3/2/2020 Лекц 4-5. Харьцааны шинжилгээ (үргэлжлэл) Б.БАДАМГАРАВ, MAF 1 Анхааруулга ☺ Энэхүү лекцийн слайд нь МУИС, Бизнесийн сургуулийн Санхүүгийн менежментийн профессорын багийн өмч тул зөвшөөрөлгүйгээр цааш түгээх, дамжиулах, өөр сайт дээр хуулбарлан тавихыг хатуу хориглоно. Лекцийн материалыг зөвхөн өөрийн сургалтандаа ашиглана уу. Оюуны өмчийг хүндэтгэн ёс зүйтэй хандсанд баярлалаа Багш: Б.Бадамгарав 2 1 3/2/2020 Activity Liquidity Solvency Profitability Valuation Ашигт ажиллагааны харьцаа Компанийн үнэлгээ болон хувьцааны үнэлгээг тодорхойлоход ач холбогдолтой. Ашигт ажиллагаа нь компанийн өрсөлдөөний байдлыг илэрхийлэхээс гадна компанийн удирдлагын ур чадварыг илтгэнэ. Тухайн хугацаан дахь компанийн олж байгаа өгөөжийг хэмждэг бөгөөд дараах байдлаар ангилна ◦ Борлуулалтын өгөөж (return on sales) ◦ Хөрөнгө оруулалтын өгөөж (return on investment) 3 Ашигт ажиллагааны харьцаа: борлуулалтын өгөөж Нийт ашгийн хувь 𝑔𝑟𝑜𝑠𝑠 𝑝𝑟𝑜𝑓𝑖𝑡 𝑟𝑒𝑣𝑒𝑛𝑢𝑒 Үйл ажиллагааны болон бусад зардлаа нөхөөд ашиг олох чадварыг илэрхийлнэ 𝑔𝑟𝑜𝑠𝑠 𝑝𝑟𝑜𝑓𝑖𝑡 𝑚𝑎𝑟𝑔𝑖𝑛 = Нийт ашгийн хувь их байх нь үнэ өндөр байгааг эсвэл бүтээгдэхүүний зардал бага (or efficiency) байгааг илэрхийлнэ. ◦ Үнийн түвшин нь өрсөлдөөнөөс хамаарна. Бүтээгдэхүүн нь өрсөлдөөний давуу талтай буюу өндөр чанарын, нэр хүндтэй эсвэл онцгой технологитой бол үнэ өндөр байх боломжтой байдаг ◦ Зардал бага. Компанийн бүтээгдэхүүний зардал дээр өрсөлдөөний давуу талтай бол 4 2 3/2/2020 Ашигт ажиллагааны харьцаа: борлуулалтын өгөөж Үйл ажиллагааны ашгийн хувь 𝑜𝑝𝑒𝑟𝑎𝑡𝑖𝑛𝑔 𝑝𝑟𝑜𝑓𝑖𝑡 𝑟𝑒𝑣𝑒𝑛𝑢𝑒 Үйл ажиллагааны ашгийн хувь нь нийт ашгийн хувиас хурдацтай өсч байвал үйл ажиллагааны зардлын удирдлагад ахиц гарсаныг илэрхийлнэ. 𝑜𝑝𝑒𝑟𝑎𝑡𝑖𝑛𝑔 𝑝𝑟𝑜𝑓𝑖𝑡 𝑚𝑎𝑟𝑔𝑖𝑛 = EBITDA margin 𝐸𝐵𝐼𝑇𝐷𝐴 𝑚𝑎𝑟𝑔𝑖𝑛 𝐸𝑎𝑟𝑛𝑖𝑛𝑔 𝑏𝑒𝑓𝑜𝑟𝑒 𝑖𝑛𝑡𝑒𝑟𝑒𝑠𝑡, 𝑡𝑎𝑥𝑒𝑠, 𝑑𝑒𝑝𝑟𝑒𝑐𝑖𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛 𝑎𝑛𝑑 𝑎𝑚𝑜𝑟𝑡𝑖𝑧𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛 = 𝑟𝑒𝑣𝑒𝑛𝑢𝑒 Компанийн үйл ажиллагааны гүйцэтгэлийг харуулна. 5 Ашигт ажиллагааны харьцаа: борлуулалтын өгөөж Татварын өмнөх ашгийн хувь 𝑝𝑟𝑒𝑡𝑎𝑥 𝑝𝑟𝑜𝑓𝑖𝑡 𝑟𝑒𝑣𝑒𝑛𝑢𝑒 Хөшүүрэг болон бусад үйл ажиллагааны бус орлого, зардлын ашигт ажиллагааны нөлөөллийг харуулна. 𝑝𝑟𝑒𝑡𝑎𝑥 𝑝𝑟𝑜𝑓𝑖𝑡 𝑚𝑎𝑟𝑔𝑖𝑛 = Цэвэр ашгийн хувь 𝑛𝑒𝑡 𝑝𝑟𝑜𝑓𝑖𝑡 𝑚𝑎𝑟𝑔𝑖𝑛 = 𝑛𝑒𝑡 𝑝𝑟𝑜𝑓𝑖𝑡 𝑟𝑒𝑣𝑒𝑛𝑢𝑒 6 3 3/2/2020 Ашигт ажиллагааны харьцаа: хөрөнгө оруулалтын өгөөж Компанийн хөрөнгөөс олж байгаа өгөөжийг хэмжинэ. Харьцаа нь их байх тусам тухайн хөрөнгийн түвшинд их ашиг, орлого олж байгааг илэрхийлнэ. 