Teknik Tekstil 2011
Frankfurt Fuarı Teknolojik
Değerlendirme Raporu
2
TEKNİK
TEKSTİL 2011
FRANKFURT
FUARI
TEKNOLOJİK
DEĞERLENDİRME
RAPORU
3
ULUDAĞ İHRACATÇI BİRLİKLERİ
GENEL SEKRETERLİĞİ
EKİM 2012
ISBN
978-605-63376-0-4
Uludağ Tekstil İhracatçıları Birliği
Yayına Hazırlayan
Uludağ İhracatçı Birlikleri
BUTEKOM
(Bursa Tekstil ve Konfeksiyon Ar-Ge Merkezi)
Editörler
Yusuf ULCAY
Şengül TEKE
Gülsüm UYGUN SEZEN
Dizgi
Miray GÜNAY
Yayın Sahibi İletişim Adresi
T.C. Ekonomi Bakanlığı
Uludağ İhracatçı Birlikleri
Genel Sekreterliği
Organize San. Bölg. 2. Gelişim Sahası
Kahverengi Cd. No:11 BURSA
Tel: 0.224 219 10 00 - 1450
Faks: 0.224 219 10 31
Editoryal Üretim ve Yapım
www.akmat.com.tr
Bu eserin telif hakkı Uludağ Tekstil
İhracatçıları Birliği’ne aittir. 5846 sayılı Fikir
ve Sanat Eserleri Kanunu hükümlerine
göre
Uludağ
Tekstil
İhracatçıları
Birliği’nden izin alınmadan bu eserin
herhangi bir bölümü veya tamamı iktibas
edilemez, fotokopi veya diğer herhangi
bir surette çoğaltılamaz, basılamaz ve
dağıtılamaz.
Baskı Yeri
Akmat Akınoğlu Matbaacılık A.Ş.
Organize Sanayi Bölgesi
Ali Osman Sönmez Bulvarı
2. Sokak No:1 PK. 16159 Nilüfer / BURSA
Tel
: 0224 243 29 29 pbx
Faks
: 0224 242 51 00
www.akmat.com.tr
4
TEKNİK TEKSTİLLER FUARI
İbrahim BURKAY
Uludağ Tekstil İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı
Tekstil ürünleri, beşikten mezara dek insanoğlu ile bir aradadır” sözü
söylenirken çok değil 30 sene öncesine kadar, insanların örtünme (giyim) ve
barınma (mekân) temel ihtiyaçlarına işaret ediyordu. Oysa ki 2011 senesine
gelindiğinde bu söz dar bir anlamı ifade eder olmuştur. Techtextil 2011 Fuarı
teknik tekstillerin hemen hemen her alanda yer aldığını ve tekstil sektörünün
hayatımız için çok daha anlamlı bir sektör olduğunu göstermiştir.
Tekstil sektörünün en hızlı büyüyen alanı olan teknik tekstiller günümüzde
tıp, taşımacılık, koruyucu giysiler, tarım, spor malzemeler, paketleme,
jeotekstiller, inşaat ve filtrasyon gibi birçok alanda karşımıza çıkmaktadır.
Teknik tekstillerin konfeksiyon için üretilen tekstillerden kabaca iki kat hızlı
büyüdüğünü veriler göstermektedir. Türk sanayicileri olarak, gelişen teknik
tekstiller sektöründe başarılı olabilmek için konvansiyonel tekstillerde elde
ettiğimiz bilgi birikimimizi, başarı ve tecrübelerimizi günümüzün en temel
stratejik kavramı olan AR-GE çalışmalarıyla bütünleştirmeli ve gücümüzü
bu konuda yoğunlaştırmalıyız. Bu yönlenmeyle, rekabet gücümüze destek
sağlayacak katma değeri yüksek teknik tekstil ürünleri ile ülkemizin temel
sektörlerinden biri olan tekstil sektörünün sürdürülebilirliğini de sağlamış
oluruz.
Teknik Tekstiller sektörünün en önemli organizasyonlarından biri olan
Techtextile 2011 Fuarı 24-26 Mayıs 2011 tarihleri arasında Frankfurt’ta
50 ülkeden 1207 firmanın katılımıyla gerçekleştirilmiştir. 2009 senesinde
olduğu gibi, 2011 yılında da UTİB ve BUTEKOM’ un destekleriyle, bu fuara
8 akademisyenden oluşan bir araştırma heyeti katılım sağlamış ve yapmış
oldukları incelemeler sonucu “Teknik Tekstil 2011 Frankfurt Fuarı Teknolojik
Değerlendirme Raporu” hazırlanmıştır. Bu raporda, siz sanayicilerimize
faydalı bilgiler sunmak amacıyla, “Tarım, İnşaat, Koruyucu, Medikal,
Otomotiv, Spor Teknik Tekstiller ve Ökoteks” alt başlıklarında gelişmeler
aktarılmıştır. Bu çalışmayı hazırlayan ekibe ve hazırlanmasına katkı koyan
herkese teşekkür eder, çalışmanın sizlere faydalı olmasını dilerim.
5
Önsöz
İbrahim BURKAY........................................................................................................5
İNDEKS
TEKNİK TEKSTİLLER FUARI GENEL DEĞERLENDİRME
Doç. Dr. Şule ALTUN..................................................................................................7
EKOLOJİK TEKNİK TEKSTİLLER (OEKOTECH)
Doç. Dr. Şule ALTUN..................................................................................................8
TARIM TEKNİK TEKSTİLLERİ (AGROTECH)
Yrd. Doç. Dr. Remzi GEMCİ......................................................................................14
İNŞAAT TEKNİK TEKSTİLLERİ (BUILDTECH)
Tekstil Yük. Müh. Fatih SÜVARİ, Prof. Dr. Yusuf ULCAY.........................................20
SPOR TEKNİK TEKSTİLLERİ (SPORTECH)
Yrd. Doç. Dr. Yüksel İKİZ..........................................................................................31
TIBBİ TEKNİK TEKSTİLLER (MEDTECH)
Tekstil Y. Müh. Ahmet Fatih IŞIK, Prof. Dr. Yusuf ULCAY........................................36
OTOMOTİV TEKNİK TEKSTİLLERİ (MOBILTECH)
Doç. Dr. Levent ÖNAL, Öğr. Gör. Yekta KARADUMAN............................................41
KORUYUCU TEKNİK TEKSTİLLER (PROTECH)
Prof. Dr. Mehmet KANIK.........................................................................................50
6
TEKNİK TEKSTİLLER FUARI
Genel Değerlendirme
Doç. Dr. Şule ALTUN
Uludağ Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü
Teknik tekstiller günümüzde tekstilin en önemli
alanlarından biri olmuştur. Messe Frankfurt tarafından
Ocak 2011’de yayınlanan basın bültenine göre, teknik
tekstillerde dünya pazarı 127 milyar dolar civarındadır.
Asya tüketimde 8,5 milyon ton ile birinci sırada iken, onu
5,8 ton ile ABD, 4,8 milyon ton ile Avrupa izlemektedir.
Teknik tekstil liderlerinden Almanya’da da teknik
tekstillerin satışı tüm tekstil ürünleri içerisinde % 52’lik
bir orandadır.
Teknik Tekstiller 2011 fuarına en çok firma ile katılan ilk
10 ülke şu şekilde sıralanmaktadır:
•
Almanya 432 firma,
•
İtalya 110 firma,
•
Fransa 107 firma,
•
Çin 67 firma,
•
Belçika 52 firma,
•
İngiltere 46 firma,
•
İspanya 44 firma,
•
İsviçre 38 firma,
•
Tayvan 34 firma
•
ABD 32 firma.
Bu yıl 14.’sü düzenlenen Frankfurt Teknik Tekstiller
Fuarı, bu alanda dünyanın en önemli fuarı olma özelliğini
bu yıl da sürdürmüştür. 50 ülkeden 1207 firmanın katıldığı
fuar 24-26 mayıs 2011 tarihleri arasında Frankfurt’ta
gerçekleştirilmiştir. 24-27 Mayıs tarihlerinde de aynı
alanda 330 firmanın katılımıyla, tekstil ve diğer fleksibl
malzemelerin işlenmesinde kullanılan makinelerin
sergilendiği Techprocess etkinliği yer almıştır. Aynı
kapsamda düzenlenen Material Vision etkinliğinde
ise, beton, teknik jeller, yüksek performanslı plastikler,
bio-plastikler (bio-polimerler), boyalar, çelik, seramik,
cam, tahta, nano-teknoloji ürünleri ve bio malzemeler
sergilenmiştir.
Diğer yıllara göre en önemli artış Fransa (+ 9 katılımcı),
Çin ( + 9 katılımcı), Çek Cumhuriyeti (+ 6 katılımcı) ve
Portekiz (+ 5 katılımcı)’den gelmiştir. Belçika, Kanada,
Çin, Çek Cumhuriyeti, Fransa, İtalya, Portekiz, İspanya,
İsveç, Tayvan ve ABD fuarda ulusal pavyonlar açmıştır,
bu pavyonların amacı teknik tekstiller alanında dikkati
ilgili ülkeye çekmektir.
Fuarda ağırlıklı olan teknik tekstil uygulama alanları
ise sırasıyla, mobiltech (otomotiv tekstilleri), buildtech
(inşaat tekstilleri), hometech (ev tekstilleri) ve protech
(koruyucu tekstiller)’dir, bu alanları clothtech ve medtech
(tıbbi tekstiller) takip etmektedir.
Fuarla aynı tarihlerde Teknik Tekstiller ve Avantex
başlıkları altında iki sempozyum da düzenlenmiştir.
2011 Teknik Tekstiller Fuarı, enerji, malzeme
ve kaynakların verimli kullanılması konularına
odaklanmıştır.
7
EKOLOJİK TEKNİK TEKSTİLLER
(OEKOTECH)
Doç. Dr. Şule ALTUN
Uludağ Üniversitesi Mühendislik - Mimarlık Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü
Elvaloy (resin modifier) ile Dacron polyesterden
üretilmiştir. XR-5 çöplük alanları da dahil olmak üzere
pek çok yerde kullanılabilmektedir (Bkz. Şekil 1)
Ökotek, © Techtextil, Messe Frankfurt Exhibition
GmbH tarafından kullanılan ve teknik tekstillere yönelik
uygulama alanlarını sınıflandıran yapılanma içerisinde
yer alan bir uygulama alanıdır. Çevre koruma, atık
bertarafı ve geri kazanım konularında yeni fikirleri ve
ilginç konseptleri içermektedir.
Şekil 1. XR-5’in çöplük alanlarında kullanımı bu alanda
140 000 m2 kumaş kullanılmıştır (www.xr-technology.
com/case-histories/ch.php?id=39)
Teknik tekstiller fuarında, şu anda dünyadaki tüm
alanlarda olduğu gibi, çevre konularının ön plana çıktığı
görülmüştür. Firmalar ya çevre felsefelerini yansıtmışlar,
ya da çevreci ürünlerinin tanıtımını yapmışlardır.
Örneğin, fuara 34 firma ile katılan Tayvan’ın bu
fuardaki temel konsepti, “sürdürülebilir inovasyon’dır.”
Fuara doğrudan çevreyle ilgili konularda üretim yapan
doksanın üzerinde firma katılmıştır. Bu firmalar, örneğin
sudan yağı ayrıştıran kumaşların üretimi gibi dolaylı
olarak çevre faaliyetlerinin içerisinde bulunmakta ya da
konfeksiyon atıklarını iplik haline getirerek doğrudan
çevre faaliyetlerinin içerisinde yer almaktadırlar.
Orlando’nun artan nüfusuna karşılık olarak atık su arıtma
kapasitesinin artırılması ihtiyacı doğmuş, HDPE’nin
güneş altında bir süre sonrası çatlaması nedeniyle,
alternatif çözümlere gidilerek, havuzun tabanında
polyesterden üretilen XR-3 kullanılmıştır.
Biyoremidasyon (toprak ve su ortamındaki çevre
kirliliğine yol açan maddeleri yok etmek için, doğal
yollarla oluşan ya da yapay olarak oluşturulan
mikroorganizmaların kullanılması) çalışmaları için de
aynı ürünler önerilmektedir.
Bu çalışmada oekotech bölümü altında yer alan firmalara
ilave olarak, diğer firmaların sunduğu bazı çevreye dost
ürünler de incelenmiştir.
İletişim:www.xr-5.com;
E-mail:info@xrtechnology.com
Ecotextil
Seaman Corporation
Çek Cumhuriyetinde kurulu bulunan Ecotextil firması,
PP meltblown kumaşlar üretmektedir. Başlıca ürünleri
arasında yer alan, herhangi bir nedenle saçılan maddeleri
adsorplamaya yarayan Ecostar’ın, Ecostar oil (petrol
türevlerini % 800-1400 oranında adsorplayabildiği,
özellikle suya karışan petrolün ayrıştırılmasında etkili
olduğu belirtilmektedir), Ecostar Chemical (asitler,
çözücüler gibi kimyasalları % 800-1200 oranında
absorpladığı belirtilmektedir), Ecostar antistatik (kıvılcım
riski bulunan yerlerde petrolü vb. absorplamaktadır.)
Oekotech, grubu altında yer alan firmalardan Seaman
Corporation, yüksek performanslı kumaş üreten bir
gruptur. Firma doğrudan çevreci ürün üretmemekte
ancak “çevreyi koruyan” ürünler üretmektedir. Özellikle
jeo-membran üreten firma, yüksek kimyasal direnç
gerektiren yerler için XR-5Ò, orta kimyasal direnç için
XR-3Ò ürünlerini önermektedir. Örneğin, XR-5, petrol
türevleri gibi, hidrokarbon içeren ürünlerin uzun süreli
saklanmasında önerilen ürünlerdendir. XR-5, DuPont
8
olmak üzere farklı türleri bulunmaktadır. Kullanım yerine
uygun olarak Şekil 2’ de görüldüğü gibi farklı formlarda
üretilmektedir.
TeleTube Uygulaması
Şekil 2. Ecotextil firmasının ürünleri ve kullanım alanları
Diğer ürünlerinden Microvac, filtreleme işlemlerinde
kullanılmaktadır Bu dokusuz yüzey kumaşlar özellikle
endüstriyel yüz maskelerinde, ameliyat maskelerinde,
süpürge torbalarında, vb. kullanılmaktadır.
TeleBag Uygulaması
Şekil 3. TeleTube ve TeleBag Uygulamaları
İletişim: www.teletextiles.no
E-mail: post@teletextiles.no
Ecobond, LDPE’den yapılan düşük gramajlı dokusuz
yüzeyleri içermektedir. Saxima, özellikle sportif
alanlarda, eldivenlerde ve aksesuarlarda kullanılanılan,
ısı yalıtımı yapan, % 100 PP’den yapılı bir dokusuz
yüzeydir.
Ecotechnilin
Üretimini Fransa’da, Ar-Ge çalışmalarını Fransa ve
İngiltere’de yürüten bir firmadır. İki üretim hattı ile,
günde 7000 ton üretim gerçekleştiren, 4 patentli prosese
sahip olan bu firmanın başlıca ürünleri, doğal keçelerdir.
Bu keçeler özellikle, geri kazanımın yeni yasalarla önemli
hale geldiği, otomotiv sektöründe kullanılmaktadır.
İnşaat tekstilleri ve jeotekstiller de diğer kullanım
alanlarıdır. Keçelerde, PET,PLA ve PP gibi termoplastik
binderlerle bağlanmaktadır. Ayrıca, FibriPreg markalı %
100 doğal liflerden üretilen keçelere, şeker esaslı bioreçine emdirilerek rijit paneller üretilmektedir.
İletişim: www.ecotextil.cz;
E-mail: info@ecotextil.cz
TeleTextiles
Toprak takviyelendirmesi ve erozyon kontrolüne yönelik
ürünler üereten telextiles firması, çevre sorunlarına
yönelik olarak ürettiği ürünlerini de fuarda sergilemiştir.
TeleEnviroÒ, yüksek mukavemetli polyesterden yapılan
dokuma kumaşlardır. Bu ürünlerin başlıca kullanım
alanları, dip tarama projelerinde silt perdesi, kirlenen
sedimentlerin kontrolü vb’dir.
Firmanın ürettiği bazı ürünlerin özellikleri:
Fibriboard: % 50 doğal lif, % 50 bioreçine, hafif ve
yanmaz, iyi ısıl stabilite, iyi akustik özellikler.
Feutralin: % 100 doğal lif, iğnelenmiş keçe, iyi akustik
özellikler, kolay geri kazanım, ısı yalıtımı
Fibriplast: % 50 lif, % 50 termoplastik, kolay geri
kazanım, iyi çarpma direnci.
TeleBag , erozyon kontrolü, kirlenmiş sedimentlerin
depolanması gibi alanlarda kullanılan, yüksek
mukavemetli büyük çuvallardır.
Ò
TeleTubeÒ, özellikle kıyı erozyonu için kullanılan,
yüksek mukavemetli, tüp formunda, sıvı çimentonun
doldurulabileceği malzemelerdir, gözenekli yapısı
sayesinde çimentoda bulunan su kolaylıkla dışarı
çıkabilir.
İletişim: www.wcotechnilin.com
Tel: + 44(0)1480 860403
9
Mehler
Zelfo Technology
Kaplamalı kumaşlar konusunda çalışan firma, ValmexÒ,
PolymarÒ ve AirtexÒ markalarının üreticisidir. Fuarda
diğer ürünlerinin yanı sıra yeni markası Mehler ecocare’i de sunmuştur. Mehler bu kapsamda, üretim hattı
dışındaki geri kazanım işlemlerine katılma, üretim
atıklarını geri kazanma ve sürdürülebilir üretim şeklinde
bir süreç planlamıştır.
Firma patentli Cellulose Optimised Resource Efficient
(CORE) teknolojisi ile geri kazanılmış veya orjinal
selüloz liflerini su ile birlikte kullanarak, kendiliğinden
yapışan bir malzeme üretmektedir. Malzeme 0,5-1,5 g/
cm3 ağırlığa sahiptir, ürünler levha veya granül olarak
satılmaktadır. Tahta, plastik ve benzeri malzemelere bir
alternatif olarak üretilmiştir. Biyobozunur olması ve
CORE teknolojisinde düşük enerji ve su kullanılması
nedeni ile “sürdürülebilir” bir malzeme olduğu
belirtilmektedir.
Firma ambalaj malzemelerinde geri kazanılmış
ürünleri tercih ettiğini, tüm Mehler ürünlerinin dioktil
ftalat (DOP) içermediğini, Avrupa’da izin verilmeyen
ürünlerin kullanılmadığını belirtmektedir. Kaplama
işlemlerinde kullanılan pastaların işlenerek tekrar ürün
haline getirildiği firma kataloğunda yer almaktadır.
İletişim: www.zelfo-technology.com
E-mail:E.gregoire.devilmorin@zelfo-echnology.com
Polisilk
Bir İspanyol firması olan Polisilk, fuarda sergilediği
bikomponent, polivinilidin florid (PVDF) ipliklerinin
yanı sıra PLA filament ipliklerini ve oxo-biyobozunur
Polipropilen ipliklerini de sergilemiştir. Kataloglarında,
PLA ipliklerinin şu anda mısırdan elde edilen
dekstrozdan yapıldığını, fakat yakın gelecekte selülozik
hammaddelerden, zirai atıklardan elde edilebileceğini
belirtmektedirler.
İletişim: www.mehler-texnologies.com
E-mail: info@mehler-texnologies.com
Beaulieu Technical Textiles
Biyobozunur PP ipliklerinin kısa sürede tamamıyla
bozunduğunu ve bozunurken metan veya zararlı kalıntılar
bırakmadığını, su, karbondioksit ve küçük miktarda da
biyokütleye dönüştüğünü belirtmektedirler. Bozunma
için biyolojik olarak aktif bir ortam gerekmediği, güneş
ışığı ve ısının bozunmayı kolaylaştırdığı katalogda yer
almaktadır.
Yer kaplamaları üreten Belçika firmasının fuarda
sergilediği ürünler arasında ilk “OK-Compost”
sertifikasına sahip zirai tekstil ürünü olduğunu belirttiği
ÖkolysÔ de bulunmaktadır. Standart yer örtücüler
PP, PE, PVC gibi petrol türevi hammaddelerden
üretilen ürünler iken, Ökolys’in biyo-bozunur olduğu
belirtilmektedir. Bozunma süresi bitkilerin büyümesi için
yeterli uzunluktadır.
İletişim: www.polisilk.com
e-mail: marc@polisilk.com
Wellmann International Limited
Wellman International, PET şişelerden elyaf üreten bir
firmadır. Firma sitesinde, yılda 1.6 milyar şişeyi geri
kazanarak elyaf haline getirdiklerini belirtmektedir.
Firma fuarda klasik ürünlerinin yanı sıra, şişelerin geri
kazanılmasıyla elde edilen fonksiyonel liflerini de
sergilemiştir. CirrusÔ, buhar transferi sağlayan, yüksek
rezilyansa sahip, özellikle yatak uygulamalarında
kullanılan, filtre, jeotekstil ve astar uygulamalarında da
kullanılması önerilen liflerdir.
Dreamfil, yalıtım özellikleri iyi olan, hafif, yumuşak ve
örtme gücü yüksek bir lif olarak tanıtılmaktadır.
Sensifil, herhangi bir alerjen barındırmayan, astım
hastalarının kullanabildiği bir lif olarak sunulmaktadır.
3,3-44 dtex aralığında üretilmektedir.
Şekil 4. Bitki örtüleri (Beaulieu Technical Textiles)
İletişim: www.bintg.com
E-mail: nick.roose@bintg.com
Wellman oleophobic yağ ve su geçirmeyen bir liftir.
FillwellÒ 45-80 dtex inceliğinde üretilmekte ve
10
endüstriyel uygulamalarda kullanılmaktadır.
Tüm lifler PET şişelerin geri kazanılmasıyla elde
edilmiştir. Yapılan yaşam döngüsü analizleri ile firma
ürettiği liflerin pazardaki en düşük çevresel etkiye sahip
lif olduğunu belirtmektedir. Ayrıca, yılda 1.6 milyar
PET şişenin geri kazanılması ile,300.000 ton zararlı
emisyonun atmosfere salınımının engellendiği, 200.000
varil petrolün kazanıldığı belirtilmektedir.
Şekil 5. ApinatÒ Ürün Tanıtımı
İletişim: www.wellman-intl.com
e-mail: info@wellman-intl.com
Firma ayrıca masterbatch üretimi de yapmaktadır ve
biyoplastikler için, apicolorÒbio adlı masterbatch’i
geliştirmiştir.
Everest Textile
İletişim: www.apinatbio.com
e-mail: farida.bocchese@apiplastic.com
Tayvan, Şangay ve Bangok’ta kurulu bulunan, ipliktenbitim işlemlerine kadar tüm işlemleri gerçekleştiren bir
firmadır.
Trevira
Bu firmanın fuarda sergilediği ürünlerden bir grup da
eco-materials’dır. Bu grup altında, Bambu liflerinden
elde edilen, bozunabilir ve pamuğa göre daha yüksek
UV dayanımına sahip olan kumaşlar; mısırdan elde
edilen biyobozunur özellikte PLA lifinden yapılan
kumaşlar; organik pamuk ürünleri; geri kazanılmış
naylon ipliklerden yapılan kumaşlar; PET şişelerden elde
edilen liflerden yapılan kumaşlar; florokarbon içermeyen
kumaşlar; EverNana (yeşil MEG (mono etilen glikol) ile
klasik TPA’dan elde edilen lif) bulunmaktadır.
Bilindiği gibi Trevira, Almanya ve Polonya’da üretim
yapan, önemli bir polyester lif ve iplik üreticisidir.
Düşük pillingleşmeye sahip, antimikrobiyel, güç tutuşur
(Trevira CS) gibi farklı özelliklere sahip polyesterler
üretmektedir. Ayrıca 2010 yılından itibaren Ingeo™’i
üretmeye başlamıştır. IngeoTM, petrol yerine bitkisel
kaynaklardan elde edilen hammaddelerin kullanıldığı,
klasik polyestere kıyasla sera gazı salınımını % 85, enerji
ihtiyacını % 69 oranında azalttığı belirtilen, bozunabilir
özellikte bir PLA polimeridir.
İletişim: www.everest.com.tw
e-mail: rogerchung@everst.com.tw
Trevira firması, bu fuarda özellikle teknik tekstiller
için polyester ve polilaktik asit (PLA) esaslı lif ve
filamentlerini sunmuştur. Nonwoven uygulamaları,
güç tutuşur ve antimikrobiyel lifler ve iplikler, standart
ve mikrofilament iplikler bu liflerin ürün gurubu
içerisindedir.
Api SpA
İtalya’da kurulu bulunan firma, 1958 yılından itibaren
reçine bileşikleri alanında faaliyet göstermektedir.
Özellikle, gemi güverteleri için koruyucu kaplama,
beton yapıların korunması, su geçirmezlik, kimyasallar
için kullanılan depoların kaplanması, havaalanlarının
kaplanması ürünlerinin başlıca uygulama alanlarıdır.
Trevira NSK (düşük erime noktalı bileşen), standart
polyester ile karıştırılarak hibrid iplikler üretilmektedir.
NSK ile daha katı kumaşlar elde edilmekte, kumaşa
pile vb. yapılabilmektedir. Hibrid ipliklerin, bitim
işlemlerinde enerji tasarrufu sağladığı, bitirme
aşamasında gerçekleşen plastikleşmenin kaplamaya
ihtiyaç bırakmadığı, tek malzemeden ürün elde edildiği
için % 100 geri kazanılabilir olduğu belirtilmektedir.
Fuarda sergilediği ürünleri içerisinde, özellikle
biyobozunur polimerleri ön plana çıkarmıştır. ApinatÒ
biyobozunur ve yenilenebilir kaynaklardan üretilen
bir polimerdir. Bu ürünün ayakkabı, kumaş ve ambalaj
sektöründe kullanılabileceği belirtilmektedir. Firma
ürünün reklamını “hala plastik kullanıyor musunuz”
sloganıyla yapmaktadır (Şekil 5). Deriye alternatif bir
ürün olarak da tanıtılmaktadır.
Not: Temmuz 2011’de Trevira firması Indorama Ventures
PCL (Tayland) ve Sinterama (İtalya) tarafından satın
alınmıştır.
İletişim: www.trevira.com
Teijin Group
Bilindiği gibi Teijin, aramid (Twaron), karbon (Tenax),
polyester (Tetoron, Teonex-PEN) iplikler üreten,
plastikler ve film uygulamaları için polikarbonat,
PET, PEN (polyetilen naftalat) reçineler üretimi gibi
alanlarda da faaliyet gösteren, lider firmalardandır.
11
Japonya’da bulunan firma, Mart 2011’de gerçekleşen
deprem ve tsunami yaralarını sarmaya çalıştığını da fuar
kitapçıklarında belirtmektedir.
Ayrıca, reaktif boyalı selüloz liflerinde sabunla yıkama
sonrasında kullanılan CylanonÒXC-W NEW,’in
konvansiyonel üretime kıyasla su ve enerji’de tasarruf
sağladığı belirtilmektedir. Aynı kapsamda sunulan diğer
ürün olan CyclanonÒECO ise, polyester, poiakrilonitril,
selüloz asetat lif ve karışımlarında boyama sonrası
indirgen yıkamada kullanılmaktadır. BASF’in boyama
sistemi “BASF Color Fast Finish”in pigment boyama ve
bitim işlemlerini tek aşamada birleştirerek konvensiyonel
üretime göre enerji ve su tüketimini azalttığı, böylece CO2
emisyonunu düşürdüğü belirtilmiştir. Ayrıca LurapretÒ
ve TexapretÒ’markalarının da su bazlı kaplama maddeleri
olduğu ve böylece çevreye dost ürünler arasında yer
aldığı firma tarafından belirtilmektedir. UltraphorÒHF ise
düşük sıcaklıkta uygulanan bir optik beyazlatıcıdır.
Teijin firması fuarda, dünyanın ticari olarak üretilen
ilk biyolojik esaslı PET lifini 2012 yılında üretmeye
başlayacağını duyurmuştur. ECO CIRCLE PlantFiber
olarak isimlendirilen ürünün, yaklaşık % 30’unun şeker
kamışı gibi bir biyokütleden elde edildiği belirtilmektedir.
Ürün özelliklerinin orijinal PET ile aynı olduğu ve
ürünün aynı zamanda Teijin geri kazanım sistemi ile
geri kazanılabildiği de katalog’da yer almaktadır. Firma
ilk yıl 30.000 ton ECO CIRCLE üretmeyi ve 3. yılın
sonunda 70.000 ton’a ulaşmayı hedeflediğini internet
sitesinde belirtmiştir.
İletişim: www.teijin.co.jp
İletişim: kris.lee@basf.com
BASF
Basf firması, ürünlerin çevresel etkilerini belirlemek
amacıyla, ürünün yaşam döngüsü analizinin ve
maliyetinin birlikte değerlendirildiği bir analiz yöntemi
(Ec-efficiency Analysis) kullanmaktadır.
BASF firması 2011 teknik tekstiller fuarında temasını
“geleceği tekstillerin içine koymak” olarak belirlemiştir.
Bu kapsamda, özellikle kaynakların verimli kullanıldığı
ve emisyonların düşürüldüğü ürünleri sunmuştur, daha
az enerji, daha az su harcayan, çevreye etkisi daha
az olan ürünler sergilenmiştir. Bu ürünler içerisinde
öne çıkan Acrodur®, doğal, sentetik ve cam lifleri
için kullanılabilen, su bazlı, formaldehit veya çözücü
içermeyen bir akrilat reçinedir ve fenol-formaldehit/üreformaldehit gibi formaldehit esaslı reçinelere alternatif
olarak üretilmiştir. Polikarboksilik asidin bir multifonksiyonel alkolle ısıl çarpraz bağlanması esasına
dayanmaktadır. Çapraz bağlanma prosesi sırasında,
fenol veya formaldehit gibi bir organik madde salınmaz,
çıkan tek yan ürünün su olduğu belirtilmektedir. Ürünün
toksik veya patlayıcı özelliği olmadığı da belirtilmekte,
ayrıca ürünün firmanın emisyon limitlerinin azalmasına
da katkıda bulunacağı belirtilmektedir. Acrodur, su,
diğer bağlayıcı sistemler, ıslatma ajanları, pigmentler,
güç tutuşurluk maddeleri gibi çeşitli kimyasallarla da
kombine edilebilmektedir. Bu ürünün aynı zamanda
, özellikle otomotiv tekstillerinde kullanılan doğal lif
takviyeli kompozitlerde kullanımı da önerilmektedir.
Ev içi uygulamalarda, örneğin duvar kaplamaları gibi
-formaldehit salınımı olmadığı için- iç havanın temiz
olmasına da katkıda bulunmaktadır. Solüsyon olarak
Acrodur 950 L ve Acrodur DS 3530; dispersiyon olarak
da Acrodur DS 3558 ve Acrodur DS 3515 isimleri ile
piyasaya sunulmuştur.
İletişim: putting-future-into-textiles@basf.com
Basf firması, Material Vision’da doğal liflerden yapılı
monoblok bir sandalye örneği de sergilemiştir (Şekil 6).
Kenaf ve kenevirin Basf’in su bazlı bağlayıcısı Acrodur
ile bağlanması ile oluşturulan bu sandalyenin hafif ve
mukavemetli olduğu belirtilmektedir.
Şekil 6. Doğal liflerden yapılı sandalye (http://www.basf.
com/group/pressrelease/P-11-274)
Naomoto
Japon firması Naomoto fuarda, Ecovalore markalı
ütüsünü ön plana çıkarmıştır. Bu ütünün özelliği merkezi
buhar boru sisteminin, tek buhar üretim üniteleri ile
değiştirilmesidir. Böylece, enerji tüketiminin azaldığı ve
CO2 emisyonunun düştüğü belirtilmektedir.
