeline yanstlacaktr.
7.4.17 – Bölüm 2’de modelleme ile ilgili olarak verilen dier esaslar geçerlidir.
7.5. DEPREMDE BNA PERFORMANSININ DO>RUSAL ELASTK HESAP
YÖNTEMLER LE BELRLENMES
7.5.1. Hesap Yöntemleri
Binalarn deprem performanslarnn belirlenmesi için kullanlacak dorusal elastik
hesap yöntemleri, 2.7 ve 2.8’de tanmlanm olan hesap yöntemleridir. Bu yöntemlerle
ilgili olarak a ada belirtilen ek kurallar uygulanacaktr.
7.5.1.1 – E deer deprem yükü yöntemi, bodrum üzerinde toplam yükseklii 25 metreyi
ve toplam kat says 8’i a mayan, ayrca ek d merkezlik göz önüne alnmakszn
hesaplanan burulma düzensizlii katsays ¯bi < 1.4 olan binalara uygulanacaktr.
Toplam e deer deprem yükünün (taban kesme kuvveti) Denk.(2.4)’e göre hesabnda
Ra=1 alnacak ve denklemin sa taraf O katsays ile çarplacaktr. O katsays bodrum
hariç bir ve iki katl binalarda 1.0, dierlerinde 0.85 alnacaktr.
7.5.1.2 – Mod Birle tirme Yöntemi ile hesapta Denk.(2.13)’de Ra=1 alnacaktr.
Uygulanan deprem dorultusu ve yönü ile uyumlu eleman iç kuvvetlerinin ve
kapasitelerinin hesabnda, bu dorultuda hakim olan modda elde edilen iç kuvvet
dorultular esas alnacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
117
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7.5.2. Betonarme Binalarn Yap Elemanlarnda Hasar Düzeylerinin Belirlenmesi
7.5.2.1 – Dorusal elastik hesap yöntemleri ile betonarme sünek elemanlarn hasar
düzeylerinin belirlenmesinde kiri , kolon ve perde elemanlarnn ve güçlendirilmi
dolgu duvar kesitlerinin etki/kapasite oranlar (r) olarak ifade edilen saysal deerler
kullanlacaktr.
7.5.2.3 – Sünek kiri , kolon ve perde kesitlerinin etki/kapasite oran, deprem etkisi
altnda Ra = 1 alnarak hesaplanan kesit momentinin kesit artk moment kapasitesine
bölünmesi ile elde edilir. Etki/kapasite orannn hesabnda, uygulanan deprem
kuvvetinin yönü dikkate alnacaktr.
(a) Kesit artk moment kapasitesi, kesitin eilme momenti kapasitesi ile dü ey yükler
altnda kesitte hesaplanan moment etkisinin farkdr. Kiri mesnetlerinde dü ey yükler
altnda hesaplanan moment etkisi, yeniden dalm ilkesine göre en fazla %15 orannda
azaltlabilir.
(b) Kolon ve perde kesitlerinin etki/kapasite oranlar, Bilgilendirme Eki 7A’da
açkland üzere hesaplanabilir.
(c) Sarlma bölgesindeki enine donat ko ullar bakmndan 3.3.4’ü salayan betonarme
kolonlar, 3.4.4’ü salayan betonarme kiri ler ve uç bölgelerinde 3.6.5.2’yi salayan
betonarme perdeler “sarglanm”, salamayanlar ise “sarglanmam” eleman saylr.
“Sarglanm” saylan elemanlarda sarg donatlarnn 3.2.8’e göre “özel deprem
etriyeleri ve çirozlar” olarak düzenlenmi olmas ve donat aralklarnn yukarda
belirtilen maddelerde tanmlanan ko ullara uymas zorunludur.
118
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
TABLO 7.2 – BETONARME KRLER ÇN HASAR SINIRLARINI
TANIMLAYAN ETK/KAPASTE ORANLARI (rs)
Sünek Kiriler
c
b
Sarglama
§ 0.0
§ 0.0
¢ 0.5
¢ 0.5
§ 0.0
§ 0.0
¢ 0.5
¢ 0.5
Var
Var
Var
Var
Yok
Yok
Yok
Yok
Hasar Snr
Ve
bw d fctm
(1)
d 0.65
t 1.30
d 0.65
t 1.30
d 0.65
t 1.30
d 0.65
t 1.30
MN
GV
GÇ
3
2.5
3
2.5
2.5
2
2
1.5
7
5
5
4
4
3
3
2.5
10
8
7
5
6
5
5
4
(1) V kesme kuvveti depremin yönü ile uyumlu olarak 7.5.2.2 (a)’ya göre hesaplanacaktr.
e
TABLO 7.3 – BETONARME KOLONLAR ÇN HASAR SINIRLARINI
TANIMLAYAN ETK/KAPASTE ORANLARI (rs)
Sünek Kolonlar
NK
Ac f cm
(1)
d 0.1
d 0.1
t 0.4 ve d 0.7
t 0.4 ve d 0.7
d 0.1
d 0.1
t 0.4 ve d 0.7
t 0.4 ve d 0.7
t 0.7
Sarglama
Var
Var
Var
Var
Yok
Yok
Yok
Yok
–
Hasar Snr
Ve
bw d f ctm
d 0.65
t 1.30
d 0.65
t 1.30
d 0.65
t 1.30
d 0.65
t 1.30
–
(2)
MN
GV
GÇ
3
2.5
2
1.5
2
1.5
1.5
1
1
6
5
4
2.5
3.5
2.5
2
1.5
1
8
6
6
3.5
5
3.5
3
2
1
(1) N eksenel kuvveti Bilgilendirme Eki 7A’ya göre hesaplanabilir.
K
(2) V kesme kuvveti depremin yönü ile uyumlu olarak 7.5.2.2 (a)’ya göre hesaplanacaktr.
e
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
119
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
TABLO 7.4 – BETONARME PERDELER ÇN HASAR SINIRLARINI
TANIMLAYAN ETK/KAPASTE ORANLARI (rs)
Sünek Perdeler
Hasar Snr
Perde Uç Bölgesinde Sarglama
Var
Yok
MN
3
2
GV
6
4
GÇ
8
6
TABLO 7.5 – GÜÇLENDRLM DOLGU DUVARLAR ÇN HASAR
SINIRLARINI TANIMLAYAN ETK/KAPASTE ORANLARI (rs)
VE GÖREL KAT ÖTELEMES ORANLARI
duvar / hduvar oran aral
0.5 - 2.0
Hasar Snr
MN
1
0.0015
Etki/Kapasite Oran (rs)
Göreli Kat Ötelemesi Oran
GV
2
0.0035
GÇ
-
7.5.2.6 – Betonarme kolon-kiri birle imlerinde tüm snr durumlar için birle ime etki
eden ve Denk.(3.11)’den hesaplanacak kesme kuvvetlerinin 3.5.2.2’de verilen kesme
dayanmlarn a mamas gerekir. Ancak Denk.(3.11)’de Vkol yerine 3.3.7’ye göre
pekle meyi gözönüne almadan hesaplanan Ve kullanlacak, Denk.(3.12) veya
Denk.(3.13)’deki dayanm hesabnda ise fcd yerine 7.2’de tanmlanan bilgi düzeyine
göre belirlenen mevcut beton dayanm kullanlacaktr. Birle im kesme kuvvetinin
kesme dayanmn a mas durumunda, kolon-kiri birle im bölgesi gevrek olarak hasar
gören eleman olarak tanmlanacaktr.
TABLO 7.6 – GÖREL KAT ÖTELEMES SINIRLARI
Göreli Kat
Ötelemesi Oran
‘ji / hji
120
Hasar Snr
MN
0.01
GV
0.03
GÇ
0.04
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7.6. DEPREMDE BNA PERFORMANSININ DO>RUSAL ELASTK
OLMAYAN YÖNTEMLER LE BELRLENMES
7.6.1. Tanm
Deprem etkisi altnda mevcut binalarn yapsal performanslarnn belirlenmesi ve
güçlendirme analizleri için kullanlacak dorusal elastik olmayan hesap yöntemlerinin
amac, verilen bir deprem için sünek davran a ili kin plastik ekildei tirme istemleri
ile gevrek davran a ili kin iç kuvvet istemlerinin hesaplanmasdr. Daha sonra bu istem
büyüklükleri, bu bölümde tanmlanm bulunan ekildei tirme ve iç kuvvet kapasiteleri
ile kar la trlarak, kesit ve bina düzeyinde yapsal performans deerlendirmesi
yaplacaktr.
7.6.2. Kapsam
Bu Yönetmelik kapsamnda yer alan dorusal elastik olmayan analiz yöntemleri,
Artmsal Edeer Deprem Yükü Yöntemi, Artmsal Mod Birletirme Yöntemi ve Zaman
Tanm Alannda Hesap Yöntemi’dir. $lk iki yöntem, bu Yönetmelikte dorusal olmayan
deprem performansnn belirlenmesi ve güçlendirme hesaplar için temel alnan
Artmsal tme Analizi’nde kullanlacak olan yöntemlerdir.
7.6.3. Artmsal tme Analizi ile Performans Deerlendirmesinde zlenecek Yol
Artmsal tme Analizi kullanlarak yaplacak dorusal elastik olmayan performans
deerlendirmesinde izlenecek admlar a ada özetlenmi tir.
(a) 7.4’de tanmlanan genel ilke ve kurallara ek olarak, ta yc sistem elemanlarnda
dorusal olmayan davran n idealle tirilmesi ve analiz modelinin olu turulmas için
7.6.4’de tanmlanan kurallara uyulacaktr.
(b) Artmsal itme analizinden önce, kütlelerle uyumlu dü ey yüklerin gözönüne alnd
bir dorusal olmayan statik analiz yaplacaktr. Bu analizin sonuçlar, artmsal itme
analizinin ba langç ko ullar olarak dikkate alnacaktr.
(c) Artmsal itme analizinin 7.6.5’de tanmlanan Artmsal Edeer Deprem Yükü
Yöntemi ile yaplmas durumunda, koordinatlar “modal yerdeitirme-modal ivme”
olarak tanmlanan birinci (hakim) moda ait “modal kapasite diyagram” elde edilecektir.
Bu diyagram ile birlikte, 2.4’de tanmlanan elastik davran spektrumu ve farkl a lma
olaslklar için bu spektrum üzerinde 7.8’de yaplan dei iklikler gözönüne alnarak,
birinci (hakim) moda ait modal yerdeitirme istemi belirlenecektir. Son a amada,
modal yerdei tirme istemine kar gelen yerdei tirme, plastik ekildei tirme (plastik
dönmeler) ve iç kuvvet istemleri hesaplanacaktr.
(d) Artmsal itme analizinin 7.6.6’da tanmlanan Artmsal Mod Birletirme Yöntemi ile
yaplmas durumunda, gözönüne alnan bütün modlara ait “modal kapasite
diyagramlar” ile birlikte modal yerdei tirme istemleri de elde edilecek, bunlara bal
olarak ta yc sistemde meydana gelen yerdei tirme, plastik ekildei tirme (plastik
dönmeler) ve iç kuvvet istemleri hesaplanacaktr.
(e) Plastikle en (sünek) kesitlerde hesaplanm bulunan plastik dönme istemlerinden
plastik erilik istemleri ve 7.6.8’e göre toplam erilik istemleri elde edilecektir. Daha
sonra bunlara bal olarak betonarme kesitlerde betonda ve donat çeliinde meydana
gelen birim ekildei tirme istemleri hesaplanacaktr. Bu istem deerleri, kesit
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
121
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
düzeyinde çe itli hasar snrlar için 7.6.9’da tanmlanan ilgili birim ekildei tirme
kapasiteleri ile kar la trlarak kesit düzeyinde sünek davran a ili kin performans
deerlendirmesi yaplacaktr. Ayrca, güçlendirilen dolgu duvarlarnda göreli kat
ötelemeleri cinsinden hesaplanan ekildei tirme istemleri, 7.6.10’da tanmlanan
ekildei tirme kapasiteleri ile kar la trlacaktr. Analiz sonucunda elde edilen kesme
kuvveti istemleri ise, 7.6.11’de tanmlanan kapasitelerle kar la trlarak kesit düzeyinde
gevrek davran a ili kin performans deerlendirmesi yaplacaktr.
7.6.4. Dorusal Elastik Olmayan Davrann dealletirilmesi
7.6.4.1 – Malzeme bakmndan dorusal elastik olmayan davran n idealle tirilmesi
için, literatürde geçerlilii kantlanm modeller kullanlabilir. Ancak, mühendislik
uygulamalarndaki yaygnl ve pratiklii nedeni ile a adaki ksmlarda dorusal
elastik olmayan analiz için yl plastik davran modeli esas alnm tr. Basit eilme
durumunda plastik mafsal hipotezi’ne kar gelen bu modelde, çubuk eleman olarak
idealle tirilen kiri , kolon ve perde türü ta yc sistem elemanlarndaki iç kuvvetlerin
plastik kapasitelerine eri tii sonlu uzunluktaki bölgeler boyunca, plastik
ekildei tirmelerin düzgün yayl biçimde olu tuu varsaylmaktadr. Plastik mafsal
boyu olarak adlandrlan plastik ekildeitirme bölgesi’nin uzunluu (Lp), çal an
dorultudaki kesit boyutu (h)’nin yarsna e it alnacaktr (Lp = 0.5 h). Hw / w d 2.0 olan
perdelerde, eilme etkisi altnda plastik ekildei tirmeler gözönüne alnmayacaktr.
7.6.4.2 – Sadece eksenel kuvvet altnda plastik ekildei tirme yapan elemanlarn
plastik ekildei tirme bölgelerinin uzunluu, ilgili elemann serbest boyuna e it
alnacaktr.
7.6.4.3 – Yl plastik ekildei tirmeyi temsil eden plastik kesit’in, teorik olarak
7.6.4.1’de tanmlanan plastik ekildei tirme bölgesinin tam ortasna yerle tirilmesi
gerekir. Ancak pratik uygulamalarda a ada belirtilen yakla k idealle tirmelere izin
verilebilir:
(a) Kolon ve kiri lerde plastik kesitler, kolon-kiri birle im bölgesinin hemen d na,
dier deyi le kolon veya kiri lerin net açklklarnn uçlarna konulabilir. Ancak, dü ey
yüklerin etkisinden ötürü kiri açklklarnda da plastik mafsallarn olu abilecei
gözönüne alnmaldr.
(b) Betonarme perdelerde, plastik kesitlerin her katta perde kesiminin alt ucuna
konulmasna izin verilebilir. U, T, L veya kutu kesitli perdeler, bütün kollar birlikte
çal an tek perde olarak idealle tirilmelidir. Binalarn bodrum katlarnda rijit çevre
perdelerinin bulunmas durumunda, bu perdelerden üst katlara doru devam eden
perdelerin plastik kesitleri bodrum üstünden ba lamak üzere konulmaldr.
7.6.4.4 – Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisinde plastikle en betonarme
kesitlerin akma yüzeyleri olarak 7.4.11’de tanmlanan ko ullara göre belirlenen
etkile im diyagramlar kullanlacaktr. Akma yüzeyleri, 7.4.11(c)’ye göre uygun
biçimde dorusalla trlarak iki boyutlu davran durumunda akma çizgileri, üç boyutlu
davran durumunda ise akma düzlemleri olarak modellenebilir.
7.6.4.5 – $tme analizi modelinde kullanlacak plastik kesitlerin iç kuvvet-plastik
ekildei tirme bantlar ile ilgili olarak a adaki paragraflar dikkate alnacaktr:
(a) $ç kuvvet-plastik ekildei tirme bantlarnda pekle me etkisi (plastik dönme
art na bal olarak plastik momentin art ) yakla k olarak terk edilebilir (ekil 7.2a).
