lêi më ®Çu
Trong qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ
giíi, vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn lµ mét trong nh÷ng yÕu
tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña mçi
quèc gia. §èi víi ViÖt Nam, môc tiªu ®Æt ra lµ thùc
hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh CNH- H§H ®Êt n­íc, phÊn ®Êu
®Õn n¨m 2020, ViÖt Nam c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng
nghiÖp. Do ®ã viÖc thu hót vèn ®Çu t­ trë thµnh chiÕn
l­îc quan träng cña ®Êt n­íc.
Nguån vèn ODA ®­îc chÝnh phñ ViÖt Nam ®¸nh
gi¸ lµ mét trong nh÷ng nguån vèn quan träng cña Ng©n
s¸ch Nhµ n­íc ®­îc sö dông cho c¸c môc ®Ých ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi. Nguån vèn nµy ®· phÇn nµo ®¸p øng nhu
cÇu bøc thiÕt vÒ vèn trong c«ng cuéc C«ng nghiÖp ho¸HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt nuíc, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng
kinh tÕ vµ gi¶m ®ãi nghÌo. Tuy nhiªn ODA kh«ng chØ lµ
mét kho¶n cho vay, mµ ®i kÌm víi nã lµ c¸c ®iÒu kiÖn
rµng buéc vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ. SÏ lµ g¸nh nÆng nî nÇn
cho c¸c thÕ hÖ sau hoÆc ph¶i chÞu sù chi phèi cña n­íc
ngoµi nÕu chóng ta kh«ng biÕt c¸ch qu¶n lý vµ sö dông
ODA. Bëi vËy qu¶n lý vµ sö dông ODA sao cho cã hiÖu
qu¶, phï hîp víi môc tiªu vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®Êt
n­íc lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu.
Lµ mét sinh viªn chuyªn ngµnh Qu¶n lý kinh
tÕ- §¹i häc kinh tÕ Quèc d©n Hµ Néi, em thÊy viÖc
nghiªn cøu ®Ò tµi “Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng
c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông nguån Hç trî ph¸t triÓn
chÝnh thøc (ODA) ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay"
rÊt thiÕt thùc v× nã cã thÓ phôc vô cho chuyªn m«n cña
em sau nµy. Th«ng qua kiÕn thøc ®· tiÕp thu trªn líp
cïng víi sù gióp ®ì cña thÇy gi¸o , c« gi¸o bé m«n vµ
1
viÖc tham kh¶o mét sè tµi liÖu, em xin tr×nh bµy néi
dung ®Ò tµi nµy nh­ sau:
Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ nguån Hç trî ph¸t
triÓn chÝnh thøc (ODA). Vai trß cña ODA ®èi víi sù ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi.
Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng t×nh h×nh tiÕp nhËn
vµ sö dông ODA ë ViÖt Nam trong thêi gian qua.
Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao
hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông ODA.
Hoµn thµnh ®Ò tµi nµy, em xin ch©n
thµnh c¶m ¬n GS. PTS §ç Hoµng Toµn- gi¶ng viªn tr­êng
§¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n Hµ Néi ®· tËn t×nh h­íng dÉn
em trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn cøu. Do tr×nh ®é cã h¹n
cña ng­êi viÕt nªn ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu
sãt cÇn bæ sung, em rÊt mong nhËn ®­îc sù xem xÐt, ®ãng
gãp ý kiÕn cña thÇy c« ®Ó ®Ò tµi nghiªn cøu cña em ®­îc
hoµn thiÖn h¬n.
Em
ch©n thµnh c¶m ¬n.
Hµ Néi, ngµy 30 th¸ng 12 n¨m 2001
2
Ch­¬ng I
Tæng quan vÒ nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc
(ODA).
I,
Tæng quan vÒ ODA.
1, Kh¸i niÖm ODA.
HiÖn nay trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm
kh¸c nhau vÒ ODA nh­ng nãi chung nh÷ng quan ®iÓm Êy ®Òu
dÉn chung ®Õn mét b¶n chÊt. Theo c¸ch hiÓu chung nhÊt
th× ODA lµ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc cho
vay víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i cña c¸c c¬ quan tµi
chÝnh thuéc c¸c tæ chøc Quèc tÕ c¸c n­íc, c¸c tæ chøc
Phi chÝnh phñ nh»m hç trî cho sù ph¸t triÓn vµ thÞnh
v­îng cña c¸c n­íc kh¸c (kh«ng tÝnh ®Õn c¸c kho¶n viÖn
trî cho môc ®Ých thuÇn tuý qu©n sù ).
C¸c ®iÒu kiÖn ­u ®·i cã thÓ lµ : l·i suÊt
thÊp (d­íi 3%/1 n¨m ), thêi gian ©n h¹n dµi hoÆc thêi
gian tr¶ nî dµi (30-40 n¨m). NghÞ ®Þnh 87-CP cña chÝnh
phñ ViÖt Nam quy ®Þnh vÒ nguån vèn ODA lµ sù hîp t¸c
ph¸t triÓn gi÷a n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam
víi mét hay nhiÒu Quèc gia, tæ chøc Quèc tÕ. H×nh thøc
cña sù hîp t¸c cã thÓ lµ hç trî c¸n c©n thanh to¸n, hç
trî theo ch­¬ng tr×nh, hç trî theo kü thuËt hoÆc theo
dù ¸n.
2, §Æc ®iÓm cña ODA.
2.1,C¸c ®Æc ®iÓm cña ODA.
ODA lµ nguån vèn mang tÝnh chÊt ­u ®·i bëi v×
bao giê còng cã phÇn cho kh«ng lµ chñ yÕu. Cßn phÇn cho
vay chñ yÕu lµ vay ­u ®·i víi l·i suÊt thÊp h¬n c¸c
kho¶n tÝn dông rÊt nhiÒu (th­êng d­íi 3%) vµ vay th­¬ng
m¹i rÊt nhá. Thêi gian sö dông vèn dµi, th­êng lµ tõ
20-50 n¨m vµ ®Ó ®­îc xÕp vµo ODA, mét kho¶n cho vay
3
ph¶i cã mét thµnh tè tèi thiÓu lµ 25% viÖn trî kh«ng
hoµn l¹i.
ODA lu«n bÞ rµng buéc trùc tiÕp hoÆc gi¸n
tiÕp. §i kÌm víi ODA bao giê còng cã nh÷ng rµng buéc
nhÊt ®Þnh vÒ chÝnh trÞ kinh tÕ hoÆc khu vùc ®Þa lý.
N­íc nhËn viÖn trî cßn ph¶i ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña bªn
cÊp viÖn trî nh­ thay ®æi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, chÝnh
s¸ch kinh tÕ, thay ®æi thÓ chÕ chÝnh trÞ... cho phï hîp
víi môc ®Ých cña bªn tµi trî.
2.2, Môc ®Ých sö dông ODA.
Tõ khi míi ra ®êi, viÖn trî n­íc ngoµi ®· cã
hai môc tiªu tån t¹i song song nh­ng thùc chÊt l¹i m©u
thuÉn víi nhau. Môc tiªu thø nhÊt lµ thóc ®Èy t¨ng
tr­ëng vµ gi¶m ®ãi nghÌo ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn.
Môc tiªu thø hai lµ t¨ng c­êng lîi Ých chiÕn l­îc vµ
chÝnh trÞ ng¾n h¹n cña c¸c n­íc tµi trî. Tuy nhiªn môc
tiªu cuèi cïng cña viÖn trî vÉn lµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng
vµ gi¶m ®ãi nghÌo ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn. Trong
héi nghÞ cña Liªn Hîp Quèc, c¸c n­íc thµnh viªn ®·
kh¼ng ®Þnh môc tiªu cô thÓ cña viÖc sö dông ODA lµ:
- Gi¶m mét nöa tû lÖ nh÷ng ng­êi ®ang sèng trong
c¶nh nghÌo khæ cïng cùc tíi n¨m 2015.
- Phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc trªn tÊt c¶ c¸c n­íc
tíi n¨m 2015.
- §¹t ®­îc nhiÒu tiÕn bé cho sù b×nh ®¼ng vÒ giíi
vµ t¨ng quyÒn lùc cña ng­êi phô n÷ b»ng c¸ch xo¸ bá sù
ph©n biÖt giíi tÝnh trong gi¸o dôc tiÓu häc vµ trung
häc vµo n¨m 2015.
4
-Th«ng qua hÖ thèng ch¨m sãc y tÕ ban ®Çu ®Ó ®¶m
b¶o søc khoÎ sinh s¶n cho tÊt c¶ mäi ng­êi ë c¸c ®é
tuæi thÝch hîp cµng tèt vµ kh«ng thÓ muén h¬n n¨m 2015.
-Thùc thi c¸c chiÕn l­îc quèc gia ph¸t triÓn bÒn
v÷ng ë tÊt c¶ c¸c n­íc, vµo n¨m 2000.
-Thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ quèc gia, ®Æc
biÖt lµ c¸c dù ¸n c¶i t¹o, n©ng cÊp, hiÖn ®¹i ho¸ kÕt
cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi ®Ó lµm nÒn t¶ng v÷ng ch¾c
cho æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, thóc ®Èy ®Çu t­ t­
nh©n trong vµ ngoµi n­íc.
nh»m
cung
®éng
kinh
-Thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu tæng hîp
hç trî chÝnh phñ së t¹i ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch hay
cÊp th«ng tin cho ®Çu t­ t­ nh©n b»ng c¸c ho¹t
®iÒu tra kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ tµi nguyªn, hiÖn tr¹ng
tÕ, kü thuËt, x· héi c¸c ngµnh, c¸c vïng l·nh thæ.
-Thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch c¶i c¸ch gi¸o dôc, n©ng
cao chÊt l­îng ®µo t¹o, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn, b¶o ®¶m
m«i tr­êng sinh th¸i, b¶o ®¶m søc khoÎ ng­êi d©n.
-Hç trî ®iÒu chØnh c¬ cÊu, chuyÓn ®æi hÖ thèng
kinh tÕ, bï ®¾p th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ®Ó
chÝnh phñ n­íc së t¹i cã ®iÒu kiÖn vµ thêi gian qu¶n lý
tèt h¬n trong giai ®o¹n c¶i c¸ch hÖ thèng tµi chÝnh hay
chuyÓn ®æi hÖ thèng kinh tÕ.
Tãm l¹i nguån vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh
thøc ®­îc ­u tiªn cho nh÷ng dù ¸n kinh tÕ x· h«Þ kh«ng
sinh lêi trùc tiÕp hoÆc kh¶ n¨ng thu håi vèn chËm,
nh­ng cã ý nghÜa vµ ¶nh h­ëng quan träng ®Õn viÖc t¹o
lËp mét m«i tr­êng thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc
nãi chung vµ cho sù khuyÕn khÝch ®Çu t­ t­ nh©n trong
vµ ngoµi n­íc nãi riªng.
2.3, C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi ODA.
ODA g¾n liÒn víi chÝnh trÞ vµ lµ mét trong
nh÷ng ph­¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn ý ®å chÝnh trÞ. ODA còng
5
chÞu ¶nh h­ëng bëi c¸c quan hÖ s½n cã cña bªn cÊp viÖn
trî cho n­íc nhËn viÖn trî bëi sù t­¬ng hîp vÒ thÓ chÕ
chÝnh trÞ, bëi quan hÖ ®Þa d­ gÇn gòi. Bªn cÊp viÖn trî
vµ c¸c nguån vèn chÝnh thøc kh¸c th­êng cÊp viÖn trî
cho nh÷ng ng­êi b¹n vÒ chÝnh trÞ vµ ®ång minh qu©n sù
mµ kh«ng cÊp viÖn trî cho nh÷ng ®èi t­îng mµ hä cho lµ
kÎ thï. §ã chÝnh lµ tÝnh chÊt ®Þa lý- chÝnh trÞ ®­îc
thÓ hiÖn rÊt râ trong viÖn trî.