İletişim: www.basf.com/fiber-bonding
e-mail: fiber-bonding@basf.com
12
KAYNAKLAR
1. www.xr-5.com
2. www.ecotextil.cz
3. www.teletextiles.no
4. www.wcotechnilin.com
5. www.mehler-texnologies.com
6. www.bintg.com
7. www.zelfo-technology.com
8. www.polisilk.com
9. www.wellman-intl.com
10. www.everest.com.tw
11. www.apinatbio.com
12. www.trevira.com
13. www.teijin.co.jp
14. www.basf.com/fiber-bonding
15. www.naomoto.com
İletişim: www.naomoto.com
E-mail: overseas@naomoto.com
13
TARIM TEKNİK TEKSTİLLERİ
(AGROTECH)
Yrd. Doç. Dr. Remzi GEMCİ
K.S.Ü Mühendislik - Mimarlık Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü
Günümüzde teknik tekstillerin diğer tekstillere göre
benzersiz yapısı sayesinde toplam tekstil pazarındaki payı
her geçen gün artmaktadır. Teknik tekstillerin %80’nine
yakını gelişmiş ülkeler tarafından üretilmektedir.
Teknolojinin gelişimi ile teknik amaçlı tekstillerin
üretimi de artmaktadır.
ambalajlamadır. Bu nedenle, tarım amaçlı olarak
kullanılan jeotech, packtech, indutech, protech ve
buildtech teknik tekstil materyalleri de agrotech
alanına girmektedir. Tarım teknik tekstilleri içerisinde
jeotekstiller, drenaj ve toprak ıslahında; koruyucu
tekstiller, spreyler ve zararlı maddelerle çalışan kişilerin
ve toprağın korunmasında; taşıma teknik tekstilleri,
traktörler ve kamyonlarda; endüstriyel tekstiller,
hortumlar, filtreler ve silo tanklarının ve boru hatlarının
takviyesinde kullanılmaktadırlar (Ekiz, Canbaz, 2004).
Teknik tekstillerin zamanımızda çok çeşitli kullanım
alanları bulunmaktadır. Bunlar on iki başlık altında
toplanmaktadır (Ekiz, Canbaz, 2004).
1)
Zirai tekstiller (AGROTECH)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
İnşaat tekstilleri (BUILDTECH)
Teknik giysiler (CLOTHTECH)
Jeolojik tekstiller (GEOTECH)
Ev tekstilleri ( HOMETECH)
Endüstriyel tekstiller (INDUTECH)
Tıbbi tekstiller (MEDTECH)
Taşıt araçları için tekstiller (MOBILTECH)
Ekolojik tekstiller ( OEKOTECH)
Ambalaj tekstilleri (PACKTECH)
Koruyucu tekstiller ( PROTECH)
Sportif tekstiller (SPORTECH)
Tarım Teknik Tekstilleri: Tarımsal ürünlerin
paketlenmesi,
bitkilerin
büyüme
sürecinin
hızlandırılması, ürünlerin UV ışınlarından korunması,
tarımsal alanların ilaçlanması, yabani otların büyümesinin
önlenmesi, tarımsal amaçlı drenaj ve erozyon kontrolü,
besicilikte hayvanların hava şartlarından korunması,
balıkçılık vb. gibi birçok uygulamada kullanılmaktadır.
Bu uygulamalarda teknik tekstiller: Ağlarda, halatlarda,
çuvallarda, bitkilerin güneşten korunması için
gölgeliklerde, seralarda, ısı yalıtımında, zararlı otlardan
korumada, rüzgâr ve doludan korumada, tohumların
korunması amacıyla tohum filizlendirilmesinde,
toprağın desteklenmesinde, koruyucu amaçlı giysilerde,
hortumlarda, taşıma bantlarında, filtrelerde tercih
edilmektedirler. Deniz balıkçılığında kullanılan özel
ağlar da tarım teknik tekstilleri alanında yer almakta ve
giderek büyüyen bir pazar oluşturmaktadır (Tarakçıoğlu,
2007).
Agrotech ürünlerinde dokuma, örme ve nonwoven
yapılar kullanılabilmektedir. Teknik tekstillerin üretim
yöntemlerine göre teknik alanda kullanılan tekstil
yapılarının başında nonwoven yüzeyler gelmektedir.
Nonwoven kumaşların tarım alanındaki kullanımı 19831984 yıllarında sonsuz elyaflı işlem tekniği ile artmıştır.
Bu dokular mukavemetin yanında yarı şeffaf ve gün
ışığının geçimine de izin verir. Ayrıca ışık ve su gibi
yüksek geçirgen özelliği sağlar. Bu sayede ürünler daha
hızlı yetişir (Akalın, 1998).
Agrotech; tarım, bahçecilik ve balıkçılıkta kullanılan
tekstilleri içermektedir. Tarımsal ürünlerin üretilmesinde
olumsuz doğa koşullarının etkisinin en aza indirilmesi
için ürünlerin korunması, toplanması ve saklanması için
tarım teknik tekstilleri kullanılmaktadır (Emek, 2004).
Dokuma gölgelik kumaşlar; PP kumaşta en çok tercih
edilen polimerdir. Farklı hava şartlarına ve yüksek güneş
ışığına dayanması için pigment veya yapışkan malzemeler
Tarım teknik tekstillerinden istenen fonksiyonların
başlıcaları:
Örtme,
koruma,
destekleme
ve
14
taşıyıcı nonwoven kumaşlar üzerinde esas büyüyeceği
yere nakledilerek şaşırtma işlemi gerçekleştirilir. Çim
üretiminde nonwoven kumaşlar üzerinde yetiştirilmiş
olan çimler, rulo halinde sarılır ve esas çimlendirilmesi
arzu edilen yere nakledilir (Ekiz, Canbaz, 2004).
kullanılmaktadır. Dokuma kumaşlar bireysel bitki
gereksinimlerini karşılamak için farklı gölge derecesi
sağlar. Gölgelik kumaşların birçoğu monoflament
ipliklerden yapılmıştır. Calenderleme işlemi kumaşta
istenen yüzdelerde gölgelik sağlamak için önemli bitim
işlemidir. Dokuma kumaşlar ayrıca kümeslerde duvar
yerine kullanılmaktadır. Bu perdeler havalandırma
sağlar ve maliyeti düşürür. Seralar için böcek perdeleri
diğer önemli uygulamadır. Bu kumaşlar PE veya PP
monoflamentlerden yapılmıştır. Bitkilere zarar veren
böceklerden korumak için dokumanın gözenekleri
0,0075 inch boyutlarına olmaktadır (Mansfield, 2005).
Bu kumaşlar ağaçtaki muz salkımlarının dış hasarlardan,
hastalıklardan ve böcek ilacı kullanmaksızın böceklerden
korumaktadır. Nonwoven kumaş tarafından örtülen
muzlar, salkım boyunca meyvelerin daha iyi dağılımını
ve kolorasyonu sağlar ve değerini arttırır ayrıca ek olarak
da böceklere karşı korumaktadır (Mansfield, 2005).
Tarım Sektörüne Nonwoven Kumaşların Sağladığı
Faydalar
Nonwoven yüzeyler gölgelik, termal yalıtım malzemesi ve
yabani ot önleyici olarak kullanılmaktadır. Ağır gramajlı
dokuma, örme ve nonwoven kumaşlar rüzgar ve doludan
koruma amaçlı olarak kullanılmaktadır. (Tarakçıoğlu,
2007) Gübrelerin ve tarımsal ürünlerin taşınması için
kullanılan küçük jüt, kağıt veya plastik torbalar yerine,
bugün birkaç tona kadar varan miktardaki ürünleri
taşıyabilecek yapıdaki dokunmuş polipropilen torbalar
(big bags) kullanılmaktadır (Horrocks, 2003). Nonwoven
kumaşların tarım alanında kullanımı sonucunda gıda
üretiminde hızlı bir artış meydana gelmiştir. Özellikle
teknolojik olarak gelişen ülkeler bu uygulamayı başarılı
bir şekilde gerçekleştirmişlerdir. Bu sayede kısıtlı
alanda maksimum verim alarak gıda üretimlerini en üst
seviyeye çıkartmışlardır. Ülkemizde de bu konu ile ilgili
araştırmalar yapılmaktadır. Ancak şimdilik seracılıkta
yapılan araştırmaların dışına çıkılamamıştır.
1.
2.
3.
Tarla alanına sağladığı faydalar
Sera alanına sağladığı faldalar
Bahçe alanına sağladığı faydalar
1. Tarla Alanına Sağladığı Faydalar
Tarımsal üretim yapılan fakat karakterini kaybetmesinden
korkulan topraklarda veya tarımsal üretim için gerekli
bazı faktörlerin sağlanması için ıslah çalışmaları
yapılmaktadır. Bu çalışmaların en başında erozyon kontrol
sistemleri gelmektedir. Bu kontrol sistemleri ile verimli
toprak kaybı minimuma indirilmeye çalışılmaktadır.
Erozyon kontrol sistemleri bitkisel örtüden oluşan
sistemlerle başlamış ve süre gelmiştir. Günümüzde
erozyon engellemede doğal hibrit ve geçirgen olmayan
sentetik sistemler ile örülmüş ya da nonwoven kumaşlar
kullanılmaya başlanmıştır.
Nonwoven kumaşların çeşitli tarım ve arazi
uygulamalarında kullanımı hızlı bir şekilde artmaktadır.
Bunun nedeni kısmen jüt, sisal çuval ve sicimler gibi
ağır klasik tekstillerin daha hafif, daha uzun ömürlü
sentetiklerle özellikle polipropilenin kullanılmasından
ileri gelmektedir. Tarım ekini kaplamaları, toprağı ve
çimi koruyucu ürünler, aşırı kışta fidanlık ürünleri, zararlı
otları kontrol kumaşları, kök torbaları, konteynırlar
önemli nonwoven kumaşlarıdır. Bu alanda hafif ve ağır
sonsuz elyaflı işlem (spunbonded) ve iğneleme tekniği
ile üretilmiş kumaşı içini alan birkaç farklı nonwoven
kumaş tipi kullanılır (Ekiz&Cambaz, 2004).
Nonwoven
kumaşların
erozyon
kontrolündeki
uygulamaları
toprak
altında
ve
üstünde
gerçekleştirilmektedir. Ticari yönden 3 çeşit temel
tarımsal erozyon kontrol sistemleri vardır.
1.
2.
3.
Yer dokuması (Geotekstil)
Bitki örtüsü (Hydro örtüler)
Balçık çitleri
Erozyon kontrolünde bitkisel kökenli nonwoven
kumaş kullanımının en önemli etkenlerinden biri
dayanıklılığıdır. Bundan dolayı uygulama alanlarında
tercih edilmektedir. Sentetik liflerle oluşturulmuş
yüzeylerin en büyük avantajı ise uzun zaman uygulama
alanında kalabilmesidir. Bu süreç 4-10 yıldır (Raton,
1997).
Nonwoven kumaşlar tarım alanında tohum çimlendirmede,
hazır çim üretiminde, bitkilerin dona, doluya, yağmura
ve haşarata karşı korunmasında ve bunlara benzer birçok
tarımsal faaliyetlerde kullanılabilmektedir.
Örneğin; fide yetiştirme ve üretiminde tohumlar oldukça
yumuşak ve elastik tülbent tabakalar üzerine serpilir.
Seralarda mikro klimanın nem ve sıcaklığı oldukça
hassas bir şekilde kontrol edilerek tohumların gelişmesi
hızlandırılır. Fideler belli bir büyüklüğe ulaştığında,
2. Sera Alanına Kazandırdığı Faydalar
Dış etkenlerden korunmuş bir alanda üretimin en önemli
karakteristiği kontrollü yapay çevre şartları olan serada
15
çok yoğun bitki yetiştirilmesidir. Bu nedenle sera içinde
yetiştirilecek her bitki için gerekli isteklerin tam olarak
saptanması, iyi kontrol ve bakımı sonucunda başarı
elde edilebilir. Bitkilerin insanlar gibi normal sağlıklı
gelişimleri için sağlıklı çevre, iyi yetiştirme ortamı,
yeterli besin, su, sıcaklık ve havalandırmaya ihtiyacı
vardır (Abak, 1986).
3. Bahçe Alanına Kazandırdığı Faydalar
Bahçecilikte kullanılan nonwoven kumaşlar, üretimin
artması ve ürün kayıpların minimuma indirilmesi amacı
ile kazandırdığı faydaları şu şekildedir (Raton, 1997).
Şekil 1. Yabani Otlara Karşı Uygulamalar (Ekiz&Canbaz,
2004)
Bahçe yetiştiriciliğinde de nonwoven kumaşların
en önemli faydalarının başında drenaj gelmektedir.
Su seviyesinin yüksek olması toprağın soğumasına,
köklerin havasız kalarak boğulmasına ve birçok mantari
ve bakteriyel hastalıkların ortaya çıkmasına neden
olmaktadır. Bu yüzden drenajı sağlayan nonwoven
kumaşlar zayiatsız ve verimli bir üretim için vazgeçilmez
bir unsurdur (Yılmaz, 1995).
Bahçecilikte nonwoven kumaşların diğer en önemli
avantajı da yetiştiricilerin kontrollü çevre şartları
(özellikle sıcaklık) içinde bitki yetiştirmelerine olanak
sağlamasıdır. Bu nedenle özellikle kışın soğuk aylarında
her bitkinin optimum sıcaklık derecesinin sağlanabilmesi
amacı ile nonwoven kumaşlar örtü malzemesi olarak
kullanılır. Ayrıca nonwoven kumaşlar meyve ağaçlarının
tozaklanmasından sonra, ağaçların hastalıklardan,
parazitlerden ve soğuktan korunması amacı ile de örtü
malzemesi olarak ta kullanıla bilirler.
Nonwoven kumaşlar bahçecilikte meyve ve sebzeleri
yabani otlara karşı korunmasın da kullanılmaktadır.
Bu yabani otlar bitkinin suyuna, toprağına ve besin
maddelerine ortak olmak sureti ile bitkiye zarar
verirler. Ayrıca yabani otların çoğalmaları süratlidir ve
bitkiden bitkiye hastalık da taşıyabilirler. Bu yüzden
nonwoven kumaşlar bahçecilikte bitki ve fidan diplerine
uygulanması sureti ile bütün bu olumsuzlukları engeller.
Bunu gerçekleştirmek için nonwoven kumaşlar toprak
üstüne uygulanırlar. Uygulamada koyu renkli (siyah,
kahverengi), güneş ışığını geçirmeyen nonwoven
kumaşlar tercih edilir. Ağırlıklı olarak bahçecilikte ve
seracılıkta uygulanırlar. (Ekiz, Canbaz, 2004) Başka bir
uygulaması da nonwoven kumaşların üretimi sırasında
içlerine ilaç katılarak yürüyen parazit böceklerin fidelere
ve bitkilere yaklaşması engellenir (Mansfield, 2005).
Şekil 2. Bitki Battaniyesi Uygulamaları
(Ekiz&Canbaz, 2004)
Nonwoven
kumaşlar
seralarda
oluşabilecek
olumsuzlukları minimuma indirmek amacı ile sera
örtüsünün altına uygulanır. Soğuk havalarda sera ısısının
korunmasını sağlar. (Ekiz&Canbaz, 2004)
Sera Örtüsü Üstü Uygulamaları
Sera alanında verimi etkileyen en önemli unsur her
bitkinin farklı koşullara gerek duymasıdır. Bilindiği
gibi bazı bitkiler yüksek güneş ışığına ihtiyaç duyarken
bazıları ise yarı gölge ortamında daha iyi bir gelişim
göstermektedirler. Nonwoven kumaşlar yarı gölge
ortamını seralarda sağlamak amacı ile sera örtüsü üzerine
uygulanırlar. Bu uygulama sonucunda sera içine giren
güneş ışığı miktarını azaltılarak bitkinin rahat gelişmesi
için iyi bir ortam yaratılmış olur (Uzun, 1995).
16
Toprak Altı Uygulamaları
Toprak altında kullanılan nonwoven kumaşların
sağladığı faydaların başında toprağın suyunu tutarak
derinlere gitmesini engeller. Bitkilere gerekli miktardaki
suyun iletimini sağlar. Gelişmiş ülkelerin teknolojisi
ile uygulanan nonwoven kumaşların toprak altı
uygulamalarında bitkilerin yılda 1-2 defa sulanmasının
yeterli olduğu bilinmektedir (Raton, 1997).
Nonwoven kumaşların toprak altı uygulamalarının en
çok kullanıldığı ülkelerin başında Hollanda ve İsrail
gelmektedir. Bu ülkeler teknolojilerini nonwoven
kumaşların üzerinde uygulayarak tarım alanında
büyük gelişmeler göstermişlerdir. Bu şekilde ziraatını
geliştirmiş ülkelere en önemli örneği İsrail’dir. İsrail
toprak altı uygulamaları sonucunda dünyaya domates
ihraç eder düzeye gelmiştir. İsrail’in toprak altı
uygulamalarında kullandığı nonwoven kumaşların
özelliği
bilinmemektedir.
Ancak
bahsettiğimiz
gibi yılda bir kere sulanması ile bitkinin gelişimini
gerçekleştirdiğinden çölün ortasında bile yetiştiricilik
yapılabildiği bilinmektedir. İsrail’in toprak altı
uygulamalarında kullandığı nonwoven kumaşların
özelliği hakkında ancak tahminler yapılabilmektedir.
Bunlardan en gerçekçi tahmin, nonwoven kumaşların
üretiminde kullanılan liflerin içi boş yapıda olanları
(Hollow-spoun) ile karışımlarının kullanıldığı tahmin
edilmektedir.
Şekil 3. Toprak Altı Uygulamaları
(Ekiz&Cabaz, 2004)
Tarım Alanındaki Diğer Uygulamalar
Nonwoven kumaşların üretimi sırasında içlerine tohumlar
serpiştirilir. Bu şekilde üretilen nonwoven kumaşlarla süs
bahçelerinde çiçek yetiştirilmesi sağlanır. Uygulaması
ise tohum içeren nonwoven kumaşlar istenilen bölgeye
serilir ve sulaması yapılarak çiçeklerin gelişimi sağlanır.
(Uzun, 1995)
Tohum içeren nonwoven kumaşların diğer bir uygulaması
ise çim alanları içermektedir. Bu amaçla kullanılacak olan
nonwoven kumaşların içine çim tohumları serpiştirilir ve
istenilen bölgeye yayılarak çimin gelişimi sağlanır. Bu
uygulama daha çok çim alanlarında çimin kaybolduğu
noktalarda uygulanır.
Şekil 4. Nonwoven Kumaşların Tarım Alanındaki Diğer
Uygulamaları (Ekiz&Canbaz, 2004)
Hindistan cevizi liflerinden üretilen saksı şeklindeki
nonwoven kumaşlar çiçek yetiştiriminde kullanılır.
Nonwoven saksıların sağladığı avantaj ise içine dikilen
17
çiçeğin yeterli gelişimini sağladığı da daha büyük
bir saksıya konulması sırasında çiçeğin sökülmesine
ihtiyaç duyulmadan direkt olarak dikilmesi imkânını
sağlamasıdır. Böylelikle dikim işlemi sırasında çiçeğin
köklerinin zarar görmesi engellenmiş olur (Raton, 1997).
Polipropilen tarım ve bahçecilikte çoğunlukla tercih
edilen bir liftir. Ayrıca, özellikle yabani otlardan koruma
ve bitkilerin çabuk büyümesi amacıyla, polietilen filmler
kullanım alanı bulmaktadır. Polietilen ve polipropilen
nonwoven yüzeyler, bitkileri soğuktan koruma amacıyla
kullanılabilmektedir.
Şekil 5. Agrotech Ürün Koruma (www.exelto.com)
Şekil 6. Biodegrade Olabilen Agrotekstil
Poliamid ve poliester ağlar zararlı böceklerden korunmak
amacıyla kullanılmaktadır. Meyve yetiştiriciliğinde,
doluya karşı koruma amacıyla polietilenden üretilmiş
örme yapılar kullanım alanı bulmuştur. Hayvan
barınaklarının korunması amacıyla rüzgar geçirmez
yapılar kullanılabilmektedir. Bu yapılar genellikle
poliester veya polietilenden üretilmektedir. Ayrıca
yüksek mukavemetli balık ağlarında yüksek mukavemetli
polietilen (HMPE (Dyneema® ve Spectra®)) liflerinin
kullanımı son yıllarda artmıştır. Balıkçılıkta, özellikle de
ağ yapımında kullanılan diğer bir lif poliamiddir (Pillai,
2001).
(www.centexbel.be)
• UV ışınlarına karşı direnç
• Böceklere karşı koruma
• Non-toksik olma
• Çevreye uyumlu olma gibi özellikler beklenmektedir.
Bioagrotekstiller
Günümüzde kullanılan agrotekstiller geri kazanabilir ve
biodegrade olabilen malzemelerdir. PLA, nişasta temelli
biopolimerler başlıca kullanlardır. Biopolimerler normal
biodegrade olma süresi 3-5 yıldır. Bioagrotekstiller doğal
lifler ve eriyik yöntemle eğrilebilen biopolimerler bioreçineler ve ilave edilen materyallerle oluşturulabilir.
Böylelikle bioagrotekstilden UV ışınlarına karşı,
böceklere karşı vb. beklentimizi karşılamış oluruz (Ruys,
Welkenhuysen, Van Olmen, 2011).
18
KAYNAKLAR
1. Emek, A., 2004. “Teknik Tekstiller Dünya Pazarı, Türkiye’nin
Üretim ve İhraç İmkanları”, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret
Müsteşarlığı, Uzmanlık Tezi, Ankara.
2. Horrocks, A. R., Anands, C., 2003. Teknik Tekstiller El
Kitabı (Technical Textiles Handbook), The Textile Institute,
Türk Tekstil Vakfı.
3. Pillai, MS; Vasudev, R; 2001.“Applications of coir on
agrotech”, International Seminer on Technical Textiles,
Mumbai, Hindistan.
4. Akalın, M.; 1998. “Dokusuz Tekstil Yüzeyleri” Marmara
Üniversitesi İstanbul Türkiye.
5. Raton,B.; 1997. “Paper And Composites From Agro-Baset
Resources” Press; Lewis Publishers, 403-425s.
6. Abak, A.; 1986. “Düz Ve Mat Camların Seracılıkta Kullanımı
Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma” Cam Pazarlama A.Ş.
7. Yılmaz, A.; 1995. “Alçak Plastik Tünellerde Karpuz
Yetiştiriciliği” Teknik Ziraat Müdürlüğü Adana Türkiye.
8. Uzun, G.; 1995. “Seralarda Kesme Çiçek Yetiştiriciliği”
Çukurova Üniversitesi Ziraat Bölümü. Adana Türkiye.
9. Tarakçıoğlu, I., 2007. Technical Textiles and Applications,
Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi sayı 2007/2, 154-160s.
10. Mansfield, R. 2005. Agrotextiles: A Growing Field,
Agricultural and horticultural end-use possibilities abound for
woven, nonwoven and knitted fabrics. September.
11. Ekiz, B., Canbaz, A., 2004. Tarım sektöründe kullanılan
nonwoven kumaşlar, Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim
Fakültesi Tekstil Eğitimi Bölümü Bitirme Tezi. İstanbul.
12. Ruys, L., Welkenhuysen, I., Van Olmen R., 2011.
Bioagrotex:Biobased Agrotextiles, Techtextil: 24-26 May,
Frankfurt, Germany.
(www.exelto.com 11.06.2011)
(www.centexbel.be 16.06.2011)
19
İNŞAAT TEKNİK TEKSTİLLERİ
(BUILDTECH)
Tekstil Yük. Müh. Fatih SÜVARİ
Prof. Dr. Yusuf ULCAY
Uludağ Üniversitesi Mühendislik - Mimarlık Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü
Giriş
daha fazla pay alması adına, bu raporda belirtilen ürünler
ve yeniliklerin inşaat tekstillerinin dünyadaki bugünkü
durumu hakkında kendilerine fikir vereceği inancındayız.
24-26 Mayıs 2011 tarihleri arasında, Frankfurt-Almanya
Fuar Merkezi’nde gerçekleştirilen “Techtextil-2011”,
Uluslararası Teknik Tekstiller ve Dokusuz Yüzeyler
Fuarı’nda, binalarda kullanılan tekstil malzemeleri
(inşaat tekstilleri) ile ilgili olarak sergilenmiş
ürünlerdeki gelişmeler ve yenilikleri içeren bu rapor,
inşaat tekstilleri konusunda ürünleri bulunan firmaların
yetkilileriyle birebir yapılan görüşmeler, firmaların
basılı katalogları ve internet sitelerinde sunulan bilgiler
ışığında yazılmıştır. Fuarda, bina ve diğer yapılarda
kullanılan tekstil malzemeleri “BUILDTECH” başlığı
altında lanse edilmiştir. Bu konuda, firmaların fuarda
tanıttıkları ürünlerini uygulama alanlarına göre daha
da özelleştirecek olursak aşağıdaki başlıkları yazmak
mümkündür;
Aşağıdaki bölümlerde, firmaların sergiledikleri ürünler
yukarıdaki başlıklar altında incelenerek, okuyucuya
benzer ürünlerle ilgili daha kolay kıyaslama yapabilme
olanağı sunulmuştur.
Beton Malzeme İçin Tekstil Güçlendirmeleri
Beton inşaat sektöründe, dünyanın her yerinde yaygın
olarak kullanılan kabul görmüş bir malzemedir. Beton
bir kompozit malzeme olduğu için, içinde barındırdığı
malzemelerin hem kimyasal hem de fiziksel özellikleri
çok önemlidir. Tekstil lifleri ve kumaşları beton için bir
takviye malzemesi olarak kullanılmaktadır.
Adfors firması beton takviyesi olarak hem düşük
maliyetli hem de çelikten daha etkili çeşitli beton
güçlendirme ürünleri geliştirmiştir. Bu ürünler temelde
cam lifi kullanılarak elde edilmiştir.
• Beton Malzeme İçin Tekstil Güçlendirmeleri
• Hafif Yapı Malzemeleri
• Soğuk, Sıcak ve Ses Yalıtımları
Aşağıdaki şekilde mesh yapı (leno örgü teknolojisiyle
üretilmiş) olarak üretilen cam lifi ürünün beton
güçlendirme olarak kullanımı gösterilmiştir (Şekil
1d). Cam lifinin çok düşük kesme mukavemeti bu
kullanımda avantajdır ve ürünün el makasıyla kesilip
özel uygulamalar (köşeli, şekilli) için kullanımını kolay
yapmıştır (Şekil 1a-1b-1c). Yapı alkaliye ve neme
karşı dirençlidir, betona çok iyi tutunur. Betonun uzun
süreli mukavemetli olmasını sağlar. Metal tel mesh
yapılar yerine kullanılabilir. Avantaj olarak hafifliği,
bütün yapıya mukavemet kazandırması, kolay monte
edilebilirliği ve korozyona uğramaması sayılabilir. İnce
beton uygulamalarında kullanılması idealdir (www.sgadfors.com).
• Tekstil Çatılandırma Malzemeleri
• Güneşten Koruyucu Tekstiller
• Yangına Karşı Koruma
• Çadır Malzemeleri ve Geçici Yapılar
• Diğer Tekstil Malzemeleri
Elde edilen son verilere göre, dünyada teknik tekstillerin
uygulama alanı büyüklüğü açısından, inşaat tekstilleri
15% ile üçüncü sırada yer almaktadır (Technical Textiles,
May 2011). Birinci sıradaki otomotiv tekstillerinin
payının 17% olduğu düşünülürse bu büyük bir paydır.
Yerli teknik tekstil üreticilerinin gelecekte bu pazardan
20
Şekil 1. Cam Lifi Tekstil Yapısının Beton Takviye Elemanı Olarak Kullanımı (2)
Aynı firmanın geliştirdiği bir başka malzeme ise yine
mesh yapıda cam lifinden üretilmiştir. Bu malzeme
dış duvarları genellikle estetik olarak güzelleştirmek
amacıyla kullanılan, köpük gibi genelde duvara
yapıştırılan hafif malzemelerin dış tabakasına kaplanarak,
yapının daha rijit olmasını sağlar. Üstüne atılacak bir
başka tabakayı taşıyabilecek özellikte bir ürün olarak
kullanıma sunulmuştur. Bu ürünündeki yenilik cam
lifi malzemenin köpük malzemeye yapışma özelliğin
arttırılmış olmasıdır. Böylece köpük malzemeden cam
lifi malzemenin özellikle keskin hatlarda sıyrılmasının
önüne geçilmiştir (2).
düşünülmektedir. Kullanılan kaplamanın aynı zamanda
güç tutuşur özelliği vardır. Ayrıca esnek kaplama,
köşelerde ve özel şekilli duvarlarda ürünün esnekliğini
engellememektedir. Ürünün öne çıkan özelliği cephe
kaplaması olarak kullanılması durumunda, sıva sonrası
olası çatlakları önlemesidir (http://www.sg-adfors.com/).
Şekil 3. Leno Yapıda Kumaşın Cephe Kaplaması Olarak
Kullanılması (2)
Deutsche Basalt Faser firmasının tanıttığı ürün betona bir
karışım malzemesi olarak eklenen AR-bazalt lifleridir.
Buradaki AR kodlaması liflerin alkaliye karşı dayanıklı
olduğunu temsil etmektedir. Firma geliştirdikleri özel
haşıl / kaplama sistemi ile bazalt liflerini alkaliye karşı
dayanıklı hale getirdiklerini belirtmiştir. Liflerin beton
malzeme içinde bulunması, betonun eğilme direncini
önemli ölçüde arttırmaktadır. Bu önemli özellik, bazalt
lifi takviyeli betonun tünel projelerinde kullanımını
ön plana çıkarmaktadır. Ayrıca bu projelerde takviye
Şekil 2. Köpüğün Tekstil ile Kaplanması (2)
Aynı firmanın bir başka cam lifi ürünü ise ismi
verilmeyen bazı polimerlerle kaplanarak sisteme takviye
yapmaktadır ve alkaliye karşı direncini arttırmaktadır.
İncelenen numunelerden ürünün leno örgü sistemine
göre dokunmuş büyük gözenekli kumaş olduğu
21
bileşeni olarak çelik lifleri de iyi sonuç vermektedir.
Bazalt lifleri, çelik liflerine göre çalışmalarda kullanılan
makine bileşenlerini daha az yıpratmaktadır. Çekme
mukavemetleri karşılaştırılacak olursa, 40 kg/m3 çelik
lifi kullanılarak elde edilen mukavemet değerini 3.5 kg/
m3 bazalt lifi ile elde etmek mümkündür (www.deutschebasalt-faser.de).
Bazalt ve çelik liflerinin yanında Radici Group firması
Crylor marka ismiyle akrilik lifini teknik ve endüstriyel
kullanım için önermişlerdir. Özellikle betonların
çatlamasını önleyici bir takviye bileşeni olarak
kullanılabileceği belirtilmiştir (www.radicigroup.com).
Hafif Yapı Malzemeleri
Asma-germe mimari tarihin çok önceki dönemlerine
kadar dayanmakta ve muhtemelen ilk amacı kötü
hava koşullarından ve avcı saldırılardan korunmadır.
Modern mimari yapılarda modern kumaş malzemeler
başka bir malzemeyle yapılması zor olan 3 boyutlu
hacimler oluşturulmasını sağlar. Tasarımcı ışık ile
de oynayabilmekte ve farklı iç atmosfer için farklı
tasarımlarda yapabilmektedir. Asma-germe yapıların
mühendisliği için, PVC kaplamalı polyester kumaş
malzeme yaygın olarak tercih edilmektedir (Şekil 4a)
(www.mehler-texnologies.com).
Şekil 4. PVC-Polyester Kumaşın Tipik Kesiti (Şekiller
için Mehler Texnologies’den izin alınmıştır.)
Bu yapıların kullanım alanlarında en çok karşılaşılan
sorunlardan birisi rüzgar etkisiyle yapının durumunun
ne olacağıdır. Rüzgarın yarattığı basınç değişimleri
ile yapı yukarı yönde kuvvete maruz kalabilir. Önlem
için kumaşın daha fazla desteklenmesi gerekir. Bunun
yanında hava şartlarından dolayı aşağı yönde sabit yükler
de söz konusu olabilir (kar, kum) bu durumlarda kumaş
biçimleri genellikle daha dik, daha küçük açıklıklar, daha
fazla kavisli olması gerekmektedir (5).