122
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Bu durumda, bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki kesitlerde
plastikle meyi izleyen itme admlarnda, iç kuvvetlerin akma yüzeyinin üzerinde
kalmas ko ulu ile plastik ekildei tirme vektörünün akma yüzeyine yakla k olarak
dik olmas ko ulu gözönüne alnacaktr.
(b) Pekle me etkisinin gözönüne alnmas durumunda (ekil 7.2b), bir veya iki eksenli
eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki kesitlerde plastikle meyi izleyen itme admlarnda
iç kuvvetlerin ve plastik ekildei tirme vektörünün salamas gereken ko ullar, ilgili
literatürden alnan uygun bir pekle me modeline göre tanmlanacaktr.
M
M
Mpa
Mpb
Tp
(a)
Tp
(b)
ekil 7.2
7.6.4.6 – 7.10.4’e göre güçlendirilen herhangi bir dolgu duvar, Bilgilendirme Eki
7F’de tanmland üzere kendisini çevreleyen kolon ve kiri lerle birlikte iki ucu
mafsall kö egen e deer basnç ve/veya çekme çubuu olarak 7.6.4.2’ye göre
idealle tirilecektir. $tme analizinde elasto-plastik (pekle mesiz) bir eleman olarak
modellenecek olan e deer çubuun ba langçtaki dorusal elastik davran na ili kin
eksenel rijitlii ile eksenel akma dayanm Bilgilendirme Eki 7F’e göre belirlenecektir.
Duvar için tanmlanan kesme dayanm, kö egen e deer basnç çubuunun eksenel
akma dayanmnn yatay bile enidir. Gerei durumunda, kö egen e deer çekme
çubuunun akma dayanm Denk.(7F.6)’den alnacaktr.
7.6.5. Artmsal Edeer Deprem Yükü Yöntemi ile tme Analizi
7.6.5.1 – Artmsal Edeer Deprem Yükü Yöntemi’nin amac, birinci (deprem
dorultusunda hakim) titre im mod ekli ile orantl olacak ekilde, deprem istem
snrna kadar monotonik olarak adm adm arttrlan e deer deprem yüklerinin etkisi
altnda dorusal olmayan itme analizi’nin yaplmasdr. Dü ey yük analizini izleyen
itme analizinin her bir admnda ta yc sistemde meydana gelen yerdei tirme, plastik
ekildei tirme ve iç kuvvet artmlar ile bunlara ait birikimli (kümülatif) deerler ve
son admda deprem istemine kar gelen maksimum deerler hesaplanacaktr.
7.6.5.2 – Artmsal E deer Deprem Yükü Yöntemi’nin kullanlabilmesi için, binann
kat saysnn bodrum hariç 8’den fazla olmamas ve herhangi bir katta ek d merkezlik
gözönüne alnmakszn dorusal elastik davran a göre hesaplanan burulma düzensizlii
katsaysnn ¯bi < 1.4 ko ulunu salamas gereklidir. Ayrca gözönüne alnan deprem
dorultusunda, dorusal elastik davran esas alnarak hesaplanan birinci (hakim)
titre im moduna ait etkin kütlenin toplam bina kütlesine (rijit perdelerle çevrelenen
bodrum katlarnn kütleleri hariç) orannn en az 0.70 olmas zorunludur.
7.6.5.3 – Artmsal itme analizi srasnda, e deer deprem yükü dalmnn, ta yc
sistemdeki plastik kesit olu umlarndan bamsz biçimde sabit kald varsaym
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
123
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
yaplabilir. Bu durumda yük dalm, analizin ba langç admnda dorusal elastik
davran için hesaplanan birinci (deprem dorultusundaki hakim) doal titre im mod
ekli genlii ile ilgili kütlenin çarpmndan elde edilen deerle orantl olacak ekilde
tanmlanacaktr. Kat dö emeleri rijit diyafram olarak idealle tirilen binalarda, birinci
(hakim) doal titre im mod eklinin genlikleri olarak her katn kütle merkezindeki
birbirine dik iki yatay öteleme ile kütle merkezinden geçen dü ey eksen etrafndaki
dönme gözönüne alnacaktr.
7.6.5.4 – 7.6.5.3’de tanmlanan sabit yük dalmna göre yaplan itme analizi ile,
koordinatlar “tepe yerdeitirmesi – taban kesme kuvveti” olan itme erisi elde
edilecektir. Tepe yerdei tirmesi, binann en üst katndaki kütle merkezinde, gözönüne
alnan x deprem dorultusunda her itme admnda hesaplanan yerdei tirmedir. Taban
kesme kuvveti ise, her admda e deer deprem yüklerinin x deprem dorultusundaki
toplamdr. $tme erisine uygulanan koordinat dönü ümü ile, koordinatlar “modal
yerdeitirme – modal ivme” olan modal kapasite diyagram a adaki ekilde elde
edilebilir:
(a) (i)’inci itme admnda birinci (deprem dorultusunda hakim) moda ait modal ivme
a1(i) a adaki ekilde elde edilir:
V (i)
a1(i) = x1
(7.1)
M x1
(b) (i)’inci itme admnda birinci (deprem dorultusunda hakim) moda ait modal yer
dei tirme d1(i) ’nin hesab için ise, a adaki bantdan yararlanlabilir:
d1(i) =
(i)
uxN1
) xN1 * x1
(7.2)
Birinci (deprem dorultusunda hakim) moda ait modal katk çarpan * x1 , Bölüm 2’de
Denk.(2.15) ile verilen ve x deprem dorultusunda ta yc sistemin ba langç
admndaki dorusal elastik davran için tanmlanan Lx1 ve M1’den yararlanlarak
a adaki ekilde elde edilir:
L
* x1 = x1
(7.3)
M1
7.6.5.5 – 7.6.5.3’e alternatif olarak, artmsal itme analizi srasnda e deer deprem yükü
dalm, her bir itme admnda öncekilere göre deiken olarak gözönüne alnabilir. Bu
durumda yük dalm, her bir itme adm öncesinde ta yc sistemde olu mu bulunan
tüm plastik kesitler gözönüne alnarak hesaplanan birinci (deprem dorultusundaki
hakim) titre im mod eklinin genlii ile ilgili kütlenin çarpmndan elde edilen deerle
orantl olarak tanmlanacaktr. Kat dö emeleri rijit diyafram olarak idealle tirilen
binalarda, birinci (hakim) doal titre im mod eklinin genlikleri 7.6.5.3’deki gibi
tanmlanacaktr.
7.6.5.6 – $tme analizi sonucunda 7.6.5.4’e göre elde edilen modal kapasite diyagram ile
birlikte, 2.4’de tanmlanan elastik davran spektrumu ve farkl a lma olaslklar için
bu spektrum üzerinde 7.8’e göre yaplan dei iklikler gözönüne alnarak, birinci
(hakim) moda ait maksimum modal yerdei tirme, dier deyi le modal yerdeitirme
istemi hesaplanacaktr. Tanm olarak modal yerdei tirme istemi, d1(p) , dorusal
olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme Sdi1 ’e e ittir:
124
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
d1(p) = Sdi1
(7.4)
Dorusal olmayan (nonlineer) spektral yerdei tirme Sdi1 ’in belirlenmesine ili kin
i lemler Bilgilendirme Eki 7C’de verilmi tir.
7.6.5.7 – Son itme adm i = p için Denk.(7.4)’e göre belirlenen modal yerdei tirme
istemi d1(p) ’nin Denk.(7.2)’de yerine konulmas ile, x deprem dorultusundaki tepe
(p)
yerdei tirmesi istemi uxN1
elde edilecektir:
(p)
uxN1
= ) xN1 * x1 d1(p)
(7.5)
Buna kar gelen dier tüm istem büyüklükleri (yerdei tirme, ekildei tirme ve iç
kuvvet istemleri) mevcut itme analizi dosyasndan elde edilecek veya tepe
yerdei tirmesi istemine ula ncaya kadar yaplacak yeni bir itme analizi ile
hesaplanacaktr.
7.6.6. Artmsal Mod Birletirme Yöntemi ile tme Analizi
Artmsal Mod Birletirme Yöntemi’nin amac, ta yc sistemin davran n temsil eden
yeteri sayda doal titre im mod ekli ile orantl olacak ekilde monotonik olarak adm
adm arttrlan ve birbirleri ile uygun biçimde ölçeklendirilen modal yerdei tirmeler
veya onlarla uyumlu modal deprem yükleri esas alnarak Mod Birletirme Yöntemi’nin
artmsal olarak uygulanmasdr. Ard k iki plastik kesit olu umu arasndaki her bir itme
admnda, ta yc sistemde “adm adm dorusal elastik” davran n esas alnd bu tür
bir itme analizi yöntemi, Bilgilendirme Eki 7D’de açklanm tr.
7.6.7. Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Yöntemi
7.6.7.1 – Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Yöntemi’nin amac, ta yc
sistemdeki dorusal olmayan davran gözönüne alnarak sistemin hareket denkleminin
adm adm entegre edilmesidir. Analiz srasnda her bir zaman artmnda sistemde
meydana gelen yerdei tirme, plastik ekildei tirme ve iç kuvvetler ile bu
büyüklüklerin deprem istemine kar gelen maksimum deerleri hesaplanr.
7.6.7.2 – Zaman tanm alannda yaplacak analizde kullanlacak yapay, kaydedilmi
veya benzetirilmi yer hareketleri 2.9.1 ve 2.9.2’ye göre belirlenecek ve analizde 2.9.3
gözönüne alnacaktr.
7.6.8. Birim ekildeitirme stemlerinin Belirlenmesi
7.6.8.1 – 7.6.5 veya 7.6.6’ya göre yaplan itme analizi veya zaman tanm alannda
7.6.7’ye göre yaplan hesap sonucunda çk bilgisi olarak herhangi bir kesitte elde
edilen ¤p plastik dönme istemine bal olarak plastik erilik istemi, a adaki bant ile
hesaplanacaktr:
Tp
Ip =
(7.6)
Lp
7.6.8.2 – Amaca uygun olarak seçilen bir beton modeli ile pekle meyi de gözönüne alan
donat çelii modeli kullanlarak, kesitteki eksenel kuvvet istemi altnda yaplan
analizden elde edilen iki dorulu moment-erilik ili kisi ile tanmlanan Iy edeer akma
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
125
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
erilii, Denk.(7.6) ile tanmlanan Ip plastik erilik istemine eklenerek, kesitteki It
toplam erilik istemi elde edilecektir:
It = I y + Ip
(7.7)
Betonarme sistemlerde betonun basnç birim ekildei tirmesi istemi ile donat
çeliindeki birim ekildei tirme istemi, Denk.(7.7) ile tanmlanan toplam erilik
istemine göre moment-erilik analizi ile hesaplanacaktr.
7.6.8.3 – Sargl veya sargsz beton ve donat çelii modelleri için, ba kaca bir seçim
yaplmad durumlarda, Bilgilendirme Eki 7B’den yararlanlabilir.
7.6.9. Betonarme Elemanlarn Kesit Birim ekildeitirme Kapasiteleri
7.6.9.1 – Beton ve donat çeliinin birim ekildei tirmeleri cinsinden 7.6.8’e göre elde
edilen deprem istemleri, a ada tanmlanan birim ekildei tirme kapasiteleri ile
kar la trlarak, kesit düzeyinde ta yc sistem performans belirlenecektir.
7.6.9.2 – Plastik ekildei tirmelerin meydana geldii betonarme sünek ta yc sistem
elemanlarnda, çe itli kesit hasar snrlarna göre izin verilen ekildei tirme üst snrlar
(kapasiteleri) a ada tanmlanm tr:
(a) Kesit Minimum Hasar Snr (MN) için kesitin en d lifindeki beton basnç birim
ekildei tirmesi ile donat çelii birim ekildei tirmesi üst snrlar:
(® cu ) MN = 0.0035
;
(®s )MN = 0.010
(7.8)
(b) Kesit Güvenlik Snr (GV) için etriye içindeki bölgenin en d lifindeki beton basnç
birim ekildei tirmesi ile donat çelii birim ekildei tirmesi üst snrlar:
(® cg )GV = 0.0035 + 0.01 (³s / ³sm ) d 0.0135
;
(® s )GV = 0.040
(7.9)
(c) Kesit Göçme Snr (GÇ) için etriye içindeki bölgenin en d lifindeki beton basnç
birim ekildei tirmesi ile donat çelii birim ekildei tirmesi üst snrlar:
(® cg )GC = 0.004 + 0.014 (³s / ³sm ) d 0.018
;
(® s )GC = 0.060
(7.10)
Gözönüne alnan enine donatlarn 3.2.8’e göre “özel deprem etriyeleri ve çirozlar”
olarak düzenlenmi olmas zorunludur.
7.6.10. Güçlendirilen Dolgu Duvarlarnn ekildeitirme Kapasiteleri
7.10.4 ve Bilgilendirme Eki 7F’e göre güçlendirilen dolgu duvarlarnn, kendilerini
çevreleyen kolon ve kiri lerle birlikte 7.6.4.6’ya göre modellenerek yaplan itme analizi
sonucunda elde edilen göreli kat ötelemeleri için izin verilen snr deerler (kapasiteler)
Tablo 7.5’in ikinci satrnda tanmlanm tr.
7.6.11. Betonarme Tayc Sistem Elemanlarnn Kesme Kuvveti Kapasiteleri
7.6.11.1 – Kolon-kiri birle im bölgeleri d nda tüm betonarme ta yc sistem
elemanlarnn gevrek krlma kontrollerinde kullanlacak kesme kuvveti dayanmlar
TS-500’e göre belirlenecektir. Kesme kuvveti dayanm hesabnda, 7.2’de belirlenen
bilgi düzeylerine göre tanmlanan mevcut dayanm deerleri kullanlacaktr. Kesme
kuvveti dayanmnn kesme kuvveti isteminden daha küçük olduu elemanlar, gevrek
olarak hasar gören elemanlar olarak tanmlanacaktr.
126
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7.6.11.2 – Betonarme kolon-kiri birle imleri için Denk.(3.11)’den hesaplanacak kesme
kuvveti isteminin 3.5.2.2’de verilen kesme dayanmn a mamas gerekir. Ancak
Denk.(3.11)’de Vkol yerine dorusal olmayan analizde ilgili kolon için hesaplanan
kesme kuvveti istemi kullanlacak, Denk.(3.12) veya Denk.(3.13)’deki dayanm
hesabnda ise fcd yerine 7.2’de tanmlanan bilgi düzeyine göre belirlenen mevcut beton
dayanm esas alnacaktr. Kesme kuvveti isteminin kesme dayanmn a mas
durumunda, kolon-kiri birle im bölgesi gevrek olarak hasar gören eleman olarak
tanmlanacaktr.
7.7. BNA DEPREM PERFORMANSININ BELRLENMES
7.7.1. Betonarme Binalarn Deprem Performans
Binalarn deprem performans, uygulanan deprem etkisi altnda binada olu mas
beklenen hasarlarn durumu ile ili kilidir ve dört farkl hasar durumu esas alnarak
tanmlanm tr. 7.5 ve 7.6’da tanmlanan hesap yöntemlerinin uygulanmas ve eleman
hasar bölgelerine karar verilmesi ile bina deprem performans düzeyi belirlenir.
Binalarn deprem performansnn belirlenmesi için uygulanacak kurallar a ada
verilmi tir. Burada verilen kurallar betonarme ve prefabrike betonarme binalar için
geçerlidir. Yma binalarda uygulanacak kurallar 7.7.6’da verilmi tir.