ODA g¾n víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ. C¸c n­íc viÖn
trî nãi chung ®Òu muèn ®¹t ®­îc nh÷ng ¶nh h­ëng vÒ
chÝnh trÞ, ®em l¹i lîi nhuËn cho hµng ho¸ vµ dÞch vô t­
vÊn trong n­íc. Hä g¾n quü viÖn trî víi viÖc mua hµng
ho¸ vµ dÞch vô cña n­íc hä nh­ lµ mét biÖn ph¸p nh»m
t¨ng c­êng kh¶ n¨ng lµm chñ thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ
gi¶m bít t¸c ®éng cña viÖn trî ®èi víi c¸n c©n thanh
to¸n. MÆt kh¸c, n­íc nhËn viÖn trî cßn ph¶i chÞu rñi ro
cña ®ång tiÒn viÖn trî. NÕu ®ång tiÒn viÖn trî t¨ng gi¸
so víi ®ång tiÒn cña c¸c n­íc nhËn ®­îc do xuÊt khÈu
th× n­íc tiÕp nhËn sÏ ph¶i tr¶ thªm mét kho¶n nî bæ
sung do chªnh lÖch tû gi¸ t¹i thêi ®iÓm vay vµ thêi
®iÓm tr¶ nî. Theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia th× cho
dï kh«ng ®i kÌm theo ®iÒu kiÖn rµng buéc nµo th× viÖn
trî vÉn ®em l¹i lîi Ých th­¬ng m¹i cho quèc gia viÖn
trî.
ODA cßn chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè x·
héi. ODA lµ mét phÇn GNP cña c¸c n­íc tµi trî nªn rÊt
nh¹y c¶m víi c¸c d­ luËn x· héi ë c¸c n­íc tµi trî.
Nh©n d©n c¸c n­íc cÊp viÖn trî coi träng tÇm quan träng
cña c¶ sè l­îng vµ chÊt l­îng cña viÖn trî, hä s¾n sµng
ñng hé viÖn trî víi ®iÒu kiÖn lµ viÖn trî ®­îc sö dông
tèt. Cßn ®èi víi c¸c n­íc nhËn viÖn trî, nguy c¬ phô
thuéc viÖn trî n­íc ngoµi, g¸nh nÆng nî nÇn lµ mét thùc
tÕ khã tr¸nh khái. Do vËy,c¸c n­íc nhËn viÖn trî cÇn
ph¶i rÊt thËn träng khi sö dông ODA.
6
3, Ph©n lo¹i ODA.
3.1, Ph©n lo¹i theo n­íc nhËn.
NÕu ph©n lo¹i theo n­íc nhËn, ODA cã hai lo¹i:
-ODA th«ng th­êng: hç trî cho nh÷ng n­íc cã thu
nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp.
-ODA ®Æc biÖt: hç trî cho c¸c n­íc ®ang ph¸t
triÓn víi thêi h¹n cho vay ng¾n, l·i suÊt cao h¬n.
3.2, Ph©n lo¹i theo nguån cung cÊp.
NÕu ph©n lo¹i theo nguån cung cÊp, ODA cã hai
lo¹i.
- ODA song ph­¬ng: lµ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh
thøc cña n­íc nµy dµnh cho chÝnh phñ n­íc kia.
- ODA ®a ph­¬ng: lµ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh
thøc cña mét tæ chøc quèc tÕ hay tæ chøc khu vùc hoÆc
cña mét chÝnh phñ m«t n­íc dµnh cho chÝnh phñ mét n­íc
nµo ®ã, nh­ng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c tæ chøc ®a
ph­¬ng nh­ UNDP,UNICEF...
3.3, Ph©n lo¹i ODA theo tÝnh chÊt nguån vèn.
NÕu ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt nguån vèn th× ODA
cã hai lo¹i:
- ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i: ®­îc thùc hiÖn th«ng
qua c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA d­íi c¸c d¹ng sau:

Hç trî kü thuËt: Thùc hiÖn viÖc chuyÓn giao
c«ng nghÖ hoÆc truyÒn ®¹t nh÷ng kinh nghiÖm xö lý...
cho n­íc nhËn tµi trî.

ViÖn trî nh©n ®¹o b»ng hiÖn vËt: vÝ dô nh­
lµ l­¬ng thùc, v¶i, thuèc ch÷a bÖnh, cã khi lµ vËt t­
cho kh«ng.
- ViÖn trî cã hoµn l¹i bao gåm:
7

ODA cho vay ­u ®·i: lµ c¸c kho¶n ODA cho
vay cã yÕu tè kh«ng hoµn l¹i ®¹t Ýt nhÊt 25% trÞ gi¸
kho¶n vay.

ODA cho vay hçn hîp: bao gåm kÕt hîp mét
phÇn ODA kh«ng hoµn l¹i vµ mét phÇn tÝn dông th­¬ng
m¹i theo c¸c ®iÒu kiÖn cña tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ
ph¸t triÓn m¹nh h¬n c¶ vÒ ®êi sèng kinh tÕ x· héi.
4, C¸c h×nh thøc ODA.
ODA ®­îc thùc hiÖn qua c¸c h×nh thøc sau:
- Hç trî c¸n c©n thanh to¸n: ®­îc thùc hiÖn
th«ng qua chuyÓn giao tiÒn tÖ trùc tiÕp cho n­íc nhËn
ODA hoÆc hç trî nhËp khÈu tøc lµ chÝnh phñ n­íc nhËn
ODA tiÕp nhËn mét l­îng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng
víi c¸c kho¶n cam kÕt, b¸n cho thÞ tr­êng néi ®Þa vµ
thu néi tÖ.
- TÝn dông th­¬ng m¹i: t­¬ng tù nh­ viÖn trî
hµng ho¸ cã kÌm theo c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc.
- ViÖn trî ch­¬ng tr×nh (viÖn trî phi dù ¸n).
Theo lo¹i h×nh nµy n­íc nhËn viÖn trî ký hiÖp ®Þnh cho
mét môc ®Ých tæng qu¸t mµ kh«ng cÇn x¸c ®Þnh chÝnh x¸c
kho¶n viÖn trî sÏ ®­îc sö dông nh­ thÕ nµo.
- ViÖn trî dù ¸n: lo¹i viÖn trî nµy chiÕm tû
träng lín nhÊt trong tæng vèn thùc hiÖn ODA vµ nã cã
hai lo¹i. §ã lµ viÖn trî c¬ b¶n vµ viÖn trî kü thuËt.
ViÖn trî c¬ b¶n th× th­êng cÊp cho nh÷ng dù ¸n x©y dùng
®­êng x¸, cÇu cèng, kÕt cÊu h¹ tÇng . ViÖn trî kü thuËt
cÊp cho viÖn trî tri thøc, t¨ng c­êng c¬ së, lËp kÕ
ho¹ch cè vÊn cho c¸c ch­¬ng tr×nh, nghiªn cøu tr­íc khi
®Çu t­ hoÆc hç trî c¸c líp ®µo t¹o.
II, Vai trß cña viÖn trî trong ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi.
8
1, ViÖn trî tµi chÝnh ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã
c¬ chÕ qu¶n lý tèt sÏ gióp t¨ng tr­ëng nhanh h¬n, gi¶m
t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi vµ ®¹t ®­îc c¸c chØ tiªu x· héi.
Trªn thùc tÕ, mét sè n­íc nhËn nhiÒu viÖn trî
mµ thu nhËp gi¶m trong khi mét sè n­íc nhËn Ýt viÖn trî
mµ thu nhËp l¹i t¨ng. Nh­ng nÕu chØ xÐt ®Õn sù ph©n
biÖt gi÷a c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tèt vµ c¬ chÕ qu¶n
lý tåi th× ®èi víi c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tåi, dï
sè tiÒn viÖn trî lµ bao nhiªu th× t¨ng tr­ëng vÉn thÊp,
thËm chÝ cßn ©m. §èi víi c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý
tèt, khi viÖn trî t¨ng lªn 1% GDP th× tèc ®é t¨ng
tr­ëng t¨ng lªn 0,5%. Ngoµi ra, viÖn trî cßn gãp phÇn
lµm gi¶m ®ãi nghÌo. Theo c¸c chuyªn gia vÒ ODA, b×nh
qu©n ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, thu nhËp ®Çu ng­êi
t¨ng 1% ®· dÉn ®Õn tû lÖ ®ãi nghÌo gi¶m xuèng 2%. Nãi
c¸ch kh¸c, ë c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tèt, khi viÖn
trî t¨ng lªn 1% GDP thùc tÕ th× sÏ gi¶m 1% tû lÖ ®ãi
nghÌo. Vµ ë c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tèt, t¨ng 10 tû
USD viÖn trî mét n¨m sÏ cøu ®­îc 25 triÖu ng­êi tho¸t
khái c¶nh nghÌo ®ãi, nh­ng dï cã t¨ng 10 tû USD ë c¸c
n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tåi th× còng chØ cøu ®­îc 7
triÖu ng­êi tho¸t khái c¶nh kiÕm ¨n lÇn håi mµ th«i.
ViÖn trî t¸c ®éng ®Õn t¨ng tr­ëng, tõ ®ã ®·
t¸c ®éng ®Õn môc ®Ých n©ng cao møc sèng. T¨ng tr­ëng
kh«ng lo¹i bá ®ãi nghÌo nh­ng râ rµng t¨ng tr­ëng cã
t¸c ®éng lín ®Õn c¶i thiÖn c¸c chØ tiªu x· héi. NÕu mét
n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tèt th× khi viÖn trî t¨ng lªn 1%
GDP sÏ lµm gi¶m tû lÖ tö vong trÎ em 0,9%. Ng­îc l¹i,
nÕu mét n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tåi th× khi viÖn trî
t¨ng lªn 1% GDP còng kh«ng ®em l¹i mét t¸c ®éng nµo ®èi
víi tû lÖ chÕt trÎ s¬ sinh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¸c chØ
tiªu x· héi cã quan hÖ chÆt chÏ víi thu nhËp b×nh qu©n
®Çu ng­êi, hay nãi c¸ch kh¸c nã cã quan hÖ chÆt chÏ víi
viÖn trî.
9
2, ViÖn trî thóc ®Èy ®Çu t­.
C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ nh÷ng n­íc rÊt
cÇn vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, vµ viÖn trî chÝnh lµ mét
h×nh thøc bæ sung cho nguån vèn trong n­íc. Vèn ®Çu t­
cã thÓ thu hót tõ c¸c nguån ODA, FDI hoÆc nguån vèn
tÝch lòy tõ néi bé nÒn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn nguån
vèn trong n­íc cßn h¹n hÑp th× nguån vèn n­íc ngoµi cã
tÇm quan träng ®Æc biÖt. Nguån vèn ODA th­êng ®­îc c¸c
n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Çu t­ c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng
kinh tÕ x· héi, x©y dùng ®­êng giao th«ng, ph¸t triÓn
n¨ng l­îng... v× ®©y lµ nh÷ng ngµnh cÇn ph¶i ®Çu t­
lín, thu håi vèn chËm nªn t­ nh©n kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu
t­.