“Mehler Texnologies” isimli firma yeni nesil kalıcı
asma germe tekstil yapılarını tanıtmışlardır. Firmanın
özel olarak geliştirdiği ve kullandığı ipliklerin özelliği
ile birlikte kumaşın su ortamıyla karşılaşması halinde
suyun kumaş içine ilerlemesi engellenmektedir (Şekil
4b). Böylece kumaş daha dayanıklı olmakla birlikte
20 yıldan fazla yapısal ömre sahip olmaktadır. PVC
kaplamalı polyester kumaşlar ayrıca, UV koruma, alevin
ilerlemesini engelleyici, renkleştirici ve mantar önleyici
ajanlar içeren katkılar içermektedir.
Şekil 4b’de sıvı sağdaki kumaşta yapı içine
girememektedir ve malzeme daha geç kirlenmekle
birlikte kullanım ömrü daha uzun olmaktadır. Firma
ürünlerinde aşağıdaki şekilde (Şekil 4a) verildiği gibi 5
ayrı katman kullanmakla birlikte diğer firmaların 3 ya
da 4 katman (temel kumaş, yapıştırma katı, kaplama)
kullandığını belirtmişlerdir. Bu nedenle kendi yapılarının
daha dayanıklı olduğu söylenmiştir. Yapının son katında
bulunan laklama substratı (PVDF) (Polyvinilden florid),
kaplama yüzeyine koruyucu tabaka olarak görev
görmek için olabildiğince ince, materyalin sertleşmesini
önleyecek kadar esnek olmalıdır, aksi durumda yapıda
çatlamalar olacaktır. Lakın kaplama yüzeyinden
ayrılmasını, yani soyulma etkisinden kaçınmak için
uygun üretim teknolojisi kullanmak gereklidir (5).
Şekil 5. PVC Kaplı Kumaşın Örnek Kullanım Yeri
(Şekil için Mehler Texnologies’den izin alınmıştır.)
Bu yapıların kullanım alanlarında en çok karşılaşılan
diğer bir sorun ise yangın riskidir. Yapıdaki temel kumaş
ve kaplamanın özelliği yangın performansını belirler. Bu
tarz kaplamalı malzemeler farklı derecelerde bile olsa
yüksek sıcaklıklarda erirler. Bu sürecin hızı, kaplamanın
türüne, yangın durumlarında kapalı alana ulaşan sıcaklığa
ve malzemedeki ön gerilime bağlıdır (5). Olası bir yangın
durumunda malzemenin hafif olması, yüksekten bazı
bölümlerin düşmesi durumunda avantaj sağlayacaktır.
PVC, PTFE’ne göre daha düşük sıcaklıkta damlama
olmadan eriyeceği için yangının büyümesine neden
olmamakta, ayrıca dumanın dışarı tahliye edilmesini
sağlamaktadır.
22
Yapıların zamanla kirlenmesi söz konusudur. Yapının son
katında bulunan laklama substratı (PVDF) (Polyvinilden
florid) kirlenme hızını azalttığı gibi temizleme
durumunda, bunu hızlandırıcı etkisi vardır. Isı yalıtımı
konusunda yüksek yansıtmaya sahip üst kaplama ve UV
engelleyici malzemeler yapıda kullanılabilir.
Doğal aydınlatma özellikle enerji tasarrufunun
önemli olduğu günümüzde mimari açıdan göz önünde
bulundurulması gereken bir husustur. PVC-PES
kumaşları 5 - 16 % arasında görülebilir ışık iletimine
sahiptir.
Şekil 6. Işık Spekturumu (Şekil için Mehler Texnologies’den izin alınmıştır.)
Firma ultraviyole ışınların iletiminin tüm ürünler için
0 % olduğunu iddia etmektedir. Bunun yanında güneş
ışığı iletimi 0 – 12 % değerleri arasında değişebilecek
şekilde tasarımlar yapılabilmektedir. Bu tasarımlar gerek
yansıyan ışığın arttırılmasını sağlayarak gerekse güneş
ışığının yutulması ile düzenlenmektedir (5).Ceno Tec
firması mimaride tekstil malzemelerinin kullanımı için
polyester ve cam lifinden üretilmiş, kaplanmış kumaşlarını
sunmaktadırlar. Polyester kumaşları genellikle PVC ile
kaplanmaktadır. Firma bu kaplanmış yapının özellikle
yırtılmaya karşı çok dirençli olduğunu belirtmektedir.
PVC, polyester kumaşın her iki tarafına da kaplanır ve
ayrıca kirlenmeye karşı dayanıklılık sağlayan akrilik
yada PVDF ile bir tür dış kaplama yapılır. Ürün gramajı
800 ile 1450 g/m2 arasında değişmekte, buna karşılık
gelen yırtılma direnci çözgü/atkı doğrultusunda 310/350
– 1600/1800 Newton’dur. Yapılar esnek (katlanmaya
karşı uyumlu), UV ışınlarına ve hava şartlarına karşı da
dirençli olduğu belirtilmektedir.
Şekil 7. Münih Havaalanı Tasarım ve Kullanım Aşaması
23
sahip olması olarak üreticileri tarafından belirtilmektedir.
Cam lifinden üretilmiş kumaşlar ise PTFE ile
kaplanmaktadır. Bu kumaşlar özellikle kendinden
temizlenir kumaşlara ihtiyaç duyulan uygulamalarda ve/
veya yanmaya karşı yüksek direnç istenen uygulamalarda
tercih edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu malzemenin 25
seneden fazla ömrü olduğu söylenmiş, yapılarda kalıcı
uygulamalarda rahatlıkla kullanılabileceği belirtilmiştir.
PVC kaplı polyester kumaşa kıyasla hava şartlarına karşı
direnci, kendi kendini temizleme etkisi, yangına karşı
dayanımı yüksektir. Bununla birlikte maliyeti de fazladır
(www.sattler-ag.com).
Soğuk, Sıcak ve Ses Yalıtımları
Isı yalıtımı binalar için çok önemli bir konu olup, aynı
zamanda enerjinin az harcanması, böylece küresel
bir fayda getirmesi açısından günümüzde üstünde
çokça durulan bir konudur. Isı yalıtımı için önceden
beri cam yünü ve taş yünü malzemeler yaygın olarak
kullanılmaktadır. Adfors firması bu klasik malzemelerin
üzerini cam lifi örtü ile kaplayarak malzemenin
özelliklerini geliştirdiğini belirtmektedir. Bunlar
malzemenin delinmesine karşı direnç sağlanması, daha
rijit olması gibi bazı mekanik özelliklerdir (www.sgadfors.com).
Bir Türk firması olan Hakteks UV dayanımı yüksek, alev
yürümez özellikte, isteğe bağlı olarak ışık geçirmeyen,
ön ve arka yüzeyleri farklı renklerde, mat ve parlak
olarak yüksek mukavemetli PVC kaplı polyester dokuma
kumaş ürünleri mimari alanda kullanılmak üzere
üretmektedirler (www.hakteks.com.tr).
Conwed firması yukarıdaki işlevi yerine getirmek için
farklı bir malzeme geliştirmiştir. Kullanılan yapı ağsı bir
yapıdır ve büyük gözeneklidir. Amacı kalın, ağır yalıtım
malzemesini desteklemek ve monte edildiği yerde
tutmaktır. Geliştirilen ürünün önemli özelliği hafifliğine
rağmen mukavemeti yüksek tasarlanmış olmasıdır.
Ağsı yapı desteklere tutturulur ve yalıtım malzemesinin
güvenli bir şekilde yerine sabitlenmesi mümkün olur
(www.conwedplastics.com).
3M firmasının hafif yapı malzemeleri için geliştirdiği
floropolimerleri
kullanılarak
tekstil
DyneonTM
malzemesi, film membran, yada cam lifi tekstil
malzemesinin bu polimerle kaplanması ile elde edilen
ürünler, seralardan, stadyum, tren garı hava alanı
çatılarına kadar kullanılabilmektedir. Bu üç farklı ürünün
karşılaştırılmasının kolay anlaşılabilmesi için aşağıdaki
tablo düzenlenmiştir (Tablo 1). Buna göre PTFE tekstil
malzemesinin, katlanabilirliliğin gerektiği uygulamalarda
öne çıktığını söyleyebiliriz (www.dyneon.eu).
Tablo 1:Hafif Yapı Malzemelerinin Karşılaştırılması (8)
PTFE
Kaplı
Cam Lifi
Tekstil
PTFE
Tekstil
ETFE’den
Yapılmış
Film
Uzun Ömür
■
■
■
Kendini Temizleyen
Yüzey
■
■
■
Uzun Mesafe Kullanım
■
Katlanabilirlik
Yüksek Geçirgenlik
Şekil 8. (a) Isı Yalıtım Malzemesinin Desteklenmesi
■
■
Zhejiang Yuli Plastic firması farklı konstrüksiyonlar ve
üretim teknolojileri kullanarak tente yapılar üretmiş ve
bunları tanıtmışlardır. Farklı gramajlarda leno teknolojisi
ile dokunmuş polyester kumaşlara PVC katman lamine
edilmiştir. 290 g/m2 ile 680 g/m2 arasında değişen
gramajlarda ürünler sunmaktadırlar. Kumaş sıklığı hem
çözgü hem de atkı doğrultusunda 9 ile 20 iplik/inç arasında
değişmektedir. 300 denye ile 1000 denye arasında, kalın
sayılabilecek iplikler kullanılmaktadır. Malzemenin
üstünlükleri, çok farklı renklerde üretilebilmeleri, su
geçirmemesi, asit ve bazlara dayanıklı olması, UV ışınlara
karşı dayanıklı olması, yüksek kopma, yırtılma direncine
Şekil 8. (b) Köpük Malzemeye Direnç Kazandırılması
Isı yalıtımı için çokça kullanılan etkili bir malzeme köpük
malzemelerdir. Conwed firmasının geliştirdiği ağsı bir
başka ürünün ise köpük malzeme yüzeyine bağlanması
sağlanarak, gerek montaj aşamasında işçilerden
kaynaklanan hatalar, gerekse çalışma ortamındaki
dış etkenler (rüzgar, darbe) nedeniyle kırılan köpük
malzemeye kırılma direnci kazanması sağlanmaktadır.
Yapılan vaka çalışmalarında bu şekilde desteklenen
köpük malzemeler kırılmadığından, takviye tekstil
24
yapısının maliyetinin fazlasıyla karşılandığı belirtilmiştir
(9).
sorunlardan biri uygulanan malzemenin sürekli olarak
tekrarlı soğuk, sıcak, nemli, kuru ortamlara maruz
kalması sonucu boyutsal stabilitesini koruyamamasıdır.
Adfors firması cam lifinden ürettiği ürünleriyle gerek cam
lifinin getirdiği kabiliyetler gerekse uygulamaya uygun
geliştirilen özel konstrüksiyonlu yapılarıyla boyutsal
stabilite sorununu çözmektedir. Ayrıca ürün çürümeye ve
ultraviyole ışınlarına karşı dayanıklıdır. Su geçirmezlik
malzemelerine takviye elemanı olarak kullanılması çatı
uygulamaları için uygun bir çözümdür. Hem açılı çatılarda
hem de düz çatılarda plastik örtülere (PVC, EPDM, vs.)
takviye elemanı olarak cam lifi esaslı dokusuz yüzeyler
kullanılmaktadır. Bu yüzeylerin üretim yönteminde cam
lifleri yüzeye üniform olarak dağıtılmıştır ve liflerin
birbirini tutması için organik katkılar kullanılmıştır.
Bunun yanında takviye malzemesi olarak yine cam lifi
esaslı dokuma kumaşlarda kullanılabilmektedir (www.
sg-adfors.com).
Freudenberg firmasının geliştirdiği Soundtex isimli
akustik dokusuz yüzeyler, önceden beri kullanılmakla
beraber fuarda yine tanıtılmıştır. Geliştirilen dokusuz
yüzey cam lifi ve selüloz liflerinin bir kombinasyonu
sonucu oluşturulmuştur. Esasen bu malzeme ses yalıtım
malzemesi değil, ses yutucu malzemedir, ikisi farklı
kavramlardır. Malzemenin en önemli özelliği klasik
cam yünü yada kaya yününe nazaran daha hafif ve ince
yapısıyla aynı yada daha fazla ses yutuculuk özelliği
olmasıdır. Burada şunu belirtmek gerekir ki bu yüksek
ses yutuculuk değeri kullanım alanının getirdiği bir
sonuçtur. Çünkü malzeme tavan ile arasında hava boşluğu
bulunan delikli panel üzerine monte edilmektedir. Esasen
malzemeye yüksek ses yutuculuk kabiliyetini sağlayan
önemli unsur, yansıtıcı arka yüzeyden uzağa monte
edilmesidir.
Adfors firmasının bu alandaki bir ürünü, bezayağı
örgüde dokunmuş atkı ve çözgü sıklıkları bir inçte
20 iplik olan sıcak asfalt ile kaplanmış malzemedir.
Bu yapının özelliği hafif olması hem atkı hem çözgü
doğrultusunda yüksek mukavemete sahip olması,
çürümemesi, yırtılmaması ve yıpranmamasıdır. Çatılarda
su geçirmezlik uygulamalarında kullanılmaktadır.
Yukarıda bahsedilen atkı, çözgü sıklıkları uygulamaya
göre değiştirilebilmektedir. Yapının daha seyrek olması
gözeneklerin daha büyük olmasına, buda kumaşın her iki
tarafındaki malzemenin birbiriyle kavuşarak yapışmasını
sağlar. Bununla birlikte çok seyreklik yukarıda bahsedilen
lifli yapının getirdiği avantajların ortadan kaybolmasına
sebep olacaktır (2).
SK-TEX s.r.o. firması binalarda hem iç hem de dış
duvarlarda, tavan arasında kullanılmak üzere ısı yalıtım
malzemesini sunmuştur. Malzemenin klasik cam yünü
yada taş yünü ısı yalıtım malzemesinden en önemli farkı
içeriğinin 85%’den fazlasının geri dönüşüm liflerinden
oluşmasıdır. Çevre dostu ürünlerin öneminin oldukça
arttığı günümüzde, bu fark diğer malzemelere göre
kayda değer bir avantaj sağlayabilir. Dokusuz yüzey
yapıdaki malzemenin bir diğer özelliği ise yanmaya
karşı dayanıklı olmasıdır. Bu direnç, malzemenin sağlığa
zararlı olmayan kimyasal işlemle muamele edilmesi
sonucu sağlanmaktadır. Müşteri tarafından talep edilirse
antibakteriyel ve mantarlara karşı fazladan bir bitim
işlemi de yapılmaktadır. Malzeme aynı zamanda ses
yutuculuk ve ses yalıtımına da yardımcı olmaktadır.
Spunchem firması çatılarda yada duvarlarda kullanılmak
üzere geliştirdikleri yansıtıcı malzemelerini tanıtmışlardır.
Malzeme, dokusuz yüzey olan polypropilen kumaşın,
yüksek yansıtıcı özelliği olan alüminyum tabaka ile
yapıştırılması sonucu oluşturulmaktadır. Dokusuz
yüzey bileşen spunbond teknolojisi ile üretilmektedir.
Bu haliyle malzeme güneş karşısında etkili bir bariyer
olmakta ve iç ortamın daha konforlu olmasını sağlamakla
birlikte enerji tasarrufu da sağlamaktadır.
Cetex firması sandviç kumaşların (spacer fabrics)
hafif yapı malzemesi olarak bazı uygulamalarda
kullanılabileceğini belirtmiştir. Bu uygulamalar dış
duvarlarda takviye elemanı olarak, ve darbe sonucu
oluşan sesin yalıtımı için zeminde (yüzer döşeme)
kullanılabilir. Firma bazalt lifi kullanılarak üretilmiş üç
boyutlu takviye elemanını tanıtmıştır (www.cetex.de).
Wellman firması ürettikleri çok çeşitli kesit alanlarına
sahip liflerin (trilobal, pentalobal), ağırlığına oranla
yüksek yüzey alanına sahip olması nedeniyle, akustik
yalıtım özelliği gösterdiğini ifade etmektedirler (www.
wellman-intl.com).
Katlı kompozit yapı aşağıdaki şekilde belirtildiği
üzere iş yerleri ve ağır sanayi tesisleri için fazladan bir
alüminyum katman eklenerek modifiye edilmektedir.
Sanayi tesislerinin çatısı klasik çatılardan farklı çelik
konstrüksiyonda ve klasik tavan yok işe fazladan
destekleyici bir takviye elemanda yapıya dahil
edilmektedir (www.spunchem.com).
Tekstil Çatılandırma Malzemeleri
Çatılarda su geçirmezlik uygulamalarında en önemli
25
Güneşten Koruyucu Tekstiller
çevreye uygun renklerde tekstil malzemelerini
desenlendirmektedirler (Şekil 10) (www.sattler-ag.com).
“Synthesis” firması örme teknolojisini kullanarak
gölgeleme ve güneşin zararlı ultraviyole ışınlarına karşı
koruma amacıyla ürettiği ürünlerini sergilemiştir. 98.8%
oranında güneşin zararlı ultraviyole ışınlarını engellediği
belirtilmiş ayrıca ürünlerin yıpranmaya ve deformeye
karşı dayanıklı olduğu vurgulanmıştır. Firma ürünlerinin
kalitesini, ultraviyole ışınlar karşısında kumaşın
bozunma durumuna karşı 10 yıl garanti vererek güvence
vermektedir.
Şekil 10. (a) Ortam Bitki Örtüsü (6)
Geliştirdikleri bir diğer tip ürün ise yukarıda bahsi geçen
ürünün bir tarafının polietilen (PE) film ile kaplanması
ile elde edilen üründür. Bu kaplama ürünün aynı
zamanda su geçirmez olmasını sağlamaktadır. Bunun
yanında güneşin zararlı ultraviyole ışınlarına karşı
dayanma garantisi, kaplanmış ürün için 5 yıl olarak
verilmektedir. Kaplama malzemesi olarak PE seçilmesi
örme kumaşın esneklik kabiliyetine uyum sağlayacağı
düşünüldüğü için yapılmıştır. Bu tarz kumaşlarda aranan
önemli bir diğer özellik ise gösterdiği etkinin yanı sıra
hafifliğidir. Firmanın UV ışınlarını en yüksek engellediği
kumaşın gramajı 340 g/m2’dir. En hafif kumaşı ise
230 g/m2 ağırlığında olup 95.2 % oranında UV ışınları
engellemektedir (www.synthesisfabrics.com).
Şekil 10. (b) Ortama Uygun Desenlendirme
Firma aynı zamanda özellikle yaz aylarında binaların
içine giren güneş ışınlarını engellemek için geliştirdikleri
tekstillerle, oda içi sıcaklığının makul seviyelerde
olmasını sağlamaktadırlar. Bunun yanında evin farklı
bölgelerinde ışık girme ihtiyacına bağlı olarak farklı
kumaşlar tasarlanarak evin o bölgesine özel ihtiyaçlar
karşılanmaktadır. Firmanın kataloğundaki bilgilere göre
iç ortam sıcaklığı 100C’ lere kadar düşürülebilmektedir.
Geliştirdikleri tekstil yapısının etkisi güneş enerjisini
yutmasından ziyade çoğunlukla yansıtmasından
kaynaklanmaktadır (6).
Şekil 9. (a) Güneşten Koruma Uygulama Örnekleri (13)
Şekil 11. Güneşten Koruma Uygulama Örnekleri (6)
Mehler Texnologies firmasının geliştirdiği bina
cephelerinde kullanılabilen kumaş ise özellikle güneş
ışınlarının iç ortama girmesini engelleyerek kişilerin
konforlu olmasını sağlamaktadır. Bu durum güneş
ışınlarının önemli bir kısmının yansıtılarak ve yutularak
odayı ısıtmasını engellemesiyle gerçekleşir. Kumaşın açık
yapısı bir miktar ışığın içeri girmesine izin verir ve doğal
bir aydınlatma da sağlar. Bunun yanında içeriden dışarısı
görülebilir fakat dışarıdan içerisi görünmez. Geliştirilen
kumaşın %100 polyester olduğu belirtilmiştir. Özel
PVC kaplama kumaşı kirlenmez yapar. Yer kaplamayan
sarma aletlerine kolayca sarılabilir. Ayrıca güç tutuşurluk
özelliği de vardır (5).
Şekil 9. (b) Güneşten Koruma Uygulama Örnekleri (13)
Sattler firması tanıttığı güneşlik-tente tekstil yapılarını
sadece güneşten koruyucu bir örtü olarak değil, aynı
zamanda çeşitli hava şartlarına karşı da koruyucu
olduğunu, çok farklı renkleri, desen yapıları ve şekilleri
ile bina mimarisine güzellik kattığını belirtmektedirler.
Firma ürettiği güneşliklerini estetik tasarım yönünde
geliştirerek rakiplerine fark yaratmaya çalışmıştır.
Geliştirdikleri bölgesel dizayn konseptiyle ortama,
Radici Group firmasının geliştirdiği güneş ışığına
karşı dayanıklı polyester kumaşın renk stabilitesi ve
haslığı bakımından, kullanıla gelen akrilik ürünlerle
26
Aleve karşı yapılan testlerde ana malzemesi silika lifleri
olan dokusuz yüzey malzeme, cam lifleri kullanılan
dokusuz yüzey malzemeye ve bazalt lifleri kullanılan
dokusuz yüzey malzemeye nazaran daha dayanıklı
çıkmıştır. İncelenen malzeme silika liflerinden iğneleme
yolu ile üretilmiş bir dokusuz yüzeydir. Kullanım
alanına göre 4 mm’den 25 mm kalınlığa kadar malzeme
üretilmektedir.
kıyaslanabilecek performansta olduğu belirtilmiştir
(www.radicigroup.com).
Şekil 12. Güneşten Koruma Enerji Tasarrufu Sağlar
(Şekil için Mehler Texnologies’den izin alınmıştır.)
Yangına Karşı Koruma
Yukarıdaki grafikte farklı liflerden üretilen malzemelerin
ısı iletkenlikleri verilmiştir. Firmanın tanıtımını yaptığı
ürünün ısı yalıtımında seramik, cam, bazalt, mineral
liflerinden üretilen malzemelere göre daha iyi ısı yalıtımı
sağladığı görülmekte (www.advtech.ru/Silika/english.
htm).
Rusya kökenli bir firma “RLB Silika Scientific and
Production Company” geliştirdiği “SuperSil” isimli aleve
karşı yalıtım sağlayan ürünün 1200 oC’ye kadar dayanıklı
olduğunu belirtmiş ve bu ürününü sergilemiştir. Bu ürün ile
olası yangın durumunun ilerlemesinin durdurulabileceği
belirtilmiş ve hem birçok yaşamın kurtulacağı hem de
maddi kayıpların aza ineceği vurgulanmıştır. Ürünün bir
diğer özelliği ise zehirli gaz ve duman çıkarmamasıdır.
Bunun sebebi ise üretim aşamasında sentetik reçinelerin
ve binderlerin kullanılmamasıdır. Bu ürünün diğer
bir artısı ise kullanılması durumunda gürültü ve ısı
yalıtımına da yardımcı olmasıdır. Yeterli kalınlıkta
malzemenin kullanılması durumunda ses yalıtımının 27
dB seviyelerine ulaşılacağı belirtilmektedir ki bu değer
lifli ve gözenekli bir malzeme için oldukça yüksek bir
değerdir. Bunun yanında malzemenin iç mekanların
akustik düzenlemeleri için de kullanılma olasılığı için
ses yutuculuk katsayı değerleri incelenmiştir. Sonuçlara
bakıldığında en yüksek ses yutuculuk değeri 500 Hz ve
2000 Hz için 0.60 ölçülmüştür ki bu değer ses yutucu
malzemeler için yüksek bir ses yutuculuk değeri değildir.
Bir Türk firması olan Salteks geliştirdiği alev
bariyeri dokusuz yüzey malzemenin, inşaat alanında
kullanılabileceğini belirtmiştir. Bu ürünün alev karşısında
dayanıklılığının yanında beyaz renkli üretilebilmesi,
ısıyla çekmemesi, kendi kendini söndürme özelliğine
sahip olması, zehirli gaz çıkarmaması, toz oluşturmaması,
aynı zamanda ısı izolasyonuna da destek sağlaması diğer
önemli özellikleridir.
Zoltek firmasının geliştirdiği bir lif olan PYRON® esasen
oksidize edilmiş PAN (Poliakrilonitril) lifidir. Bu lifin
özelliği alev almaya karşı dayanıklı olmasıdır. Bunun
yanında erimez yanmaz ve damlama yapmaz. Bu lif
kullanılarak üretilecek olan malzemeler doğal olarak
ısı ya da alev engelleyici olarak kullanılabilmektedir.
Şekil 13. Aleve Karşı Dayanıklı Dokusuz Yüzey Tekstil [14]
27
Bu lif 20 seneyi aşkın üretilmesine rağmen firma
devamlı ürettikleri lifin performansını geliştirdiklerini
belirtmektedir. Üretilen lifler tov, kesikli lif, iplik ya da
kumaş haline gelmiş olarak piyasaya sunulmaktadır.
Şekil 15. Çadır ve Geçici Yapı Uygulamaları (7,16)
Çin menşeli olan Guangdong Yılong firması da fuar
alanlarının, dinlenme tesislerinin, park yerleri gibi
alanların kapatılmasında PVC kaplı kumaşlarını
sunmuşlardır. İki tarafı PVDF kaplı 1050 ve 1150 g/
m2’de iki ürünleri vardır. Karşılaştırma amacıyla yırtılma
dirençleri verilecek olursa 1050 g/m2’lik yapı için çözgü
doğrultusunda 500 N, atkı doğrultusunda 550 N, 1150
g/m2’lik yapı için çözgü doğrultusunda 750 N, atkı
doğrultusunda 850 N’dur. Özellikleri; yüksek kopma
direnci ve yırtılma dayanımı, kendi kendini temizleme
özelliği, küfe karşı, yanmaya karşı dayanıklılığı olarak
firma tarafından belirtilmiştir (www.gdyilong.com.cn).
Şekil 14. Oksidize Edilmiş PAN lifinin Alev Dayanımı
(15)
Bu lifler birçok alanda(araçlarda yalıtım uygulamaları,
uçaklarda frenlerde, koruyucu giysilerde) kullanıldığı
gibi yapılarda kullanımı için ele alacak olursak iç
ortamlarda döşeme malzemelerde ve yatak koltuk gibi
bazı mobilyalarda kullanım alanı mevcuttur. Üretilen
kumaşlar alev bariyeri olarak kullanılması durumunda
aramid ve güç tutuşur polyester kumaşlara kıyasla 1250
0
C’deki davranışları fotoğraflarda verilmiştir (Şekil
14). Bu liflerden üretilen kumaşların yüksek sıcaklık
karşısında bir diğer önemli özelliği ise zehirli gaz
oluşumunun çok düşük seviyelerde olmasıdır (www.
zoltek.com).
Diğer Tekstil Malzemeleri
Türkiye kökenli bir firma olan Öztek Grup elektromanyetik
radyasyona karşı korunma amacı ile geliştirdikleri
kumaşlarını (Spectra®), uygulama alanı inşaat tekstilleri
açısından bakılacak olursa perdelik ve duvar kağıdı
olarak önermişlerdir. Böylece içeride insan sağlığı için
elektromanyetik koruma sağlanacağı gibi, bazı özel
ortamlarda (Hastane, askeri ortamlar) hassas teknolojik
enstrümanların da korunması hedeflenmektedir (www.
oztektekstil.com.tr).
Çadır Malzemeleri ve Geçici Yapılar
Bir Türk firması olan Hakteks çadırlar için yüksek
mukavemetli polyester iplikten dokunmuş, muhtelif
ağırlık ve kalitede PVC kaplı, 580 gr/m2, 630 gr/m2 , 650
gr/m2 gramaj ve farklı renklerde brandalar üretmektedirler.
Firma ayrıca gölgelendirme ve yağmurdan koruma
amaçlı uygulamalar için branda üretimi yapmaktadır.
Çeşitli renk ve desenlerde baskılı veya baskısız olarak
mat laklı, parlak laklı ve laksız olarak 140 cm ve 150 cm
genişliklerinde 450 gr/m2 - 500 gr/m2 arası ağırlıklarda
standart olarak üretim yapılmaktadır (www.hakteks.com.
tr).
Adfors firmasının alçıpan tarzında eklemeli duvarların
birleştirilmesinde, önceden beri kullanılan teyp ürünlerini
sunmuşlardır (Şekil 16a). Firma tarafından ürün teyp
olarak adlandırılsa da ürün esasen cam lifi ile üretilmiş
gözenekli bir yapıdadır. Ürünün leno örgü sistemi ile
dokunduğu yada çözgülü örme sistemi kullanılarak
üretildiği tahmin edilmektedir. Ürünün önemli
özelliği kendinden duvara yapışır olması ve küfe karşı
antimikrobiyal kaplama işlemi yapılmış olmasıdır. Ayrıca
28
köşelerin kolayca birleştirilmesini sağlamak amacıyla
kolay katlanabilir tasarımda yapılar da geliştirilmiştir.
Bunlardan ayrı olarak firma duvar tamir kumaşlarını
da sunmuştur (Şekil 16b-16c). Yine cam lifinden
kendinden yapışır özellikte olan kumaş duvarlardaki
sonradan oluşmuş hasar, çatlakları yamalamak için
kullanılabilmektedir.
Şekil 17. Duvar Birleştirme Uygulaması (2)
Adolf firması özellikle zeminlere döşenen fayansların
altına destek vermek üzere ürettiği dokuma yapıdaki
cam lifi ürününü tekstrüze edilmiş iplik kullanarak farklı
bir tipini üreterek daha fazla yüzey alanının bir getirisi
olarak zemine yapışmayı geliştirmiştir. Ayrıca ürün küf
oluşumuna karşı da dayanıklıdır.
Şekil 18. Fayans Altı Tekstil Uygulaması
Şekil 16. Duvar Birleştirme ve Çatlak-Hasar Kapatma
Uygulamaları (2)
Adfors firması iç duvar kaplaması olarak klasik duvar
kağıdından bir çok performans özelliği açısından daha
üstün olan cam lifi esaslı tekstil duvar kaplamalarını
sunmuştur. Bu ürün özellikle aşınmaya, darbeye, yangına
karşı çok dayanıklıdır. Cam lifinin sağlık açısından
zararlı olduğu hususu önceden beri tartışılmaktadır.
Firma kullandıkları liflerin 3 mikrometreden daha büyük
çapta olduğunu söyleyerek sağlık açısından bir sorun
olmadığını belirtmektedir (2).
Duvarların birleşme çizgilerinde kullanılan bir başka
ürün ise dokusuz yüzey yapıda üretilmiş banttır.
Bu ürün, bu alanda kullanılan kağıt banda alternatif
olarak geliştirilmiştir. Önemli özelliği küflenmeye
karşı olan direncidir. Kağıda nazaran daha güçlü
birleşim sağlamaktadır. Yüzeyi düzgündür. Köşelerin
kolay birleştirilmesi için özel tasarım ürün mevcuttur.
Çatlamaya, yarılmaya karşı kağıda nazaran çok daha
dayanıklıdır. Üstüne ikinci bir bileşim kaplandıktan 24
saat sonra yapılan teste göre kağıda nazaran çatlamaya,
yarılmaya karşı %76 daha dayanıklı çıkmıştır (www.sgadfors.com).
Conwed firmasının geliştirdiği özel profilli dokusuz
yüzey malzeme drenaj kanalları vasıtasıyla suyu
duvardan aşağıya doğru yönlendirerek duvarlarda
rutubetin çoğalmasını engeller. Fuarda bu tür kanalları
olan bina dış cephesinde kullanılan başka bir malzemeye
rastlanmamıştır. Rutubet olmaması duvarda küf oluşumu
29
KAYNAKLAR
ile ilgili problemi de bertaraf etmektedir. Malzemenin
hafifliği, kendi kendine yapışabilme özelliği, mekanik
olarak dayanıklılığı, sıcaklığa karşı dayanıklılığı diğer
önemli avantajlarıdır (www.conwedplastics.com).