7.7.2. Hemen Kullanm Performans Düzeyi
Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu için yaplan hesap sonucunda
kiri lerin en fazla %10’u Belirgin Hasar Bölgesi’ne geçebilir, ancak dier ta yc
elemanlarnn tümü Minimum Hasar Bölgesi’ndedir. Eer varsa, gevrek olarak hasar
gören elemanlarn güçlendirilmeleri kayd ile, bu durumdaki binalarn Hemen Kullanm
Performans Düzeyi’nde olduu kabul edilir.
7.7.3. Can Güvenlii Performans Düzeyi
Eer varsa, gevrek olarak hasar gören elemanlarn güçlendirilmeleri kayd ile, a adaki
ko ullar salayan binalarn Can Güvenlii Performans Düzeyi’nde olduu kabul edilir:
(a) Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu için yaplan hesap
sonucunda, ikincil (yatay yük ta yc sisteminde yer almayan) kiri ler hariç olmak
üzere, kiri lerin en fazla %30'u ve kolonlarn a adaki (b) paragrafnda tanmlanan
kadar leri Hasar Bölgesi’ne geçebilir.
(b) leri Hasar Bölgesi’ndeki kolonlarn, her bir katta kolonlar tarafndan ta nan kesme
kuvvetine toplam katks %20’nin altnda olmaldr. En üst katta leri Hasar
Bölgesi’ndeki kolonlarn kesme kuvvetleri toplamnn, o kattaki tüm kolonlarn kesme
kuvvetlerinin toplamna oran en fazla %40 olabilir.
(c) Dier ta yc elemanlarn tümü Minimum Hasar Bölgesi veya Belirgin Hasar
Bölgesi’ndedir. Ancak, herhangi bir katta alt ve üst kesitlerinin ikisinde birden
Minimum Hasar Snr a lm olan kolonlar tarafndan ta nan kesme kuvvetlerinin, o
kattaki tüm kolonlar tarafndan ta nan kesme kuvvetine orannn %30’u a mamas
gerekir (Dorusal elastik yöntemle hesapta, alt ve üst düüm noktalarnn ikisinde
birden Denk.(3.3)’ün saland kolonlar bu hesaba dahil edilmezler).
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
127
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7.7.4. Göçme Öncesi Performans Düzeyi
Gevrek olarak hasar gören tüm elemanlarn Göçme Bölgesi’nde olduunun gözönüne
alnmas kayd ile, a adaki ko ullar salayan binalarn Göçme Öncesi Performans
Düzeyi’nde olduu kabul edilir:
(a) Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu için yaplan hesap
sonucunda, ikincil (yatay yük ta yc sisteminde yer almayan) kiri ler hariç olmak
üzere, kiri lerin en fazla %20’si Göçme Bölgesi’ne geçebilir.
(b) Dier ta yc elemanlarn tümü Minimum Hasar Bölgesi, Belirgin Hasar Bölgesi
veya leri Hasar Bölgesi’ndedir. Ancak, herhangi bir katta alt ve üst kesitlerinin
ikisinde birden Minimum Hasar Snr a lm olan kolonlar tarafndan ta nan kesme
kuvvetlerinin, o kattaki tüm kolonlar tarafndan ta nan kesme kuvvetine orannn
%30’u a mamas gerekir (Dorusal elastik yöntemle hesapta, alt ve üst düüm
noktalarnn ikisinde birden Denk.(3.3)’ün saland kolonlar bu hesaba dahil
edilmezler).
(c) Binann mevcut durumunda kullanm can güvenlii bakmndan sakncaldr.
7.7.5. Göçme Durumu
Bina Göçme Öncesi Performans Düzeyi’ni salayamyorsa Göçme Durumu’ndadr.
Binann kullanm can güvenlii bakmndan sakncaldr.
7.7.6. Yma Binalarn Deprem Performansnn Belirlenmesi
Yma binalarn performans düzeyine, 7.2'ye göre yaplan inceleme ve Bölüm 5’e göre
yaplan hesap sonucunda karar verilecektir. Eer yma binann her iki dorultudaki
tüm duvarlarnn kesme dayanm uygulanan deprem etkileri altnda olu an kesme
kuvvetlerini kar lamaya yeterli ise, binann Hemen Kullanm Performans Düzeyi’ni
salad sonucuna varlr. Herhangi bir katta uygulanan deprem dorultusunda bu
ko ulu salamayan duvarlarn kat kesme kuvvetine katks %20'nin altnda ise binann
Can Güvenlii Performans Düzeyi’ni salad kabul edilecektir. Sadece yetersiz olan
duvarlarn en az 7F.2’de belirtildii düzeyde güçlendirilmesi gerekir. Bu durumlarn
d nda binann Göçme Durumu’nda olduu kabul edilir.
7.8. BNALAR ÇN HEDEFLENEN PERFORMANS DÜZEYLER
7.8.1. Yeni yaplacak binalar için 2.4’de tanmlanan ivme spektrumu, 1.2.2’ye göre 50
ylda a lma olasl %10 olan depremi esas almaktadr. Bu deprem düzeyine ek olarak,
mevcut binalarn deerlendirilmesinde ve güçlendirme tasarmnda kullanlmak üzere
ayrca a ada belirtilen iki farkl deprem düzeyi tanmlanm tr:
(a) 50 ylda a lma olasl %50 olan depremin ivme spektrumunun ordinatlar, 2.4’de
tanmlanan spektrumun ordinatlarnn yakla k yars olarak alnacaktr.
(b) 50 ylda a lma olasl %2 olan depremin ivme spektrumunun ordinatlar ise 2.4’de
tanmlanan spektrumun ordinatlarnn yakla k 1.5 kat olarak kabul edilmi tir.
7.8.2. Mevcut veya güçlendirilecek binalarn deprem performanslarnn belirlenmesinde
esas alnacak deprem düzeyleri ve bu deprem düzeylerinde binalar için öngörülen
minimum performans hedefleri Tablo 7.7’de verilmi tir.
128
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
TABLO 7.7 – FARKLI DEPREM DÜZEYLERNDE BNALAR ÇN
ÖNGÖRÜLEN MNMUM PERFORMANS HEDEFLER
Binann Kullanm Amac
ve Türü
Depremin Alma Olasl
50 ylda 50 ylda 50 ylda
%50
%10
%2
Deprem Sonras Kullanm Gereken Binalar: Hastaneler, salk
tesisleri, itfaiye binalar, haberle me ve enerji tesisleri, ula m
–
istasyonlar, vilayet, kaymakamlk ve belediye yönetim binalar,
afet yönetim merkezleri, vb.
nsanlarn Uzun Süreli ve Youn Olarak Bulunduu Binalar:
Okullar, yatakhaneler, yurtlar, pansiyonlar, askeri k lalar,
–
cezaevleri, müzeler, vb.
nsanlarn Ksa Süreli ve Youn Olarak Bulunduu Binalar:
HK
Sinema, tiyatro, konser salonlar, kültür merkezleri, spor tesisleri
Tehlikeli Madde çeren Binalar: Toksik, parlayc ve patlayc
–
özellikleri olan maddelerin bulunduu ve depoland binalar
Dier Binalar: Yukardaki tanmlara girmeyen dier binalar
–
(konutlar, i yerleri, oteller, turistik tesisler, endüstri yaplar, vb.)
HK: Hemen Kullanm; CG: Can Güvenlii; GÖ: Göçme Öncesi (Bkz. 7.7)
HK
CG
HK
CG
CG
–
HK
GÖ
CG
–
7.9. BNALARIN GÜÇLENDRLMES
Binalarn güçlendirilmesi, deprem hasarlarna neden olacak kusurlarnn giderilmesi,
deprem güvenliini arttrmaya yönelik olarak yeni elemanlar eklenmesi, kütle
azaltlmas, mevcut elemanlarnn deprem davran larnn geli tirilmesi, kuvvet
aktarmnda sürekliliin salanmas türündeki i lemleri içerir.
7.9.1. Güçlendirilen Binalarn Deprem Güvenliinin Belirlenmesi
Güçlendirilen binalarn ve elemanlarnn deprem güvenliklerinin hesaplanmasnda,
mevcut binalar için bu bölümde verilen hesap yöntemleri ve deerlendirme esaslar
kullanlacaktr.
7.9.2. Binalara Eklenecek Elemanlarn Tasarm
Güçlendirme amacyla binalara eklenecek yeni elemanlarn tasarmnda, bu bölümde
verilen özel kurallarla birlikte Bölüm 3 ve/veya Bölüm 4’e ve ayrca yürürlükte olan
dier standart ve yönetmeliklere uyulacaktr.
7.9.3. Güçlendirme Türleri
Güçlendirme uygulamalar, her ta yc sistem türü için eleman ve bina sistemi
düzeyinde olmak üzere iki farkl kapsamda deerlendirilecektir.
7.9.3.1 – Binann kolon, kiri , perde, birle im bölgesi gibi deprem yüklerini kar layan
elemanlarnda dayanm ve ekildei tirme kapasitelerinin arttrlmasna yönelik olarak
uygulanan i lemler, eleman güçlendirmesi olarak tanmlanr.
7.9.3.2 – Binann ta yc sisteminin dayanm ve ekildei tirme kapasitesinin
arttrlmas ve iç kuvvetlerin dalmnda sürekliliin salanmas, binaya yeni elemanlar
eklenmesi, birle im bölgelerinin güçlendirilmesi, deprem etkilerinin azaltlmas
amacyla binann kütlesinin azaltlmas i lemleri sistem güçlendirmesi olarak tanmlanr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
129
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7.10. BETONARME BNALARIN GÜÇLENDRLMES
Bu bölümde verilen eleman ve sistem güçlendirme yöntemleri uygulamada skça
kullanlan teknikleri kapsamaktadr. Ancak burada kapsanmayan güçlendirme türleri, bu
bölümün genel yakla mna ve ilkelerine uymak ko uluyla uygulanabilir.
7.10.1. Kolonlarn Sarlmas
Kolonlarn sünekliini arttrmaya yönelik olarak kesme ve basnç dayanmlarnn
arttrlmas, bindirmeli eklerin zayflklarnn giderilmesi için a ada verilen yöntemler
kullanlabilir. Bu yöntemler ile kolonlarn eilme kapasitesi arttrlamaz.
7.10.1.1 – Betonarme Sarg: Mevcut kolonun pas pay syrlarak veya yüzeyleri
örselenerek uygulanacaktr. Betonarme sarg gerek yatay, gerekse dü ey donatnn
yerle tirilmesi, beton dökülmesi ve minimum pas paynn salanmas için yeterli
kalnlkta olmaldr. En az sarg kalnl 100 mm’dir. Betonarme sarg alt kat
dö emesinin üstünde ba lar ve üst kat dö emesinin altnda sona erer. Eksenel basnç
dayanmnn arttrlmas amac ile yaplan sargda, sarg betonu içindeki enine donat
için kolonun tüm yükseklii boyunca 3.3.4.2’de verilen kurallar uygulanacaktr.
Sarlm kolonun kesme ve basnç dayanmlarnn hesabnda, sarlm brüt kesit
boyutlar ile manto betonunun tasarm dayanm kullanlacak, ancak elde edilen
dayanmlar 0.9 ile çarplarak azaltlacaktr.
7.10.1.2 – Çelik Sarg: Çelik sarg dikdörtgen betonarme kolonlarn kö elerine dört adet
boyuna kö ebent yerle tirilmesi ve kö ebentlerin belirli aralklarla düzenlenen yatay
plakalarla kaynaklanmas ile olu turulur. Kö ebentler ile betonarme yüzeyler arasnda
bo luk kalmamaldr. Yatay plakalar dört yüzeyde sürekli olmaldr. Çelik sargnn
kolon eksenel yük kapasitesini arttrmas için korniyerlerin alt ve üst dö emeler arasnda
sürekli olmas (bo luklarn alnmas) ve dö emelere ba lk plakalar ile basnç aktarmas
aktarmnn saland hesapla gösterilmelidir. Gerekirse kö ebentlere ön yükleme
yaplarak mevcut betonarme kolon kesitinin dü ey yüklerden kaynaklanan eksenel
basnç yükü azaltlabilir. Çelik sarg ile salanacak ek kesme dayanm Denk.(7.11) ile
hesaplanacaktr.
t jb d
(7.11)
Vj
f yw
s
Denk.(7.11)’de tj , b, ve s yatay plakalarn kalnl, geni lii ve aral, d ise kesitin
faydal yüksekliidir. Çelik sarg ile bindirmeli eklerin zayflklarnn giderilmesi için
sarg boyunun bindirme bölgesi boyundan en az %50 uzun olmas ve çelik sargnn
donat bindirme bölgesinde kolonun kar lkl yüzlerinde düzenlenen en az 16 mm
çapnda iki sra bulonlu ankrajla sk trlmas gereklidir. Bindirme ekinin kolonun alt
ucunda yaplm olmas durumunda en az iki sra bulonlu ankraj alt dö emenin srasyla
250 ve 500 mm üzerinde yaplacaktr.
7.10.1.3 – Lifli Polimer (LP) Sarg: LP tabakasnn kolonlarn çevresine, lifler enine
donatlara paralel olacak ekilde, sarlmas ve yap trlmas ile sarglama salanr. LP
sargs ile betonarme kolonlarn süneklik kapasitesi, kesme ve basnç dayanmlar ile
boyuna donat bindirme boyunun yetersiz olduu durumlarda donat kenetlenme
dayanm arttrlr. LP sarglama ile yaplan güçlendirmelerde tam sarg (tüm kesit
çevresinin sarlmas) yöntemi kullanlmal ve sarg sonunda en az 200 mm bindirme
130
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
yaplmaldr. LP sargs dikdörtgen kolonlarda kolon kö elerinin en az 30 mm
yarçapnda yuvarlatlmas ile uygulanr. LP uygulamas üretici firma tarafndan
önerilen yönteme uygun olarak gerçekle tirilmelidir. LP ile sarglanan kolonlarda elde
edilen kesme, eksenel basnç ve kenetlenme dayanmlarnn art ile süneklik art nn
hesap yöntemleri Bilgilendirme Eki 7E’de verilmektedir.
7.10.2. Kolonlarn Eilme Kapasitesinin Arttrlmas
Kolonlarn eilme kapasitesini arttrmak için kolon kesitleri büyütülebilir. Bu i lem ayn
zamanda kolonun kesme ve basnç kuvveti kapasitelerini de arttrr. Büyütülen kolona
eklenen boyuna donatlarn katlar arasnda süreklilii salanacaktr. Boyuna donatlar
kat dö emelerinde açlan deliklerden geçirilecektir. Kolon-kiri birle im bölgelerinde
kiri ler delinerek veya kiri lere ankraj yaplarak gerekli enine donat konulacaktr.
Kolonun büyütülen kesiti 3.3.4’e göre enine donat ile sarlacaktr. Büyütülen kolon
kesitinin pas pay, eklenen dü ey ve yatay donaty örtmek için yeterli kalnlkta
olacaktr. Yeni ve eski betonun aderansnn salanmas için mevcut kolonun
yüzeyindeki sva tabakas syrlacak ve beton yüzeyleri pürüzlendirilecektir.
Büyütülmü kolon kesitinin eilme, kesme, basnç dayanmnn ve eilme rijitliinin
hesabnda brüt kesit boyutlar ve eklenen kesit betonunun tasarm özellikleri esas
alnacak, ancak elde edilen rijitlik ve dayanmlar 0.9 ile çarplarak azaltlacaktr.
