Pagbuo ng Registri sa Larang ng Ekonomiks: Isang Hakbang Tungo sa
Intelektuwalisasyon
Tereso S. Tullao, Jr. PhD
Pamantasan ng De La Salle – Maynila
Pambansang Kongreso 2016
Intelektuwalisasyon ng Wikang Filipino
Agosto 2016
Introduksiyon
Sa isang wikang nauunawaan ng mahigit sa 90 porsiyento ng
mamamayan ng ating bansa (Gonzalez, 1998), kahit na 35% lamang sa
mga pamahayan ang gumagamit nito (Albert, 2013), ang
intelektuwalisasyon ng wikang Filipino ay isinasagawa upang
mapanatiling buháy ang wika, mapatatag ito at lalo pang mapaunlad. Sa
pagbubungkal ng wikang Filipino, kasama na ang intelektuwalisasyon
nito, nakapag-aambag ang wika sa ating pagkakilanlan bilang tao,
nakapagpapalakas ito sa ating lipunan at naisusulong nito ang ating
bansa sa tungo sa malawak na kaunlaran.
Bilang isang ekonomistang Filipinong naniniwala sa kakayahan ng
ating wika na maging instrumento ng integrasyon ng ating bansa,
tumalima ako sa hamong makapag-ambag tungo sa intelektuwalisasyon
ng wikang Filipino sa disiplina ng ekonomiks. Ang aking hamak na
kontribusyon ay naisagawa sa aking pagtuturo, pananalumpati,
pananaliksik, at paglalathala gamit ang wikang Filipino bilang midyum
ng komunikasyon sa loob ng halos tatlong dekada.
Sa maikling sanaysay na ito ilalahad ko ang mga hamong hinarap
sa aking paglalakbay at ibabahagi ang mga resulta ng mga hakbang
isinagawa sa daan tungo sa intelektuwalisasyon ng wikang Filipino sa
disiplina ng ekonomiks.
Apat ang mga pangunahing layuning nais tukuyin ng sanaysay na
ito.
Una, makapagbigay ng mga makabuluhang dahilan tungo sa
intelektuwalisasyon ng Filipino lalo na sa pananaw ekonomiko.
1
Ikalawa, balangkasin ang mga pamamaraan na ginamit sa pagbuo
ng registry ng mga termino sa larang ng ekonomiks.
Ikatlo, maibahagi ang mga hakbang na isinagawa matapos ang
pagbuo ng registry.
Ika-apat, ilahad ang mga hamong hinaharap ng pagsulong ng
wikang Filipino sa larang ng ekonomiks at makapagbigay ng ilang
panukala sa patuloy na intelektuwalisasyon nito.
II. Intelektuwalisasyon ng Wikang Filipino at Integrasyon ng Lipunan
Higit pa sa ambag ng wikang Filipino sa ating pagkakilanlan, ito ay susi
sa pag-uugnay ng mga mamamayang Filipino. Isa sa mga dahilang
iminumungkahi ng ilang siyentistang panlipunan sa mabagal na
pagsulong ng lipunan ay ang kahinaan ng integrasyong panloob (Boeke,
1953; Tullao, 1994). Maraming sektor, grupo ng mamamayan at lugar
ay hindi magkaka-ugnay batay sa magkakaibang layunin at sari-saring
dahilan. Bunga ng mga dibisyong ito, magkakaibang layunin ang
tinutukoy ng mga magkakahiwalay na bahagi ng isang lipunan. Sa
aspekto ng wika sa ating bansa, ang wikang ginagamit sa komersiyo,
politika, edukasyon, kultura at iba pang sektor ng ating lipunan ay ang
wikang Ingles na naiiba sa wikang Filipino na nauunawaan ng mas
nakararaming Filipino. Sa paggamit ng wikang Ingles mistulang
hinihiwalay ang maraming Filipino, na mulat lamang sa wikang Filipino
at iba pang wikang lokal, sa mga pangunahing kalakarang panlipunan.
