ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
11/10 peg adjustment
24 hour satellite
a1 time
11/10 peg dengelenmesi
24 saatlik uydu
a1 zamanı
abnormal magnetic variation
anormal manyetik sapma
abscissa absis
yatay x koordinatı
absolute accuracy
mutlak doğruluk
absolute error
absolute gravity
mutlak hata
mutlak gravite
absolute gravity station
mutlak gravite noktası
absolute orientation
mutlak yöneltme
absolute parallax
absolute positioning
mutlak paralaks
mutlak konumlama
absolute stereoscopic parallax
mutlak stereoskopik paralaks
absolute term
mutlak terim
absolute unit
mutlak birim
absolute value
mutlak değer
absolute vector
accelaration of gravity
acceleration
accelerometer
mutlak vektör
gravite ivmesi
ivme
ivme ölçer
accidental error
accommodation
raslantısal hata
akkomodasyon
accumlative error
accumulated divergence
kumulatif hatatoplanmış sapma
accuracy
doğruluk
accuracy checking
doğruluk kontrolü
accuracy evaluation
doğruluk değerlendirme
accuracy method
doğruluk metodu
accuracy review
doğruluk inceleme
accuracy testing
doğruluk testi
accurate contour
acetate
hassas eş yükselti eğrisi
asetat
achromatic color
achromatic lens
renksiz renk
renksiz mercekler
acoustic navigation
sesli navigasyon
actinic light
active satellite
aktinik işık
aktif uydu
active tracking system
aktif izleme sistemi
actual error
acutance
gerçek hata
netlik
adaptation
additive color mixture
additive color viewer
adaptasyon
ilaveli renk karışımı
ilaveli renk gösterici
additivity of luminance
işık toplaması
adequate
yeterli
adjacency
komşuluk
adjoining sheets
adjusted mapping support
data
adjusted value
komşu paftalar
dengeli haritacılık destek verisi
dengeli değer
bknz peg dengelemesi.
bknz. eşzamanlı uydu.
birleşik devletler deniz gözlem laboratuvarı tarafından oluşturulan belirli bir atomik zaman
ölçeğidir. 1 ocak 1958 tarihinde sıfır (ut2) saatinde başlar ve sıfır alanındaki cesium’un 9,192,
631, 770’lık devri (frekansı) bir birime (saniye) karşılık gelir. ayrıca ut2 zaman’ına bknz.
manyetik meridyenden (kuzeyden) pusula ibresinin bilinmeyen bir nedenle herhangi bir
anormal sapması.
düzlem koordinat setinden yatay koordinata denir. eğik koordinat sisteminde de aynı anlamda
kullanılır. ayrıca x koordinatı olarak da ifade edilir.
yer jeodezik sistemi gibi mutlak bir referans çatısına dayanarak bir konumun belirlenmesinde
bütün hataların değerlendirilmesi.
gerçek değerden işareti dikkate alınmaksızın olan mutlak sapma.
zamanı ve uzunluğu ölçen bir cihazla belirlenen gravatedeki azalış veya artışlardır. gravity’e
bknz.
genellikle bir laboratuvarda inşa edilmiş mutlak gravitesi belirlenmiş sabit bir noktadır. mutlak
graviteye bknz.
karşılıklı yöneltilmiş stereoskopik model veya model gruplarının yer kontrol noktalarına dayalı
olarak yükseklik ve ölçeğinin ayarlanması. bknz. karşılıklı yöneltme.
bknz. mutlak stereoskopik paralaks.
dod dünya jeodezik sisteminde tanımladığı gibi bir noktanın yer kütle merkezine göre
konumunun belirlenmesi.
bir hava fotoğrafı çiftinde bir noktanın mutlak stereoskopik paralaksı; hava bazına paralel
olarak ve yatay bir düzlemde ölçülen fotoğraf nadirlerine göre iki görüntünün birbirine olan
mesafelerinin cebirsel farkı. mutlak paralaks; yatay paralaks, doğrusal paralaks, paralaks,
stereoskopik paralaks, x-paralaksı diye de adlandırılır.
bir denklemde, bilinen bir sayısal değeri temsil eden ve hiç bir bilinmeyen veya değişken
içermeyen bir terim (genellikle bir)
bilinen bir ana uzunluk, ağırlık ve zaman birimlerine doğrudan dayalı sistemdeki herhangi bir
birim. bknz. dinamik sayı.
artı veya eksi işareti dikkate alınmayan matematiksel büyüklük. genellikle rastgele hatalarla
birlikte kullanılır.
origin diye tanımlanan noktadan son noktalarına olan mutlak birimde ölçülmüş doğru parçası.
serbest bir şekilde düşen bir kütlenin ivmesi yaklaşık 9.8 m/sec2.
1. hızdaki değişim oranı 2. ivmenin oluşumu veya ivmelenme durumu
1. bir objenin hızındaki değişim oranını ölçen cihaz 2. uçak veya füzelerle bulunması için
özellikle tasarlanmış ve hız, yön ve /veya irtifadaki değişiklikleri ölçmeye yarayan cihaz.
bknz. rasgele hata.
1.farklı mesafelerdeki nesnelerin keskin bir görüntüsünü elde etmek için insan gözünün kendini
ayarlama yeteneği. steroskopi de steroskopik bir görüş için insan gözünün iki görüntüyü üst
üste bindirme yeteneği. 2.stereo kıymetlendirme aletlerinin çalışma sınırları. örneğin multipleks
x ekseninde 10o ve y ekseninde 20o ye kadar olan küçük dönüklükleri ayarlayabilir.
bknz. sistematik hata.
(nivelman ) hattın başlangıcından herhangi bir kısmın sonuna kadar, toplam sapmayı bulmak
amacıyla, kısımlara ait sapmaların cebrik toplamıdır. (kümülatif sapma)
1.bir standarda uygunluk derecesi veya bir ölçümdeki mükemmellik derecesi. doğruluk bir
sonucun kalitesiyle ilgilidir ve sonucun elde edildiği işlemlerin kalitesiyle ilgili olan ve tekrar
edilebilen hassasiyetten farklılaşır. 2.ölçülen büyüklüklerin gerçek değerine ölçülerden elde
edilen en iyi tahmin değerinin yakınlığı.
özel doğruluk standartlarına göre bir haritanın tamlığının değerlendirilmesi. doğruluk kontrolü
genellikle harita detaylarının karşılıklı doğruluğunu belirtir.
mc&g ürün kalitesi ile bakım kriterlerinin uygunluğunu amaca uygun kullanım esaslarına göre
karşılaştırma.
bir ürünün doğruluğunun belirlenmesi için kullanılan bir metod. metod hayli karmaşık teknikler
ve oldukça subjektif değerlendirme kullanan sistemlere dayanır ve belirtilmiş doğruluğun
dikkatli kullanımı gereklidir.
yatay ve düşey değerlerin doğruluğunu belirlemek amacıyla, mevcut mc&g ürününü, kaynak
materyal veya veri ile, üretimden sonraki hassasiyetine göre karşılaştırma.
belirlenmiş doğruluk standartları ile harita uyarlamasının, örnekleme safhasında onaylanmış
kanıtların temin edilmesi. doğruluk testi harita niteliklerini izafi ve mutlak doğruluklarını
belirlemek için tasarlanmıştır.
temel/ana düşey aralığın yarısı dahilinde doğruluğu bulunan eş yükselti eğrisi.
fotoğraf filmler için altlık olarak veya kritik ayarlama gerekmediğinde katmanlar için taslak altlık
olarak kullanılan, yanmayan plastik tabaka.
renk meydana çıkartmayan renk.
renk sapması kısmen düzeltilmiş mercekler. bu tip merceklerde yeşil ve kırmızı renkler
yaklaşık aynı odak noktasına düşürülmek üzere bir çok elemandan oluşur.
dinlenebilir aralıkta olup olmamasına rağmen ses dalgalarıyla yapılan navigasyondur. ayrıca
sonik navigasyon olarak da adlandırılır. doppler sonar navigasyona bknz.
hassaslaştırılmış emülsiyonda fotokimyasal değişiklikler gerçekleştirebilen ışık.
elektromanyetik sinyal gönderen uyduya denir. elektromanyetik bilgiyi gönderme, tekrarlama
veya yeniden gönderme kabiliyetine sahip uydudur.
sinyallerin uyduya gönderilmesi ve uydudan gelen karşı sinyallerin alınmasıyla çalışan uydu
izleme sistemidir.
fiziksel bir büyüklüğün gerçek değeri ve ölçülen değeri arasındaki fark.
alçak ve yüksek ışıklandırmada bitişik alanların arasındaki keskin köşeleri gösteren objektif
ölçüm özelliğine sahip fotoğrafçılık sistemi.
değişen ışık miktarlarına göre insan gözünün duyarlılığını ayarlama yeteneği.
üst üste ( birbiri üzerine gelen ) veya zararlı olmayan değişik renklere ait ışık kombinasyonu.
çok bantlı fotoğrafçılık sayesinde elde edilen pozitif geçirgenler için yansıtma cihazı. her
görüntü değişik renkli ışıklar kullanılarak birbiri üzerine getirilir.
çeşitli kaynaklı ışıkların karışımından elde edilen ve ayrı işlemli kaynakların yetersiz ışığından
üretilen bir ışık topluluğu.
en zor şartlarda kullanımındaki doğruluk ve geçerlik standartlarının tümüne uyan bir ürünü
tanımlamak için kullanılan terim.
birbirine bitişik veya yakın civarda olan detaylar arasındaki ilişkiyi sağlayan topolojik özellik.
ayrıca, yakınlık diye de bilinir.
belirli bir haritanın bir veya tüm kenarlarına ve köşelerine komşu haritalar.
toplayıcı platformlar, sensörler ve açı işaretleyici sensörlerin konumlandırılmasında kullanılan
parametrelerin iyileştirilmiş versiyonu.
ölçüm verilerinden yararlanarak, verilerde bulunan hatalardan kaynaklanan tutarsızlıkları
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 1/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
adjustment
dengeleme
adjustment of observations
ölçülerin dengelemesi
administrative map (jcs)
idari harita
advanced very high resolution
radiometer
advanced weapons and
systems data base (awsdb)
geliştirilmiş çok yüksek
çözünürlüklü radyometre
gelişmiş silahlar ve sistemlerin
veri tabanı (gssvt)
advanced weapons and
systems data base (awsdb)
gelişmiş silahlar ve sistemlerin
veri tabanı (gssvt)
aerial camera
aerial film
hava kamerası
hava filmi
aerial film speed
hava film hızı
aerial imagery
aerial mosaic
aerial photogrammetry
aerial photograph
aerial photographic
reconnaissance
hava görüntüsü
hava mozaiği
hava fotogrametrisi
hava fotoğrafı
hava fotoğrafı keşfi
aerial photography
hava fotoğrafçılığı
aerial platform
aerial reconnaissance
aerial survey
hava platform
hava heşfi
hava ölçümü
aerial triangulation
aerodetic
aeroleveling
havai triangülasyon
aerodetik
aero nivelman
Aerometeorograp
aeronautical chart
havai meteorograf
uçuş (hava) haritası
aeronautical information
overprint
aeronautical pilotage chart
aeronautical planning chart
uçuş bilgi üst baskısı (jcs)
aeronavtical data maintenance
havai veri yapısı
aeropause
aerospace
hava boşluğu
uzay mekiği
aerotriangulation
affine deformation
affine transformation
havai triangulasyon
affin bozulması
affin dönüşümü
age of diurnal tide
age of parallax inequality
günlük gelgit süresi
paralaksa eşitsizliği süresi
age of phase inequality
faz eşitsizliği süresi
age of the moon
age of tide
agglomeration
ay süresi
gelgit süresi
yığışım
aggregation
toplam
aggregation operations
kümeleme işlemi
agonic line
manyetik sapma çizgisi (jcs)
aiming line
air almanac
nişan hattı
hava almanağı
uçuş pilotaj haritası
uçuş planlama haritası
elimine eden bazı düzenli işlemlerden geçirilerek elde edilen büyüklüklerin değerlerine denir.
1. (genel) elde edilen sonuçlardaki iç tutarsızlıkları ortadan kaldıran veya hataları en aza
indirmek amacıyla ölçülere ait düzeltmelerin belirlenmesi ve uygulanması işlemidir. terim,
matematiksel uygulamalara ait olduğu gibi ölçüm işlerinde kullanılan cihazlara ait
düzeltmelerde de kullanılmaktadır.2.(nivelman) tüm nivelman noktalarına yükseklikleri tutarlı ve
loop kapanmalarından bağımsız kılmak amacıyla ortometrik yüksekliklere veya ortometrik
yükseklik farklarına getirilecek düzeltmelerin belirlenmesi ve uygulanmasıdır.3. (kartografya)
detay veya kontrol istasyonlarını (noktalarını) diğer detay veya kontrol noktalarına göre
yerlerine yerleştirme işlemidir. ölçülerin dengelenmesine, dengelemenin açı metodu , ölçüyü
dengeleme, doğrudan dengeleme metodu; cihaz dengelemesi, en küçük kareler; harita
dengelemesi ve land line dengelemesine bak
ölçüleri üzerinde etki yaratan hatalara karşılık gelen ve ölçüleri kendi içerisinde tutarlı kılan,
üretilen verilerle ilişkili ve korelasyon yaratan düzeltmelerin belirlenmesi ve uygulanmasıdır.
üzerinde tedarik ve tahliye yerleri, personel yerleşimi, tıbbi tesisler, harp esirleri toplanma
noktaları, açık ordugahlar, servis ve bakım alanları, ana tedarik yolları, trafik akışı, sınırlar, idari
durumu göstermek için gerekli diğer ayrıntılar gibi idari konularla ilgili bilgilerin grafik olarak
gösterildiği harita.
11 km çözünürlüğe sahip beş veya altı kanallı sensör. bulut sıcaklığı, su yüzeyi sıcaklığı, kara
sıcaklığı ve vejetasyon uygulamalarında kullanılır.
savunmaya yönelik, yeni geliştirilmiş, araziye konuşlandırılmış ve mevcut silahların,sistemlerin
ihtiyaç duyduğu harita ve coğrafi ürünlerin, düşmana üstünlük sağlayacak şekilde
konumlandırılması ve kullanılması amacına hizmet eden, dma ’in bir ilişkisel veri tabanıdır.
savunmaya yönelik, yeni geliştirilmiş, araziye konuşlandırılmış ve mevcut silahların,sistemlerin
ihtiyaç duyduğu harita ve coğrafi ürünlerin, düşmana üstünlük sağlayacak şekilde
konumlandırılması ve kullanılması amacına hizmet eden ,dma ’in bir ilişkisel veri tabanıdır.
bir hava istasyonundan kullanılmak üzere özel olarak dizayn edilmiş kamera.
hava kameralarında kullanılmak üzere değişik emülsiyon, uzunluk ve genişliklerde üretilen özel
dizayn edilmiş film.
hava filmleri için hava pozlama indeksini yerdeğiştiren hız ölçüsü. 3/2 e gibi tanımlanır. burada
e siyah beyaz filmde bas artı sis yoğunluğunun 0.3’ün üzerinde olduğu yoğunluğun
karakteristik eğrisi üzerindeki noktada metre/mum/saniye biriminde pozlamadır.
havadan alınan uzaktan algılanmış fotoğrafik olmayan görüntü.
bknz. mozaik, tanım 1.
fotogrametri biliminde hava fotoğraflarının kullanılması.
havadan alınan herhangi bir fotoğraf.
verilerin hava fotoğrafları ile toplanması üç tipe ayrılır. (1) stratejik fotoğraf keşfi, (2) taktik
fotoğraf keşfi, (3) ölçme/kartoğrafik amaçlı ve ölçme/kartoğrafik doğruluk standartlarda
ölçme/kartoğrafik amaçlı fotoğraf alımı.
hava fotoğraflarının alım, işlem bilim ve sanatı. bknz.
haritacılık fotoğrafçılığı, keşif
fotoğrafçılığı.
hava istasyonundaki hava kamerasının desteğini tanımlayan terim.
görsel, elektronik, fotoğraf veya diğer yollarla havadan bilgi toplanması.
bir hava istasyonundan elde edilen fotoğrafik, elektronik veya diğer verileri kullanarak yapılan
ölçüm.
bknz. fototriangulasyon
aerodezi ile edilen veya ilgili.
fotoğraf alımı esnasında kaydedilen hava kamerası istasyonunun barometrik yükseklik
ölçümleri stereoplotter da bir modelin yöneltilmesinde bz değerlerini temsilen kullanılırlar.
sadece yükseklik farkları gereklidir ve bu statoskop ile sağlanır. bknz. yöneltme, tanım 7.