7.10.3. Kirilerin Sarlmas
Betonarme kiri lerin sarlmasnn amac, kiri lerin kesme dayanmlarnn ve baz
durumlarda süneklik kapasitelerinin arttrlmasdr. A ada verilen yöntemler ile
kiri lerin eilme kapasitesi arttrlamaz.
7.10.3.1 – Dtan Etriye Ekleme: Kesme dayanm yetersiz olan kiri mesnet
bölgelerinde gerekli sayda etriye çubuu kiri in iki yüzüne ekil 7.3’de gösterildii
gibi d tan eklenecektir. Kiri altna yerle tirilen bir çelik profile bulonla balanan
çubuklar, üstteki dö emede açlan deliklerden geçirilerek dö eme üst yüzeyinde açlan
yuvann içine bükülerek yerle tirilecektir. Daha sonra betonda açlan bo luklar beton ile
doldurulacaktr. Bu yöntem ayn esaslarla farkl detaylar kullanlarak da uygulanabilir.
Kiri lerin d tan eklenen etriyeler ile arttrlan kesme dayanm TS-500’e göre
hesaplanacaktr. D tan eklenen etriyelerin sarglama etkisi yoktur, kiri kesitinin
sünekliini arttrmaz. Bu uygulamada profil ve bulonlar d etkilere kar korunmaldr.
7.10.3.2 – Lifli Polimer (LP) ile Sarma: LP sarglama ile kiri sünekliinin ve kesme
dayanmnn arttrlmasnda tam sarg (tüm kesit çevresinin sarlmas) yöntemi
kullanlmaldr. LP ile güçlendirilen kiri kesme dayanm Bilgilendirme Eki 7E’de
verilen Denk.(7E.1)’e göre hesaplanabilir. Süreksiz ( eritler halinde) LP kullanlmas
durumunda LP eritlerin aralklar ( wf d 4) deerini geçmemelidir. LP sargs
kiri lerde kö elerin en az 30 mm yarçapnda yuvarlatlmas ile uygulanacaktr. LP ile
yaplan sarglamalarda sarg sonunda en az 200 mm bindirme yaplmaldr. LP
uygulamas
üretici
firma
tarafndan
önerilen
yönteme
uygun
olarak
gerçekle tirilmelidir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
131
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Tamir betonu
D etriye
Çelik profil
ekil 7.3
7.10.4. Dolgu Duvarlarnn Güçlendirilmesi
Bodrum hariç en fazla üç katl binalarda uygulanmak üzere, temel üstünden yukarya
kadar üst üste süreklilik gösteren betonarme çerçeve içindeki dolgu duvarlarnn rijitlii
ve kesme dayanm, Bilgilendirme Eki 7F’de tanmlanan güçlendirme yöntemleri ile
arttrlabilir.
7.10.5. Betonarme Tayc Sistemlerin Yerinde Dökme Betonarme Perdeler ile
Güçlendirilmesi
Yanal rijitlii ve dayanm yetersiz olan betonarme ta yc sistemler, yerinde dökme
betonarme perdelerle güçlendirilebilir. Betonarme perdeler mevcut çerçeve düzlemi
içinde veya çerçeve düzlemine biti ik olarak düzenlenebilir.
7.10.5.1 – Çerçeve Düzlemi çinde Betonarme Perde Eklenmesi: Betonarme sisteme
eklenecek perdeler çerçeve aksnn içinde düzenlenecek, temelden ba layarak perde üst
kotuna kadar sürekli olacaktr. Bu amaçla, perde uç bölgesindeki boyuna donatlarn ve
gerei durumunda perde gövdesindeki boyuna donatlarn perde yükseklii boyunca
süreklilii salanacaktr. Perdeler, içinde bulunduklar çerçeveye ankraj çubuklar ile
balanarak birlikte çal malar salanacaktr. Ankraj çubuklar, mevcut çerçeve
elemanlar ile eklenen betonarme perde eleman arasndaki arayüzlerde deprem
kuvvetleri altnda olu an kayma gerilmelerini kar lamak için yeterli dayanma sahip
olacaklardr. Arayüzlerdeki kayma gerilmelerinin çerçeve elemanlar boyunca dalm
bilinen mekanik prensiplerine uygun olarak hesaplanacaktr. Ankraj çubuklarnn
tasarmnda TS-500’deki sürtünme kesmesi esaslar kullanlacaktr. En küçük ankraj
çubuu çap 16 mm, en az ankraj derinlii çubuk çapnn on kat ve en geni çubuk
aral 40 cm olmaldr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas durumunda 3.6.5’e
göre perde uç bölgesi olu turulacaktr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmas
durumunda mevcut kolondan uç bölgesi olarak yararlanlabilir. Gerekli durumlarda
mevcut kolon 7.10.2’ye göre büyütülerek veya mevcut kolona biti ik perde içinde gizli
kolon düzenlenerek perde uç bölgesi olu turulacaktr. Her iki durumda da perde uç
bölgesine eklenecek dü ey donatlarn katlar arasnda süreklilii salanacaktr. Perdenin
altna 6.3.1’de verilen esaslar uyarnca temel yaplacaktr. Perde temeli, perde tabannda
olu an iç kuvvetleri temel zeminine güvenle aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr.
132
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Perde temelinde olu abilecek d merkezlii azaltmak amacyla perde temeli kom u
kolonlar içerecek
ekilde geni letilerek mevcut kolonlarn eksenel basnç
kuvvetlerinden yararlanlabilir. Perde temelinin mevcut temel sistemi ile birlikte
çal mas için gerekli önlemler alnacaktr.
7.10.5.2 – Çerçeve Düzlemine Bitiik Betonarme Perde Eklenmesi: Betonarme sisteme
eklenecek perdeler d çerçeve aksnn d nda, çerçeveye biti ik olarak düzenlenecek,
temelden ba layarak perde üst kotuna kadar sürekli olacaktr. Perdeler biti ik olduklar
çerçeveye ankraj çubuklar ile balanarak birlikte çal malar salanacaktr. Ankraj
çubuklar, mevcut çerçeve elemanlar ile sisteme eklenen d merkezli perde eleman
arasndaki arayüzlerde deprem kuvvetleri altnda olu an kayma gerilmelerini kar lamak
için yeterli dayanma sahip olacaklardr. Ankraj çubuklarnn tasarmnda 7.10.5.1’de
verilen esaslara uyulacaktr.
Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas durumunda 3.6.5’e göre perde uç bölgesi
olu turulacaktr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmas durumunda mevcut kolondan
uç bölgesi olarak yararlanlabilir. Gerekli durumlarda mevcut kolon 7.10.2’ye göre
büyütülerek perde uç bölgesi olu turulacaktr. Perdenin altna 6.3.1’de verilen esaslar
uyarnca temel yaplacaktr. Perde temeli, perde tabannda olu an iç kuvvetleri temel
zeminine güvenle aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr. Perde temelinde olu abilecek
d merkezlii azaltmak amacyla perde temeli kom u kolonlar içerecek ekilde
geni letilerek mevcut kolonlarn eksenel basnç kuvvetlerinden yararlanlabilir. Perde
temelinin mevcut temel sistemi ile birlikte çal mas için gerekli önlemler alnacaktr.
7.10.6. Betonarme Sisteme Yeni Çerçeveler Eklenmesi
Betonarme sistemin d na yeni çerçeveler eklenerek yatay kuvvetlerin payla m
salanabilir. Sisteme eklenecek çerçevelerin temelleri mevcut binann temelleri ile
birlikte düzenlenecektir. Yeni çerçevelerin mevcut binann ta yc sistemi ile birlikte
çal mas için bu çerçeveler mevcut binann dö emelerine gerekli yük aktarmn
salayacak ekilde balanacaktr.
7.10.7. Betonarme Sistemin Kütlesinin Azaltlmas
Kütle azaltlmas bir yap güçlendirme yöntemi deildir. Ancak yapya etki eden dü ey
yüklerin ve deprem kuvvetlerinin azalan kütle ile orantl olarak azalacak olmas yap
güvenliini arttracaktr. Azaltlacak veya kaldrlacak kütle ne kadar yap üst kotlarna
yakn ise, deprem güvenliini arttrmadaki etkinlii de o kadar fazla olacaktr. En etkili
kütle azaltlmas türleri binann üst katnn veya katlarnn iptal edilerek kaldrlmas,
mevcut çatnn hafif bir çat ile dei tirilmesi, çatda bulunan su deposu vb tesisat
arlklarnn zemine indirilmesi, ar balkonlarn, parapetlerin, bölme duvarlarn, cephe
kaplamalarnn daha hafif elemanlar ile dei tirilmesidir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
133
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BLGLENDRME EK 7A.
DO>RUSAL ELASTK YÖNTEMLER LE HESAPTA KOLON VE
PERDELERN ETK/KAPASTE ORANLARININ BELRLENMES
7A.0. Simgeler
MA
MD
ME
MK
NA
ND
NE
NK
r
rs
= Artk moment kapasitesi
= Dü ey yüklerden olu an moment
= Deprem yükleri altnda olu an moment
= 7.2’ ye göre tanmlanan mevcut malzeme dayanmlarna göre hesaplanan
moment kapasitesi
= Artk moment kapasitesine kar gelen eksenel kuvvet
= Dü ey yüklerden olu an eksenel kuvvet
= Deprem yükleri altnda olu an eksenel kuvvet
= Kesit moment kapasitesine kar gelen eksenel kuvvet
= Etki/kapasite oran
= Etki/kapasite orannn snr deeri
7A.1. Kolon ve perdelerde etki/kapasite oranlar
Dorusal elastik yöntemler ile yaplan hesapta, moment – eksenel kuvvet etkisi
altndaki kolon ve perde kesitlerinde etki/kapasite oran (r)’nin belirlenmesi için
uygulanabilecek yöntemler a adaki paragraflarda açklanm tr.
7A.1.1 – Herhangi bir kolon veya perde kesitinin 7.4.11(c)’ye göre dorusalla trlan
moment–eksenel kuvvet etkile im diyagram ekil 7A.1’de görülmektedir. ;ekildeki D
noktasnn koordinatlar, dü ey yüklerden meydana gelen MD–ND çiftine kar gelmektedir. D noktasndan ba layan ve etkile im diyagramnn d na çkan ikinci
doru parçasnn yatay ve dü ey izdü ümleri ise, Ra = 1 için deprem hesabndan elde
edilen ve depremin yönü ile uyumlu olan ME–NE çiftine kar gelmektedir (ekil
7A.1’de ME’nin i aretlerinin farkl olduu iki durum ayr ayr gösterilmi tir). $kinci
doru parçasnn etkile im diyagramn kestii K noktasnn koordinatlar, kolon veya
perde kesitinin MK moment kapasitesi ve buna kar gelen NK eksenel kuvvetidir.
7A.1.2 – 7.5.2.3’e göre, artk moment kapasitesi MA ve buna kar gelen eksenel kuvvet
NA a adaki ekilde tanmlanr:
MA = M K – M D
(7A.1a)
NA = NK – ND
(7A.1b)
Kolon veya perdenin etki/kapasite oran ise u ekilde tanmlanabilir:
r =
ME
N
= E d rs
MA
NA
(7A.2)
ekil 7A.1’deki K kesi me noktasnn koordinatlar olan MK veya NK’nn geometrik
veya saysal olarak elde edilmesi durumunda, dü ey yük hesabndan MD veya ND,
deprem hesabndan ise ME veya NE bilindiine göre, Denk.(7A.1) ve Denk.(7A.2)’den
yararlanlarak kesitin eilme ve eksenel kuvvet altndaki etki/kapasite oran dorudan
hesaplanabilir. Kolon kesitinin moment kapasitesine kar gelen eksenel kuvvet NK,
hasar snrlarn tanmlayan Tablo 7.3’de gözönüne alnacak olan eksenel kuvvettir.
134
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
N
(MK ; NK )
(MD ; ND )
NE
K
NA
D
M
MA
ME
N
NE
(MK ; NK )
NA
K
(MD ; ND )
D
M
MA
ME
ekil 7A.1
7A.1.3 – Kolon veya perdenin etki/kapasite oran, bir ard k yakla m hesab ile de
belirlenebilir. Bu amaçla ba langçta r için bir tahmin yaplr. NE deprem hesabndan
bilindiinden Denk.(7A.2)’den NA hesaplanr ve ND bilindiine göre Denk.(7A.1b)’den
NK bulunur. Buna bal olarak MK moment kapasitesi kesit hesabndan elde edilir ve
bundan MD çkarlarak Denk.(7A.1a)’dan MA hesaplanr. MA ve ME kullanlarak
Denk.(7A.2)’den r’nin yeni deeri elde edilir ve ba a dönülerek ard k yakla mn bir
sonraki admna geçilir. Bir önceki admda bulunana yeteri kadar yakn olarak edilen
son ard k yakla m admndaki r deeri, kesitin eilme ve eksenel kuvvet altndaki
etki/kapasite oran olarak tanmlanr. Son admdaki MA ve NA deerleri Denk.(7A.1)’
deki yerlerine konularak MK ve NK hesaplanr. Elde edilen NK, hasar snrlarn
tanmlayan Tablo 7.3’de gözönüne alnacak olan eksenel kuvvettir.
7A.1.4 – Yukarda tek eksenli eilme/eksenel kuvvet durumu için açklanan
etki/kapasite oran hesab, iki eksenli eilme/eksenel kuvvet durumu için de benzer
biçimde uygulanabilir.
7A.2. Özel durum
ekil 7A.1’deki ikinci dorunun ucunun etkile im diyagramnn içinde kalmas
durumunda 7A.1 uygulanamaz. r < 1 olmasna kar gelen bu durumda etki/kapasite
orannn hesabna esasen gerek olmad açktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
135
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7A.3. Kolon ve perde eksenel kuvvetlerinin üst snr
Yukarda açkland ekilde hesaplanan NK eksenel kuvvetinin basnç veya çekme
durumlarndaki üst snr, ilgili kolon ile üstündeki kolonlara saplanan tüm kiri lerde,
pekle me gözönüne alnmakszn 3.4.5.1’e göre uygulanan depremin yönü ile uyumlu
olarak hesaplanan Ve kesme kuvvetlerinin kolonlara aktarlmas sonucunda ilgili
kolonda elde edilen eksenel kuvvet olarak tanmlanabilir.
136
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BLGLENDRME EK 7B.
BETON VE DONATI ÇEL> ÇN
GERLME – EKLDE>TRME BA>INTILARI
7B.0. Simgeler
As
ai
bo
Ec
Es
fc
fcc
fco
fe
fs
fsy
fsu
fyw
ho
ke
s
³s
³ x , ³y
®c
®cu
®sy
®s
®su
= Boyuna donat alan
= Kesit çevresindeki dü ey donatlarn eksenleri arasndaki uzaklk
= Göbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutu
= Betonun elastisite modülü
= Donat çeliinin elastisite modülü
= Sargl betonda beton basnç gerilmesi
= Sargl beton dayanm
= Sargsz betonun basnç dayanm
= Etkili sarglama basnc
= Donat çeliindeki gerilme
= Donat çeliinin akma dayanm
= Donat çeliinin kopma dayanm
= Enine donatnn akma dayanm
= Göbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutu
= Sarglama Etkinlik Katsays
= Etriye aral
= Toplam enine donatnn hacmsal oran (dikdörtgen kesitlerde ³s = ³x + ³y)
= $lgili dorultulardaki enine donat hacim oran
= Beton basnç birim ekildei tirmesi
= Sargl betondaki maksimum basnç birim ekildei tirmesi
= Donat çeliinin akma birim ekildei tirmesi
= Donat çeliinin pekle me ba langcndaki birim ekildei tirmesi
= Donat çeliinin kopma birim ekildei tirmesi
7B.1. Sargl ve Sargsz Beton Modelleri
7.6’ya göre Dorusal Elastik Olmayan Yöntemler ile performans deerlendirmesinde,
ba kaca bir modelin seçilmedii durumlarda kullanlmak üzere, sargl ve sargsz beton
için a adaki gerilme- ekildei tirme bantlar tanmlanm tr (ekil 7B.1) *.