Ang pagtanggi sa paggamit ng wikang Filipino ay nakabatay sa
mababang antas ng pagiging intelektuwalisado nito kahit ito ay
nauunawaan ng nakararaming Filipino. Sa kabilang dako, ang malalim
na antas ng pagiging intelektuwalisado ng wikang Ingles ang
pangunahing sanhi ng pangingibabaw nito bilang wikang ginagamit at
kumokontrol sa mahahalagang sektor ng ating lipunan. Ang paggamit
ng dayuhang wika ang isa sa mga dahilan ng mahinang pagbubuo ng
ating lipunan. Marami sa ating mga mamamayan sa iba’t ibang sektor at
lugar ang hindi nakikinabang sa mga biyaya ng kaalaman sa paggamit ng
nangingibabaw na dayuhang wika.
Isang panukala ng maraming lider at intelektuwal ng ating bansa
na gamitin ang wikang Ingles bilang wikang pamagitan na magbubuo sa
2
ating lipunan. Maraming dahilang pinagbabatayan ang panukalang ito.
Una, ang Ingles ay tinatanggap bilang isang intelektuwalisadong wikang
malawak ang gamit sa agham, kultura, politika, ekonomiya at iba pang
dimensiyon ng isang lipunan. Ikawala, ang Ingles ay ginagamit na sa
maraming sektor ng lipunang Filipino sa mahigit na sandaang taon.
Ikatlo, ang Ingles ay itinakda ng ating Konstitusyon bilang isa sa mga
opisyal na wika ng ating bansa. Ikaapat, hindi lamang may potensiyal na
pag-ugnayin ang mga mamamayan sa loob ng bansa, mabisa rin ang
wikang Ingles sa eksternal integrasyon dahil ito ay isang wikang
internasyonal. Batay sa mga nabanggit na dahilan, marubdob ang
pagsusulong ng mga politiko at iskolar ng bayang ito na paunlarin ang
pagtuturo ng wikang Ingles upang lalo itong lumaganap at magamit ng
lahat ng mga mamamayang Filipino.
Ang problema sa panukalang nabanggit ay ang mapanglaw na
karanasan natin sa pagpapatupad nito. Sa mahigit na 100 taóng
pagkahumaling natin sa wikang Ingles mula pa sa pananakop ng mga
Amerikano hanggang sa kasalukuyan, hindi pa nito nabubuo ang
lipunang Filipino dahil malayo ang wikang ito sa kamalayan at
karanasan ng mga ordinaryong Filipino. Marami pa rin sa ating mga
mamamayan ang hindi nakauunawa at nakapagsasalita nito. Ang
pagtataguyod ng edukasyong billinguwal ay isang patunay sa kahinaan
ng wikang Ingles na maisulong ang mabisa at makabuluhang edukasyon
para sa kabataang Filipino. Kahit na naiuugnay ng wikang Ingles ang
maraming Filipino sa ibang bansa, mahina pa rin ito sa integrasyong
panloob ng ating lipunan. Bunga nito, ang wikang Ingles ay nagiging
instrumentong mapanghiwalay sa maraming sektor lalo ang mga di aral
at maralitang Filipino.
Ang kabilang panukala ay ang paggamit at pagpapaunlad ng
wikang Filipino. Batay sa lumalakas na pagtanggap ng wikang Filipino at
lumalaking bahagi ng bansa ay nakauunawa nito, mabigat ang
potensyal ng wikang Filipino na maging wikang mapag-ugnay at
mapagbuo. Malaking bahagi ng midya lalo na ang radyo at telebisyon ay
pinatatakbo sa paggamit ng wikang Filipino kahit mailap pa rin ang mga
broadsheet at social media dahil Ingles ang nangingibabaw na wika sa
mga midyang nabangit. Samantala, ang mga pelikulang Filipino ay
malawak na ring gumagamit ng wikang Filipino sa maraming dekada.