ViÖn trî cßn thóc ®Èy thu hót ®Çu t­ trùc
tiÕp n­íc ngoµi FDI vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Nhê
cã viÖn trî mµ n­íc nhËn tµi trî víi c¬ chÕ qu¶n lý tèt
sÏ t¹o ra ®­îc c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi v÷ng ch¾c,
giao th«ng thuËn tiÖn, hÖ thèng ph¸p luËt æn ®Þnh, viÖn
trî lµ sù chuÈn bÞ cho vèn ®Çu t­ trùc tiÕp ®­îc thu
hót vµo lµ ®iÒu kiÖn cho FDI ®­îc sö dông mét c¸ch hiÖu
qu¶. MÆt kh¸c, viÖn trî cßn gióp nh÷ng n­íc ®ang ph¸t
triÓn tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt hiÖn
®¹i, tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn, kü n¨ng chuyªn m«n
cao. §©y chÝnh lµ lîi Ých c¨n b¶n, l©u dµi cña quèc gia
nhËn tµi trî.
ViÖn trî thóc ®Èy ®Çu t­ t­ nh©n. ë nh÷ng
n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tèt th× viÖn trî n­íc ngoµi
kh«ng thay thÕ cho ®Çu t­ t­ nh©n mµ ®ãng vai trß nh­
lµ nam ch©m hót ®Çu t­ t­ nh©n theo tû lÖ sÊp xØ 2 USD
trªn 1USD viÖn trî. §èi víi c¸c n­íc qu¶n lý tèt th×
viÖn trî gãp phÇn cñng cè niÒm tin cho khu vùc t­ nh©n
vµ hç trî c¸c dÞch vô c«ng céng. ViÖn trî t¨ng víi quy
m« 1% GDP sÏ lµm t¨ng ®Çu t­ t­ nh©n trªn 1,9% GDP. ë
c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tåi, viÖn trî n­íc ngoµi cã
10
thÓ khuyÕn khÝch khu vùc nhµ n­íc tiÕn hµnh c¸c kho¶n
®Çu t­ th­¬ng m¹i ®¸ng ra do khu vùc t­ nh©n thùc hiÖn.
3, ViÖn trî gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn c¶i thiÖn
thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ.
C¶i thiÖn thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ë
nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ ch×a kho¸ ®Ó t¹o b­íc
nh¶y vät vÒ l­îng trong thóc ®Èy t¨ng tr­ëng, tøc lµ
gãp phÇn lµm gi¶m ®ãi nghÌo. MÆt kh¸c, viÖn trî cã thÓ
nu«i d­ìng c¶i c¸ch. Khi c¸c n­íc mong muèn c¶i c¸ch
th× viÖn trî n­íc ngoµi cã thÓ ®ãng gãp nh÷ng nç lùc
cÇn thiÕt nh­ hç trî thö ngiÖm c¶i c¸ch, tr×nh diÔn thÝ
®iÓm, t¹o ®µ vµ phæ biÕn c¸c bµi häc kinh nghiÖm. Nh÷ng
n­íc mµ ë ®ã chÝnh phñ thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch v÷ng
ch¾c ph©n bæ hîp lý c¸c kho¶n chi tiªu vµ cung cÊp dÞch
vô cã hiÖu qu¶ cao th× hiÖu qu¶ chung cña viÖn trî lµ
lín. Ng­îc l¹i, ë nh÷ng n­íc mµ chÝnh phñ vµ nhµ tµi
trî kh«ng ®ång nhÊt quan ®iÓm trong viÖc chi tiªu, hiÖu
qu¶ l¹i thÊp th× c¸c nhµ tµi trî cho r»ng c¸ch tèt nhÊt
lµ gi¶m viÖn trî vµ t¨ng c­êng hç trî cho viÖc ho¹ch
®Þnh chÝnh s¸ch vµ x©y dùng thÓ chÕ cho ®Õn khi c¸c nhµ
tµi trî thÊy r»ng viÖn trî cña hä sÏ ®ãng gãp cho sù
ph¸t triÓn. Qua ®©y ta còng nhËn thÊy r»ng gi¸ trÞ thùc
cña c¸c dù ¸n lµ ë chç thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch ®­îc cñng
cè, c¶i thiÖn viÖc cung cÊp dÞch vô x· héi. ViÖc t¹o ra
®­îc kiÕn thøc víi sù trî gióp cña viÖn trî sÏ dÉn tíi
sù c¶i thiÖn trong mét sè ngµnh cô thÓ trong khi mét
phÇn tµi chÝnh cña viÖn trî sÏ më réng c¸c dÞch vô c«ng
céng nãi chung.
C¬ chÕ qu¶n lý tèt, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«,
Nhµ n­íc ph¸p quyÒn vµ h¹n chÕ tham nhòng sÏ dÉn ®Õn
t¨ng tr­ëng vµ gi¶m ®ãi nghÌo. Qua c¸c nghiªn cøu cña
c¸c chuyªn gia cã thÓ thÊy khã cã thÓ nhËn ra mèi quan
hÖ gi÷a viÖn trî mµ c¸c n­íc nhËn ®­îc víi tr×nh ®é
chÝnh s¸ch cña hä. Tuy kh«ng cã mèi quan hÖ vÒ l­îng
11
gi÷a viÖn trî vµ chÊt l­îng chÝnh s¸ch cña n­íc nhËn
viÖn trî nh­ng trong mét sè tr­êng hîp viÖn trî vÉn cã
thÓ gãp phÇn c¶i c¸ch, th«ng qua c¸c ®iÒu kiÖn ®Æt ra
hoÆc th«ng qua viÖc phæ biÕn ý t­ëng míi.
Tãm l¹i, viÖn trî ®· vµ ®ang cã hiÖu qu¶. Tuy
nhiªn, nguån vèn ODA chØ ph¸t huy hÕt vai trß cña nã
khi cã mét c¬ chÕ qu¶n lý tèt, mét thÓ chÕ lµnh m¹nh vµ
mét m«i tr­êng chÝnh trÞ hoµn thiÖn. NÕu kh«ng ch¼ng
nh÷ng ODA kh«ng ph¸t huy vai trß cña nã mµ cßn ®em l¹i
g¸nh nÆng nî nÇn cho ®Êt n­íc.
®ang
dông
ViÖt
®iÒu
hoµn
ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, hiÖn
mong muèn nhËn ®­îc nhiÒu nguån ODA vµ qu¶n lý sö
ODA thËt hiÖu qu¶ phôc vô cho ph¸t triÓn ®Êt n­íc.
Nam cÇn nhËn thøc râ ®­îc vai trß cña ODA, c¸c
kiÖn ®Ó ODA ph¸t huy vai trß cña nã ®Ó tõng b­íc
thiÖn c«ng t¸c thu hót, qu¶n lý vµ sö dông ODA.
12
Ch­¬ng II
Thùc tr¹ng t×nh h×nh tiÕp nhËn vµ sö dông oda t¹i
viÖt nam trong thêi gian qua.
I, C¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ khu«n khæ thÓ chÕ.
1, C¬ chÕ chÝnh s¸ch.
Tõ sau n¨m 1986, ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn
viÖc chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp
trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. Lµ mét n­íc n«ng nghiÖp
l¹c hËu víi thu nhËp ®Çu ng­êi thÊp, tÝch luü néi bé
nÒn kinh tÕ cßn h¹n chÕ, ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra vÒ
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, nhu cÇu vèn cña n­íc ta rÊt
lín, ®Æc biÖt lµ c¸c nguån vèn tõ n­íc ngoµi trong ®ã
cã nguån vèn ODA. V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng 8 ®· chØ râ: “
Tranh thñ thu hót nguån tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc
®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng, tËp trung chñ yÕu cho viÖc
x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, n©ng cao tr×nh
®é khoa häc c«ng nghÖ vµ qu¶n lý, ®ång thêi dµnh mét
phÇn vèn tÝn dông ®Çu t­ cho c¸c ngµnh n«ng- l©m ng­
nghiÖp, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, ­u tiªn dµnh viÖn trî
kh«ng hoµn l¹i cho nh÷ng vïng chËm ph¸t triÓn, c¸c dù
¸n sö dông vèn vay ph¶i cã ph­¬ng ¸n tr¶ nî v÷ng ch¾c,
x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm tr¶ nî, kh«ng ®­îc g©y thªm
g¸nh nÆng nî nÇn kh«ng tr¶ ®­îc. Ph¶i sö dông nguån vèn
ODA cã hiÖu qu¶ vµ cã kiÓm tra, qu¶n lý chÆt chÏ chèng
l·ng phÝ tiªu cùc".
Nhê thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a ph­¬ng ho¸, ®a
d¹ng hãa c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i, kÓ tõ n¨m 1993 ViÖt Nam
®· chÝnh thøc lËp quan hÖ ngo¹i giao vµ tiÕp nhËn ®­îc
nhiÒu nguån ODA tõ c¸c quèc gia, c¸c tæ chøc Quèc tÕ
trªn thÕ giíi. Khèi l­îng ODA vµo ViÖt Nam kh«ng ngõng
t¨ng lªn qua c¸c n¨m. Trong giai ®o¹n 1996-2000 môc
13
tiªu ®Æt ra vÒ vËn ®éng nguån vèn ODA cam kÕt lµ trªn
10 tû USD.
Trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ sö dông ODA, ®Ó
cã thÓ khai th¸c triÖt ®Ó thÕ m¹nh cña ODA còng nh­ h¹n
chÕ nh÷ng t¸c ®éng xÊu do ODA mang laÞ, §¶ng vµ nhµ
n­íc ta ®· ®­a ra hÖ thèng c¸c quan ®iÓm vÒ qu¶n lý vµ
sö dông ODA.
HÖ thèng c¸c quan ®iÓm cña §¶ng vµ nhµ n­íc vÒ qu¶n
lý vµ sö dông ODA.
Quan ®iÓm 1: ODA lµ mét nguån ng©n s¸ch. ViÖc
®iÒu phèi qu¶n lý vµ sö dông ODA cho cã hiÖu qu¶ thuéc
quyÒn h¹n cña ChÝnh phñ vµ ph¶i phï hîp víi c¸c thñ tôc
qu¶n lý ng©n s¸ch hiÖn hµnh.
Quan ®iÓm 2: Tranh thñ c¸c nguån vèn ODA kh«ng g¾n
víi c¸c rµng buéc vÒ chÝnh trÞ, phï hîp víi chñ tr­¬ng
®a ph­¬ng ho¸ ®a d¹ng ho¸, quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ë
ViÖt Nam.
Quan ®iÓm 3: Phèi hîp sö dông ODA cïng víi nguån
vèn FDI vµ c¸c nguån vèn trong n­íc kh¸c.
Quan ®iÓm 4: ¦u tiªn sö dông ODA ®Ó ®Çu t­ ph¸t
triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, ph¸t triÓn nguån
nh©n lùc vµ t¨ng c­êng thÓ chÕ.
Quan ®iÓm 5: §Çu t­ vèn ODA ®Ó ph¸t triÓn h¹ tÇng
kinh tÕ cã träng t©m träng ®iÓm.
Quan ®iÓm 6: ¦u tiªn bè trÝ viÖn trî kh«ng hoµn
l¹i cho c¸c dù ¸n v¨n hãa x· héi ë miÒn nói, vïng s©u
vïng xa trªn c¬ së ®Þnh h­íng chung vµ c¸c quan ®iÓm,
môc tiªu cña viÖc thu hót vµ qu¶n lý sö dông ODA.
T¹i héi nghÞ nhãm t­ vÊn c¸c nhµ tµi trî n¨m
1996, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®­a ra ba ®Þnh h­íng ­u
14
tiªn trong giai ®o¹n 1996-2000 nh»m kªu gäi sù chó ý
cña c¸c nhµ tµi trî nh­ sau:
- Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi.
- §µo t¹o nguån nh©n lùc, ph¸t triÓn thÓ chÕ.
