RİZE İLİNDEKİ BAZI KAMU BİNA BETONLARINDA KARBONATLAŞMA DERİNLİĞİ VE BETON KALİTESİ CARBONATION DEPTH IN THE CONCRETES OF PUBLIC BUILDINGS IN THE CITY OF RİZE AND CONCRETE QUALİTY İlker Ustabaş Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize Şakir Erdoğdu Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon Özet Bu çalışmada, Rize ilindeki dört kamu binasının betonları incelendi. Çalışma kapsamında, bina betonlarından karot numuneler alındı. Karot numunelerinden, betonların karbonatlaşma derinlikleri, basınç dayanımları, su emme, kılcal su emme ve yoğunlukları ölçüldü. Yapıların donatılarındaki korozyon incelendi. Bina betonlarının kalitesinin oldukça düşük olduğu görüldü. Betonlarda yüksek miktarda karbonatlaşmaya rastlandı. Su emme, kılcal su emme değeri yüksek, yoğunluğu, basınç dayanımı düşük betonların karbonatlaşma derinliklerinin yüksek olduğu görüldü. Karbonatlaşan betonun donatı çeliğini koruma özelliğini yitirdiği ancak bazı durumlarda karbonatlaşmaya rağmen klorür içeriği düşük betonların donatıyı koruyabildiği tespit edildi. Anahtar kelimeler: Karbonatlaşma; Basınç Dayanımı; Kılcal Su Emme; Donatı Korozyonu Abstract In this study, concretes of four public buildings in the city of Rize were examined, during the course of which, cores were taken from the concrete members of the buildings, and were evaluated for the compressive strengths, densities, carbonation depths, water absorption and capillarity. In addition, the current state of the reinforcing steel in relation to the corrosion process was also examined. It has been observed that the quality of concretes of the buildings was rather low. It has also been observed that carbonation had extensively progressed. The carbonation depths were rather high for concretes, combined with fairly high water absorption and capillarity. It was 324 also determined that the carbonated concrete had lost its preventive property to rebar corrosion. However, in some cases, concretes with low chloride contents were still capable of preventing rebar from corrosion, even though they were carbonated. Key words: Carbonation; Compressive Strength; Capillarity; Steel Corrosion 1. GİRİŞ Betonarme elemanlarda, havadaki CO2 çimentonun hidratasyon ürünlerinden biri olan Ca(OH)2 ile kimyasal reaksiyona girerek betonda CaCO3 oluşturur. Betondaki Ca(OH)2 tükenince CSH yapısı karbonatlaşabilmektedir [1-4]. Karbonatlaşma ile betonun içyapısında değişiklikler meydana gelmektedir. Karbonatlaşma, betonun pH değerinin düşmesine ve karbonatlaşma rötresinin meydana gelmesine yol açmaktadır [4]. Karbonatlaşma reaksiyonunun kendisi betonun bozulmasına yol açmaz. Ancak betonun içyapısında neden olduğu değişiklikler sonucu betonarme elemanlar hasar görür. Betonun 12.5 ile 13.5 mertebesinde olan pH değeri karbonatlaşma etkisiyle 8.5 değerlerine kadar düşebilmektedir. Böylelikle, karbonatlaşma nedeniyle alkaliliği azalan beton, donatıyı koruma özelliğini kaybetmektedir. Sonuçta, karbonatlaşan