havanın basınç ve sıcaklığını, havadaki nem miktarını, ve rüzgar hızını ölçen alet.
hava navigasyonu, pilotaj veya uçuş planlaması için gerekli olan bilgi desteği, belirli arazi
yapısı, kültürel ve hidrografya özelliklerini göstermek için üretilen, yeryüzünün veya bir
bölümünün harita bilgilerinin özel olarak gösterimi. ayrıca, navigasyon hava haritası da denir.
hava navigasyonları için özel amaçlı hazırlanmış ve hava veya kara haritası üzerine basılmış
veya zımbalanmış ek bilgi.
hava navigasyonları için dizayn edilmiş uçuş haritası
görev planlama ihtiyaçları ve uzun mesafeli hava navigasyonları için dizayn edilmiş küçük
ölçekli uçuş haritası.
toplama, derleme ve güncelletirme işlemlerini içeren üretim elemanı. bknz. digital üretim
sistemi.
atmosferin insanlar ve uçaklar üzerindeki fonksiyonel etkilerinin yok olduğu bölgeler.
dünyanın atmosferi ve onun üzerindeki uzaya ait veya ilgili. iki ayrı varlık her ikisinde de
yolculuk edecek araçların fırlatılması, yönlendirilmesi ve kontrolü için tek bir varlık gibi
düşünülmektedir.
bknz. fototriangulasyon.
bir eksen veya referans düzlemindeki ölçeklerin farklı olması.
düz doğruların düz ve paralel doğruların paralel kaldığı bir dönüşüm. açılar değişime
uğrayabilir ve diferansiyel ölçek değişimleri olabilir.
age of diurnal inequality’e bknz.
ayın en yakın olduğu nokta ile gelgit sürecinde veya gelgit akıntısının hızı üzerinde oluşan
paralaksanın maksimum etkisi (ayın uzaklığı) arasında geçen süredir. paralaksa yaşı diye de
bilinir.
yeni veya tam ay ile bu durumların (fazların) gelgit süreci üzerinde veya gelgit akıntı hızında
oluşturduğu maksimum etki arasında geçen süreye denir. faz süreci veya gelgit süreci de
denir.
en son görülen yeni ay fazından itibaren genellikle gün olarak ifade edilen geçen süredir.
age of phase inequality’e bknz.
iki veya daha fazla birbirlerine yakın bulunan detayları tek bir detay olarak gruplayan
genelleştirme işlemi.
nokta konumlarında veya daha küçük istatiksel ünitelerde toplanan verilerin daha büyük bir
ünitede birleştirilmesi.
karma görüntü olarak, birçok ayrı bölümü veya veri kategorilerini bir grup içinde bir araya
getirme işlemi.
kara veya hava haritaları üzerine çizilen, belirlenmiş tarih için, sıfır manyetik sapma birleşim
noktaları çizgisi. hava ve deniz haritalarında manyetik değişim terimi, manyetik sapma yerine
kullanılır.
line of sight, 2 nci tanıma bak; line of collination’e bknz.
birleşik devletler deniz gözlem laboratuvarları ile kraliyet notik almanak bürosunun ortak
yayınıdır. 6 aylık bir süreyi kapsar. seçilmiş gök cisimlerinin denklinasyon ve greenwich saat
açısı ile navigasyonda kullanılan gök’e ait ekstra verilerin tablolaştırılmış değerlerini ihtiva eder.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 2/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
air base
hava bazı
air coordinates
air plot
hava bazı
hava göstergesi
air spheroid (ellipsoid)
hava sferoidi
air station
hava istasyonu-
air surveillance plotting map
hava gözetim gösterge haritası
air target chart
hava hedef haritası (jcs)
air target materials
airborne control (abc) system
hava hedef malzemeleri
hava kontrol sistemi
airborne landing model
hava indirme modeli
airborne profile recorder
airy theory of isostasy
havadan profil kaydedicisi
hava izostasi teorisi
aitoff equal-area map
projection aitoff
eşit-alan harita izdüşümü
albers conical equal-area map
albers konik eşit-alan harita
izdüşümü
albumin (albumen) process
albumin işlemi
aldis signaling lamp
aldis sinyal lambası
alerts
alarmlar
alfanumeric grid
algorithm
alignment (alinement)
alfanümerik grid
algoritma
sıraya koyma
alignment correction
hizalama düzeltmesi
almanac
almanak
almucantar
along trace
almukantar
alphanumeric string
alfa sayısal ifade
alphanumeric string
alfa sayısal ifade
altazimuth instrument
altazimut cihazı
alternate depository
sıra ile saklama
altimeter
altimetre
altimetry
altitude
altimetri
yükseklik
altitude circle
altitude contour ratio
altitude datum
yükseklik dairesi
yükseklik münhani oranı
yükseklik datumu
1.(fotogrametri) iki hava istasyonunu birleştiren doğru veya bu doğrunun uzunluğu.
2.stereoskobik model ölçeğinde aletle karşılıklı perspektif merkezler arasındaki mesafe. bknz.
hava istasyonu.
bknz. dikdörtgensel uzay koordinatları
1.gerçek başları temsil eden ve hava navigasyonunda kullanılan sürekli bir gösterge. 2.bir
hava objesinin gerçek başlarını ve uçulan hava mesafelerini gösteren grafik. 3.gemilerde,
gemiye göre rölatif olarak bir hava objesinin yerinin gösterilmesi.
büyük britanya’da kullanılan
referans elipsoidi olup, özellikleri; büyük yarı eksen
6,377,563.396 m., küçük yarı eksen 6,356,256.910 m., eğrilik yarıçapı 1/299.3249646 .
fotogrametride, pozlama anında kamera merceğinin uzaydaki yeri. kamera istasyonu da denir.
bknz. hava bazı; hava gözetim gösterge haritası.
(jcs) uygun bir alanın gridlenmiş, küçük ölçekli hava savunma haritası. hava kontrol
merkezinde kullanılır. radar veya yer gözetim imkanlarının menzili içindeki bütün dost ve
düşman uçakların yerleri, sayıları ve yükseklikleri üzerine işaretlenir.
gerekli hava hedef istihbaratlarının özel bir grafik taban üzerinde gösterilmesi. değişik silah
sistemleri için belirlenmiş hava hedef operasyonlarını desteklemek amacıyla dizayn edilmiştir.
(bölge içindeki yerleşimler ve radar bilgileriyle ilgili veriler ve grafik üst baskılar haritada
gösterilir. hava hedef haritaları değişik ölçeklerde hazırlanır ve hava hedef materyalleri
programındaki coğrafik entegreli hava haritaları serilerinde üretilir.)
bknz. hedef malzemeleri.
pozisyonu bilinmeyen bir bölge üzerinde bulunan bir helikoptere bilinen iki veya daha fazla
pozisyondan içerisinde elektromanyetik mesafe ölçümü, yatay ve düşey açı ölçümlerini ihtiva
eden yatay ve düşey kontrol ölçümlerine yönelik bir ölçme sistemidir. bilinmeyen pozisyonun
yüksekliği, özel bir çekül hat kablosu yardımıyla belirlenir.
hava indirme birlikleri ve destek personeli toplantılarında kullanılmak üzere özel olarak
hazırlanmış taarruz için model. bu modelde objeler yer yüzünden ziyade havadan görünümü
ile gösterilir.
bknz. arazi profil kaydedicisi.
kıta ve adaların, oldukça yoğun plastik veya sıvı materyal içinde hidrostatik olarak
bulunduklarını ve kökleri veya uzantılarının buzdağlarının suyun dibine doğru genişlemesinde
olduğu gibi yer’in iç materyallerine uzandığını öne süren teoridir. yüksekliklerin fazla olduğu
yerlerde bu uzantının da daha derinlere ulaştığı ifade edilmektedir. dağ teorisinin kökleri olarak
da anılmakta ve bazı jeolojistlerin de desteğini almaktadır. pratt hayford isostasi teorisine bknz.
aitoff tarafından önerilen manipulasyonla meydan getirilen; lambert eşit alan azimutal yerküre
izdüşümünün, tüm küresel harita izdüşümüne dönüştürülmesi. merkez meridyen (küçük eksen)
tarafından temsil edilen çizgi boyunun iki katını temsil eden (büyük eksen) tarafından
belirlenmiş elips sınırları içinde kalan izdüşümü.
meridyenlerin kesişim noktasının merkez olarak alındığı ortak merkezli paraleller ve harita
sınırları içerisinde düz meridyen çizgilerinin aynı noktada birleştiği konik tipte eşit-alan
izdüşümü. meridyenler ve paraleller sağ açılarla kesişirler ve verilen paralel doğrultusundaki
boylam yayları eşit uzunluktadır. paraleller arası boşluklar eşit-alan kondisyonlarını
kaybetmeyecek düzendedir. iki seçilmiş paralelde boylam yayları gerçek uzunlukları ile temsil
edilir. seçilmiş paraleller arasındaki meridyenler doğrultusunda ölçek çok büyük önemsiz ve
bütün bunların ötesinde çok küçük olacaktır.
negatif, doğru okuma baskı kalıbı yapmak için, ışığa duyarlı kaplama olarak bikromat albumin
kullanılan, ofset baskı kalıbı hazırlama işlemi.
triangulasyon ağlarında birbirinden uzak istasyonlardaki gece ölçümlerinde bazı durumlarda
kullanılan sinyal lambasıdır.
bir veya daha fazla uydu için hazırlanan ve ölçücünün ufuk hattı üzerindeki maksimum
yükseklik açısı, ölçücüden olan azimut ve universal zamanlı koordinat belirlemede gereken
doğuş ve batış zamanlarının önceden tahmin edilmesinde kullanılan efemeristir. özel uydu
geçişlerinin belirlenmesinde kullanılır. look angels’e bknz.
bknz. atlas grid.
bir problemin çözülmesi için takip edilecek adımların ifadesi.
1.(kartoğrafya) yol, demiryolu, ve benzeri için haritaya veya hava haritasında ilgili topoğrafik
detaylarla beraber tanımlama. 2. (genel haritacılık)düz çizgi boyunca noktaların yerleştirilmesi
veya belirtilmesi. 3. (otoyol veya yol haritacılığı) profilden seçilmiş yatay elementleri gösteren,
takip edilecek yolun merkez şeridini gösteren yer planı.
(şerit ölçümü) ölçülen bir uzunluğa uygulanan ve ölçüm şeridinin ölçülecek hat ile aynı düşey
düzlem içinde tutulmasını sağlayan düzeltmedir.
navigatorlar için gerekli astronomik koordinatları içeren peryodik yayın. bir ephemeris’e göre
daha az bilgi içerir ve genelde değerler daha az duyarlıdır. ephemeris’e bknz.
parallel of altitude’e bknz.
(a/t) dünya üzerindeki noktalara bir bölgede olan teğetin yönü, uydunun yer yörüngesinden
olan belirli bir mesafedir. uydu hareketi doğrultusunda pozitiftir.
bir bilgiyi sembolize eden deyim, alfabetik harflerin yanı sıra rakamları bünyesinde bulundurur.
gerektiği hallerde, matematiksel sembolleri, noktalama işaretlerini de içerebilir.
bir bilgiyi sembolize eden deyim, alfabetik harflerin yanı sıra rakamları bünyesinde bulundurur.
gerektiği hallerde, matematiksel sembolleri, noktalama işaretlerini de içerebilir
düşey ve yatay yön ve açıların eş zamanlı ölçümü için hem düşey hem de yatay derecelenmiş
ölçü tablalarına haiz bir cihazdır. astronomik teodolit; universal instrument diye de adlandırılır.
bir dosyanın orijinallerinin, çoğaltılmış kopyalarının bilgisayar kasetlerinin, yeniden üretilmiş
materyallerin ve benzerlerinin seçilmiş, güncel ve mc&g veri indeks değerlendirilmesinin,
fiziksel sıradan kütüphanelerden ayrı olarak uygun güvenli bir yerde saklanması ve öncelikle
savunma bakanlığı (dod) dosyalarında meydana gelebilecek bir tahrip olaylarına karşı
kullanıma hazır olması.
referans bir yüzeyden olan yüksekliği gösteren cihazdır. barometrik altimetre; precision
altimetre; radar altimeter ve ölçme altimetre’sine bknz.
barometrik cihazlarla yükseklik ölçme ve sonuçları yorumlama bilim ve sanatıdır
1. ortalama deniz yüzeyi (jeoid), elipsoid, arazi ortalaması gibi bir referans yüzeyinden ölçülen
ve bir nokta olarak kabul edilen bir objeye veya bir noktaya olan düşey uzaklıktır.2. ufuk hattı
üstündeki açısal uzaklıktır ufuk hattından yukarıya doğru ölçülen ve ufuk hattı ile gök küresi
üzerindeki bir nokta arasındaki düşey daireye ait yay parçasıdır. apsolute altitude, angular
altitude, apparent altitude, circummeridian altitudes, computed altitude, density altitude,
elevation, elipsoidal height, exmeridian altitude fright altitude, geoidal height, high altitude,
meridian altitude; negative altitude, observed altitude, orbital altitude, parallel of altitude, photo
altitude, positife altitude, pressure altitude, radar altitude, sextant altitude, simultaneous
altitudes, solar altitude, true altitude’e bknz.
parallel of altitude’e bknz.
c factor’e bknz.
(jcs) düşey yer değiştirmenin ölçüldüğü zahiri seviyedir. yükseklik ölçmede datum olarak
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 3/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
altitude difference
yükseklik farkı
altitude hole
yükseklik deliği
altitude intercept
altitude slot
altitude tints
american standard code for
information interchange (ascii)
yükseklik farkı
yükseklik yarığı
bilgi değişimi için amerikan
standart kodu (ascii formda)
american standard code for
information interchange (ascii)
bilgi değişimi için amerikan
standart kodu (ascii formda )
amphibious assault landing
mode
amphidromic point
amphidromic region
amfibi hücum çıkartma modeli
amplitude
büyüklük
anaglyph
anaglif
analog
analog
analog instruments
analog aletler
analysis
analiz
analytical aertriangulation
analitik havai triangulasyon
analytical nadir-point
triangulation
analitik nadir-noktası
triangulasyon
analytical orientation
analitik yöneltme
analytical photogrammetric
positioning system
analytical photogrammetry
analytical photogtaphy
analitik fotogrametrik
konumlama sistemi
analitik fotogrametri
analitik fotografçılık
analytical products
analytical radar prediction
analitik üretimler
analitik radar tahmini
analytical radar prediction
analitik radar.
analytical radial triangulation
analytical three-point
resection radial triangulation
anastigmatic lens
analitik radyal üçgenleme
yaklaşma açısı
anchorage chart
ancillary data
ancillary data
aneroid altimeter
aneroid barometer
demir atma deniz haritası
yardımcı veri
yardımcı veri
aneroid altimetre
aneroid barometre
angle
açı
angle equation
açı denklemi
angle method of adjustment
dengelemede açı metodu
angle of incidence (optics)
angle of convergence
gelen açı
analitik radyal üçgenleme
amfidromik nokta
amfidromik alan
anastigmatik mercek
uçağın üzerinde uçtuğu satıh (yüzey) veya belirli bir datum alınır; basınç irtifası için atmosferik
basıncın 29.92 mercury/inch (1013.2 mbs) olduğu seviye ve gerçek irtifa için ortalama deniz
seviyesi datumdur.
hesaplanan ile ölçülen yükseklikler arasındaki farktır, veya önceden hesaplanan ile sextant
aletinin ölçtüğü yükseklik arasındaki farktır. altitude intercept olarak da adlandırılır.
(jcs) radar ekranında yuvarlak (dairevi) monitörün merkezindeki boş alandır. uçağın hemen
altındaki yer noktasını ifade eden çemberin merkezidir.yandan bakılan hava indirme radarında
yükseklik yarığı olarak bilinir.
altitude difference’e bknz.
altitude hol’e bknz.
hypsometric tinting’e bknz.
numaraları, harfleri ve kontrol karakterlerini ifade eden, yedi bit esasına göre düzenlenmiş ve
yaygın bir kullanıma sahip ansi standart kodu. bilgisayarlarda 7 bitten ziyade 8 bit daha
kullanışlıdır. ascii formuda 8 bittir. ascii kodu sayısal aletler arasında veri transferinde
kullanılmaktadır.
numaraları, harfleri ve kontrol karakterlerini ifade eden, yedi bit esasına göre düzenlenmiş ve
yaygın bir kullanıma sahip ansi standart kodu. bilgisayarlarda 7 bitten ziyade 8 bit daha
kullanışlıdır. ascii formuda 8 bittir. ascii kodu sayısal aletler arasında veri transferinde
kullanılmaktadır.
bknz. hücum çıkartma modeli.
eş gelgit haritasında, eş gelgit çizgilerinin dağıldığı, gelgit olmayan nokta veya düğüm noktası.
eş gelgit noktalarının dağıldığı ve gelgit devri süresince ilerlediği amfidromik noktasını
çevreleyen alan.
