‫پتانسیل منابع انرژي خورشیدي در ایران‬
‫با وجود ‪ ۳۰۰‬روز آفتابی شدت تابش متوسط ‪ ۲۲۰۰‬وات ساعت در هر مترمربع ایران از پتانسیل باالیی جهت بکارگیری انرژی‬
‫خورشیدی جهت تولید برق بهرهمند است‪ .‬این پتانسیل بهگونهای است که با نصب تجهیزاتی با راندمان ‪ ۱۰%‬در یک درصد از مساحت‬
‫ایران‪ ،‬بیش از ‪ ۹‬میلیون مگاوات توان از انرژی خورشیدی در هر روز قابل استحصال است‪.‬‬
‫تاکنون استفاده از سیستم های تولید برق خورشیدی فتوولتاییک و کلکتورهای سهموی خطی (سامانههای خورشیدی حرارتی) دو‬
‫روش اصلی بکارگیری از پتانسیل انرژی خورشیدی در ایران بوده است‪ .‬با توجه به مزایای نیروگاههای خورشیدی فتوولتاییک از جمله‬
‫سرعت باال در احداث ‪ ،‬مقیاس پذیر بودن‪ ،‬پیچیدگی کمتر و البته نیاز به تعمیر و نگهداری اندک در طول عمر نیروگاه‪ ،‬این دسته از‬
‫نیروگاه های خورشیدی توسعه بیشتری در ایران داشته است‪ .‬در کنار تولید برق پاک و تجدیدپذیر از دیگر مزایای نیروگاههای‬
‫خورشیدی فتوولتاییک میتوان به مصرف اندک آب (جهت شستوشوی پنلهای خورشیدی) و تولید برق در زمان پیک تابستان‬
‫اشاره کرد‪.‬‬
‫انرژی خورشیدی یکی از منابع انرژیهای تجدیدپذیر و از مهمترین آنها می باشد‪ .‬میزان تابش انری خورشیدی در نقاط مختلف جهان‬
‫متغیر بوده و در کمربند خورشیدی زمین بیشترین مقدار را داراست‪ .‬کشور ایران نیز در نواحی پرتابش واقع است و مطالعات نشان‬
‫می دهد که استفاده از تجهیزات خورشیدی در ایران مناسب بوده و میتواند بخشی از انرژی مورد نیاز کشور را تأمین نماید ‪.‬ایران‬
‫کشوری است که به گفته متخصصان این فن با وجود ‪ ۳۰۰‬روز آفتابی در بیش از دو سوم آن و متوسط تابش ‪ 5.4 – 5.5‬کیلووات‬
‫ساعت بر متر مربع در روز یکی از کشورهای با پتانسیل باال در زمینه انرژی خورشیدی معرفی شده است‪.‬‬
‫برخی از کارشناسان انرژی خورشیدی گام را فراتر نهاده و در حالتی آرمانی ادعا میکنند که ایران در صورت تجهیز مساحت بیابانی‬
‫خود به سامانه های دریافت انرژی تابشی میتواند انرژی مورد نیاز بخشهای گستردهای از منطقه را نیز تأمین و در زمینه صدور انرژی‬
‫برق فعال شود‪ .‬با مطالعات انجام شده توسط ‪ DLR‬آلمان‪ ،‬در مساحتی بیش از ‪ ۲۰۰۰‬کیلومترمربع‪ ،‬امکان نصب بیش از ‪MW‬‬
‫‪60000‬نیروگاه حرارتی خورشیدی وجود دارد ‪.‬اگر مساحتی معادل ‪ ۱۰۰×۱۰۰‬کیلومترمربع زمین را به ساخت نیروگاه خورشیدی‬
‫فتوولتائیک اختصاص دهیم‪ ،‬برق تولیدی آن معادل کل تولید برق کشور در سال ‪ ۱۳8۹‬خواهد بود‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫از سال ‪ ۱۳88‬که اولین نیروگاه تجدیدپذیر غیردولتی به بهره برداری رسید تاکنون بالغ بر ‪ ۲855‬میلیون کیلووات ساعت برق تولید‬
‫شده از منابع تجدیدپذیر به شبکه تزریق و ‪ ۹۱4۱‬میلیارد ریال بهای آن به نیروگاه ها پرداخت شده است‪ .‬تا بهمن ماه ‪ ۹۷‬از میان‬
‫‪2‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫درخواست های دریافتی و پروانه های صادره برای احداث نیروگاه های تجدیدپذیر غیردولتی تقریب ًا ‪ 488‬مگاوات به بهرهبرداری رسیده‬
‫است و ‪ 44۷۰‬مگاوات دارای قرارداد خرید برق می باشد‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫با توجه به اینکه صحرا های ایران یک چهارم مساحت این سرزمین را پوشش داده اند پتانسیل تولید برق حاصل از انرژی خورشیدی‬
‫در ایران بسیار باالست‪ .‬اگر تنها یک درصد از این نواحی به وسیلهی سیستمهای فتوولتائیک پوشش داده شوند‪ ،‬انرژی حاصله پنج‬
‫برابر بیش از مصرف ساالنهی برق در ایران است‪.‬‬
‫کشور ما ایران یکی از کشورهایی است که نهتنها بر روی« کمربند خورشیدي )‪» (Solar Belt‬واقع شده بلکه در عین حال جزء‬
‫کشورهایی است که پتانسیل بسیار باالیی براي استفاده از انرژي خورشیدي دارند‪ .‬پروژههای امکانسنجی نشان میدهند که‬
‫سایر عناصر الزم برای این کار نیز در کشور ما وجود دارد‪ ،‬بعنوان مثال میتوان از دسترسی به منابع غنی سیلیکون در ‪ ۹۰‬درصد‬
‫از زمینهاي کشور یاد کرد ‪.‬سیلیکون همان مادهي خامی است که براي تولید سلولهاي فتوولتائیک مورد استفاده قرار‬
‫میگیرد‪.‬‬