betonda donatı çeliği korozyona maruz kalmaktadır [5,6]. Donatı korozyonuna bağlı olarak betonda çatlaklar meydana gelmektedir [7]. Betonun karbonatlaşması üzerine etkili olan en önemli faktör betonun boşluk yapısıdır [8]. Geçirgenliği yüksek betonun karbonatlaşması da hızlı olmaktadır. Beton tasarımı sırasında uygun çimento tipi seçerek, su/çimento oranını düşürerek, uygun katkı maddesi kullanarak dayanımı yüksek beton üretilebilir ve betonun karbonatlaşma direnci artırılabilir. Betonda karbonatlaşma derinliği donatı korozyonu açısından taşıdığı risk nedeniyle yapı ömrünü olumsuz etkileyen önemli bir unsurdur. Bu nedenle, betonda karbonatlaşma araştırmacılar tarafından önemsenmekte ve değişik yöntemler vasıtasıyla derinliğine ilişkin tahminler sıkça yapılmaktadır. 1.1. Betonda Karbonatlaşmanın Hesabı ve Tahmin Yöntemleri Betonarme yapıların hizmet ömrünü hesaplamada ve/veya beton yüzeyinin tamiri için karbonatlaşma miktarından yararlanılmaktadır. Karbonatlaşmanın hesabı ve tahmini için pek çok yöntem geliştirilmiştir. Karbonatlaşma CO2`in betona difüzyonu olduğu için karbonatlaşma miktarının hesap edilmesinde Fick’in birinci ve ikinci difüzyon yasalarından yararlanılmaktadır. Birinci Fick yasasına göre; 2 DCs C cf (1) A Bu bağıntı ile k1 karbonatlaşma katsayısı ve x(t) t(s) sonunda meydana gelen karbonatlaşma derinliği (m) olarak hesaplanabilmektedir. Bu ifadede, D beton içerisine CO2’in difüzyon katsayısı (m2/s), Cs beton yüzeyindeki CO2 konsantrasyonu (g/m3), Ccf karbonatlaşmanın olduğu bölgedeki CO2 konsantrasyonunu (g/m3), A(m2) ise difüzyonun gerçekleştiği alanı göstermektedir. X(t) k1 t k1 325 İkinci Fick yasasına göre; x C(x, t) Cs erfc 4 D t (2) C k 2 4 D erfc -1 (3) Cs Bu ifadelere göre karbonatlaşma katsayısı (k2) ve t(s) süresinde x(m) karbonatlaşma derinliği hesaplanmaktadır. Bu konuda çalışma yapan araştırmacılar Fick kanunlarıyla karbonatlaşmanın hesabında sadece malzeme (beton) ve ortam arasında bir ilişki olması, betona ait su/çimento oranı, çimento tipi, katkılar, sıcaklık, nem durumu gibi özellikleri içermediğini belirtmektedirler. Özellikle betonun maruz kaldığı ortam neminin karbonatlaşmaya çok etkisinin olduğunu, sulu ortamlarda betonda karbonatlaşmanın oluşmadığı, yüksek veya düşük bağıl neme sahip ortamda da betonda karbonatlaşmanın yavaş geliştiğini söylemektedirler. Bu yüzden, belirtilen diğer özellikleri de içeren, karbonatlaşma katsayısı ve derinliğini hesaplamak için bazı bağıntılar geliştirilmiştir [9-11]. X(t) k 2 t Huang karbonatlaşma miktarının hesabı için yaptığı istatistiksel değerlendirmede aşağıdaki önermektedir [9]. X(t)p/t k k t (4) Bu ifadede; X(t) t süresinde karbonatlaşma derinliğini, μk, ortalama karbonatlaşma derinliğini, β, p’ye karşılık gelen normal olasılık değerini (ilgili tablodan alınır), σk, standart sapmayı, p kesin olasılığı göstermektedir. Monterio, yine istatistiksel bir çalışmaya dayanarak; X 2 C t n 1 k o k1 k 2 Rc65 t (5) ifadesini önermektedir. Bu ifadede, x karbonatlaşma derinliğini (m), c çevresel etki itibariyle CO2 konsantrasyonunu (kg/m3), t maruz kalınan süre (yıl), Rc65 karbonatlaşma direnci katsayısını (kg.yıl/m5) (denklem (6) ve (7)’den hesaplanır), ko denklem şartlarına göre 3’e eşit sayı, k1 Tablo 1’den alınan katsayı, k2 standart kür için 1, üç gün kalıp içerisinde bakımda 0.25 olan katsayıyı, n Tablo 1’den alınan sayıyı göstermektedir. 