1. referans bir noktadan bir yayın veya diğer fenomenlerin maxsimum yerdeğiştirme değeridir.
2. asal düşeyden kuzey veya güney yöndeki açısal mesafedir, kuzey veya güney yönünde asal
düşeyden düşey daireye kadar ölçülerek bulunan asal düşey ile düşey daire arasındaki zenit
açısı veya ufuk hattı yayıdır. bu terim daha çok kütle merkezleri gök küreye ait ufuk hattında
bulunan ve “e”veya “w” harfleriyle ifade edilen ve kütlenin doğuşu ve batışının denklinasyonla
uyum sağlaması için “n” veya “s” harfi ilavesiyle ifade edildiği kütlelerle kullanılır. compass
altitude, grid altitude, megnetic altitude, true altitude’e bknz.
genellikle kırmızı ve mavi, uygun renklerde iki görüntünün üs tüste basıldığı veya yansıtıldığı
bir stereogram. uygun tamamlayıcı renklerdeki filtreli gözlük ile bakıldığında stereoskopik
görüntü oluşur.
kesikli sayım yerine sürekli ölçüm prensibiyle çalışan veri kayıt şekli örneğin, sürekli hatlarla
olan bir kağıt harita analog, piksellerden oluşan bilgisayarda görüntülenen bir harita ise
dijitaldir.
sayısal büyüklükleri fiziksel değişkenler olarak temsil eden aletler. bütün değerler belli bir
aralıkda, örneğin dönüşüm mekanik dişli sistemlerindeki gibi rotasyon ve mekanik kayıpları
temsil eden dirençler kullanan analog ağlardaki voltaj veya akım olarak verilirler. stereoskopik
kıytmetlendirme aletleri fotogrametrik analog aletlerin örnekleridir.
bir işlemin belirli bir yöntemle metodolojik olarak incelenmesi ve daha detaylı çalışmalar için
ilgili birimlere bölünmesi.
konumsal çözümün sorgulamalı yöntemlerle elde edildiği foto triangulasyon yöntemi. (hava
fotoğrafları kullanılarak)
radyal merkezler olarak nadir noktalarının kullanıldığı hesaplamalı yöntemlerle gerçekleştirilen
radyal triangulasyon.
dönüklükleri, uçuş doğrultusu, yüksekliği belirlemek ve rektifikasyon için hava fotoğraflarının
hazırlanmasındaki açısal ve doğrusal elemanların belirlenmesinde gerekli hesap adımları.
geliştirilmiş veri değerlere çevrilir.
hassas nokta konumlama için nokta konumlama veri tabanı (ppdb) ile kullanılan stereo
fotogrametrik çalışma istasyonu. bknz. nokta konumlama veri tabanı (ppdb).
çözümlerin matematiksel metodlarla elde edildiği fotogrametri.
özel bir olayın gerçekleşip gerçekleşmediğini belirlemek (nitelik, nicelik, veya diğer anlamlarda)
için yapılan fotografçılık. (hareketli veya sabit)
analitik teknikler kullanılarak yapılan ürünler
tahmin ispatlanmış formüller, üstel tablolar, grafikler ve/veya diğer bilimsel esaslara dayanır.
analitik tahmin yüzey yüksekliği, yapısı ve/veya arazi bilgisi ve hedefe olan mesafe ve görüş
açısı ile birlikte radara yansıyan kriterler ile değerlendirilir.
tahmin ispatlanmış formüller, tahminiüstel tablolar, grafikler ve/veya diğer bilimsel esaslara
dayanır. analitik tahmin yüzey yüksekliği, yapısı ve/veya arazi bilgisi ve hedefe olan mesafe ve
görüş açısı ile birlikte radara yansıyan kriterler ile değerlendirilir
hesaplamalı yöntemlerle gerçekleştirilen radyal üçgenleme. bknz. grafik radyal üçgenleme
bindirme alanında görülen üç yatay kontrol noktası ile bindirmeli hava fotoğraflarının temel
noktalarının koordinatlarının belirlenmesi için hesaplama metodu.
astigmatizmi giderilmiş ve bundan dolayı yatay ve düşey çizgilerde eşit parlaklık ve netlikte
odaklanabilen mercek. anastigmatik merceklerde çoğu yaygın sapmalar giderilmiştir.
önceden belirlenmiş veya önerilen demir atma mevkilerini gösteren deniz haritası.
yedek veya bütünleyici veri
yedek veya bütünleyici veri
barometric altimeter’e bknz.
mekanik olarak elastik olan bir cihaza karşı atmosferik basıncı eşitleyen bir barometredir.
aneroid barometre nin genel hali,havanın atılmasında kullanılan kıvrımlı metalden yapılmış
ince bir kutudan oluşur. atmosferik basınç arttığında, kutu içeriye doğru büzülür, basınç
azaldığında
kutu uzayıp genişler. mekanik kavramıyla, bu hareketlerin abartılması ve
derecelenmiş bir gösterge üzerinde değişiklikleri kaydeden gösterge koluna aktarılması
kastedilmektedir.
iki kesişen doğrultunun kesim noktasının daire merkezi olduğu, iki doğrultunun daireyi kesmesi
ile oluşan açının meydana getirdiği yay parçası ile ölçülen ve birbirine göre olan eğime denir.
adjusted angle, altitude azimut, azimut angle … vectorial angle, vertical angle, zenith
distance.
kapalı bir şeklin ölçülen açılarının toplamı ile aynı toplamın teorik değeri arasındaki ilişkiyi
ifade eden koşullu bir denklemidir.bilinmeyenler, dengelemede kullanılmasına bağlı olarak
ölçülen doğrultu veya açılara ait düzeltmelerdir.
(triyangulasyon ve poligon) ölçülen açılara getirilecek düzeltmelere belirleyen ölçülerin
dengeleme metodudur. açılarla dengeleme metodu, tek üçgenlerden oluşan bir zincirin
dengelemesinde kullanılabilir.
normalden ölçümü yapılmış, yüzeye düşen ışık ışının açısı.
(jcs) odak noktasında gözlemcinin göz bazıyla oluşan açı. açısal paralaks, paralaktik açı diye
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 4/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
angle of coverage
angle of current (hidroloji)
angle of depression
kaplama açısı
akış açısı
depresyon açısı
angle of deviation (optics)
angle of elevation
sapma açısı
angle of field
alan açısı
angle of inclination
angle of reflection
angle of refraction
angle of tilt
angle of view
eğiklik açısı
yansıtma açısı
kırılma açısı
eğrilik açısı
görüş açısı
angle of yaw
yaw açısı
angle point
açı noktası
angle to right
sağa olan açı
angular altitude
açısal yükseklik
angular calibration constants
açısal kalibrasyon sabitleri
angular distance
açısal mesafe
de bilinir.
bknz. arazi açısı
90° ile ölçülen kısmın oluşturduğu açı arasındaki açısal fark.
(jcs)1.düşey bir düzlemde yatay ve alçalma hattı (bir gözlemciden bir objeye) arasındaki açı.
2.hava fotoğrafçılığında, hava kamerasının optik ekseni ve yatay arasındaki açı. alçalma düşey
açısı, negatif açı diye de bilinir. bknz. yükseklik açısı, dönüklük açısı, gerçek depresyon açısı.
refraksiyon nedeniyle kırılan ışığın açısı.
düşey bir düzlemde yatay ekden ile ölçücüden bir objeye doğru gittikçe yükselen hat
arasındaki açıdır. artan düşey açı; artı açı olarak da adlandırılır. angle of depression’e bknz.
mercek özelliği, çizgilerle yönlendirilmiş açı merceğin merkezinden geçerek, merceğin
belirlenmiş tanımı içinde kalan maksimum görüntünün çapını belirler. mercekler genellikle
kaplama açılarıyla sınıflandırılırlar; dar-açı. ayrıca kaplama açısı, açısal alan diye de
adlandırılır.
yüksekliğin veya çukurluğun açısı.
normalden ölçümlü, yüzeyi yansıyan ışık ışınlarının açısı.
yansıyan ışının iki transparan ortama yüzey normali ile yaptığı açıdır.
bknz. eğrilik.
(jcs)1.iki karşılıklı köşede kamera merceğinin perspektif merkezlerinden geçen iki ışın
arasındaki açı. 2.fotogrametride, ayarlanmış odak uzunluğuyla bilinen formatın köşegeninin
uzunluğunun bir buçuk katı tanjantı olan açının iki katı. kaplama gücü, görüş alanı diye de
bilinir.
uçuş doğrultusu ve uçağın düşey ekseni boylamsalından geçen düzlem arasındaki açı. eğer
burun sağa doğruysa pozitif sayılır.
bir ölçü hattının doğrultusundaki bir değişikliği göstermek için her noktadaki işaret için
kullanılan bir terimdir.
önceki doğrultudan sonraki doğrultuya kadar saat ibresi yönünde ölçülen yatay açıdır. saat
ibresi yönlü açı diye de adlandırılır.
ufuk hattı üstündeki bir objeye derece biriminde belirli bir noktadan yapılan ölçümdür.
ölçücünün bakış hattı ile ufuk hattı arasında kalan açı ile ifade edilir.
bir çoklu mercek kamerasında, veya çoklu kamera sisteminde, mercek eksenlerinin açısal
yöneltme değerleri.
1.iki doğrultu arasındaki açısal fark olup rakam olarak verilen iki hat arasındaki açıdır. 2.açı
birimleri cinsinden ifade edilen ve iki noktayı birleştiren büyük daire yayıdır.3. belirli bir
frekansın açısal birimleri cinsinden ifade edilen iki nokta arasındaki mesafedir.radyon birimi
π ile çarpımıyla veya
cinsinden ifade edildiğinde iki nokta arasındaki dalga boyu sayısının 2
angular distortion
açısal bozulma
angular error of closure
angular field
angular magnification
açısal hata kapanması
açısal alan
açısal büyütme
angular parallaks
angular rotations
açısal paralaks
açısal dönüklükle
angulator
angulator
annotated photograph -
zenginleştirilmiş
fotoğraf
annotation
yazı (not)
annotation overprint
yazı (not) üst baskısı
annotation text
yazı (not) yazısı
annual aberation
annual change
annual inequality
yıllık aberasyon
yıllık fark
yıllık eşitsizlik
annual magnetic change
annual magnetic variation
annual parallax
yıllık manyetik fark
yıllıık manyetik değişim
yıllık paraklaksa
annual rate
annual rate of change
annular eclipse
yıllık oran
yıllk değişim oranı
yııllık eklips
anomalistic drift
anomal karakterli kayma
anomalistic month
ayın devri
anomalistic period
devir süresi
anomalistic tide cycle
gelgit devir çarkı
anomalistic year
devir yılı
anomaly
anomali
°
derece birimi cinsi ifade edildiğinde de 360 çarpımıyla elde edilir.
1. (kartoğrafya) şekil korumamadan dolayı harita izdüşümündeki distorsiyon. 2. (optik) obje
boşluğunda açının iki tarafından yönlendirilmesi görüntü boşluğundaki hassas olarak yeniden
üretmek için mercekteki hata.
ror of cloruse’a bknz. 2. tanım.
angle of field’a bknz.
optik alet tarafından şekillendirilen görüntünün gözde yönlendirilmiş açısının oranı. objenin
kendisi herhangi bir optik alet olmadan gözde yönlendirilmiş açısı. teleskopta kullanıldığı gibi,
bir objenin mesafesinin lineer büyütme ifadesi ile ölçülemediği yerlerde geçerlidir
bknz. konvergens açısı.
kamera konisinin ve objektif ekseninin uçağın hareketlerinden dolayı arazi koordinat sisteminin
3 ekseni boyunca meydana getirdiği dönüklüklerdir.
eğik düzlemde ölçülmüş açıları yatay düzlemde karşılığı olan izdüşümüne çeviren alet.
rektoblik yazıcılar ve foto açı ölçerler bu tip açı ölçerlerdendir. ayrıca bknz. equiangulator ;
topoangulator.
detayları açıklamak, tanımlamak, belirlemek, sınıflandırmak için üzerine hipsografik, jeolojik,
kültürel, hidrografik, tarımsal ve yer isimleri ile ilgili bilgiler eklenmiş fotoğraf genellikle, jeodezik
kontrol ve pas noktaları işaretlenmiş fotoğraflar için bu isim kullanılmaz.
özel bir önemi olan bölgeler veya açıklayıcı amacı olan belirleyici maddeler için çizim veya
görüntüler üzerindeki işaretleme.
hedef veya yerleşmenin sınırlarını belirleyen kaba bir taslak veya bir hedef haritası üzerinde
resmedilmiş gibi tanımlayıcı referans numarası ve pozisyonun yerini gösteren bir sembol.
hedef ve yerleştirmeyle ilgili, yer, fonksiyon, tanımlama ve diğer bilgileri içeren açıklayıcı yazı.
açıklayıcı yazılar ayrıca özel bölgeler içinde hazırlanmıştır; radar önemli güç hatları, radar
önemli yerleşim noktaları vb.
dünyanın güneş etrafındaki devir hızından kaynaklanan oberasyondur.
magnetik annual change’e bknz.
genelde meteorolojik nedenlere bağlı, kısmen peryodik karakterde olan su seviyesi veya gelgit
akıntı hızında meydana gelen mevsimlik değişimdir.
magnetic annual change’e bknz.
magnetic annual variation’e bknz.
yerin yörünge yarıçapı ile gök cismi arasında bulunan açıya denir. helicentric parallax; stellar
parallax olarak da adlandırılır.
magnetic annual change’e bknz.
magnetic annual change’e bknz.
kararan cismin etrafında ışık kaynağından gelen ışınlarla oluşan ince bir halkanın
görünmesine denir. halka şeklinde güneş tutulması gerçekleştiği halde, ay tutulması
gerçekleşmez.
bir frekans kaynağındaki değişimler veya kaymalardır. örneğin; ısı değişimlerine ve bileşimin
yaşı gibi değişik nedenlere bağlı olarak kristal osilatörün frekansında meydana gelen
değişikliklerin hiçbirisi önceden tahmin edilemeyeceği gibi tamamıyla kontrol altına
alınamazlar.
ayın yörünge üzerindeki hareketinde dünyaya en yakın olduğu noktadan iki geçişi arasında
geçen zamandır. anomalistic ayın süresi 27.55455 ortalama güneş günüdür.
bir uydunun yörüngesi üzerinde perigee noktasından arka arkaya iki geçişi arasındaki süreye
denir. perigee to perigee period olarak da adlandırılır
ayın dünya çevresindeki bir turunu tamamlarken en yakın olduğu noktadaki iki geçişin
arasındaki yaklaşık 27.5 günden ibaret olan ortalama süredir.
dünyanın güneş etrafındaki turunda, güneşe en yakın olduğu noktadan başlayıp aynı noktaya
ulaşıncaya kadar arada geçen süredir. 1955 yılında yapılan hesaplamalarda 365 gün 6 saat 13
dakika 53.16 saniyedir. ve yıllık olarak 0.002627 saniye kadar artmaktadır.