‫منظور از فتوولتائیک پدیده ای است که در اثر آن انرژی تابشی مستقیماً به انرژی الکتریکی تبدیل میشود‪ .‬یک فاکتور مهم دیگر‬
‫ال هیچ کاربري خاصی ندارند و میتوانند به راحتی براي نصب و استقرار‬
‫امکان دسترسی به زمینهایی است که عم ً‬
‫سیستمهاي خورشیدي مورد استفاده قرار گیرند‪.‬‬
‫در بررسیهای انجام شده حدود ‪ ۶۰‬هزار مگاوات ظرفیت و پتانسیل تولید انرژی خورشیدی‪ ۱5،‬هزار مگاوات انرژی بادی و بیش از‬
‫‪ ۲5۰۰‬مگاوات انرژی "بیوزیست"در ایران وجود دارد که تاکنون مقدار کمی از ظرفیت محقق شده است‪.‬‬
‫انرژي بادي در ایران‬
‫جمهوری اسالمی ایران در بخش غربی فالت و در جنوب غرب آسیا واقع شده است‪ .‬ایران با مساحت ‪ ۱۶48۱۹5‬کیلومتر مربع بین‬
‫طول جغرافیایی شرقی ‪ 44‬تا ‪ ۶۳/۹۹‬درجه و عرض شمالی ‪ ۲5‬تا ‪ ۳۹/۹۹‬درجه قرار گرفته و بیش از نیمی از مساحت آن را نواحی‬
‫کوهستانی پوشانده است‪.‬‬
‫این کشور با تنوع آب و هوایی زیادی روبروست‪ .‬نواحی شمالی ایران دارای آب و هوای معتدل و بارندگی قابل مالحظه به ویژه در‬
‫نواحی غربی استان گیالن است‪ .‬آب و هوای نواحی غربی ایران در فصول سرد‪ ،‬سرد و مرطوب و در فصول گرم‪ ،‬خشک و معتدل است‪.‬‬
‫در نواحی جنوبی‪ ،‬دمای هوا و رطوبت بیشتر ا ست‪ ،‬تابستانهای بسیار گرم و زمستانهای معتدل از مشخصات آب و هوایی این ناحیه‬
‫است و تغییرات روزانة دما کمتر محسوس می باشد‪ .‬نواحی شرقی و جنوب شرقی دارای آب و هوای بیابانی با تغییرات قابل مالحظة‬
‫دما در طول روز است‪ .‬برای اینکه بتوان از منابع باد موجود جهت تولید برق استفاده نمود‪ ،‬وجود اطالعات باد قابل اعتماد در خصوص‬
‫پتانسیل باد منطقة مورد نظر جهت احداث نیروگاه بادی ضروری است‪.‬‬
‫در ایران با توجه به وجود مناطق بادخیز‪ ،‬بستر مناسبی جهت گسترش بهره برداری از توربین های بادی فراهم می باشد‪ .‬یکی از‬
‫مهمترین پروژه های انجام شده در زمینه انرژی بادی تهیه اطلس بادی کشور بوده است که پروژه مذکور در سازمان انرژیهای نو ایران‬
‫صورت گرفته و به عنوان یکی از پروژه های ملی در صنعت انرژی باد محسوب می گردد‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫طبق اطلس بادی تهیه شده و بر اساس اطالعات دریافتی از ‪ ۶۰‬ایستگاه و در مناطق مختلف کشور‪ ،‬میزان ظرفیت اسمی سایتها در‬
‫حدود ‪ ۶۰۰۰۰‬مگاوات می باشد‪ .‬بر پایه پیش بینی های صورت گرفته‪ ،‬میزان انرژی قابل استحصال بادی کشور از لحاظ اقتصادی‬
‫بالغ بر ‪ ۱8۰۰۰‬مگاوات تخمین زده می شود که موید پتانسیل قابل توجه کشور در زمینه احداث نیروگاههای بادی و همچنین‬
‫اقتصادی بودن سرمایه گذاری در صنعت انرژی بادی می باشد‪.‬‬
‫در انجام پروژه پتانسیل سنجی بادی در ایران شرکت المایر آلمان نیز به عنوان مشاور همکاری داشته است و و بر اساس مطالعات‬
‫شرکت مذکور پتانسیل بادی قابل استحصال در کشور در حدود ‪ ۱۰۰‬هزار مگاوات برآورد گردیده است‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫معاهده پاریس (‪)United Nations Framework Convention on Climate Change‬‬
‫توافق پاریس (فرانسوی‪ ،)Accord de Paris :‬که با نام پیمان پاریس نیز شناخته میشود‪ ،‬ذیل چارچوب پیماننامه سازمان ملل‬
‫در تغییر اقلیم (‪ )UNFCC‬در رابطه با کاستن از انتشار گازهای گلخانهای‪ ،‬سازگاری و امور مالی است که از سال ‪ ۲۰۲۰‬شروع‬
‫میشود‪ .‬متن توافق از سوی نمایندگان ‪ ۱۹5‬کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ‪ ۲۰۱5‬سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع‬
‫در ‪ ۱۲‬دسامبر ‪ ۲۰۱5‬تصویب شد‪ .‬در ‪ ۲۲‬آوریل ‪( ۲۰۱۶‬روز زمین) در مراسمی در نیویورک برای امضا معرفی شد‪ .‬تا سال ‪،۲۰۱۷‬‬
‫‪ ۱۹5‬عضو ‪ UNFCCC‬این پیمان را امضا و ‪ ۱4۷‬کشور آن را به تصویب مجلس خود رساندهاند‪.‬‬
‫در معاهده زیست محیطی پاریس( کاپ ‪ ) ۲۱‬ایران بصورت داوطلبانه متعهد شد به میزان قابل توجهی انتشار گازهای گلخانه ای را‬
‫کاهش دهدکه یکی از برنامه های مشارکتی در این راستا افزایش سهم تجدیدپذیرها به ‪ ۷5۰۰‬مگاوات تا سال ‪ ۲۰۳۰‬در ایران می‬
‫باشد که با شرایط کنونی امری غیر ممکن است‪ .‬تعهد ایران در کاهش گازهای گلخانه ای کره زمین در همایش بین المللی زیست‬