(a) Sargl betonda beton basnç gerilmesi fc , basnç birim ekildei tirmesi ®c’nin
fonksiyonu olarak a adaki bant ile verilmektedir:
fc =
f cc x r
r 1 xr
(7B.1)
Bu bantdaki sargl beton dayanm fcc ile sargsz beton dayanm fco arasndaki ili ki
a ada verilmi tir.
f
f
(7B.2)
;
O c = 2.254 1+7.94 e 2 e 1.254
f cc = O c f co
f co
f co
Buradaki fe etkili sarglama basnc, dikdörtgen kesitlerde birbirine dik iki dorultu için
a ada verilen deerlerin ortalamas olarak alnabilir:
*
Mander, J.B., Priestley, M.J.N., Park, R. (1988). Theoretical Stress-Strain Model for Confined Concrete,
Journal of Structural Division (ASCE), 114(8), 1804-1826.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
137
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
f ex = ke U x f yw
;
f ey = ke U y f yw
(7B.3)
Bu bantlarda fyw enine donatnn akma dayanmn, ³x ve ³y ilgili dorultulardaki
enine donatlarn hacmsal oranlarn, ke ise a ada tanmlanan sarglama etkinlik
katsays’n göstermektedir.
2
§
As ·
s ·§
s ·§
¦ ai · §
ke = ¨¨ 1 ¸ ¨1 ¸ ¨1 ¸ ¨1 ¸
¸
© 6bo ho ¹ © 2bo ¹ © 2ho ¹ © bo ho ¹
1
(7B.4)
Burada ai kesit çevresindeki dü ey donatlarn eksenleri arasndaki uzakl, bo ve ho
göbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutlarn, s dü ey
dorultuda etriyelerin eksenleri arasndaki aral, As ise boyuna donat alann
göstermektedir. Denk.(7B.1)’deki normalize edilmi beton birim ekildei tirmesi x ile
r dei kenine ili kin bantlar a ada verilmi tir.
x=
r=
Hc
Hcc
Ec
Ec Esec
Hcc = H co [1 5(O c 1)]
;
;
Ec # 5000 f co
[MPa]
H co # 0.002
;
;
Esec =
f cc
Hcc
(7B.5)
(7B.6)
Sargl betondaki maksimum basnç birim ekildei tirmesi ®cu a ada verilmi tir:
Hcu = 0.004 1.4 Us f yw Hsu
f cc
(7B.7)
Burada ³s toplam enine donatnn hacmsal orann (dikdörtgen kesitlerde ³s = ³x + ³y),
®su enine donat çeliinde maksimum gerilme altndaki birim uzama ekildei tirmesini
göstermektedir.
(b) Sargl beton için verilen Denk.(7B.1), ®c = 0.004’e kadar olan bölgede sargsz
beton için de geçerlidir. Sargsz betonda etkin sarglama basnc fe = 0 ve buna bal
olarak Denk.(7B.2)’den ²c=1 olacandan Denk.(7B.5) ve Denk.(7B.6)’da fcc = fco ve
®cc = ®co alnacaktr. ®c = 0.005’de fc = 0 olarak tanmlanr. 0.004 < ®c § 0.005 aralnda
gerilme – ekildei tirme ili kisi dorusaldr.
138
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7B.2. Donat Çelii Modeli
7.6’ya göre Dorusal Elastik Olmayan Yöntemler ile performans deerlendirmesinde
kullanlmak üzere, donat çelii için a adaki gerilme- ekildei tirme bantlar
tanmlanm tr (ekil 7B.2):
fs = Es Hs
(Hs d Hsy )
(Hsy Hs d Hsh )
fs = fsy
fs = fsu (fsu f sy )
(Hsu Hs ) 2
(Hsu Hsh ) 2
(7B.8)
(Hsh Hs d Hsu )
Donat çeliinin elastiklik modülü Es = 2*105 MPa’dr. S220 ve S420 kalitesindeki
donat çeliklerine ait dier bilgiler a adaki tablodan alnabilir.
Kalite fsy (Mpa)
®sy
S220
220
0.0011
S420
420
0.0021
®sh
0.011
0.008
®su
0.16
0.10
fsu (Mpa)
275
550
';%
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
139
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BLGLENDRME EK 7C.
DO>RUSAL OLMAYAN SPEKTRAL YERDE>TRMENN BELRLENMES
7C.0. Simgeler
a1
ay1
CR1
d1
dy1
d1(p)
Ry1
(1)
Sae1
(1)
Sde1
Sdi1
TB
T1(1)
µ1(1)
ZB
= Birinci (hakim) moda ait modal ivme
= Birinci moda ait e deer akma ivmesi
= Birinci moda ait spektral yerdei tirme oran
= Birinci (hakim) moda ait modal yerdei tirme
= Birinci moda ait e deer akma yerdei tirmesi
= En son (p)’inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda ait maksimum
modal yerdei tirme (modal yerdei tirme istemi)
= Birinci moda ait Dayanm Azaltma Katsays
= $tme analizinin ilk admnda birinci moda ait elastik spektral ivme
= $tme analizinin ilk admnda birinci moda ait dorusal elastik spektral
yerdei tirme
= Birinci moda ait dorusal elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdei tirme
= 6.4’de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik periyod
= Ba langçtaki (i=1) itme admnda birinci (deprem dorultusunda hakim)
titre im moduna ait doal titre im periyodu
= Ba langçtaki (i=1) itme admnda birinci (deprem dorultusunda hakim)
titre im moduna ait doal açsal frekans
= 6.4’de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik periyoda kar gelen
doal açsal frekans
7C.1. Dorusal ve dorusal olmayan spektral yerdeitirme
Dorusal elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme, Sdi1 , itme analizinin ilk
admnda, dorusal elastik davran esas alnarak hesaplanan birinci (hakim) moda ait
T1(1) ba langç periyoduna kar gelen dorusal elastik (lineer) spektral yerdeitirme
Sde1 ’e bal olarak Denk.(7C.1) ile elde edilir:
Sdi1 = CR1 Sde1
(7C.1)
Dorusal elastik (lineer) spektral yerdei tirme Sde1 , itme analizinin ilk admnda
birinci moda ait elastik spektral ivme Sae1 ’den hesaplanr:
Sde1 =
Sae1
(µ1(1) ) 2
(7C.2)
7C.2. Spektral Yerdeitirme Oran
Denk.(7C.1)’de yer alan spektral yerdeitirme oran CR1, ba langç periyodu T1(1) ’in
deerine (T1(1) = 2S /µ1(1) ) bal olarak 7C.2.1 veya 7C.2.2’ye göre belirlenir.
7C.2.1 – T1(1) ba langç periyodunun, 2.4’de tanmlanan ivme spektrumundaki
karakteristik periyod TB’ye e it veya daha uzun olmas durumunda ( T1(1) t TB veya
(µ1(1) ) 2 d µB2 ), dorusal elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdei tirme Sdi1 , eit
yerdeitirme kural uyarnca doal periyodu yine T1(1) olan elenik dorusal elastik
sistem’e ait lineer elastik spektral yerdeitirme Sde1 ’e e it alnacaktr. Buna göre
Denk.(7C.1)’deki spektral yerdeitirme oran:
140
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
CR1 = 1
(7C.3)
ekil 7C.1’de ve onu izleyen ekil 7C.2’de birinci (hakim) titre im moduna ait ve
koordinatlar (d1, a1) olan modal kapasite diyagram ile koordinatlar “spektral
yerdeitirme (Sd) – spektral ivme (Sa)” olan davran spektrumu birarada çizilmi tir.
7C.2.2 – T1(1) ba langç periyodunun, 2.4’de tanmlanan ivme spektrumundaki
karakteristik periyod TB’den daha ksa olmas durumunda ( T1(1) TB veya (µ1(1) ) 2 ! µB2 )
ise, Denk.(7C.1)’deki spektral yerdeitirme oran CR1, ard k yakla mla a adaki
ekilde hesaplanacaktr:
a1, Sa
µ2B =(2S/TB ) 2
Sae1
(µ1(1) ) 2
d1(p) = Sdi1 = Sde1
d1, Sd
ekil 7C.1
(a) $tme analizi sonucunda elde edilen modal kapasite diyagram, ekil 7C.2(a)’da
gösterildii üzere, yakla k olarak iki dorulu (bi-lineer) bir diyagrama dönü türülür. Bu
diyagramn ba langç dorusunun eimi, itme analizinin ilk admndaki (i=1) dorunun
eimi olan birinci moda ait özdeere, (µ1(1) ) 2 , e it alnr ( T1(1) = 2S /µ1(1) ).
(b) Ard k yakla mn ilk admnda CR1 = 1 kabulü yaplarak, dier deyi le Denk.
(7C.3) kullanlarak edeer akma noktas’nn koordinatlar e it alanlar kural ile
o
belirlenir. ekil 7C.2(a)’da görülen ay1
esas alnarak CR1 a ada ekilde tanmlanr:
CR1 =
1 + (Ry1 1) TB / T1(1)
Ry1
t 1
(7C.4)
Bu bantda Ry1 birinci moda ait dayanm azaltma katsays’n göstermektedir:
Ry1 =
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Sae1
ay1
(7C.5)
141
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
(c) Denk.(7C.4)’den bulunan CR1 kullanlarak Denk.(7C.1)’e göre hesaplanan Sdi1 esas
alnarak edeer akma noktas’nn koordinatlar, ekil 7C.2(b)’de gösterildii üzere,
e it alanlar kural ile yeniden belirlenir ve bunlara göre ay1 , Ry1 ve CR1 tekrar
hesaplanr. Ard k iki admda elde edilen sonuçlarn kabul edilebilir ölçüde birbirlerine
yakla tklar admda ard k yakla ma son verilir.
a1, Sa
Sae1
(a)
o
ay1
(µ1(1) ) 2
Sde
d1, Sd
Sdi1
a1, Sa
Sae1
(b)
ay1
o
ay1
(µ1(1) ) 2
Sde1 d1(p) = Sdi1
d1, Sd
ekil 7C.2
142
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BLGLENDRME EK 7D.
ARTIMSAL MOD BRLETRME YÖNTEM LE TME ANALZ
7D.0. Simgeler
an(i)
ayn
CRn
d n(i)
F (i)
(i)
M j,x
(i)
M j,x
(i)
M j,y
(i)
M j,y
ms
N j(i)
N j(i)
Ryn
rj(i)
rj(i)
(1)
Saen
(1)
Sden
TB
Tn(1)
D jk,x
D jk,y
E jk
'an(i)
'd n(i)
'F (i)
¶fsn(i)
= (i)’inci itme adm sonunda n’inci moda ait modal ivme
= n’inci moda ait e deer akma ivmesi
= n’inci moda ait spektral yerdei tirme oran
= (i)’inci itme adm sonunda n’inci moda ait modal yerdei tirme
= (i)’inci itme admna ait birikimli spektrum ölçek katsays
= (i)’inci itme adm sonunda, (j) plastik kesidinde x ekseni etrafnda
olu an eilme momenti
= (i)’inci itme admnda 'F (i) =1 alnarak yaplan dorusal (lineer) mod
birle tirme analizi sonucunda, (j) plastik kesidinde x ekseni etrafnda
hesaplanan eilme momenti
= (i)’inci itme adm sonunda, (j) plastik kesidinde y ekseni etrafnda
olu an eilme momenti
= (i)’inci itme admnda 'F (i) =1 alnarak yaplan dorusal (lineer) mod
birle tirme analizi sonucunda, (j) plastik kesidinde y ekseni etrafnda
hesaplanan eilme momenti
= Herhangi bir (s) serbestlik derecesinin kütlesi
= (i)’inci itme adm sonunda, (j) plastik kesidinde olu an eksenel kuvvet
= (i)’inci itme admnda 'F (i) =1 alnarak yaplan dorusal (lineer) mod
birle tirme analizi sonucunda, (j) plastik kesidinde hesaplanan eksenel
kuvvet
= n’inci moda ait Dayanm Azaltma Katsays
= (i)’inci itme adm sonunda, herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde olu an
tipik yerdei tirme, plastik ekildei tirme veya iç kuvvet
= (i)’inci itme admnda 'F (i) =1 alnarak yaplan dorusal (lineer) mod
birle tirme analizi sonucunda, (j) noktasnda veya kesidinde hesaplanan tipik
yerdei tirme, plastik ekildei tirme veya iç kuvvet
= $tme analizinin ilk admnda n’inci moda ait dorusal elastik spektral ivme
= $tme analizinin ilk admnda n’inci moda ait dorusal elastik spektral
yerdei tirme
= 6.4’de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik periyod
= Ba langçtaki (i=1) itme admnda n’inci titre im moduna ait doal titre im
periyodu
= (j) plastik kesidinde x ekseni etrafndaki momentle ilgili olarak (k)’nc
akma düzlemini veya çizgisini tanmlayan katsay
= (j) plastik kesidinde y ekseni etrafndaki momentle ilgili olarak (k)’nc
akma düzlemini veya çizgisini tanmlayan katsay
= (j) plastik kesidindeki eksenel kuvvetle ilgili olarak (k)’nc akma
düzlemini veya çizgisini tanmlayan katsay
= (i)’inci itme admnda n’inci moda ait modal ivme artm
= (i)’inci itme admnda n’inci moda ait modal yerdei tirme artm
= (i)’inci itme admnda artmsal spektrum ölçek katsays
= (i)’inci itme admnda n’inci doal titre im modu için sistemin herhangi bir
(s) serbestlik derecesine etkiyen deprem yükünün artm
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
143
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
(i)
¶usn
(i)
sn
·(i)
xn
µB
µ(i)
n
µ(1)
n
µ(p)
n
= (i)’inci itme admnda n’inci doal titre im modu için sistemin herhangi bir
(s) serbestlik derecesine ait yerdei tirme artm
= (i)’inci itme admnda, o admdaki plastik kesit konfigürasyonu gözönüne
alnarak belirlenen n’inci mod eklinin (s) serbestlik derecesine ait genlii
= (i)’inci itme admnda, x dorultusundaki deprem için n’inci doal titre im
moduna ait katk çarpan
= 6.4’de tanmlanan ivme spektrumundaki TB karakteristik periyoduna kar gelen doal açsal frekans
= (i)’inci itme admnda, o admdaki plastik kesit konfigürasyonu gözönüne
alnarak belirlenen n’inci titre im moduna ait doal açsal frekans
= Ba langçtaki (i=1) itme admnda n’inci titre im moduna ait doal açsal
frekans
= En sondaki (i=p) itme admnda n’inci titre im moduna ait doal açsal
frekans
7D.1. Giri
7D.1.1 – 7.6.5’de açklanan Artmsal Edeer Deprem Yükü Yöntemi ile itme analizinin
en önemli sakncas, ta yc sistemin deprem davran nn sadece birinci (deprem
dorultusunda hakim) doal titre im modundaki davran tan ibaret olduunun
varsaylmasdr. Bu nedenle yöntem, çok katl olmayan ve deprem dorultusuna göre
planda simetrik veya simetrie yakn olan binalarla snrldr. Bu ko ullara uymayan
binalarda uygulanmak üzere birden fazla titre im modunun gözönüne alnd çok
sayda itme analizi yöntemi önerilmi ise de, bu yöntemlerin büyük bölümü ta yc
sistemin global dayanm ve deformasyon kapasitelerinin belirlenmesi ile yetinmektedir.