1. (genel) normalden olan sapmalardır. 2. (jeodezi) ölçü bölgesindeki yer’in yapısındaki
düzensizliklere bağlı olarak ölçülen bir değerin teorik değerinden olan sapmadır. 3. (astronomi)
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 5/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
antarctic circle
antarktik daire
antiholation coating
antihole tabaka
antivignetting filter
gölgeli resim önleyici filtre (jcs)
aperiodic compass
peryotsuz pusula
aperture
mercek çapı
aperture ratio
aperture stop
açıklık oranı
mercek çap noktası
apex
apex
apex
aphylactic map projection
tepe noktası
tepe noktası
Apeks
afilaktik harita izdüşümü
aplanatic lens
aplune (apolune)
apogean tides
aposphere
aplanatik lens
apparent
görünen
apparent sidereal time
apparent horizon
görünen yıldız zamanı
görünen ufuk hattı
apparent motion
görünen hareket
apparent noon
apparent place
apparent position
görünen öğle
görünen yer
görünen konum
apparent precession
görünen prezisyon
apparent solar day
apparent solar time
görünen güneş günü
görünen güneş zamanı
apparent sun
apparent wander
appearance ratio
approach chart
görünen güneş
görünen gezinti
görüş oranı
yaklaşım hava haritası
approximate contour
takribi eş yükselti eğrisi
apse line
apse line
apsis
yarım daire çizgisi
yarım daire çizgisi
absis
arbitrary grid.
keyfi grid
arbitrary projection
arc
keyfi izdüşümü
ark
arc digitized raster graphics
(adrg)
sayısallaştırılan arc raster
grafikleri
arc measurement
yay ölçümü
arc navigation
yay navigasyonu
arc of parallel
arc of visibility
paralel yayı
görünürlük yayı
arc projection system
arc izdüşüm sistemi
gelgit
görünen yükseklik
belirli bir yörüngeye sahip bir cismi başlangıçtan olan yarıçap vektörü ile yörüngenin apsides
hattı arasında kalan, hareket yönünde ölçülen ve başlangıcı olan en kısa yaklaşımla bulunan
açıdır. bu terim yörünge merkezindeki açıya karşılık gelen eccentric anomaly'de veya
gezegenin düzgün açılı bir yörünge hareketinde gerçek anomalinin alacağı değer olan
ortalama anomaliden farklı olduğu ifade edilmek istendiğinde gerçek anomali olarak da
adlandırılır. bouger anomaly; deflection anomaly; free air anomaly… paint anomaly; surface
anomalies’e bknz.
kış gündönümü deklinasyonunu tamamlayıcısına eşit olan güney enlemine sahip coğrafi
paralel. güneş yada ay tutulma eğiminin devamlı olarak değişmesinden dolayı kış gündönümü
noktası belirli bir delinasyona sahip değildir ve tanımlandığı üzere antarktik daire de belirli bir
pozisyona sahip bir çizgi değildir. her şeye rağmen, antarktik daire bir haritada gösterilirken
mecburi olarak belirli bir pozisyonda gösterilir, ve alışılagelmiş bir değer onun enlemine
uygulanmıştır. bu amaç doğrultusunda değer 66° 33’ güney enlem olarak kullanılır. ayrıca
güney kutup dairesi diye de adlandırılır.
filmin taşıyıcı tabakasının altına uygulanan ışık emici kaplama (veya emülsiyon ile taşıyıcı
arasına)
genellikle geniş-açılı tiplerde, belli merceklerin verdiği değişken ışıkların düzeltmesi için
yoğunluğu derecelendirilmiş depozito taşıyan filtre
motomot olarak “peryotsuz pusula” demektir. veya, hareketi saptırdıktan sonra normalde
okuması gereken yere kadar oscilasyonsuz yapmış olduğu bir tam devire sahip pusuladır.
ayrıca deadbeat compass olarak da adlandırılır.
1. ışığın geçtiği lens diyagram açıklığı.2. teleskop objektif lensin veya diğer optik aletin çapı,
genellikle inç birimi ile ifade edilir. ayrıca bknz. relatif mercek çapı.
bknz. rölatif açıklık.
sistemin içinden geçen kalem ölçüsündeki ışınları sınırlandıran optik sistemin fiziksel (nokta,
diyagram veya çevresel lens) elemanları mercek çapının ayarlanması ile verilen sistem
görüntü aydınlığını kapladığı alanı etkilemeden gerçekleştirir. aynı zamanda “stop (son nokta)”
diye de adlandırılır.
bknz. vertex.
bknz. vertex.
bknz. vertex.
üç özel niteliğe, yani açı, uzunluk ve şekil koruma özelliğine sahip olmayan harita izdüşümü.
ayrıca keyfi (ihtiyari) izdüşüm olarak adlandırılır.
küresel sapma olmadan ışığı ileten lens.
ayın bir uydusuna ait elipsoidal yörüngesi üzerinde aydan en uzak olduğu noktadır.
ayın apogee noktasına yakın olduğu zamanlarda oluşan kısa süreli gelgitlerdir.
belirli bir alan içinde dümya sferoidine uygulana bilen sabit eğrilige sahip matematiksel bir
yüzeydir. kutuplardan basık olabileceği (oblate) gibi (prolate) şeklinde de olabilir.
gök küresi kütlelerinin ölçülen konumlarına ihtiyaç duyulduğunda ölçülebilen veya kesin olarak
ölçülmüş astronomik değerleri ifade etmede kullanılan bir terimdir.
gerçek ilkbahar (vernal) equinox’un lokal saat açısıdır. true sidereal time diye de bilinir.
(jcs) deniz/kara ile gükyüzü arasında farkedilebilir çizgisel hattır. lokal horizon, topocentric
horizon veya visible horizon diye de adlandırılır.
bilinen veya farz olunan bir referans noktasına göre olan harekettir. bu ifade genellikle
dünyadan gözlenen gök cisimlerinin hareketinde kullanılır. relative motion diye de adlandırılır.
12 00 , görünen zamanıdır. veya görünen güneşin meridyenin üst kısmından geçtiği ana denir.
(astronomy) apparent position’a bknz.
bir yıldızın, gezegenin veya güneşin ölçülebilir pozisyonuna verilen astronomik bir terimdir.
gök küresi üzerinde gök cisminin (veya uzay taşının) dünyanın merkezinden belirli bir zamanda
görüle bilen konumudur. apparent place diye de bilinir. asronomic position’a bak
(jcs) dünyanın, dönüşünden kaynaklanan etkisinden başka bir kuvvetden etkilenmeden
dünyaya ait dönme eksenin meydana gelen görünen sapmadır. apparent wander; vander’e
bknz.
görünen güneşin belirli bir meridyen iki geçişi arasında geçen süre parçasıdır.
gerçek güneşin günlük olarak görünen hareketi sırasında ölçülen süredir. apparent time; true
solar time diye de bilinir.
gökyüzünde gerçek haliyle görünen güneştir. true sun diye de bilinir.
apparent precession’e bknz.
bknz. hiperstereoskopi
aletli veya görerek uçuş koşullarında havaalanına yaklaşırken önemli bilgiler sunan hava
haritası.
doğruluğundan şüphe edilen normal bir eş yükselti eğrisi (doğruluk münhaninin yarısı kadar
hassasiyet ile tanımlanır.)
bkz. line of apsides.
bkz. line of apsides.
yörünge üzerinde çekim merkezine en yakın veya en uzak noktalara denir. güneş
çevresindeki yörüngelerde perihelion ve aphelion; dünya çevresindeki yörüngelerde ise
perigee ve apogee noktaları.
ordu güvenliği için referansın gerekli olduğu veya pratik olmayan veya mevcut olmayan grid
için geliştirilen herhangi bir referans sistemi. uygun veya pratik bir grid olmadığı veya askeri
gizlilik gerektiren yerler için geliştirilmiş herhangi bir grid sistemi.
bknz. afilaktik harita izdüşümü.
1.
( topolojide ) tek doğru parçası ( x,y ) koordinat çiftleri serisi ile tanımlanır. .düğüm
noktaları arklar arasındaki kesişim noktalarından oluşur ve arkların uclarındadır.
2. (jeodezide ) iki tane yüksek dereceli nirengi noktalar arasındaki jeodezik triyangulasyon
ağın bir kısmı.3. equal arc second raster chart/map ifadesindeki arc, raster ve chart
kelimelerinin baş harflerinden oluşan kelime.
sayısal raster kağıt grafik ürünlerle ifade edilir. haritalar/planlar raster tarayıcıyla sayısal veriye
çevrilir ve eşit arklı ikinci raster plan/harita ( equal arc second raster chart/map )
( arc ) referans frame sisteminde harita görüntüsüne dönüştürülür. elektronik harita gösterileri
için kullanılır. bkz. arc projection system; equal arc second raster chart/map.
dünyanın boyutlarını ölçmede kullanılan ölçüm metodudur. büyük yay dünya yüzeyinde ölçülür
ve bu yaya karşılık gelen açı belirlenebilir. dünya boyutları ve şekli bazı varsayım ve
matematiksel formüllerle belirlenebilir.
bir kontrol istasyonundan olan yay boyunca mesafesi elektronik mesafe ölçme yöntemiyle
belirlenerek bir geminin veya uçağın pozisyonunu veren navigasyon sistemi.
astronomik veya jeodezik enlem paralelinin bir kısmı.
denizden, navigasyon amaçlı bir ışığın görülebileceği yatay açısal (uzaklık) mesafeye denir.
açısal mesafe (uzaklık), doğrultunun kuzeyden olan açının belirlenmesiyle ifade edilir.
dünyayı 18 enlemsel bölgeye bölen koordinat sistemi. ayrıca bknz. eşit yay ikinci raster
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 6/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
arc triangulation
üçgen yayı
arctic circle
arktik daire
area
alan
area coverage
arazi örtüsü
area pattern screen
alan şekil tramı
area requirements and
product status ( araps )
arazi ihtiyaçları ve ürün hali
(aivüh)
area survey
alan ölçümü
area target (jcs)
area triangulation
alan hedef
alan üçgenleme
area weighted average
resolution
areal feature
alan ağırlıklı ortalama
çözünürlüğü
arazi özellikleri
argument argüman
argument of latitude
enlem argümanı
argument of perigee
perigee argümanı
array
artificial earth satellite
artificial asteroid
artificial monument
dizi
suni yer uydusu
suni asteroid
suni yapı
arundel method
arundel metodu
ascending node
yükselen düğüm
ascending vertical angle
ascensional difference
aspect ratio
aspherical lens
assault landing model
assault models
yükselen düşey açı
ascension farkı
tahmini oran
asferik mercek
taarruz çıkarma modeli
taarruz modelleri
associated legendre function
ilgili legendre fonksiyonu
assumed ground elevation assumed latitude
varsayıların arazi yüksekliği
varsayılan enlem
assumed longitude
varsayılan boylam
assumed plane coordinates
varsayılan düzlem koordinatları
assumed plane coordinates
varsayılan düzlem koordinatları
assurance level
astatized gravimeter
güven seviyesi
gravimetre
asteroid
asteroid
astigmatism
astigmatizm
astigmatizer-
astigmatizer
astro compass
astronomik pusula
astrodynamics
astrodinamik
astrogeodetic datum
orientation
astrojeodezik datum
yönlendirme
hava/kara haritası; arc sayısallaştırılmış raster grafikleri.
genel olarak tek istikamette sınırlı bir genişlikte ilerleyen üçgenleme sistemidir. bu teknik,
bağımsız ve geniş bir alana yayılmış ölçümleri birbirine bağlamada, oluşturulan zincire ait lokal
ölçüleri ilişkilendirme ve koordinasyonunda, jeodezik datumun belirlenmesinde gerekli olan
verilerin elde edilmesinde ve ülkeye yayılmış kontrol noktası ağının oluşturulmasında kullanılır.
yaz gündönümü azalmasına eşit kuzey enlemine sahip olan coğrafik paralel. tutulum eğriliği
devamlı değişmektedir. bundan dolayı yaz gündönümü azalması sabit değildir ve arktik daire,
tanımlandığı gibi sabit pozisyonlu bir çizgi değildir. arktik daire harita üzerinde gösterilmek
istendiğinde, bu da kaçınılmaz olarak sabit pozisyonlu bir doğru olmayacaktır. buna rağmen,
bunun enlemi olarak alışılagelmiş değerler uygulanacaktır. bu değer için 66°33’ kuzey enlemi
kullanılmaktadır. ayrıca, kuzey kutup dairesi olarak da adlandırılır.
iki boyutlu tanımlanmış bölgenin yerine geçen konumsal ölçüm seviyesi. bu alan örnek
dünyadaki bir çokgenin yatay düzlem üzerindeki izdüşümü.
1. uçuş yolunda stereskopik bindirme ve uçuş hatlarında paralel bindirmeler oluşturularak hava
fotoğrafı ile arazi örtüsü çekilmelidir.2. şayet radar ( shoran ) kullanılırsa kayıt edilmiş radar (
shoran ) mesafeleri her çekim için uygundur.3. coğrafi arazi örtüsü haritalar veya diğer grafik
materyaller ile tamamlanılmalıdır.
bataklık, meyva ağaçları, kum gibi harita veya plan arazi özelliklerini göstermek için küçük
noktaları kapsayan negatif veya pozitif foroğraf. bkz. contact screen; line pattern.
veri tabanı dma müşterilerin arazi ihtiyaçları için tanımlanmış ve çeşitli harita ve coğrafi
( mc&g ) ürünler için tasarlanmıştır. aivüh, dma tarafından ürün programlarının planlanması
için kullanılır.
1. kontrol istasyonlarından oluşan ağlar için yeterli büyüklükteki ölçü alanıdır. 2. kontrol
noktalarının genişletilmesi ve yogunlaşması. her doğrultuda genişlemesi tasarlanmış
üçgenleme sistemidir.
tek bir noktadan ziyade bir alan oluşturan hedef. pinpoint target’a da bknz.
(jcs) alan üçgenlerinin; şehir veya eyalet gibi belirli bir alan üzerine ölçüm noktalarının
oluşturulması veya eyalet ya da daha büyük alanlara yayılan ve zincir poligonlardan oluşan
ağların arasını doldurmak amacıyla kullanılır.
verilen herhangi bir odak düzleminde resmin çözünürlüğü için bir tek ortalama değer.
1. arazi üzerindeki kum, bataklık, bitki türleri gibi topoğrafik özelliklerdir. arazi özellikleri basılı
harita veya plan üzerinde tramlı, çizgili veya semboller ile gösterilir. 2. ( sayısal haritalarda )
ormanlık alan, yerleşim yerleri gibi aynı özelliklere sahip olan alan etrafı çizilerek gösterilir 3.
( raster ) bir grid kareler bloğu dünyanın homojen kısmını gösterir.
astronomide perigee argumanında olduğu gibi bir açı veya yaya karşılık gelir.
gök mekaniğinde, yörünge düzleminde yükselme noktasından, cisme kadar olan açısal
uzaklıktır. perigee noktasının argüman ile gerçek anomalinin toplamıdır.
yörünge üzerinde hareket eden kütlenin hareketi yönünde, yükselme noktasından perigee
noktasına kadar çekim merkezinde oluşan açı olarak tanımlanan yörünge elemanıdır.
bir veya birden fazla boyutlu aynı özelliklere sahip elemanlar.
ayı haricinde insan yapısı yer uydusudur.
güneş çevresindeki yörüngesinde hareket eden insan yapısı nesnelerdir.
bir ölçüm noktasının yerini belirlemek amacıyla kullanılan göreceli olarak daha sağlam
nesnelerdir. bu nesneler;kayada bronz, beton blok, demiryolu ve köprü ayağı gibi insan yapısı
nesneleri içerir.
radyal üçgenlemeye dayanan, hava fotoğraflarından nokta nokta haritalama için grafik ve
analitik metodların kombinasyonu.
bir gezegen, planetoid veya cornet’in güneyden kuzeye geçiş yaptığı ekliptik noktasıdır veya
bir uydunun kendi yörüngesi üzerinde güneyden kuzeye geçiş yaptığı ekvator noktasıdır.
angle of elevation’e bknz.
right ascension ile eğik ascension arasındaki farktır.
resmin genişliğinin yüksekliğine oranı.
bir veya daha fazla yüzeyinin gerçek küresel şekilden ayrı olan mercek.
özellikle amfibik çıkarmaların planlanması için tasarlanmış taarruz modelinin özel formu.
bitki, arazi şekilleri, hakim olan insan yapısı detayları, havaalanları, radar yapıları ve benzeri
özel veya hassas hedefleri detaylı olarak gösteren büyük ölçekli modeller.
yerçekimi potansiyel alanının sferoid üzerindeki harmonik açılımında kullanılan, üslü serilerin
özel bir tipinde bulunan, laplace denklemlerinin özel bir hali olan legendre denklem çözümüdür.
belli bir fotoğraf veya fotoğraf grubu tarafından kaplanan yerel alanın varsayılan yüksekliği.
gözlemcinin hesaplama veya ölçüm amacıyla bulunduğu farz edilen enlemdir. gözlemcinin
bulunduğu yerin enlemi olarak veya saat gözlemiyle boylamın belirlenmesinde kullanılır.
ölçüm veya hesaplama amacıyla gözlemcinin bulunduğu varsayılan yerin
boylamıdır.
varsayılan yerin boylamı olarak veya meridyen enleminden yararlanarak belirlenen enlemin
hesabında kullanılır.
ölçünün bulunduğu yerde oluşturulan bölgesel düzlem koordinat sistemi koordinat eksenleri,
tüm koordinatların birinci bölgede olmasını sağlayacak şekilde kabul edilir. y ekseni;
astronomik kuzey, jeodezik kuzey manyetik veya farzedilen bir kuzey doğrultusu olabilir.
haritacıya kolaylık sağlamak amacıyla düzenlenmiş yerel düzlem koordinat sistemi. referans
eksenleri varsayılır ki böylece bütün koordinatlar ilk dörde bölümün içinde yer alır. y ekseni
astronomik kuzey, jeodezik kuzey, manyetik kuzey veya kuzey yönünde olduğu gibi farz edilir.
confidence interval’e bknz.