𝑜𝑝𝑒𝑟𝑎𝑡𝑖𝑛𝑔 𝑖𝑛𝑐𝑜𝑚𝑒 𝑜𝑝𝑒𝑟𝑎𝑡𝑖𝑛𝑔 𝑅𝑂𝐴 = 𝑎𝑣𝑒𝑟𝑎𝑔𝑒 𝑡𝑜𝑡𝑎𝑙 𝑎𝑠𝑠𝑒𝑡 𝑅𝑂𝐴 = 𝑛𝑒𝑡 𝑖𝑛𝑐𝑜𝑚𝑒 𝑎𝑣𝑒𝑟𝑎𝑔𝑒 𝑡𝑜𝑡𝑎𝑙 𝑎𝑠𝑠𝑒𝑡 Компанийн нийт капиталаас олж байгаа өгөөж 𝑟𝑒𝑡𝑢𝑟𝑛 𝑜𝑛 𝑡𝑜𝑡𝑎𝑙 𝑐𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎𝑙 = 𝐸𝐵𝐼𝑇 𝑡𝑜𝑡𝑎𝑙 𝑑𝑒𝑏𝑡 + 𝑒𝑞𝑢𝑖𝑡𝑦 7 Ашигт ажиллагааны харьцаа: хөрөнгө оруулалтын өгөөж Өөрийн хөрөнгийн өгөөж 𝑅𝑂𝐸 = 𝑛𝑒𝑡 𝑖𝑛𝑐𝑜𝑚𝑒 𝑎𝑣𝑒𝑟𝑎𝑔𝑒 𝑡𝑜𝑡𝑎𝑙 𝑒𝑞𝑢𝑖𝑡𝑦 𝑟𝑒𝑡𝑢𝑟𝑛 𝑜𝑛 𝑐𝑜𝑚𝑚𝑜𝑛 𝑒𝑞𝑢𝑖𝑡𝑦 = 𝑛𝑒𝑡 𝑖𝑛𝑐𝑜𝑚𝑒 − 𝑝𝑟𝑒𝑓𝑒𝑟𝑟𝑒𝑑 𝑑𝑖𝑣𝑖𝑑𝑒𝑛𝑑 𝑎𝑣𝑒𝑟𝑎𝑔𝑒 𝑐𝑜𝑚𝑚𝑜𝑛 𝑒𝑞𝑢𝑖𝑡𝑦 • ROE нь компанийн гүйцэтгэлийн иж бүрэн индикатор бөгөөд учир нь компанийн удирдлага хөрөнгө оруулагчдын мөнгийг хэр сайн удирдан ашиг, өгөөж олсоныг илэрхийлдэг • ROE-ийг өөрийн хөрөнгөтэй харьцуулж үнэлдэг ROE > cost of equity => market value > book value 8 4 3/2/2020 Жишээ: (CFA curriculum level 1, 2019) Компанийн ашигт ажиллагааны талаар болон удирдлагын тайлангаас дараах мэдээлэл өгөгджээ. Удирдлагын тайлангийн хэсгээс: Үйл ажиллагааны зардлын бууралтын хамгийн гол шалтгаан нь борлуулалтын орлогын бууралт бөгөөд энэ нь борлуулалтын тоо хэмжээний бууралт болон эдийн засгийн уналттай холбогдон үүссэн. Байнгын болон улирлын шинж чанартай зардлыг бууруулах замаар зардлаа хэмнэсэн ч энэ нь борлуулалтын бууралтын зарим хэсгийг л нөхөж чадсан. Асуулт 1. Дээрх хугацаан дахь нийт ашгийн хувь болон үйл ажиллагааны ашгийн хувийг харьцуулна уу 2. 2009 оны үйл ажиллагааны ашгийн бууралтыг тайлбарлана уу 3. 2009 оны байдлаар татварын өмнөх ашгийн хувь нь яагаад үйл ажиллагааны ашгийн хувиас их хувиар буурсаныг тайлбарлана уу 4. 2007-2009 оны хоорон дахь цэвэр ашгийн хувь болон татварын өмнөх ашгийн хувийг харьцуулна уу. 9 Тогтвортой өсөлтийн хувь sustainable growth rate Компанийн өсөлтийн хувийн бэнчмарк Тогтвортой өсөлтийн хувь гэдэг нь компани ашигт ажиллагаа болон санхүүжилтийн бодлогоо өөрчлөхгүйгээр өсөх боломжтой хувь. 𝑆𝑢𝑠𝑡𝑎𝑖𝑛𝑎𝑏𝑙𝑒 𝑔𝑟𝑜𝑤𝑡ℎ 𝑟𝑎𝑡𝑒 = 𝑅𝑂𝐸 × (1 − 𝐷𝑖𝑣𝑖𝑑𝑒𝑛𝑑 𝑝𝑎𝑦𝑜𝑢𝑡 𝑟𝑎𝑡𝑖𝑜) 11 5 3/2/2020 Лекц 5. Санхүүгийн харьцааны нэгдсэн шинжилгээ (Integrated Financial Ratio Analysis) Б.БАДАМГАРАВ, MAF 12 Өмнө нь үзсэн хэсэг бүлэг бүрийн харьцааны шинжилгээг нэгтгэн авч үзэх нь компанийн санхүүгийн нөхцөл байдлыг бүхэлд нь дүгнэхэд ач холбогдолтой юм. Жишээ 1. Шинжээч компанийн хөрвөх чадварыг үнэлж байгаа бөгөөд хөрвөх чадварын харьцааны дараах мэдээллийг тооцож гаргасан. Эргэлтийн харьцаа болон ТТГЧ-ийн харьцаа нь өөрөөр дүр зургийг илэрхийлж байна. Эргэлтийн харьцааны өсөлт нь компанийн хөрвөх чадвар нэмэгдэж байгааг илэрхийлж байгаа бол ТТГЧ-ийн харьцаа нь хөрвөх чадвар буурч байгааг илэрхийлж байна. Шинжээчийн