‫محیطی پاریس فرانسه مشهور به «کاپ ‪ »۲۱‬که از ‪ ۳۰‬نوامبر تا ‪ ۱۱‬دسامبر سال ‪ ۹( ۲۰۱5‬تا ‪ ۲۰‬آذرماه ‪ )۹4‬در پاریس برگزار و‬
‫موجب شد تا توسعه انرژی های تجدیدپذیر در قالب الیحه برنامه ششم توسعه گنجانده شود‪ .‬مجلس شورای اسالمی در برنامه ششم‬
‫توسعه‪ ،‬وزارت نیرو را مکلف به ساخت ‪ 5‬هزار مگاوات انرژی های تجدیدپذیر کرده است‪ .‬توافقنامه پاریس تا سال ‪ ۲۰۳۰‬اجرایی‬
‫خواهد شد‪ .‬برنامه مشارکت ملی جمهوری اسالمی ایران (‪ )INDC‬برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای شامل دو بخش ‪ 4‬درصد غیر‬
‫مشروط و ‪ 8‬درصد مشروط به لغو تحریمها است‪.‬‬
‫زمانیکه تعهد خود را اعالم و امضا میکنیم این تعهد کامالً الزم االجراست‪ ،‬ضمن اینکه طبق این معاهده الزم است که هر پنج سال‬
‫یکبار تعهداتمان را ارتقا بدهیم‪ .‬وقتی تعهدات اولیه ما زیاد است‪ ،‬تعهدات بعدی ما نیز طبق متن باید بیشتر تعهد اولیه باشد و به‬
‫عبارتی باید در این مسیر پیشرونده باشیم‪ .‬شرایط خروج از این توافقنامه بهسادگی امکانپذیر نیست زیرا با پذیرش این توافقنامه‬
‫امکان خروج تا سه سال منع شده است‪ .‬هر زمان کشور اقدام به خروج از آن کند‪ ،‬تا یک سال فرآیند خروج از آن به طول میانجامد‬
‫که در این دوره امکان تحمیل جرائم بر کشور وجود دارد‪.‬‬
‫گزارش سوم تغییر اقلیم سازمان محیط زیست عنوان شده است ایران ساالنه یک درصد راندمان نیروگاهها را افزایش خواهد داد در‬
‫حالیکه روند افزایش راندمان نیروگاههای ما از سال ‪ 88‬تا ‪ ۹4‬چیزی حدود ‪ ./۲۳‬درصد بودهاست یعنی ما بیش از ‪ ۳‬برابر توان کشور‬
‫در این حوزه تعهد میدهیم‪ .‬سوال اینجاست چه چیزی در این کشور عوض شده که باید چنین تعهدی را بدهیم؟‬
‫در شرایطی که ما مشکالت جدی در حوزه تولید برق داریم و علت پایین بودن راندمان نیروگاهها این است که اتکای کشور در حوزه‬
‫نیروگاهی به نیروگاههای گازی است که از راندمان پایینی برخورداردند و اما چون مصرف برق در کشور ما غیر صنعتی است و عمده‬
‫مصرف ما مربوط به برق خانگی است و برای مدیریت این نوع مصرف‪ ،‬جمع کردن پیک مصرف مشکل است مدیریت این پیک مصرف‬
‫تنها با نیروگاههای گاز امکان پذیر است؛ بنابراین به خاطر فرم مصرف برق غیر صنعتی در کشور امکان کاهش سهم نیروگاههای‬
‫گازی را نداریم و چون امکان آن فراهم نیست امکان افزایش راندمان هم وجود ندارد‪.‬‬
‫بنابراین تا مدل مصرف برق در کشور تغییر نکند نمیتوانیم ادعای ‪ 4‬برابر افزایش راندمان را در کشور داشته باشیم‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫وقتی مدعی میشویم یک درصد راندمان نیروگاهها افزایش پیدا میکند یعنی مدعی هستیم که نیروگاه سازی افزایش خواهد کرد و‬
‫نیروگاههای سیکل ترکیبی رشد خواهند داشت اما این پیش فرض غلط است‪ ،‬چراکه در تابستان گذشته هم شاهد خاموشیبوده ایم‬
‫چراکه ظرفیت تولید برق ما به دلیل عدم رغبت سرمایه گذاری بخش خصوصی در این زمینه به دلیل نبود توجیه اقتصادی تولید‬
‫برق افزایش پیدا نکرده است‪.‬‬
‫مسبب افزایش انتشار گازهای گلخانه ای‪ ،‬کشورهای صنعتی هستند که از سرانه تولید باالیی برخوردارند و از این طریق‪ ،‬ثروتهای‬
‫فراوانی بدست آورده اند‪ .‬کشور ایران در چند دهه گذشته به دلیل وجود محدودیتهایی‪ ،‬از سرانه تولید کمتری برخوردار بوده و‬
‫حرکت به سمت توسعه صنعتی را تازه آغاز کرده است‪ .‬به همین دلیل‪ ،‬پذیرفتن این معاهده در واقع تحریم صنعتی کشور به دست‬
‫خودمان است‪.‬‬
‫براساس این گزارش سازمان حفاظت محیط زیست‪ ،‬در صورت کاهش ‪ ۱۲‬درصدی انتشار گازهای گلخانهای‪ ،‬اقتصاد ایران با کاهش‬
‫ارزش تولید به میزان ‪ ۱8۰.۰۷۹‬میلیارد ریال بر اساس قیمتهای سال ‪ 8۳‬مواجه خواهد شد‪ .‬همچنین براساس محاسبات صورتگرفته‬
‫در این گزارش‪ ،‬این مقدار کاهش ارزش تولید‪ ،‬معادل کاهش ‪ ۷.۲‬درصد از حجم کل اقتصاد کشور است‪ .‬میزان متضرر شدن صنایع‬
‫مختلف کشور از کاهش ‪ ۱۲‬درصدی انتشار گازهای گلخانهای را به تفکیک در جدول زیر آمده است‪:‬‬
‫‪7‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫بر اساس جدول باال ‪ ،‬بیشترین آسیب از اجرای توافق پاریس‪ ،‬متوجه استخراج نفت و گاز و فرآوردههای آنها‪ ،‬صنایع کشاورزی و‬