1. Technical Textiles, May 2011
2. www.sg-adfors.com
3. www.deutsche-basalt-faser.de
4. www.radicigroup.com
5. www.mehler-texnologies.com
6. www.sattler-ag.com
7. www.hakteks.com.tr
8. www.dyneon.eu
9. www.conwedplastics.com
10. www.cetex.de
11. www.wellman-intl.com
12. www.spunchem.com
13. www.synthesisfabrics.com
14. www.advtech.ru/Silika/english.htm
15. www.zoltek.com
16. www.gdyilong.com.cn
17. www.oztektekstil.com.tr
18. www.conwedplastics.com
19. www.haerdi.com
Şekil 19. Özel Profilli Rutubet Engelleyici Tekstil (18)
Hardi firmasının sunduğu bir ürün ise inşaat sektöründe
zemin kaplaması amacıyla üretilmiş dokusu yüzey
yapıdır. Bu yüzey efektif, maliyeti düşük olup, her
tip zemini her çeşit sıvıdan ve inşaat atıklarından
korur. Özellikle yapıştırıcı bir bant kullanılmasına
gerek kalmadan merdivenleri kaplayabilecek özellikte
tasarlanmıştır. Böylece hem zaman hem de paradan
tasarruf sağlanmaktadır. Birçok kez kullanılabilir, çevre
dostudur (www.haerdi.com).
Şekil 20. Geçici Zemin Örtücü (19)
30
SPOR TEKNİK TEKSTİLLERİ
(SPORTECH)
Yrd. Doç. Dr. Yüksel İKİZ
Pamukkale Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü
PET gibi ipliklerle birlikte kullanılması önerilmektedir.
Spor uygulamalarının yanında tıbbi tekstillerde ateş
düşürme, hastane yatakları, ortopedik bandajlar,
yanık tedavisi; işçi kıyafetleri ve askeri giysilerde
uygulama alanları mevcuttur. Yıkamaya dayanıklı
ürünlerin soğutma etkisi de sürekli olmaktadır. Ancak
bu ürünün önemli bir dezavantajı boyama prosesinde
kullanılamamasıdır. Yüzey kaplandığı takdirde soğutma
etkisinde azalma meydana gelebilir.
Spor tekstilleri, sporcuların giydiği kıyafet, kullandıkları
malzeme ve ayakkabıları içermektedir. Bunlara örnek
olarak sporda kullanılan kompozit malzemeler, yapay
çim, paraşüt kumaşları, balon kumaşları, yat ve yelken
giysi ve kumaşları, kayak giysi ve malzemeleri, uyku
çantaları, çadırlar, yüzücü kıyafetleri, ağlar, atlet
ayakkabıları, tenis ayakkabıları vb. sayılabilir. David
Rigby Associates’in 2000 yılı verilerine göre spor
tekstillerinin teknik tekstiller içinde miktar olarak 1
milyon tondan daha az olan payı %6 ile 9. sırada yer
alırken, ekonomik değer olarak 13.9 milyar$ ile 2. sırada
yer almaktadır (1). 2005-2010 yılları arasındaki spor
tekstillerinin büyüme hızı %3.7 ile teknik tekstillerin
%3.8 olan ortalamasına çok yakındır (1).
Fuarda göze çarpan doğal elyaf kullanımı ve doğal
elyaftan yapılan ürünlerdeki artış spor tekstillerinde de
görülmektedir. Libeco’nun keten kullanarak üretmiş
olduğu kano, rüzgar sörf bordu, kayak malzemeleri, tenis
raketleri, golf sopaları ve olta takımları sergilenmektedir
(4). Bu ürünlerin kevlar ve cam elyafından yapılan
alternatiflerine göre üstün titreşim absorblama yetenekleri
vardır. Düşük özgül ağırlık karbon elyafına göre avantaj
sunmakla birlikte, mukavemet değeri yaklaşık yarısı
kadardır.
Spor tekstillerinden beklenen performans özellikleri
benzer elyaf ve kumaşlardan olanlara göre genelde
farklıdır. Yağmur, kar, soğuk, sıcak ve yüksek gerilimlere
karşı bariyer görevi görürken, tüketicinin konfor,
dökümlülük, görünüm ve kolay hareket edebilme gibi
ihtiyaçlarını da karşılayabilmelidir (2). Bu performans
özellikleri elyaf ve polimer bilimlerindeki gelişmeler,
sofistike elyaf, iplik ve kumaş üretim teknikleri,
bitim işlemleri ve kaplama/laminasyon yöntemleri ile
sağlanmaktadır.
BASF poliüretan kullanarak Elastolit markasıyla kayak,
bisiklet, golf, futbol malzemeleri üretmekte ve hatta skuter
tekerlekleri imal etmektedir. Permaskin markasıyla da
balon kaplama gibi bitim işlemleri uygulamaktadır (5).
Spor ve aktif giyimde en fazla kullanılan elyaf türü
polyesterdir. Bu amaca uygun diğer elyaf türleri poliamid,
polipropilen, akrilik ve elastandır (2). TechTextil 2011
spor tekstillerinin, belki de tüm fuarın, elyafta en
göze çarpan yeniliği Luxilon firmasının geliştirdiği
LUXICOOL elyafı ve uygulamalarıdır (3). Molekül
boyutunda hidrofil ve hidrofob karakterli yapıların
sırayla polimer zinciri oluşturmasıyla meydana gelen
elyaf, mükemmel termo-iletken özelliklere sahip olup,
ısıl enerjinin çabuk kaybolmasına ve soğutma etkisine
sahiptir. Bu elyaf ile üretilen spor kıyafetlerinin soğutma
ya da ısı taşıma yeteneği, alternatiflerinden yaklaşık 8 kat
daha fazladır. Yapılan testlerde Luxicool ile üretilen bir
sporcu kıyafetinde ısı akış hızı ortalama 2943 J/m2 olarak
bulunmuştur. Monofilament olarak 50, 70 ve 100 denye
üretilen ipliklerin, hidrofil karakterde multifilament PA ve
Şekil 1. BASF poliüretan uygulamaları
Siltex firması cam, aramid, karbon, basalt elyafını
kullanarak kayak ve snowboard için kayak ve snowboard
31
takımları, bot, baton, kask ve sırt koruma; tenis ve
badminton için raket; buz hokeyi için raket ve ayakkabı;
bisiklet için yol ve dağ bisikleti, tekerlek, pinyon dişli,
vites, fren, krank, pedal, kask ve şişe tutucu; su sporları
için sörfboard, kayak-kano, sualtı scuter, kürek, dalma
silindirleri; futbol için ayakkabı tabanı, top; motor sporları
için de yedek parça ve güvenlik ürünleri yapmaktadır (6).
Şekil 3. Spacer kumaş ve uygulamaları
Devan kimyasallarının geliştirdiği mikrokapsüller
içerisinde faz değiştiren malzemeler (PCM) kumaş
yüzeyine bindersiz, reaktif olarak bağlanabilmektedir.
Thermic adıyla patenti alınan ürünler doğal ve yapay
yüzeylere uygulanabilmekte ve 5-7 joule/g ısıl etkinlik
sağlayabilmektedir. Yine aynı firmanın aegis adlı ürünü
mikroorganizmaların membran yüzeyini delerek kılıç gibi
yakalamakta ve üremelerini engelleyerek antimikrobiyal
etki sağlamaktadır (10).
Şekil 2. Sırt koruma ürünü
Bu fuarda adeta patlama yapan spacer kumaşların
spor tekstillerinde de yoğun kullanımı vardır. Makine
üreticisi Karl Mayer firmasının spor tekstillerinde spacer
kumaşlara alternatif olarak dikişle bağlama yöntemi ile
elde edilen ürünleri sunmaktadır. Çok eksenli olarak
üretilen kumaşlar kayak kıyafetleri başta olmak üzere
extreme sporlarda kullanılabilir (7). Dow Corning firması
Deflexion markası ile silikon ve spacer kumaşların üstün
özelliklerini birleştirerek nefes alabilir ve çarpmalara
karşı son derece etkin olan bir ürün geliştirmiştir. Bu
ürün yüksek çarpma etkisine sahip motor ve kayak
sporlarında, düşük çarpma ve vuruş etkili futbol ve
dövüş sanatlarında kullanılabilir (8). Yine spacer kumaş
üreticilerinden Baltex firması yüksek mukavemetli
polietilen (HDPE)’den elde edilen delme ve kesmeye
dayanıklı ürünü eskrim kıyafetlerinde kullanmıştır (9).
Şekil 4. Thermic ve aegis uygulamaları
HEIQ firmasının geliştirdiği Adaptive adlı ürün tekstil
mamullerinde ısıl regülasyon için kullanılmaktadır.
Alternatif ürünlerden farklı çalışma prensibine sahip bu
ürün ile tekstil yüzeyleri girintili çıkıntılı olarak ince bir
film halinde kaplanmakta ve artan yüzey alanı sayesinde
daha fazla ısı transferi yapılmaktadır. Aynı zamanda nem
taşıma yeteneğinin artmasıyla birlikte daha konforlu
32
ürünler yapılabilmektedir. Koşu giysileri, bisikletçiler,
yoga kıyafetleri ve çoraplar başta olmak üzere birçok
kullanım alanında önerilmektedir. Aynı firmanın Barrier
adlı ürünü ile tekstil ürünlerine son derece dayanıklı su
iticilik özelliği kazandırılmaktadır (11).
-performans artışı ve erken yorulmanın önlenmesi
-canlanma
-daha hızlı ısınma
-artan konsantrasyon kapasitesi ve kendini iyi hissetme
sağlandığı belirtilmektedir. Super Textile Corporation
firması da bu tip ürün geliştirdiğini belirtmektedir.
Fuarda ilginç ürünlerden biri de Schoeller firmasının
geliştirdiği energear’dır (12). Vücudun yaydığı uzak
kırmızı ötesi (FIR) ışınlar, geliştirilen mineral matris ile
geri kazanılmakta, bu sayede kan akışının hızlandığı ve
kandaki oksijen seviyesinin arttığı iddia edilmekte ve
bunun sonucu olarak;
Yine Schoeller firmasının geliştirdiği c_change
uygulaması ile doğa taklit edilmiştir. Bu uygulama ile
vücut sıcaklığına ve aktiviteye bağlı olarak kumaşın
gözenekleri açılıp kapanmakta ve rüzgar ve su
geçirgenliği değişmektedir.
Şekil 5. HeiQ firmasının Adaptive ve Barrier uygulamaları
Şekil 6. Schoeller energear uygulaması
33
Şekil 7. Schoeller c_change uygulaması
Shoeller firmasının geliştirdiği Scholler-PCM ile faz
değiştiren malzemeler vücut sıcaklığını ayarlamakta,
NanoSphere ile kumaşlara su ve kir iticilik özellikleri
kazandırılmakta ve coldblack ile UV ışınlarına karşı her tür
kumaşta en az UPF 30 koruyuculuk kazandırılmaktadır.
kullanılmaktadır (14).
American Polyfilm, Inc. antimikrobiyel ve nefes
alabilir 20 ila 500 mikron kalınlıktaki poliüretan ve
polyester-poliüretan filmleri ayakkabı, uçurtma, lamine
paraşüt malzemelerinde, çadırlarda, eldiven yalıtım
sistemlerinde, nefes alabilir üst giysilerde, yastık etkisiyle
çarpma etkisini azaltmakta ve toplarda kullanmak üzere
geliştirmiştir (15).
Bluestar Silicones firması Rhodorsil markasıyla
yaşlanmaya karşı dayanıklı ve sprayleme yöntemi dahil
her tür kumaşa kolaylıkla uygulanabilen silikon kökenli
kaplama malzeme geliştirmiştir (16).
Mikrofiber kullanılarak hidrofilleştirilen kumaşlar
kapilarite ile hızlı kuruma sağlamakta ve konfor
özelliklerini arttırmaktadır. Sofileta (17) ve Sport Wear
Argentona (18) aktif giyim ürünlerinde mikrofiber
kullanan firmalardır.
Şekil 8. Schoeller-PCM, NanoSphere ve coldblack
uygulamaları
Tanatex kimyasallarının geliştirdiği poliüretan kökenli
edolan kaplama malzemesi ile nefes alabilen ancak
su geçirmeyen spor ürünleri ve ayakkabı malzemeleri
yapılmaktadır. Bu malzemeler ile su geçirmeyen ve
450-500 g/m2/gün nem taşıma etkinliğine sahip ürünler
üretilebilmektedir (13).
Öztek firması gümüş kullanarak antibakteri ve antifungal
özelliğe sahip ayakkabı astarlarını fuarda sergilemektedir
CHT köpük kaplama yöntemi kullanarak uyguladığı
Lamethan malzeme ile nefes alabilen ve su geçirmez
ürünler elde edebilmektedir. Selülozik ve sentetik
kumaşlar için hazırlanan Tubiguard malzemeler
florakarbon kökenli olup yine nefes alabilen su
geçirmez mamül üretiminde ancak sıvama tekniği ile
Şekil 9. Mikrofiber kullanılarak kapilarite etkisiyle hızlı
kuruma (17)
34
KAYNAKLAR
1. http://www.davidrigbyassociates.co.uk/DRA%20
WEBSITE%2003/assets/TTandN.pdf
2. Shishoo, R. Textiles for sport, Woodhead Publishing
Limited, 2005.
3. http://www.luxilon.be
4. http://www.libeco.com
5. http://www.polyurethanes.basf.de/pu/solutions/en/system/
startpage/index
6. http://www.siltex.eu
7. http://www.karlmayer.com/internet/
8.
http://www.dowcorning.com
9. http://www.baltex.co.uk
10. http://www.devan.net/
11. http://www.heiqmaterials.com/
12. http://www.schoeller-textiles.com/
13. http://www.tanatexchemicals.com/
14. http://www.cht.com/cms/cht/cht.nsf/id/pa_home_en.html
15. http://www.apiusa.com/
16. http://www.bluestarsilicones.com/
17. http://www.sofileta.com/
18. h t t p : / / w w w. s p o r t w e a r a r g e n t o n a . c o m / i n d e x .
php?idioma=eng
35
TIBBİ TEKNİK TEKSTİLLER
(MEDTECH)
Tekstil Y. Müh. Ahmet Fatih IŞIK,
Prof. Dr. Yusuf ULCAY
Uludağ Üniversitesi Mühendislik - Mimarlık Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü
Giriş
Fuarda Sergilenen Ürünler
Dünya genelinde sağlık üzerine yayınlanan raporlar
ve yapılan reformlar dikkate alındığında medikal
uygulamalar için malzeme geliştirilmesinin önemi
daha iyi anlaşılmaktadır. Enfeksiyon kontrolünden
hastalık engellemeye, implant malzemelerinden doku
rejenerasyonuna ve ilaç taşıyıcı sistemlere kadar çeşitli
medikal tekstil inovasyonları dikkat çekmektedir. Tekstil
malzemelerinin fiziksel ve kimyasal nitelikteki doğal
özellikleri medikal tekstil uygulamaları için uygun
ortamı sağlamaktadır. Medikal tekstiller miktar olarak
düşük üretime sahip katma değeri yüksek ürünler olarak
piyasada yer almaktayken günümüzde konfor özellikleri
nedeniyle klasik tekstil kumaşlarında da uygulamaları
görülmeye başlanmıştır.
HOHENSTEIN
Biotechnology
Institute
For
Hygiene
And
Almanya merkezli Hohenstein Enstitüsü fuarda üç adet
yeni proje ile medikal tekstil branşında yer almıştır.
Toz akarı alerjenleri aksırma, kaşıntı ve bazen astım
semptomları olan hayat kalitesini olumsuz etkileyen
hastalıklardır. Geliştirilen tekstil yüzeyi yatak içerisinde
kullanılarak toz akarı alerjenleri öldürülmektedir.
Polyester kumaş iletken bir lifle kaplanmıştır. Elektrikli
örme yapı dakikalar içerisinde yüksek ısıya çıkmakta
(10 dk’da 74 Cº ) ve toz akarlarını öldürmektedir. Bu
yüksek teknoloji yatak haftada bir kullanıldığında toz
akarı popülasyonu önemli seviyede azaltmaktadır.
Alerjenlerin lif yüzeyi ile etkileşimi üzerine yapılan
2 senelik çalışma sonucu ürünün bu sene ticarileşmesi
beklenmektedir. Aynı ürün cerrahi operasyonlarda
hipotermi tehlikesini önlemek için kullanılmaktadır.
Uzun süren operasyonlarda vücut sıcaklığının önemli
seviyede düşmesi söz konusudur. Anestezi kullanımı
nedeniyle metabolizma yavaşlar ve vücudun ürettiği ısı
azalır. Isıtılabilir elektrikli kumaşın battaniyede kullanımı
ile hastanın ameliyata hazırlığı ve operasyon süresince
vücut sıcaklığını koruması sağlanmaktadır.
Almanya – Frankfurt’ta düzenlenen 2011 Teknik
Tekstiller fuarında çok çeşitli medikal tekstil uygulamaları
sergilenmiştir. Bunlar; yatak ve battaniyelerde alerjenleri
engelleyen tekstiller, cerrahi operasyonlardaki hipotermi
tehlikesini önleyen ısıtılabilir tekstiller, yara bakımı
ve tedavisinde kullanılan tekstiller, sivrisineklerin
çoğalmasını engelleyerek sıtma hastalığını azaltan
tekstiller, pamuklu kumaşlarda bakteri ve dolayısıyla
kokuyu engelleyen tekstiller, hijyenik ve kuru bir
uyku için yataklarda kullanılmak üzere tasarlanan nem
kontrollü köpükler, antiviral (virüsleri engelleyici) ve
virüsidal (virüsleri öldüren) özellikte aktif karbon filtreler
ve giysiler ile cerrahi uygulamalarda kullanılan yüksek
mukavemetli lifler olarak sıralanabilir.
Konu çeşitliliği ve geliştirilen ürünlerin kapsamı
medikal tekstiller branşının giderek büyüyeceği sinyalini
vermektedir. Virüslerin yayılma çeşitliliğinin ne kadar
çok olduğunun her geçen gün daha iyi anlaşılması
hastanelerde kullanılan hijyenik pedlerden yara
örtülerine, cerrahi giysilerden hasta elbiselerine kadar
çeşitli ürünlerin bile tek başına medikal tekstil pazarında
önemli bir yer tutacağını göstermektedir.
Şekil 1. Cerrahi operasyon esnasında vücut sıcaklık
dağılımı
Hohenstein Enstitüsünün üçüncü projesi ise yara bakımı
ve tedavisinde kullanılan tekstiller üzerinedir. Almanya
da yapılan bir araştırmada 4 milyon insanın kronik yara
tedavisi gördüğü ve bu tedavilerin yıllık 4-5 trilyon avro
maliyeti olduğu tahmin edilmektedir. Örneğin, uzun süre
36
EUROFOAM – Cellpur
çalışan bir diyabet hastasının yaraya krem uygulama
imkanı veya zamanı olamayabilir.
Seramik benzeri
nano kaplama kullanılarak kontrollü ilaç salınımı
yapılabilmektedir. Böylece yaranın zamanla iyileşmesi
sağlanmaktadır. Ürünün diğer bir avantajı ilacın deriye
penetrasyonu mümkünse ilave hap kullanımına gerek
kalmamasıdır. Aynı ürüne antibakteriyel malzemeler
eklenerek iyileştirici veya önleyici uygulamalarda
kullanımının mümkün olduğu belirtilmiştir.
Eurofoam firması TENCEL lifinin klimatik özelliklerini
köpükle birleştirerek hijyen ve konfor açısından yeni
bir ürün ortaya çıkarmıştır. Selüloz tozu eşsiz mikro
yapısı ile siz uyurken nemi absorplar ve hızla ortama
bırakır. Böylece hijyenik, rahat ve kuru bir uyku ortamı
sağlanmış olur. Toz akarlarının yaşaması için gerekli
olan nemli ortam bulunmadığından alerji hastaları için
yatak ve döşemelerde kullanılması tavsiye edilmektedir.
Açık hücre yapısı, köpüğü nefes alabilir ve hava
geçirgen yapmaktadır. Cellpur elastik olması yanında
boyutsal stabilitesi yüksek bir malzemedir. Farklı
sertliklerde üretilebildiği için kişiye özel yatak özellikleri
sunulabilmektedir.
İletişim: www.hohenstein.de
NC State University - Mosquito Net
NC State Üniversitesinin sivrisinek ağları üzerine yaptığı
çalışmada sıtma hastalığının yayılmasının fiziksel
yöntemle önlenmesi amaçlanmıştır. Günümüzde birçok
sivrisinek ağında toksik kimyasal içeren çeşitli pestisitler
kullanmaktadır. Pestisit kullanımıyla yapılan ağların
üretimi tehlikeli olduğu gibi sivrisineklerin pestisitlere
kısa sürede direnç kazanması da sözkonusudur. Projede
sivrisinek ağı sabun solüsyonu ile emdirilmekte ve bu
yüzey aktif madde ağ üzerine konan sineklerin ayaklarına
transfer olarak su üzerine konmaları engellenmektedir.
Larvalarını su üzerine bırakamayan sineklerin
çoğalmasının önüne geçilmektedir.
Şekil 3. Eurofoam köpük ve açık hücre yapısı
İletişim : www.eurofoam.at
ZOFLEX – Chemviron Carbon Cloth
Fuarda kendisini aktive edilmiş karbon giysi ve granül
üretimi ve geliştirilmesinde lider firma olarak tanıtan
Chemviron Karbon, ürünlerinin medikal, savunma
ve endüstriyel alanlarda kullanıldığını belirtmektedir.
İçme suyu, atık su, farmakoloji, hava ve gaz arıtma
uygulamaları için 150’nin üzerinde aktive edilmiş
karbon granül çeşidi bulunmaktadır. Başlangıçta askeri
giysilerde, nükleer, biyolojik ve kimyasal ajanlara karşı
koruyucu maskelerde kullanılan aktive edilmiş karbon
giysiler günümüzde sensör koruması, ostomi torbalarının
filtreleri, giysiler, yara örtüleri ve solunum maskeleri gibi
birçok uygulamada kullanılabilmektedir.
Şekil 2. Sivrisinek ağı ve sineklerin su üstünde
tutunamaması
İletişim:
html
www.ncsu.edu/research/results/vol10n1/04.
SANITIZED AG – Sanitized T 20-19
Sanitized T20-19 pamuk ve pamuk karışımı ürünlerde
yüksek yıkama dayanımına sahip yeni bir antimikrobiyal
üründür. Pamuklu kumaşlarda bakteri nedeniyle oluşan
kokuların çok daha kolay ve ucuz bir yöntemle önlenmesi
amaçlanmıştır. Emdirme veya çektirme yöntemi ile
kumaşa uygulanabilen Sanitized T20-19 ürünü aktif
madde olarak kuarter amonyum tuzu içermektedir. Bu
aktif madde ile kötü kokulara neden olan bakterilerin
hücre duvarı stabilizasyonunu kaybetmekte ve bakteri
aktivitesi önlenmektedir. Ürün organik silisyum
fonksiyonu ile selüloz içeren liflere kimyasal bir tutunma
sağlamakta ve yüksek yıkama dayanımı sağlamaktadır.
Firma Sanitized T20-19 ürününün daha az solvent
kullanımı nedeniyle pazardaki diğer ürünlerdeki gibi
kolay tutuşur özellik göstermediğini belirtmektedir.
Firmanın giysi departmanının son olarak tanıttığı Zorflex
VB ve Zorflex VB Plus serisi İngiliz Sağlık Örgütünün
yaptığı virüs testlerinde üstün sonuçlar göstererek hem
antiviral (virüsleri engelleyici) hem de virüsidal (virüsleri
öldüren) olduğunu ispatlamıştır. Zorflex VB virüslerin %
99,54’ünü yakalayıp %93’ünü öldürmekte iken Zorflex
VB Plus % 99,88’ünü yakalayıp %98’ini öldürmektedir.
Zorflex’in antimikrobiyal etkinliği nano ve mikro metalik
gümüş partiküllerinin kumaş üzerine dispersiyonu ile
daha fazla artırılabilir. Yapılan deneylerde Zorflex’in hem
tek başına hem de gümüş ilaveli formlarının sitotoksik
(hücre zehirleyici) olmadığı kanıtlamıştır. Gümüş ilaveli
Zorflex kumaşların yara üzerine diğer gümüş takviyeli
kumaşlara oranla çok daha az gümüş salınımı yaptığı
tespit edilmiştir. Bu durum Zorflex üzerindeki gümüşün
İletişim : www.sanitized.com
37
tanecikli ve non-iyonik yapıda olmasıyla sağlanmaktadır.
Kumaşın kendinden gözenekli oluşu yaranın kısa sürede
iyileşmesini sağlamaktadır. Karbonun doğal elektriksel
özelliği ise ürüne iletken yara tedavi cihazlarında
kullanım potansiyeli sunmaktadır.
etkili korunmayı sunduğunu iddia etmektedir. Zorflex
aleve dayanıklı, antimikrobiyal, hafif, nefes alabilir, sıvı
ajanlara karşı itici özellikte, tere dayanıklı (sıcak/çöl
şartlarına uygun) ve iyi konfor özellikleri sunan savunma
giysileri üretiminde kullanılmaktadır.
İletişim:www.chemvironcarbon.com/en/activatedcarbon-cloth
E-mail: info@calgoncarbon.com
LENZING - Tencel
Elyaf teknolojisinde Tencel ile yeni çağ sloganıyla 2011
teknik tekstiller fuarına katılan Lenzing firması ürününün
multifonksiyonel özelliklerini ön plana çıkarmıştır.
Tencel’in fibril yapısıyla diğer elyaf türlerinin üstün
niteliklerini doğal yolla bir araya getirdiği vurgulanmıştır.
Tencel ipek gibi ince, polyester kadar sağlam, keten gibi
serin, yün kadar sıcak tutan ve pamuktan daha çok nem
emen çağları aşan elyaf olarak tanımlanmıştır.
Şekil 4. Yara örtüsü ve askeri giysiler
%100 aktive edilmiş karbondan oluşan Zorflex diğer
karbon yüklü ürünlere göre çok daha etkin adsorbsiyon
yeteneğine sahiptir. Bu durum yüksek yüzey alanı
yanında güçlü elektrostatik kuvvetlerinde olması
neticesinde sıvı ve gaz adsorbsiyon etkinliğinde kendini
göstermektedir. Hızlı reaksiyon ve adsorbsiyon kinetiği
ile düşük reaksiyon zamanı, yüksek hava akımı ve düşük
yatak derinliği gerektiren durumlarda kullanımı son
derece uygundur. Ürünün en çok göze çarpan bir diğer
özelliği ise granül karbonlardan farklı olarak adsorbsiyon
yeteneğini yüksek nemli ortamlarda da koruyabilmesidir.
Zorflex mikro gözenekli ( < 2 nm) yapıda olduğu gibi
orta ( 2-50 nm ) ve makro ( >50 nm ) gözeneklilikte
üretilebilmektedir.
Şekil 6. Çeşitli liflerde bakteri büyüme hızları
Tencel hızlı ve yüksek nem emme kapasitesi sayesinde
ciltte su artığının kalmamasını sağlamaktadır. Böylece
cilt içinde bakterilerin oluşabileceği bir ortam
kalmamaktadır. Bu özelliğini hiçbir kimyasal madde
kullanmadan sağlaması nedeniyle Tencel doğal hijyen
elyafı olarak sınıflandırılmaktadır. Sentetik elyaflar da
bakterilerin büyümesi Tencel’e oranla 2000 kat daha
fazla olabilmektedir. Tencel nem alma, tutma ve bırakma
özelliğinin yanı sıra cildi tahriş etmeyen lif yüzeyi
ile hijyen bezlerinde kullanıma son derece uygundur.
Doğal hammaddeden elde edilmesi, klor içermemesi
ve tamamen biyobozunur olması Lenzing firmasının
birçok eko etiket almasını ve Avrupa Çevre Ödülünü
kazanmasını sağlamıştır.
Şekil 5. Ostomi torbası ve gaz maskesi filtresi
Zorflex kumaştan yapılan filtreler hava çıkışlı ostomi
torbalarında kullanılmaktadır. Kolostomi ve ileostomi
cihazları kullanan ostomi hastaları için toplayıcı
torbaların rahat ve güvenilir olması gereklidir. Zorflex
kötü kokuları etkin bir şekilde uzaklaştırmakta ve hava
akış hızını düzenleyerek gaz çıkışını kontrol etmektedir.
Filtrenin %50 tıkanması durumunda bile hava akışında
düşme gözlenmemektedir.
Zorflex koruyucu giysiler, nükleer, biyolojik, radyolojik
ve kimyasal korunmanın gerekli olduğu savunma
sektöründe elektrot ve süper kapasitörler, filtreler, kaçış
maskeleri, füze ayrılma ortamları ve dezenfeksiyon
bezleri ile yer almaktadır. Zorflex düşük karbon
ağırlıklarında ve düşük fizyolojik yükle pazardaki en
Şekil 7. (a) Selüloz bazlı hidrojel (b)
emiciliği artırmaktadır
38
Trilobe kesit
Firmanın yeni geliştirdiği ürünlerden biride hidrojellerdir.
Bu üründe selüloz yapısal bileşen olarak kullanılmakta ve
yüksek nem ortamı sağlanmaktadır. Hidrojelde bulunan
su içeriği rutubetli ve serin bir yara yüzeyi sağlayarak
yanıklarda ve ağrılı yaralarda uygun iyileşme ortamı
sağlamaktadır.
İstatistiklerde, bayanların yaşamları boyunca ortalama
11000 adet ped kullanması firmanın bu konuda
çalışmalarını yoğunlaştırmış ve trilobe kesit kullanılarak
emiciliğin artırıldığı Lenzing Viscostar® ürünü
geliştirilmiştir.
Şekil 9a. Ön çapraz bağın sabitlemesi
Şekil 8. Sterlizasyon sonrası mukavemet dayanımları
Şekil 9b. Omuz dikişi atılması
Tencel, kumaşı mukavemetli, dayanıklı, düşük
tiftiklenme özellikte ve emici yapması nedeniyle medikal
uygulamalarda tercih edilmektedir. Tencel ile 20 g/m²’ye
kadar gramajda dokusuz yüzeyler düşük basınçta su jeti
yöntemi ile elde edilebilmektedir. Bu sayede son derece
yumuşak ve dökümlü kumaşlar binder kullanılmadan
elde edilebilmektedir. Medikal tekstiller açısından
önemli olan sterilizasyon sonrası mukavemet açısından
da Tencel’in pamuğa olan üstünlüğü yukarıdaki grafikte
görülmektedir.
Dyneema Purity omurilik disklerinde oluşan çatlaklar için
dinamik stabilizasyon sistemlerinde ve disk değişiminde
de kullanılmaktadır. Lifin yüksek basınçlara dayanıklılığı
ve düşük uzama özellikleri kemik çimentosunun uygun
yerleşimine olanak sağlamaktadır.
İletişim: www.dyneema.com
E-mail: innovation.dyneema@dsm.com
İletişim:www.nonwovens-applications.lenzing.com/en/
medical.html
E-mail: nonwovens@lenzing.com
DSM - Dyneema Purity®
DSM firması Dyneema Purity® markasını dünyanın en
mukavemetli medikal tip lifi olarak lanse etmektedir.
Firma ultra yüksek molekül ağırlıklı medikal tip polietilen
lifi için global tedarikçi konumundadır. Dyneema Purity
çok yönlü artroskopik omuz dikişlerinde ve ön çapraz
bağın sabitlenmesinde kullanılmaktadır. Doku iyileşmesi
için iyi uyum gösteren ürün düşük uzama ve yüksek
mukavemetin yanı sıra cerrahi his açısından pürüzsüz bir
yüzey sağlamaktadır.