3.106 için CEM I;CEM II/A Rc65 0.0016 fcm (6) için CEM II/B; CEMIII; CEMIV; CEMV (7) Rc65 0.0018 f Rc65 çimento tipine ve beton ortalama basınç dayanımına (MPa) göre denklem (6) ve (7)’e göre hesaplanmaktadır. 2.862 cm Tablo 1’deki XC1, XC2, XC3 ve XC4 TS EN 206-1’e göre çevresel etki sınıflarını göstermektedir. 326 Tablo 1. Denklem 5 için k1 ve n katsayıları. k1 n XC1 1 0 XC2 0.20 0.183 XC3 0.77 0.02 XC4 0.41 0.085 1.2. Karbonatlaşmaya Maruz Betonların Çevresel Etkilere Göre Sınıflandırılması ve Beton Tasarım Önerileri TS EN 206-1 standardı çevreden kaynaklanan etkileri beş etki sınıflarına göre tasnif etmektedir. Ülkemizde yerel uygulamalar için TS 13515 standardı 2012 yılı itibariyle yürürlüğe girmiştir. TS 13515 standardı aşınma ve alkali silika reaksiyonlarından kaynaklanan bozulmalara göre TS EN 206-1’e ek etki sınıfları getirmiştir. TS EN 206-1standardında karbonatlaşma etkisiyle korozyona maruz betonlar için belirtilen dört etki sınıfına göre su/çimento oranı, dayanım sınıfı ve çimento içeriği için önerilerde bulunmaktadır. TS EN 206-1standardında karbonatlaşmanın en fazla olduğu etki sınıfı XC4 için en büyük su/çimento oranı 0.5, en küçük dayanım sınıfı C30/37 ve en düşük çimento içeriği 300 kg/m3 olarak önerilmektedir [12]. Tablo 2. TS EN 206-1’e göre karbonatlaşmanın meydana geldiği çevresel etki sınıfları ve beton tasarım önerileri [12]. Sınıf Gösterimi XC1 XC2 XC3 XC4 Çevre Tanımı Etki sınıflarının meydana gelebileceği yerlere ait bilgi Çok düşük rutubetli havaya sahip bina iç kısımlarındaki beton. Sürekli şekilde su içerisindeki beton Islak, ara sıra Su ile uzun süreli temas kuru eden beton yüzeyler, temellerin çoğu Orta derecede Orta derecede veya yüksek rutubetli rutubetli havaya sahip bina iç kısımlarındaki betonlar yağmurdan korunmuş, açıkta bulunan betonlar Döngülü XC2 etki sınıfı dışındaki, su ıslak ve kuru temasına maruz beton yüzeyler Kuru veya sürekli ıslak En büyük En küçük En az su çimento dayanım çimento oranı sınıfı içeriği 0.65 C20/25 260 0.60 C25/30 280 0.55 C30/37 280 0.50 C30/37 300 2. YAPILAN ÇALIŞMALAR Bu çalışmada, değişik zamanlarda ve farklı yöntemlerle beton dökümü yapılan dört ayrı kamu binasında inceleme yapıldı. İnceleme kapsamında binalardan karot numuneler alındı. Bu karot numunelerden betondaki karbonatlaşma derinlikleri, beton dayanımları, su emme ve kılcal su 327 emme değerleri ölçüldü. Bina kolonlarındaki net beton örtüsü kırılarak donatılardaki korozyon incelendi. Binaların kolonlarından 100 mm çapında karot bıçağıyla, kolon donatılarına zarar vermeden karot numuneler alındı. Karot numuneler üzerinde fenolftalein püskürtülerek karbonatlaşma derinliği ölçüldükten sonra numuneler 24 saat su havuzunda bekletildi. Su havuzundan çıkarılan karot numunelerin üstündeki su filmi silindikten sonra yaş kütleleri ölçüldü. 