Ngunit makitid pa rin ang paggamit ng wikang Filipino sa edukasyon lalo
na sa mga kolehiyo at pamantasan.
3
Dahil makitid pa rin ang paggamit ng wikang Filipino sa iba’t ibang
larangan at sektor ng lipunang Filipino, kinakailangan ang
intelektuwalisasyon nito upang ang potensiyal nitong maging
instrumento sa pagbubuo ng ating lipunan ay maisakatuparan. Ayon sa
pagtataya ng yumaong Bonifacio Sibayan (1999), isang bantog na
Filipino iskolar ng wika, hindi kukulangin sa 100 taon bago maging
intelektuwalisado ang wikang Filipino. Isa sa matinding problema sa
pagpapatupad nito ay ang pagtanggi ng maraming iskolar, propesor,
intelektuwal, at pinuno ng ating bansa sa paggamit ng wikang Filipino
sa kanilang disiplina at sektor dahil sila ay mga aral sa wikang Ingles at
higit na magaan itong gamitin sa kanilang mga komunikasyon at
transaksiyon.
III. Intelektuwalisasyon ng Wikang Filipino at Di Pantay na
Impormasyon: Isang Pananaw Ekonomiko
Ang ekonomiks ay isang agham panlipunan natutungkol sa paglikha at
paggamit ng yaman. Ito rin ay itinuturing isang disiplina tumutukoy sa
mekanismo ng alokasyon at isang agham ng pagpili sa paggawa ng mga
desisyon. Bakit mahalaga ang wikang Filipino sa paglikha at paggamit ng
yaman?
Wika ang ginagamit bilang instrumento sa komunikasyon. Sa
paglikha at paggamit ng yaman, may wikang ginagamit ang mga aktor
sa negosyo at ibang bahagi ng lipunan at ekonomiya sa pagsasagawa ng
mga transaksiyon. Kapag ang wikang ginagamit sa mga transaksiyon ay
hindi alam ng mga aktor, nagkukulang kundi man nawawalan sila ng
sapat na impormasyon upang makagawa ng angkop na desisyon. Bunga
ng kakulangan ng sapat na impormasyon, nagdudulot ito ng di optimal
na antas sa paglikha at paggamit ng yaman na nauuwi sa mababang
antas ng kagalingang panlipunan.
Sa ekonomiks, ang ganap na impormasyon ay kinakailangan upang
maipatupad ang episyenteng paggamit ng mga yaman. Ang episyenteng
paggamit ng yaman ay ang angkop na alokasyon upang matamo ang
pinakamataas na antas na kagalingang panlipunan sa harap ng
kakapusan ng mga yaman.
Kapag ang impormasyon ay hindi ganap o hindi pantay na
ipinamamahagi sa lahat ng aktor ng mga transaksiyon, maaaring
pagsamantalahan ng mga nakaaangat sa kaalaman ng impormasyon
ang mga nagkukulang sa impormasyon. Ang di pantay na distribusyon
4
ng kaalaman ay di lamang dahilan ng maling alokasyon at ekploystasyon
nauuwi rin ito sa mababang antas ng kagalingang panlipunan.
Upang maunawaan ang ibinubunga ng maling alokasyon,
magbigay tayo ng mga halimbawa ng mga resulta ng pagsasamantala at
eksplotasyon mula sa di-ganap o di pantay na pamamahagi ng
impormasyon. Noong pananakop ng mga Kastila at gayundin sa
pananakop ng mga Amerikano, ang mga aral, eskritor lalo na ang mga
abogado at iba pang maalam sa wikang Español at Ingles ang namantala
sa pamímilí ng mga lupain dahil ang mga kondisyon sa pamímilí ay
nakasulat sa Español o Ingles. Ito ang naging batayan ng pagmamay-ari
ng malalawak na lupain ng mga aral sa iba’t ibang bayan sa buong
kapuluan.