‫دامداری و حملونقل خواهد بود‪.‬‬
‫این کاهش ارزش تولید در صنایع فوق درحالی است که نقش تعیینکننده ای در استراتژی رشد اقتصادی و اسناد باالدستی کشور‬
‫دارند‪ .‬بنابراین تعهداتی که ایران در پیوستن به توافق پاریس ارائه کرده است‪ ،‬در تضاد با اسناد باالدستی کشور خواهد بود که برخی‬
‫از آنها عبارتاند از‪:‬‬
‫‪ -۱‬بندهای ‪ ۲ ،۱‬و ‪ ۳‬سیاستهای کلی نفت و گاز در سیاست های کلی نظام در دوره چشم انداز‪ :‬افزایش تولید و اتخاذ تدابیر و‬
‫راهکارهای مناسب برای گسترش اکتشاف نفت و گاز و افزایش تولید صیانتشده نفت و گاز‬
‫‪-۲‬بند ‪ 8‬سیاستهای کلی کلی نفت و گاز در سیاستهای کلی نظام در دوره چشم انداز‪ :‬جایگزینی صادرات فرآوردههای نفت و گاز‬
‫و پتروشیمی بهجای صدور نفت خام و گاز طبیعی‬
‫‪ -۳‬بند ‪ ۱۳‬سیاست های اقتصاد مقاومتی‪ :‬افزایش صادرات گاز‪ ،‬برق‪ ،‬پتروشیمی و فرآوردههای نفتی‬
‫‪ -4‬بند ‪ ۱4‬سیاستهای اقتصاد مقاومتی‪ :‬حفظ و توسعه ظرفیتهای تولید نفت و گاز‬
‫‪ -5‬بند ‪ ۱5‬سیاستهای اقتصاد مقاومتی‪ :‬اولویت گسترش زنجیره ارزش صنایع پتروشیمی که از نفت و گاز تغذیه میشوند‪.‬‬
‫با توجه به نکات فوق و برخالف ادعای رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست‪ ،‬توافق پاریس نهتنها موجب توسعه کشورمان‬
‫نمیشود و مطابق ب ا اسناد باالدستی نظام نیست بلکه منجر به آسیب صنایعی خواهد شد که چرخه اقتصاد کشور بهنوعی به این‬
‫صنایع وابسته است و متضاد با بندهای مختلف اسناد باالدستی نظام است‪ .‬در نتیجه‪ ،‬بررسی همهجانبه و کارشناسانه سند تعهدات‬
‫ایران )‪ (INDC‬توسط نمایندگان مجلس شورای اسالمی‪ ،‬ضرورت غیر قابل چشمپوشی دارد‪.‬‬
‫جایگاه جمهوري اسالمی ایران در توافق نامه پاریس و تهدیدهاي احتمالی‬
‫الیحه توافقنامه پاریس در راستای اجرای کنوانسیون تغییرات آب و هوای ملل متحد( ‪ ) UNFCCC‬با تصویب دولت و مجلس‪ ،‬هم‬
‫اکنون منتظر اعالم نظر شورای نگهبان است‪ .‬از آنجا که با پذیرش این توافقنامه مالحظات اقتصادی – سیاسی و امنیتی متعددی‬
‫متوجه کشور می شود الزم است به ابعاد پذیرش آن توجه الزم صورت پذیرد‪:‬‬
‫‪ .۱‬اگرچه این توافقنامه مرتبط با محیط زیست معرفی می شود لیکن اجرای آن تاثیری در بهبود آلودگی هوا و محیط زیست کشور‬
‫ندارد زیرا اصوال گازهای گلخانه ای و دی اکسید کربن برای سالمتی انسان مضر نیستند‪ ،‬بلکه منواکسید کربن و سایر آالینده های‬
‫زیست محیطی نظیر اکسیدهای گوگرد و نیتروژن و ذرات معلق برای سالمت انسان مضر هستند‪.‬‬
‫‪ .۲‬پذیرش توافقنامه پاریس محدودیت های مشخصی را برای بهره برداری از منابع نفت و گاز کشور ایجاد می کند که باعث کند‬
‫شدن پیشرفت کشور م ی شود‪ ،‬زیرا اجرای تعهدات در قالب کاهش استفاده از نفت و گاز‪ ،‬محدودیت در ساخت نیروگاهها با سوخت‬
‫‪8‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫فسیلی‪ ،‬پاالیشگاهها‪ ،‬مجتمع های پتروشیمی و هر مصرف کننده دیگر صنعتی نفت و گاز و نیز اخذ مالیات برای انتشار کربن بروز‬
‫پیدا می کند و لذا پذیرش آن‪ ،‬مغایر سیاست های کلی نظام و مانعی برای تحقق اقتصاد مقاومتی ارزیابی می شود‪.‬‬
‫‪ .۳‬عمل به چارچوب های مورد اشاره در توافقنامه به ویژه چارچوب شفافیت آن با عنوان اعتماد سازی‪ ،‬می تواند به افشای اطالعات‬
‫کشور از جمله اطالعات نظامی و امنیتی را در فضای بین المللی منجر شود‪.‬‬
‫‪ .4‬شرایط خروج ا ز این توافقنامه به سادگی امکان پذیر نیست زیرا با پذیرش این توافقنامه امکان خروج تا سه سال منع شده است‬
‫هر زمان کشور اقدام به خروج از آن کند‪ ،‬تا یکسال فرآیند خروج از آن بطول می انجامد که در این دوره امکان تحمیل جرایم بر‬
‫کشور وجود دارد‪.‬‬
‫‪ .5‬از آنجا که کشورهای روسیه و امریکا این توافق را در مجالس خود تصویب نکرده اند‪ ،‬هر گونه عجله و شتاب زدگی در تصویب‬
‫این توافقنامه در مجلس شورای اسالمی خالف عقالنیت و منافع ملی است‪ .‬به عالوه در متن توافقنامه هیچ قید و زمانی برای تصویب‬
