สรุปนโยบายและแนวทางปฎิบัติ 10 AQUADAPT www.aquadapt.org การเพาะเลี้ยงสัตว์น้าและการปรับตัว การเติมอากาศในบ่อปลา สู่การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ในเขตภาคเหนือของประเทศไทย ออกซิเจนละลายน้้าในบ่อเลี้ยงปลา ออกซิเจนละลายน้้าในบ่อเลี้ย งปลา เกิดจาก การแพร่ข องอากาศลงไปในน้้า จากการสั งเคราะห์ แสงของแพลงค์ตอนพืช สาหร่ายและพืชน้้าในยามทีม ่ ี แสงแดด อย่างไรก็ตาม พืชและสัตว์น้าจะใช้ออกซิเจน เพื่ อ ช่ ว ยในการหายใจในเวลากลางคื น จึ ง มี ค วาม จ้ า เ ป็ น อ ย่ า ง ยิ่ ง ที่ ต้ อ ง ห า จุ ด ที่ เ ห ม า ะ ส ม ส้ า ห รั บ ออกซิ เ จนในน้้ า เพื่ อ ให้ เ พี ย งพอ หากออกซิ เ จนต่้ า เกิ น ไปจะท้ า ให้ สั ต ว์ น้ า เครี ย ด อ่ อ นแอ กิ น อาหาร ลดลง โตช้า ติดโรคได้ง่าย และอาจจะท้าให้สัตว์น้า ตายหมดทั้งบ่อได้ ผู้เลี้ยงปลาต้องระวังเรื่องปริมาณออกซิเจนใน ฤดู ร้ อ น เพราะอั ต ราการหายใจของพื ช และสั ต ว์ จ ะ เพิ่มมากขึ้ น การใช้ ออกซิเจนจะสู งขึ้ นตามอุณหภูมิ รวมทั้ง แพลงค์ ต อนพื ช จะเจริญ เติบ โตอย่ างรวดเร็ ว ห า ก ไ ม่ มี ก า ร เ ป ลี่ ย น ถ่ า ย น้้ า ก ล า ง คื น ป ริ ม า ณ ออกซิเจนจะถูกน้าไปใช้ เป็ นจ้านวนมาก ออกซิเจน อาจจะลดลงจนเป็ น ศู น ย์ ท้ า ให้ ป ลาตาย หมอกควั น และเมฆฝนที่ บ ดบั ง แสงนาน ๆ จะท้ า ให้ พื ช น้้ า และ แพลงค์ตอนพืชไม่สามารถสังเคราะห์แสงได้ เป็นผล ให้ปลาขาดออกซิเจนและตายได้ ปริมาณออกซิเจนในน้้ าแต่ล ะบ่ อจะแตกต่า ง กันไปตามความอุด มสมบู รณ์ ภายในบ่ อ การจั ด การ บ่อ ขนาดและปริมาณสัตว์ น้าที่เลี้ยงในบ่อ โดยส่ว น ใหญ่ อ อกซิ เ จนจะมี ค่ า ต่้ า สุ ด เวลาเช้ า มื ด และสู ง สุ ด ช่วงบ่าย นอกจากนี้ปริมาณออกซิเจนที่ละลายในน้้า จะขึ้ น อยู่ กั บ ความดั น บรรยากาศหรื อ ความสู ง ของ พื้ น ที่ ค ว า ม เ ค็ ม แ ล ะ อุ ณ ห ภู มิ บ่ อ ที่ อ ยู่ บ น ที่ สู ง หน่ วยวิ จั ย สั ง คมและสิ่ งแวดล้ อ ม ออกซิเจนจะละลายน้้าได้น้อยลง น้้าที่มีความเค็มและ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิ ทยาลัยเชียงใหม่ อุณหภูมิเพิ่มขึ้นออกซิเจนละลายได้น้อยลงเช่นกัน USER www.sea-user.org จ. เชียงใหม่ 50200 053 854 898 สรุปนโยบายและแนวทางปฎิบัติ 10 AQUADAPT www.aquadapt.org