çekim kuvvetinin sabit dengede olmadığı durumlarda, bazen de oynak olarak adlandırılan
gravimetri aletidir. sabit olmama durumu, dengede bulunan çekim kuvvetindeki değişimi
arttıran 3ncü bir kuvvetin ortaya çıkmasıyla oluşur.
küçük hacimli gezegenlerdir; pek çoğunun yörüngesi mars ve jüpiter’in yörüngeleri arasında
olan ve güneş çevresinde dolaşan küçük gök cisimleridir.
merceğin farklı meridyenleri doğrultusunda geçen ışın eksenlerinin odağa farklı düzlemlerde
gelmesiyle oluşan görüntünün keskinliğini önleyen sapınç. böylece, ekstra eksensel nokta
objesi merkezden farklı uzaklıklarda iki birbirine dik kısa hat olarak görüntülenir.
bir optik sistemde astigmatizm oluşturan mercek. böyle bir lens optik bir yola eklenebilir veya
çıkarılabilir. bir sekstanta, bir astigmatizer bir gökcisminin görüntüsünü yatay doğruya uzatmak
için kullanılır.
(jcs) astronomi de gök cisimlerine olan gerçek baş açısı veya kuzeyden olan açıyı elde
etmede kullanılan bir alettir.
itme teorisi, astrobalistik ve gök mekaniği’nin pratik uygulamalarına ve uzay araçlarının izlediği
rotaların yönlendirilmesi ve planlanmasına ilişkin sorunlarla ulaşan alanlara denir.
jeodezik ağın belirli bir bölgesindeki jeoide karşılık gelen referans elipsoidinin konumudur.
astrojeodezik sapma ile datum noktasındaki jeoid yüksekliği ile ifade edilebildiği gibi bölgenin
astrojeodezik jeoid haritası ile de ifade edilebilir.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 7/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
astrogeodetic deflection
astrojeodezik sapma
astrogeodetic leveling
astrojezik n ivelman
astrogeodetic undulations
astrojeodezik salınım
astrograph
astrograf
astrograph mean time
astrografik ortalama zamanı
astrographic position
astrogravimetric leveling
astrografik konum
astrogravimetri nivelman
astrogravimetric points
astrolable
astrogravimetrik noktalar
astrolab
astrometry
astronometri
astronomic
astronomik
astronomic
coordinates
astronomik kooordinatlar
astronomic arc
astronomik yay
astronomic azimuth
astronomik azimut
astronomic azimuth mark
astronomik azimut işareti
astronomic bearing
astronomic constants
astronomik semt
astronomik sabiteler
astronomic control
astronomik kontrol noktası
astronomic date
astronomik tarih
astronomic day
astronomik gün
astronomic equator
astronomik ekvator
astronomic latitude
astronomik enlem
astronomic leveling
astronomic longitude
astronomik nivelman
astronomik boylam
astronomic meridian
astronomik meridyen
astronomic meridian plane
astronomic parallel
astronomik meridyen düzlemi
astronomik paralel
astronomic position
astronomik konum
astronomic position
astronomik konum
astronomic refraction
astronomik kırılma
astronomic refraction error
astronomic station
astronomic surveying
astronomik kırılma hatası
astronomik nokta
astronomik ölçüm
astronomic theodolite
astronomic time
astronomik teodolıt
astronomik zaman
astronomic transit
astronomik geçiş
bir noktada astrojeodezik olarak yönlendirilen bir datuma ait elipsoid normali ile jeoid normali
arasındaki açdır. relative reflection diye de adlandırılır.
astrojeodezik sapmalardan yararla jeoid ile elipsoid arasındaki değişimlerin belirlenmesi
metodudur. astronomic leveling; geoidal height profile diye de adlandırılr.
belirli bir datum için tanımlı astrojeodezik jeoid ile bilinen bir elipsoid yüzeyi arasındaki
mesafedir.
1. bir paftada veya kağıt üzerine önceden hesaplanmış yükseklik eğrilerini çizen bir cihazdır.
zamana bağlı eğriler, uygun bir şekilde ayarlandığında, pafta veya kağıt üzerinde doğru
yerlerinde bulurlar. 2. odak uzaklığı rota dereceli olan ve gökcisimlerine ait konumları fotografik
ortamlara doğru bir şekilde kaydetmek amacıyla özel olarak tasarlanmış teleskoplardır.
astrograph’ın ayarlanmasında kullanılan ortalama zaman birimidir. aries’in bölgesel saat açısı
0° olduğunda astrograph ortalama zamanı 12 00’dır.
astrometric position’a bknz.
dünyanın şeklinin ortaya çıkarılması amacıyla jeoid ve elipsoid arasındaki yüksekliği belirlemek
için astrojeodezik çekül sapmalarının interpolasyonunda kullanılan gravimetrik harita ile ilişkili
bir kavramdır.
gravimetrik metodlarla çekül sapmalarının düzeltildiği astronımik konumlardır.
1. (genel) gökcisimlerinin yüksekliklerini ölçmeye yarayan alettir. 2. (ölçme) (gökküresine ait)
çok hassas yükseklik ölçmeleri için tasarlanmış bir cihazdır. equiangulator; pendulum
astrolabe; planispheric astrolabe; prismatic astrolabe’e bknz.
gökcisimleri arasındaki geometrik bağıntılarla onların gerçek ve görünen hareketleri ile
uğraşan astronominin bir dalıdır. özellikle fotografik metodlarla hassas konum belirlemesindeki
astrometrik teknikler uydu ve uzay taşıtlarının izlenmesinde kullanılırlar.
astronomi ile ilişkili veya ait, gök cisimleri ile uğraşan bilim dalı ve bu bilim dalına dayalı
sanattır.
1. (gravitenin lokal yönünün referans olarak kullanıldığı) yeryüzü veya jeoid yüzeyinde bulunan
bir noktayı tanımlayan miktarlardır. geographic coordinates, gravimetric coordinates; terrestrial
coordinates olarak da bilinir. 2. bilinen bir equinox’a göre bir astronomic cismin koordinatlarıdır.
güneşin veya başka bir gök cisminin ufuk hattının üstünde (diurnal arc) veya altında (nocturnal
arc) iken oluşturduğu yay olarak tanımlanır.
ufuk düzleminde, muhtemelen kuzeyden saat istikameti yönünde ölçülen, gözlemcinin
astronomik meridyen düzlemi ile ölçülen noktayı ve gözlemcinin gerçek normalini (düşey)
içeren düzlem arasındaki açıdır.
bir gökcismi üzerindeki ölçüm istasyonundan direk gözlemlerle azimutun belirlendiği işaretli
noktalardır. işaretler lamba olabildiği gibi özel olarak bu amaç için tasarlanmış ışıklı hedeflerde
olabilir.hatta sürekli sabit noktalarda iyi aydınlatılmış nokta da olabilir.
true bearing’e bknz.
güneş sistemine ait cisimlerin yörünge elemanları, boyutları, güneşe göre kütleleri, şekilleri,
kuzeyden olan açıları, dönüleri, iç oluşumu ve ışık hızıdır. system of astronomic constant’a
bknz.
konumları astronomik gözlemlerle belirlenmiş kontrol noktalarından oluşan bir ağdır. bu
amaçla belirlenmiş enlem ve boylamlar, jeodezik enlem ve boylamlardan çekül sapması
bileşenlerine karşılık gelen miktar kadar farklılık gösterirler.
epok’un yıl, ay, gün ve ondalık kesir cinsinden ifadesidir. örneğin, 21 aralık 1978 saat 18 00
utc (universal time coordinated), astronomik tarih olarak aralık 1978, 21.75 utc diye ifade edilir.
astronomik tarih diğer zaman sistemleriyle bağlantılı olarak da kullanılır. sistem önceki yılın 31
aralık 00 saatinde başlar. bu epok, ocak 0.0 ile gösterilir.
ortalama öğleden başlayan ortalama güneş günü olup ayını tarihin günlük hayatta kullanımının
başlangıcında 12 saat sonrasıdır. astronomiciler genelde sivil günü kullanırlar.
dünya üzerinde astronomik enlemin her noktasında 0° olduğu yüzeyden geçen hatta denir.
çekül eğrisindeki sapmalara bağlı olarak astronomik ekvator düz bir eğri değildir. bununla
birlikte, üzerindeki her noktadaki düşeyler, gök ekvatordaki düzleme paraleldir; yani,
astronomik etvator üzerindeki her noktadaki zenith, gök ekvatorunda bulunur. astronomik
ekvatoru istasyon düzeltmesi getirildiğinde jeodezik ekvator olur. terrestrial ekvator diye de
bilinir. geodetic equator’a bknz.
dünyanın dönü ekseninin arasındaki açı olarak da ifade edilir. astronomik enlem sadece dünya
üzerindeki konumlar için geçerlidir. ve astronomik ekvatordan başlayıp kuzey ve güney
istikameti boyunca 90° ‘ye kadar hesaplanır. astronomik enlem, çekül sapması düzeltmesi
almamış gök cisimlerine yapılan ölçümlerden direk olarak bulunur.
astrogeodetic leveling’e bknz.
gök cismine ait meridyen düzlemi ile keyfi olarak seçilen başlangıç düzlemi arasındaki açıdır.
astronomik boylam çekül sapması, düzeltmesi almamış gökcisimlerine yapılan gözlemlerden
direk olarak elde edilen boylamdır.
gök küresini kuzey ve güney gök kutuplarını kesen büyük daireye denir. lokal astronomik
meridyen noktanın zenitinden geçen meridyendir.
gözlemcinin düşeyini içine alan düzlem olup, yerin anlık dönü eksenine paraleldir.
dünya yüzeyinde her noktasında aynı astronomik enleme sahip noktaların oluşturduğu hattır.
dünya üzerindeki her noktadaki düşey sapmalar aynı olmadığı için, astronomik paralel düzgün
olmayan bir hattır ve tek düzlemde bulunmazlar. astronomic equator’a bak
planetary aberasyon hariç aberasyon düzeltmesi almış gökküresi üzerindeki bir cismin (veya
uzay taşıtının) konumudur. astronomik konumlar, fotografın içine aldığı alandaki yıldızlara göre
gözlenen cismin konumunun ölçüldüğü fotografik amaçlı gözlemlerde kullanılır. astrographic
position diye de bilinir. apparent position’a bknz.
1. dünya üzerinde bulunan ve koordinatları gök cisimlerine yapılan ölçümler sonucu belirlenen
noktadır. bu terim genellikle ölçme amaçlı yüksek doğrulukla belirlenmiş noktalar için kullanılır.
2. astronomik enlem ve boylam terimleri ile tanımlı dünya üzerindeki noktalara denir.
atmosfer dışındaki bir kaynaktan gelen ışığın atmosferden geçerken kırılması sonucunda bir
cismin görünen yer değiştirmesidir. bu da tüm objelerin ufuk hattının üzerinde olması gereken
yerden daha yukarıda gürünmelerine sebep olur. bu yer değiştirme, cismin ufuk hattı yakınında
iken daha büyük cisim zenit noktasında iken de sıfır sayılabilecek kadar küçük bir değerdir.
astronomik refraction error; celestial refraction diye bilinir. atmosferik refraction; refraction’a
bknz.
astronomic refraction’a bknz.
gök cisimlerine yapılan gözlemlerle koordinatı belirlenen dünya üzerinde bir noktadır.
gök enlem ve boylamın belirlenmesidir. farklılıklar, referans sferoidi boyunca ölçülen açısal yer
değiştirmelere karşılık gelen mesafelerin hesaplanmasıyla bulunur.
altazimuth instrument’e bknz.
gün içinde (astronomik gün) öğleyin başlayan güneş zamanıdır. astronomik zaman ya görünen
güneş ya da ortalama güneş zamanı olabilir. 1925 den itibaren sivil zaman, astronomik zaman
yerine kullanılmaktadır.
transit’e bak, 4 ncü tanım.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 8/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
astronomic triangle
astronomik üçgen
astronomic unit
astronomik birim
astronomic year
asw prediction area chart
astronomik yıl
asw kestirim alan haritası (asw)
atlas grid
atlas gridi
atmosphere
atmospheric drag
atmosfer
atmosferik sürüklenme
atmospheric refraction
atmosferik kırılma
atomic time
attitude
atomik zaman
duruş
attribute
öznitelik.
attribute identifier
attribute tagging
attribute value
augmentation
öznitelik tanımlayıcı
öznitelik etiketleme
öznitelik değeri
birikim
augmentation correction
birikim düzeltmesi
augmenting factör
birikme katsayısı
austral
australian national spheroid
authalic (equal – area ) latitude
güney
avustralya ulusal sferoid
authalik (eşit alan) enlemi
authalic map projection
auto reflection
authalik harita izdüşümü
oto yansıma
autocollimation
otokolimasyon
autocollimator
otokolimatör
autofocus rectifier -
otomatik odaklayıcı düzenleyici
automated air facilities
information file
( aafif )
automated imposition
machine
automated mapping / facilities
management (am/fm)
automated mapping/facilities
management
( am/fm )
automated tactical target
graphic (attg)
automatic clipping joining
otomasyona geçilmiş hava
kolaylıkları bilgi dosyası
automatic clipping/joining
otomatik kesme/birleştirme
automatic inversor
otomatik düzeltici-
automatic rod
automatic snapping
otomatik çubuk
otomatik kopya
automatic traverse computer
autoradar plot
otomatik travers bilgisayarı
otoradar çizim
autoreducing tachymeter
otoindirgemeli takimetre
autoscreen film
ototram film
otomatik yükleme makinası
otomatik harita çizimi / tesis
yönetimi (am/fm)
otomasyonla harita
oluşturma/kolaylıkların
düzenlenmesi
otomize taktik hedef grafiği
otomatik kupürleme katılma
gök cisimlerine yapılan gözlemlerin çözümünde kullanılan, ya yer bazlı ya da gök bazlı
navigasyon amaçlı üçgenlerdir. gök küresinde; gök cisminden, zenith’den ve gök kutup
noktasını birleştiren büyük daire yaylarının oluşturduğu üçgendir. astronomik üçgenin açıları;
kutup noktasında saat açısı,gök cisminin bulunduu noktada parallaktik açı ve zenit noktasında
azimut açısı adını alır. yaylar ise kutup noktasından zenit noktasına kadar collatitude, zenit-gök
cismi arasına zenit mesafesi ve gök cismi-kutup noktası arası kutupsal uzaklık adını alır. pzs
triangle diye de bilinir
güneş sisteminde mesafe ölçmede kullanılan ve (1960’da kabul edilmiş) 149 600 000 km’ye
denk gelen uzunluk birimidir. bu mesafe ortalama güneş dünya mesafesidir
tropical year’e bknz.
batimetrik rölyef, taban boşluk sınıfı, tek hız profili tarafından karakterize edilmiş homojen
akustik bölgelerle beraber üst baskısı yapılmış standart dma hidrografik deniz haritası
(denizaltı imha savaşı.)
numaralarla ve harflerle haritada, fotoğrafta veya diğer grafiklerde bir noktanın veya bölgenin
yerini tanımlayan referans sistemi. ayrıca alfanumerik grid diye de adlandırılır
(jcs) dünyayı çevreleyen havadır. ıonosphere; stratosphere; tropopause; troposphere’e bknz.
atmosferin engellemesi sonucu dünyaya yakın suni uyduların yörüngelerinde meydana gelen
büyük bozulmalardır. seküler etkileri, dış merkezliliğin büyük eksenin ve peryodun azalmasıdır.
drag diye de bilinir.
dünya atmosferinden geçerken oluşan ışığın kırılmasıdır. atmosferik kırılma, hem astronomik
hem de dünya yüzeyine ait kırılmayı kapsar.
atomik oscillatorin frekansına bağlı zaman aralığıdır.
1.(jcs) bir referans veya çatıya göre eksenlerin eğimi ile belirlenen bir cismin pozisyonu. aksi
belirtilmemişse bu referans çatısı dünyaya sabitlenmiştir. 2.hedefin uzun eksenine doğru
uzanan grid. 3.(fotogrametri) kameranın açısal oryanstosyonu veya bir dış referans sistemine
göre bu kamera ile alınmış fotografın durumu. genellikle dönüklük, kanat ve azimut, veya roll,
pitch ve yaw diye tanımlanır.
bir olay veya yerin bir karakteristiğidir. bu fiziksel, sosyal, ekonomik veya doğadaki özellikler
olabilir. mesela, yolun isimleri ve tipleri yolun özelliğidir
bir özniteliği üç alfa sayısal karakterlerle belirtir.
belirli bir detay için özniteliklerin oluşturulması.