60oC ısıya sahip etüvde sabit kütleye kadar numuneler kurutularak kuru kütleleri ölçüldü. Karot numunelerin tabanından 3 mm yukarısına kadar yan yüzeyler parafinlendikten sonra tabandan suya temas edecek şekilde yerleştiren numunelerin kılcal yolla 1.,2.,3.,4., 6., ve 24. saatlerde emdikleri su miktarı tartılarak belirlendi. Her bir süre sonundaki ağırlıktan ilk ağırlık çıkarılarak elde edilen değer ilk ağırlığa bölünerek numunelerin su emmesi hesaplandı. Kılcal yolla birim alandan emilen su miktarıyla zamanın karekökünün bir eksen takımında gösterilerek bu doğrulardan geçirilen lineer doğrunun eğiminden kılcal su emme katsayısı hesaplandı. Sonra karot numunelerin çap/boy oranı 1/1 olacak şekilde kesilip, kükürt-grafit karışımı madde ile başlıklandıktan sonra numunelerin eksenel basınç dayanımları ölçüldü. Binalara ait dörder numuneye ait karbonatlaşma derinliği, basınç dayanımı, su emme, kılcal su emme ve yoğunluk değerleri sırasıyla Tablo3,Tablo 4, Tablo 5 ve Tablo 6’da gösterildi. İnceleme yapılan birinci bina (B1) uzun yıllar çocukların barınma yurdu olarak kullanılan dört katlı bir binadır. İkinci bina (B2) resmi daire ve lojman olarak kullanılan yedi katlı bir binadır. Üçüncü bina (B3) altı katlı okul ek binasıdır. Dördüncü bina (B4) altı katlı, halk eğitim merkezi, dükkânların bulunduğu belediye binasıdır. Elde edilen değerler Tablo 3, Tablo 4, Tablo 5 ve Tablo 6’da verilmektedir. B1 binasının betonları elle dökülmüştür. Diğer üç binada hazır beton dökülmüştür. B4 binasının beton döküm tarihleri mevcut değildir. Tablo 3. B1 Binasına İlişkin Ölçülen Değerler. Numune Alındığı No yer 1 2 3 4 Zemin kat 1.kat 2.kat 3.kat Beton yaşı (yıl) Betondaki karbonatlaşma derinliği (mm) Beton dayanımı (N/mm2) Su emme (%) Kılcal su emme katsayısı (cm/sn1/2) Yoğunluk (g/cm3) 39 33.1 6.70 8.4 0.004254 2.187 39 39 39 33.3 63.8 83.3 12.0 10.7 10.6 5.4 7.9 8.5 0.002476 0.003832 0.005282 2.257 2.175 2.165 Tablo 4. B2 Binasına İlişkin Ölçülen Değerler. Numune Alındığı No yer 1 2 3 4 1.Bodrum Kat 2.Bodrum Kat Zemin kat 1.kat Beton yaşı (yıl) Betondaki karbonatlaşma derinliği (mm) Beton dayanımı (N/mm2) Su emme (%) Kılcal su emme katsayısı (cm/sn1/2) Yoğunluk (g/cm3) 10 29.6 10 5.9 0.003052 2.221 10 32.0 7.7 7.0 0.004079 2.141 10 10 37.8 46.4 5.8 7.2 8.0 2.9 0.006674 0.004873 2.141 2.049 328 Tablo 5. B3 Binasına İlişkin Ölçülen Değerler. Numune Alındığı No yer 1 2 3 4 Zemin kat 1.kat 2.kat 3.kat Beton yaşı (yıl) Betondaki karbonatlaşma derinliği (mm) Beton dayanımı (N/mm2) Su emme (%) Kılcal su emme katsayısı (cm/sn1/2) Yoğunluk (cm3) 16 31.5 7.4 4.4 0.003399 2.254 4 4 3 30.9 6.2 Belli değil 22.7 29.0 28.2 2.5 3.9 4.0 0.001058 0.000909 0.001197 2.312 2.194 