- ChuyÓn giao c«ng nghÖ.
Víi ba h­íng ­u tiªn nãi trªn, nguån ODA ®·
vµ sÏ sö dông ®Ó trî gióp thùc hiÖn 11 ch­¬ng tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Ò ra trong kÕ ho¹ch 5 n¨m
1996-2000, tËp trung vµo mét sè lÜnh vùc nh­ sau:

Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng
th«n: §©y lµ mét lÜnh vùc ­u tiªn ®Çu t­ chÝnh cña ViÖt
Nam. C¸c lÜnh vùc ­u tiªn ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ
kinh tÕ n«ng th«n lµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
nghiÖp, n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, gi¶i
quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®êi sèng x· héi, viÖc lµm, xo¸ ®ãi
gi¶m nghÌo... vµ x©y dùng h¹ tÇng c¬ së n«ng th«n.
 Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp: ViÖt Nam lµ mét n­íc
kÐm ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ vÒ c«ng nghiÖp. ViÖt Nam dù
kiÕn dµnh mét phÇn ODA ®Ó x©y dùng c¸c nguån ®iÖn lín,
kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c tr¹m vµ hÖ thèng ®­êng d©y
ph©n phèi, nhÊt lµ ë c¸c thµnh phè, thÞ x·, thÞ trÊn.
 Trong lÜnh vùc h¹ tÇng c¬ së: ODA ®Æc biÖt ®­îc ­u
tiªn cho ph¸t triÓn h¹ tÇng c¬ së, tr­íc hÕt cho kh«i
phôc vµ n©ng cÊp c¸c tuyÕn trôc ®­êng quèc gia nh­ quèc
lé 1, quèc lé 5, quèc lé 10... Ph¸t triÓn giao th«ng
n«ng th«n còng ®­îc ­u tiªn nhÊt lµ cho c¸c tØnh biªn
giíi, miÒn nói, c¸c tuyÕn ®­êng ®Õn c¸c huyÖn xa x«i
hÎo l¸nh.
 ¦u tiªn ph¸t triÓn nh©n lùc vµ thÓ chÕ sÏ
thÓ hiÖn ë viÖc ­u tiªn sö dông nguån vèn ODA cho
dôc vµ ®µo t¹o, bao gåm c¶ gi¸o dôc phæ th«ng, d¹y
vµ ®¹i häc, ®Æc biÖt chó träng n©ng cao tr×nh ®é
15
®­îc
gi¸o
nghÒ
gi¸o
viªn vµ c¶i c¸ch ch­¬ng tr×nh ®¹i häc, t¨ng c­êng trang
thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc.
 Trong lÜnh vùc v¨n ho¸ x· héi: SÏ sö dông ODA tõ
nhiÒu nguån ®Ó trî gióp thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ch¨m
sãc søc kháe ban ®Çu, ch­¬ng tr×nh d©n sè vµ kÕ ho¹ch
ho¸ gia ®×nh, ch­¬ng tr×nh tiªm chñng më réng...
2, Khu«n khæ thÓ chÕ.
2.1, Giai ®o¹n tr­íc n¨m 1993.
Tr­íc 1993 ViÖt Nam ch­a nèi l¹i quan hÖ víi
c¸c tæ chøc Quèc tÕ do Mü cÊm vËn vµ do quan niÖm sai
lÇm cho r»ng ODA lµ kho¶n cho kh«ng nªn khèi l­îng ODA
®Õn ViÖt Nam kh«ng lín, hÖ thèng qu¶n lý ODA chñ yÕu lµ
kh«ng cã hiÖu qu¶.
Trong thêi kú nµy, V¨n phßng ChÝnh phñ lµ c¬
quan ®Çu mèi qu¶n lý ODA phèi hîp víi mét sè c¬ quan
kh¸c nh­ Uû ban KÕ ho¹ch Nhµ n­íc, Bé Tµi chÝnh, Bé
Ngo¹i giao vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam nh­ng chøc
n¨ng vµ nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan liªn quan nµy ch­a ®­îc
x¸c ®Þnh râ rµng. Trong suèt thêi gian nµy kh«ng cã quy
chÕ râ rµng vÒ ®Êu thÇu, mua s¾m vµ gi¶i ng©n. C¸c dù ¸n
ODA chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn theo quy chÕ cña tõng nhµ tµi
trî cô thÓ.
16
2.2, Giai ®o¹n sau n¨m 1993.
NÕu nh­ tr­íc ®©y, mäi c«ng viÖc trong lÜnh
vùc nµy ¸p dông theo N§20/ CP(§iÒu lÖ qu¶n lý ®Çu t­ vµ
x©y dùng tõ nguån vèn ODA) vµ N§58/ CP ban hµnh quy chÕ
vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi th× hiÖn nay chñ yÕu ¸p dông
N§52/ CP vµ N§12/ CP(Quy chÕ qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng)
vµ nghÞ ®Þnh 17/2001/N§-CP( Quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông
nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc).
VÒ phÝa quèc tÕ, Liªn hiÖp quèc ®· ®Æt vÊn ®Ò
dµnh 0,7% GDP cho ODA ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. Nh­
vËy nguån ODA sÏ trë thµnh mét sè vèn kh¸ lín ph¶i huy
®éng vµ môc tiªu nµy rÊt khã ®¹t.Víi ViÖt Nam cµng khã
kh¨n h¬n v× hµng n¨m, chóng ta cßn ph¶i c©n ®èi trong
tæng sè chi tõ 3%-5% tõ GDP ®Ó tr¶ nî n­íc ngoµi.
Sau 1993, ViÖt Nam ®· chÝnh thøc nèi l¹i quan
hÖ víi nhiÒu tæ chøc vµ Quèc gia trªn thÕ giíi ®¸nh dÊu
mét giai ®o¹n míi trong tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc
®èi víi ViÖt Nam. Khèi l­îng ODA ®Õn ViÖt Nam ®· t¨ng
nhanh lªn nhanh chãng. NhËn thøc ®óng ®¾n vÒ vai trß cña
ODA trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, ChÝnh phñ ®· quan
t©m nhiÒu h¬n ®Õn viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh
s¸ch ®Ó qu¶n lý vµ sö dông ODA cã hiÖu qu¶. NhiÒu v¨n
b¶n ph¸p quy ®· ra ®êi nh»m ®­a ra nh÷ng h­íng dÉn vÒ
quy tr×nh, thñ tôc thùc hiÖn vµ qu¶n lý ODA lµm râ tr¸ch
nhiÖm cña tõng c¬ quan trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông
ODA.
NghÞ ®Þnh 20/ CP th¸ng 3/1994 lµ lÇn ®Çu tiªn
ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· thÓ chÕ hãa viÖc vËn ®éng thu hót
vµ sö dông ODA. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn NghÞ ®Þnh
20/CP ®· tá ra cßn nhiÒu mÆt ph¶i hoµn thiÖn nh­ n©ng
cao tr¸ch nhiÖm cña tõng bé, tØnh, thµnh phè, x¸c ®Þnh
râ h¬n nhiÖm vô cña tõng c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, t¹o
®iÒu kiÖn ph¸p lý thuËn lîi h¬n ®Ó lËp quan hÖ hîp t¸c
l©u dµi víi c¸c nhµ tµi trî. Phï hîp víi ph­¬ng h­íng
17
trªn, ngµy 5/8/1997 ChÝnh phñ ViÖt Nam ban hµnh NghÞ
®Þnh 87/CP thay thÕ NghÞ ®Þnh 20/CP vÒ quy chÕ qu¶n lý
vµ sö dông ODA. Trong nghÞ ®Þnh 87/CP cã ba néi dung cèt
lâi ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng ®ã lµ:
 ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý ODA trªn c¬ së chñ
tr­¬ng chÝnh s¸ch ®èi víi nguån hç trî ph¸t triÓn
chÝnh thøc th«ng qua quy ho¹ch vÒ thu hót vµ sö dông
ODA, danh môc c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n ­u tiªn sö
dông ODA.
 Ph©n cÊp cho c¸c bé, c¸c tØnh, thµnh phè phª
duyÖt mét sè lo¹i dù ¸n ODA tuú thuéc vµo néi dung
vµ quy m« cña dù ¸n.
 Ph©n ®Þnh râ rµng nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan tæng
hîp cña ChÝnh phñ, c¸c Bé, c¸c c¬ quan ngang Bé, c¬
quan thuéc ChÝnh phñ, c¸c TØnh, Thµnh phè trùc thuéc
TW còng nh­ cña c¸c ®¬n vÞ thô h­ëng ODA trong qu¸
tr×nh thu hót vµ sö dông nguån lùc nµy.
§Ó phèi hîp cã hiÖu qu¶ vµ xö lý nhanh nh÷ng
v­íng m¾c cña dù ¸n ODA, t¹i ®iÒu 27 NghÞ ®Þnh 87/CP,
chÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp “ Ban c«ng t¸c ODA”
do Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ lµ tr­ëng ban. §ång thêi víi
viÖc ban hµnh c¸c NghÞ ®Þnh nãi trªn, ChÝnh phñ còng ®·
ban hµnh c¸c nghÞ ®Þnh 92/CP vµ 93/CP nh»m bæ sung vµ
hoµn chØnh NghÞ ®Þnh 42/CP vÒ qu¶n lý ®Çu t­ x©y dùng
vµ NghÞ ®Þnh 43/CP vÒ c«ng t¸c ®Êu thÇu vµ xÐt thÇu ®·
ban hµnh tr­íc ®©y theo h­íng ph©n cÊp vµ ®¬n gi¶n ho¸
thñ tôc.
§Ó ®¶m b¶o viÖc qu¶n lý ODA tèt, tõ n¨m 1993
®· thùc hiÖn viÖc qu¶n lý ODA theo chu tr×nh dù ¸n, bao
gåm c¸c giai ®o¹n sau:
18
Giai ®o¹n 1: Giai ®o¹n x¸c ®Þnh dù ¸n.
3
Thñ
t­íng
chÝnh
phñ
C¸c nhµ
tµi trî
5
4
C¸c Bé, c¬
quan ®Ò
xuÊt dù ¸n
ch­¬ng tr×nh
cÊp TW vµ §P
2
C¸c
1 Bé, c¬ quan
tæng hîp(
VPCP,BTC,NHNN) vµ
c¸c
6 CQ liªn quan
Bé KÕ
ho¹ch vµ
§Çu t­
S¬ ®å 1: Giai ®o¹n chuÈn bÞ dù ¸n.
Giai ®o¹n 2: Giai ®o¹n chuÈn bÞ dù ¸n ®Çu
t­.
Thñ t­íng
CP
C¸c c¬
quan tham
5 gia qu¶n
lý
ODA(VPCP,
BéKH§T,BT
C,NHNN…)
4
2
C¸c c¬ quan
cã dù ¸n,
chñ ®Çu t­.
1,
6
19
7
3
Tæ
chøc
tµi
trî
S¬ ®å2: Quy tr×nh chuÈn bÞ dù ¸n ODA
II, TiÕp nhËn vµ sö dông ODA t¹i ViÖt Nam.
1, Thêi kú tr­íc n¨m 1993.
Tõ n¨m 1950, ViÖt Nam ®· thiÕt lËp quan hÖ
ngo¹i giao víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa vµ ®· nhËn
®­îc nhiÒu kho¶n viÖn trî, trong ®ã cã nguån vèn ODA.
Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh, nh©n d©n ViÖt Nam ®· v­ît
qua nh÷ng khã kh¨n, thiÕu thèn vµ cã ®ñ søc m¹nh chiÕn
th¾ng ®Õ quèc Mü mét phÇn còng lµ nhê vµo nh÷ng kho¶n
viÖn trî nµy.