การเพาะเลี้ยงสัตว์น้าและการปรับตัว การเติมอากาศในบ่อปลา สู่การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ในเขตภาคเหนือของประเทศไทย การใช้ออกซิเจนในบ่อปลา การเลี้ ย งปลาที่ ค วามหนาแน่ น สู ง และขนาด ปลาที่โตขึ้นท้าให้มีการใช้ออกซิเจนเพิ่มขึ้น ของเสีย วิธีการเติมอากาศในบ่อปลามีหลายรูปแบบ 1. ผูเ้ ลีย ้ งปลาควรใช้เครือ ่ งปัม ๊ น้้าแบบพ่น จากปลาและอาหารที่เหลือก็มีส่วนท้าให้ออกซิเจนใน เพือ ่ เพิม ่ อากาศในบ่อ ช่วงหน้าฝนทีฟ ่ า้ ปิด บ่ อ ลดลง สาหร่ า ยที มี อ ยู่ ใ นบ่ อ ตายเป็ น จ้ า นวนมาก เป็นเวลานานหรือในกรณีฉกุ เฉิน รวมทัง้ เมือ่ ท้าให้จุลินทรีย์ต้องใช้ออกซิเจนเพื่อย่อยสลาย อาจ ปลามีขนาดโตขึน ้ ใกล้จับขาย หากสามารถ ส่งผลให้ออกซิเจนลดลงและน้้าเน่าเสียได้ ท้าให้น้าเป็นฝอยขนาดเล็กการละลาย ออกซิเจนในอากาศลงน้้าได้ดข ี น ึ้ 2. การใช้ใบพัดตีน้า ความสามารถในการ เพิม ่ ออกซิเจนจะขึน ้ อยูก ่ บ ั ลักษณะรูปร่าง และขนาดของใบพัด แต่มข ี อ ้ เสียคือ งบลงทุนและงบด้าเนินการสูง 3. ระบบเติมอากาศแบบเวนจูรี่ ประกอบไป ด้วยปัม ๊ และหัวฉีดทีพ ่ น ่ น้้าผสมอากาศลง ผู้เลี้ยงปลาควรลงทุนซื้อชุดตรวจสอบปริมาณ ออกซิเจนทีล ่ ะลายในน้้าส้าเร็จรูป มาใช้เพือ ่ ตรวจสอบ ไปในบ่อเลีย ้ งปลา อาจจะวางท่ออากาศ บริเวณพืน ้ บ่อหรือกลางน้้า ปริมาณออกซิเจนอย่างสม่้ าเสมอ ผู้เลี้ยงปลาควรใช้ เครือ ่ งเติมอากาศเพือ ่ รักษาระดับออกซิเจนไม่ให้ต่้ากว่า 3 มิลลิกรัมต่อลิตร โดยเฉพาะในบ่อทีม ่ ก ี ารเลีย ้ งปลาทีม ่ ี ความหนาแน่นสูงและขนาดใกล้จบ ั บ่อทีม ่ ป ี ลาเป็นโรค หรือบ่อทีม ่ ป ี ริมาณแอมโมเนียสูงจ้าเป็นต้องเพิม ่ เครือ ่ งให้ อากาศ ออกซิเจนจะช่วยให้จุลินทรีย์ท้ างานได้ดีขึ้น ในการเลีย ้ งปลา ควรควบคุมความขุน ่ หรือความ โปร่งแสงของน้้า อยูร่ ะหว่าง 30 – 50 เซนติเมตร การเติมอากาศลงในบ่อปลาช่วยท้าให้สภาพ น้า้ ดีขน ึ้ เป็นการช่วยลดปริมาณก๊าซพิษ เช่น แอมโมเนีย ไฮโดรเจนซัลไฟล์ และช่วยให้สต ั ว์นา้ กินอาหารดีขน ึ้ โตเร็ว ท้าให้โอกาสเป็นโรคน้อยลง อย่างไรก็ตาม ควรค้านึงถึงต้นทุนที่เพิ่มขึ้นด้วย หน่ วยวิ จั ย สั ง คมและสิ่ งแวดล้ อ ม USER www.sea-user.org คณะสังคมศาสตร์ มหาวิ ทยาลัยเชียงใหม่ จ. เชียงใหม่ 50200 053 854 898