цуглуулсан үйл ажиллагааны харьцаа Хөрвөх чадварт үнэлгээ өгөхийн тулд нэмэлтээр үйл ажиллагааны харьцааны мэдээлэл цуглуулсан. DOH 55 өдөр болж өссөн нь компани их хэмжээний бараа материалыг нөөцөлж байгааг илэрхийлэх бөгөөд DSO-ийн бууралт нь авлагаа хурдан цуглуулж байгааг илэрхийлнэ. Хэрвээ цуглуулсан авлагаа бэлэн мөнгө хэлбэрээр байршуулбал дээрх эргэлтийн харьцаа болон ТТГЧ-ийн харьцаанд нөлөөлөл үзүүлэхгүй бөгөөд харин цуглуулсан авлагаараа бараа материал худалдан авч байвал ТТГЧ-ийн харьцаа буурна. Дүгнэлт: компанийн хөрвөх чадвар буурч байгаа бөгөөд компани бараа материалын удирдлагаа сайжруулах шаардлагатаай 13 6 3/2/2020 Жишээ 2. дараах хоёр компанийн харгалзах харьцаануудын талаарх мэдээлэлд үндэслэн дүгнэлт өгнө үү. 14 Жишээ 2. зөв хариултыг сонгоно уу. 1. Өнгөрсөн 4-н жилийн хугацаанд Anson компани Clarence компанитай харьцуулахад үр ашиг нь илүүтэй нэмэгдсэн бөгөөд нийт хөрөнгийн эргэц 0,84-өөс 1,11 болж өссөн нь үүнийг илтгэнэ. 2. 5 дахь жилд Anson компанийн DOH ердөө л 4,76 байгаа нь Clarence (DOH=39.73) компаниас бараа материалын удирдлага нь үр ашиг муутай байгааг илэрхийлнэ. 3. 5 дахь жилд Clarence компанийн авлагын эргэц 8,35 удаа байгаа нь тус компани Anson (авлагын эргэц 10,75 удаа) компаниас илүү үр ашигтай авлагын удирдлагтай байгааг илэрхийлнэ. 15 7 3/2/2020 DuPont analysis Видео тайлбар: https://www.investopedia.com/terms/d/dupontanalysis.asp DuPont-ийн шинжилгээний тусламжтайгаар ROE-д нөлөөлж байгаа хүчин зүйлсийг тодорхойлдог. Эдгээр хүчин зүйлийг тодорхойлох нь: ◦ ◦ ◦ ◦ Өнгөрсөн хугацааны ROE-ийн өөрчлөлтийг тайлбарлах Бусад компаниудтай харьцуулах Удирдлагад ROE нэмэгдүүлэхийн тулд юун дээр анхаарах талаар мэдэээлэл өгөх Компанийн ROE-оор хэмжигдэх ашигт ажиллагаа нь яагаад үр ашиг, үйл ажиллагааны ашиг ажиллагаа, татвар болон санхүүгийн хөшүүргийн хэрэглээнээс хамаардыг тайлбарлах 16 Өөрийн хөрөнгийн өгөөж тооцох нэгдсэн шинжилгээ: DuPont analysis Дьюпонтын шинжилгээ нь: ◦ Зардлын хяналт (PM) ◦ Активын ашиглалт (TATO) ◦ Өрийн ашиглалт (EM) Эдгээр хүчин зүйлс нь өөрийн хөрөнгийн тодорхойлоход хэр оролцоотойг харуулдаг. Дьюпонтын загвар нь: ➢ Компанийн ашигт ажиллагаа ➢ Активын үр ашиг ➢ Өрийн ашиглалтыг бүхэлд нь харуулдаг өгөөжийг 17 17 8 3/2/2020 ROE-ийн задаргаа ROE нь компанийн гүйцэтгэлийн иж бүрэн индикатор бөгөөд учир нь компанийн удирдлага хөрөнгө оруулагчдын мөнгийг хэр сайн удирдан ашиг, өгөөж олсоныг илэрхийлдэг ROE = Net income Average equity = Net income Average assets × Average assets Average equity = ROA × Financial leverage Equity multiplier 18 18 ROE = ROA × Leverage Компаний ROE-ийг дараах байдлаар нэмэгдүүлж болно. 