39
KAYNAKLAR
1. www.hohenstein.de
2. www.ncsu.edu/research/results/vol10n1/04.html
3. http://www.sanitized.com/
4. http://www.eurofoam.at
5. http://www.chemvironcarbon.com/en/activated-carbon-cloth
6. http://nonwovens-applications.lenzing.com/en/medical.html
7. http://www.dyneema.com/
8. Textile Insight, Ocak-Şubat 2011
40
OTOMOTİV TEKNİK TEKSTİLLERİ
(MOBILTECH)
Doç. Dr. Levent ÖNAL1, Öğr. Gör. Yekta KARADUMAN2
1
Erciyes Üniversitesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü
2
Bozok Üniversitesi, Akdağmadeni MYO
1.Giriş
otomotivdeki kullanım alanları değerlendirilmiştir. Daha
sonraki aşamada otomotiv endüstrisinde kullanılan
her bir tekstil ürünü spesifik olarak ele alınmıştır. Son
olarak otomotiv tekstillerinin geleceği üzerine genel bir
değerlendirme sunulmuştur.
Gelişen ‘mobil’ dünyada insanlar kimi zaman iş
kapsamında, kimi zaman da seyahat ve eğlence amaçlı
olarak zamanlarının çoğunu araçlarında geçirmektedirler.
Bu bakımdan araçlar geçmişteki gibi basitçe bir
noktadan diğerine ulaşım ihtiyacını karşılamaktan
ziyade artık insanların bir nevi ikinci evi ve işyeri haline
gelmiştir. İnsanlar evlerinde ve ofislerinde aradıkları
konforu araçlarından da talep etmektedirler. Öte
yandan sürücülerin araç içi konforu yorgunluk ve
stresten doğabilecek kazaları önlemek bakımından da
hayati öneme sahiptir. Bu kapsamda araç içi konforun
sağlanmasında insan vücuduna uyumlu, yumuşak
malzemeler olarak tekstillerin önemi ve kullanımı
gittikçe artmaktadır. Diğer yandan tekstil malzemeleri
araç yapısal bileşenlerinde ve fonksiyonel bileşenlerde
de kullanılmaktadır. Tekstillerin iç dekorasyon amaçlı
kullanımına örnek olarak araç koltuk döşemeleri, kapı
panel kumaşları, tavan kumaşı ve halılar verilebilir.
Tekstillerin teknik ve fonksiyonel kullanımına ise çeşitli
ses izolasyon ve enerji absorpsiyon malzemeleri, araç
lastiklerinde kullanılan kord bezleri, emniyet kemerleri,
hava ve yağ filtreleri, elyaf destekli kompozit malzemeler,
hava yastıkları örnek verilebilir.
2.Otomotiv Endüstrisine Genel Bakış
Otomotiv endüstrisi teknik tekstillerin en fazla
kullanıldığı endüstri olması bakımından tekstil
endüstrisinin geleceğini etkilemektedir. Bu nedenle
otomobil endüstrisine genel bir bakış önemlidir. Dünya
çapında yıllık araç üretimi 2009 yılı için 69 milyon’dur.
Bu değerin 2020 yılı itibariyle 76 milyon’a ulaşması
beklenmektedir (2). Araç üretimi Batı Avrupa, Amerika
ve Japonya gibi bölgelerde doygunluğa ulaşmış,
Türkiye’yi de içine alan Doğu Avrupa ile Güney
Amerika gibi gelişmekte olan bölgelere kaymıştır. Son
yıllarda petrol fiyatlarındaki artış ve küresel ısınmayla
birlikte otomotiv endüstrisinin büyümesi sıkıntıya girse
de insanlar ulaşım için yakın gelecekte de otomobilleri
kullanmaya devam edecektir. Gelecekte elektrikli araçlar
gibi çevreye nispeten daha zararsız enerji kaynaklarını
kullanan araçların da geliştirilmesiyle dünya çapında
araç talebinin giderek artacağı düşünülmektedir.
Bütün sektörlerde olduğu gibi otomotiv sektöründe
de uzmanlaşma ve iş bölümünün gelişmesiyle artık
otomobil üreticileri çoğu parçayı dışarıdan hazır üretilmiş
olarak almakta ve montajını gerçekleştirmektedir. Bu
kapsamda bugün bildiğimiz otomobil üreticileri orijinal
ekipman üreticileri (original equipment manufacturer)
(OEM) konumundadır. Bu OEM’ler Tier-1 tedarikçiler
denen firmalara hazır ürettirdikleri ekipmanların sadece
montajını yapmaktadırlar. Tier-1 tedarikçilerin kendi
tedarikçilerine ise Tier-2 adı verilmektedir. Tier-1 ve
Tier-2 tedarikçiler hammaddeyi sağlama ve parça ürünü
seri üretim halinde üretme görevini üstlenmişlerdir. Daha
sonra bu tedarikçi firmalar ürettikleri araç ekipmanlarını
OEM’lere satmakta, OEM’ler de bu parçaları
birleştirerek araç üretimi gerçekleştirmekte ve ürettikleri
araçları kendi markaları altında satmaktadırlar. Örneğin
bir Tier-2 kumaş üreticisi ürettiği kumaşı Tier-1 koltuk
Bugün için araç başına ortalama 20 kg tekstil malzemesi
kullanılmaktadır (1). Bunun yaklaşık 3,5 kg’ı koltuk
döşemelerinde, 4,5 kg’ı halılarda, 6 kg’ı diğer iç
bileşenlerde ve lastiklerde, 6 kg’ı kompozit malzemelerde
kullanılmaktadır (1). Otomotiv tekstillerinden beklentiler
kullanım alanına göre değişmektedir. Örneğin bir
koltuk kılıfından beklentiler güneş ışığı ve UV ışınlara
dayanım, aşınma dayanımı ve kirlenmezlik iken bir
emniyet kemerinden beklenen yüksek kopma dayanımı
ve sertliktir. Bu bakımdan değerlendirme yapılırken her
ürünün kendi kullanım ihtiyaçları göz önüne alınmalıdır.
Bu çalışmada otomotiv tekstilleri üzerine genel bir
bakış sunulmuş ve Techtextil 2011 Frankfurt fuarında
otomotiv tekstilleri ile ilgili olarak eğilimler yansıtılmaya
çalışılmıştır. Bu kapsamda öncelikle otomotiv
endüstrisinin hali hazırdaki durumu ve tekstillerin
41
olan ilgi artmaktadır. Buna hem hafif hem de kolay geri
dönüşebilir doğal liflerle desteklenmiş kompozitlerin
kullanımı örnek verilebilir. Yine geri dönüşümü
kolaylaştırma kapsamında araç koltuklarında kullanılan
poliüretan köpük yerine polyester dokusuz yüzey
kumaşların kullanımı gündemdedir.
üreticisine satmakta, koltuk üreticisi ise ürettiği koltuğu
otomobil üreticisine satmaktadır. Başlıca OEM’ler ve
Tier-1 firmaları ile birlikte Tier-2 kumaş tedarikçileri
Tablo 1.’de verilmiştir (1).
Tablo 1. Başlıca orijinal ekipman üreticileri (OEM),
Tier-1 tedarikçiler ve kumaş tedarikçileri (1).
OEM
General
Motors
Ford
Toyota
Daimler
Chrysler
Tier-1
Delphi
Visteon
Johnson
Controls
Tablo 2.’de bir araçta kullanılan tekstil malzemeleri
verilmiştir. Yakın gelecekte bu malzemelerden
bazılarının yerini tekstillere bırakması söz konusu
olacaktır. Otomotivde kullanılan tekstillerin her biri
kendi hususi özelliklerine ve kalite şartlarına sahiptir. Bu
bölümde her bir tekstil bileşeni genel hatlarıyla ayrı ayrı
ele alınacaktır.
Collins &
Aikman
Guildford Mills
Milliken
Lear
Joan
Renault/Nissan
Magna
Volkswagen
Textron
Honda
Porsche
Ikeda Bussin
Collins &
Aikman
Treves
Sommer
Allibert
Faurecia
Viktor Achter
Achter and
Abels
De Witte
Mitsubishi
Rieter
Axelsons
Deutsche
Bobinet
Eybl
Daewoo
Autoliv
Thiery
Hyundai
TRW
Fidivi
Fiat
Peugeot/
Citroen
BMW
3.Otomotivde kullanılan tekstiller
Kumaş
tedarikçileri
3.1. Araç koltuğu
Koltuklar bir aracın iç tasarımında hem görünüm hem
de kullanışlılık açısından en önemli unsurdur (4,5).
Tekstillerin bir araçta en yoğun kullanıldığı yer araç koltuk
kılıflarıdır. Bir koltuk kılıfından beklenen özellikler
aşınma dayanımı, kirlenmezlik / temizlenebilirlik,
dayanıklılık, kayganlık, renk haslığı, buruşmazlık ve
UV dayanımıdır (6). İlk koltuk döşemeleri deri ve
deri imitasyonu idi. Daha sonra yün ve pamuk gibi
doğal lifler ile rayon ve naylon lifleri kullanıldı. Bugün
için koltuk kılıflarında en çok kullanılan tekstil lifi
polyesterdir. Üretilen araçların %90’ında koltuk kılıfı
olarak polyester kullanılmaktadır. Genelde selüloz
esaslı liflerin aşınma dayanımı polyester, polipropilen
ve poliamid gibi liflere nazaran düşüktür. Polyesterin en
büyük avantajları yüksek UV dayanımı, aşınma direnci
ve ucuz fiyatı, yüksek kesme direnci, su iticilik, rezilyans
ve buruşmazlıktır. Polyesterin su iticilik özelliği konforu
azalttığı için bazı durumlarda polyesterin akrilik lifiyle
karışım halinde kullanılması da söz konusudur. Yünün
ise nem absorbsiyonu fazla olduğu için konforlu bir
lif olmakla birlikte pahalı olduğu için sadece çok lüks
araçlarda kullanımı mevcuttur. Yünün alev dayanımı
özellikle yolcu taşıtlarında kullanımını artıran önemli
bir özelliktir. Koltuk kılıflarında kullanılan kumaşlar ve
başlıca özellikleri Tablo 3.’de verilmiştir.
Aunde
Borgstena
Otomotiv endüstrisinde yeni bir modelin üretilmesi çok
maliyetlidir ve bu maliyetin kısa sürede çok sayıda araç
satılarak geri kazanılması gerekir. Bu durum otomotiv
endüstrisinde sıkı bir rekabetin oluşmasına ve sürekli
maliyet azaltma çabalarına yol açmaktadır. Otomotiv
firmaları araçların iç ve dış tasarımını düşük maliyet ve
yüksek kaliteyle hayata geçirmek konusunda rekabet
halindedir. Bugün otomotiv endüstrisinin en büyük
sorunu maliyet düşürmenin yanı sıra çevreye zararlı
etkinin azaltılmasıdır. Zira araçlar petrol yakmakta ve
karbondioksit salımı gerçekleştirmekte, bu da hava
kirliliği ve küresel ısınmayı tetiklemektedir. Üretilen
araçların daha az yakıt tüketmesi hem bir pazarlama
avantajı olacak hem de çevreye zararlı karbondioksit
gazının salınımını azaltacaktır. Öte yandan Avrupa
Komisyonu tarafından 2000 yılında çıkarılan ELV (End of
Life Vehicles) yasasıyla birlikte Avrupa Birliği ülkelerinde
üretilen araçların 2005 yılı itibariyle %85, 2015 yılı
itibariyle ise %95 oranında geri dönüştürülebilir ya da
biyolojik olarak parçalanabilir olması gerekmektedir
(3). Bu yasayla birlikte Avrupa ülkelerindeki otomobil
üreticilerinde hafif ve geri dönüştürülebilir malzemelere
42
Tablo 2. Otomotiv iç bileşenlerinde kullanılan tekstiller*(1).
Bileşen
Kaplama malzemesi
Arayüzey
Taşıyıcı rijit yapı
Koltuklar
PES kumaşı (dokuma/
örme), yün, yün/PES
karışımı (dokuma), Deri
PU köpük, PES nonwoven kumaş
Metal iskelet
Kapı paneli
PES kumaş, PVC, PVC/
ABS folyo, TPO folyo,
PU folyo, deri
PU köpük, PES nonwoven, PO köpük, PP
köpük
Odun lifi, PO/odun lifi, PP/
tabii lif, PP/cam lifi, PP/talk,
PU/cam lifi, PU/doğal lif
Tavan
PES non-woven kumaş,
Örme naylon/PES
kumaş, PVC folyo
PUR köpük, PES nonwoven, PO köpük, PP
köpük
Yarı rijit PU köpük/ cam lifi,
Ahşap
Torpido, bagaj
Non-woven PES, Nonwoven PP
-
Odun lifi, telef lif kompoziti,
PP/cam lifi
Güneşlik
PES kumaş, PVC folyo
PU köpük, PES nonwoven, PO köpük
Halı
Naylon lifi, PP lifi
-
Ön konsol
PVC/ABS, PVC, TPO, PU
köpük
Genişletilmiş PVC, PP
köpük
Yarı rijit PU köpük, Ahşap,
metal iskelet
PES non-woven/SBR lateks
bağlayıcı, Polietilen, EPDM
akustik bariyer, PU köpük
PVC, PVC/ABS, PU, PU/cam
lifi, PP/talk, Metal
Bagaj zemini
PES non-woven, PP
non-woven
-
-
Ön kaput
PES non-woven, PP
non-woven
PU köpük
Lif takviyeli kompozit, Cam
lifi, PU köpük
ABC kolonları
PVC/ABS, PVC, PU, TPO
folyo
PU köpük, PP köpük,
PES non-woven
PP, PVC/ABS
Hava yastığı
Poliamid 6, 66, 46
dokuma
-
-
Emniyet
kemeri
PES dokuma
-
-
*TPO, termoplastik poliolefin; ABS, akrilonitril-bütadien-stiren; PP, polipropilen; PU, poliüretan; PES, polyester; PO,
poliolefin; PE, polietilen; EPDM, etilen-propilen-dien monomer kauçuk.
43
Tablo 3. Otomotivde kullanılan kumaşlar ve başlıca özellikleri (1).
% Nem
alımı
Avantajlar
Dezavantajlar
Başlıca uygulamalar
Polyester
0,4
Yüksek aşınma ve iyi UV
dayanımı, ucuzluk
Düşük nem alımı, düşük
rezilyans
Koltuk kılıfı, halı,
fonksiyonel dokusuz
yüzey, emniyet kemeri,
kord bezi
Poliamid 6 ve
6.6
4,0
İyi rezilyans ve esneklik, iyi
termal absorpsiyon
Düşük UV dayanımı
Hava yastığı, halı, kord
bezi
Polipropilen
0
Ucuz, hafif
Renklendirme sınırlı,
düşük erime noktası,
düşük nem alımı
İç kaplama malzemesi,
halı, fonksiyonel dokusuz
yüzey
Akrilik
2,0
Yüksek UV dayanımı,
yumuşaklık
Düşük aşınma direnci
Tavan kumaşı
Yün
12
Rahat, rezilyansı yüksek
Pahalı, UV dayanımı
düşük
Lüks araçlarda koltuk kılıfı
Lif tipi
Koltuk kılıf kumaşının buruşmaması ve her zaman düzgün
olması için alttan bir katman yardımıyla desteklenmesi
gerekir. Bu yüzden kumaş kılıfının altında 2-10 mm
kalınlığında bir poliüretan köpük katman bulunur (1).
Poliüretan köpüğün altında ise koltuk kılıfının dikiş
makinesinde kolaylıkla kaymasını sağlamak ve kılıfın
koltuk iskeletine geçirilirken kaymasını kolaylaştırmak
için ince bir kumaş bulunur. Dolayısıyla koltuk kılıfı
genelde 3 tabakadan oluşur. Son yıllarda poliüretan
köpük yerine polyester non-woven kumaş kullanılması
amaçlanmaktadır. Böylece geri dönüşüm sırasında
malzeme türünün azaltılması ve böylece geri dönüşümün
kolaylaştırılması hedeflenmektedir.
en büyük avantajı birçok kesme-dikme işleminin bir
hamlede gerçekleştirilmesidir. Yine bu kumaşlarda
tasarım imkanları çok çeşitlidir. İstenen moda tasarımları
rahatlıkla uygulanabilmektedir.
Araç koltuklarında son yıllarda üç boyutlu boşluklu
sandviç örme (ÜBBSÖ) kumaşların koltuk kılıfı ve
döşeme olarak kullanılması söz konusudur (Şekil 1).
Bu kumaşlar iki örme kumaş yüzeyi ve bunlarla 900
açı yapan hav ipliklerinden oluşur. ÜBBSÖ kumaşlar
hem çift yataklı Raschel çözgülü örme makinelerinde
hem de çift plakalı yuvarlak atkılı örme makinelerinde
üretilebilmektedir (7). Bu kumaşlar yüksek basma
dayanımı, hava geçirgenliği, esneme, yalıtım özelliği,
eğilme performansı gibi üstün özelliklere sahiptir
(7). Sandviç kumaşlar bilhassa yaylanma ve esneme
özellikleri sayesinde koltuk döşemelerinde ve kılıf
olarak kullanılmaktadır. ÜBBSÖ kumaş gerek zemin
kumaşının altında, poliüretan köpüğün üstünde bir
katman olarak gerekse zemin kumaşı olarak dış yüzeyde
kullanılmaktadır. ÜBBSÖ kumaşların bir diğer avantajı
boşluklu bölgede hapsolan hava sayesinde termal yalıtım
ve hava akımı ile yüksek konfor sağlamasıdır (8-10).
ÜBBSÖ koltuk yapılarının üretim teknolojisi açısından
Şekil 1. ÜBBSÖ kumaşların koltuk yapısında kullanımı.
3.2. Tavan
Araç tavan kumaşı moda bir görünümün yanında ses
ve titreşim yalıtımı gibi fonksiyonel özelliklere de
sahip olmalıdır. Diğer gereksinimler kirlenmezlik/
kolay temizlenebilirlik, hafiflik, boyutsal stabilite ve
yumuşaklıktır. Araç tavanı katmanlı bir yapıdır. Şekil
2.’de bir araç tavanının yapısı görülmektedir (1). Merkezi
kor yapısı genelde poliüretan köpükten üretilir ancak bu
yapının bazen telef liflerden üretildiği de görülmektedir.
44
3.3. Kapı paneli
Bu merkezi korun alt ve üst kısmında yapıya sertlik ve
boyutsal stabilite kazandırmak için kesilmiş cam keçeler
bulunur. Tavanın üst kısmında polyester non-woven
kumaş, araç içine bakan alt kısmında ise polyester
yüz kumaşı bulunur. Polyester yüz kumaşının hemen
altında bu kumaşın düzgün ve buruşmadan durması için
poliüretan köpük mevcuttur. Katmanların tek kalem
haline gelmesi ve geri dönüşümün kolaylaşması için
merkezi kor yapının ve cam keçelerin yerine polyester
non-woven kumaş kullanımı düşünülmektedir. Yine
poliüretan yerine tabii elyaf takviyeli üretan kullanımı da
gündemdedir.
Araç koltuklarında olduğu gibi kapı panelinde de polyester
yüz kumaşı ile bunun altında poliüretan köpük kullanılır.
Son yıllarda kapı panellerinin üretiminde jüt, keten gibi
tabii liflerle desteklenmiş kompozitlerin kullanımı da
yaygındır (Şekil 3) (11). Hali hazırda Mercedes birçok
modellerinde bu teknolojiyi kullanmaktadır. Tabii lif
kompozitlerinin hafiflik, ısı ve ses yalıtımı, çevreye
zararsızlık gibi özellikleri bu malzemelerin kullanımını
avantajlı kılmaktadır.
Şekil 2. Bir araç tavanının katmanlı yapısı (1).
Şekil 3. Tabii lif kompozitlerinden üretilen otomobil kapı iç panelleri ve kapı çerçeveleri (11).
45
3.4. Bagaj
yumuşak bir kalkan oluşturur. Hava yastıkları için en
önemli gereksinimler yüksek patlama mukavemeti ve
kimyasalların kumaşın diğer tarafına geçip yolcuya
zarar vermemesi için yüksek geçirmezliktir. Hava
yastıklarında poliamid 6.6 kumaş kullanılmaktadır.
Polyester kullanılmamaktadır zira polyesterin erimesi
için naylona nazaran %40 daha az enerji gerekmektedir
Bununla birlikte sıcak gazların yolcu tarafına geçme
riski vardır (12). Hava yastıkları genelde yüksek
tenasiteli 210-840 dtex aralığında multifilament naylon
6.6 ipliklerinden dokunur (13,14). Hava yastığı kumaşı
termofiksaja tabi tutulur ve kirlerinden arınması için
kaynar yıkamadan geçirilir. Kumaş yüksek kesme ve
dikiş kayma dayanımına sahip olmalıdır. Öte yandan
hava yastığının uzun yıllar özelliklerini kaybetmeden
durabilmesi gerekir.
Araç bagajlarında genelde iğneli non-woven polyester
ya da polipropilen kumaşlar kullanılmaktadır. Bugün
Batı Avrupa’da üretilen araçların bagaj kumaşlarında
%60 oranında polyester, %40 oranında ise polipropilen
kullanılmaktadır (1). Japonya’da tamamen polyester,
Amerika’da ise tamamen polipropilen kullanılmaktadır.
Bagaj kumaşlarında ses yalıtımı sağlamak için tekstil
teleflerden oluşturulan non-woven kumaşların kullanımı
da yaygın bir uygulamadır. Araç koltuklarında olduğu
gibi bagaj kumaşlarında da ışık ve UV haslığı (üst
katmanlarda), aşınma dayanımı, ses yalıtımı ve termal
dayanım istenen özellikler arasındadır. Polyester
lifi polipropilene nazaran daha yüksek sıcaklıklara
dayanabildiği için bu liflerle yüksek sıcaklık ve kısa
sürede çalışılabilir. Dolayısıyla üretim hızı daha yüksektir
(1). Polipropilen ise daha hafif ve ucuz olmakla birlikte
daha düşük çalışma sıcaklıkları gerektirir. Bu da enerji
maliyetini azaltmakla birlikte üretim süresini uzatır.
Polipropilenin diğer bir avantajı da geri dönüşümünün
kolay olmasıdır.
3.7. Halılar
Halılar bir araçta estetik ve duyusal konforun yanında ses
ve titreşim yalıtımı işlevi görür. Her bir araçta ortalama
3,5-4,5 m2 halı bulunur (1). Araç halıları genelde tufting
ve iğneli non-woven kumaştır (1). Batı Avrupa’da
üretilen araçların üçte birinde hacimlendirilmiş kontinü
filament (BCF) naylon iplikleri kullanılır. Üçte ikisinde
ise polyester ve polipropilen lifinden iğneli nonwoven kumaş kullanılmaktadır (1). Japonya’da da bu
oranlar benzerdir. Amerika’da ise bütün araç halıları
BCF naylondan tuftingle üretilmektedir. Polyesterin
düşük basma esnekliği tufting halılarda kullanımına
engeldir. Tufting halılar yıpranmaya daha dayanıklıdır.
Tufting halılar gerek kesikli gerek kesiksiz havlı olarak
üretilebilmektedir. Tufting işlemi için alt yüzey olarak
genelde 110-120 m2 ağırlığında non-woven kumaş
kullanılır. Hem tufting hem de non-woven halılar liflerin
yerinde sabitlenmesi için arka taraftan akrilik lateksle
kaplanır. Bunun altına titreşim ve ses yalıtımı için genelde
pamuklu keçeden başka bir kumaş yerleştirilir. Bu amaçla
genelde 250-600 g/m2 polietilen pudra kullanılır (1).
3.5. Emniyet Kemeri
Emniyet kemeri bugün bütün araçlarda zorunlu
hale gelen bir güvenlik unsurudur. Emniyet kemeri
çok katmanlı dimi ya da saten dar dokuma kumaşı
olup genelde 1100 dtex inceliğinde 320 uçlu ya da
1670 dtex inceliğinde 260 uçlu yüksek tenasiteye
sahip filament polyester ipliklerinden üretilir (1). Bu
yapıların seçilmesinin nedeni yüksek mukavemet ve
aşınma dayanımı için birim alanda en yüksek oranda
lif paketlenmesine izin vermesidir (1). Emniyet kemeri
olabildiğince sert ve rijit olmalıdır. Böylece kaza anında
oluşan ağırlığı taşıyabilecek mukavemette olur. Yine
bu sayede tokalardan kolaylıkla kayar ve yerine geri
döner. BS 3254 standardına göre emniyet kemeri 50
km/h hızda giderken 90,7 kg ağırlığında bir yolcuyu
zapt etmelidir. Minimum kemer genişliği yetişkinler
için karın kısmında 4,6 cm, omuz kısmında ise 3,5 cm
olmalıdır. BS 2576 standardına göre emniyet kemeri
minimum 13,3 kN kopma yüküne sahip olmalıdır. Bunun
yanında emniyet kemeri UV ve güneş ışığına dayanıklı
olmalıdır. Emniyet kemerlerinde genelde eriyik halde
boyanmış lifler kullanılır. Boyarmadde yüksek ışık ve ter
haslığına sahip olmalıdır (1). Bugün için her bir araçta
toplam 800 gr ağırlığında 14 m emniyet kemeri kumaşı
kullanılmaktadır.
3.8. Doğal Lif Takviyeli Kompozit Bileşenler
Doğal lif kompozitleri son yıllarda otomobil iç ve
dış bileşenlerinde çok miktarda kullanılmaktadır.
Doğal lif takviyeli kompozitler yenilenebilir, doğada
biyolojik olarak parçalanabilir, geri dönüştürülebilir ve
aynı zamanda sürdürülebilir malzemelerdir. Doğal lif
kompozitleri düşük maliyet, daha az makine ekipmanı
yıpranması, üretim sırasında daha az enerji gereksinimi,
daha az sağlık ve güvenlik riski gibi özelliklere sahiptir.
Yine bu malzemelerin düşük yoğunlukları nedeniyle
bu malzemelerden üretilen araç parçalarında hafiflik
sağlanmaktadır. Bu kompozitlerin kullanımıyla araç
ağırlığında %10-30 arası düşüş sağlamak mümkündür.
Araç ağırlıklarındaki %25’lik bir düşüşün yılda
250 milyon varil ham petrol tasarrufu sağlayacağı
3.6. Hava Yastıkları
Araçlarda en önemli güvenlik bileşenlerinden biri de
hava yastıklarıdır. Hava yastığı pazarı 1999 yılı itibarıyla
7 milyar dolardır. Hava yastıkları çarpma anında patlayıcı
kimyasallar sayesinde şişer ve yolcuları koruyucu
46
öngörülmektedir (11). Aynı zamanda kolay şekil
verilebilirlik, akustik ve termal yalıtım özellikleri doğal
lif kompozitlerini çok cazip kılmaktadır. Bu avantajların
yanında doğal lif takviyeli kompozitlerin yüksek
hidrofillik, düşük darbe tokluğu, uniform olmayan yapı
ve düşük çalışma sıcaklığı gereksinimi (<200 0C) başlıca
dezavantajlarıdır. Bu dezavantajlar bugün için doğal lif
takviyeli kompozitlerin kullanımını yapısal olmayan
(non-structural) ya da yarı-yapısal (semi-structural) araç
bileşenleri ile sınırlamaktadır.
amaçlı komponentlerde kullanılmaktadır. Şekil 4’de
Batı Avrupa’da 1996- 2005 yılları arasında doğal liflere
olan talep miktarı ve 2010 yılı için tahmin edilen değer
görülmektedir (17).
Tabii lifler, otomobil iç komponentlerinde hem
dolgu maddesi olarak hem de destekleyici olarak
kullanılmaktadır. Tablo 4’de tabii liflerin bazı otomotiv
uygulamaları ve kullanılan tabii liflerin ağırlıkları
görülmektedir.
Günümüzde tabii liflerin termoset veya termoplastik
reçineler ile birlikte basınçlı kalıplama tekniği
kullanılarak üretilen bazı otomobil parçaları arasında
kapı çerçeveleri ve panelleri, otobüslerdeki eşya rafları,
otobüs koltuk bileşenleri, araç tamponları, otobüs zemin
parçaları sayılabilir. Bazı otomobil üreticileri ve otomobil
modellerinde kullandıkları doğal lif kompozitleri Tablo
5’de verilmiştir.
Doğal lif destekli kompozit malzemelerin özellikle
otomobillerin iç mekân komponentlerinde kullanımı
oldukça fazladır (15). Otomotiv komponentlerinde
doğal lif kompozitlerinin kullanımının her sene %54
oranında bir artış göstereceği öngörülmektedir (16).
Doğal lif kompozitleri Avrupa ve Amerika otomobil
üreticileri tarafından araç koltuk arkalıklarında, kapı
iç panellerinde, gösterge tablolarında ve ses yalıtım
Şekil 4. Batı Avrupa’da 1996- 2005 yılları arasında doğal liflere olan talep miktarı ve 2010 yılı için tahmin edilen değer
(17)
Tablo 4. Araç bileşenlerinde kullanılan tabii lif miktarları (15).
Araç Bileşeni
Kullanılan Elyaf Ağırlığı (kg)
Ön kapı çerçevesi
1,2- 1,8
Arka kapı çerçevesi
0,8- 1,5
Bagaj kaplaması
1,5- 2,5
Koltuk arkalığı
1,6- 2,0
Sunroof kaydırağı
0,4
47
Tablo 5. Bazı araç modellerinde tabii lif kompozitlerinin kullanımı (KP: kapı paneli, P: panel) (11)
Lif Tipi
Reçine Tipi
Araç parçası
Modeller
Odun lifi
Akrilik reçine
dispersiyonu
KP, P, Hava kanalı
P: Opel Astra, Zafira,Volvo- V40
KP: Opel Astra, Zafira
Odun lifi dokusuz
yüzey
Akrilik reçine
dispersiyonu
KP, P, Koltuk desteği
P: DC A-sınıfı, Mitsubishi Colt,
Smart 44
KP: Mitsubishi Colt, Opel Astra, C
KP, C 219
Keten, kenevir, jüt,
sisal lifi
Poliüretan
KP
KP: DC S/E- serisi
Keten, kenevir, jüt,
sisal lifi
Epoksi reçine
KP
KP: BMW 5 serisi
Keten, kenevir, jüt,
sisal lifi
Polipropilen
KP, koltuk desteği
Renault Clio
Odun hamuru
Polipropilen
KP
KP: Fiat, Punto, Bravo, Alfa 147,
155
Hindistan cevizi lifi
Lateks
Koltuk döşemesi
DC, Diverse serisi
üretim tekniklerinin kullanılması yoluyla gerçekleşebilir.
Aracın çevreye negatif etkisinin azaltılması için ise
daha az yakıt tüketen ve daha hafif araçların üretilmesi
gerekmektedir. Bunun yanında elektrik ve güneş enerjisi
gibi alternatif enerji kaynaklarının kullanımı da otomotiv
endüstrisinin gelişim seyrini etkileyecektir.
Otomobil tekstilleri açısından Techtextil 2011 fuarında
en göze çarpan husus otomotiv endüstrisindeki
tabii lif yapıların kullanımına yönelik üretim yapan
firmaların sayısındaki artış olmuştur. Techtextil 2009
ile kıyaslandığında çok daha fazla firma daha geniş
ürün yelpazesi ile özellikle dokusuz yüzey ürünlerini
sergilemişlerdir. Leco-werke, Polyviles, İso-wood,
Norafin, Procotex, Culzean ve FFF Group bunların
başında gelmektedir. Abifor ve BASF gibi büyük kimyevi
madde üreticileri tabii lif destekli kompozitlerin üretimi
için özel olarak geliştirdikleri kimyasalları tanıtmak
için standlarında geniş bir alan tahsis etmişlerdir.
Özellikle BASF firmasının tanıttığı Acrodur® marka
toz ve solüsyon reçinenin gerek kullanım özelliği
gerekse mukavemet açısından çok başarılı örnekleri
sergilenmiştir.
Maliyetin düşürülmesi ve çevreye etkinin azaltılması
yönünde tekstil malzemeleri gelecekte de katkı sağlamaya
devam edecektir. Hafif ve güçlü tekstil malzemeleri ile
bu tekstillerle desteklenmiş kompozitler araç ağırlığının
azaltılmasını ve bu yolla yakıt tüketiminin düşmesini
sağlayacaktır. Bununla birlikte gelecekte ucuz tabii
liflerin ve tabii lif takviyeli kompozitlerin kullanımıyla
çevre dostu, ucuz ve hafif araçların üretilmesi söz konusu
olacaktır.