2.147 Tablo 6. B4 Binasına İlişkin Yapılan Ölçümler. Numune Alındığı No yer 1 2 3 4 1.Bodrum Kat 2.Bodrum Kat 2.kat 3.kat Kılcal su Yoğunluk emme (g/cm3) katsayısı (cm/sn1/2) Beton yaşı (yıl) Betondaki karbonatlaşma derinliği (mm) Beton dayanımı (N/mm2) Su emme (%) - 22.2 12.2 4.6 0.00347 2.254 - 89.8 9.3 5.4 0.00488 2.243 - 46.8 99.0 18.8 9.8 2.2 6.4 0.001585 0.00719 2.263 2.223 3. DEĞERLENDİRME Bina betonlarında aşırı miktarda karbonatlaşma gözlemlendi. Karbonatlaşma derinliğinin net beton örtü kalınlığından daha fazla olduğu görüldü. Bunun nedeninin beton kalitesinin fazlasıyla düşük olması ile doğrudan bağlantılı olduğunu söylemek gerekir. 329 Karbonatlaşma derinliği (mm) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1 2 3 4 B1 B2 B3 B4 Binalar Şekil 1. Binaların betonlarında ölçülen karbonatlaşma derinlikleri Şekil 1’de dört binaya ait dört adet karot numunesi esas alınarak ölçülen karbonatlaşma derinliklerinin grafiksel değişimi görülmektedir. Dörtlü sütunların birinci sütunu, binaların alt kat betonlarındaki karbonatlaşmayı diğer sütunlarda aşağıdan yukarıya doğru katların karbonatlaşma miktarlarını göstermektedir. Binaların birinci kat betonları diğer katlara göre daha önce dökülmesine rağmen üst kat betonlarında daha fazla karbonatlaşma olduğu görülmektedir. Karbonatlaşma derinliğinde oluşan bu sıralamanın betonun geçirimliliği ile doğrudan ilişkili olduğu kabul edilmesine rağmen rutubet oranının çok düşük ve çok yüksek olması hallerinde karbonatlaşmanın daha yavaş ilerlemesi ile de ilgili olabilir. Rize ilindeki binaların özellikle bodrum katlarında rutubetin %85 oranında olması, bodrum katlarındaki karbonatlaşma miktarının üst katlara göre daha az olmasında da etkili olduğu söylenebilir. B3 binasının üst kat betonları birinci kat betonlarından uzun süre sonra dökülen, birinci kata göre kaliteli betonlardır. B3 binasının üst katlarında 25 MPa’ın üstünde dayanıma sahip sıvalı betonlarda dört yıl boyunca karbonatlaşmaya rastlanmamıştır. Sıva kısmı Karbonatlaşmış beton Karbonatlaşmamış beton Şekil 2.B1 binasına ait karot beton numunesi (Tablo 3’teki 1 nolu numune). 330 Şekil 2’de B1 binasının yaklaşık 39 yıl önce el ile dökülen betonlarından alınan karot numune görülmektedir. Bina betonunda doğal dere agregası kullanılmıştır. Karot numunesinin sol ucunda sıvalı kısım, sıvalı kısmın yanında fenolftaleinle renk değişimine uğramamış karbonatlaşmış beton ve betonun orta kısmında pembemsi karbonatlaşmamış beton görülmektedir. Betona yapılan sıva kalınlığı artıkça betondaki karbonatlaşma derinliğinde azalma olduğu tespit edildi. 