Sa larangan ng medisina at parmasyutika, ang mga instruksiyon sa
paggamit ng gamot ay nakasulat sa wikang Ingles. Dahil dito, nauuwi ito
sa maling paggamit at pag-inom ng gamot dahil hindi sapat ang
kaalaman ng mga may sakit sa wikang Ingles. Sa kabilang dako, dahil
ang mga doktor natin ay arál sa Ingles, posibleng magkaroon ng maling
diagnosis ng sakit kung ang mga pasyenteng hindi nakauunawa sa
Ingles ay tinatanong sa wikang dayuhan. Kaya’t marami sa mga duktor
ang nag-aaral muli upang maisalin ang mga terminong medikal na
malapit sa kamalayan ng mga ordinaryong Filipino. Ito ay ginagawa
upang makuha ang tunay na diagnosis sa mga karamdaman ng kanilang
pasyente.
Sa larangan ng batas, may mga nasasakdal na nahahatulang
mabilango dahil hindi nila alam ang kanilang karapatan. Kadalasan, ang
mga pagdinig sa kaso ay isinasagawa sa wikang Ingles na dayuhan sa
mga maralita at di-arál na nasasakdal.
Sa kasalukuyan, ang mga transaksiyon sa mga institusyong
pananalapi at pamahalaan na nakasulat sa wikang Ingles ay mistulang
isinasantabi ang mga hindi makauunawa sa wikang Ingles. Paano
magkakaroon ng pagkakataon ang mga maralita na mabiyayaan ng
kasaganaan ng bansa? Dahil dito mahirap ipatupad ang mapagtanggap
ng paglaki dahil ang mga nasa hangganan o laylayan ng lipunan ay hindi
nakikibahagi sa mga biyaya sa paglikha at paggamit ng yaman bunga ng
pangingigbabaw ng wikang Ingles bilang wikang pantransaksiyon.
Samakatwid, pangalawang argumento sa pangangailangan ng
intelektuwalisasyon ng wikang Filipino ay ang pagtugon sa problema ng
5
di pantay na impormasyon. Kung ang wikang Filipino ay
intelektuwalisado, ang mga kundisyon sa paglikha at paggamit ng
yaman ay ipinaaalam sa wikang mulat at alam ng lahat. Dahil dito,
nagiging susi ito sa integrasyon at mapagtanggap na pagsulong ng ating
lipunan dahil ang lahat ay nabibigyan ng pagkakataon sa pagbubungkal
ng yaman batay sa impormasyong pantay pantay na ipinamamahagi sa
mga mamamayan.
Ang pagpapatupad ng intelektuwalisasiyon ng Filipino ay hindi
lamang nakabatay sa pag-aaral ng wika ngunit ang higit na mahalaga
ayon kay Gonzalez (1998) ay ang paggamit nito lalo na ng mga
intelektuwal at mga kumokontol ng mga pangunahing sektor ng ating
lipunan.
III.
Pagbuo ng Registry ng mga Termino sa Ekonomiks
Bilang pagtalima sa kundisyon at hamong inilahad ni Gonzalez (1998)
nagdesisyon akong gamitin ang wikang Filipino sa aking disiplina. Ang
unang ginawa ko ay maghanap ng mga diksiyonaryong Filipino na
naglalaman ng mga terminong sa larang ng ekonomiks upang magamit
sa aking pagtuturo at pananaliksik. Ang Maugnayin Talasalitaan PangAgham: Ingles-Pilipino (1969) ay nakaakit sa akin. Una, maraming
terminong ginagamit sa ekonomiks ang nakapaloob sa obrang ito.
Ikalawa, ito ay isinagawa ng mga eksperto sa agham at teknolohiya sa
pamumuno ni Gonzalo del Rosario (1969), isang iskolar mula sa Araneta
University Foundation at kasapi ng National Academy of Sciences.