Araç geri dönüşümünün kolaylaştırılması hususunda
da tekstiller fayda sağlayabilir. Araç komponentlerinde
poliüretan köpük gibi malzemelerin yerine üç boyutlu
örme ya da non-woven kumaşların kullanımıyla geri
dönüşüm için kimyasalların sayısı azalacak ve geri
dönüşüm işlemi kolaylaşacaktır. Bunun da parça başı
araç maliyetine pozitif yansıması olacaktır.
Tabii lif destekli kompozitler ile alakalı bilimsel
çalışmalarda da yoğunluk gözlenmiştir. RWTH Aachen,
TITK, Hochschule Niederrhein, Chemnitz University of
Technology, Cetex, Fraunhofer Institut, Bremen Fasern
Institut ve ITV Denkendorf üniversiteleri özellikle kapı
panelleri ve ön konsol üzerine çok sayıda araştırma
ve ürün sergilemişlerdir. Çalışmaların içeriği dikkate
alındığında liflerin mukavemet ve nem alma özelliklerini
azaltmaya yönelik yapılan işlemlerin önem kazandığı
görülmüştür.
Yeni ve yüksek performanslı liflerin geliştirilmesiyle
tekstil malzemeleri sadece yarı-yapısal değil yapısal araç
bileşenlerinde de kullanılabilecektir. Bu noktada önemli
olan husus bu liflerin yüksek performans yanında düşük
maliyetle üretilebilmesidir.
4.Otomotiv Tekstillerinin Geleceği
Gelecekte otomotiv endüstrisi için en önemli iki unsur
maliyet azaltma ve negatif çevresel etkinin düşürülmesidir.
Maliyet azaltma daha ucuz hammadde ile ucuz ve verimli
Tekstillerin güvenlik konusunda da gelecekte otomotiv
endüstrisinde büyük rol alacağı öngörülmektedir. Zira
48
KAYNAKLAR
bugün için araçlarda daha yumuşak ve kaza anında insan
bedenine zarar vermeyecek malzemelerin kullanımı
revaçtadır. Bu konuda yumuşak ve güçlü tekstil lifleri
büyük rol oynayabilir. Öte yandan emniyet kemerleri ve
hava yastıkları gibi güvenlik unsurları da tekstillerden
üretilmektedir. Gelecekte bu güvenlik unsurlarına
yenilerinin ekleneceği düşünülmektedir.
5.Sonuç
Bugün olduğu gibi gelecekte de otomobil kullanımı
artarak devam edecektir. Otomotiv tekstilleri bu kapsamda
yüksek katma değerli ürünler olarak tekstil endüstrisinin
öneli bir kısmını oluşturmaya devam edecektir. Özellikle
Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde otomobil üretimi
ve kullanımının daha büyük bir ivmeyle artacağı
öngörülmektedir. Türkiye’nin kendi yerli aracını üretme
çalışmaları hali hazırda devam etmektedir. Bu kapsamda
yerli otomobil firmalarının oluşmasıyla bunlara araç
komponentleri tedarik edecek yerli Tier-1 ve Tier-2
firmalarının oluşması ve var olanların daha da gelişmesi
kaçınılmazdır. Yerli endüstrinin gelişmesiyle Türkiye’nin
hem otomotiv tekstilleri hem de genel anlamda teknik
tekstiller alanında global alanda kalite ve rekabet
gücünün artacağı düşünülmektedir. Bu kapsamda teknik
tekstiller bilgi dağarcığının ve ‘know-how’ ın artırılması
için üniversite ve endüstri işbirliği ile çalışmaların hız
kazanması büyük öneme sahiptir.
1.
Fung, W., Hardcastle, M., Textiles in Automotive
Engineering, Woodhead Publishing Limited, Cambridge,
England, 2001.
2.
WBCSD Meeting the Challenges to Sustainability
(Mobility 2030). Geneva: World Business Council
for Sustainable Development; 2004 April. Report No.
2-940240-57-4.
3.
The European Parliament and the Council of the European
Union. Directive 2000/53/EC of the European Parliament
and the Council of End-of-Life Vehicles. Journal of the
European Communities October 21st, 2000. EG N 269 S.
34 L 269/34.
4.
Crocco, G., L., Kinkelaar, M. R., (Arco-now Lyondell),
‘Improving the Driving Comfort of Automotive Seating’,
Autotech, NEC, Birmingham, 4-6 November, 1997.
5.
Eller, R., ‘Molding the Future Interior’, Automotive and
Transportation Interiors, September, 1996, 24-31.
6.
Editors of American Fabrics Magazine, Encyclopedia of
Textiles, 3rd edn, Englewood Cliffs, New Jersey, USA,
Prentice-Hall, 1980, 393, 496-9.
7.
Önal, L., Korkmaz, M., Physical and Dimensional
Properties of Multilayered Knitted Upholstery Fabrics,
1. Uluslararası Tekstil ve Tekstil Makineleri Kongresi,
İstanbul, 01-02 Haziran 2006.
8.
Anon, Knitted Car Upholstery, Knitting International,
June 1993, 100 (1194), 34.
9.
Robinson F., Ashton S., Knitting in the Third Dimension,
Textile Horizons, December, 1994, 22-4.
10. Smith, T.L., 3-D Knitting Adds New Dimension
to Interiors, Automotive&Transportation Interiors,
November 2004, 42-5.
11. Bledzki, A.K., Faruk, O., Sperber, V.E., Cars from BioFibres, Macromolecular Materials and Engineering,
291,449-457, 2006.
12. Smith, T.L., ‘Tough stuff’, Automotive&Transportation
Interiors, August 1996, 30-2.
13. DuPont Automotive TI leaflets H-48030 and H 48032
(USA).
14. Siejack V (AKZO), ‘New yarns for lighterweight airbag
fabrics’, IMMFC, Dornbirn, 17-19 September 1997.
15. Suddel, B. C., Evans, W.J., The Increasing Use and
Application of Natural Fiber Composite Materials
Within the Automotive Industry, Seventh International
Conference on Woodfiber- Plastic Composites, Madison,
Wisconsin, USA, May 19-20, 2009, pp: 7-14.
16. Annual Report of the Government- Industry Forum on
Non-Food Uses of Crops, Department of Environment,
Food and Rural Affairs Publications, EU, August 2002.
17. Suddel, B.C., Evans, W.J., Natural Fiber Composites in
Automotive Applications, in: Natural Fibre Biopolymers
and Biocomposites, Mohanty A.K., ed: Misra, M., Drzal,
L.T., CRC Press, USA, 2005.
49
KORUYUCU TEKNİK TEKSTİLLER
(PROTECH)
Prof. Dr. Mehmet KANIK
Uludağ Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü
Giriş
gelişmelere yer verilecektir.
Her iki yılda bir tekrarlanan Uluslararası Teknik
Tekstiller ve Dokusuz Yüzeyler Ticaret Fuarı ile, Teknik
Tekstil Sempozyumu Almanya’nın Frankfurt şehrinde
24-26 Mayıs 2011 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir.
50 ülkeden 1207 firmanın katıldığı fuarı; 96 ülkeden
24 500’den fazla ziyaretçinin ziyaret ettiği ve ziyaretçi
sayısının yeni bir rekor olduğu fuar organizasyonu
tarafından rapor edilmiştir. Fuarda, ağırlıklı olarak teknik
tekstil üretiminde kullanılan malzemeler, makineler,
teknikler ve hizmetler yanında teknik tekstil ürünleri
konusundaki yenilikler de sergilenmiştir.
Koruyucu Teknik Tekstil Üretiminde Kullanılan
Malzemelerle İlgili Gelişmeler
Fuarda, koruyucu teknik tekstillerin üretiminde
temel hammadde olarak büyük çoğunluğunu yüksek
performanslı liflerin oluşturduğu çeşitli tekstil lifleri,
polimerler, pigmentler ve kimyasal maddeler tanıtılmıştır.
Koruyucu tekstilden sağlaması istenen özelliğe göre
liflerin çoğunlukla yüksek mukavemete, yüksek sıcaklığa,
UV ışınlarına, çeşitli kimyasallara vb. dayanımının
olması gerekir. Bu amaçla eskiden beri kullanılagelen
aramid (p- ve m-aramid), seramik, cam, karbon, taş
(bazalt) liflerinin yanı sıra yüksek performanslı polietilen
ve polyester lifleri bazı yeni gelişmeler ve kullanım
alanlarıyla çok sayıda üretici tarafından teknik tekstil
üreticilerine tanıtılmıştır. Bu alanda, Batı Avrupa, ABD
ve Japonya’lı klasik yüksek performanslı lif üreticileri
yerine çok sayıda Uzakdoğu’lu üreticinin de pazarda yer
aldığı görülmüştür.
Koruyucu teknik tekstiller bu fuarda gerek malzeme
bazında ve gerekse geliştirilen ürünler bazında oldukça
geniş bir yer tutmuştur. Bu alanda, özellikle yüksek
sıcaklık ve alev, mekanik etkiler (kesme, batma, patlama
vb.), kötü hava şartları (aşırı yağış, soğuk ve sıcak),
zararlı kimyasal maddeler, nükleer ve biyolojik etkiler,
elektriksel etkiler ve elektromanyetik radyasyon, zayıf
görünürlük (trafik), zararlı toz ve partiküller, yağ ve kir,
mikroorganizmalar ve UV ışınları gibi zararlı/tehlikeli/
istenmeyen etkilere karşı insanların korunmasını
amaçlayan ürünler yer almaktadır.
Eski bir geçmişe sahip olan para- ve meta-aramid bazlı
lifler (çoğunlukla p-aramid), yüksek mukavemetleri,
yapısal güç tutuşur özellikleri ve çok yüksek erime/
bozunma sıcaklıkları ile farklı alanlara yönelik koruyucu
tekstiller alanında önemli bir kullanım alanına sahiptirler.
Fuarda bu liflerin tanınan markaları olan Kevlar ve
Nomex (Dupont), Twaron (Teijin, Japonya) yanında
başka bazı firmaların da liflerini tanıttıkları görülmüştür.
Techtextil 2011’de bu alanda sergilenen gelişmeleri genel
olarak aşağıdaki başlıklar altında toplamak mümkündür:
- Koruyucu tekstil üretiminde kullanılan malzemelerin
performanslarında artış ve bazı yeni malzemelerin
geliştirilmesi.
Kuraray (Japonya) firması fuarda bazı koruyucu
tekstiller de dahil olmak üzere özellikle yüksek
mukavemet gerektiren teknik tekstiller için geliştirdiği
Vectran liflerini tanıtmıştır. Tamamen aromatik polyester
yapısında olan bu lifler “sıvı kristal polimer” teknolojisi
ile üretilmektedir.
- Klasik pasif koruma yanında, aktif koruma
uygulamalarında belirgin bir yaygınlaşma eğilimi (akıllı
tekstil uygulamaları; sensörler, LED’ler vb. yardımıyla).
- Koruma seviyesindeki artış yanında, özellikle
koruyucu giysilerde konfor ve estetik açısından da
sağlanan artışlar.
Bu alandaki en önemli gelişmelerden bir tanesi olarak
“yeni malzemeler alanında” yenilik ödülü verilen modifiye
akrilik bazlı Pyrotex lifleri (Pyrotex GmbH; Almanya)
olup; bu lifler yüksek ısıya ve aleve, UV ışınlarına,
solventlere, asitlere ve bazlara karşı dayanıklıdır. Ayrıca,
yüksek sıcaklıkta erimemesi, damlamaması ve zehirli
Burada öncelikle koruyucu teknik tekstillerin üretiminde
kullanılan başlıca malzemeler ile ilgili gelişmeler
özetlendikten sonra, bazı temel alanlara yönelik korucu
tekstil ürünleri konusunda tespit edilebilen çeşitli
50
Bu liflerden çeşitli kalınlıklarda üretilen keçe yüzeylerin
tek başına veya alüminyum folye ile kaplanarak ısı ve ses
yalıtımı için kullanıldığı belirtilmektedir.
gazlar çıkarmaması
nedeniyle
lifin
koruyucu
giysi
üretimi
açısından
avantajlı
olduğunu
iddia
edilmektedir.
Ayrıca
liflerin
Ekotex
belgesine
de
sahip
olduğu
belirtilmektedir.
Fuarda SuperSil lifleri ile geliştirilen özel bir ürün
olarak Securasil Pty Ltd. (Avustralya) firması tarafından
geliştirilen yangın çantası “Firebag”’tir. Avustralya ve
Rusya’daki ilgili yangın koruma testlerini geçen bu
çantanın yangında para ve kıymetli eşyaları yanmadan
koruyabildiği
belirtilmektedir.
Fuarda tanıtılan modifiye akrilik (modakrilik) bazlı
güç tutuşur liflerden birisi de Kaneka Corporation
(Japonya) tarafından geliştirilen ve Waxman Fibres Ltd.
(İngiltere) firmasınca sergilenen Kanecaron SYS lifleri
olup yapısal olarak güç tutuşurluk özelliğine sahiptir.
Bu liflerin normal akrilik lifleri gibi boyanabilir olduğu
ve mükemmel güç tutuşurluk etkisine sahip olduğu
(LOI indeksi 33) belirtilmektedir. Perde, dikey perde
ve panjur gibi alanlarda kullanılmak üzere geliştirilen
bu ipliklerin atkı ipliği olarak çözgüde normal polyester
kullanılmasıyla birçok ulusal ve uluslar arası güç
tutuşurluk standardının sağlandığı iddia edilmektedir.
Waxman firması ayrıca, yine Kaneka tarafından üretilen
çok fonksiyonlu modakrilik bazlı başka lifleri de
tanıtmıştır. Örneğin, ProtexMAX güç tutuşurluk özelliği
yanında aynı zamanda eriyik metal sıçramalarına karşı da
koruma sağlarken; Protex+ ise ilave olarak antimikrobiyal
(bakteri ve mantarlara karşı) koruma sağlamaktadır.
Protex+ liflerinin askeri amaçlı ve koruyucu iş elbiseleri
için önerildiği, yüksek görünürlük sağlayan boyarlarla da
boyanabildiği belirtilmektedir.
Bir başka Rus firması
NPO
Stekloplastic
de, yüksek sıcaklığa
dayanıklı cam lifleri
yanında esas olarak
quartz ve silika lifleri
ile bunlardan yapılan
iplik, kumaş, şerit,
elek ve non-woven
ürünlerini tanıtmıştır.
%99.5
gibi
çok
yüksek oranda SiO2
içeren Quartz liflerinin 2000 oC erime sıcaklığına sahip
olduğu; uzun süreli işlemler için 1250 oC’ye ve kısa
süreli işlemlerde de 2000 oC kadar kullanılabileceği
belirtilmektedir. Aynı firma tarafından üretilen silika
liflerinin (%95 SiO2) ise 1000 oC’nin üzerindeki
yüksek sıcaklıklara karşı uzun süreli koruma sağladığı
belirtilmektedir.
Klasik liflerin güç tutuşur hale getirilmesiyle
sağlanabilecek koruyuculuk etkisinin yeterli olmadığı;
alev almazlık yanında çok yüksek sıcaklıklara
da dayanıklılık gerektiren alanlar için özel lifler
kullanılmaktadır. Bu alanda çok eskiden beri bilinen
asbest liflerinin kanserojen etkileri nedeniyle alternatif
lifler günümüzde daha fazla ön plana çıkmış durumdadır.
Bunlar arasında, cam lifleri, kuartz lifleri, silika lifleri,
bazalt lifleri, novoloid lifleri, seramik lifleri ve melamin
lifleri sayılabilir. Bunlar, itfaiyeci giysilerinden çeşitli
alanlarda kullanılan koruyucu eldivenlere; çeşitli
taşıtlarda ve makinelerde yalıtım amaçlı ürünlere
kadar oldukça önemli bir kullanıma alanına sahiptirler.
Techtextil 2011 fuarında bazı gelişmelerle birlikte bu
sınıflarda yer alan çeşitli lifler de fuar ziyaretçilerine
gösterilmiştir. J-SC RLB Silika (Rusya) firması yeni
geliştirdiği amorf silika bazlı SuperSil liflerini ve
çeşitli kullanım alanlarını fuarda tanıtmıştır. 1700 oC’de
yumuşayan ve 1200 oC yüksek sıcaklığa karşı uzun süreli
koruma sağlayabilen SuperSil liflerinin yangına karşı
koruma yanında, ısı, ses, darbe ve elektrik yalıtımında da
başarıyla kullanılabilen lifler olduğu iddia edilmektedir.
Aleve ve yüksek ısıya karşı koruyucu tekstiller için
kullanılan melamin liflerinin iyi bilinen markalarından
Basofil (Basofil Fibers, ABD) fuarda bu alanda
tanıtılan lifler arasındaydı. Bu liflerin aramid liflerine
göre alev ve yüksek ısıya karşı koruma gerektiren
eldiven, yangın giysisi vb. alanlarda tek başına ya da
performansı ve kullanım konforunu geliştirmek amacıyla
selülozik, polyester ve aramid lifleri ile karışım halinde
kullanılabildiği belirtilmektedir. UV ışınlarına karşı
mükemmel dayanıklılığı bakımından aramid liflerine göre
51
performanslı versiyonları da bu fuarda ziyaretçilere
tanıtılmıştır. Polyamide High Performance GmbH
firmasının Diolen 150BT markasıyla pazara sunduğu
yüksek performanslı PLA lifleri yüksek UV stabilitesine,
düşük alev alma özelliğine ve iyi renk haslıklarına sahip
olup teknik tekstiller için önerilmektedir. Aynı firmanın
son derece düşük çekme özelliğine sahip PA 6.6 iplikleri
ile oldukça yüksek erime sıcaklığına (285 oC) sahip PA
4.6 bazlı iplikleri de koruyucu tekstiller için tavsiye
edilmektedir.
avantajlı olduğu da iddia edilmektedir. Novoloid (çapraz
bağlı fenol-aldehit) liflerinin tanınmış markası Kynol
lifleri de koruyucu tekstiller alanında fuarda tanıtılan
lifler arasındaydı. Bunlar,
yüksek
güç
tutuşurluk
(LOI=
30-34)
özelliği
yanında iyi ısı izolasyon
özelliğine ve genel olarak
yüksek kimyasal madde
ve solvent dayanımına
sahip olan liflerdir. Ancak,
yüksek sıcaklığa karşı uzun
süreli kullanım alanlarında
150 oC’ye kadar dayanıklı
olduğu belirtilmektedir.
Techtextil fuarında ağırlıklı olarak göze çarpan lif/iplik
türlerinden bir gurup da iletken ve metal kaplı liflerdir. Bu
alanda, Syscom Advanced Materials (ABD) firmasının
geliştirdiği Liberator lifleri metal kaplı sıvı kristal
polimer olup, lifin elektriksel iletkenliği yanında yüksek
mukavemetli, hafif ve yüksek sıcaklıklara da dayanıklı
olduğu belirtilmektedir. Bu liflerden yapılan kumaşların
elektromanyetik ve radyofrekans girişimlerine iyi bir
kalkanlama etkisi sağladığı iddia edilmektedir.
Fil.Va
(İtalya)
firması
fuarda, çeşitli yüksek performanslı monofilament iplikler
yanında güç tutuşur ve elastik PBT (polibutilen terafitalat)
monofilament ipliklerini ziyaretçilere tanıtmıştır.
Tekstil mamullerine kumaş ve giysi formunda
kazandırılan çeşitli fonksiyonel özelliklerin lif halinde
iken kazandırılmasına yönelik çalışmalar bu fuarda da
dikkati çekmiştir. Bu alanda kalıcı güç tutuşur özelliğe
sahip PES lifleri gerek koruyucu giysiler ve gerekse
ev tekstilleri alanında uzun bir geçmişe ve yaygın bir
kullanıma sahiptir. Trevira GmbH (Almanya)firmasının
iyi bilinen Trevira CS lifleri yanında bu alanda Avrupalı
ve Uzakdoğulu çok sayıda firma güş tutuşur PES liflerini
fuarda sergilemişlerdir. Bunlar arasında Diolen Safe
(FR Safety Yarns GmbH, Almanya) ve SwissFilament
(SwissFilament; yüksek tenasiteli FR PES) de yer
almaktadır. Ayrıca fuarda bir Türk firması olarak Tepar
Tekstil San ve Tic AŞ. firmasının da fosfor bazlı bir
tutuşurluk maddesi içeren güç tutuşur PES ipliklerini
tanıttığını belirmek gerekir.
Lenzing (Avusturya) firması özellikle yüksek ısıya ve
aleve karşı koruyucu giysiler için güç tutuşur özelliğe
sahip “Lenzing FR” liflerini tanıtmıştır. Selülozik bazlı
bu liflerin askeri giysiler yanında yüksek ısı ve aleve
karşı koruma gerektiren iş kollarında kullanılan giysiler
için tavsiye edilmektedir. Bir başka rejenere selülozik
güç tutuşur lif üreticisi de Glanzstoff (Çek Cumhuriyeti)
olup, Viskont FR markasıyla tanıttığı liflerin LOI
değerleri (28) Lenzing FR ile aynıdır.
Fuarda sergilenen yüksek sıcaklığa dayanıklı yeni liflerden
birisi de, Svetlogorsk Khimvolokno (Belarus) firması
tarafından tanıtılan Arselon lifleri olup poli-okzadiazol
bazlı bir liftir. Lifin m-aramidlere alternatif olarak
geliştirildiği ve oldukça benzer özelliklere sahip olduğu
ifade edilmektedir. Bu liflerden yapılan keçelerin filtre
olarak 250 oC’de 3 yıl süreyle kullanıma dayanıklı olduğu;
çok kısa süreli kullanımlarda 400 oC’ye kadar dayandığı,
sıcakta çekme ve erime yapmadığı belirtilmektedir.
Bu lifler yüksek sıcaklıkta kullanılan filtreler yanında,
koruyucu eldiven,
önlük ve astarlar
için de tavsiye
edilmektedir.
Koruyucu tekstil üretiminde kullanıma yönelik olarak
geliştirilen fonksiyonel liflerden birisi de, Wellman Int.
(İrlanda) firmasının özel kullanım alanları için geliştirdiği
ve kalıcı su ve yağ iticilik özelliğine sahip olan polyester
bazlı ipliğidir. Wellman Oleophobic adı verilen lifin
standart ve içi boş tipleri bulunmaktadır.
EMS-Griltech
(İsviçre)
firmasının
bakteriyel
korumaya yönelik olarak da gümüş ve çinko iyonları
içeren çeşitli lifleri ziyaretçilere tanıtmıştır. Bunların
ayakkabı astarı, spor kıyafetleri, yatak yüzleri ve
tıbbi alanlarda koruma için
tavsiye etmektedirler.
Luxilon Industries
(Belçika)
firması
ile Fransız örme
firması
Sofileta
tarafından
geliştirilen ve “konfor + fonksiyon” ödülü alan
Luxicool iplikleri serinletme özelliği ile koruyucu ve
konfor sağlayıcı giysi üretimi için tavsiye edilmektedir.
Monofilament olarak üretilen bu liflerin serinletici
Tekstil dünyasında yakın bir geçmişi
olan, yenilenebilir kaynaklardan
(mısırdan)
üretilen
polilaktik
asit (PLA) liflerinin yüksek
52
metal
liflerinin
karışımından çeşitli
büküm teknikleriyle
üretilen ipliklerden
oluşmaktadır.
Bunların
ortak
özelliği, elektriksel
ve
termal
iletkenlikleri yanında
belli
şartlarda
elektromanyetik dalgaları geçirmeme (kalkanlama)
etkisine sahip olmalarıdır. Bu alanda oldukça geniş bir
ürün gamıyla ülkemizden Orbital Dış Tic. Firması fuarda
ürünlerini ziyaretçilere tanıtmıştır.
efekti, mevcut serinletici çözümlerden farklı olarak
liflerin fiziksel yapıları ile değil, özel polimerik yapısı
ile kalıcı olarak sağlandığı belirtilmektedir. Polimerik
yapının düzenli tekrarlayan hidrofilik ve hidrofobik
bloklardan oluştuğu ve bunun da nemi (teri) devamlı
olarak absorblayıp buharlaştırmak suretiyle vücut ısısını
düşürdüğü belirtilmektedir. Mevcut serinletme özelliği
olan liflere göre daha yüksek bir soğutma efekti sağladığı
iddia edilmektedir. Örneğin, laboratuar sonuçlarına
göre terleme fazında vücut sıcaklığını 3,7 oC’ye kadar
(mevcutlarda en fazla 2,9 oC) düşürdüğü ölçülmüştür.
Novalfa Srl. (İtalya) firması, güç tutuşur-yüksek ısıya
dayanıklı koruyucu tekstillerde kullanılmak üzere
patentli bir özlü (core-spun) iplik tanıtmıştır. Alessandra
iplikleri denilen bu iplikler merkezde cam elyafından
bir öz, üstünde normal lifler ve en üstte de güç tutuşur
liflerden oluşan üçlü bir yapıda üretilmektedir. Firma, bu
ipliklerin toksik bir etki göstermeksizin ısıya ve aleve
karşı bilinen çözümlerden daha iyi koruma sağladığını;
aşınma direncinin yüksek olduğunu ve daha estetik
görünüme sahip olduğunu iddia etmektedir.
Koruyucu Teknik Tekstil Üretiminde Kullanılan
Polimerler ve Yapıştırıcılar
Kaplama ve Laminasyon yoluyla koruyucu teknik tekstil
üretiminde kullanılmaya uygun çeşitli kimyasallar,
yapıştırıcılar, membranlar ve bu amaçla geliştirilen bazı
yeni ürünler de fuarda tanıtılmıştır.
Tanatex Chemical B.V. (Hollanda) koruyucu teknik
tekstillerle ilgili çeşitli kimyasalları fuarda tanıtmıştır.
Edolan® Breathable kötü hava şartlarına karşı koruma
sağlayan giysilerin üretimi için tasarlanmış olan nefes
alabilir bir kaplama maddesidir. Actipro™ firmanın
antimikrobiyal bitim işlemleri için yeni geliştirdiği
ve klasik sistemlere alternatif bir konsepte sahiptir.
Probiyotik Apre denilen bu konsepte göre, yararlı mikroorganizmalara ve cilt florasına zarar verilmeksizin,
kumaşlarda çoğalan patojen bakteriler ve allerjenlerle
(ev tozu akarları dahil) mücadele edilmektedir.
Mikroorganizmaların öldürülmesi prensibine göre
çalışan antimikrobiyal sistemlerde olduğu gibi burada
direnç kazanmasının söz konusu olmadığı ve doğal bir
yöntem olduğu bildirilmektedir.
Faz değiştiren materyaller
yardımıyla ısı regülasyonunun
sağlanması
son
yıllarda
üzerinde
çokça
çalışılan
konuların başında gelmektedir.
İçerisinde faz değiştirebilen
madde içeren patentli Outlast
mikrokapsülleri
ilk
defa
Amerikan Uzay Dairesi NASA
tarafından astronotların ısı
değişimlerinden etkilenmemesi
için geliştirilmişti. Bunlar
sıcakta vücuttaki fazla ısıyı
absorblayarak depolyabilmekte
ve soğuma durumunda tekrar
geri vermektedirler. Outlast
Europe GmbH (Almanya), fuarda Outlast teknolojisinin
yeni uygulama alanları ile ilgili önemli bazı yenilikleri
tanıtmıştır. Bu teknoloji ile 11 yıl önce Outlast®
Akrilik ve 4 yıl önce de Outlast® Viskoz liflerinin
geliştirilmesinin ardından ilk defa Outlast® Polyester
lifleri geliştirilmiştir. Bikomponent lif yapısındaki bu
liflerin özünü faz değiştirme maddesi, dış kısmını ise
polyester oluşturmakta ve PES liflerinin tüm avantajları
yanında ısıl konfor sağlamaktadır.
Yağ , su ve kir itici tekstil mamullerinin üretiminde
yaygın olarak kullanılan florokarbon bazlı ürünler çok
sayıda firma tarafından tanıtılmıştır. Bu alandaki en
önemli değişim eski C8 kimyasının yerini büyük oranda
daha ekolojik olan C6 kimyasının almış olmasıdır.
Tanatex Chemical B.V’nin Baygard TT6; Clariant
(İsviçre) firmasının Nuva N4547 liq, CTF2000 (Belçika)
firmasının Addiguard serisinden bazı ürünleri, Schmits
Chemical Solutions (Hollanda) firmasının Beminguard
ECO serisi bunlara ait başlıca örneklerdir.
Collano Adhesives AG (İsviçre), nemli kondanse
olabilen poliüretan bazlı sıcak eriyik tipi yeni bir
yapıştırıcı geliştirmiştir. Standart sıcak eriyiklerin ve
klasik reaktif PU yapıştırıcıların avantajlarını tek bir
üründe birleştirildiği iddia edilmektedir. Sika (Almanya)
firması da hava şartlarına karşı koruyucu tekstillerin ve
güç tutuşur tekstillerin üretiminde kullanılmak üzere
Son yıllarda elektromanyetik dalgalara karşı koruyucu
teknik tekstillere olan ilgi bu fuara da yansımış ve bu
amaçla kullanılabilecek lifleri/iplikleri ya da ürünleri
tanıtan çok sayıda firma fuarda yer almıştır. Bunlar
daha ziyade paslanmaz çelik (inoks), bakır, gümüş ve
uygun metal alaşımlarından yapılan filament iplikler
(genellikle monofilament) ile doğal veya sentetik liflerle
53
kimyasallarının
Ekotex standartlarına
uygunluğu
konusundaki
sınırlamalara
bazı firmaların
çözüm geliştirdiği
görülmektedir.
Fuarda çok sayıda
kimyasal firması
klor içermeyen
veya Oekotex Class
1 veya Class 4’e
uygun güç tutuşurluk
kimyasallarını tanıtmışlardır.
gelişmiş PU yapıştırıcılar üreten firmalar arasında yer
almıştır.
Kaplama ve laminasyon için sıcak eriyik
yapıştırıcılarıyla bilinen EMS-Griltech (İsviçre)
firması kopolyester bazlı yeni bir sıcak eriyik yapıştırıcı
tanıtmıştır. Bunun yüksek esneme özelliği ile tekstil
yüzeylerinin alüminyum ve diğer metallerle kaplanması
için önemli avantajlar sunduğu belirtilmektedir. Erime
sıcaklığı 120-150 oC arasındadır. EMS-Griltech firmasının
bakteriyel korumaya yönelik olarak da gümüş ve çinko
iyonları içeren çeşitli lifleri ziyaretçilere tanıtmıştır.
Bunların ayakkabı astarı, spor kıyafetleri, yatak yüzleri
ve tıbbi alanlarda koruma için tavsiye etmektedirler.
Sanitized AG (İsviçre) firması, anti mikrobiyal
koruma amacıyla geliştirdiği yeni bazı ürünleri fuarda
ziyaretçilere tanıtmıştır. PVC kaplamaları mantar ve
mayaların oluşturduğu lekelenmelere karşı koruyan
Sanitized® PL 24-32 adında yeni bir kimyasal madde
geliştirmiştir. Bunun fitalat içermediği, kullanıcı ve
Bunlardan, Devan (Belçika) firması tarafından geliştirilen
eco-flam serisi ürünler halojen (Br ve Cl) ve antimon
içermeyen ekolojik bir üründür. CTF2000 (Belçika) ve
Ecoatech (Almanya) firmaları da ekolojik güç tutuşurluk
sağlayıcı kimyasalları tanıtan firmalar arasında yer
almışlardır.
çevre açısından
güvenli olduğu
belirtilmektedir.
Benzer şekilde
poliüretan
(PUR) kaplama
ve köpük
uygulamaları
için bakteri,
HKO (Almanya) firması yüksek sıcaklığa dayanıklı
yeni bir silikon geliştirmiş olup, bununla kaplanan
kumaşların uzun sürede 300 oC’ye; kısa süreli ısıya
maruz kalınan durumlarda ise 350 oC’ye kadar dayanıklı
olduğunu belirtmektedir. Piyasadaki mevcut ısıya
dayanıklı silikonlarda bu rakamın 250 oC olduğu da iddia
edilmektedir. Kaplanmış koruyucu tekstillerin ayrıca
hava şartlarına, UV’ye, asit ve alkalilere, kirlere ve
elektriğe karşı da koruma sağladığı ve kumaşın oldukça
esnek bir yapıda olduğu belirtilmektedir.
mantar ve mayalara karşı koruma sağlayan Sanitized
TPL 27-40 maddesini sunmaktadırlar. Bunların OekoTex Standart 100 şartlarını sağladığı ifade edilmektedir.