‫آن در مجالس کشورها در نظر گرفته نشده است‪ .‬لذا عجله در پذیرش توافقنامه پاریس بدون توجه به خطرات پذیرش آن دور از‬
‫مصلحت و خالف منطق است‪.‬‬
‫زیان هاي پیوستن به توافقنامه پاریس براي جمهوري اسالمی ایران‬
‫‪ .1‬ایجاد محدودیت در مسیر پیشرفت کشور و مانعی براي تحقق اقتصاد مقاومتی‬
‫اوال‪ ،‬بررسی سیاست های کلی نظام ابالغ ی مقام معظم رهبری نشان می دهد که ظرفیت باالی ذخایر نفت و گاز کشور و نیز لزوم‬
‫بهره گیری از آن در مسیر پیشرفت به صورت جدی مورد توجه ایشان بوده است که از جمله می توان به افزایش صادرات گاز‪ ،‬برق‪،‬‬
‫پتروشیمی فرآورده های نفتی( بند ‪ ۱۳‬سیاست های اقتصاد مقاومتی)‪ ،‬حفظ و توسعه ظرفیت های تولید نفت و گاز ( بند ‪ ۱4‬سیاست‬
‫های کلی اقتصاد مقاومتی) اشاره کرد‪ .‬از آنجا که با پذیرش توافقنامه‪ ،‬اجرای تعهدات در قالب کاهش استفاده از نفت و گاز‪ ،‬محدودیت‬
‫در ساخت نیروگاهها با سوخت فسیلی‪ ،‬پاالیشگاه ها‪ ،‬مجتمع های پتروشیمی و هر مصرف کننده دیگر صنعتی نفت و گاز و نیز اخذ‬
‫مالیات برای انشار کربن بروز پیدا می کند‪ ،‬پذیرش آن مغایر سیاست های کلی نظام ارزیابی می شود‪.‬‬
‫ثانیا‪ ،‬بر مبنای ماده ‪ 4‬بند ‪۲‬توافقنامه‪ ،‬هر کشور متعهد به اجرای تعهداتی در زمینه کاهش انتشار دی اکسید کربن می شود که از آن‬
‫با عنوان مشارکت ملی معین ( ‪ ) NDC‬یاد شده است‪ .‬در سند مشارکت ملی معین ایران منابع مورد نیاز برای اجرای تعهدات کشور‬
‫در سناریوی پایه‪ ۱۷ /5 ،‬میلیارد دالر و در سناریوی رفع تحریم ها ‪ 5۲ /5‬میلیارد دالر بیان شده است‪ .‬اما با توجه به حجم باالی‬
‫منابع مورد نیاز در این زمینه‪ ،‬تامین این منابع برای اجرای تعهدات سرمایه باالی را به کشور تحمیل می کند و با فرض تامین‪ ،‬صرف‬
‫کردن این هزینه تاثیری در بهبود محیط زیست کشور ندارد؛ زیرا هیچ یک از گازهای گلخانه ای به ویژه دی اکسید کربن مورد بحث‬
‫در توافقنامه از جمله آالینده های محیط زیست شامل منوکسید کربن ‪ ،‬اکسیدهای گوگرد و نیتروژن و ذرات معلق محسوب نمی‬
‫شود‪ .‬حتی اجرای تعهدات می تواند انحراف در هزینه کرد منابع کشور ایجاد نماید‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫‪ .2‬زمینه افشاي اطالعات کشور در فضاي بین الملل در راستاي عمل به چارچوب شفافیت توافق نامه‬
‫در ماده ‪ ۱۳‬توافقنامه یک چارچوب ارتقای شفافیت ایجاد شده است و در بند ‪ ۷‬این ماده از اعضا خواسته شده است تا گزارش هایی‬
‫را در زمینه انتشارهای ناشی از فعالیت انسانی با استفاده از روش مورد توافق کنفرانس اعضا تهیه و ارائه نماید و کامال مبهم عنوان‬
‫شده است‪ .‬با پذیرش این توافقنامه این امکان وجود دارد که در سال های آتی اطالعات مربوط به تک تک واحدهای صنعتی و‬
‫غیرصنعتی حتی صنایع نظامی و امنیتی کشور که همگی مصرف کننده انرژی و منتشر کننده دی اکسید کربن محسوب می شوند‬
‫خواسته شود‪ .‬در ماده ‪ 8‬بند ‪ ۳‬از اعضا خواسته شده تا در زمینه برخی سامانه های راهبردی با دیگر اعضا همکاری داشته باشند که‬
‫از جمله موارد مورد اشاره در آن‪ ،‬سامانه های هشدار دهنده زودهنگام و آمادگی اضطراری آمده است که ارائه اطالعات و همکاری‬
‫دراین زمینه ها مغایرت های جدی با اصول امنیتی کشور دارد‪ .‬لذا در مجموع پذیرش این توافقنامه با توجه به ابهام در روش ارائه‬
‫گزارش های انتشار و همکاری های خواسته شده در زمینه سامانه های اطالعاتی زمینه ای برای نفوذ اطالعاتی و امنیتی به کشور‬
‫محسوب می شود که خالف اصل ‪ ۳‬بند ‪ 5‬است که بر طرد کامل استعمار و جلوگیری از نفوذ اجانب تاکید می کند‪.‬‬
‫‪ .3‬تبعات سیاسی – امنیتی پذیرش توافق نامه پاریس‬
‫اجرایی شدن تعهدات مورد اشاره رد توافقنامه را کمیته ای راهبری می کند که رویه های آن هم اکنون مشخص نیست و نحوه‬
‫عملکرد آن را اجالس کشورهای عضو در آینده مشخص می کند( ماده ‪ ۱5‬بند‪ ۳‬و ماده ‪ ۱۶‬بند‪ .)4‬با توجه به تقابل مبنایی جمهوری‬
‫اسالمی ایران با کشورهای غربی و چالش های سیاسی حاکم بر روابط موجود‪ ،‬پیوستن به این توافق نامه و الزم االجرا شدن این امکان‬
‫را بوجود می آورد تا در صورت عدم حصول تعهدات داوطلبانه تعیین شده توسط کشور در این زمینه‪ ،‬جرائم وتحریم های اقتصادی‬