Kahit na ang talasalitaang nabuo ay may basbas ng institusyong
pang-agham at isang seryosong proyekto, hindi ako nakumbinse sa
kanilang pagsasalin ng maraming termino sa ekonomiks sa wikang
Tagalog. Halimbawa, ang economics ay isinalin na agimatan batay sa
matandang salitang Tagalog na agimat na nangangahulugan ng
pagtitipid at wastong paggamit. Ang social science ay naging ulnayan at
hindi ko alam kung bakit. Narito pa ang ibang salitang kundi man hindi
na ginagamit ay mahirap maunawaan: sarilakal (monopoly), baliwasan
(trade), pananaid (consumption), untilakal (oligopoly), at marami pang
iba.
Dagdag pa rito, may ilang pang kakulangan akong napansin sa
obra ni del Rosario (1969). Una, ito ay isa lamang pagsasalin ng mga
salitang ekonomiks sa wikang Tagalog at walang ibinibigay na
6
kahulugan sa mga salitang isinalin. Ikalawa, ang mga salitang ginamit ay
halos walang pangkasalukuyang gamit o currency. Ikatlo, kahit na ang
mga salita ay malikhaing isinalin, hindi ito praktikal.
Bunga ng mga kakulangang nabanggit, binalak kong palawakin ang
talasalitaan at gumawa ng diksiyonaryo sa pamamagitan ng pagbibigay
ng kahulugan sa bawat salita. Upang ito ay maging praktikal, hindi
lamang binigyan ng kahulugan ang mga salitang isinasalin, bagkus ay
gumamit ng mga salitang madaling maunawaan at may
pangkasalukuyang gamit.
Nagsimula ang aking paglikom ng registry ng mga termino sa
ekonomiks noong 1976 sa isang proyektong pananaliksik bilang isang
assistant professor ng ekonomiks sa De La Salle University (DLSU).
Kasama ang mga estudyanteng sumusulat ng kanilang tesis at matapos
ang isang taon ang proyektong pananaliksik ay nakabuo ng halos 400
salita sa ekonomiks na kumakatawan sa pangunahing sangay ng
disiplina.
Matapos ang mahigit na 12 taon, nakumbensi ko ang Phoenix
Publishing House na ilathala ang naunang DLSU bersyon. Nailimbag ang
Diskyunaryo sa Ekonomiks: Ingles-Filipino (1990) matapos ang ilang
pagbabago at pagsasapanahon ng mga salita. Pinalawak din ang
pagpapaliwanag ng mga konsepto, salita, at termino sa wikang Filipino.
Noong 2008, nagkaroon ng ikalawang edisyon ang Diksyunaryo sa
Ekonomiks: Ingles- Filipino. Lalo pang pinalawak ang naunang edisyon
sa pamamagitan ng pagdaragdag ng maraming salita. Ang ikalawang
edisyon ay binubuo ng halos 1400 salita na ginagamit sa iba’t ibang
bahagi ng disiplina ng ekonomiks. Mula nang sinimulan ko ang
proyektong ito, makikita ang pagbabago ng wikang Filipinong aking
ginagamit. Ito ay patunay na buhay at nagbabago ang ating wika.
May limang pamamaraan ang ginamit sa pagbuo ng diksiyonaryo
(Tullao, 2009).
1. Episyenteng pagbaybay ng salitang Ingles sa
Filipino
Sa harap ng pangingibabaw wikang Ingles sa larangan ng negosyo,
komersiyo at ekonomiya, maraming salitang Ingles ang tinatanggap at
nauunawaan ng mga ordinaryong Filipino bunga ng paggamit ng mga
ito sa iba’t ibang midya ng komunikasyon sa kasalukuyan. Tunog
7
lamang ang magkakahawig sa pagitan ng orihinal at salin na termino
ngunit nagkakaiba ang baybay. Episyente ito dahil madaling isalin bunga
na rin ng malawak na paggamit ng Ingles sa ating lipunan sa
kasalukuyan. Halimbawa, ang interes reyt ay katanggap tanggap na
salin para sa interest rate. Samantala, ang supply ay nagiging suplay at
demand ay nanatiling demand. Marami pang salitang Ingles ang ginamit
ngunit ipinaliwanag sa wikang Filipino.
