P a g e |1 4-1-6ساختار ترانشه عملیات در ترانشه ها در شرایط بالقوه خطرناک انجام میشود 1-4-1-6ایمنی 1 در صورت نیاز جهت افزایش ایمنی دیوار ترانشه با ایجاد لبه ،قرار دادن صفحات فلزی یا چوبی ،پشت بند و شیب دار کردن دیواره ،از اشخاص داخل ترانشه محافظت شود .در حین عملیات اجرایی در ترانشه ،اقدامات احتیاطی را و یا فروریختن دیواره آن برای جلوگیری از افتادن اشیاء به داخل ترانشه بعلت موقعیت یا حرکت ماشین آالت یا تجهیزات مجاور بکار گیرید. مواد حفاری شده باید در فاصله بیشتر از 0،5متر از لبه ترانشه قرارگیرند و همچنین ارتفاع پشته مواد حفاری شده نباید باعث ریزش آن شود . نکته :هر گونه مقررات ایمنی محلی/ملی مد نظر قرار گیرد. عرض ترانشه 2-4-1-6 2-3-6حداقل عرض ترانشه حداقل عرض ترانشه ،باید یک حداقل فضای کار کلی با مقادیر بزرگتر از جداول 1و ،2به جز آنچه در 3-3-6ارائه شده است را تامین کند. جدول-1حداقل عرض ترانشه بسته به قطر اسمی لوله حداقل عرض ترانشه ( )ODh + xمتر ترانشه بدون سامانه ترانشه نگهدارنده دارای ◦β≤60 ◦β>60 DN سلملنه ODh+0.40 نگهدارنده ODh+0.40 ODh+0.50 ODh+0.70 ODh+0.85 ODh+1.00 ODh+0.50 ODh+0.70 ODh+0.85 ODh+1.00 ≥225 ≥350تا<225 ≥700تا<350 ≥1200تا<700 <1200 ODh+0.40 ODh+0.40 ODh+0.40 ODh+0.40 نکته در مقادیر ،X/2 ، ODh+xمساوی است با حداقل فضای کاری ما بین لوله و دیواره ترانشه دارای سامانه نگهدارنده در صورت وجود آن. که ODhقطر خارجی افقی است ،برحسب متر بتا :زاویه بین دیواره ترانشه بدون سامانه نگهدارنده که به صورت افقی اندازه گیری شده است(شکل )2 Trench construction 1 P a g e |2 راهنما: W min حداقل عرض ترانشه a ضخامت بستر پایینی b ضخامت بستر باالیی شکل -2حداقل فضای کاری کنار لوله( )X/2و زاویه βاز دیواره ترانشه نگهداری نشده جدول -2حداقل عرض ترانشه بسته به ارتفاع ترانشه ارتفاع ترانشه (متر) حداقل عرض ترانشه (متر) <1.00 حداقل عرضی نیاز نیست ≥1.00≤1.75 0.80 >1.75≤4.00 0.90 >4.00 1.00 حداکثر ارتفاع ترانشه نگهداری نشده (به 4.6 مراجعه شود) 3-3-6تعیین عرض ترانشه در صورتیکه به دالیل تکنیکی برای مثال فضای الزم جهت تراکم و تجهیزات آزمون ،سامانه های نگهدارنده دیواره ترانشه ،نصب همزمان لوله های متصل شده و الیه مهارکننده لولههای همجوار میتواند ،عرض ترانشه بزرگتر از حداقل مقدار تعریف شده در 2.3.6باشد .فضای کاری ایجاد شده در کنار لوله و منهولها ،باید در تمام کارها بدون هیچ محدودیتی در دسترس باشند .برای لولههای بزرگتر از 600میلیمتر در ترانشه در صورت نیاز به دستگاه متراکم کننده مکانیکی دستی ،فضای کاری X/2باید حداقل نیم متر باشد .در این مورد حداقل عرض ترانشه باید برابر با ODh+1.00باشد. P a g e |3 -4-6پایداری ترانشه پایداری دیواره ترانشه باید با استفاده از سامانه نگهدارنده ،یا شیب مناسب دیواره ترانشه جهت عدم ریزش حفظ شود ،یا سایر ابزارهای مناسب تامین شود .