özniteliğe atanmış özel değer.
bir gök cisminin yüksekliği artarken gözlemciden olan indirgenmiş mesafeden kaynaklanan
azimut yarıçapındaki görünen artış. bu terim daha çok ay ile ilgili olarak kullanılmaktadır.
birikimden kaynaklanan, özellikle bir gök cisminin yüksekliği artarken yarıçapındaki görünen
artışa bağlı olarak sextant aletindeki yükseklik düzeltmesi.
saatlik cetvel değeri ile karşılık gelen saat değeri arasındaki farkı hesaplamak amacıyla gel
git veya gel git akıntılarının harmonik analizinde kullanlan katsayı
güneye ait.
aşağıdaki boyutlara sahip referans sferoid; eksen – 6,378,160.0 metre; ve basıklık 1/298.25.
sferoid, üzerinde karşılık gelen paralellerin enlemi ile sferoid gibi aynı alana sahip küre
arasındaki enlem. authalik enlemler eşit alan harita izdüşümlerinin hesaplanmasında kullanılır.
eşit alan harita izdüşümü.
otomatik kolimatör işlevine (paralel kılma) sahip teodolitlerde odaklamanın sonsuzlukta
oluşmasından ziyade ayna ve prizma yüzeyine odaklanması. gözle görünen görüntü, reflektör
yüzeyinde oluşmakta ve gauss görüntüsü reticule’un hareketini izleyemektedir. halbuki,
otomatik kolimasyonda, cihaz sonsuzda odaklanmakta ve gaussgörüntüsü reticule’ün zıt
yönünde hareket eder.
(ölçme) bir alet veya cihazda azimutun belirlenmesinde veya devir edilmesinde kullanılan
işlemdir. bu işlem, gerçek görüntünün retikülünde bir aynadan veya porro prismasında
yansıdığı gibi iki eşit parçaya bölme kabiliyetine sahip özel olarak tasarlanmış teleskopa
ihtiyaç göstermektedir. böylece bir eşit parçaya ayırma işlemi oluştuğunda teleskopun görüş
hattı aynanın yüzeyine veya prizmanın uç kenarına dik olur.
artı kıl’ın aydınlatılmasının sağlandığı colimatördür. böylece, yansıma yüzeyi zuhur eden ışın
demetinin normaline yerleştirildiğinde, artı kıl’ın yansıyan görüntüsü gerçek artı kılla üst üste
çakışmış görünür. bu cihaz, optik ve mekanik cihazların kalibrasyonunda ve doğrultunun
belirlenmesinde kullanılır.
dönüklük kaynaklanan hava negatifindeki distorsiyonların düzeltilmesini sağlayan hassas,
düşey bir fotoğraf büyültücü. alet işlemleri motorlarla gerçekleştirilir ve keskin odaklamayı
sağlamak için mekanik sistemlerle içten bağlantılıdır.
savunmaya yönelik uçuş operasyonları ile ilgili hava sahası kolaylıklarını içeren özniteliklerin
tanımlandığı bilgisayar bilgi dosyasıdır.
(miso, misomex) birden çok görüntüyü birbiri ardına baskı kalıbına, kağıda veya filme pozlayan
makine.
yazı ve sınırlı detay öznitelik verisi taşıyan bilgisayar destekli harita çizim sistemi. am/fm
sistemleri genellikle kamu endüstrisi ve belediyelerde kullanılmaktadır.
sınırlı öznitelik verileri ve notların bilgisayara yüklenmesiyle haritalar oluşturulur. am/fm sistemi
belediye ve endüstri hizmetlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
bir hedefi ve bu hedefi çevreleyen sınırlı bir bölgeyi kapsayan, hedef detaylarını en iyi gösteren
ölçekteki hava fotoğraflarını içeren taktik hedef materyaller.
operatörün müdahalesi haricinde veri tabanı içinde yer değiştirme ve kopyalama amacında veri
tabanının küçük bölümlerini kopyalayabilen sistem.
operatörün müdahalesine gerek kalmadan veri tabanın başka bir yerine götürmek ve
yerleştirmek için veri tabanın küçük bir kısmını kopyalama imkanı veren bir sistemdir.
mercek kurallarını ve scheimpflug şartını otomatik olarak yerine getirilmesini sağlayan bir
mekanizma kullanan düzeltici. inversors diye adlandırılan bu aletler doğrusal ve açısal
düzeltme elemanları için mekanik bir çözüm sağlarlar. esasen, bu sınıf düzelticiler keskin
odaklama için gerekli optik elemanları çözen dönüklük analizcileridir.
bkz. tape rod.
operatörün müdahalesi haricinde, kesişmeye veya düğüme en yakın önceden belirlenmiş
başlangıca yaklaşan bölünmüş çizgi tamamlama yeteneği bulunana sistem.
bknz. deniz/hava haritası karşılaştırma ünitesi.
yatay mesafe ve yüksekliklerin eş zamana ölçtüğü takimetri sınıfıdır. yatay mesafe 100
katsayısıyla çarpımı sonucunda elde edilir. düşey mesafe, optik olarak görülen bir katsayı ile
eğrinin çarpımı sonucunda elde edilir.
devamlı ton kopyadan otomatik olarak yarım ton negatif üreten, yarım ton tram oluşturan
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 9/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
autoscreen film-
otomatik ekran filmi
autumnal equinox
sonbahar ekinoksu
auxiliary contour
auxiliary meander corner
yardımcı eş yükselti eğrisi
yardımcı kıvrım köşe
auxiliary station
yardımcı nokta
average terrestrial pole
ortalama yer kutup noktası
averaging device
axis
ortalama cihazı
eksen-
axis homology
homoloji ekseni
axis of lens
axis of level
axis of perspective
axis of the level bubble
axisof tilt -
homoloji ekseni
seviye ekseni
perspektif ekseni
nivelman düzeç ekseni
dönüklük ekseni
azimuth
azimut
azimuth angle
azimut açısı
azimuth bar
azimuth by altitude
azimuth circle
azimut çubuğu
yükseklik açısı ile belirlenen
azimut
azimut dairesi
azimuth equation
azimut denklemi
azimuth error of closure
azimuth instrument
azimut kapanma hatası
azimut cihazı
azimuth line
azimut hattı
azimuth mark
azimut işareti
azimuth transfer -
azimut transferi
azimuth traverse
azimut poligonu
azimuthal chart
azimuthal equidistant chart
azimuthal equidistant map
projection
azimutal deniz/hava haritası
azimutal eşit uzaklık deniz/hava
haritası
azimutal eşit uzaklık harita
izdüşümü
azimuthal map projection
azimutal harita izdüşümü
azimuthal orthomorphic map
projection
bache wurdem base line
measuring apparatus
back azimuth
azimutal ortomorfik harita
izdüşümü
bache–wurdem baz hattı ölçü
cihazı
geri azimut
fotoğrafik film
sürekli ton kopyadan otomatik olarak yarım ton negatif üreten bir yarım ton screen fotografik
film.
ekliptik ile güneşin gök ekvatorunun 23 eylül tarihinde kuzeyden güneye geçiş yaparken
kesiştiği noktadır. libra’nın ilk noktası veya eylül equinox’u olarak da adlandrılır.
bknz. ilave eş yükselti eğrisi.
alt bölümlere ayrıldığında çok küçük olan bölüm içinde kalan bir adanın kıvrım çizgisi üzerine
veya tamamıyla çeyrek bölüm içinde kalan bir gölün kıvrım çizgisi üzerine kurulmuş yardımcı
kıvrım köşe.
ana ağa bağlı herhangi bir istasyondur (noktadır) ve nokta konumunun doğruluğuda bu ağa
bağımlıdır.
dünyanın dönü yeni ekseninin anlık kutup noktasının belirli bir zaman içerisindeki ortalama
konumudur. conventional international origin’e bknz.
kabarcık sextant’da olduğu gibi, belirli bir sayıdaki okumaların ortalamasını alan cihazdır.
bknz. kamera ekseni, tolimasyon ekseni, koordinat ekseni, ekvatoryal eksen fiducial eksenler,
yatay eksen, büyük eksen, küçük eksen, optik eksen, kutupsal eksen, yarıçap büyük ekseni,
yarıçap küçük ekseni, düzeç seviye ekseni, topple eksen, transvers eksen, düşey eksen, x
ekseni, y ekseni, z ekseni.
fotoğraf düzleminin, haritanın yatay düzlemi veya yer referans düzlemi ile kesişimi. fotoğraf ve
harita düzleminin karşılıklı doğruları homoloji ekseninde kesişir. perspektif ekseni, harita
paraleli, diye de adlandırılır. bknz. yer paraleli
bknz. optik eksen.
bknz. düzeç seviye ekseni.
bknz. homoloji ekseni.
spirit level axis’e bknz.
perspektif merkezden geçip temel düzleme dik olan doğru. dönüklük ekseni uzaydaki bir kaç
doğrudan her biri olabilir. (örneğin, izometrik paralel veya yer hattı), fakat mevcut tanımlama
dış yöneltmenin konumsal elemanlarını bozmadan fotografın eğilmesi kavramına imkan
verenidir.
1.(jcs) güney ve batının negatif kabul edildiği x y koordinat sisteminde veya saat istikameti
yönünde artan pozitif miktarlar cinsinden ifade edilebilen miktarlardır. bu miktarlar, ya gerçek
kuzeyden ya da kullanılan silah sistemine özgü manyetik kuzeyden referans alınırlar.
2.(surveying) (ölçme) genellikle meridyenden veya bir referans düzleminde saat istikameti
yönünde ölçülen ve bir doğrultuya olan yatay açıdır. back azimut (geri azimut)tan farklı olması
için forward azimutu (ileri azimut) diye de bilinir. 3. (fotogrametri) esas (asıl) düzlemin azimutu.
astronomic azimuth; azimuth by altitude; back azimuth; computedazimuth angle; direction
method of determining astronomic azimuth; geodetic azimuth; grid azimuth; inertial azimuth;
laplace azimuth; magnetic azimuth; method ofrepetitions (determination of astronomic
azimuth; micrometer method (determination of astronomic azimuth); normal section azimuth;
true azimuth’e bknz.
1. (jcs) referans istikametinden diğer bir doğrultuya yatay düzlemde saat istikameti yönünde
ölçülen açıdır. 2. (astronomi) gök meridyen düzlemi ile gözlem yapılan objeyi içine alan düşey
düzlem arasında yükseltilmiş kutup istikametinden hesaplanan 180° lik veya daha az açıdır.
astronomik çalışmalarda azimut açısı, küre üzerinde kutup, zenit ve yıldızın meydana getirdiği
astronomik üçgendeki zenitde oluşan açıdır. jeodezi çalışmalarda, gök kutup noktası ile ölçü
yapılan yer noktası arasında yatay düzlemde elde edilen açıdır. 3. (ölçme) azimuttun
hesaplanarak taşındığı bir triyangulasyon veya poligon çalışmasındaki bir açıdır. basit bir
poligon, her açı bir aziut açısı olabilir. bazen, poligonlarda çok kısa mesafeli hatalarda
azimutun taşınmasından vazgeçmek amacıyla göreceli olarak daha uzun mesafe aralıklarında
azimut açısını oluşturan ek gözlemler yapılır. üçgenleme yöntemiyle yapılan nirengi
çalışmalarında belirli açılar, şekil konumu ve boyutu dolayısıyla azimut açısı olarak kullanılmak
amacıyla seçilirler ve azimut koşullu denklemlerin oluşturulmasında kullanılırlar. (azimut
denklemi)
azimut cihazına bknz.
yükseklik, denklinasyon ve verilen enlem ile ortaya çıkan navigasyonel üçgenin çözümüyle
belirlenen azimutdur.
bir pusula veya pusula tekrarlayıcısı (?) üzerine sıkıca oturacak (uyan) şekilde tasarlanmış bir
halkadır. ve pusula sapma açısı ve azimutların ölçülmesini sağlayacak şekilde donanmıştır.
üçgenleme veya poligon metoduyla birbirine bağlanmış iki doğrultunun sabit azimutları
arasndaki ilişkiyi ifade eden bir koşul denklemidir.
error of closure’a bknz. tanım 3.
(manyetik) azimut ölçümünde kullanılan bir alettir, özellikle manyetik pusulanın cam
kapağında merkezi bir mil üzerinde dönen bir cihazdır. azimuth bar; bearing bar olarak da
adlandırılır.
(fotogrametri) fotografın temel noktasından, izo merkezden veya nadir noktasından geçen
radyal hat. aynı uçuş hattındaki komşu fotograftaki benzer noktayı temsil eder. radyal
üçgenlemede kulanılır.
üçgenleme metodu ile veya poligonlama ile oluşturan bir noktadan anlamlı bir mesafede
bulunan ve azimutuın belirlendiği bir doğrultunun sonunu işaretlemek amacıyla kullanılan işaret
setidir. daha sonraki kullanıımlar için başlangıç veya referans azimutu olarak
kullanılır.astronomic azimuth mark; geodetic azimuth mark; laplace azimuth mark’a bknz.
bindirmeli uçuşlardan seçilen iki düşey fotoğrafın nadir noktalarının bağlanması. (düz bir doğru
ile)
ölçülen güzergaha ait doğrultuların azimut ile belirlendiği ve ters azimut açısı ile kontrolunun
sağlandığı ölçme amaçlı poligondur. bu tipte bir poligonu oluşturmak amacıyla gerçek,
manyetik veya varsayılan bir referans meridyenine ihtiyaç vardır.
azimutal projeksiyonlu deniz/hava haritası. zenital deniz/hava haritası olarak ta adlandırılır.
azimutal eşit uzaklık deniz/hava haritası.
merkez doğru çizgiler şeklinde ışın yayan veya bu merkezden büyük dairelerin gerçek
azimutlarının kutup izdüşümü tarafından temsil edildiği ve uzaklıklarının bu doğrultuda tam
ölçekli olan bir azimutal harita izdüşümü. bu izdüşüm, ne eşit alanlıdır ne de açı koruyan
(konformal) dır.
bütün ışın yayan çizgilerin azimutlarının veya yönlerinin merkez noktasından olması veya
kutbun küre üzerinde karşılık gelen çizgilerle azimutların veya yönlerinin aynı olması.
bknz. stereografik harita izdüşümü.
herbirisi 6 m.den az kısa olan pirinç ve demir çubuktan oluşan ve bir uçtan sıkıca tutulup
serbest kalan uçların manivela ile birleştirilerek oluşturulan cihazdır.
1. (jeodezik ölçme) bir referans elipsoidi veya küre üzerinde a noktasından b noktasına olan
azimut bilindiğinde geri azimut b noktasından a noktasına olan azimuttur. meridyen
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 10/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
back bearing
geri semt
back focal distance
back focal lenght
geri odak mesafesi
geri odak uzunluğu
back focus backsight
geri odak
geri okuma
backstep
geri adım yöntemi
backup
destekleme
balancing a survey
ölçülerin ayarı
baldwin solar chart
ballistic camera -
baldwin güneş deniz/hava
haritası
balistik kamera
band
band interleaved by line
bant
satırla ayrılmış bant
band sequential
ardışık bant
bar scale
barlow leveling rod
barometer
çubuk ölçek
barlow mirası
barometre
barometric altimeter
barometrik altimetre
barometric elevation
barometric hypsometry
barometric leveling
barometrik yükseklik
barometrik hipsometri
barometrik nivelman
barycenter
baricenter
basal coplane
bazsal kopleyn
basal orientation
bazsal yöneltme
basal plane
base apparatus
baz düzlemi
baz ölçü cihazı
base chart
base color
base construction line
temel deniz/hava haritası
temel renk
temel yapı çizgisi
base data
base direction
temel veri
baz doğrultusu
base line
baz doğrusu
base manuscript
base map (jcs)
temel taslak
temel harita
base net
temel ağ
düzlemlerinin birbirlerine yakınması dolayısıyla bir doğrultuya ait ileri ve geri azimutlar
birbirlerinden tam olarak 180° farlı değildir.sadece hen a hem de b noktaları aynı jeodezik
boylam üzerinde ise veya heriki noktanın jeodezik enlemleri 0° olması durumları hariçtir.2.
(düzlem ölçmesi) düzlem koordinat sisteminde ise ileri ve geri azimutları arasındaki farkın 188
olması dışında yukarıdaki husularla aynıdır. azimutun 1nci tanımına bknz.
1.kuzeyden olan açının 180° farklısı veya verilen pusula sapma açısının ters yönüde
ölçülmesi ile elde edilen açıdır. ters pusula sapma açısı olarak da adlandırılır. 2. doğrultunun
karşı ucundaki gerçek meridyenden (kuzeyden) ölçülen açıda olduğu gibi doğrultunun diğer
ucunda ölçü yapılan noktadan olan kapanmadır. tüm doğrultulardaki ters kapanmalar (güney
kuzey doğrultusundaki hatlar hariç) ölçüm yapılan noktadaki kapanmadan farklıdır. ve her iki
noktada arasındaki meridyenlerin yakınsaması (aralığı) kadar farklılık gösterirler.
bknz. geri odak uzunluğu.
en iyi ortalama tanımlama düzleminden arka vertekse kadar mercek ekseni boyunca ölçülen
mesafe. geri odak mesafesi; gerik odak diye de adlandırılır.
bknz. geri odak uzunluğu.