Tanmlanan belirli bir depremin etkisi altnda performans deerlendirmesi için gerekli
olan istem büyüklüklerini elde etmeyi amaçlayan yöntemlerin says çok snrldr
[1–5] . Bu Bilgilendirme Eki’nde açklanan Artmsal Mod Birletirme Yöntemi ile itme
analizinde [4,5], her bir plastik kesitin olu umunda tüm modlarn katklar gözönüne
alnabilmekte; plastik dönmeler ile iç kuvvet istemleri, itme analizi d nda ek analizlere
gerek kalmakszn, dorudan elde edilebilmektedir.
7D.1.2 – Artmsal Mod Birletirme Yöntemi ile itme analizinde, ard k iki plastik kesit
olu umu arasndaki her bir itme admnda “adm adm dorusal elastik” davran esas
alnr. Modal ölçeklendirme ile monotonik olarak arttrlan modal yerdei tirmeler
gözönüne alnarak, her admda mod birletirme kurallar’nn uyguland bir dorusal
(lineer) davran spektrumu analizi gerçekle tirilir. Bu analizin sonuçlarndan
yararlanlarak, adm sonunda sistemde olu an plastik kesit belirlenir; yerdei tirme,
plastik ekildei tirme, iç kuvvet artmlar ile bunlara ait birikimli deerler ve sonuçta
deprem istemine kar gelen maksimum deerler hesaplanr [4,5].
7D.2. Modal ölçeklendirme
7D.2.1 – Ard k iki plastik kesit olu umu arasndaki herhangi bir (i)’inci dorusal itme
admnda, tipik bir n’inci doal titre im modu için ta yc sistemin herhangi bir (s)
serbestlik derecesine ait yerdei tirme artm a adaki ekilde yazlabilir:
(i)
(i)
(i)
¶usn
= sn
· (i)
xn ¶d n
(7D.1)
Bu Bilgilendirme Eki’nin sonunda listelenen referanslarn numaralarn göstermektedir.
144
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7D.2.2 – Denk.(7D.1)’de yer alan ve (i)’inci itme admnda n’inci moddaki modal
yerdeitirme artm’n temsil eden 'd n(i) ’nin, bir önceki itme admnn sonundaki
modal yerdei tirmeye eklenmesi ile, (i)’inci adm sonunda birikimli (kümülatif) modal
yerdeitirme a adaki ekilde elde edilir:
d n(i) = d n(i 1) + 'd n(i)
(7D.2)
Modlarn göreli katklarnn gözönüne alnabilmesi için birikimli modal yerdei tirme,
tek serbestlik dereceli sistemlere özgü eit yerdeitirme kural’na göre, ayn modda
(1)
birinci admdaki (i=1) elastik spektral yerdeitirme Sden
ile orantl olarak tanmlanr:
(1) (i)
d n(i) = Sden
F
(7D.3)
(i)
Burada F , (i)’inci itme admnda bütün modlar için sabit olduu varsaylan birikimli
spektrum ölçek katsays’n göstermektedir. Denk.(7D.2) ve Denk.(7D.3)’ün sonucu
olarak, n’inci moddaki modal yerdei tirme artm a adaki ekilde tanmlanr:
(1)
'd n(i) = Sden
'F (i)
(7D.4)
Burada 'F (i) , yine (i)’inci admda bütün modlar için sabit varsaylan artmsal spektrum
ölçek katsays’dr. Böylece her bir itme admndaki tüm modal yerdei tirme artmlar,
tek bir parametreye bal olarak ifade edilmi olmaktadr. Artmsal ve birikimli
spektrum ölçek katsaylar arasndaki ili ki a adaki ekilde yazlabilir:
F (i) = F (i 1) + 'F (i) d 1
(7D.5)
Yukardaki bantlarda yer alan ve birinci itme adm (i=1) için tanmlanan elastik
(1)
, ayn adm için 2.4’e göre tanmlanan elastik spektral
spektral yerdeitirme Sden
ivmeden elde edilebilir:
(1)
Saen
(1)
(7D.6)
Sden
=
2
(µ(1)
n )
7D.2.3 – Denk.(7D.3) ve Denk.(7D.4) ile verilen modal ölçeklendirme bantlar, yeni
bir plastik kesitin olu tuu her bir itme adm sürecinde elastik spektral
yerdei tirmenin monotonik olarak arttrlmasna kar gelmektedir. Dier deyi le,
spektral yerdei tirmeler bakmndan deprem etkisi, sfrdan ba layarak her bir itme
admnda belirli bir miktarda büyütülmü olmaktadr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
145
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Denk.(7D.6)’dan yararlanlarak “spektral yerdeitirme (Sd) – spektral ivme (Sa)”
koordinatlarnda çizilen davran spektrumunun, sistemdeki ilk plastik kesitin olu tuu
dorusal elastik birinci adm sonundaki ölçeklendirilmi durumu (F (1) d 1) ekil
7D.1’de gösterilmi tir. Spektrumun daha sonraki herhangi bir (i)’inci ara adm
sonundaki ölçeklendirilmi durumu da (F (i) d 1) ayn ekilde görülmektedir. (p)’inci
son itme adm sonunda ise, e it yerdei tirme kural uyarnca, elastik davran
spektrumunun kendisine varlmaktadr (F (p) = 1). “Modal yerdeitirme (d) – modal
ivme (a)” koordinatlar ile tanmlanan ve a ada elde edilecek olan modal kapasite
diyagramlar da, gözönüne alnan tipik bir ta yc sistemin ilk dört modu için, ematik
olarak ekil 7D.1’de gösterilmi tir.
7D.3. Artmsal Mod Birletirme Yöntemi ile tme Analizi Algoritmas
Yukarda açklanan modal ölçeklendirme i lemi esas alnarak, artmsal mod birle tirme
yöntemi ile yaplacak itme analizinin ana admlar a ada özetlenmi tir:
7D.3.1 – Artmsal Mod Birle tirme Yöntemi’nin pratik uygulamasnda, her bir (i)’inci
itme admnda 'F (i) = 1 alnarak dorusal bir Mod Birletirme Analizi yaplr.
Analizde, bir önceki adm sonundaki eksenel kuvvetler esas alnarak, ikinci mertebe
etkileri hesaba katlabilir. Gözönüne alnacak mod says, birinci itme admndaki (i=1)
modal büyüklükler esas alnarak 2.8.3’e göre belirlenir. Bu analizde;
(a) Denk.(7D.1) ve Denk.(7D.4)’e göre tipik n’inci mod için deprem verisi olarak
(1)
gözönüne alnr. Bu
birinci itme admndaki (i=1) elastik spektral yerdeitirme Sden
giri bilgisi, tüm itme admlarnda dei meksizin aynen kullanlr.
(b) Bütün yerdei tirme, ekildei tirme ve iç kuvvet büyüklüklerine modal katklarn
hesab için 2.8.4’te belirtilen Tam Karesel Birletirme (CQC) Kural kullanlr. Bu
kuraln uygulanmasnda kritik sönüm oran bütün modlarda 0.05 olarak alnr.
7D.3.2 – Ard k iki plastik kesit olu umu arasndaki herhangi bir (i)’inci itme adm
sonunda, ta yc sistemin herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde olu an herhangi bir
yerdei tirmeyi, plastik ekildei tirmeyi veya iç kuvveti temsil eden tipik büyüklük
rj(i) , bilinmeyen olarak sadece (i)’inci adma ait artmsal ölçek katsays 'F (i) cinsinden
a adaki ekilde ifade edilir:
rj(i) = rj(i 1) + rj(i) 'F (i)
(7D.7)
Bu bantya ili kin tanmlar a ada verilmi tir:
(a) rj(i) , 'F (i) = 1 alnarak (i)’inci itme admnda 7D.3.1’e göre yaplan dorusal
(lineer) mod birle tirme analizi sonucunda, (j) noktasnda veya kesidinde hesaplanan
tipik bir yerdei tirme, plastik ekildei tirme veya iç kuvveti temsil etmektedir. Tam
Karesel Birle tirme (CQC) modal birle tirme kuralnn uygulanmas nedeni ile i aretler
kaybolduundan; tipik yerdei tirme, plastik ekildei tirme veya iç kuvvetin en büyük
mutlak deerinin elde edildii moddaki i aret esas alnr.
(b) rj(i) , (i)’inci itme adm sonunda 'F (i) ’in 7D.3.4’e göre hesabndan sonra 7D.3.5’e
göre elde edilecek olan tipik büyüklüü temsil etmektedir. rj(i 1) ise bir önceki (i–1)’inci
itme adm sonunda elde edilmi olan büyüklüü göstermektedir. Bu balamda birinci
itme admndan (i=1) önceki sfrnc adm (i–1=0), itme analizinden önce yaplmas
gereken dü ey yük analizinden elde edilen tipik büyüklüe kar gelmektedir.
146
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7D.3.3 – Her bir itme admnda Denk.(7D.7)’de verilen genel bant, kiri lerde her bir
potansiyel plastik kesitteki eilme momenti için, kolon ve perdelerde ise akma
yüzeyinin koordinatlarn olu turan iç kuvvetler için özel olarak yazlr. Üç boyutlu
davran durumunda iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet durumu için:
(i)
(i 1)
(i)
M j,x
= M j,x
+ M j,x
'F (i)
(i)
(i 1)
(i)
= M j,y
+ M j,y
'F (i)
M j,y
(7D.8)
N j(i) = N j(i 1) + N j(i) 'F (i)
7D.3.4 – Genel olarak gözönüne alnan üç boyutlu davran durumunda, (j) kesidinde
7.6.4.5’e göre dorusalla trlan akma yüzeylerinden herhangi birine kar gelen (k)’nc
düzlem parçasnn analitik ifadesi a adaki ekilde yazlabilir:
D jk,x M j,x + D jk,y M j,y + E jk N j = 1
(7D.9)
Denk.(7D.8)’deki büyüklüklerin Denk.(7D.9)’da yerine konulmas ile (i)’nci adma ait
artmsal ölçek katsays, ard k yakla ma gerek kalmakszn, hesaplanr:
('F (i) ) jk =
(i 1)
(i 1)
1 D jk,x M j,x
D jk,y M j,y
E jk N j(i 1)
(i)
(i)
D jk,x M j,x
+ D jk,y M j,y
+ E jk N j(i)
(7D.10)
Herhangi bir (j) potansiyel plastik kesitinde, bütün (k) akma yüzeyleri (çizgileri) için
elde edilen ('F (i) ) jk deerlerinin pozitif olanlarnn en küçüü bulunduktan sonra,
bunlarn da ta yc sistemde hesaplanan en küçüü, (i)’inci hesap adm sonundaki
'F (i) artmsal ölçek katsays olarak elde edilir. Bu deere kar gelen (j) kesiti ise, yeni
olu an plastik kesitin sistem içindeki yerini belirler.
7D.3.5 – (i)’inci itme admnda 'F (i) elde edildikten sonra;
(a) Birikimli spektrum ölçek katsays, F (i) , Denk.(7D.5)’ten hesaplanr.
(b) Ta yc sistemin herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde olu an herhangi bir
tipik yerdei tirme, plastik ekildei tirme veya iç kuvvet büyüklüü, rj(i) , Denk.
(7D.7)’ye göre elde edilir.
(c) Gözönüne alnan tüm modlara ait modal yerdei tirme artmlar Denk.(7D.4)’ten
hesaplanr. (i)’inci itme admnn sonundaki birikimli modal yerdei tirmeler ise Denk.
(7D.2) veya Denk.(7D.3)’ten elde edilir.
7D.3.6 – (i)’inci admda tüm modlara ait modal ivme artmlar a adaki bant ile
hesaplanr:
2
(i)
'an(i) = (µ(i)
(7D.11)
n ) 'd n
Artmsal Mod Birle tirme Yöntemi’nin burada açklanan formülasyonunda dorudan
kullanlmamakla birlikte, tanm olarak n’inci modda (s) serbestlik derecesine etkiyen
modal deprem yükü artm ¶fsn(i) , modal ivme artm 'an(i) ’ye bal olarak a ada
verilmi tir:
(i)
(i)
¶fsn(i) = ms sn
· (i)
(7D.12)
xn ¶an
(i)’inci itme admnn sonundaki birikimli modal ivme deerleri ise a adaki ekilde
elde edilir:
an(i) = an(i 1) + 'an(i)
(7D.13)
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
147
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7D.3.7 – Yatay eksende modal yerdei tirmelerin, dü ey eksende ise modal ivmelerin
temsil edildii tipik modal kapasite diyagramlar ekil 7D.1’de gösterilmi tir. Tanm
olarak, n’inci moda ait tipik kapasite diyagramnda ard k iki plastik kesit olu umu
arasndaki doru parçasnn eimi, Denk.(7D.11) uyarnca o admda n’inci modun
2
doal açsal frekansnn karesine, (µ(i)
n ) , dier deyi le n’inci özdeere e ittir. Plastik
ekildei tirmelerin yaygnla mas sonucunda, ikinci mertebe etkileri nedeni ile baz
modlarn özdeerleri, dolaysyla ilgili modal kapasite diyagramlarnn eimleri, belirli
bir itme admndan sonra negatif deerler alabilirler. $kinci mertebe etkilerinin mod
ekillerini dei tirebilecei dikkate alnmaldr. Modal deprem istemi üzerindeki etkileri
ise genellikle terkedilebilir düzeydedir.
7D.3.8 – Her bir itme admnn tamamlanmasndan sonra, o adm sonunda olu an
plastik kesit gözönüne alnarak sistem rijitlik matrisinde gerekli dei iklikler yaplr ve
yeni itme adm için i lemlere ba lanr. Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet
etkisindeki kesitlerde plastikle meyi izleyen itme admlarnda 7.6.4.7 gözönüne
alnmaldr.
7D.4. stem Büyüklüklerinin Belirlenmesi
7D.4.1 – Artmsal Mod Birle tirme Yöntemi’nde modal yerdei tirmeler maksimum
deerlerine bütün modlarda birlikte ula rlar. Her itme adm sonunda Denk.(7D.5) ile
hesaplanan birikimli spektrum ölçek katsaysnn, maksimum deer olan birim deeri
a p a mad kontrol edilir. A mamas durumunda, analize yukarda açkland üzere
devam edilir. A mas durumunda ise;
(a) Varlan itme adm son itme adm olarak tanmlanarak (p) üst indisi ile temsil edilir.
i = p alnarak ve F (p) = 1 olduu gözönüne tutularak, son adma ait artmsal spektrum
ölçek katsays Denk.(7D.5)’ten hesaplanr:
'F (p) = 1 F (p 1)
(7D.14)
(b) Ancak Denk.(7D.4) ile tanmlanan n’inci moddaki modal yerdei tirmenin, son
itme admnda a adaki ekilde yeniden tanmlanmas gereklidir:
(1)
'd n(p) = CRn Sden
'F (p)
(7D.15)
Herhangi bir modda 7D.4.2’ye göre CRn > 1 olmas durumunda, deprem verisi olarak
(1)
(1)
7D.3.1’de Sden
yerine CRn Sden
alnr ve Mod Birle tirme Yöntemi ile tipik büyüklüe
(p)
ait rj deeri yeniden hesaplanr.