ODA vµo ViÖt Nam tõ 1976- 1990 lµ:
- C¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng liªn hiÖp quèc 1,6
tû USD.
- Liªn X« cò vµ c¸c n­íc Ph¸p,óc, §an M¹ch ,
CHLB §øc, Hµ Lan: 12,6 tû RCN.
Trong c¸c nguån viÖn trî trªn, nguån viÖn trî
cña Liªn X« ®· gióp ViÖt Nam x©y dùng mét sè c«ng tr×nh
quan träng mµ cho ®Õn nay vÉn ph¸t huy hiÖu qu¶ nh­ nhµ
m¸y thñy ®iÖn Hoµ B×nh, thñy ®iÖn TrÞ An, nhiÖt ®iÖn
Ph¶ L¹i, xi m¨ng BØm S¬n, apatit Lao Cai, cÇu Th¨ng
Long… Tuy nhiªn trong thêi kú nµy viÖn trî kh«ng mang
l¹i t¸c dông ®¸ng kÓ. Lµ mét n­íc nghÌo nhÊt trªn thÕ
giíi, qu¶n lý kinh tÕ yÕu kÐm, chÕ ®é th­¬ng m¹i ®ãng
cöa, nÒn kinh tÕ kh«ng cã chç cho ®Çu t­ t­ nh©n, th©m
hôt ng©n s¸ch trÇm träng ®­îc bï ®¾p b»ng viÖc in tiÒn
dÉn ®Õn siªu l¹m ph¸t trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 80 ®·
®­îc c¸c nhµ tµi trî ®¸nh gi¸ lµ mét m«i tr­êng khã
kh¨n cho viÖn trî. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng gi¶i
ng©n ODA 1985-1992:
20
1985 1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
114
111
147,8
120
189,6
218,5
356
146,
5
B¶ng 12: Gi¶i ng©n ODA 1985-1992
Nguån: chØ sè ph¸t triÓn c¸c n­íc Ch©u ¸-TBD ADB
1994
Tuy nhiªn, trong thêi kú 1989-1992, nh÷ng
gióp ®ì cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh thÕ giíi cïng víi sù
nç lùc cña chÝnh phñ ViÖt Nam ®· t¹o ra mét sù c¶i c¸ch
nhanh vµ cã tæ chøc hÖ thèng. ViÖn trî thêi kú 19891992 chØ tËp trung chñ yÕu vµo t­ vÊn vÒ chÝnh s¸ch vµ
hç trî kü thuËt trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh vµ c¶i c¸ch.
Hç trî tµi chÝnh quy m« lín chØ tíi sau khi cã mét m«i
tr­êng chÝnh s¸ch tèt ë ViÖt Nam.
2,Thêi kú sau n¨m 1993.
Sau n¨m 1993, khèi l­îng ODA ®Õn ViÖt Nam ®·
t¨ng lªn nhanh chãng do ViÖt Nam ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch
c¶i tiÕn kinh tÕ phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ
thÕ giíi. Khèi l­îng ODA ®Õn ViÖt Nam kÓ tõ sau n¨m
1993 ®Õn nay t¨ng dÇn qua c¸c n¨m, ®iÒu ®ã còng chøng
tá sù ñng hé cña c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ ®èi víi
c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ ë ViÖt Nam. L­îng ODA ®Õn
ViÖt Nam cam kÕt qua c¸c n¨m thÓ hiÖn qua b¶ng d­íi
®©y:
1993
1994
1995
1.160, 1.968, 2.311,
8
8
8
1996
2.425,
4
21
1997
2400
1998
2.200+500(cho
c¶i
c¸ch
chÝnh s¸ch)
Nguån: WB vµ BKH§T.
C¬ cÊu c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam:
- NhËt B¶n: 30%.
- WB
- ADB
: 23%.
: 17%.
- C¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c:
30%.
3, §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng t¸c thu hót, qu¶n lý vµ
sö dông ODA.
Thùc hiÖn nghÞ quyÕt cña Bé chÝnh trÞ, trong
thêi gian qua, ChÝnh Phñ ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng nç lùc
c¶i c¸ch chÝnh s¸ch, hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý ®Ó
mét mÆt chÝnh phñ qu¶n lý ®­îc nguån ODA vµ tËp trung
nguån nµy cho c¸c môc tiªu ph¸t triÓn ­u tiªn, mÆt kh¸c
kh«ng cøng nh¾c trong qu¶n lý mµ më ®­êng cho c¸c s¸ng
kiÕn vµ n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan qu¶n lý
c¸c cÊp vµ nh÷ng ng­êi thô h­ëng ODA. Nhê chñ tr­¬ng
®óng ®¾n vµ thùc hiÖn triÖt ®Ó c¸c chñ tr­¬ng ®­êng lèi
cña §¶ng mµ ViÖt Nam ®· cã quan hÖ víi hÇu hÕt c¸c quèc
gia trong nhãm DAC, OECD vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh chñ
yÕu, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Nç lùc cña chÝnh phñ
ViÖt Nam ®· ®­îc céng ®ång quèc tÕ quan t©m vµ nhiÖt
t×nh ñng hé. MÆc dï xu thÕ chung cña ODA thÕ giíi lµ
gi¶m vµ cã sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c quèc gia
trong viÖc thu hót ODA, l­îng ODA cam kÕt ®Õn ViÖt Nam
vÉn liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m.
Nhê kÕt hîp cã hiÖu qu¶ nguån néi lùc trong
n­íc vµ nguån vèn bªn ngoµi mµ trong nh÷ng n¨m qua, nÒn
kinh tÕ n­íc ta ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, ®¹t
møc t¨ng tr­ëng kh¸ cao vµ t­¬ng ®èi toµn diÖn, ®­a ®Êt
22
n­íc ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi vµ ®i vµo giai
®o¹n ph¸t triÓn míi : giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn
®¹i ho¸. Trong khi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ c¸c n­íc
trong khu vùc bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ bëi khñng ho¶ng tµi
chÝnh tiÒn tÖ, mét sè n­íc cã tèc ®é ph¸t triÓn ©m nh­
Th¸i Lan : –8% n¨m 1998, Hµn Quèc: -7% th× ViÖt Nam vÉn
®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng n¨m 1998 lµ 5,8%. §©y thùc
sù lµ mét kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, thÓ hiÖn thµnh c«ng
lín cña kinh tÕ ViÖt Nam.
Møc gi¶i ng©n ODA lµ th­íc ®o hiÖu qu¶ c«ng
t¸c qu¶n lý vµ sö dông ODA. Thêi kú 1991-1998 chóng ta
®· gi¶i ng©n ®­îc 5208 triÖu USD, tèc ®é gi¶i ng©n ngµy
cµng nhanh, tû lÖ gi¶i ng©n trong 3 n¨m 1996-1998 lµ
69%, nhanh h¬n gÊp hai lÇn thêi kú 1991-1995 (31,2%).
Tãm l¹i, viÖc thu hót, qu¶n lý vµ sö dông ODA
ë n­íc ta trong thêi gian qua ®¹t hiÖu qu¶ kh¸ cao. ODA
t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi cña c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c vïng l·nh thæ, thu hót
®Çu t­ n­íc ngoµi FDI, t¨ng c­êng vèn ®Çu t­, c¶i thiÖn
®iÒu kiÖn sinh ho¹t vµ chªnh lÖch gi÷a ®« thÞ vµ n«ng
th«n, vïng nói, vïng s©u, vïng xa, gióp xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo.
4, Mét sè khã kh¨n vµ h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh thu
hót, qu¶n lý vµ sö dông ODA.
Nguån vèn ODA ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo ph¸t
triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc trong nh÷ng n¨m võa qua. Tuy
nhiªn, trong qu¸ tr×nh thu hót vµ sö dông ODA vÉn cßn
mét sè khã kh¨n vµ h¹n chÕ. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn
c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA gåm nhiÒu kh©u c«ng viÖc
nªn sù ¸ch t¾c cña mét kh©u cã thÓ g©y ra ph¶n øng d©y
chuyÒn lµm chËm trÔ thêi gian thùc hiÖn dù ¸n nhiÒu
th¸ng, thËm chÝ nhiÒu n¨m.
Giai ®o¹n x¸c ®Þnh dù ¸n: ChÝnh phñ vµ Bé KÕ
ho¹ch vµ §Çu t­ gi÷ vai trß lµ c¬ quan ®Çu mèi. Tuy
23
nhiªn dù ¸n cña c¸c c¬ quan cÊp d­íi ®­a lªn th­êng s¬
sµi, thiÕu luËn cø khoa häc. MÆt kh¸c, còng lµ do c¸c
c¬ quan ®Ò xuÊt dù ¸n kh«ng cã kinh phÝ ®Ó chuÈn bÞ ®Ò
xuÊt hoÆc ®«i khi thiÕu n¨ng lùc chuÈn bÞ ®Ò xuÊt nªn
®Ò ¸n ®­a lªn kh«ng ®¹t yªu cÇu. C¸c c¬ quan chÝnh phñ
ph¶i tèn kh¸ nhiÒu thêi gian t×m hiÓu, th¶o luËn ®Ó ®i
®Õn nhÊt trÝ. §©y còng lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n khi
th­¬ng thuyÕt víi c¸c nhµ tµi trî vÒ danh môc dù ¸n
®­îc tµi trî.
Giai ®o¹n chuÈn bÞ dù ¸n ®Çu t­: Giai ®o¹n nµy
tuy cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ viÖc chuÈn bÞ ®Çu t­ nh­ng do
ng©n s¸ch h¹n chÕ, nguån kinh phÝ ®Ó chuÈn bÞ ®Çu t­
hÇu nh­ kh«ng ®ñ, céng víi n¨ng lùc h¹n chÕ dÉn ®Õn
viÖc chuÈn bÞ dù ¸n cña c¬ quan cã dù ¸n rÊt thô ®éng,
kÐm hiÖu qu¶.
Giai ®o¹n thÈm ®Þnh dù ¸n vèn vay: §iÓm yÕu cña
chóng ta trong kh©u nµy lµ qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh, phª
duyÖt dù ¸n nãi chung vµ dù ¸n ODA nãi riªng th­êng kÐo
dµi, quy tr×nh thñ tôc thiÕu râ rµng. §iÒu ®ã dÉn ®Õn
t×nh tr¹ng chËm trÔ kÐm chÝnh x¸c trong xö lý vÊn ®Ò.
VÒ néi dung thÈm ®Þnh: Cho ®Õn nay vÉn ch­a cã
h­íng dÉn thÈm ®Þnh cô thÓ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng yªu cÇu
chÆt chÏ vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng x· héi vµ m«i tr­êng ®èi
víi c¸c lo¹i dù ¸n kh¸c nhau, g©y khã kh¨n cho qu¸
tr×nh thÈm ®inh.
Giai ®o¹n thùc hiÖn dù ¸n: Trong giai ®o¹n nµy,
nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ, quy ®Þnh nhiªu khª
phiÒn to¸i lµ mét nguyªn nh©n g©y khã kh¨n, chËm ch¹p
cho viÖc triÓn khai c«ng viÖc cña ban qu¶n lý dù ¸n.
C¬ chÕ tµi chÝnh trong n­íc:
§ang tiÕp tôc
®­îc hoµn thiÖn. Tuy nhiªn vÉn cßn cã nh÷ng v­íng m¾c
trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch, cho ®Õn nay vÉn ch­a cã khung
l·i suÊt vµ ®iÒu kiÖn cho vay l¹i ®èi víi c¸c dù ¸n vèn
vay.