1.daha önce oluşturulmuş bir ölçü noktası veya doğrultusuna olan istikamet hattıdır. 2.
(poligon) daha önce oluşturulmuş bir ölçü noktasında poligon kapanma açısı olmayan hattıdır.
3. (nivelman) yüksekliği belirlenmiş bir noktaya tutulan istikamet mira üzerindeki okuma olup
nivelman loop’undaki kapanma istikametinden farklıdır. ileri istikamet ölçüsünden önce alet
yüksekliğinin belirlenmesinde gerekli olan herhangi bir mira okumasıdır. plus sight olarak da
adlandırılır.
bir haritanın üst enleminden aşağıya doğru uygun mesafeler ölçerek bir projeksiyonun en
alttaki enlemi için kayıklığı belirleme yöntemi.
daha önceden bir yüzüne basılmış paftanın diğer yüzüne basılmış görüntü. ayrıca böyle
görüntülerin basımı.
herhangi bir poligonda kapanma hatasını ortadan kaldırmak üzere ve herbir poligon noktası
için dengeli bir konumun elde edilmesi amacıyla düzeltmelerin dağıtılması.
güneş’in gölgesiyle düzlemde yön bulmak için dizayn edilmiş deniz/hava haritası
roketler, füzeler ve uydular gibi objeleri resimlemek için gece kullanılan cam tabakalar kullanan
hassas yer kamerası. izleme kamerası diye de adlandırılır. bknz. bc-4 kamera.
kanal. elektromanyetik radyasyon dalga boylarının bir bölgesi.
çok değişkenli raster veri grupların özel bir uygulamasıdır. bir sonraki satırdan önce rasterdaki
her satır için değişkenlerin veya bantların değerleri sıralı olarak yüklenir.
çok değişkenli raster veri grupların özel bir uygulamasıdır. her ayrı değişken veya bant için
oluşturulan veri dizileri diğer değişkenlerden bağımsız olarak yüklenir.
bknz. grafik ölçek.
yükseklik olarak 0.02 foot’da bir işaretlenmiş üçgenlerin bulunduğu miradır.
atmosferik basıncı ölçmeye yarayan bir alettir. aneroid barometer; cistern barometer; mercury
barometer; siphon barometer’a bknz.
cihazın üzerindeki havanın ağırlığının ölçülmesiyle bulunan, deniz seviyesinde veya başka bir
referans yükseklik sisteminden olan yüksekliğin veya irtifayı gösteren cihazdır. pressure
altimeter; sensitive altimeter diye de bilinir. aneroid altimeter’e bknz.
barometre veya altimetre ile bulunmuş yükseklik.
civalı veya aneroid barometreler vasıtasıyla yüksekliklerin belirlenmesi.
barometre veya barometrik altimetre ile elde edilen atmosferik basınç farklılıklarından
yararlanarak yükseklik farklarının belirlenmesi metodudur. dolaylı nivelman metodlarından bir
tanesidir.
kütlelerden oluşan bir sistemde kütle merkezidir. örnek olarak dünya ay sisteminin bari
merkezini verebiliriz.
(fotogrametri) iki fotoğrafın hava bazına paralel ortak bir düzlemde olduğu fotoğraf çiftlerinin
pozlama şartı. eğer hava bazı yataysa, fotoğraflar yatay kopleynde pozlandı denilir.
yer koordinat sistemine göre hava bazının iki ucunun konumunun ayarlanması. esasen iki
ucun üç boyutlu koordinatları ile ayarlanır. pratikde bu elemanları şu iki alternatif yoldan biriyle
belirlemek uygundur. (1) bir ucun yer dik koordinatları ve diğer ucun dik koordinatları farkları.
(2)bazın bir ucunun dik koordinatları, bazın uzunluğu ve örneğin baz doğrultusu ve baz tilti gibi
iki doğrultu elemanı.
bknz. epipolar düzlem.
(ölçme) üçgenleme ile nirengilemede baz hattı uzunluğunu veya birinci yada ikinci derece
poligonlarda bir hattın uzunluğunun hassas ve doğru
bir şekilde ölçülmesi amacıyla
tasarlanmış herhangi bir aygıta denir. bache line measuring apparatus; compensating…;
schottbase line measuring apparatus’a bknz.
bknz. temel harita
çok renkli bir haritada ilk olarak basılan ve sonra basılacak renklere rehber olan renk.
diğer meridyenlerin referans aldığı, merkez meridyene dik açılı olan harita izdüşümünün taban
çizgisi.
diğer karşılaştırma ve coğrafik doğrulama amaçlı bilgilerle beraber temel seviye harita verisi.
hava bazını içeren düşey düzlemin doğrultusu. baş açısı veya azimut olarak ifade edilir. bknz.
baz yöneltmesi.
1. (ölçüm) olağan dikkatten daha fazla özen gösterilerek ölçülen doğru. diğer ölçümler
koordinasyon ve korelasyon açısından bu doğruya dayandırılır. 2.(jcs) (fotogrametri) iki düşey
hava fotoğrafının temel noktaları arasındaki hat. genellikle diğer fotoğrafın temel noktası
transfer edildikten sonra bir fotoğraf üzerinde ölçülür. 3.(jcs) (üçgenleme) birbirine bağlanmış
üçgenler serisinin bir kenarı, bu kenarın önceden belirlenmiş doğruluk ve hassasiyetle
ölçülmüş uzunluğu ve bu uzunluktan faydalanılarak diğer üçgenlerin kenar uzunlukları
hesaplanır.( üçgenlemedeki baz doğruları bunlarca kontrol edilecek çalışmanın karakterine
göre sınıflandırılır ve bunların ölçümünde kullanılan alet ve yöntemler her sınıf önceden
tanımlanmış muhtemel hatalardır. bu muhtemel hatalar uzunluk biriminde şu şekilde ifade
edilirler birinci derecede baz doğrusu, 1500.000; üçüncü derece baz doğrusu, 11.000.000;
ikinci derece baz doğrusu, 1 250.000 ) üçgenleme baz doğrusu diye de adlandırılır. 4.(uspls)
bir başlangıç noktasından bir enlem paraleli üzerinde doğu-batı doğrultusunda uzanan doğru.
aynı başlangıç noktasından geçen temel meridyenle kaplanan alandaki kadastral ölçüler için
diğer doğrular bu doğrudan başlatılır. 5.(navigasyon) loran sistemindeki iki istasyon gibi bir
konum doğrusunun belirlenmesi için birbiriyle bağlantılı çalışan iki radyo istasyonu arasındaki
doğru.
bknz. derleme taslak.
zorunlu bilgileri gösteren harita veya deniz/hava haritası. özel doğal ilave verilerin
derlenmesinde veya üst baskıda kullanılır. özel bilgilerin gösterileceği haritaların hazırlanması
için de bilgiler içerir. ayrıca bknz. temel pafta; harita.
küçük üçgen ve dörtgen ağı, ölçülmüş temel çizgiden başlar ve üçgen ana şema çizgisine
bağlanır.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 11/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
base sheet
temel pafta
base station
baz noktası
base tape
baz şeridi
base tilt
base-altitude ratio -
baz dönüklüğü
baz-yükseklik oranı
base–line –extension
baz hattı uzantısı
base–line levels
baz hattı nivelmanı
base–line terminal stations
basement contours
basic control
baz hattı son noktaları
zemin eş yükselti eğrisi
temel kontrol noktası
basic cover ( jcs )
temel örtü
bathygraphic
bathymetric
bathymetric archive data (bad
batigrafik
batimetrik
batimerik arşiv veri (bad)
bathymetric chart
bathymetric contour
bathymetric navigation charts
(bnc)
batimetrik deniz/hava haritası
batimetrik eş yükselti eğrisi
batimetrik seyrüsefer haritası
(bnc)
bathymetric navigation
planning charts (bnpc)
batimetrik seyrüsefer planlama
haritası (bnpc)
bathymetric recovery area
charts (bracs)
battle map (jcs)
batimetrik arazi kazanma alan
haritası (bracs)
savaş haritası
batyhmetric model data (bdm)
batimetrik model veri
batyhmetry
baud rate
bc4 camera
batimetri
baud oranı
bc4 kamerası
beam of light
işık demeti
beaman arc
beaman yayı
bearing
semt
bearing angle
bearing bar
bearing circle
semt açısı
semt çubuğu
semt yayı
bearing line
bearing of line
semt doğrultusu
doğrultunun semti
bearing tree
semt alınan ağaç
bell gravity meter
bell gravimetresi
bench mark
nirengi noktası
bessel spheroid (ellipsoid)
bessel sferoid (elipsoid)
bessel’s method
bessel metodu
stereo üçgenleme ve stereo derlemenin meydana getirildiği ve harita izdüşümünün ve yer
kontrol parsellemesinin yapıldığı boyutsal olarak sabit materyalden kağıt.
1.(ölçme) ölçünün başladığı noktadır. 2.(gravite)mutlak gravite değeri bilinen coğrafik
konumdur. nokta inkişafında, bilinen değerlerinden veya tekrarl veya devamlı ölçümlerinden
yararlanarak diğer noktaların belirlenmesinde kullanılan referans istasyonudur.
birinci veya ikinci derece poligon hatlarındaki uzunlukların ölçülmesinde ve üçgenleme metodu
ile nirengilemede kontrol amaçlı baz hatlarınn ölçülmesinde kullanmak üzere mükemmel bir
işçilik ile derecelenmiş alaşım veya metalden yapılmış şerittir.
yataya göre hava bazının eğikliği. bknz. baz ayarı.
hava bazı uzunluğu ve bir stereoskopik fotoğraf çiftinin uçuş yüksekliği arasındaki oran. bu
oran k-faktörü ile ilgilidir. b/h diye de gösterilebilir.
(navigasyon) bir dizi konum belirlenmesi amacıyla bir çift radyo istasyon vericisinin ötesinde
her iki istikamette baz hattının uzantısıdır.
baz hattı noktalarının yüksekliklerinin belirlenmesi ve hesabında kullanılmak üzere baz hattı
boyunca ölçülen nivelman hattıdır.
bir baz hattının uç noktalarını ifade eden ve inşa edilmiş noktalardır.
metamorfik ve volkanik kayalar veya zemin kompleksi yüzeyindeki eş yükselti eğrisi.
daha sonraki ölçülerin kontrolu için gerekli olan ve sürekli olmak amacıyla arazide inşa edilmiş,
3 ncü ve daha üst seviyede doğruluğa sahip yatay ve düşey kontrol noktasıdır.
doğal veya yapay arazi arızaları sonraki örtüler ile meydana gelmiş herhangi bir değişikliği
bulmak için karşılaştırılır. bkz. comparative cover.
okyanus dibi tanımlayıcısı.
okyanus dibiyle ilgili ölçümler.
sayısal üretim sisteminde dma, batimetrik arşiv veri (bad) altlıkları/’katmanları bütün
araştırmalardan alınan sonarları içerir. bad sonar verilerin yoğunluğu oldukça yüksektir.
ayrıca, araştırma sırasındaki hassasiyet ve doğruluk verilerini de içerir.
okyanus tabanının topoğrafik haritası.
bknz. dip eş yükselti eğrisi.
batimetrik eğriler şeklinde sualtı topoğrafyasını gösteren haritalardır., bnpc portresi, çok noktalı
ışık/swath bathymetry ile detaylandırılmıştır. bnpc paftaları ölçek, kapsam ve numara
uygulaması olarak temel dünya indeksinin taban eş yükselti eğrisi (bc) haritalarına uygundur
batimetrik eğriler şeklinde sualtı topoğrafyasını gösteren haritalardır., bnpc portresi, morfolojik
yorum ve oşinoğrafik araştırma programı ile toplanmış veri içeren çok noktalı ışık/swath
bathymetry ile detaylandırılmıştır. bnpc paftaları ölçek, kapsam ve numara uygulaması olarak
temel dünya indeksinin taban eş yükselti eğrisi (bc) haritalarına uygundur. değişik ölçeklerde
üretilirler.
bknz. hassas batimetrik seyrüsefer bölge haritaları.
genellikle 1:25 000 ölçekli, bütün kuvvetlerin taktik seviyede kullanımı için yeterli ayrıntıdaki
arazi özelliklerini gösteren harita.
dma sayısal üretim sisteminde, batimetrik arşiv veri tabakasındaki tüm sonarlar batimetrik
model veri (bmd) tabakasından seçilmiştir. bmd tabakasındaki tüm sonarlar kritik olan
sonarlardan elde edilmiştir. bu sonarlarla deniz haritalarındaki okyanus tabanını
oluşturulmasında kullanılır. ayrıca bknz. batimerik arşiv veri.
okyanus diplerini ve topografyada yorum ve belirleme bilimi.
bilgisayarın diğer aletlere arasındaki veri alışveriş hızının ölçümü.
wild t 4 astronomik teodolitinin değişiklik yapılan kısmı üzerine bir adet wild astrotar veya wild
cosmotar lens konisinin monte edilmesiyle oluşan balistik veya jeodezik amaçlı yıldız
kamerasının ticari adıdır. aslında roketlerin uçuş yörüngelerinin kaydı amacıyla tasarlanmış
olmasına rağmen jeodezik amaçlı suni yer uydularının fotografik yolla izlenmesine yönelik
uyarlanmıştır
işıklandırılmış bir yüzeyin bir çok noktasından oluşuyormuş gibi ışık kalemleri grubu. bir paralel
ışın demeti, her kalemin bir ışın olarak kabul edilebilecek küçük bir kesişiminin olduğu özel bir
durumudur.
transit veya alidad’ın düşey dairesinde ölçme çubuğu (stadia) ile yapılan ölçümlerde kolay
tatbiki sağlamak amacıyla özel olarak derecelenmiş yaya denir.
1. (jcs) (genel) belirli bir datumdan bulunulan noktadan ikinci bir noktaya saat istikameti
yönünde ölçülen yatay açıdır.bearing angle diye de bilinir.grid bearing relative bearing’e bknz.
2.(novigasyon) bir yer noktasına diğer yer noktasından olan ve belirli bir referans
doğrultusunda olan açısal mesafe olarak ifade edilen yatay doğrultudur.genellikle referans
doğrultusu (0°)’den saat istikameti yönünde 360° ‘ye kadar ölçülür.bazen semt ile azimut
birbirlerinin yerine kullanılırlar.ancak semt açısı navigasyonda yer noktalarına uygulanırken
azimut,dünya üzerindeki bir noktadan gök küresi üzerindeki bir noktaya olan doğrultular için
kullanılır. 3. (ölçme) bearing of line ‘a bknz. ayrıca astronomik bearing;back beraing;…;true
bearing ‘e bknz.
bearing’e bak 1 nci tanım
azimuth instrument’e bknz.
pusula üzerine veya pusula (repeater)’e üzerine sıkıca oturan ve pusulann gösterdiği açıları
ölçmeye yarayan işaretlere sahip olacak şekilde tasarlanmış dairedir.
bir açı doğrultusunda uzanan hatta denir.