Yüksek Isıya ve Aleve Karşı Koruyucu Teknik
Tekstiller
PIL Membranes Ltd (İngiltere) firması, geliştirdiği Porelle
serisi fonksiyonel membranlar ile klasik fular/kaplama
yöntemleriyle elde edilen apre efektlerine alternatif
çözümler sunmaktadır. Koruyucu tekstillerle ilgili olarak,
askeri tekstillerde kimyasal ve biyolojik saldırılara,
kötü hava şartlarına, yangın ve yüksek ısıya (itfaiyeci
elbiseleri), kimyasal maddelere ve virüslere karşı koruyan
giysi ve eldivenlerde kullanılan çeşitli türleri mevcuttur.
Bu membranlar genellikle sıvıları geçirmeyen, fakat
nefes alabilir (su buharı ve teri geçirebilir) özellikte
üretilmektedir. Nefes alabilir membranların laminasyonu
için nefes alabilen PUR yapıştırıcılar da üretilmekte
olup, Jowat (Almanya) ve Everlight (Kore) firmaları bu
tür yapıştırıcıları fuarda tanıtan firmalardandır. Komatsu
(Japonya) firması da elektromanyetik dalgalara karşı
koruyucu teknik tekstillerin üretiminde kullanılabilecek
membranlar üretmektedir.
Bu alan koruyucu tekstiller içerisinde oldukça yaygın
bir alana ve özel bir öneme sahiptir. Yapısal olarak
yüksek ısıya dayanıklı ve alev almayan liflerden üretilen
koruyucu tekstiller yanında, normal liflerden üretilen
kumaşların güç tutuşurluk sağlayıcı çeşitli kimyasallar ile
sonradan yanma özelliklerinin değiştirilmesi şeklindeki
klasik uygulamalar bu fuarda da yaygın şekilde
mevcuttu. Ancak, güç tutuşur özellik sağlayan özel
membranlarla (filmler) tekstil mamullerinin laminasyonu
yoluyla yüksek ısıya ve aleve karşı koruyucu teknik
tekstillerin üretimi yönünde açık bir yaygınlaşma eğilimi
de görülmektedir. Bu şekildeki bir uygulamanın oldukça
kolay ve çevreci olduğu ve uluslar arası bir çok standardı
ve ekolojik kriterleri sağladığı belirtilmektedir.
Dartex Coatings Ltd. (İngiltere), MelaphosFR Fire-stop
Membranes, adıyla geliştirdiği güç tutuşur membranların
koltuk döşemeliği, yatak ve dekoratif kumaşlarda aleve
karşı koruma sağladığı belirtilmektedir. Bu membranlar
Bu fuarda güç tutuşur ürünler yanında, bu amaçla
kullanılan apre kimyasalları alanında da önemli
gelişmeler sergilenmiştir. Klasik güç tutuşurluk
54
Outlast Europa GmbH (Almanya) firmasının Portekiz’li
örme firması Sampaio & Filhos-Texteis S.A. ile
geliştirdikleri güç tutuşur kumaşlarda %60 Protek
modakrilik ipikler ile %40 oranında Outlast viskoz lifleri
kullanılmıştır. Bu kumaşların European EN ISO 14116
Index 3 standardına uygun güç tutuşurluk özellikleri
yanında, daha yüksek konfor, nem yönetimi ve termal
regülasyon sağladığı belirtilmektedir. Ayrıca, Oeko-Tex
Standard 100 ‘e de uygundur.
laminasyon fimleri şeklinde, pamukla kaplanmış olarak
veya ince bir astar kumaşı ile takviyeli olarak üretilip
sunulmaktadır. Firma ayrıca, yangına dayanıklı duvar
kaplamalıklarıyla su bazlı poliüretan binderlerle ve
halojen içermeyen güç tutuşurluk sağlayıcı maddelerle
geliştirdiği kaplanmış güç tutuşur kumaşları da yatak vb.
ev tekstilleri olarak sunmaktadır.
Seyntex-Techma Coatings (Belçika) firması yeni
geliştirdiği Techma Green FR markasıyla tanıttığı güç
tutuşur kumaşların
Oeko-Tex Class
1’e
uygun
olduğunu
İddia
etmektedir.
Bu
kumaşların %100
poliüretan
güç
tutuşur kaplama
tekniğiyle
elde
edildiğini ve bu
maddenin OekoTex Class 1’e
kayıtlı olduğunu
bildirmektedir. En yüksek ekolojik kriterleri karşılayan
bu kumaşların piyasada emsalinin olmadığı iddia
edilmektedir.
Utexbel (Belçika) firması da ekolojik, kalıcı ve konforlu
güç tutuşurluk sağlayan giysiler için farklı bir lif
kompozisyonu kullanmıştır. Bu amaçla, Lavapro 260 serisi
kumaşlar para-aramid lifleri ile güç tutuşur özellikteki
Lenzing FR liflerinin karışımından üretilmiştir. Böylece,
koruma fonksiyonu yanında yumuşaklık ve serinlik
hissi sayesinde kullanıcılara yüksek konfor sağlandığı
belirtilmektedir. Yapılan manken testlerinde giysilerin
vücuda çok düşük ısı geçirdiği, ikinci derece yanık
oluşumunun daha az olduğu, 3. derece yanık oluşmadığı
ve giysilerde açılma olmadığı tespit edilmiştir. Alevden/
ısıdan uzaklaşan giysinin hızlı bir şekilde soğuduğu,
giysi boyutlarında bir küçülmenin olmadığı, hatta aleve
maruz kalan giysilerin bir miktar genişleyerek hava
yastığı etkisi yaptığı da iddia edilmektedir.
Özellikle metal sanayinde döküm, kesim, kaynak vb.
alanlarda çalışanların aleve karşı koruyucu giysiler
yanında yüksek sıcaklıktaki erimiş metal, sıcak kıvılcım,
cüruf vb. sıçramalarına karşı da korunması büyük önem
arz etmektedir. Bu amaçla fuarda farklı kompoziyonlara
sahip koruyucu giysiler sergilenmiştir. Bunların ortak
özelliği, genellikle yüksek performanslı liflerden elde
edilen kumaşlara çeşitli yöntemlerle/maddelerle kaplama
veya laminasyon yapılmış olmasıdır. Suntex New Fire
firması (Çin) bu alanda cam liflerinden yapılan kumaşlar
ve bu kumaşlar üzerine kullanım alanına bağlı olarak,
metal (genellikle alüminyum), teflon, silikon, kauçuk,
poliüretan, akrilik ve vinil gibi maddelerle kaplama
veya laminasyon yapmaktadır. Kaplamanın türüne
göre ürünlerin koruma sıcaklığı 180-550 oC arasında
değişmektedir. Daha yüksek sıcaklık gerektiren alanlar
için silika ve seramik liflerinden yapılan kumaşlar ile
1200 oC ‘ye kadar koruma sağlanmaktadır. New Fire
firması dokuma kumaşlardan yapılan ürünler yanında,
nonwoven yüzeyler ile cam ve silika liflerinden
sırayla 550 ve 1200 oC‘ye dayanıklı dikiş iplikleri de
üretmektedir.
Concordia (Belçika) firması Protex gibi modakrilik
bazlı lifler ile pamuk liflerinin karışımından ürettiği
Flamacryl serisi koruyucu kumaşları fuarda sergilemiştir.
Bu kumaşların standartların gerektirdiği aleve ve ısıya
karşı koruma fonksiyonlarını yerine getirmeleri yanında
aramidlerden üretilen kumaşlara göre daha yüksek konfor
sağladığı iddia edilmektedir. Firmanın bazı ürünlerinde
iletken öz lifleri içeren ipliklerin kullanıldığı ve ilaveten
statik elektriklenmelere karşı da koruma sağladığı;
laminasyonlu markaların ise ağır hava şartlarına karşı
koruma sağladığı elirtilmektedir. Flamacryl serisi, yüksek
görünürlük sağlayan kumaşlardan, petrokimya sanayinde
ve yüksek gerilim hatlarında çalışanlara ve terör
olaylarına müdahale eden güvenlik güçlerinin giysilerine
kadar çok geniş bir alanda kullanılabilmektedir.
Dickson
(Fransa)
firması
da
yüksek
radyant ısıya ve eriyik
metal
sıçramalarına
karşı alüminyum kaplı
koruyucu
kumaşlar
üretmektedir. Bunların
55
endüstrileri ile havayolları dolum tesislerinde çalışanlar
için önerilmektedir.
genellikle yüksek gramajlı %100 para-aramid veya ön
oksidasyonlu PAN ve para-aramid dokuma kumaşlar
üzerine özel bir teknoloji ile alüminyum kaplanmasıyla
geliştirilen ve yüksek koruma etkisine sahip kumaşlar
olduğu belirtilmektedir.
Toray firmasının patentli Molten Repel serisi ürünlerin
yüksek alev ve ısı koruması yanında, demir, alüminyum,
kriyolit, bakır, magnezyum ve
diğer metal eriyiklerinin küçük ve
büyük çaplı sıçramalarına karşı
yüksek koruma etkisi sağladığı
belirtilmektedir. Bu kumaşların
dizaynında meta aramid liflerinin
termal koruma ve konfor
etkisinden;
teflon
liflerinin
de
yapışmazlık
etkisinden
faydalanılmıştır. Bu bakımdan
kumaşların iç yüzeyi m-aramid;
dış yüzeyi de teflon liflerinden
yapılmış olup, işçi üzerine
sıçrayan metal eriyiğin itilerek
yapışmasına
ve
dolayısıyla
yakmasına izin verilmediği iddia edilmektedir.
Freudenberg
Nonwovens (Almanya)
firması fuarda dokusuz
tekstil yüzeyleri
alanında çok sayıda
yeni ürün ve gelişmeyi
ziyaretçilere tanıtmıştır.
Bunlar arasında,
koruyucu teknik tekstil
olarak kullanılmak
üzere geliştirilen
çeşitli ürünler de yer
almaktadır. Örneğin,
Viledon
Fireblocker
taşıt tekstilleri (özellikle uçak ve tren) ile mobilya
döşemeliğinde kullanılan güç tutuşur nonwoven
kumaşlar olup birçok uluslar arası güç tutuşurluk
standardını sağladığı (LOI ≥28) belirtilmektedir. Diğer
bir ürün olan Vilene Fireblocker ise, yapısal olarak güç
tutuşur özelliğe sahip olan yüksek performanslı dokusuz
yüzeylerdir. Bunlar, melamin reçineleri ve aramid
liflerinden su jetli bağlama yöntemiyle üretilen dokusuz
yüzeylerdir. Vilene serisi ürünlerin çeşitli güç tutuşurluk
standartlarını sağlaması yanında Oeko-Tex Standard
100’e de uygun olup, özellikle güç tutuşur koruyucu
giysilerin iç kısımlarında (tela vb.) kullanım için tavsiye
edilmektedir.
Güneşe ve UV Işınlarına Karşı Koruyucu Teknik
Tekstiller
Küresel ısınmanın artmasıyla birlikte güneşe karşı
koruma son yıllarda giderek artan bir öneme sahip
olmuştur. Bu alanda çadır, tente, her çeşit güneşlikler, stor
perde, dikey perde vb. ürünler eskiden beri kullanılagelen
ve fiziksel koruma sağlayan tekstil mamulleri olup bu
fuarda da yerlerini almışlardır. Fuarda bu ürünlerin
ilave fonksiyonlara sahip olacak şekilde geliştirilen yeni
generasyonlarını görmek de mümkün olmuştur. Örneğin,
ışık yansıtma özelliği, ışık geçirmezlik (black-out), kısmi
ışık geçirme (dim-out), enerji absorblama özelliği, anti
UV, anti-mikrobiyal, güç tutuşurluk, kirlenmeye karşı
dayanıklılık, düşük ses geçirme özelliği ve yıkamaya
dayanıklılık gibi fonksiyonlara sahip ürünler de fuarda
tanıtılmıştır.
Toray Textile Europa firması Techtextil 2011’de
koruyucu giysi alanında yenilik olarak 2 farklı inovatif
ürün gurubunu tanıttı: ThermGuard High Visibility ve
ThermGuard Molten Repel. High Visibility serisi aleve
ve yüksek ısıya karşı koruma yanında yüksek görünürlük
sağlama özelliğine de sahiptir. Ayrıca, elektrik arklarına,
statik elektriklenmeye ve küçük çaplı erimiş metal
sıçramalarına karşı da koruyucu
etkisi bulunmaktadır. Firma bu
ürünlerin nefes alabilirlik, giyim
konforu, mükemmel yıkama ve
ışık haslığı ile yıkamaya karşı
dayanıklılık özelliklerine de sahip
olduğunu belirtmektedir. Ürünler
floresans renklerde veya her çeşit
normal renklerde olabilmektedir.
High Visible serisi ürünler,
elektrik ve gaz dağıtım işlerinde,
demiryolu ve elektrik üretim
tesislerinde, kimya ve petrokimya
Genel olarak güneş ve UV ışınlarına karşı koruyucu
kumaşlarda UV’ ye dayanıklı lifler ve/veya kimyasallar
kullanılmaktadır. Bu amaçla akrilik lifleri, PVC, PVDC,
PES, pamuk vb. liflerden yapılan kumaşlara emdirme,
kaplama ve laminasyon teknikleriyle fonksiyonel
özellikler kazandırılmaktadır. Özellikle yağmura karşı
da koruma gereken durumlar için PVC kaplı kumaşlar
yaygın
olarak
kullanılmaktadır.
Fuarda bu alanda
ürün tanıtan çok
sayıda firma arasında
yer alan Mehler
Technologies
(Almanya) çatı
56
sahip olduğu, marine mavisi ile elma yeşili renklerinde
ve yüksek ışık haslıklarında üretildiği belirtilmektedir.
olarak kullanılan gerdirmeli kumaşlardan çadırlara,
güneş şemsiyelerinden katlanabilir tentelere kadar çok
geniş bir alanda güneşe karşı koruma sağlayan özel
kumaşlar üretmektedir.
Bu alanda yenilik sayılabilecek bir uygulama, Norafin
(Almanya) firmasının ekolojik ve sürdürülebilir üretim
felsefesine uygun olarak geliştirdiği keten dikey
perdelerdir. Bunlar yaş keçeleştirme tekniğine göre
üretilen dokusuz yüzey ürünlerdir. Ketenin doğal UV
dayanıklılığı, serin tutma özelliği, parlaklığı (ışıklılığı)
ve ses absorblama özelliğine yeni bazı özelliklerin ilave
edilmesiyle bu ürünler ortaya çıkmıştır. Kumaşların
yapısına doğal bir mineral bileşen ilave edilerek infrared
ışınlarını %98 oranında yansıtmayı başardıklarını,
ayrıca kumaşların UV ışınlarını da %99 oranında bloke
ederek güneşe karşı mükemmel bir koruma sağladığı ve
bu yolla klima enerji giderlerinde düşüş kaydedildiği
belirtilmektedir. Söz konusu kumaşlar her çeşit renkte ve
güç tuştur özellikte üretilmektedir.
Güneşlikler (sunroof), güneş şemsiyesi, güneş yelkenleri,
çadırlar ve balkonlarda güneşe karşı koruma için
geliştirilen Airtex serisi kumaşlar %100 PES liflerinden
dokunarak, akrilikle kaplanmakta ve teflon ile apre
işlemine tabi tutularak su ve kir iticilik özellikleri elde
edilmektedir. Kumaşların renkli olarak kaplandığı ve
boyanmadığı, içerdiği UV stabilizatörleri sayesinde
yüksek ışık ve hava şartları dayanımına sahip olduğu,
ayrıca antimikrobiyal apre nedeniyle mantar ve maya
üremesine izin vermediği belirtilmektedir.
Van Clewe
(Almanya)
firması
güneşe karşı
koruyucu
kumaşlar
alanında
son derece
geniş bir
ürün gamını
tanıtmıştır.
Firma, stor
ve dikey perdeler yanında panel ve katlamalı
Askeri ve Güvenlik Amaçlı Koruyucu Teknik
Tekstiller
SR Webatex (Almanya) firması da fuarda SRSunprotect serisi %100
UV’ye dayanıklı PES
liflerinden
yapılan
Techtextil 2011 fuarında askeri ve güvenlik amaçlı
koruyucu tekstiller alanında gerek malzeme ve gerekse
kumaş ve bitmiş ürün olarak çeşitli firmalar ürünlerini
sergilemişlerdir. Kamuflaj giysileri ve örtüleri (araçlar ve
silahlar için), çadırlar ve brandalar, paraşütler, kurşun ve
şarapnel parçalarına karşı balistik koruma, radar-infraredtermal kameraya görünmezlik,
kimyasal-biyolojik-radyolojiknükleer (CBRN) zararlara,
elektromanyetik
girişimlere
(EMI), yangına ve yüksek
ısıya, kötü hava şartlarına
karşı, antimikrobiyal etkilere
karşı koruma sağlayan çeşitli
malzemeler ve ürünler ile termal
konfor sağlayan kumaşlar
bu alanda sergilenen başlıca
koruyucu tekstillerdir. Bunlar
doğrudan asker üniforması
veya aksesuarı (çanta, şapka
vs.) olarak kullanılabileceği
gibi; çadır, branda ve uyku
tulumu olarak; ya da çeşitli
askeri silahlar ve araçlar için
örtü malzemesi olarak da
kullanılabilmektedir.
kirlenmeye, sürtünmeye
ve
aşınmaya
karşı
dayanıklı,
yağ
itici
özelliğe sahip koruyucu
kumaşlarını tanıtmıştır.
Bu
kumaşların
UV
Standard 801 sertifikasına
Fuara katılan Türk firmaları arasında yer alan Öztek
Tekstil A.Ş. oldukça geniş bir stand ve ürün gamıyla
askeri tekstiller alanındaki ürünlerini tanıtmıştır. Spectra
markasıyla sunduğu askeri tekstiller arasında hemen
hemen yukarıda sayılan tüm koruyucu ürün gurupları yer
almaktadır. Firma ayrıca, yangına karşı dayanıklı itfaiyeci
elbiseleri ile yatak yüzü olarak antibakteriyel, kene-
perdelikler için kaplamalı kumaşlar üretmektedir. Işık
geçirmez (black-out), transparant, özel kaplamalı,
desenli-desensiz; isteğe bağlı olarak ışık yansıtan,
ışık absorblayan, güç tuşur, geç kirlenir, yıkanabilir,
yüksek ışık haslıklı, sesi az geçirir vb. özelliklerde
üretmektedirler.
Fugafil Saran GmbH (Almanya) firması bu alanda fuarda
Saran®-screen serisi stor perdelik kumaşları tanıtmıştır.
Bu perdeliklerde PVDC liflerinden başka kullanım
alanına uygun olarak cam lifleri, PVC, PET vb. liflerin
de kullanılabildiği; güç tutuşur, yüksek UV ve kimyasal
dayanımlı, uzun ömürlü ve yıkanabilir ürünler olduğu
belirtilmektedir.
57
yelekler, battaniyeler, mühimmat torbaları, kasklar, sırt
çantaları vb. askeri koruyucu malzemeler üretmektedir.
Bu malzemelerin askeri personeli ve araçları kötü hava
şartlarına, balistik zararlara, kimyasal savaşlara ve
nükleer radyasyona karşı koruyacak şekilde üretildiği
belirtilmektedir.
sivrisinek-böcek kovucu
ve koku absorblayıcı
kumaşları da tanıtmıştır.
Seyntex
(Belçika)
firmasının itfaiye, polis
ve askeri amaçlı olarak
geliştirdiği
koruyucu
teknik tekstiller arasında
askeri tekstiller önemli
bir
yer
tutmaktadır.
Firma esas olarak PU, PVC, silikon, akrilik, PU/PVC
türü kaplamalarla çeşitli alanlar için koruyucu tekstiller
üretmektedir. Kamuflaj giysileri ve ağlar, çadır ve uyku
tulumları, kurşun geçirmez yelekler, NBC’ye karşı
koruyucu ürünler üretmektedir.
Chemviron Carbon (İngiltere) firması aktif karbon
liflerinden Zorflex markasıyla üretilen dokuma ve
örme kumaşlar üzerine uzmanlaşmış olup bu ürünleri
Teijin (Japonya) firması iyi bilinen yüksek performaslı
p-aramid lifleri olan Twaron liflerinin balistik
uygulamalarını tanıtmıştır. Twaron liflerinin standart
denyelerde üretilen klasik tipleri yanında yüksek tenasiteli
mikrofilament olanları da bulunmaktadır. Bunların
yumuşak balistik korumada bir kilometre taşı olduğu;
bunlardan yapılan ürünlerin kurşun, şarapnel parçaları ile
kesmeye ve batmaya karşı mükemmel koruma sağladığı
belirtilmektedir. Firma standart ve mikrofilamentli
Twaron liflerinden imal ettiği oldukça farklı özelliklerde
dokuma kumaşlar ile keçe kumaşlar da üretmektedir.
Ayrıca, balistik koruma performansı geliştirilmiş çok
katlı kaplama ve lamine edilmiş kumaşlar da firmanın
ürünleri arasında bulunmaktadır.
askeri alanda koruma malzemesi olarak da sunmaktadır.
Aktif karbon lifleri, çeşitli gazlardan ve sıvılardan
çok yüksek oranda organik ve inorganik molekülleri
absorblama özelliğine sahip olması nedeniyle yüksek
saflıkta bir koruyucu filtre olarak kullanılabilmektedir.
Bu özelliğiyle tıp ve çeşitli endüstri kolları yanında
askeri ve güvenlik alanlarında da özellikle kimyasal,
biyolojik, radyolojik ve nükleer zararlara karşı korumada
başarıyla kullanıldığı belirtilmektedir. Bu ürünler talep
doğrultusunda, tere, mikrop üremesine, aleve, sıvılara
karşı koruyucu özellikte ve
nefes alabilir ve düşük gramajlı
olarak üretilmektedir.
Bondcote Corporation (ABD) askeri tekstiller alanında
kaplama, laminasyon ve kompozit yapılı çeşitli kumaşlar
ve ürünler üretmektedir. BondBarrier markasıyla
ürettiği kimyasal ve biyolojik zararlara karşı koruyucu
kumaşlarda özel patentli membranlar (Saint-Gobein
CoreTech) kullandığını ve en ağır askeri şartları yerine
getirdiğini iddia etmektedir. Bunların güç tuştur, ışık
geçirmez ve küflenmez özelliklerde tasarlandığı ve
uyku tulumu, çadır vb. birçok alanda kullanıldığı
belirtilmektedir. Firma ayrıca, IR yansımasına karşı, UV
koruyuculu, içi görünebilir veya görünmez (black-out)
çadırlık kaplama kumaşlar da üretmektedir.
Norafin (Almanya) firması,
koruyucu
giysi
alanında
dokuma ve örme kumaşlara
alternatif
yenilikçi
bir
nonwoven kumaş geliştirmiş
olup,
ürünü
“Norafin
Komando”
markasıyla
tanıtmıştır. Norafin Komando
serisi ürünlerde lif tipinin,
karışım
oranlarının
ve
kimyasal işlemlerin optimize edilerek çok geniş bir
kullanım alanı için ideal ürünlerin sunulabildiği iddia
edilmektedir. Ürünlerin, mükemmel güç tutuşurluk
özelliği yanında, hafiflik, yumuşaklık ve dökümlülük,
yıkamaya karşı dayanıklılık, nefes alabilirlik, yüksek
aşınma, kopma ve yırtılma dayanımları gibi avantajlara
sahip olduğu belirtilmektedir. Norafin Komando serisi
ürünler başta askeri üniformalar olmak üzere, itfaiyeci
kıyafetleri, aleve ve elektrik arklarına karşı koruyucu iş
giysileri olarak tavsiye edilmektedir.
K u s u m g a r
Coprporate
(Hindistan)
firması
da
Techtextil
2011
fuarında
askeri tekstiller
alanında
geniş
bir ürün yelpazesi sunan firmalar arasındaydı. Çok
farklı özelliklerde paraşüt kumaşları, askeri üniforma
kumaşları, çadır, branda, uyku tulumları, kurşun geçirmez
58
Zararlı Kimyasallara
Tekstiller
Karşı
Koruyucu
Mekanik Zararlara Karşı Koruyucu Teknik Tekstiller
Teknik
Son yıllarda fazlasıyla gündemi meşgul eden terörizmin
etkisi teknik tekstillerle ilgili araştırmalarda da karşılık
buldu ve “koruma+emniyet” konusunda fuarda ödüle
layık görülen bir buluş ortaya çıkmış oldu. Fly-Bag
adı verilen buluş Avrupa’lı çok sayıda kamu ve özel
kurumun ortak araştırması sonucunda gerçekleştirilmiş
bulunmaktadır. Fly-Bag uçakların kargo ambarlarında
meydana gelebilecek patlamalara karşı geliştirilmiş
bir bagaj konteyneridir. Uçakların bagaj ambarında
meydana gelebilecek bir patlama sırasında uçağın ve
dolayısıyla yolcuların güvenliğini sağlamaktadır. Tekstil
ContiTech AG (Almanya) firması sivil ve askeri
personelin
korunması
için
yeni
geliştirdiği
ContiBarrierSystem’i sergilemiştir. ContiTech Elastomer
Kaplama tekniğiyle geliştirilen bu yeni sistemin, özel
elastomerik kompozit bir yapı ile ultra-ince bir polimer
katmanının birleştirilmesiyle elde edildiği ve zararlı
sıvı kimyasalları, gazları ve katıları
geçirmeyen son derece dayanıklı bir
yapıya sahip olduğu belirtilmektedir.
Söz konusu kumaşların, klor,
klorlanmış
hidrokarbonlar
ve
amonyak gibi zararlı maddeleri
geçirmediği; asit, alkali ve kuvvetli
kimysallara karşı oldukça dayanıklı
olduğu ve mükemmel yırtılma
mukavemetine sahip olduğu iddia
edilmektedir.
Saint-Gobain (Fransa) firmasının
Performance
Plastics
bölümü,
farklı alanlara yönelik yüksek performanslı koruyucu
teknik tekstiller üretmektedir. Fuarda tanıtılan Coretech
teknolojisi firmanın uzman olduğu floropolimer (PTFE)
filmler ile çeşitli kumaşların, elastomerlerin veya
polimerlerin kombinasyonu ile elde edilen kompozit
yapılı ürün serisidir. Bunlardan ONESuit Pro’nun,
sıvı ve gaz halindeki zararlı kimyasalların ve biyolojik
maddelerin penetrasyonuna karşı maksimum koruma
sağladığı belirtilmektedir. Bu şekilde elde edilen
ürünlerin 100’den fazla biyolojik ve kimyasal zararlı
maddeye karşı koruma sağladığı belirtilmektedir.
Bunların ayrıca, güç tutuşur ve yanmazlık, yıkamaya
dayanıklılık, sağlamlık, esneklik, hafiflik, kullanım
konforu ve kolay taşınabilirlik avantajları olduğu iddia
edilmektedir. ShelterGuard marka ürünler askeri sefer
çadırları, koruyucu barınaklar ve seyyar tıbbi birimler
için geliştirilen tek katmanlı kumaşlardır. Bunların
CBRN koruma özellikleri yanında, mükemmel UV
dayanımlarının ve ışık geçirmeme özelliklerinin de
olduğu belirtilmektedir.
liflerinden ve kompozit malzemeden geliştirilen FlyBag son derece dayanıklı olup, uçaklardaki patlamanın
etkisini belirgin şekilde azaltmakta ve hemen hemen her
çeşit uçağa adapte edilebilmektedir. Çok katlı, hafif ve
esnek yapısı ile patlamanın etkisini azaltması yanında
ortaya çıkan gaz dalgalarını da kontrol altına alarak yok
ettiği belirtilmektedir.
Techtextil 2011’de kişisel koruma alanında ödül alan
ilginç bir buluş da, kesilme tehlikesine karşı orman
işçilerine sensör bazlı aktif koruma sağlayan bir koruyucu
giysi olmuştur. Hohenstein Institute ve University of
Bremen’in ilgili bölümlerinin işbirliği ile geliştirilen bu
koruyucu kumaşta dışarıdan görünmeyen ve kullanıcı
tarafından hissedilmeyen bir sensör katmanı yer
almaktadır. Geliştirilen bu sensör katmanının herhangi
bir tekstil mamulüne
uygulanabildiği,
manyetik alana karşı
yüksek
derecede
duyarlı olduğu ve en
küçük manyetik alanları
bile
kaydedebildiği
b i l d i r i l m e k t e d i r.
Örneğin, ağaç kesimi
sırasında, testerenin işçinin vücuduna belli bir mesafeden
(5-10 cm gibi ayarlanabilir) daha fazla yaklaşması halinde
motoru otomatik olarak durdurarak yaralanmaları aktif
bir şekilde önleyebildiği iddia edilmektedir.
Seyntex N.V. (Belçika) firmasının Techma Coating bölümü
tarafından PU ve PVC kaplı veya lamine çeşitli teknik
tekstiller
üretilmektedir.
Bunlar
arasında
klorlu
dezenfektasyon maddeleri ile
çalışanları (ilaçlama yapanlar)
koruyucu
giysiler
için
geliştirilen PU kaplı teknik
tekstiller de bulunmaktadır.
Bunların uzun süre klora karşı dayanıklı olduğu
belirtilmektedir.
59
Koruyucu Eldivenler
Enstitüsü’nün
(Almanya)
öncülüğünde
geliştirilen
“interaktif polis yeleği” aynı
zamanda akıllı tekstillere ait de
tipik bir uygulamadır. Bunun
amacı yol ve trafik kontrolü
yapan polislerin güvenliklerinin
artırılmasıdır. Koruyucu tekstil
ürünü polisin el işaretlerini kötü
ve karanlık hava şartları ile
gündüzleri kolayca görülebilen
ışıklı sinyallere dönüştürmektedir. Yelek üzerinde
bulunan sensörler polisin hareketlerini algılayarak yelek
üzerindeki LED’ler yardımıyla farklı ışık sinyalleri
oluşturmaktadır. Örneğin kırmızı renk “dur” işareti, sağa
veya sola yeşil okla geç işareti verilebilmektedir. Mevcut
sistemde 6 çeşit işaret bulunmaktadır.
Çalışma hayatında kesme, aşınma ve yüksek sıcaklık ile
çeşitli kimyasal maddelere karşı çalışanları korumada
kullanılan endüstriyel korucu eldivenler önemli bir yer
tutar. Aramid lifleri bu alanda kesilmeye, aşınmaya
ve yanmaya (ısıya) karşı gösterdiği yüksek dayanım
ile eskiden beri kullanılagelen
liflerdendir. Kesilmeye karşı
koruyucu eldivenlerde yüksek
dansiteli polietilen lifleri de
kullanılmaktadır.
Yüksek sıcaklığa karşı koruyucu
eldivenler konusunda uzman bir
firma olan Ola Schutzhandsschuh
GmbH (Almanya), 250 oC’den 700 oC sıcaklığa kadar
koruyabilen çeşitli eldivenler türleri üretmektedir.
Genellikle para-aramid liflerinden yapılan eldivenlerle
500 oC’ye kadar kısa süreli koruma sağlarken, aramidkarbon karışımı veya alüminyum kaplı aramid
kumaşlardan yapılan eldivenlerle 700 oC’ye kadar koruma
sağlandığı belirtilmektedir. Firma
yeni geliştirdiği Model 66 PV ve
PV/AL serisi eldivenlerle aleve,
yüksek ısıya ve mekanik zararlara
karşı koruyuculuğun yanı sıra sıcak
sıvılara ve buhara karşı da koruma
sağlandığını belirtmektedir. Firma
ayrıca kesilmelere karşı koruyucu
eldivenler de üretmektedir.