200 mm Şekil 3. B1 binasının 3. katından alınan karot numunesi. Şekil 3’teki karot numunesi 200 mm boyunda olup bir kolonun bir yüzeyinden diğer yüzeyine kadar olan beton kısmıdır. Betondaki agrega gelişi güzel dere agregasıyla üretilen betondur. Görseldeki pembe kısım marn içerikli agregayı göstermekte olup yaklaşık 100 mm tane çapına sahip agregadır. Kolon betonu kısmı tamamen karbonatlaşmıştır. Beton oldukça gözenekli, su emmesi yüksek, dayanımı düşük bir betondur. Şekil 4. B1 binasına ait kolondaki donatı görüntüsü 331 Şekil 4, Şekil 3’teki karot numunesinin alındığı kolonun donatı durumunu göstermektedir. Kolondaki boyuna donatı çeliği Ø16, etriye Ø8 düz inşaat demiridir. Şekil 3’teki görselde etriyelerde kısmen korozyon başlamasına rağmen boyuna donatı ise korozyona uğramamıştır. Tamamen karbonatlaşan 39 yıllık bir betondaki donatının korozyona maruz kalmaması ilginçtir. Dere agregasından üretilen ve düşük klorür içeriğine sahip beton tamamen karbonatlaşmasına rağmen donatıyı korozyona karşı korumuştur. Basınç Dayanımı (MPa) 30 25 20 1 15 2 10 3 4 5 0 B1 B2 B3 B4 Binalar Şekil 5. Binaların beton basınç dayanımları Şekil 5’te dört binaya ait dört tane karot numunesinin basınç dayanımları verilmektedir. B1 binası betonu 39 yıl önce elle dökülen kamuya ait bir binadır. B1 binasının betonu devlet kuruluşunun kontrol teşkilatı tarafından kontrol edilmiştir. 12 yıllık B2 binasının betonları da kontrollük nezaretinde dökülmüş hazır betondur. Elle ya da hazır beton olsun aynı sistem içerisinde dökülen betonların kalitesinin aynı olduğu Şekil 5’te görülmektedir. Aynı kontrollük sistemi içinde kırk yıldan günümüze kadar beton kalitesi açısından herhangi bir değişiklik olmamıştır. Şekil 6. B2 binasına ait kiriş görüntüsü 332 Şekil 6’daki görsel B2 binasına ait bir kiriştir. 8 MPa beton dayanımına sahip binanın taşıyıcı elemanlarında sıkça çatlaklara rastlanmıştır. Bu haliyle bina kamu dairesi ve lojman olarak hizmet vermektedir. Şekil 7. B2 binasından bir görüntü İnşaatına 12 yıl önce başlanmış ve hazır betonla kontrollük teşkilatının denetiminde müteahhit firma tarafından inşa edilen bu binanın bu halde olması oldukça düşündürücüdür. Laboratuvarlarda, beton santrallerinde, bilimsel toplantılarda ne kadar yüksek dayanımlı, kaliteli beton ürettik denilse de uygulamadaki durum budur ve içler acısıdır. Şekil 8. B2 binası bodrumunda bir kolona ait donatı görüntüsü 333 Karbonatlaşma derinliği(mm) Şekil 8’de B2 binasının bodrum kat kolonunun net beton örtüsü kırıldıktan sonraki donatı çeliği görülmektedir. Karbonatlaşan beton donatıyı koruyuculuk özelliğini kaybetmiş ve donatıda korozyon başlamıştır. 35 30 25 20 15 10 5 0 B1 B2 B3 B4 Bina no Basınç Dayanımı (MPa) Şekil 9. Binalar alınan ilk karot numunelerindeki karbonatlaşma derinliği 15 10 5 0 B1 B2 B3 B4 Bina no Su emme yüzdesi Şekil 10. Binalardan alınan ilk karot numunelerindeki basınç dayanımı 0,1 0,08 0,06 0,04 0,02 0 B1 B2 B3 B4 Bina no Şekil 11. Binalardan alınan ilk karot numunelerindeki su emme yüzdesi 334 Kılcal su emme 0,005 0,004 0,003 0,002 0,001 0 1 2 3 4 Bina No Şekil 12. Binalardan alınan ilk karot numunelerindeki kılcal su emme değerleri Şekil 9-12’de verilen grafikler Tablo 3-6`daki 1 nolu numunelere ait verilerden oluşturuldu. Bahis konusu grafikler incelendiğinde karbonatlaşma derinliği azaldıkça, basınç dayanımında belirgin bir artış, su emme ve kılcal su emme değerlerinde ise bir azalma görülmektedir. 