(c) Tipik yerdei tirme, plastik ekildei tirme veya iç kuvvetin maksimum deeri,
dier deyi le tipik istem büyüklüü Denk.(7D.7)’ye göre elde edilir:
rj(p) = rj(p 1) + rj(p) 'F (p)
(7D.16)
7D.4.2 – Gözönüne alnan herhangi bir n’inci moda ait spektral yerdeitirme oran
CRn a adaki ekilde hesaplanr:
2
2
(a) Tn(1) ! TB [veya (µ(1)
n ) µB ] ko ulunun salanmas durumunda CRn = 1 alnr.
2
2
(b) Tn(1) TB [veya (µ(1)
n ) ! µB ] olmas durumunda ise CRn yakla k olarak a adaki
ekilde belirlenebilir:
O (p)
n =
148
2
(µ(p)
n )
olmak üzere;
2
(µ(1)
n )
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
CRn =
CRn =
1 + (Ryn 1) TB / Tn(1)
Ryn
1 + (Ryn 1) TB / Tn(1)
10 O (p)
n Ryn
t1
(O (p)
n d 0.10)
(7D.17)
t1
(O (p)
n ! 0.10)
Bu bantda Ryn , n’inci mod için çizilen iki dorulu modal kapasite diyagramndan
elde edilen dayanm azaltma katsays’n göstermektedir:
Ryn =
(1)
Saen
ayn
(7D.18)
$ki dorulu modal kapasite diyagramna ili kin ard k yakla m ile ilgili olarak,
Bilgilendirme Eki 7C’de 7C.2.2 ile birinci (hakim) mod için verilen yakla mdan
yararlanlabilir (Bkz. ekil 7C.2).
7D.5. Özel Durumlar
7D.5.1 – Ta yc sistem davran nda sadece birinci (deprem dorultusunda hakim)
modun etkili olduunun varsaylmas durumunda, Artmsal Mod Birle tirme Yöntemi
ile ilgili olarak yukarda yazlan tüm bantlar, hiçbir dei iklik yaplmakszn, sadece
hakim mod için yazlarak kullanlabilir. Bu özel durumda itme analizi, 7.6.5.5’e göre
Artmsal E deer Deprem Yükü Yöntemi’nde yük dalmnn her bir itme admnda
deiken olduunun gözönüne alnd tek modlu itme analizine indirgenmi
olmaktadr. Modal ölçeklendirmenin söz konusu olmad bu çözümde, en sondaki i = p
adm öncesindeki dier itme analizi admlarnda elde edilen büyüklükler, seçilen
depremden bamszdr.
7D.5.2 – Ta yc sistem davran nn dorusal elastik olmas durumunda Artmsal Mod
Birle tirme Yöntemi, dorusal Mod Birle tirme Yöntemi’ne indirgenir. Kesitlerin akma
yüzeylerinin fiktif olarak büyütülmesi ile, hiçbir kesitte plastik ekildei tirme meydana
gelmeden modal yerdei tirme istemine ula lacandan, bu durumda itme analizi
sadece tek bir admda sonuçlanacak ve ekil 7D.1’deki modal kapasite diyagramlar
birer doru parçasndan ibaret olacaktr.
7D.6. Referanslar
[1] Chopra, A.K, Goel, R.K (2002). A modal pushover analysis for estimating seismic demands for
buildings. Earthquake Engineering and Structural Dynamics; 31(3): 561-582.
[2] Goel, R.K, Chopra, A.K, (2004). Evaluation of Modal and FEMA Pushover Analyses: SAC
Buildings. Earthquake Spectra; 20(1): 225-254.
[3] Goel, R.K, Chopra, A.K, (2005). Extension of Modal Pushover Analysis to compute member forces.
Earthquake Spectra; 21(1): 125-139.
[4] Aydnolu, M. N. (2003). An incremental response spectrum analysis based on inelastic spectral
displacements for multi-mode seismic performance evaluation. Bulletin of Earthquake Engineering; 1(1):
3-36.
[5] Aydnolu, M. N. (2004). An improved pushover procedure for engineering practice: Incremental
Response Spectrum Analysis (IRSA). International Workshop on Performance-based Seismic Design:
Concepts and Implementation, edited by P. Fajfar and H. Krawinkler, Bled, Slovenia, 28 June – 1 July
2004, Pacific Earthquake Engineering Center, University of California, Berkeley, PEER Report 2004/05:
345-356
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
149
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BLGLENDRME EK 7E.
LFL POLMER LE SARGILANAN KOLONLARDA DAYANIM VE
SÜNEKLK ARTIININ HESABI
7E.0. Simgeler
As
b
bw
d
dc
Ef
fcc
fcm
fym
h
fhs
fl
Ls
n
nf
p
rc
sf
tf
Vc
Vf
Vmax
Vr
Vs
wf
®cc
®f
®fu
Na
I
³f
= Kolon donat alan (tek çubuk için)
= Kesit geni lii
= Kiri gövde geni lii
= Kesitin faydal yükseklii
= Pas pay kalnl
= Lifli polimerin elastisite modülü
= Lifli polimerle sarglanm betonun basnç dayanm
= 7.2’ye göre tanmlanan mevcut beton basnç dayanm
= 7.2’ye göre tanmlanan mevcut çelik akma dayanm
= Çal an dorultudaki kesit boyutu
= Enine donatda 0.001’lik birim uzamaya kar lk gelen gerilme
= Lifli polimerin salad yanal basnç
= Varolan bindirme boyu
= Bindirme yaplm donat says
= Tek yüzdeki LP sarg tabaka says
= Çekirdek kesiti çevresi
= Kö elerde yaplan yuvarlatma yarçap
= Lifli polimer eritlerin eksenden eksene aral
= Bir tabaka lifli polimer için etkili kalnlk
= Kesme kuvveti dayanmna betonun katks
= Lifli polimerin kesme kuvveti dayanmna katks
= Asal basnç gerilmelerini snrlamak için tanmlanan kesme kuvveti
= Kolon veya kiri in kesme dayanm
= Kesme kuvveti dayanmna enine donatnn katks
= Lifli polimer eritinin geni lii
= Sarglanm beton basnç dayanmna kar gelen birim ksalma
= Lifli polimerin etkin birim uzama limiti
= Lifli polimerin kopma birim uzamas
= Kesit ekil etkinlik katsays
= Donat çap
= Lifli polimerin hacmsal oran
7E.1. Kolonlarn Kesme Dayanmnn Arttrlmas
LP ile sarglanm kolonlarn ve kiri lerin kesme kuvveti dayanm Denk.(7E.1) ile
hesaplanr.
Vr
Vc Vs Vf d Vmax
(7E.1)
Kesme kuvveti dayanmna betonun katks Vc , enine donatnn katks Vs ve asal basnç
gerilmelerini snrlamak üzere tanmlanan Vmax deerleri TS-500 tarafindan önerilen
denklemler ile, ancak 7.2’ye göre belirlenen mevcut malzeme dayanmlar kullanlarak
150
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
hesaplanacaktr. Kesme kuvveti dayanmna LP sargnn katks Vf sarglamann eritler
halinde olmas durumunda Denk.(7E.2) ile hesaplanacaktr.
2 nf tf wf Ef Hf d
sf
Vf
(7E.2)
Denk.(7E.2)’de nf tek yüzdeki LP sarg tabaka saysn, tf bir tabaka LP için etkili
kalnl, wf LP eridinin geni liini, Ef LP elastisite modulünü, Hf LP etkin birim
uzama snrn, d eleman faydal yüksekliini, sf ise LP eritlerin, eksenden eksene
olmak üzere, aralklarn göstermektedir (ekil 7E.1). Sarglamann sürekli yaplmas
durumunda, wf = sf alnacaktr. Etkin birim uzama deeri Denk.(7E.3)’e göre
alnacaktr.
® f d 0.004
(7E.3)
® f d 0.50 ® fu
Denk.(7E.3)’de Hfu LP kopma birim uzamasdr. Süreksiz ( eritler halinde) LP
kullanlmas durumunda LP eritlerin aralklar sf, ( wf d 4) deerini geçmeyecektir.
Tabla
rc
d
Lifli
polimer
tam sarg
sf
wf
a) Kolonlar
b) Kiri ler
ekil 7E.1
7E.2. Kolonlarn Eksenel Basnç Dayanmnn Arttrlmas
LP sarglama ile kolonlarn eksenel basnç dayanmlarnn arttrlabilmesi için, kolon
kesitinin uzun boyutunun ksa boyutuna oran ikiden fazla olmamaldr. Kolonlarn
enkesitleri dikdörtgenden elipse dönü türülerek LP’nin etkinlii arttrlabilir. Elips
kesitlerde uzun boyutun ksa boyuta oran en fazla üç olabilir. LP ile sarglanm bir
kolonun eksenel yük dayanm hesaplanrken beton basnç dayanm için fcd yerine
Denk.(7E.4) ile belirlenen fcc deeri kullanlacaktr.
f cc
f cm 1+2.4 (f1 / f cm ) t 1.2 f cm
(7E.4)
Denk.(7E.4)’de f cm sarlmam betonun mevcut basnç dayanm, f l LP sargnn
salad yanal basnç miktardr. f l Denk.(7E.5)’e göre hesaplanacaktr.
fl
1
º a ³ f ® f Ef
2
(7E.5)
Denk.(7E.5)’deHf Denk.(7E.3) ile hesaplanacaktr. Bu denklemde º a kesit ekil
etkinlik katsays, Uf LP hacimsel orandr. º a çe itli kesitler için Denk.(7E.6)’da
verilmi tir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
151
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
ºa
­
°
°1
° b·
°§
®¨ ¸
°© h ¹
° (b 2r ) 2 (h 2r ) 2
c
c
°1 3b h
°
¯
½
°
°
°
Elips kesit
¾
°
°
Dikdörtgen kesit °
¿
Dairesel kesit
(7E.6)
Denk.(7E.6)’da b ve h dikdörtgen kesitler için ksa ve uzun kenar boyutlar, eliptik
kesitlerde ksa ve uzun boyutlar için elipsin ilgili boyutlar, rc ise dikdörtgen kesitlerde
kö elerde yaplan yuvarlatmann yarçapdr (ekil 7E.2).
b
b
rc
rc
rc
h
h
h
Dolgu
beton
a)Dairesel Kolon
b) Dörtgen Kolon
c) Eliptik Kolon
ekil 7E.2
7E.3. Kolonlarn Sünekliinin Arttrlmas
LP sarglama ile kolonlarn sünekliinin arttrlabilmesi için, kolon kesitinin uzun
boyutunun ksa boyutuna oran ikiden fazla olmamaldr. Elips kesitlerde uzun boyutun
ksa boyuta oran en fazla üç olabilir. LP ile sarglanm bir kolonda sarglanm beton
basnç dayanmna kar gelen birim ksalma (Hcc) Denk.(7E.7) ile belirlenebilir.
H cc = 0.002 1 15(f1 / f cm )0.75
(7E.7)
Denk.(7E.7)’defl Denk.(7E.5) ile hesaplanacaktr. LP sarglama ile sünekliin
arttrlabilmesi için Denk.(7E.4) ile belirtilmi olan minimum dayanm art salanmaldr.
(a) Dorusal elastik hesap yöntemleri kullanlrken herhangi bir kolonda Denk.(7E.7)
ile hesaplanan Hcc deerinin 0.018 deerinden büyük olmas durumunda sözkonusu
kolonun sarglanm olduu, aksi halde sarglanmam olduu kabul edilir.
(b) Dorusal elastik olmayan hesap yöntemleri için LP ile sarglanm kesitlerin
moment-erilik ili kisi elde edilirken, LP ile sarglanm beton için iki dorudan
olu acak ekilde idealle tirilmi bir gerilme- ekildei tirme ili kisi kullanlabilir. Bu
ili kide büküm noktasnda gerilme ve ekildei tirme deerleri fc (kapasite) ve 0.002
alnabilir. Gerilme- ekildei tirme ili kinin son noktasndaki deerler Denk.(7E.4) ve
152
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Denk.(7E.7) ile hesaplanr. Plastik ekildei tirmelerin meydana geldii LP ile
sarglanm betonarme ta yc sistem elemanlarnda, performans düzeylerine göre izin
verilen maksimum beton birim ksalma deerleri kesit göçme snr için Denk.(7E.7) ile
hesaplanan deere e it, güvenlik snr için Denk.(7E.7) ile hesaplanan deerin %75’i,
minimum hasar snr için ise 0.004 alnacaktr. Bu deerler ve kesitteki donat çeliinin
birim uzama deerleri 7.6.9’da belirtilen üst snrlar a amaz.
7E.4. Kolonlarda Yetersiz Bindirme Boyu çin Sarglama
Kesit boyut oran ikiden büyük olan veya boyuna donatlar düz yüzeyli olan kolonlar
için sarg etkisi yetersiz olacandan bindirme bölgelerinin güçlendirmesi LP sargs ile
yaplamaz. Boyuna donatlar nervürlü olan kolonlarda bindirme boyu yetersizliini
gidermek üzere gereken LP kalnl Denk.(7E.8)’e göre hesaplanr.
tf
500 bw ( f k f h s )
Ef
(7E.8)
Denk.(7E.8)’de bw kesit geni lii, f h s enine donatda 0.001 birim uzamaya kar lk
gelen gerilmedir. Na faktörü farkl kesitler için Denk.(7E.6)’ya göre hesaplanmaldr.
Denk.(7E.8)’deki f k deeri Denk.(7E.9)’a göre hesaplanacaktr.
fk
As f ym
ª p
º
«¬ 2n 2(I d c)»¼ Ls
(7E.9)
Denk.(7E.9)’da As kolon donat alan (tek çubuk için), fym mevcut donat akma
dayanm, p çekirdek kesiti çevresi, n bindirme yaplm donat says, I donat çap, d c
pas pay kalnl ve L s varolan bindirme boyudur.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
153
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
BLGLENDRME EK 7F.
DOLGU DUVARLARININ GÜÇLENDRLMES ÇN YÖNTEMLER
7F.0. Simgeler
Aduvar
aduvar
Ec
Edp
Eduvar
fdp
fduvar
fyd
hduvar
Ik
kduvar
kt
min
rduvar
smax
tdp
tduvar
Tf
tf
Vduvar
Imin
²duvar
³sh
¤
«duvar
«dp
= Dolgu duvarnn yatay kesit alan
= E deer basnç çubuunun geni lii (mm)
= Çerçeve betonunun elastisite modülü
= Prefabrike beton duvar panelinin elastisite modülü
= Dolgu duvarnn elastisite modülü
= Prefabrike beton duvar panelinin basnç dayanm
= Dolgu duvarnn basnç dayanm
= Hasr donat çeliinin tasarm akma dayanm
= Dolgu duvarnn yükseklii (mm)
= Kolonun atalet momenti (mm4)
= E deer basnç çubuunun eksenel rijitlii
= Lifli Polimerle güçlendirilmi duvar çekme çubuunun eksenel rijitlii
= Minimum ankraj çubuu derinlii
= Dolgu duvarnn kö egen uzunluu (mm)
= Maksimum ankraj çubuu aral
= Prefabrike beton duvar panelinin kalnl (mm)
= Dolgu duvarnn kalnl (mm)
= Lifli Polimer ile güçlendirilmi duvar çekme çubuunun çekme dayanm
= Lifli Polimer kalnl
= Dolgu duvarnn kesme kuvveti dayanm
= Minimum ankraj çubuu çap
= E deer basnç çubuu katsays
= Perdede ve duvarda yatay gövde donatlarnn perde gövdesi brüt enkesit
alanna oran
= E deer basnç çubuunun yatay ile olan açs
= Dolgu duvarnn kayma dayanm
= Prefabrike beton duvar panelinin kayma dayanm
7F.1. Dolgu duvarlarnn Güçlendirilmesi
7.10.4’e göre, bodrum hariç en fazla üç katl binalarda uygulanmak üzere, temel
üstünden yukarya kadar üst üste süreklilik gösteren betonarme çerçeve içindeki dolgu
duvarlarnn rijitlii ve kesme dayanm, a ada tanmlanan güçlendirme yöntemleri ile
arttrlabilir.