‫و سیاسی ای بر ایران تحمیل شود‪ .‬جایگاه کمیته به ظاهر کارشناسی مورد اشاره در ماده ‪ ۱5‬را می توان با شورای حکام آژانس بین‬
‫المللی انرژی هسته ای مقایسه کرد که به عنوان بازوی کارشناسی با اعمال اغراض سیاسی به نحوی عمل کرد که پرونده هسته ای‬
‫ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شد‪.‬‬
‫‪ .4‬هزینه داشتن خروج از توافقنامه‬
‫اگرچه در ماده ‪ ۲8‬امکان خروج از این توافقنامه بیان شده است اما در بند ‪ ۱‬این ماده امکان خروج تا سه سال پس از پذیرش آن از‬
‫کشورهای عضو سلب شده است‪ .‬به عالوه از این دوره سه ساله نیز‪ ،‬بر اساس بند ‪ ۲‬این ماده‪ ،‬امکان خروج از آن تا یک سال پس از‬
‫تصمیم و اعالم کشور مبنی بر خروج از این توافقنامه وجود ندارد‪ .‬در صورتی که کشور به هر دلیل از جمله وارد شدن خسارات جدی‬
‫در اثر پذیرش توافقنامه و ابعاد حقوقی مربوط به آن‪ ،‬تصمیم به خروج از این توافقنامه بگیرد‪ ،‬اجرای این تصمیم تامدت یک سال‬
‫امکان پذیر نیست و کشور در این دوره مشمول پرداخت جرایم و تحمل خساراتی است که تاکنون مشخص نشده و به کنفرانس اعضا‬
‫در سالهای آتی موکول شده است( ماده ‪ ۱5‬بند‪ ۳‬و ماده ‪ ۱۶‬بند‪ .)4‬درنتیجه پیوستن به این توافقنامه تا رفع شدن این ابهامات برای‬
‫کشور مخاطره آمیز است‪.‬‬
‫‪ .5‬لزوم تامل در تصویب توافقنامه پاریس تا زمان تصویب سناي آمریکا و دوماي روسیه‬
‫در توافق نامه محدودیتی برای زمان تصویب آن در فرآیندهای داخلی کشورها ذکر نشده است‪ .‬لذا عجله در پذیرش توافقنامه پاریس‬
‫بدون توجه به خطرات پذیرش آن دور از مصحلت و خالف منطق است‪ .‬این در حالی است که تاکنون پیوستن آمریکا و روسیه که از‬
‫‪10‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫جمله اصلی ترین تولید کنندگان دی اکسید کربن در دنیا محسوب می شوند‪ ،‬درهاله ای از ابهام قرارد دارد و کشور عراق که منابع‬
‫و تولید نفت بیشتری نسبت به ایران دارد‪ ،‬این توافقنامه را حتی امضا هم نکرده است‪ .‬بر این اساس الزم است حداقل تا زمان پیوستن‬
‫دو کشور روسیه و امریکا از پذیرش آن خودداری شود‪.‬‬
‫در حال حاضر کشورهای توسعه یافته بیشترین آلودگی زیست محیطی را تولید می کنند و این در حالیست که توافقنامه پاریس‬
‫تمرکز خود را بر کشورهای در حال توسعه دارد‪ .‬نکته قابل توجه در بحث پیوستن به این معاهده این است که امریکا و روسیه که‬
‫بخش عمده ای از آلودگی های زیست محیطی را تولید می کنند هنوز خود به این معاهده واکنش درخور توجهی نشان نداده اند‪ .‬از‬
‫آنجایی که برخی از بندهای این معاهده امنیت ملی جمهوری اسالمی ایران را نشانه رفته است بجاست جهت پیوستن یا نپیوستن به‬
‫آن با کارشناسی ها و آینده نگری های بیشتری فرصت ها و تهدیدهای آن را آزمود‪ .‬نکته مهمتر اینکه از ‪ 4‬درصد گاز دی اکسید‬
‫کربن موجود در طبیعت؛گاز دی اکسید کربن تولید شده به دست بشر تنها ‪ ۰ /۲‬درصد کل گاز دی اکسید کربن تولیدی در دنیاست‬
‫چرا قانونی برای جلوگیری از تولید بیش از ‪ ۹۹‬درصد گاز دی اکسید کربن تولیدی در دنیا وضع نشده است؟‬
‫سایر کشورها به دلیل نداشتن منابع انرژی منابع انتشار خاصی هم ندارند و با چند اقدام کوچک میتوانند به تعهداتشان عمل کنند‬
‫در حالیکه ایران کشوری است که عمده صنایعش انرژیبر بوده و نمی تواند به راحتی تعهدات کاهش ‪ ۱۲‬درصدی انتشار را که ‪۲۱۰‬‬
‫میلیون تن است را انجام دهد‪.‬‬
‫بر اساس متن سندي که ایران ارائه داده‪ ،‬ایران متعهد می شود که طی مدت زمان ‪ 1۰‬سال یعنی از سال ‪ 2۰2۰‬تا ‪2۰3۰‬‬
‫میالدي در راستاي کاهش تولید ‪ 21۰‬میلیون تن کربن گام بردارد که اجراي این تعهد نیازمند هزینه اي معادل ‪52.5‬‬
‫میلیارد دالر است‪ .‬کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد ضمن دعوت کشورها برای ملحق شدن به این کنوانسیون و مشارکت‬
‫در کاهش تولید گاز کربن‪ ،‬مطرح کرده است که اگر کشورهایی که به این کاهش تولید کربن تعهد می دهند‪ ،‬تعهد خود را در موعد‬
‫و میزان مقرر معهود از سوی آن کشور عملیاتی نکنند‪ ،‬این کنوانسیون می تواند « هر اقدامی» در مقابل آن کشور داشته باشد‪ .‬در‬