حداکثر ارتفاع ترانشه نگهدارینشده باید کمتر از 1/4متر باشد. 3-4-1-6 عمق ترانشه هنگام طراحی خط لوله تعیین عمق ترانشه توسط طراح با در نظر گرفتن خواص لوله ،سایز لوله ،شرایط محلی مانند نوع و تراکم خاک و شرایط بارگذاری ساکن و پویا انجام میشود. به طور کلی هنگامی که لوله از زیر مناطق پر ترافیک عبور میکنند حداقل ضخامت پوشش باالی تاج لوله باید 600میلی متر باشد. باید اطمینان حاصل شود که عمق دفن بیشتر از عمق یخ زدگی محلی باشد. کف ترانشه 4-4-1-6 1-4-4-1-6بستر پایینی بستر پایینی ترانشه باید به طور پیوسته ،یکنواخت و عاری از ذرات بزرگتر از اندازه هایی باشد که در جدول 6برای اندازه لوله مشخص شده است. 2-4-4-1-6حفاری اضافی ()over-excavation هرجا عملیات حفاری با بستر سنگی و سنگالخ مواجه شد کف ترانشه باید بیشتر حفاری گردد. حفاری ممکن است در کف ترانشه با ماسه بادی ،خاک آلی و یا خاکی که با تغییر رطوبت تغییر حجم میدهد مواجه شود .در این شرایط مهندس ممکن است حفاری بیشتر و ایجاد ناحیه فونداسیون را الزم بداند. در مواردی که حفاری اضافی انجام میشود ،توصیه میشود مصالح ناحیه فونداسیون با ناحیه بستر پایینی یکی بوده و می بایست با طبقه w (عالی)متراکم گردد 3-6-1-6( .را ببینید) مطابق بندهای 2-6-1-6و 3-6-1-6مصالح فونداسیون را به صورت یکنواخت متراکم کنید. P a g e |4 3-4-4-1-6شرایط خاص خاک وجود دارد ،مانند زمانی که یک هنگامی که احتمال نشست لوله از مرز تغییر نوع خاک عبور می کند استفاده از ژئوتکستایل می تواند یک راه حل باشد( .همانطور که در شکل 10نشان داده شده )با این حال زمانی که احتمال مهاجرت و حرکت خاک در مقیاس بزرگ وجود دارد ،این راه حل موثر نبوده و در چنین مواردی توصیه می شود به دنبال توصیه های یک متخصص بود. ممکن است شرایط خاصی در طول عملیات لوله گذاری پیش بیاید مانند جاری شدن یا ایستادن آب در کف ترانشه یا کف ترانشه سریعا نشست کند ( .)tendencyدر این موارد ،برای حذف آب باید از روشهای زهکشی و یا از پمپ کفکش در زمان نصب لوله استفاده شود و ارتفاع الیه جایگذاری به اندازه ای باشد که برای )settlement(1 جلوگیری از شناور شدن خط لوله و یا ریزش دیواره ترانشه کافی باشد. درجه بندی الیه دربرگیرنده لوله ( ،)pipe zoneبستر و مصالح فونداسیون باید طوری باشد که در شرایط اشباع ،ذرات ریز )fines(2از این مناطق به خاک مجاور از کف ترانشه و یا دیوارها مهاجرت نکنند و مواد از کف ترانشه و دیوارها نیز به این نواحی منتقل نشوند .هر مهاجرت یا حرکت ذرات خاک از یک ناحیه به دیگری می تواند باعث از بین رفتن استحکام فونداسیون الزم و یا مهار لوله و یا هر دو شود .ممانعت از مهاجرت ذرات ریز را می توان با استفاده از یک فیلتر)filter fabric( 3همانطور که در شکل 10نشان داده شده انجام داد . -1ناحیه لوله -2بستر 5 -3فیلتر ژئوتکستایل 6 تصویر شماره – 10محافظت در برابر مهاجرت مصالح اگر ژئوتکستایل ها به هم جوش داده شوند باید حداقل 0،3متر بر روی هم قرار گیرند .همپوشانی ژئوتکستایل هایی که جوش داده نشده اند حداقل باید 0،5 متر باشد .وقتی خاک ضعیف یا نرم است به گونه ای که امکان کار ایمن برای 4 1 settlement fines 3 filter fabric 4 Pipe zone 5 bedding 6 filter geotextile 2 P a g e |5 افراد در ترانشه نباشد ممکن است تقویت ترانشه قبل از آماده سازی بستر( )laying the beddingالزم باشد .