24
VÒ thñ tôc xem xÐt vµ tr×nh duyÖt dù ¸n:
Cßn
phøc t¹p, nhiÒu cÊp, nhÊt lµ kh©u ®Êu thÇu vµ chÊm
thÇu. §©y còng lµ nguyªn nh©n gãp phÇn lµm c¶n trë qu¸
tr×nh thùc thi dù ¸n, lµm chËm tiÕn ®é gi¶i ng©n. Bªn
c¹nh ®ã, quyÒn h¹n cña c¸c ban qu¶n lý dù ¸n ch­a ®­îc
x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ, dÉn ®Õn viÖc c¸c ban qu¶n lý dù ¸n
th­êng bÞ ®éng trong xö lý c«ng viÖc, mÊt nhiÒu thêi
gian xin vµ phô thuéc vµo ý kiÕn cÊp trªn.
Giai ®o¹n sau dù ¸n: Lµ giai ®o¹n Ýt ®­îc quan
t©m nhÊt trong chu tr×nh qu¶n lý dù ¸n. ChÝnh phñ ViÖt
Nam vÉn ch­a cã v¨n b¶n nµo quy ®Þnh vÒ c¸c ho¹t ®éng
sau dù ¸n. §iÒu ®ã còng lµm ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kÕ
ho¹ch ®Çu t­ ph¸t triÓn.
CH¦¥NG III
Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c
qu¶n lý vµ sö dông oda
I/Kinh ng hiÖm qu¶n lý vµ sö dông ODA rót ra ®­îc tõ
mét sè n­íc
LÞch sö cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®· chøng
minh rÊt râ r»ng vèn ®Çu t­ vµ hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ lµ
mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt t¸c ®éng ®Õn sù
ph¸t triÓn nãi chung vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ nãi riªng
cña mçi quèc gia . Vèn ®Çu t­ bao gåm: vèn trong n­íc,
vèn thu hót tõ n­íc ngoµi (ODA, FDI) vµ c¸c kho¶n tÝn
dông nhËp khÈu. §èi víi c¸c n­íc nghÌo, thu nhËp thÊp,
kh¶ n¨ng tÝch luü nguån vèn tõ trong n­íc rÊt h¹n chÕ
th× nguån vèn n­íc ngoµi cã ý nghÜa rÊt quan träng .
25
Nghiªn cøu kinh nghiÖm qu¶n lý vµ sö dôngODA
cña mét sè n­íc, ta thÊy næi lªn c¸c vÊn ®Ò ®¸ng chó ý
sau :
1,X¸c ®Þnh chiÕn l­îc sö dung ODA
X¸c ®Þnh chiÕn l­îc sö dông ODA lµ yªu cÇu
®Çu tiªn cña c«ng t¸c qu¶n lý ODA. ViÖc x¸c ®Þnh chiÕn
l­îc sö dông ODA ®óng môc ®Ých vµ kh«ng dÉn ®Õn g¸nh
nÆng nî nÇn cho c¸c n­íc nhËntµi trî . Nh­ng mét sè
n­íc kh«ng quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy, khi nguån viÖn trî
ODA ngµy cµng t¨ng th× viÖc l·ng phÝ ®Çu t­ trµn lan
còng cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng, nhÊt lµ giai ®o¹n ®Çu
cña vèn vay, khi nghÜa vô tr¶ nî gèc cßn Èn dÊu sau
thêi gian Ên h¹n . Hä ®· kh«ng c©n nh¾c ®Õn nhu cÇu
thùc tÕ, ®Õn kh¶ n¨ng hÊp thô ODA, kh¶ n¨ng tr¶ nî cña
®Êt n­íc mµ ®· x¸c ®Þnh nh÷ng dù ¸n thiÕu c¨n cø khoa
häc vµ luËn chøng kü thuËt ch­a chÆt chÏ, dÉn ®Õn t×nh
tr¹ng phiªu l­u trong sö dông vèn .V× thÕ ®iÕu quan
träng tr­íc hÕt ®èi víi mét sè n­íc tiÕp nhËn ODA lµ
cÇn x¸c ®Þnh râ chiÕn l­îc sö dông ODA sao cho võa phï
hîp víi t«n chØ môc tiªu cña n­íc viÖn trî , võa phï
hîp víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nh»m ph¸t
huy thÕ m¹nh , tiÒm n¨ng vèn cã cña ®Êt n­íc ë tõng
giai ®o¹n ph¸t triÓn . Mét chiÕn l­îc ODA ®óng ®¾n ph¶i
bao gåm c¸c yÕu tè sau:
Mét lµ : N¾m ®­îc nguyªn t¾c , b¶n ch©tý vµ ®iÒu
kiÖn cÊp viÖn trî cña c¸c cÊp viÖn trî
Hai lµ
Ba lµ
Bèn lµ
: X¸c ®Þnh lÜnh vùc ­u tiªn
: Qui ®Þnh møc vay vµ tr¶ nî hµng n¨m
: ChuÈn bÞ tèt cho dù ¸n xin viÖn trî
2, Vai trß qu¶n lý cña NN.
Thùc tÕ cho thÊy hiÖu qu¶ cña viÖn trî phô
thuéc chñ yÕu vµo c¸c chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ cña c¸c
n­íc nhËn viÖn trî. Víi c¸c n­íc qu¶n lý kinh tÕ tèt,
26
viÖn trî sÏ lµm t¨ng ®Çu t­ t­ nh©n , thóc ®Èy t¨ng
tr­ëng , ®Èy nhanh qu¸ tr×nh gi¶m ®ãi nghÌo. Nh­ vËy
lµ cã mét mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ gi÷a tr×nh ®é qu¶n
lý cña Nhµ n­íc víi t¸c ®éng cña viÖn trî .Nh÷ng vÊn ®Ò
®­îc ®a sè c¸c n­íc quan t©m ®Õn lµ:
- TÝnh chÊt bé m¸y : HÇu hÕt ë c¸c n­íc hµng n¨m
tiÕp nhËn l­îng ODA lín ®Òu cã bé m¸y cã tÝnh chÊt
riªng ®¶m b¶o thèng nhÊt viÖc qu¶n lý vµ sö dông ODA cã
hiÖu qu¶ .ViÖc tËp trung qu¶n lý ODA còng cÇn ph¶i kÕt
hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c bé, ban, ngµnh , ®Þa ph­¬ng theo
sù ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm nh»m ph¸t huy ®­îc tÝnh hiÖu
lùc cña tæ chøc.
- ViÖc sö dông ODAph¶i tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c
vµ nh÷ng tiÕn tr×nh cô thÓ ®­îc qui ®Þnh trong c¸c b¶n
ph¸p luËt . Ngoµi ra cÇn ph¶i kiÓm tra chÆt chÏ viÖc
chi tiªu vµ ®¸nh gi¸ tæng hîp cña c¸c nguån vèn ODA
.Víi nh÷ng ®iÒu trªn , häc tËp nh÷ng kinh nghiÖm cña
c¸c n­íc sÏ gióp VN sím ®i ®Õn thµnh c«ng h¬n.
3, Bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam.
Kinh nghiÖm cña thÕ giíi còng nh­ thùc tÕ
qu¶n lý nguån tµi chÝnh n­íc ngoµi cña n­íc ta trong
nh÷ng n¨m qua ®· cho chóng ta
nhiÒu bµi häc kinh
nghiÖm.
Mét lµ , ODA g¾n liÒn víi c¸c ®iÒu kiÖn
chÝnh trÞ , ngo¹i trõ mét sè kho¶n cã tÝnh chÊt cøu trî
khÈn cÊp , viÖn trî cña n­íc ngoµi nh×n chung cã thÓ
®­îc coi lµ "®Çu ra" cña mét chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vµ
viÖc thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu cña chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i
.
Tuy nhiªn b»ng chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i kh«n
khÐo, c¸c n­íc tiÕp nhËn viÖn trî vÉn cã thÓ ®a ph­¬ng
ho¸ quan hÖ hç trî ph¸t triÓn cña m×nh , sö dông cã
hiÖu qu¶ c¸c nguån ODA phôc vô cho c¸c môc tiªu ph¸t
27
triÓn trong khi vÉn gi÷ ®­îc ®éc lËp , tù chñ cña ®Êt
n­íc.
Hai lµ , ph¶i coi träng hiÖu qu¶ sö dông
ODA h¬n lµ sè l­îng ODA ®­îc sö dông . Víi l­îng ODA
kh«ng ®æi , tæng lîi Ých sÏ cao h¬n. Coi träng hiÖu qu¶
h¬n sè l­îng cßn tr¸nh cho nÒn kinh tÕ nguy c¬ chÞu
®ùng g¸nh nÆng nî nÇn n­íc ngoµi.
Ba lµ , tÝnh chñ ®éng cña bªn nhËn viÖn trî
lµ yÕu tè cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn thµnh c«ng cña
viÖc sö dông vèn ODA.
Bèn lµ , vèn ODA lµ quan träng
trong n­íc lµ quyÕt ®Þnh . §èi víi c¸c n­íc
triÓn, vèn ODA lµ v« cïng quan träng nh­ng
chÊt xóc t¸c cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn
tiÒm n¨ng bªn trong ®Ó ph¸t triÓn . Vèn ODA
thay thÕ cho nguån vèn trong n­íc v× :
nh­ng vèn
®ang ph¸t
nã chØ lµ
khai th¸c
kh«ng thÓ
+ Vèn ODA chØ ®­îc sö dông trong khu vùc h¹ tÇng
kinh tÕ x· héi , tøc lµ chØ gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn ph¸t
triÓn søc m¹nh cña mét quèc gia . §iÒu nµy lµ t«n chØ ,
lµ môc ®Ých cña c¸c nhµ tµi trî .
+ Vèn ODA chØ ®­îc thùc hiÖn theo møc kh¶ n¨ng
hÊp thô cña nÒn kinh tÕ trong n­íc, cã nghÜa lµ nã phô
thuéc vµo tÝch lòy néi bé cña nÒn kinh tÕ.
+ Vèn ODA g¾n víi kho¶n nî n­íc ngoµi cña nÒn
kinh tÕ, do vËy khi tÝnh to¸n nhu cÇu vay ODA cµn ph¶i
tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî cña nÒn kinh tÕ .
III, Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng
t¸c qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn ODA
1, CÇn n¨ng ®éng trong nhËn thøc vÒ ODA.
Qua theo dâi th­êng xuyªn t×nh h×nh héi ®µm
quèc tÕ th× c¸c ®iÒu kiÖn ®Æt ra ®Ó gi¶i ng©n ®­îc vèn
ODA ®· gia t¨ng ®¸ng kÓ . Trong t×nh h×nh ®ã viÖc n¾m
28
®­îc c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ míi ký kÕt vµ c¸c th«ng lÖ
quèc tÕ trong hîp t¸c ph¸t triÓn vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng
vËn dông nhuÇn nhuyÔn c¸c hiÓu biÕt nµy ®Ó ký kÕt c¸c
hiÖp ®Þng vay vèn lµ cÇn thiÕt . Môc tiªu cña c«ng t¸c
nµy lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho VN cã quyÒn lµm chñ vµ ®Ó ®­îc
chñ ®éng
®Ò xuÊt vµ sö dông vèn ODA. CÇn ph¶i thÊy
r»ng ODA kh«ng ph¶i lµ kho¶n cho kh«ng mµ ph¶i kÌm theo
nã lµ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ .MÆt kh¸c ,
chóng ta ph¶i hoµn tr¶ nî c¶ gèc lÉn l·i . V× vËy nÕu
sö dông kh«ng hiÖu qu¶ cã thÓ r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng
ho¶ng , nî nÇn.