2. Paggamit ng salitang Español
Sa mahigit na 300 taong pananakop ng Espanya sa ating bansa,
maraming salitang Español ang nakapaloob na talasalitaang Filipino.
Dahil dito, maraming salitang ekonomiko na isinalin sa wikang Español
ay ginamit sa diksiyonaryo. Halimbawa, ang globalization ay naging
globalisasyon, samantala, ang unemployment ay desempleo, at ang
industrialisation ay isinalin na industriyalisasyon. Ganyan din ang
nangyayari sa ibang salita tulad ng inflation na ginamit ang salitang
Español na implasyon; commerce ay komersiyo, production ay naging
produksiyon, distribution ay naging distribusyon at ang transaction ay
isinaling transaksiyon. Madali itong maunawaan dahil ang tunog
Espanyol ay tinatanggap bilang tunog Filipino.
3. Paggamit ng maugnaying pamamaraan
Maraming salita at terminong ginagamit sa ekonomiks na
kathang isip na sumasalamin sa mga konsepto at diwang patunggol sa
paglikha at paggamit ng yaman. Ginaya ko ang malikhaing pamamaraan
ni del Rosario (1969) dahil ang mga salitang Ingles na isinalin ay
malikhain ding binuo ng mga dayuhang ekonomista. Halimbawa, ang
input ay naging kabuo, samantalang ang output ay nabuo. Maraming
salitang ekonomiko ang ginagamit ang panlaping iso na
nangangahulugan ng konsepto ng kapantayan. Halimbawa, ang
isoquant ay naging pantay dami, samantalang ang iso utility ay isinalin
bilang pantay kasiyahan, isoprofit ay pantay tubo at ang isocost ay
naging pantay gastos.
4. Angkop na salitang Filipino
Kung may angkop na salitang Tagalog na katapat ng mga salitang
ekonomiko, ito ay ginagamit bilang salin. Halimbawa, ang sabwatan ay
ginamit bilang salin sa collusion, yaman para sa wealth, kita sa income,
karalitaan para sa poverty. Mayaman ang wikang Filipino sa mga
8
salitang ginagamit sa mga ordinaryong transaksiyon. Halimbawa,
ginamit ko ang salitang utang patungkol sa loan o credit, sangla naman
para sa mortgage at pag-iimpok sa savings. Marami sa angkop na
salitang Tagalog ay ginamit din sa talasalitaan ni Del Rosario (1969)
tulad ng katatagan (stability), kagalingan (welfare), buwis, (tax) halaga
(value), gugulin (expenditure) at marami pang iba.
5. Ang konsepto at hindi ang salita ang isinasalin.
Sa pamamaraan ng pagsasalin, hindi ang salita ang isinasalin
bagkus ay ang konsepto. Nagpapahiwatig ito na ang dapat magsalin ay
hindi mga eksperto ng wika ngunit ang mga eksperto sa disiplina. Ito ay
akma sa pananaw ni Gonzalez (1998) na ang mga Filipinong
intelektuwal sa disiplina ang pagpapaunlad ng wikang Filipino.
Kailangan ang kaalaman ng isang eksperto ng disiplina upang malaman
ang kahulugan ng mga salita.
Ang paggamit ng konsepto ay kinakailangan upang iwasan ang
ang katawa-tawang salin tulad halimbawa ng liquid asset bilang
tumutulong ari. Ngunit ang angkop na salin ay malasaping yaman. Dahil
dito ang indifference curve ay isinalin bilang kurba ng pantay kasiyahan.
Ang marginal cost ay karagdagang gastos at hindi laylayang gastos.