7F.2. Dolgu Duvarlarn Hasr Çelik Donatl Özel Sva ile Güçlendirilmesi
Dolgu duvarlarnn rijitlii ve kesme dayanm, duvar yüzüne uygulanan hasr çelik
donatl, özel kar ml sva tabakas ile arttrlabilir.
(a) Sva tabakasnn kalnl en az 30 mm, hasr donat pas pay ise en az 20 mm
olmaldr. Özel sva 4 hacim kum, 1 hacim çimento ve 1 hacim kireç kar m ile
yaplacaktr. Bu kar mla yaplan svann basnç dayanm en az 5 MPa olacaktr.
(b) Güçlendirilecek duvarlarn kö egen uzunluunun güçlendirme öncesi kalnlna
oran 30’dan küçük olmaldr. Bu türlü uygulamalarda mevcut çerçeve içinde basnç
154
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
çubuu olu umu salanmal ve çerçeveye yük aktarm için gerekli ankrajlar
düzenlenmelidir. Bunun için uygulamann yaplaca duvar yüzü ile çerçeve
elemanlarnn d yüzü arasnda en az 30 mm derinliinde bo luk olmaldr (ekil 7F.1).
Aksi halde bu tür duvar güçlendirmesi uygulanamaz.
(c) Donatl sva tabakas ile çerçeve elemanlar arasnda kullanlacak çerçeve ankraj
çubuunun en küçük çap 12 mm, en az ankraj derinlii çubuk çapnn on kat ve en
geni çubuk aral 300 mm olmaldr. Ayrca donatl sva tabakas ile mevcut dolgu
duvarn birlikte çal masnn salanmas için duvar düzlemine dik yönde, her bir
metrekare duvar alannda dört adet gövde ankraj yaplacaktr. Duvara dik yönde
yaplacak gövde ankraj çubuklar dolgu duvarn harç derzleri içine gömülecek ve çubuk
çap en az 8 mm, ankraj derinlii çubuk çapnn en az on kat olacaktr. Duvar
düzlemine paralel ve dik dorultuda yaplacak tüm ankraj çubuklar açlacak deliklere
epoksi esasl bir malzeme ile ekilecek ve uçlar L eklinde 90 derece bükülerek hasr
donatnn içine geçirilecektir. Uygulama detaylar ekil 7F.1’de gösterilmektedir.
(d) Güçlendirilen dolgu duvarlarnda olu an kuvvetlerin zemine güvenle aktarlmas
için gerekli olan temel düzenlemesi yaplmaldr. Hasr çelik donat ile güçlendirilen
duvarlar a ada verilen esaslara göre yap modeline katlacaktr.
7F.2.1 – Modelleme Esaslar: Hasr çelik donat ile güçlendirilen dolgu duvarlarnn
yap modelinde temsil edilmesi için kullanlacak olan rijitlik ve dayanm özellikleri
a ada tanmlanm tr. Yap modelinde betonarme çerçeve içinde düzenlenmi ve
kö egen uzunluunun kalnlna oran 30’dan küçük olan dolgu duvarlar göz önüne
alnacaktr. Duvar yüzey alanna oran %10'u geçmeyen bo luklarn bulunduu
duvarlarn yap modeline katlmasna, bo luklarn konumu kö egen basnç çubuu
olu umunu engellememesi ko uluyla izin verilebilir. Hasr çelik ile güçlendirilmi
dolgu duvarlar, uygulanan deprem yönünde basnç kuvveti alan e deer kö egen çubuk
elemanlar ile temsil edileceklerdir.
(a) Rijitlik: E deer basnç çubuunun kalnl güçlendirilmi
kalnlna e ittir. Geni lii aduvar Denk.(7F.1)’den hesaplanacaktr.
aduvar
0.175 (Oduvar hk )- 0.4 rduvar
dolgu duvarnn
(7F.1)
Burada aduvar çubuk geni lii (mm) , hk kolon boyu (mm), rduvar dolgu duvar kö egen
uzunluudur (mm). Oduvar Denk.(7F.2)’den hesaplanacaktr.
1
Oduvar
ª Eduvar tduvar sin2¤ º 4
«
»
¬ 4 Ec I k hduvar ¼
(7F.2)
Denk.(7F.2)’de Eduvar ve Ec dolgu duvar ve çerçeve betonunun elastisite modülü, tduvar
ve hduvar güçlendirilmi duvarnn kalnl ve yükseklii (mm), Ik kolonun atalet
momenti (mm4) ve T kö egenin yatay ile olan açsdr. Kö egen basnç çubuk
elemannn eksenel rijitlii Denk.(7F.3) ile hesaplanacaktr.
kduvar
aduvar tduvar Eduvar
rduvar
(7F.3)
(b) Kesme Dayanm: Hasr çelik donat ile güçlendirilen dolgu duvarnn kesme
dayanm, kö egen çubuun e deer basnç kuvveti dayanmnn yatay bile eni olarak
kabul edilecektir. Yatay kesit alan Aduvar, basnç dayanm fduvar ve kayma dayanm
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
155
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
Wduvar olan güçlendirilmi dolgu duvarnn kesme kuvveti dayanm Vduvar , Denk.(7F.4)
ile hesaplanacaktr.
Vduvar
Aduvar (« duvar f yd ³sh ) d 0.22 Aduvar f duvar
(7F.4)
Burada fyd hasr donatnn tasarm akma dayanm, ³sh ise duvardaki yatay gövde
donatlarnn duvar brüt enkesit alanna orandr. Hasr donat yatay ve dü ey yönlerde
ayn donat alanna sahip olmaldr.
7F.2.2 – Malzeme Özellikleri: Yukarda verilen denklemlerde Eduvar , fduvar ve Wduvar için
çe itli tula türlerinden yaplan dolgu duvarlarnda önerilen deerler a ada verilmi tir.
Elastisite modülünün, basnç ve kesme dayanmlarnn hesaplanmasnda güçlendirilmi
duvarn kompozit kesit yaps dikkate alnabilir.
Bo luklu fabrika tulas:
Eduvar = 1000 MPa; fduvar = 1.0 MPa; Wduvar = 0.15 MPa
Harman tulas:
Eduvar = 1000 MPa; fduvar = 2.0 MPa; Wduvar = 0.25 MPa
Gazbeton blok:
Eduvar = 1000 MPa; fduvar = 1.5 MPa; Wduvar = 0.20 MPa
(7F.5a)
(7F.5b)
(7F.5c)
A
Sva
Kiri
l
s
A
l
Çerçeve Ankraj
Gövde Ankraj
Yüzey svas
Hasr Donat
Tula duvar
I min
12mm
s max 300mm
l min 10I
A-A Kesiti
ekil 7F.1
156
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
7F.3. Dolgu Duvarlarnn Lifli Polimerler ile Güçlendirilmesi
Uzunluunun yüksekliine oran 0.5 ile 2 arasnda olan dolgu duvarlarnn rijitlii ve
kesme dayanm, duvar yüzüne uygulanan lifli polimerler (LP) ile arttrlabilir.
(a) Bu tür uygulamalarda mevcut çerçeve içinde basnç çubuu olu umu salanmal ve
çerçeveye yük aktarm için gerekli ankrajlar düzenlenmelidir. Bunun için uygulamann
yaplaca duvar yüzü ile çerçeve elemanlarnn d yüzü arasnda en az 30 mm
derinliinde bo luk olmaldr. Aksi halde bu tür duvar güçlendirmesi uygulanamaz.
(b) Kö egen lifli polimer eritlerin detaylandrlmas ekil 7F.2’de gösterilmektedir.
Kö e bölgelerde yük dalmn salayabilmek ve betonarme çerçeve ile LP eritler
arasnda yeterli sayda ankraj yerle tirebilmek için erit geni iliinin 1,5 katndan az
olmayan geni likte kare LP levhalar kullanlacaktr. Lifli polimer uygulamas duvarn
iki tarafndan yaplacak ve LP eritler duvar kalnlnca geçen LP bulonlar ile duvara
sabitlenecektir. LP bulonlar arasndaki mesafe 600 mm’den fazla, bulonun kö egen erit
kenarna uzakl ise 150 mm’den fazla olamaz. Kö egen LP erit ile çerçeve arasndaki
yük aktarmn salamak için LP ankrajlar kullanlacaktr. LP ankrajlar LP eritlerin
epoksi ile doyurulmas ve bir silikon çubuk etrafna sarlmas ile olu turulacaktr. LP
ankrajlarn uçlar yelpaze ekline getirilecek ve en az 4 adet ankraj kö egen LP erit
yönünde olacak ekilde beton içinde açlan tozdan arndrlm delie epoksi enjekte
edilerek yerle tirilecektir. Ankraj yapmnda çubuk etrafna sarlan LP’nin geni lii 100
mm’den az olmayacaktr. Ankraj deliinin çap 10 mm’den, derinlii ise 150 mm’den
küçük olmayacaktr. Buna göre hazrlanan bir ankrajn çekme dayanm olarak, 20 kN
veya silikon çubuk etrafna sarlan LP’nin çekme kapasitesinin %30’undan küçük olan
olarak alnacaktr.
LP ankrajlar
kiri
dolgu duvar
wf
Kolon
Lifli polimer
(LP) eritler
LP
Bulonlar
tula
sva
ekil 7F.2
(c) Güçlendirilen dolgu duvarlarnda olu an kuvvetlerin zemine güvenle aktarlmas için
gerekli olan temel düzenlemesi yaplmaldr. Lifli polimerler ile güçlendirilen duvarlar
a ada verilen esaslara göre yap modeline katlacaktr.
7F.3.1 – Modelleme Esaslar: Lifli polimerler ile güçlendirilmi dolgu duvarlar yap
modelinde kö egen basnç ve çekme çubuklar çifti ile temsil edilecektir.
(a) Basnç Çubuklar: Basnç çubuklarnn rijitlikleri ve kesme dayanmlar 7F.2.1(a) ve
(b)’ye göre hesaplanacaktr.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
157
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
(b) Çekme Çubuklar: Çekme çubuunun çekme dayanm Tf Denk.(7F.6) ile
hesaplanacaktr.
Tf
0.003 Ef wf tf
(7F.6)
Çekme çubuunun kesme dayanm, çekme dayanmnn yatay bile eni olarak kabul
edilecektir. Çekme çubuunun eksenel rijitlii, Denk.(7F.7) ile hesaplanacaktr.
kt
wf tf Ef
rduvar
(7F.7)
Bu denklemlerde Ef , wf ve tf srasyla lifli polimer eritin elastisite modülü, geni lii
ve kalnl, rduvar dolgu duvar kö egen uzunluudur. wf deeri Denk.(7F.1) ile
hesaplanan geni likten daha büyük alnamaz.
7F.4. Dolgu Duvarlarn Prefabrike Beton Paneller ile Güçlendirilmesi
Dolgu duvarlarnn kesme dayanm ve rijitlii, öndökümlü beton panel elemanlar
kullanlarak arttrlabilir. Bu tür güçlendirme, uzunluunun yüksekliine oran 0.5 ile 2
arasnda dei en duvarlara uygulanmaldr.
(a) Öndökümlü paneller mutlaka çerçevenin içinde kalacak ekilde yerle tirilecek,
d merkezli olarak yerle tirilmeyecektir. Bu türlü uygulamalarda mevcut çerçeve içinde
basnç çubuu olu umu salanmal ve çerçeveye yük aktarm için gerekli ankrajlar
düzenlenmelidir. Bunun için uygulamann yaplaca duvar yüzü ile çerçeve elemanlar
d yüzü arasnda en az panel kalnlna e it derinlikte bo luk olmaldr (ekil 7F.3).
Aksi halde bu tür duvar güçlendirmesi uygulanamaz.
(b) Prefabrike beton paneller ile güçlendirilecek duvarlarn kö egen uzunluunun
güçlendirme öncesi kalnlna oran 30’dan küçük olmaldr. Öndökümlü panel betonu
basnç dayanm minimum 40 MPa olacaktr. Büzülme çatlaklarn ve ta ma srasnda
olu abilecek çatlaklar en aza indirmek için panel ortasna tek düzlemde hasr donat
konacaktr. Hasr donat oran her iki dorultuda 0.001’in altnda olmayacaktr. Panelin
minimum kalnl 40 mm ve maksimum kalnl 60 mm olacaktr. Paneller duvara
epoksi esasl bir yap trcyla tutturulacaktr. Yap trc, panel elemanlar birbirine
yap trmak için elemanlarn arasna da uygulanacaktr. Kullanlacak epoksi esasl
yap trcnn betona yap ma dayanm en az 2.5 MPa olacaktr. Öndökümlü paneller
ile çerçeve elemanlar arasnda kullanlacak en küçük ankraj çubuu çap 12 mm, en az
ankraj derinlii çubuk çapnn on kat olacaktr. Ankrajlar panellerin çerçeveye deen
her kö esinde yaplmal ve epoksi esasl bir yap trcyla çerçeveye tutturulacaktr.
Panellerin ankraja deecek kenarlar, ankraj çubuuna yer açacak ekilde di li imal
edilmelidir (ekil 7F.3).
(c) Prefabrike beton paneller, iki ki inin rahatlkla ta yp uygulayabilecei arlk
snrlar içinde kald sürece kare veya kareye yakn dikdörtgen eklinde olabildii gibi
kat yükseklii boyunca yer alan eritler halinde de üretilebilir. Güçlendirilen dolgu
duvarlarda olu an kuvvetlerin zemine güvenle aktarlmas için gerekli olan temel
düzenlemesi yaplmaldr. Prefabrike beton paneller ile güçlendirilen duvarlar a ada
verilen esaslara göre yap modeline katlacaktr.
7F.4.1 – Modelleme Esaslar: Yap modelinde betonarme çerçeve içinde düzenlenmi
ve kö egen uzunluunun güçlendirme öncesi kalnlna oran 30’dan küçük olan dolgu
duvarlar göz önüne alnacaktr. Prefabrike beton paneller ile güçlendirilmi dolgu
158
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik - 2007
duvarlar uygulanan deprem yönünde basnç kuvveti alan e deer kö egen çubuk
elemanlar ile temsil edileceklerdir.
ekil 7F.3
(a) Rijitlik: E deer basnç çubuunun rijitlii 7F.2.1(a)’ya göre hesaplanacaktr.
Denk.(7F.3)’de Eduvar ve tduvar yerine, srasyla prefabrike beton panelin elastisite
modülü Edp ve kalnl tdp alnmaldr. Mevcut dolgu duvar hesaba katlmayacaktr.
(b) Kesme Dayanm: Prefabrike beton paneller ile güçlendirilen dolgu duvarnn kesme
dayanm, kö egen çubuun e deer basnç kuvveti dayanmnn yatay bile eni olarak
kabul edilecektir. Güçlendirilmi dolgu duvarnn kesme dayanmnn hesabnda, panel
elemanlarnn içerisine konan donat göz önüne alnmayacaktr. Ayrca, mevcut dolgu
duvar da kesme dayanm hesabnda dikkate alnmayacaktr. Panellerinin yatay kesit
alan Adp, basnç dayanm fdp ve kayma dayanm Wdp olan güçlendirilmi dolgu duvarn
kesme kuvveti dayanm Vduvar, Denk.(7F.8) ile hesaplanacaktr.
Vduvar
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
AdpW dp d 0.08 Adp f dp
(7F.8)
159