1. Бизнесийн стратегийн хүрээнд ROA-г өсгөх замаар 2. Санхүүжилтийн стратегийн хүрээнд санхүүгийн хөшүүргийн хэрэглээг нэмэгдүүлэх замаар (нэмэлт хөрөнгө оруулалтын өгөөж нь зээлийн зардлаас давж байгаа үед ашиглана) 19 19 9 3/2/2020 Ашигт ажиллагаа, өрсөлдөөн болон бизнесийн стратеги ROA = Net income Average assets ROA = Net income Revenue × Revenue Average assets Компани ROA-г дараах хоёр замаар өсгөж болно: 1.Үйл ажиллагааны ашигт ажиллагааг нэмэгдүүлэх замаар. 2.Хөрөнгийн эргэцийг нэмэгдүүлэх замаар буюу үр ашгийг өсгөх замаар Profit margin × Turnover (efficiency) WACC-тай харьцуулах return on sales (ROS) 20 20 Decomposing Return on Equity ROE = ROE = Profit margin Net income Revenue indicator of profitability × × Turnover Revenue Average assets indicator of efficiency × × Leverage Average assets Average equity indicator of solvency 21 21 10 3/2/2020 Дараах компаниудын мэдээлэлд үндэслэн өөрийн хөрөнгийн өгөөжид нөлөөлөх хүчин зүйлсийг тодорхойлно уу Co. A Sales ($) Co. B Co. C Average 2,000 4,000 6,675 4,225 Net income (NI) ($) 200 200 200 200 Average assets ($) 1,000 2,000 1,500 1,500 Average equity ($) 1,000 1,000 1,000 1,000 0 1,000 500 500 Average liabilities ($) ROE (NI/Equity) Net profit margin (NI/Sales) Turnover (Sales/Assets) Leverage (Assets/Equity) 22 COPYRIGHT © 2013 CFA INSTITUTE 22 DuPont Analysis : ROE = Net income/Average equity ROE = Net income EBT ROE = Tax burden effect of taxes × × EBT EBIT Interest burden effect of interest × EBIT Revenue × × Profit margin × Revenue Average assets × Average assets Average equity Turnover × Leverage effect of operating profitability 24 24 11 3/2/2020 DU PONT ANALYSIS Net income ÷ Sales ÷ Profit margin Х Return on assets Тotal assets turnover Total assets х = Return on Equity Total assets ÷ (Equity multiplier) Equity 25 Ашигласан материал ◦ CFA Instityte, (2019), Reading 21 Financial statement analysis: An introduction, “Financial reporting and analysis” 2019 level 1, volume 3 CFA Program Curriculum ◦ CFA Instityte, (2019), Reading 26 Financial analysis techniques, “Financial reporting and analysis” 2019 level 1, volume 3 CFA Program Curriculum ◦ Palepu, Bernard and Healy (2013), Chapter 5 Financial analysis, Business Analysis & Valuation: IFRS edition 26 12