برای مقاوم سازی کف ترانشه می توان از پالتهای چوبی ،بتن مسلح و یا ژئوتکستایل تقویت شده (شکل )11استفاده کرد. اگر سطح ( )tableآب زیرزمینی به مجاورت پنلها می رسد ،تخته آغشته به مواد نگهدارنده مناسب توصیه می شود (استاندارد مرجع را ببینید). راهنما: -1 -2 -3 -4 بستر پالتهای چوبی1 پالتهای چوبی 2 حداقل عرض ترانشه تصویر شماره – 11تقویت کف ترانشه با پنلهای چوبی نمونه های استفاده از ژئوتکستایل در تصاویر 12الی 15نشان داده شده است راهنما-1 :ژئوتکستایل Wooden boards Connecting boards 1 2 P a g e |6 تصویر شماره – 12ژئوتکستایل جهت کاهش نشست غیریکنواخت نوع خاک1 در ناحیه تغییر راهنما-1 :ژئوتکستایل تصویر شماره -13ژئوتکستایل بخشی از میدهد مهار-زمین2 و نگهدارنده را تشکیل راهنما-1 :ژئوتکستایل تصویر شماره – 14ژئوتکستایل یک ناحیه کلی مهار-زمین و پشتیبان را تشکیل میدهد soil transition zones partial ground-beam containment 1 2 P a g e |7 راهنما-1 :ژئوتکستایل تصویر شماره – 15ژئوتکستایل بعنوان لنگر برای جلوگیری از شناور شدن اگر لوله های حامل آب یا فاضالب در عمقی کمتر از عمق یخ زدگی 1نصب شوند، استفاده از عایق حرارتی باید مد نظر قرار گیرد. عایق حرارتی میبایست بوسیله پنلهای فوم پلی استایرن سبک یا دیگر موادی که برای محافظت در برابر نفوذ رطوبت اند مناسب باشد و مطابق شکل 16استفاده شوند. انتخاب نوع عایق بندی مطابق شکل 16باید با توجه به استعداد سرمازدگی خاک محلی و مصالح پرکننده صورت گیرد. الف -عایق بندی در خاکهای رسی و سیلتی ب -عایق بندی در خاکهای دانه ای در باالتر از عمق یخ زدگی د -عایق بندی بوسیله عایق پیش ساخته دایره ای شکل ج -عایق بندی در ترانشه های کم عمق frost penetration depth 1 P a g e |8 تصویر شماره 16 4-4-4-1-6بستر لوله نیاز به یک محافظ زیرین یکنواخت در کل طول آن دارد و این محافظ زیرین توسط الیه بستر تامین میشود .برای مهیا کردن این محافظ زیرین ،الیه بستر ً ضخامتی در حدود 100تا 150میلیمتر دارد و نباید از 50میلیمتر کمتر عموما باشد. مصالح استفاده شده باید دانه ریز ،مانند شن ،سنگریزه و یا سنگ های خرد شده باشد و باید با بند 6.1.6.3مطابقت داشته باشد. مصالح بستر ،باید به طور مساوی در سراسر عرض ترانشه پخش شده باشد و با شیب خط لوله همتراز و در صورت لزوم متراکم گردد (شیب خط لوله باید از بستر ایجاد شود). پوشش محافظ زیرین از خاک نسبتا نرم ،ریز دانه ،عاری از سنگ های بزرگ و دیگر اجسام سخت میباشد و کف آن می تواند یک حفاظت یکنواخت و کامل در تمام طول لوله ها ایجاد کند .در ترانشه با چنین خصوصیاتی امکان خواباندن لوله ها تا اندازه اسمی DN 700به طور مستقیم در کف آماده سازی شده ترانشه وجود دارد. آماده سازی محل اتصال 1 5-4-4-1-6 در صورت امکان برای مونتاژ مناسب اتصال یا برای جلوگیری از افتادن وزن لوله روی محل اتصال ،یک چاله کوچک زیر محل اتصال ایجاد نمایید . .چاله ایجاد شده نباید بزرگتر از اندازه الزم برای مونتاژ مناسب محل اتصال باشد. پس از ساخت محل اتصال ،به دقت چاله را برای ایجاد یک پشتیبانی مستمر از لوله در سراسر طول آن ،با مصالح بستر پر و متراکم کنید. -نمونه هایی از عایق حرارتی لوله های دفن شده Jointing 1