4. SONUÇ Kamu binalarından alınan beton numuneleri üzerinde yapılan inceleme sonucu aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır: 1. 2. 3. 4. 5. İster 40 yıllık elle dökülen beton olsun, ister 10 yıllık hazır beton olsun aynı kontrollük sistemi içerisinde aynı beton kalitesine rastlanmaktadır. Her iki durumda da yapıda kullanılmaması gereken kalitede betona sıkça rastlamak mümkündür. Laboratuvar ortamında iyi beton üretmek bina inşaatlarında kaliteli beton kullanıldığı anlamına gelmemektedir. Kaliteli beton üretiminde, doğru bir sistem içerisinde betonun kontrolü en önemli unsurdur. Kalitesi düşük betonlarda kısa zamanda fazla miktarda karbonatlaşma olmaktadır. Karbonatlaşan beton koruyuculuk özelliğini kaybederek donatıda korozyona neden olduğu görülmektedir. Ancak bazı durumlarda karbonatlaşmaya rağmen klorür içeriği düşük beton donatıyı koruyabilmektedir. Basınç dayanımı düştükçe betonun geçirgenliği artmakta ve bunun sonucunda karbonatlaşma derinliği artmaktadır. Referanslar [1] Ann K.Y., Pack S.W., Hwang P.P., Song HW., Kim SH., Service life prediction of a concrete bridge structure subjected to carbonation, Construction and Building Materials, 24 (2010) 1494–1501. [2] Johannesson B., Utgenannt , P. Microstructural changes caused by carbonation of cement mortar, Cement and Concrete Research, 31 (2001) 925–931. [3] Wang X., Lee, H.,A model for predicting the carbonation depth of concrete containing low-calcium,fly ash, Construction and Building Materials, 23 (2009) 725-733. [4] Baradan B., Yazıcı H., Ün H., Beton ve Betonarme Yapılarda Kalıcılık, 2010,İstanbul. 335 [5] Ha-Won Song , Seung-Jun Kwon, Permeability characteristics of carbonated concrete considering capillary pore structure , Cement and Concrete Research, 37 (2007) 909–915. [6] Chang CH., Chen JW., The experimental investigation of concrete carbonation depth, Cement and Concrete Research, 36 (2006) 1760– 1767. [7] Song HW., Kwon SJ., Byun KJ., Park CK., Predicting carbonation in early-aged cracked concrete, Cement and Concrete Research 36 (2006) 979–989. [8] Ann K.Y, Pack S.-W., Hwang J.-P. , Song , H.-W. Kim S.-H., Service life prediction of a concrete bridge structure subjected to carbonation, Construction and Building Materials, 24 (2010) 1494–1501. [9] Huang N.M., Chang J.J. , Liang M.T., Effect of plastering on the carbonation of a 35year-old reinforced concrete building, Construction and Building Materials, 29 (2011) 206– 214. [10] Monteiro I., Branco F.A., Brito J., R. Neves, Statistical analysis of the carbonation coefficient in open air concrete structures, Construction and Building Materials, 29 (2012) 263–269. [11] M. Valcuende , C. Parra, Natural carbonation of self-compacting concretes, Construction and Building Materials, 24 (2010) 848–853. [12] TS EN 206-1, Beton - Bölüm 1: Özellik, performans, imalât ve uygunluk, 2002. 336