LED’leri teknik tekstillerde kullanan bir diğer Alman
enstitüsü de ITA (Aachen University) olup özellikle
“Smart lighting jacket” adını verdikleri aktif spor için
geliştirilmiş bir giysiyi fuarda tanıtmışlardır.
Interactive Wear AG (Almanya), firması iLightX sistemi
ile giysilere çeşitli renklerde LED’leri entegre ederek bir
yandan yüksek görünürlük ile emniyet sağlarken, diğer
yandan yeni moda efektleri geliştirmektedir. Ayrıca, LED
teknolojisini moda efektleri ve/
veya yeni fonksiyonlar için halı,
koltuk kılıfları ve perdelere de
uygulamaktadır. Firma motosiklet
sürücülerinin daha güvenli gece
yolculuğu için geliştirdiği LED’li
giysiler yanında 360o görünürlük
sağlamak amacıyla etrafında
yeşil/kırmızı renklerde LED’ler
içeren kasklar da tasarlamıştır.
Yüksek Görünürlük Sağlayan Teknik Tekstiller
Görünürlüğü geliştirerek emniyet sağlayan koruyucu
giysiler gerek kamu (polis, asker, itfaiye, karayolları, acil
kurtarma görevlileri vb.) ve gerekse çeşitli iş kollarında
çalışan siviller için sürekli artan bir kullanım oranına
sahiptir. Bu alana yönelik olarak geliştirilen çeşitli
malzemeler ve tekstil ürünleri Techtextil 2011 fuarında
çok önemli bir yer tutmuştur. Klasik görünürlük sağlayıcı
giysiler çoğunlukla sarı, oranj ve kırmızı renklerde
floresans boyalı kumaşlar ile fosfor içeren şeritlerden
oluşmaktadır.
LED teknolojisinin tekstilde
kullanımı konusunda Tayvan Tekstil Araştırma Enstitüsü
de çeşitli ödüllere ve patentlere sahip bir gelişmeyi fuar
sırasında gerçekleştirilen Avantex Sempozyumunda
tanıtmıştır. Sağlanan gelişme ile LED’ler esnek iplikler
içerisine yerleştirilerek giyside veya çeşitli eşyalarda
istenen şekil verilebilecek halde aksesuar olarak
kullanılması
sağlanmıştır.
Böylece başta güvenlik olmak
üzere
çeşitli
fonksiyonlar
ve
estetik
görünümlerin
eldesinde LED kullanımına
büyük bir kolaylık getirilmiş
bulunmaktadır. LED’li iplikler 5
farklı renkte ışık yayacak şekilde
ve 20 yıkamaya dayanıklı olarak
üretilmektedir.
Fuarda, klasik yüksek görüş sağlayıcı
ürünler halen önemini korurken, bu
alanda LED’lerin (light emitting
diode; ışık yayan diyot) de yaygın
olarak kullanılmaya başlandığı çok
sayıda firmanın bu alanda ürünlerini
sergilemesiyle
anlaşılmıştır.
LED teknolojisi ile bir yandan
yüksek görünürlük sağlanırken,
diğer yandan da estetik efektler elde edilmektedir. Bu
alanda, “emniyet + koruma” fonksiyonlarıyla TITV
60
olarak kullanılmak üzere bir dokusuz yüzey kumaş
geliştirmiştir. Kumaşın herhangi bir kaplama veya
kimyasal madde kullanılmaksızın toz akarlarına karşı
mükemmel bir fiziksel bariyer oluşturduğu iddia
edilmektedir. Buluş, Avrupa Allerji Araştırma Merkezi
(ECARF) tarafından ödüllendirilmiştir. Toz akarlarına
karşı sıkı bir koruma sağlarken, yüksek nefes alabilirlik
ve konfor özelliklerine de sahip olduğu belirtilmektedir.
Bir başka LED’li giysi üreticisi de Texray Industriel
Co (Tayvan) olup, NeonMan adını verdiği teknoloji ile
çeşitli giysilere, ayakkabılara, çantalara ve aksesuarlara
emniyet yanında estetik de kazandırmaktadırlar. Bunların
yıkamaya dayanıklı efektler olduğu belirtilmektedir.
Zararlı Mikroorganizmalara ve Böceklere Karşı
Koruyucu Teknik Tekstiller
Fuara katılan çok sayıda firma hammadde ve ürün
bazında gümüşün anti-mikrobiyal amaçlı uygulamalarını
tanıtmışlardır. Bu alanda gümüş kullanımının önceki
fuarlara göre oldukça yaygınlaşmış olduğu dikkati
çekmiştir. Gümüş kaplı tekstiller antimikrobiyal
etkilerinin yanında, yüksek elektriksel iletkenlikleri
ile elektromanyetik alanlara ve statik elektriklenmeye
karşı da koruma sağlamaktadırlar. Ayrıca, ısıl
iletkenliği sayesinde içerdeki ısıyı dışarı atma özelliği
bulunmaktadır.
Poligien AB (İsveç) firması da özellikle çorap, ayakkabı
astarı vb. için kalıcı ve etkili koku önleyen bir kumaş
geliştirmiştir. Ürün esas olarak kokuya neden olan
bakterilerin üremesini durdurarak koku oluşumunu
önlemektedir. Bu amaçla geri kazanılmış gümüşlerden
elde edilen doğal gümüş tuzlarının kullanıldığı, ürünün
ekolojik olduğu ve vücuttaki faydalı mikroorganizmalara
zarar vermediği belirtilmektedir.
Techtextil 2011 fuarında gözde olan konulardan birisi
de zararlı böcek ve haşerelere karşı koruma sağlayan
tekstiller olmuştur. Bu amaçla çeşitli kimyasallar ve
geliştirilen tekstil ürünleri ziyaretçilere tanıtılmıştır.
Devan (Belçika) firmasının İnsecta serisi kimyasalları
ile sivri sinek, kene, güve, tahta kurusu, kelebekler
ve halı böceklerine karşı etkin koruma sağlandığı
belirtilmektedir.
Carolina Silver (ABD) firması bu alanda gümüş kaplı
lifler ile gümüş kaplı iplik ve kumaşları tanıtmıştır. Yeni
geliştirdiği gümüş kaplı stapel liflerin diğer tüm liflerle
karışım yapılarak normal üretim hızlarında eğrilebildiğini
belirtmektedirler. Firma, her çeşit kumaşa gümüş, bakır,
kalay ve nikel kaplaması yapmaktadır. Aynı alanda,
Unifi (ABD) firması da içerisinde saf gümüş bulunan
mikrokapsüller içeren normal ve mikro naylon liflerini
tanıtmıştır.
Schoeller firmasının bu alandaki yeniliği de kene,
sivrisinek ve hatta güvelere karşı güvenli bir koruma
sağlayan InzecticTM apre teknolojisidir. Bu ürünle işlem
gören bir tekstil mamulü ile kene temas ettiği zaman
hızlı bir şekilde onu felç eder ve öldürür. Benzer şekilde,
kumaş üzerine konan sivri sinek sayısını da belirgin
şekilde azaltmaktadır. Ayrıca, yünlü kumaşların güveye
karşı korunması açısından da faydalı olduğu iddia
edilmektedir.
Bakteri, mantar ve toz
akarların neden olduğu
koku ve alerji gibi
problemlerin
çözümü
için Schoeller firması
Active>Silver™
t e k n o l o j i s i n i
sunmaktadır.
Burada
kullanılan
gümüşün
nano-gümüş
veya
koloidal gümüş olmadığı, doğala özdeş gümüş tuzları
olduğu
belirtilmektedir.
Aktif
gümüşün
vücut
florasına zarar vermeden
kokuyu
önlediği
ve
aynı zamanda kumaşı
plastikleştirme
ve
hidrofilleştirme etkisi ile
iyi bir nem yönetimi de
sağladığı belirtilmektedir.
Hijyen ve Konfor Sağlayan Teknik Tekstiller
Schoeller Textil AG (İsviçre) firması son yıllarda
tabiattaki modelleri esas alarak tekstilde önemli
yenilikleri hayata geçiren bir firma olarak bilinmektedir.
Firma konfor alanında bilinen bazı buluşları yanında ilk
defa tanıttığı çeşitli yenilikleri de fuarda sergilemiştir.
Bunlardan bir tanesi “EnergearTM” olup, bununla
kumaşa özel bir mineral matriks uygulanmakta ve
kumaş vücut tarafından yayılan uzak IR (FIR) ışınlarını
vücuda geri yansıtmaktadır. Bu sayede, vücutta kan
Dokusuz yüzey üreticisi
Freudenberg
Vliesstoffe
(Almanya), Toz akarlarına
(dust mites) karşı alerjisi
olanlar
için
Evolon®
markasıyla yatak kumaşı
61
da sahip kumaşlar elde edilmiştir. Dolayısıyla daha
önceki Coldblack ürünlerin
endüstriyel yıkamalarda solma
dezavantajı bu gelişmeyle
giderilmiş bulunmaktadır.
sirkülasyonunun, kandaki oksijen oranının ve kan
yenilenmesinin arttığı; vücudun fiziksel aktivitelerde
çabuk ısındığı, konsantrasyonun arttığı ve kullanıcının
kendisini daha iyi hissettiği iddia edilmektedir.
Firmanın fuar ve sempozyumda sunduğu bir diğer yeni
gelişme de, iLoad® sistemidir. Bu sistemde kumaş önce
yıkamaya karşı dayanıklı
bir taşıyıcı materyal ile
kaplanmakta ve daha sonra
buna faydalı veya tedavi
edici aktif maddeler basit
yıkama
makinelerinde
bile yüklenebilmektedir.
Aktif madde kullanım
sırasında kontrollü şekilde
salınarak etkisini göstermektedir. Kumaş üzerindeki aktif
maddenin azalması veya tükenmesinden sonra kumaş
yıkandığında tamamen aktif maddeden temizlenmekte
ve tekrar basit bir yıkama programı ile istenen aktif
madde yeniden kumaşa yüklenebilmektedir. Bu buluşun
kullanılacak aktif maddenin türüne göre sağlıklı yaşam
uygulamaları, tedavi, iş kıyafetleri ve spor kıyafetlerinde
kullanılabileceği belirtilmektedir.
Schoeller
AG,
gelişmiş
koruma fonksiyonlarına sahip
7 katlı yeni bir kompozit
kumaşı da yenilik olarak
tanıtmıştır. Buna göre kumaşın
deriye bakan ilk 3 katı yalıtım ve klima (konfor) sağlayıcı,
4. katı kullanım alanına uygun iş giysisi ve 5-7. katları
rüzgâr, yağmur ve soğuğa karşı koruma fonksiyonlarına
sahip olacak şekilde dizayn edilmiştir. Kötü hava
şartlarına karşı koruma giysileri için geliştirilen bu
kumaşların tasarımında doğal ve yapay liflerin akıllı bir
teknolojiyle kombine edildiği; su ve rüzgâr geçirmeyen,
kir itici, ısı yalıtımı gibi fonksiyonel özellikleri yanında,
kumaşların hafif gramajlı, yırtılmaya ve aşınmaya karşı
da mukavemetli olduğu iddia edilmektedir.
K o n f o r
alanında bir
başka İsviçre
firması olan
Christian
Eschler AG
de 3 katlı
bir
konfor/
k o r u m a
kumaş yapısı geliştirmiştir. Buna göre vücuda temas
eden birinci katın görevi vücuttaki fazla nemi hızlı bir
şekilde absorblayarak orta kata yaymaktır ki, böylece
vücut serinletilmektedir. İkinci katmanın esas görevi
ise, sıcaklığı korumak için yalıtım görevi görmektir. Bu
katman birkaç tabakadan oluşabilmektedir. Son (üst)
katman ise kullanıcıyı yağmur, rüzgar, soğuk, sıcak, UV
ışınları ve aşınma gibi mekanik etkilerden korumaktır.
Bu
giysilerle
kullanıcıların hoşlandığı
optimum
mikroklimanın
sağlandığı;
günlük
aktivitelerini
dinamik, verimli ve
konforlu olarak yerine
getirebildiği
iddia
edilmektedir.
Schoeller AG’nin daha önceden bilinen Coldblack®
teknolojisi de yeni bazı fonksiyonlar ve uygulamalarla
fuarda tanıtılmıştır. 2008 yılında tanıtılan bu teknoloji
ile koyu renkli kumaşların güneş ışığını absorblaması
belirgin şekilde düşürülerek vücudun ısınması da
azaltılmaktadır. Örneğin, Coldblack uygulanan bir tişörti
giyen kişinin normale göre yarı yarıya daha az terlediği
iddia edilmektedir. Uzun süre güneş ışığı altında kalan
kişileri UV (30 UV koruma faktörüne sahip) ışınlarına
karşı koruyarak güneş yanıklarından ve deri zararlarından
koruduğu ve “bluesign” kriterlerine uygun çevreci bir
yöntem olduğu da bildirilmektedir. Hâlihazırda spor,
moda ve iş kıyafetlerinde kullanılan teknolojinin otomobil
tekstilleri ile açık hava tekstillerinde kullanılması için
çalışmaların devam ettiği bildirilmektedir.
Diğer Gelişmeler ve Yenilikler
Bu fuarda koruyucu teknik tekstillerde göze çarpan
önemli özelliklerden birisi de çok fonksiyonlu koruma
efektlerinin önceki fuarlara göre daha fazla yaygınlaşmış
olmasıdır. Çok fonksiyonlu koruyucu tekstiller alanında
Trans-Textil (Almanya) Topaz serisi çeşitli ürünleri
Schoeller ve CHT/Bezema işbirliği ile Coldblack
teknolojisi küp (indantren) boyalı kumaşlara uygulanmış
ve güneş altında çalışan görevliler, askerler için ileri
koruma fonksiyonları yanında olağanüstü renk haslıklarına
62
ancak lifin yapısı hakkında bilgi verilmemektedir.
Kumaşlar örme veya dokuma olabilmektedir. Normal
güç tutuşur kumaşlardan farklı olarak alev karşısında
erime ve damlamanın olmaması, yüksek ısı karşısında
çok az çekmesi, UV’ye dayanıklı olması, yüksek emme
yeteneğinde ve basılabilir olması, floresans renkler dahil
parlak renklerin mümkün olması önemli avantajları
olarak sayılmaktadır. Bu kumaşların özellikle yüksek
görünürlük sağlayan, elektrik arklarına karşı koruyan
ve güç tutuşurluk aranan koruyucu iş kıyafetlerinde
kullanımı tavsiye edilmektedir.
ve gelişmeleri tanıtmıştır. Firma 2 yıl önce geliştirdiği
çift katmanlı mikro gözenekli
PTFE membranları laminasyon
yoluyla çeşitli koruyucu teknik
tekstil alanlarına uygulamıştır.
Örneğin Topaz Powerguard
güç tutuşurluk ve su iticilik
özelliklerine ilaveten yanıcı
petrol ürünlerini itici özelliği
ile itfaiyeci kıyafetleri yanında
petrol rafinerilerinde çalışanlar ve terör olaylarına
müdahale eden (molotof kokteyli vb. karşı) güvenlik
görevlilerinin koruyucu giysilerinde de kullanılmaktadır.
Benzer şekilde Topaz Dual Guard, klasik su, kir ve
yağ iticilik özellikleri yanında grafit ve yağ lekelerinin
yıkamayla kolay uzaklaşma özellikleri sayesinde yüksek
görünürlük sağlama etkisini daha uzun süre devam
ettirebilmektedir. Topaz serisinin ilginç bir ürünü de
Windworker olup, yüksek nefes alabilirliğine karşılık,
düşük hava geçirgenliği, yüksek ısı izolasyonu, kalıcı
su ve leke iticilik özellikleri ile soğuk ve sıcak şartlarda
çalışanlar için koruma sağlamaktadır. Trans-textil firması
ayrıca, aktif ve pasif lazer ışınlarına karşı koruyucu bir
tekstil ürününün geliştirilmesi üzerine yürütülen bir
projede de çalıştığını belirtmektedir.
Argar (İtalya) firması koruyucu giysilik teknik tekstil
üretiminde kullanım konforunu ön planda tutan
firmalardan birisi olarak dikkati çekmekte ve genellikle
örme tekniğiyle koruyucu kumaşlar geliştirmektedir.
Örneğin, ShieldTes serisi kumaşlar sadece antistatik
koruma sağlarken, Tes-firESD serisi kumaşlar ise
antistatik ve güç tutuşur özelliklerde üretilmektedir.
Firmanın HVis-Tes serisi yüksek görünürlük sağlayan
kumaşları çift katlı örme tekniğiyle üretilmektedir.
Bunların ön yüzü sarı, oranj ve kırmızı floresans renklerde
olmakta ve arka yüzü örneğin %100 pamuk ipliklerinden
oluşmaktadır. Bunların floresans özelliklerinin UNI
EN471
standardını
k a r ş ı l a d ı ğ ı
belirtilmektedir.
Kermel (Fransa) firması meta-aramid liflerinden çeşitli
koruyucu giysiler geliştirmiştir. Bunlar arasında en ilginç
yenilik olarak Kermel Denim gösterilmektedir. Yapısal
olarak sağlam ve güç tutuşur olan bu kumaşlar aynı
zamanda konfor ve estetiği ile de dikkati çekmektedir.
Kermel
Denim
kumaşlar
petrokimya, elektrik ve gaz
işlerinde çalışanlar için koruyucu
giysi olarak tavsiye edilmektedir.
Firmanın A 90/200 türü kumaşı
da özellikle yüksek gerilim
hatlarında çalışanları elektrik
arklarından korumaya yönelik
meta-aramid bazlı ürünlerdir.
Bunlara ayrıca su ve yağ iticilik
özellikleri
de
kazandırılmış
bulunmaktadır.
HeiQ
(İsviçre)
firması son yılların
çevre felaketlerinden
kabul edilen petrol
sızıntılarına
karşı
“Oilguard” isimli bir non-woven kumaş geliştirmiştir.
Kumaşın en önemli özelliği yağ absorblaması olup,
ayrıca yırtılmaya karşı yüksek dayanımlı ve su itici
özelliktedir. Kumaşın İsviçre Teknoloji Ödülüne sahip
olduğu ve 2010 yılında Meksika Körfezi’nde yaşanan
petrol felaketinde test edildiği belirtilmektedir.
KAYNAKLAR
1. Techtextil News, Fuar Resmi Gazetesi, 24-26 Mayıs 2011.
2. Smart Textiles and Nanotechology, International
Newsletters Ltd, Mayıs 2011.
3. Fuar resmi web sitesi (http://techtextil.messefrankfurt.com/
frankfurt/en/besucher/messeprofil.html)
4. İlgili firmaların teknik yayınları ve katalogları
5. Fuar basın bültenleri
SSM Industries Inc.(ABD) firması başta Amerikan
ordusuna olmak üzere askeri, endüstriyel, itfaiye, spor
vb. alanlar için, aleve, yüksek ısıya ve kesmeye karşı
koruma sağlayan örme ve dokuma kumaşlar üretmektedir.
Firmanın Techtextil fuarında sunduğu
en son yenilik patent başvurulu ProFil FR kumaşlarıydı. Oldukça düşük
gramajlarda bile yeterli güç tutuşurluk
etkisi sağlayabilen bu kumaşlar
yapısal olarak güç tutuşur özellikte
olan filament ipliklerden üretilmekte,
63
İNOVASYON
İş
Güvenliği
AR-GE
TASARIM
Enerji
Verimliliği
Teknik
Tekstiller
Çevre
Politikaları
Değişen dünyada
tümünü tek başınıza
taşıyabilecek misiniz
Yeşil
Büyüme
Sürdürülebilir
Gelecek
Eko Etiket
Eko Tasarım
Yaşamsal
Döngü
Vizyonumuz
BUTEKOM’un vizyonu; tekstil ve konfeksiyon alanında, uluslararası tanınan ve takip edilen çok amaçlı bir
araştırma merkezi olmaktır.
Misyonumuz
BUTEKOM, kurumsal ve uzman üyelerinde farkındalık bilincini oluşturmak ve kendi alanlarında sürdürülebilirliklerini sağlamaya katkıda bulunmak amacıyla, tekstil ve konfeksiyon sektöründeki gelişmeleri takip etmeyi ve bu
gelişmeleri hizmetleri ile sunmayı görev edinmiştir.
Amaçlarımız
Tekstil ve konfeksiyon alanında;
• Dünyadaki tüm gelişmeleri takip ederek, bu gelişmeleri seminer, eğitim, yayın, proje teklifi, teknik bilgilendirme gibi hizmetleri ile üyelerine sunmak, bu doğrultuda üye firmalarda farkındalık bilincini oluşturmak,
• Sunduğu hizmetlerin neticesinde, üye firmaların rekabet gücüne katkıda bulunacak faaliyetleri yönlendirerek, firmaların sürdürülebilirliklerini sağlamak,
• Mevcut ve gelecek araştırmacılara, etkin ve profes-
yonel ar-ge uzmanları olarak yetişmeleri için gerekli
eğitimleri vermek,
• Kurumsal ve uzman üyeleri arasında işbirliği ve koordinasyonu tesis etmek,
• Ulusal ve uluslararası organizasyonlardaki çalışmalara (fuar, seminer, ar-ge proje pazarı vb.) öncülük etmek, kurumsal ve uzman üyelere organizasyonlardaki
bilgileri aktarmaktır.
Değerlerimiz
• Ahlaki değerlere bağlılık,
• Bilimsellik,
• Öğrenmeyi öğretmek,
• Sağlıklı iletişim ve koordinasyon,
• Kişisel gelişime destek,
• Fikirlerin serbest değişimi, eleştirel düşünme,
• Küresel farkındalık,
• Sektörün her alanında yaratıcılık,
• Araştırma ve fikirlerde farklılık,
• İşbirliğini desteklemek.
Tekstil ve Konfeksiyon
Sektöründe Hizmetlerimiz
• İnovasyona dayalı AR-GE PROJELERİ hazırlanması,
• Kurumlar arası İŞBİRLİKLERİ oluşturma,
• EKO-TASARIM çalışmaları ve EKO-ETİKET başvurularında teknik destek,
• ENERJİ ve ÇEVRE YÖNETİMİ danışmanlığı,
• Tekstil Sektöründe KARBON AYAK İZİ ve SU AYAK İZİ hesaplamaları,
• Tekstil Sektöründe YAŞAM DÖNGÜSÜ ANALİZLERİ (LCA),
• Sektörde son gelişmelerin aktarıldığı SEMİNER ve EĞİTİMLER,
• Tekstil Sektöründe Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Tebliğ’i doğrultusunda
MET (MEVCUT EN İYİ TEKNİKLER) için danışmanlık hizmetleri,
• PATENT çalışmalarında destek sağlamaktır.
Çalışmalarımızdan Örnekler
PROJELER
BUTEKOM Tekstil ve Konfeksiyon Sektörü’ndeki firmalarda farkındalık yaratmak
ve bilinçlendirmek amacıyla farklı projeler gerçekleştirmektedir. Ayrıca ürün ve
süreçlere yönelik ARGE çalışmalarına destek olmak üzere firmalarda projelerin
hazırlanmasına ve uygulanmasına katkıda bulunmaktadır. Bu kapsamda firmalarla
yapılan ortak çalışmalarda, ulusal veya uluslararası çeşitli proje desteklerinden
yararlanılmaktadır.
Devam Eden Projelerimiz:
• Tekstil Terbiye Sektöründe Temiz Üretim İçin Örnek Modellerin Oluşturulması
• Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe Enerji Verimliliği Uygulamalarında
Farkındalık Faaliyetleri
• Tekstil ve Konfeksiyon Sektörleri için İşbirliği Portalı Gerçekleştirilmesi
İŞBİRLİKLERİ
BUTEKOM,
sanayi-üniversite,
sanayi-sanayi,
üniversite-üniversite,
sanayi-araştırma
kurumu–
üniversite arasında işbirlikleri oluşturmak amacıyla
birçok organizasyon düzenlemektedir. UTİB (Uludağ
Tekstil İhracatçıları Birliği) tarafından ile gerçekleştirilen,
ARGE Proje Pazarları işbirliklerini sağlayan en önemli
uluslararası organizasyonlardan biridir. Türkiye’ de bu
organizasyonlar örnek alınarak, birçok farklı sektörde
hedeflenen organizasyonlar olmuştur.
BUTEKOM;
Tekstil ve Konfeksiyon Sektörü’ ndeki, ulusal veya uluslararası gelişmeleri aktarmak,
bilgilendirme yapmak amacıyla organizasyonlar gerçekleştirmekte veya konuyla ilgili
organizasyonlara katılarak bilgilerini sektörle paylaşmaktadır.
UZMAN ÜYE GRUBU
Sektörde doğru iletişimi sağlamak üzere “Uzman Üye Grubu” oluşturulmuştur. Uzman Üyeler, konusunda en az
15 yıl tecrübeli sektör temsilcileri veya doktor ve üzeri akademik kariyere sahip akademisyen ve araştırmacılardan
oluşmaktadır. Kurumsal Üyelerimiz, yaklaşık 350 uzman üyemize web sayfamız üzerinden ulaşabilmektedir.
Uzman Üyeler ile projelerin değerlendirilmesi, eğitimlerde destek alınması, projelerde danışmanlık sağlanması gibi
birçok konuda işbirlikleri yapılmaktadır.
TEKNİK DANIŞMANLIK
BUTEKOM gerek uzman üye grubu, gerekse bünyesinde çalışan uzmanlar ile sektördeki her konuda gelen talebe
farklı danışmanlık hizmetleri sunmaktadır. Yapılan çalışmaların başında, sürdürülebilirlik amaçlı olarak çevresel
konuların dikkate alınmasına yönelik proses iyileştirmeleri, eko-tasarım, enerji verimliliği çalışmalarının yapılması,
eko-etiket çalışmalarının yönlendirmesi gibi çalışmalar gelmektedir.
ÇALIŞTAYLAR
Tekstil ve Konfeksiyon Sektörlerinde farklı alanlardaki ortak problemleri belirlemek ve çözüm noktalarını paylaşmak
üzere, farklı çalıştaylar düzenlenmektedir. UTİB ile ortak yapılan çalıştaylarda sektör paydaşlarının katılımı
sağlanarak, ilgili kitapçıklar oluşturulmakta ve dağıtılmaktadır.
Yapılan çalıştaylar:
• Türkiye Ev Tekstili Çalıştayı
• Türkiye Teknik Tekstil Çalıştayı
SEKTÖREL GELİŞMELERİN TAKİP EDİLMESİ
VE LOBİ FAALİYETLERİ
BUTEKOM, Dünya’da ve Türkiye’de sektörle ilgili olan tüm gelişmeleri, gerek farklı etkinliklere katılarak, gerekse
farklı kuruluşlara üye olarak takip etmektedir. Diğer yandan ülkemizde sektöre yönelik çıkan tebliğ ve yönetmelikleri
takip etmekte ve bunlarla ilgili çalışmalarda ilgili birçok toplantıya katılarak sektörün problemlerin aktarılmasını
sağlamaktadır.
ORGANİZASYONLAR
Tekstil ve Konfeksiyon Sektörü’ndeki, ulusal veya uluslararası gelişmeleri aktarmak, bilgilendirme yapmak amacıyla
organizasyonlar gerçekleştirmekte veya konuyla ilgili organizasyonlara katılarak bilgilerini sektörle paylaşmaktadır.
1941 yılından itibaren, yılda 2 kere düzenlenen “The Fiber Society” konferanslarının 139. Konferansı, ilk defa
Türkiye/ Bursa’da UTİB-BUTEKOM işbirliği ile 25 farklı ülkenin katılımıyla gerçekleşmiştir.
BUTEKOM;
Tekstil ve konfeksiyon alanında, işbirlikleri oluşturmak amacıyla
konusunda uzman kişilerin tecrübelerinden faydalanmaktadır.
FUARLAR
ITMA, TECHTEXTIL gibi tekstil sektörünün önemli fuarlarında uzmanlık alanına göre akademisyen ve araştırmacılar
belirlenerek katılım sağlanmakta ve sanayiye yol göstermek amacıyla Teknolojik Değerlendirme Raporları
hazırlanmaktadır.
TREND ALANLARI
Türk Tekstil ve Konfeksiyon firmalarının katılım sağladıkları ulusal (EVTEKS, TEXBRIDGE) veya uluslararası
(HEIMTEXTIL) fuarlarda katılımcı listelerinin oluşturulması, trend alanları için numunelerin toplanması ve hazırlanması
süreçlerine destek vermektedir.
SEMİNER VE EĞİTİMLER
Tekstil ve Konfeksiyon Sektörü’nde, güncel konulara yönelik eğitim ve seminerler düzenlenmektedir. Eğitim
konuları ihtiyaç analizleri yapılarak belirlenmektedir.
Yıllık Faaliyet Planımız Dahilindeki Eğitimler
Tekstil Sektöründe Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Tebliği Bilgilendirme Toplantısı
Dijital Baskı Teknolojisi ve Son Gelişmeler Semineri
UİB IV. Uluslararası Ar-Ge Proje Pazarı
Tekstilde Enerji Verimliliği Semineri
Tekstilde Sürdürülebilir Üretim Semineri
AR-GE ve ÜR-GE Arasındaki Farklar, Tekstil Sektöründe AR-GE Proje
Yönetimi ve Uygulamaları Eğitimi
Tekstil Sektöründe Alınabilecek Teşvikler Bilgilendirme Toplantısı
Dokuma (Makine, Teknik, Tasarım) Teknolojisindeki Yenilikler Semineri
Tekstil Sektöründe Enerji Verimliliği ve Uygulama Yöntemleri Eğitimi
Tekstilde İnovasyon ve Tasarım Semineri
Tekstil Terbiyesi ve Bitim İşlemlerindeki Gelişmeler ve
Sektörde Doğru Bilinen Yanlışlar Eğitimi
Tekstilde Kompozit Materyaller Eğitimi
Yeni Gelişen Lif ve İplikler, Sektörde Uygulamaları Semineri
Tekstilde Nanoteknoloji Uygulamaları Eğitimi
Tekstil Üretiminde Kalite Oluşturmak ve Verimlilik Arttırmak İçin
Uygulanan Sistemler Eğitimi
Proje Hazırlama, Proje Yönetimi ve Disiplinler Arası Çalışma Eğitimi
Tekstil Sektöründe İş Güvenliği Semineri
Faaliyetlerimiz hakkında bilgi almak ve katılmak için
egitim@butekom.org adresine başvurabilirsiniz.
Kurumsal Üyelik
Türkiye’deki
Tekstil
ve
Konfeksiyon
Sektörü’nde tüm şirket veya gruplar
BUTEKOM’un kurumsal üyesi olabilir. BUTEKOM yönetimi, yapılan başvuruları reddetme veya aktif üyeliği iptal etme hakkına
sahiptir.
Üyelerin sahip olduğu haklar
• “BUTEKOM Uzman Üye Grubu”na ücretsiz
ulaşım imkanı,
• İki ayda bir yayınlanan BUTEKOM bülteni,
• Yayınlanan fuar değerlendirmesi, çalıştay
raporları gibi işletmelere öncülük eden çalışmalara ücretsiz ulaşım imkanı,
• Hazırlanan projelerde ortak olma imkanı,
• Danışmanlık ve diğer hizmetler için belirlenen resmi fiyat listesi üzerinden üyelik indirimi,
• Seminer ve eğitim organizasyonlarında
çeşitli üyelik avantajları.
Üyelik Şartları
Yıllık üyelik aidatı her bir kurumsal firma için
500 TL + KDV’ dir. Aksi belirtilmediği sürece
yıllık üyelik otomatik olarak yenilenir. Geçerli
çalışma yılı bitiminden en az bir ay önce yeni
üyelik iptali başvurusu yazılı olarak yapılmalıdır. Kurumsal üyelik hakları devredilemez.
İş
Güvenliği
Enerji
Verimliliği
AR-GE
BUTEKOM
Teknik
Tekstiller
Çevre
Politikaları
Yeşil
Büyüme
Sürdürülebilir
Gelecek
Eko Etiket
Eko Tasarım
Yaşamsal
Döngü
Değişen dünyada
tümünü tek başınıza
taşıyabilecek misiniz
www.butekom.org