2, TiÕp tôc hoµn thiÖn h¬n n÷a chiÕn l­îc thu hót
vèn vµ qu¶n lý sö dông ODA.
HiÖn nay xu h­íng chung cña c¸c dù ¸n cã sù
trî gióp quèc tÕ ®ang ®èi diÖn víi c¸c th¸ch thøc kh«ng
nhá vµ ph¶i chuyÓn c¸c träng t©m néi dung sang mét sè
xu thÕ míi lµ: cã sù tham gia cña khu vùc kinh tÕ t­
nh©n vµ t¨ng c­êng tham gia qu¶n lý cña céng ®ång d©n
c­ t¹i chç . NÕu chóng ta ch­a chuÈn bÞ cho sù chuyÓn
®æi nµy th× c¸c nguån vèn n­íc ngoµi sÏ mau chãng t×m
c¸ch rót lui khi t×nh h×nh ®­îc ®¸nh gi¸ lµ kh«ng thuËn
lîi .
Trong khi ®ã ®Çu t­ cña khu vùc Nhµ n­íc
chiÕm ®¹i bé phËn trong c¬ cÊu ®Çu t­ cña quèc gia , tõ
38%n¨m 1995 lªn ®Õn 53% n¨m 1998 vµ hiÖn nay cßn cao
h¬n møc nµy . V× vËy chän h­íng "tham gia cña céng ®ång
" cho c¸c dù ¸n ODA lµ t­¬ng ®èi thÝch hîp (ë d¹ng nh­
dù ¸n c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n dùa vµo céng ®ång mµ
chóng ta võa ký kÕt míi WB vµo th¸ng 6 n¨m 2001 võa
qua).
Tr­íc t×nh h×nh nh­ vËy , c¸c qui ®Þnh cña
chÝnh phñ nªn ®­îc xem xÐt , ®iÒu chØnh l¹i cho phï hîp
trong viÖc triÓn khai c¸c dù ¸n ODA, bëi v× chóng cã
t¸c ®éng h¹n chÕ ®Õn nh÷ng tiÒm n¨ng néi lùc cña tõng
29
vïng vµ tõng lÜnh vùc ®­îc g¾n víi nh÷ng yÕu tè "dùa
vµo céng ®ång " ë qui m« rÊt nhá , ch­a cã nh÷ng "s©n
ch¬i " riªng.
3, ¦u tiªn nguån vèn hç trî cho c¸c khu vùc nghÌo
®ãi .
Trong quan hÖ víi c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ
qu«c tÕ , cÇn ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a chÝnh
phñ VN víi c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ , h­íng c¸c nguån
viÖn trî cña hä tíi c¸c vïng nghÌo nhÊt cña VN nh­ vïng
T©y nguyªn, vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ c¸c vïng
nïi ph×a b¾c.
HiÖn nay mét sè nhµ tµi trî vÉn cã xu
h­íng cung cÊp viÖn trî cho Hµ Néi h¬n lµ c¸c sè vïng
xa x«i , hÎo l¸nh vµ vïng nghÌo ®ãi cña VN. ChÝnh phñ
cÇn cã biÖn ph¸p c¶i thiÖn t×nh tr¹ng nµy , ch¼ng h¹n
®­a ra c¸c qui ®Þnh ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña hä theo
khu vùc ®Þa lý , ®­a ra c¸c danh môc cho c¸c ch­¬ng
tr×nh , quèc gia vÒ lÜnh vùc x· héi nh­ ch­¬ng tr×nh
quèc gia vÒ viÖc lµm , vÒ d©n sè vµ KHHG§, ch­¬ng tr×nh
quèc gia vÒ n­íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr­êng n«ng th«n,
ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ phßng chèng HIV/AIDS , danh
môc c¸c x· vïng nghÌo ®ãi cña VN ®Ó kªu gäi sù chó ý
cña c¸c nhµ tµi trî .
4, Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý ®èi víi qu¶n lý
ODA vµ quµ tr×nh ph©n c«ng , ph©n cÊp ra quyÕt ®Þnh
trong qui tr×nh dù ¸n
ViÖn trî n­íc ngoµi cã liªn quan ®Õn nhiÒu c¬
quan , chøc n¨ng ë trong n­íc, trong suèt qu¸ tr×nh tõ
lóc vËn ®éng tµi trî cho ®Õn khi hoµn tÊt cam kÕt hoµn
tr¶ cho nªn thiÕt lËp mét c¬ chÕ nh»m ®¶m b¶o sù phèi
hîp nhÞp nhµng th«ng suèt cña c¶ hÖ thèng tæ chøc liªn
quan ®Õn viÖn trî lµ mét ®iÒu quan träng .
VÒ c«ng t¸c qu¶n lý , ®Çu t­ x©y dùng : Trong
thêi gian tíi cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn nghÞ ®Þnh 42/CP,
92/CP vÒ qui chÕ ®Êu thÇu . Nh­ng cÇn qui ®Þnh tr¸ch
30
nhiÖm râ rµng h¬n cña tõng c¬ quan vµ c¸c ®on vÞ trong
qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n , t¨ng c­êng
tr¸ch nhiÖm cña tõng c¬ quan theo h­íng gi¶m c¸c thñ
tôc tr×nh duyÖt qua nhiÒu cÊp . TiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c
nghÞ ®Þnh trªn tiÕn tíi hµi hßa ®é "vªnh" gi÷a c¸c thñ
tôc vÒ phÝa nhµ tµi trî vµ phÝa VN , tr¸nh lµm phøc t¹p
ho¸ chu tr×nh thùc hiÖn dù ¸n ë VN. Thùc tÕ hiÖn nay
c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n ë n­íc ta cßn thùc hiÖn qu¸
chËm . Cã nh÷ng dù ¸n tr×nh cÊp trªn phª duyÖt ®Æc biÖt
lµ c¸c dù ¸n l©m nghiÖp , n»m ë c¸c bé rÊt l©u mµ kh«ng
cã håi ©m. Trong thêi gian tíi ,ChÝnh phñ nªn qui ®Þnh
râ thêi gian tr¶ lêi kh©u thÈm ®Þnh dù ¸n ë c¸c c¬ quan
cÊp bé , vµ c¸c c¬ quan thuéc chÝnh phñ bè trÝ c¸c c¸n
bé kiªm nhiÖm ®Ó c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n ®­îc tiÕn
hµnh nhanh h¬n , chÝnh x¸c h¬n .
C«ng t¸c t¸i ®Þnh c­: Còng cÇn ®­îc chó
trong h¬n n÷a . H¹n chÕ lín nhÊt cña c«ng t¸c t¸i ®Þnh
c­ hiÖn nay lµ c¸c qui ®Þnh vÒ ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt
vµ c¸c tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt . Cã nhiÒu dù ¸n ®·
kh«ng quan t©m ®Õn hç trî æn ®Þnh cuéc sèng , ph­¬ng
tiÖn sinh sèng cho ng­êi t¸i ®Þnh c­ mµ cßn lµm cho
cuéc sèng cña hä khã kh¨n h¬n tr­íc khi gi¶i táa . Sè
tiÒn ®Òn bï cã lín còng chØ ®ñ ®Ó c¸c hé t¹o lËp tµi
s¶n, nhµ cöa t¹i n¬i ë míi chø ch­a t¹o cho hä ph­¬ng
tiÖn s¶n xuÊt mang l¹i thu nhËp t­¬ng ®­¬ng víi møc thu
nhËp cò.
Nh÷ng bÊt hîp lý trong viÖc t¸i t¹o c¸c nguån
tµi nguyªn cho ng­êi d©n thuéc vïng gi¶i táa lµ ®iÓm
tån t¹i mÊu chèt trong c«ng t¸c t¸i ®Þnh c­ hiÖn nay
cÇn sím ®­îc gi¶i quyÕt . Trong thêi gian tíi cÇn ph¶i
cã c¸c qui ®Þnh râ rµng vÒ qui tr×nh lËp vµ thÈm ®Þnh
kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c­ . Nªn cã kÕ ho¹ch gi¶i táa ®Òn bï
ng­êi di d©n mét c¸ch cã hÖ thèng , t¹o ra ®­îc sù phèi
hîp nhÞp nhµng gi÷a nhµ ®Çu t­ víi céng ®ång gi¶i to¶ ,
31
gi÷a nhµ ®Çu t­ víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ®Æc biÖt lµ
gi÷a céng ®ång ®Çu t­ víi n¬i tiÕp nhËn d©n di c­ .
§Ó ®¶m b¶o dù ¸n ®Çu t­ kh«ng t¹o ra c¸c søc
Ðp vÒ mÆt x· héi khi gi¶i táa th× chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh
c­ ph¶i ®¶m b¶o t­¬ng lai x· héi, ®¶m b¶o æn ®Þnh cho
c¸c hé di c­ . §iÒu nµy ®ßi hái chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c­
ph¶i bao hµm toµn bé qu¸ tr×nh tõ ®Òn bï, di chuyÓn ,
t¹o tµi nguyªn , ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®iÒu
kiÖn sèng cho c¸c hé d©n c­ ch­ kh«ng ®¬n thuÇn ®­a ra
mét kho¶n ®Òn bï mµ rÊt khã x¸c ®Þnh ®· hîp lý hay ch­a
.
VÒ c¬ chÕ tµi chÝnh trong n­íc: C¬ chÕ tµi
chÝnh ®· dÇn dÇn ®­îc c¶i thiÖn , ®· ban hµnh qui chÕ
vèn ®èi øng vµ qui tr×nh thñ tôc vèn ®èi víi c¸c dù ¸n
ODA .Tuy nhiªn vÉn cÇn ph¶i theo dâi chÆt chÏ ®¶m b¶o
tÝn hiÖu theo ®óng qui tr×nh , ®ång thêi tiÕp tôc
nghiªn cøu ®iÒu chØnh nh÷ng bÊt cËp míi n¶y sinh .
Vèn ®èi øng cho c¸c dù ¸n ODA ®Òu ®­îc bè trÝ
tõ ng©n s¸ch . VÊn ®Ò lµ c¸c c¬ quan TW còng nh­ ®Þa
ph­¬ng ph¶i gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo cho ®ñ vèn khi mµ
ng©n s¸ch NN cßn h¹n hÑp . Muèn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy
tr­íc hÕt ph¶i kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc lËp kÕ ho¹ch c©n
®èi nguån vèn ®èi øng ®Ó kÞp thêi ®¶m b¶o vèn ®èi øng
cho c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA .Thø hai vèn ®èi øng
cÇn ®­îc giao theo ®óng ®Þa chØ cña tõng ch­¬ng tr×nh
dù ¸n cô thÓ , kh«ng ®­îc tuú tiÖn giao cho c¸c môc
tiªu kh¸c . ChÝnh phñ cÇn kiÓm so¸t chÆt chÏ c¸c cam
kÕt cña chÝnh phñ trong c¸c ®iÒu ­íc Quèc tÕ vÒ ODA.
C¸c c¬ quan chñ qu¶n vµ c¬ quan thùc hiÖn dù ¸n ®Òu
ph¶i c©n ®èi víi vèn ®èi øng trong kÕ ho¹ch ng©n s¸ch
hµng n¨m cña m×nh .
5, Hoµn thiÖn h¬n n÷a c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸.
Tr­íc ®©y, trªn c¬ së kim ng¹ch viÖn trî míi
tiÕp cËn dù ¸n , nay tõ dù ¸n míi tiÕp cËn viÖn trî .