‫این شرایط اگر ایران تعهدی برای اجرا داشته باشد و آن را در موعد و میزان معهود عملیاتی نکند‪ ،‬بی شک مورد جریمه قرار می‬
‫گیرد و چون نوع و شرایط این جریمه مشخص نیست‪ ،‬بنابراین پذیرش تعهد اجرای آن می تواند ضربات جبران ناپذیری به اقتصاد و‬
‫جایگاه سیاسی ایران وارد کند‪.‬‬
‫در نتیجه با توجه به فشار های خارجی و داخلی مبنی بر تصویب و اجرای آن در کشور‪ ،‬توسعه و پیشرفت صنعت انرژی های تجدید‬
‫پذیر کمک شایانی به ایران در راستای اجرای تعهدات خود خواهد نمود‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫‪. 1‬مصرف گاز نیروگاههاي کشور‬
‫نیروگاهها با مصرف حدود ‪ ۲۹%‬از کل گاز مصرفی کشور بیشترین سهم مصرف گاز را به خود اختصاص دادهاند‪ .‬این مقدار از مصرف‬
‫گاز در نیروگاههای کشور از میزان مصرف گاز در بخش خانگی هم بیشتر است‪ .‬میزان مصرف ساالنه گاز در صنایع نیز کمتر از مصرف‬
‫گاز در نیروگاههای کشور است‪ .‬در سال ‪ ۱۳۹۲‬نیروگاههای کشور ‪ 4۰‬میلیارد متر مکعب گاز مصرف کردند‪ .‬در شکل(‪ )۱‬سهم مصرف‬
‫گاز در بخشهای مختلف کشور نشان داده شده است‪ .‬با احتساب هر مترمکعب گاز صادراتی کشور به قیمت ‪ ۳۰‬سنت‪ ،‬ارزش گاز‬
‫مصرف شده در نیروگاهها ‪ ۱۲‬میلیارد دالر بوده است‪.‬‬
‫‪. 2‬مصرف گازوئیل نیروگاههاي کشور‬
‫نیروگاهها با مصرف حدود ‪ ۲۳%‬از کل گازوئیل مصرفی کشور بعد از حملونقل بیشترین مصرف گازوئیل کشور را به خود اختصاص‬
‫دادهاند‪ .‬در سال ‪ ۱۳۹۲‬نیروگاههای کشور ‪ ۷٫8‬میلیارد لیتر گازوئیل مصرف کردند‪ .‬در شکل(‪ )۲‬سهم مصرف گازوئیل در بخش های‬
‫مختلف کشور نشان داده شده است‪ .‬با در نظر گرفتن هر لیتر گازوئیل به قیمت ‪ ۳5‬سنت ارزش گازوئیل مصرفی در نروگاههای کشور‬
‫‪ ۲٫۷۳‬میلیارد دالر بوده است‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫‪. 3‬مصرف نفت کوره نیروگاه هاي کشور‬
‫بیشترین سهم مصرف نفت کوره در کشور مربوط به نیروگاهها با ‪ ۷8%‬میباشد‪ .‬در سال ‪ ۹۲‬نیروگاههای کشور ‪ ۱4‬میلیارد لیتر نفت‬
‫کوره مصرف کردند‪ .‬در شکل(‪ )۳‬سهم مصرف نفت کوره در بخش های مختلف کشور نشان داده شده است‪ .‬با احتساب هر لیتر نفت‬
‫کوره به قیمت ‪ ۳4‬سنت ارزش نفت کوره مصرفی در نیروگاهها معادل ‪ 4٫۷۶‬میلیارد دالر بوده است‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫منابع‪:‬‬
‫‪-‬‬
‫آمار تفصیلی صنعت برق ایران ویژه مدیریت راهبردی ‪۱۳۹۲‬‬
‫نگاهی به میزان مصرف گاز طبیعی و سوخت مایع در نیروگاهها در سال ‪ ۹۳‬نشان میدهد که میزان مصرف گاز طبیعی در صنعت‬
‫برق ‪ 4۷‬میلیون و ‪ ۷4۲‬هزار متر مکعب بوده که نسبت به سال ‪ ۶8‬یعنی ابتدای اجرایی شدن برنامه اول توسعه ‪ 4۰‬میلیون و ‪۹8۹‬‬
‫هزار متر مکعب رشد داشته یعنی حدودا ‪ 8‬برابر شده و همزمان با افزایش مصرف گاز مصرف سوخت مایع کاهش یافته است‪.‬‬
‫در جدول زیر مصرف سوخت در صنعت برق کشور از ابتدای برنامه اول تا سال ‪ ۱۳۹۳‬آمده است‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫در حال حاضر بیشترین میزان تولید انرژی در جهان از سوزاندن سوختهای فسیلی تولید می شود‪ .‬منابع سوختهای فسیلی در جهان‬
‫محدود بوده و پس از مصرف قابلیت جایگزینی ندارند‪ .‬این در حالیست که آب‪ ،‬باد و خورشید منابع نامحدودی هستند که چنانچه از‬
‫آنها برای تولید انرژی استفاده شود همواره در دسترس بوده و می توان از آنها در جهت تولید انرژی سود برد‪ .‬هریک از این منابع‬
‫نیازمند تکنولوژی هائی جهت استحصال انرژی هستند‪ .‬تبدیل انرژی جنبشی یا حرارتی به انرژی الکتریکی‪ ،‬اساس کلیه این تکنولوژی‬
‫هااست‪ .‬در سالهای اخیر رونداستفاده از انرژی های تجدید پذیر در جهان افزایش یافته است‪.‬‬
‫گستره وسیع کشورمان و تابش نور خورشید‪،‬ایران را در زمره یکی از کشورهای دارای پتانسیل مناسب برای تولید برق از این منبع‬
‫قرارمی دهد‪.‬‬
‫ظرفیت نامی نیروگاهی کشور در روز پیک سال ‪ ۶۹۲۷۶ ،۱۳۹۲‬مگاوات بوده است که حدود ‪ 8۲‬درصد این ظرفیت را نیروگاههای‬
‫حرارتی‪ ۱4/4 ،‬درصد نیروگاههای برقآبی و بقیه آن را نیروگاههای هستهای و تجدیدپذیر تشکیل دادهاند؛ اما داشتن ظرفیتی بالغ بر‬