Maraming termino ang isinalin ayon sa kahulugan ng konsepto tulad ng
sweldong handang tanggapin para sa reservation wage; hangganan sa
produksiyon bilang salin ng production possibilities frontier, pamimili ng
panagot para sa open market operation, balanse ng mga bayaring
internasyonal para sa balance of payments, produktibong sangkap para
sa factor inputs, pangangapital para sa investment at hilaw na sangkap
para sa intermediate inputs.
IV.
Mula sa Registry Tungo sa Intelektuwalisasyon
Matapos ang pagbuo ng registry ginamit ko ang isinaling salita sa
diksiyonaryo sa aking pagsusulat, pananaliksik, pagtatalumpati,
panayam, at pagtuturo. Marami pa rin kakulangan ang diksiyonaryo
ngunit kailangan na itong gamitin dahil sa paggamit lamang nito
makikita ang mga kakulangan nito at kung papaano ito maiwawasto. Sa
ganitong paggamit at pagwawasto, ang wikang Filipino ay nagiging
intelektuwalisado.
9
Kabilang sa sumusunod ang mga obrang naging hamak na ambag
ko sa mahabang proseso ng intelektuwalisasyon.
a. Pagsusulat ng mga Aklat at Teksbuk
 25 Taon Tungo sa Intelektwalisayon ng Filipino (2012)
De La Salle Publishing House. Koleksyon ng mga
panayam profesoryal na isinulat at binigkas sa wikang
Filipino sa loob ng 25 taon.
 Unawain Natin ang Ekonomiks sa Diwang Filipino
(2014, 2003, 1998, 1990) Phoenix Publishing House at
SIBS Publishing House. Mula sa mga terminong kinalap
sa mga naunang diksiounaryo sa DLSU at Phoenix
Publishing House, nakapaglathala ng isang aklat sa
mataas na paaralan. Ang aklat ay nasa ika-apat na
edisyon at ginagamit sa buong bansa.
 Ekonomiya, Tao, Mundo at Ekonomistang Guro. (2002)
DLSU Press. Koleksyon ng mga sanaysay at kolum mula
sa Diyaryo Filipino at Tantiyahan. Ginagamit bilang
babasahain sa kurso sa Panimulang Ekonomiks.
 Mga Prinsipyo sa Ekonomiks, (1996) Phoenix
Publishing House. Isang aklat para sa mga mag-aaral sa
kolehiyo. May tatlong pangunahing bahagi ito:
maykorekonomiks, makro ekonomiks, at ekonomiks ng
kaunlaran.
 Tungo sa Patakarang Industriyal ng Pilipinas (1993).
DLSU Press. Isang aklat mula sa mga sanaysay na
isinulat tungkol hamon sa industriyalisasyon ng
Pilipinas. Hango sa mga sanaysay na isinulat ko nang
ako ay bumibisitang profesor sa Institute for Training,
ng Minsitri ng Kalakalan at Industriya ng Japan.
b. Pagsusulat sa mga Akademikong Journal
i. Malay. Marami sa aking mga panayam profesoryal ay
unang nalathala sa journal ng DLSU sa araling Filipino.
c. Pagsusulat ng kolum sa pahayagan
i. Tantiyahan: Diyaryo Filipino
ii. Ating Suriin: Pinoy Periodiko
d. Midyum na Ginamit sa mga Panayam Profesoryal,
Konferensya, Panayam at Pulong
10
i. Halos 30 Panayam Profesoryal ang binigkas at naihain
sa apat na dekadang pagtuturo
ii. Mahigit sa 100 papel at talumpati sa mga seminars ang
binigkas sa wikang Filipino iba’t ibang lugar sa bansa sa
loob na apat na dekada
e. Midyum na Ginamit sa Pagtuturo.
i. Nakagawa ng mga silabus at materyal sa pagtuturo
1. Panimulang Maykro ekonomiks
2. Panimulang Makro ekonomiks
3. Ekonomiks ng Kaunlaran
4. Pandaigdigang Ekonomiks
5. Ekonomiks ng Edukasyon
V.