32
ChÝnh v× thÕ ®· lµm thay ®æi vai trß cña chÝnh phñ vµ
chñ dù ¸n so víi viÖn trî . ChÝnh phñ tõ chØ huy hoµn
toµn chuyÓn sang hç trî , thóc ®Èy . Chñ dù ¸n tõ chç
bÞ ®éng , hµnh ®éng hoµn toµn theo mÖnh lÖnh cÊp trªn
th× nay ®· cã nh÷ng quyÒn chñ ®éng nhÊt ®Þnh trong viÖc
hoµn thµnh, thùc hiÖn dù ¸n .Nh­ vËy cÇn ph¶i cã mét
qui ho¹ch tæng thÓ ODA nh»m t¨ng c­êng chÊt l­îng ®Çu
vµo cña c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ ®Çu t­ b»ng vèn ODA. Qui
ho¹ch nÕu ®­îc ChÝnh phñ th«ng qua sÏ lµ c¨n cø ph¸p
lý quan träng nhÊt ®Ó c¬ quan ®iÒu phèi viÖn trî, h×nh
thµnh kÕ ho¹ch viÖn trî.
Cïng víi c«ng t¸c trªn , viÖc tinh gi¶m bé
m¸y cång kÒnh trong qu¶n lý ®Ó gi¶i ng©n ®ì phøc t¹p ,
cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i thiÕt thùc cho c¬ së lµ néi
dung chÝnh cña c¸c th«ng t­ h­íng dÉn thùc hiÖn nghÞ
®Þnh (17/2001/N§- CP, ngµy 04/5/2001) cña chÝnh phñ vÒ
viÖc ban hµnh quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån hç trî
ph¸t triÓn chÝnh thøc .
6, N©ng cao c«ng t¸c th«ng tin vµ theo dâi dù ¸n
ODA.
Th«ng tin lµ yÕu tè quan träng gãp phÇn n©ng
cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông
ODA .Th«ng
tin ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c sÏ lµ nh÷ng c¨n cø ®Ó c¬ quan
qu¶n lý ra quyÕt ®Þnh . Thêi gian qua ë VN th«ng tin vÒ
ODA th­êng thiÕu, kh«ng ®Çy ®ñ g©y khã kh¨n rÊt nhiÒu
cho c¸c c¬ quan chÝnh phñ trong qu¶n lý ODA. CÇn khÈn
tr­¬ng thiÐt lËp mét hÖ thèng th«ng tin h÷u hiÖu vÒ
ODA, nh÷ng th«ng tin ®ã ph¶i thÓ hiÖn râ vÊn ®Ò sau:
- ChiÕn l­îc hµnh ®éng, c¬ së hîp t¸c, quy tr×nh
thñ tôc ODA cña tõng nhµ tµi trî. Nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm ,
nguyªn t¾c luËt lÖ cña tõng nhµ ®èi t¸c viÖn trî.
- C¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn ,
qui chÕ mµ chÝnh phñ ta ®· kÝ kÕt víi c¸c nhµ tµi trî
®Ó ®¶m b¶o thi hµnh nhÊt qu¸n c¸c v¨n b¶n nµy.
33
- Th«ng tin vÒ cam kÕt ODA cña c¸c nhµ tµi trî ,
®Þnh h­íng ­u tiªn chiÕn l­îc sö dông ODA cña chÝnh phñ
, t×nh h×nh gi¶i ng©n ODA theo nghµnh , vïng, lÜnh vùc
cô thÓ.
- Th«ng tin vÒ hÖ thèng v¨n b¶n luËt , c¸c qui
®Þnh , qui chÕ trong qu¶n lý sö dông ODA, c¸c h­íng dÉn
vÒ qui tr×nh thñ tôc ®èi víi mét dù ¸n ODA cô thÓ.
7, T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra , kiÓm so¸t c¸c dù
¸n ODA.
KiÓm
thÓ thiÕu ®­îc
KiÓm so¸t ®­îc
thùc hiÖn tiÕt
¸n.
tra, kiÓm so¸t lµ kh©u quan träng kh«ng
trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ sö dông ODA.
thùc hiÖn ®Çy ®ñ lµm gi¶m tham nhòng ,
kiÖm vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc thùc hiÖn dù
Th«ng th­êng ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t­ b»ng
vèn vay , c¸c nhµ tµi trî th­êng yªu cÇu
ChÝnh phñ
thuª chuyªn gia t­ vÊn , phèi hîp víi c¸c ®èi t¸c vµ
ng­êi ®­îc h­ëng thô tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ , gi¸m s¸t dù
¸n. Nh÷ng c«ng viÖc nµy chØ ®­îc thùc hiÖn trong giai
®o¹n thùc hiÖn dù ¸n hoµn thµnh. Trong thêi gian tíi ,
chÝnh phñ cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Õn kiÓm tra ,gi¸m s¸t
dù ¸n ë giai ®o¹n sau dù ¸n . C«ng t¸c kiÓm tra , gi¸m
s¸t thùc hiÖn ®Çy ®ñ gãp phÇn lµm t¨ng tÝnh bÒn v÷ng
cña dù ¸n, t¹o kh¶ n¨ng gi¶i ng©n nhanh vµ cñng cè niÒm
tin cña c¸c nhµ tµi trî ®èi víi ViÖt Nam.
hiÖn
thùc
.B¸o
tÝnh
thÈm
C¸c ®¬n vÞ thùc hiÖn vèn ODA cÇn ph¶i thùc
nghiªm chØnh vµ th­êng xuyªn b¸o c¸o vèn ®Çu t­
hiÖn vµ quyÕt to¸n vèn ®Çu t­ khi dù ¸n hoµn thµnh
c¸o quyÕt to¸n cÇn ph¶i ®­îc kiÓm to¸n ®Ó ®¶m b¶o
chÝnh x¸c tr­íc khi göi ®Õn c¸c c¬ quan chøc n¨ng
tra phª duyÖt quyÕt to¸n.
8, T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ®iÒu phèi bè trÝ
c¸n bé trong qu¶n lý vµ sö dông ODA.
34
§µo t¹o l¹i vµ båi d­ìng lùc l­îng c¸n bé
qu¶n lý, ®iÒu phèi vµ sö dông ODA lµ mét biÖn ph¸p quan
träng nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c ®iÒu phèi, qu¶n lý vµ sö
dông ODA hiÖn nay. CÇn ph¶i cã mét ch­¬ng tr×nh huÊn
luyÖn réng r·i ®Ó t¹o ra nh÷ng thay ®æi vÒ nhËn thøc,
th¸i ®é vµ kü n¨ng ë tÊt c¶ c¸c cÊp, t¨ng c­êng c«ng
t¸c qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ODA. C¸c c¸n bé qu¶n lý ODA
ph¶i cã kiÕn thøc ®Çy ®ñ vÒ c¸c mÆt:
- C¸c lo¹i h×nh viÖn trî cã thÓ vËn ®éng vµ c¸c
chi phÝ cã liªn quan ®Ó hÊp thô viÖn trî.
- ChÝnh s¸ch vµ lîi Ých cña c¸c nhµ tµi trî.
- Chu kú dù ¸n, sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan
còng nh­ tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña mçi c¬ quan ë tõng
giai ®o¹n cña chu kú dù ¸n.
- C¸c kiÕn thøc vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, ph­¬ng
ph¸p ph©n tÝch chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hîp víi c¬ chÕ
kinh tÕ míi.
- Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ngo¹i giao, luËt
ph¸p quèc tÕ, tr×nh ®é ngo¹i ng÷…
C«ng t¸c ®iÒu phèi bè trÝ c¸n bé tham gia
qu¶n lý dù ¸n ODA còng cÇn ph¶i xem xÐt l¹i. ViÖc bè
trÝ lùa chän c¸c chuyªn gia cã tr×nh ®é ®Ó qu¶n lý cho
dù ¸n lµ mét yÕu tè cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cho thµnh
c«ng cña dù ¸n. C¸n bé ®­îc bè trÝ vµ c¸c ban qu¶n lý
dù ¸n ph¶i ®¶m b¶o lµ nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc thùc sù,
cã tr×nh ®é chuyªn m«n ®­îc ®µo t¹o chÝnh quy ®ñ ®Ó
®iÒu phèi vµ qu¶n lý dù ¸n. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn
dù ¸n, kh«ng nªn thay thÕ nöa chõng c¸c c¸n bé chñ chèt
cña dù ¸n, nhÊt lµ ng­êi qu¶n lý ®iÒu hµnh v× lµm nh­
vËy sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mÊt tÝnh liªn tôc cña dù ¸n,
®øt ®o¹n cho c«ng t¸c thùc thi dù ¸n ®óng tiÕn ®é.
C¸c c¸n bé tham gia qu¶n lý dù ¸n còng nªn
kh«ng ngõng häc hái vµ tù ®µo t¹o l¹i m×nh, b¾t kÞp nhu
35
cÇu chung cña thêi ®¹i còng nh­ ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt
c¸c nhiÖm vô ®­îc giao.
Trong c«ng t¸c ®µo t¹o vµ bè trÝ c¸n bé, cÇn
chó träng h¬n n÷a tíi viÖc ®µo t¹o c¸c c¸n bé cÊp tØnh,
thµnh phè. HiÖn nay chÝnh phñ ®· thùc hiÖn ph©n cÊp
qu¶n lý c¸c tØnh, thµnh phè ®­îc tiÕn hµnh phª duyÖt
mét sè lo¹i dù ¸n ODA tïy thuéc vµo néi dung vµ quy m«
cña dù ¸n. ViÖc t¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o vµ bè trÝ
c¸n bé ë c¸c tØnh, thµnh phè sÏ t¹o ®iÒu kiÖn, tiÒn ®Ò
cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông ODA ë c¸c dù ¸n lo¹i
nµy cã hiÖu qu¶.
KÕt luËn
Theo dù b¸o, giai ®o¹n 2001-2005 ®Ó ph¸t
triÓn ViÖt Nam cÇn tõ 60-70 tû USD vèn ®Çu t­, riªng
vèn tõ ODA sÏ chiÕm kho¶ng 40%, tøc lµ tõ 25-30 tû USD.
V× vËy viÖc thu hót, qu¶n lý vµ ®iÒu phèi vèn ODA hiÖn
nay trë thµnh vÊn ®Ò cÊp b¸ch.
Trong qu¸ tr×nh thu
hiÖn dù ¸n, bªn c¹nh nh÷ng thµnh
cã mét sè tån t¹i, v­íng m¾c cÇn
s¸ch, khung thÓ chÕ, vèn ®èi øng
36
hót vµ triÓn khai thùc
tùu ®¹t ®­îc còng cßn
®­îc c¶i tiÕn vÒ chÝnh
trong n­íc vµ ®«i khi
lµ sù kh«ng thèng nhÊt gi÷a chÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi
trî. Nguån vèn ODA mµ ViÖt Nam tiÕp nhËn hiÖn nay chñ
yÕu lµ tõ ch©u ¢u, ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng, l­îng vèn
tõ ch©u Mü cßn rÊt Ýt. Do vËy, gi¶i quyÕt ®­îc c¸c tån
t¹i trªn nh»m c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ vµ khai th«ng
thªm c¸c nguån vèn ODA míi lµ nhiÖm vô träng t©m trong
thêi gian s¾p tíi. Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ sö dông
ODA, ChÝnh phñ cÇn lu«n lu«n ph¸t huy vai trß lµm chñ
cña m×nh, c¸c nhµ tµi trî chØ ®ãng vai trß hç trî.
T¨ng c­êng thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶
nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc lµ mét ph­¬ng h­íng
chiÕn l­îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi,
thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc ta.
Ph¸t huy nh÷ng yÕu tè tÝch cùc vµ h¹n chÕ nh÷ng t¸c
®éng tiªu cùc trong sö dông nguån vèn nµy lµ ®ßi hái
bøc xóc trong giai ®o¹n míi.
37