‫‪ ۷۰‬هزار مگاوات‪ ،‬به معنای توانایی شبکه برای تحویل همین میزان بار در محل مصرف نیست‪ .‬بهعنوان نمونه ظرفیت نامی نیروگاههای‬
‫گازی در شرایط استاندارد ـ دمای ‪ ۱5‬درجه سانتیگراد و ارتفاع صفر از سطح آبهای آزاد ـ اندازهگیری میشود و با هر میزان‬
‫اختالف دما و ارتفاع‪ ،‬از توانایی این ظرفیت برای تولید کاسته خواهد شد‪ .‬به همین دلیل ظرفیت واقعی نیروگاهها که در صنعت برق‬
‫با نام «ظرفیت عملی» خوانده میشود‪ ،‬در فصلهای مختلف تغییر میکند و در تابستانها (مواقع پیک شبکه برق کشور) به دلیل‬
‫بیشینه بودن دما‪ ،‬کمترین میزان را دارد‪ .‬بنابراین در شرایط عمومی‪ ،‬نیروگاهی با ظرفیت نامی ‪ ۱۰۰۰‬مگاوات‪ ،‬قادر نیست به همین‬
‫میزان خروجی داشته باشد‪ .‬سلولهای خورشیدی هزینه نگهداری تعمیرات ندارند و به عالوه برای انرژی خورشید‪ ،‬بهایی نیز‬
‫نمیپردازیم‪.‬‬
‫نخستین پیامد انتخاب نیروگاه خورشیدی‪ ،‬عدم مصرف سوخت فسیلی و عدم انتشار گازهای گلخانهای است‪ .‬با نصب ‪ ۱۰۰۰‬مگاوات‬
‫نفتگاز جلوگیری میشود که این موضوع میتواند میزان انتشار گازهای گلخانهای‬
‫سلول خورشیدی‪ ،‬ساالنه از مصرف ‪ 5۰۰‬میلیون لیتر ِ‬
‫در کشور را تا بیش از ‪ ۱/۶‬میلیون تن کاهش دهد‪ .‬به عالوه نصب پنل یک کیلوواتی برای هر مشترک میتواند تا ‪ ۲۰۰۰‬کیلووات‬
‫ساعت مصرف برق مشترک را در سال تامین کند‪ .‬با توجه به الگوی مصرف ‪ ۲5۰۰‬کیلوواتی هر مشترک خانگی در کشور‪ ،‬میتوان‬
‫گفت‪ 8۰‬درصد نیاز برق مشترکان خانگی دارای پنل خورشیدی با این روش پاسخ داده میشود‪ .‬در پایان نیز مشابه هر صنعت نوپای‬
‫دیگر‪ ،‬با توسعه صنعت ساخت و نصب سلولهای خورشیدی‪ ،‬به ازای هر ‪ ۱۰۰۰‬مگاوات‪ ۶۰۰۰۰ ،‬شغل پایدار در این حوزه ایجاد‬
‫میشود‪.‬‬
‫نیروگاهها با مصرف ‪ ۳۰%‬از کل مصارف سوخت فسیلی کشور‪ ،‬بیشترین سهم مصرف سوخت فسیلی (گاز‪ ،‬گازوییل و نفت کوره) را‬
‫دارند‪ .‬از طرف دیگر‪ ،‬این مراکز با بازده میانگین ‪ ۳۷%‬بیشترین میزان اتالف انرژی فسیلی را نیز به خود اختصاص داده اند‪ .‬با اضافه‬
‫شدن واحدهای شیرینسازی آب به نیروگاههای گازی کشور میتوان بازده نیروگاههای کشور را به ‪ 8۰%‬رساند‪.‬‬
‫‪ ۹5%‬از برق کشور با استفاده از سوخت فسیلی در نیروگاه های حرارتی تولید میشود که دارای بازده میانگین ‪ ۳۷%‬هستند‪ .‬وابستگی‬
‫تولید برق کشور به منابع فسیلی باعث مصرف و اتالف مقادیر زیادی از انواع سوخت های فسیلی کشور شده است‪ .‬در ادامه به بررسی‬
‫میزان مصرف انواع سوخت فسیلی در نیروگاههای کشور پرداخته شده است‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬
‫در کشور ما به دلیل برخورداری از منابع غنی نفت و گاز‪ ،‬استفاده از سوختهای فسیلی برای تولید برق مرسومتر است‪ .‬در سال‬
‫گذشته گاز تحویلی به نیروگاههای کشور به میزان ‪ ۶۶‬میلیون مترمکعب و سوخت مایع مازوت و گازوئیل مصرفی هشت هزار و ‪۳۰۰‬‬
‫میلیون لیتربوده که حاکی از مصرف بیش از ‪ 88‬درصدی سوخت گاز در نیروگاههای کشور است‪ .‬همچنین براساس برآورد صورت‬
‫گرفته از ابتدای سال جاری تا نیمه مهرماه امسال بیش از ‪ ۹5‬درصد سوخت نیروگاههای کشور از طریق گاز تامین شده است‪ .‬در حال‬
‫حاضر سوخت اول تمامی نیروگاههای گازی و سیکل ترکیبی‪ ،‬گازطبیعی و سوخت دوم آنها گازوئیل است‪ .‬براساس برآورد صورت‬
‫گرفته سوخت مصرفی(گاز) نیروگاهها تا پایان شهریورماه سال جاری (‪ )۱۳۹۷‬به حدود ‪ 4۳‬میلیون مترمکعب رسیده است که در‬
‫مقایسه با سال گذشته حدود هفت درصد و در مقایسه با مردادماه حدود ‪ ۲۱‬درصد رشد پیدا کرده است‪.‬‬
‫سخن پایانی‬
‫با توجه به تعهدات ‪ 52/5‬میلیارد دالري ایران در معاهده پاریس و سهم تجدیدپذیرها به میزان ‪ ۷5۰۰‬مگاوات تا سال‬
‫‪ 2۰3۰‬و با در نظر گرفتن میزان مصرف گاز نیروگاه هاي کشور در سال ‪ 4۰( 13۹2‬میلیون متر مکعب در سال به ارزش‬
‫تقریبی ‪ 12‬میلیارد دالر) به منظور تولید برق‪ ،‬توسعه و پیشرفت صنعت انرژي هاي تجدید پذیر به خصوص نیروگاه هاي‬
‫خورشیدي‪ ،‬کمک شایانی به ایران در راستاي اجراي تعهدات خود خواهد نمود‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫آذرباد پردیس پامچال‬
‫‪www.pamchel-co.com‬‬