Kongklusyon
Sa mga guro, profesor at mananaliksik sa ekonomiks na naghahanap
hanggang ngayon ng registry ng mga termino sa disiplina sa wikang
Filipino, ito ang aking tugon: May diksyunaryo na akong naisulat at
marami na rin ang nakapagsulat ng aklat sa ekonomiks sa wikang
Filipino.
Sa mga nagdududa kung kayang gawin ang mag-ambag tungo sa
intelektuwalisasyon ng wikang Filipino sa ekonomiks, ito ang aking
sagot sa inyong pangamba. Kung kaya ni Tullao, kaya ng kahit sino.
Naghihintay lamang ang registry na gamitin ninyo at palawakin.
Hindi lamang ang isang tao ang magpapalawak ng wikang Fillipino.
Kailangan ang mga intelektuwal ng bansang ito na mag-usap, hindi
lamang sa isang kumprensiya tulad nito ngunit sa iba’t ibang midyum
tulad ng mga journal at gamit ang social midya. Puwede tayong
gumawa ng mga blog gamit ang wikang Filipino sa pagtalakay sa mga
isyung bumabalot sa ekonomiya ng Pilipinas.
Hindi nagtatapos ang intelektuwalisayon ng wikang Filipino kay
Tullao bagkus ito ay pinasimulan lamang niya. Ito ang hamon ko sa inyo,
kung ang aking obra ay napakapayak, palawakin ninyo. Kung hindi ito
napapanahon, baguhin ninyo. Kung ito ay kalat, ayusin ninyo. Kung ito
ay makitid, palawakin ninyo. Kung ito ay hindi praktikal, gawin ninyong
makabuluhan. Hindi ako magagalit sa inyo bagkus ay magpapasalamat
pa dahil sa inyong mga kritisismo at tugon sa mga kakulangan ng aking
hamak na obra, ang wikang Filipino ay nagiging intelektuwalisado.
11
Hindi ko hangad ang maging tanyag sa aking mga obra, ang
tanging layunin ko ay mapaunlad ang wikang Filipino at maging wikang
pandiskursyo sa lahat ng disiplina. Wikang magiging tulay sa
integrasyon ng ating lipunan at wikang instrumento ng mapagtanggap
na pag-unlad ng lahat.
Sanggunian
Albert, J. (2013) Many Voices, One Nation: The Philippine Languages
and Dialects in Figures.
http://www.nscb.gov.ph/sexystats/2013/SS20130830_dialects.as
p, Retrieved 06 July 2016
Boeke, J. (1953). Economics and Economic Policy of Dual Societies. New
York: Institute of Pacific Relations.
Del Rosario, G. (1969). Maugnaying Talasalitaang Pang-Agham: InglesPilipino. Manila: New Day Publishers
Gonzalez, A. (1998). Language planning in multilingual countries: The
case of the
Philippineshttp://www.sil.org/asia/ldc/plenary_papers/andrew_g
onzales.pdf#search='andrew%20gonzalez%20fsc'. Retrieved 06
Juy 2016
Sibayan, B. (1999) “The Intellectualization of Filipino”, Philippine
Linguistic Society
Tullao, T. (2009). Pagsasaling-wika sa Ekonomiks at Kalakalan. Salin-Uri:
Panimulang Pagmamapa ng mga Larangan ng Pag-aaral ng
Pagsasalin sa Filipinas. Ikatlong Sourcebook ng Sangfil. Galileo
Zafra. Patnugot.Sanggunian sa Filipino.UP Sentro ng Wikang
Filipino-Diliman and National Commission for Culture and the
Arts.
Tullao, T. (1994). “Integrasyon ng Ekonomiya: Susi sa Kaunlaran.”
Malay. Vol. 12 No.2
12
13