(düzlemsel ölçme) bir hattın, içinde bulunduğu çeyrek daireye komşu referans meridyeni ile
yaptığı yatay açıdır.bu terim (bearing), hesaplanmış olduğu meridyenin ucu (kuzey veya
güney) ile tanımlanr ve hesaplama yönünde (doğu veya batı) dir. böylece, kuzeydoğu çeyrek
dairesinde meridyen ile 50° lik bir açı yapan hat; n 50° e lik bir semt açısına (bearing) sahip
olacaktır.
pek çok ölçme çalışmasıında, azimutlar bearing’lere göre daha çok tercih
edilmektedir.
köşe noktası olarak kabul edilen ve mesafesi ile doğrultusunun kaydedildiği işaretli bir ağaçtır.
bearing ağaçları, gövdelerine çakılmış bilinen işaretlerle ayırt edilirler ve ağacın boyutları ile
çeşidi de kayıt edilir.
dengelenmiş bir platform üzerine tek eksenli sarkan ve kuvvetin tekrar dengeye geldiği bir
accelometerin (pedulus force rebalance) monte edilmesi ile oluşan ve bir ölçü platformundaki
graviteyi ölçmek üzere dinamik ve sayısal bir filtreye ara yüzeylenmiş bir cihazdır.
kabul edilmiş bir datumun üstünde veya aşağısındaki yüksekliği bilinen ve göreceli olarak sabit
bir nesneye doğal veya suni malzeme üzerine yerleştirilmiş işarete sahip düşey kontrol
noktasıdır.genellikle nokta numarası veya adı yüksekliği ve sorunlu olan kuruluş adını içerecek
şekilde inşaa edilmiştir.yüksekliklerin daha sonra hesaplanması dolayısıyla yeni kontrol
noktalarına nadiren ilave edilirler.böylesi bir nokta (bm) nadiren ölçülmüş enlem veya boylama
sahiptir.first order bench mark;function mark ;…..;vertical angle bench mark’a bknz.
aşağıdaki takribi boyutlara sahip referans elipsoid: küçük yarı eksen – 6,356,078,9 metre,
büyük yarı eksen – 6,377,397.2 metre, basıklık – 1/299.15.
triangle of error metod’a bknz.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 12/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
besselian star numbers
besselian yıldız numaraları
besselian year
biangle screen
besselian yılı
biangle (çift açı) tram
bilby steel tower bilby
çelik kuesi
bimargin format
iki kenar format
binary digit
ikilik sayı sistemi
binocular
binocular vision birleştirilmiş
binoküler
binoküler görüntü
mercekler
bit plane
bit tabakası
black body
bleeding
siyah cisimtaşma
bleeding edge (jcs)
taşan kenar
blind image
blister
block
kör görüntü
kabarcık
blok
block adjustment
blok dengelemesi
block out
bloomed lens
blooming
kabataslak
filtreli mercek
filtreleme
blow up
blue line
büyültme
mavi hat
blue magnetism
mavi manyetizma
blunder
kaba hata
boat sheet
çizim altlığı
bonne map projection
bonne harita izdüşümü
border break (jcs)
sınır kırılması
border data
border matching
sınır veri
sınır eşleme
boston leveling rod
boston nivelman çubuğu
botom contour chart
dip münhani haritası
bouguer anomaly
bouger anomalisi
bouguer correction
bouger düzeltmesi
bouguer reduction
bouger indirgemesi
boundary (de facto)
sınır (de facto)
boundary (de jure )
boundary discontinuities
sınır (de jure)
sınır kesintisi
boundary line
boundary map
boundary monument
sınır hattı
sınır haritası
sınır taşı (levhası)
boundary point averaging
sınır nokta ortalaması
boundary point weighted
averaging
boundary vista
bowie effect
sınır nokta ağırlıklı ortalaması
sınır hattı
bowie etkisi
bir yıdızın ortalama konumunun görünen konuma dönüşümünde kullanılan sabitler
(presesyon,nutasyon,aberasyon ve paralaksaya 0,7 terimleri açıklamada kullanılır.)
fictitious year ‘a bknz.
30° ayrı açılarla yönlendirilmiş, iki nokta tramla bileşimini içeren fotoğraf negatifi. bu tramlar
harita detaylarının ince çizgilerle renk tonlarının basımında kullanılır.
biri diğerinin içinde olan iki adet çelik üç ayaktan oluşan üçgenleme metodu ile nirengilemede
kullanılan kuledir.içteki üç ayak ölçü cihazına ait sehpayı tutarken dıştaki üç ayak gözlemcinin
bulunduğu alanı tutmaktadır.kule kolayca kurulabildiği gibi kolayca sökülüp bir başka ölçü
noktasına taşınabilir.survey tower’a bknz.
kartoğrafik detayları paftanın iki kenarına da ulaşan harita veya deniz/hava haritası. normalde
kuzey ve doğu yönlerinde olması iki kenarın boş olmasına olanak tanır. ayrıca bknz. taşma,
taşan kenar.
genellikle bit denir. ikilik sayı sistemi bilgisayara yüklenilebilen bilginin en küçük birimidir. bkz.
bit.
iki gözü aynı anda kullanan optik alet.
iki gözle eş zamanlı görüntü.
-fotogrametrik veya algılama sisteminin fiziksel uzunluğunu azaltmak veya optik ekseninin
yolunu değiştirmek için yansıtıcı parçaları içeren mercek ve optik sistemler.
grafik aletlerde bölünlenmiş hafıza, yüklenen bilgileri göstermek için kullanılır. göstermek için
her bit tabakasına bir renk atanır.
üzerine düşen bütün yayınlanmış enerjiyi soğuran ideal bir yüzey veya cisim.
1. (matbaa) mürekkebin hazne suyu ile çözülmesi sonucu, baskıda ve kalıpta kirlenme
oluşması. 2.(kartografya) kartoğrafik detayların harita veya deniz/hava paftasının kenarlarına
taşması.
paftanın kenarındaki pafta çizgisinin ötesinde kartoğrafik detayların gösterildiği harita veya
deniz/hava haritasının kenarı. ayrıca bknz. iki kenar format, taşma.
bknz. mavi hat.
bknz. sınır hattı.
1. ( sayısal bilgi saklama kısmında ) kayıtlar ve kelimeler grubu bir mantıksal bilgi ünitesi olarak
incelenilir. mesela, vax manyetik disk bloğu 512 byte ve manyetik teyp blokları 8192 byte
eşittir. sabit veya değişken sayıda kayıtlar. 2. fiziksel kayıtlar ile eş anlamlıdır - dış bilgi
saklama medyalarına bilgisayarla yazılan kelimeler veya karekterlerdir. genel olarak her
write komutu icra edildiğinde bir blok yazılır. 3.tek birleşik nesne olarak incelenilen cad
sisteminde bir varlıklar grubu.4. ( hava fotoğrafında ) iki veya daha fazla şeritlerden oluşan
bindirilmiş fotoğraflar. bkz. flight block
iki veya daha fazla kolon veya fotoğrafın, kolon veya fotoğraf koordinatlarının dengelemesi.
bknz. kolon dengelemesi.
bknz. opak, tanım 4.
bknz. filtre kaplanmış mercek
1. bu terim sınırlandırılmış üst baskı pozlamasına gelen radiant enerji seviyelerinin film emiş
seviyesi aşması sonucu tanımlama eksikliği meydan gelir. 2. mercekteki ışık geçirgenliğinin
arttırılması işlemi.
fotoğrafik büyültme.
taslak, şeritleme ve düzen için rehber olarak kullanılan kağıt veya plastik malzeme üzerine
fotoğrafik olarak basılan tekrar üretilemeyen mavi görüntü veya çıktı. bknz. kör görüntü.
serbest bir şekilde asılı bulunan mıknatısın güneyi arayan ucu tarafından ortaya konulan
manyetizmadır.bu da dünya kuzey manyetik kutbunun manyetizmasıdır.red magnetism ‘e
bknz.
genellikle dikkatsizlik nedeniyle yapılan hata. kaba hata büyük ve kolayca tespit edilebilir, daha
küçük ve daha tehlikeli, veya çok küçük ve rastgele hatadan ayırt edilemeyecek şekilde olabilir.
kaba hatalar tekrarlama ve travers kapama veya denklem çözümünü orjinalinde yerine koymak
gibi dış kontrollerle tespit edilebilir. bknz. rastgele hata, sistematik hata.
hidroğrafik ölçümlerin sırada yapıldığı detayların arazide çizilmesi için kullanılan materyal. field
sheet’e de bknz.
haritanın merkezine yakın bir yerde kesişen standart ve merkez meridyen çizgileri tarafından
temsil edilen konik tip diye adlandırılan değiştirilmiş eşit alan harita izdüşümü. merkez
meridyeni (coğrafik) temsil eden çizgi ölçek boyunca düz ve tam ölçeklidir.
pafta çizgilerinin ötesinde kenar içindeki deniz/hava haritası veya haritanın kartoğrafik detay
bölümünün genişletilmesi için kullanılan kartoğrafik teknik.
bknz. kitabedışı/kenar verisi.
bağımsız veri dizilerinin birleştirme/düzeltme destekli bilgisayar yazılım ile bir araya getirme
işlemi.
bir ucunda sabit gözlem işaretlerinin bulunduğu iki parçalı miradır.gözlem işaretlerinin
bulunduğu parça yükseklik durumuna bağlı olarak diğerinin üzerine uyarlanır.5.5 feet’ten daha
büyük yüksekliklerde gözlem parçası yukarıda daha az yükseklikler için ise aşağıda bulunur.
batimetrik eğriler şeklinde denizaltı topoğrafyasını gösteren haritalar. ölçülmüş veya derlenmiş
bilgilerle deniz tabanının ve özelliklerinin genel görünüşünü sağlar. denizaltı ve gemiler için
tasarlanmıştır.
bir noktada ölçülen gravite değeri ile sadece yükseklik ve topoğrafya etkisinin topoğrafyanın
sonsuz uzunlukta olduğu düşünülürse getirilmesi ile elde edilen teorik değeri arasındaki farktır.
bir gravite ölçümünde ölçü noktasının yüksekliğini ve noktayı çevreleyen sonsuz yarıçaplı
düzlem ile referans düzlemi arasındaki kütlenin yoğunluğunu dikkate alan düzeltme miktarıdır.
jeofiziksel olarak bouguer indirgemesi referans yüzeyini (genelde jeoid) üzerindeki tüm kütleleri
kaldırıp gravite değerini yeryüzünden referans yüzeyine indiriyor
uygun dokümanlarla tanımlanmamış veya bütün ilgililerce tanınmayan ama ulusal veya eyalet
idaresi tarafından kabul edilen uluslararası veya idari sınır.
mevcudiyeti ve yasallığı kabul edilmiş uluslararası veya idari sınır.
bitişik veri dosyaları içindeki ortak dma standart sayısal arazi yükseklik verisi (dted) matris
noktalarının değişik yükseklik değerleri.
süreklilik arzeden politik veya coğrafik varlıklar arasındaki demarkasyon (sınır belirleme) hattı.
özellikle sınır hatlarını ve komşu arazileri çizmek için hazırlanmış harita.
sınır hattını korumak ve tanımlamak için toprak üzerinde sınır çizgisine yakın bir yere konan
materyal.
iki farklı veri grubundaki ortak noktaların yüksekliklerin ortalaması ve her ortalama değerin
tekrar belirlenmesi veya bu ortak noktalar için belirlenen ortalama yükseklik değeri ile ortak
noktalardaki iki yükseklik arasındaki farklılığın çözülmesidir.
iki veri grubundaki bindirilmiş yükseklikler grubu arasındaki farklılığın bir veri grubuna göre veri
sınırına olan relatif uzaklık ile veya bir veri grubunun doğruluğunu kullanarak çözülmesi.
sınır boyunca temizlenmiş ağaçlık sınır hattı alan.
jeoidin çarpıklığından veya jeoidin referans sferoidinden olan yüksekliğinden kaynaklanan
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 13/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
bowie method of adjusment
bowie dengeleme metodu
box compass
break angle
kutu pusula
kırıklık açısı
break tape
breakaway strip method
kırık şerit
ayrık kolon metodu
breaking tape
bridging
kırık şerit
köprüleme
brightness scale
parlaklık ölçeği-
brightness value
parlaklık değeri
british grid reference system
ingiliz grid referans sistemi
broadcast ephemeris
yayın efemerisi
broken base
kırık baz
broken grade
kırık
broken tape measurement
kırık şerit ölçmesi
broken telescope transit
compass
kırık teleskop geçişi
brown gravity apparatus
brown gravite cihazı
browsing
gözden geçirme
brunton compass
brunton pusulası
brunton pocket transit
bubble axis
bubble level
bubble sextant
bug
brunton cep pusulası
kabarcık ekseni
kabarcık düzeçli nivelman
kabarcık düzeçli sextant
hata
bullar method of isostatic
reduction
burn
byte
bullar izostasi indirgeme metodu
bz curve -
bz eğrisi
bz curve method
bz eğrisi metodu-
c constant
cadastral map
c sabiti
kadastro haritası
cadastral survey
kadastro ölçüsü
cairn
(nirengi işareti)
calculated altitude
calender day
hesaplanmış yükseklik
takvim günü
calender month
takvim ayı
kalıp pozlama
gravite üzerinde oluşan dolaylı etkidir.
üçgenleme yoluyla nirengilemede,büyük nirengi ağlarının dengelenmesine yönelik bir
metotdur.
declinatoire bak
ortak nadir noktasından ve sol ve sağ eğik fotoğrafların temel noktalarından geçen iki düşey
faz arasındaki açı.
broken tape measurment’a bknz.
iki veya daha fazla fotoğraf kullanıldığı zaman fotomozaikte kullanılan bir teknik işlem,
fotoğrafları mozaiklemeden önce bir kağıdın dış kenarı boyunca maskeleme bandının oldukça
geniş şeridini yerleştirmeyi içerir. mozaiklenmiş kenar kesilir ve bitişik kağıda aktarılır. ayrık
metod diye de adlandırılır.
broken tape measurement’a bknz.
mevcut yer kontrol bantları arasında yatay ve düşey olarak kuruluş ve dengeleme kontrolleri
için bir fotogrametrik metod. ana amaca göre terim yatay veya düşeyi tanımlar. yatay
köprüleme, yatay/düşey köprüleme,düşey köprüleme diye de adlandırılır.
(fotoğrafçılık) görüntü alanı için kamera istasyonunda ölçülen gerçek arazideki en derin
gölgeye resmin parlaklığının oranı.
uzaktan algılama sistemleri tarafından kaydedilen dünya yüzeyinde yansıtılan ve yayınlanan
enerji miktarı. bu veriler cct’lerde sayısal görüntü işleme amacıyla sayısal değerler olarak
kaydedilirler. görüntünün parlaklığı fazla olduğu oranda, sayısal değer de büyüktür. cct’de
depolanan değerler genelde parlaklık değeri olarak belirtilir. yansıma değerlerini doğru olarak
temsil edecek şekilde ölçeklendirilmedikçe bunları yansıma değeri olarak tanımlamak uygun
değildir.
askeri haritalarda kullanılmak üzere ingiltere tarafından dörtgen koordinatlar olarak tasarlanmış
veya uyarlanmış sistem. ingiliz grid sistemine uygun kuşaklar, bölgeler ve bir çok grid için
küresel plan dahilinde bulunmamaktadır. üniversal transvers merkator (utm) grid sistemi ile yer
değiştirmiştir.
uydulardan yayınlanan ve dünya merkezinin uydu konumlarını hesaplanmasında kullanılan
parameter kümesidir.özellikle deniz navigasyon uyduları (nns) için gerekli olan parametreler
36-48 saatlik yörünge yaylarının 4 izleme istasyonundan dopler verilerine aktarılmasıve 1224saatlik yay parçasınında bilinenlerden tahmin edilmesi suretiyle hesaplamaktadır.yay
uzunluğu ile tahmin süresinin genişliği atmosferin üst kısmının hava yoğunluğuna
bağlıdır.hesaplanan parametreler uydu hafızasına aktarılmakta ve her çift dakikada bir
yayınlanmaktadır.navy satellite sisteme bak
üçgenleme yoluyla nirengilemede iki veya daha fazla parçadan oluşan ve devamlı poligon
oluşturan ve yaklaşık olarak aynı doğrultuda bulunan baz hattıdır.
(şerit) bir şeritin her iki ucuna göre orta noktasında değişikliğin bulunmasıdır. herhangi bir orta
bölmedeki ölçme uç noktalardaki ölçmelerle aynı değerde bulunmuyorsa “nolu bölmede hatalı
dereceleme vardır” diye not tutulur.
(ölçme) standart 100 foot uzunluğunda bir şeridin omuz seviyesinin üzerinde şaküllenmeden
tutulamayacağı durumlarda kısa mesafeler halinde ölçümün yapılması ve bu mesafelerin
toplanması işlemidir.break tape , breaking tape olarak da bilinir.
hassas bir astronomik transit aleti olup objektif lensinden giren ışığın içeride bulunan bir prizma
vasıtasıyla dik açı yapacak şekilde kırılması ve teleskopun yatay ekseni boyunca göze
ulaşmasını sağlayan cihazdır.
gravite değişimlerinin ölçülmesi amacıyla mendenhall sarkacının kullanan ancak bir noktadan
diğerine giderken alet içinde sarkacı sabitleyen ve kronograf kağıdının üzerinde sarkacın
salınmalarına algılayıp kayd eden elektriksel algılayıcı ve yükselteç cihazlarını bulunduran
alete denir.
veri tabanındaki özellikleri veya tanımlanmamış özellikleri bulmak için kullanılan sistem
hizmeti.
hem pusula istikametlerini hem de meyil ölçme cihazlarının (klinometre) özelliklerini
bünyesinde birleştiren ve elde veya jacops’un jalonlarında veya hafif üç ayak sehpaların
üzerinde yatay ve düşey açıların nivelman ve manyetik istikamet açılarının okunmasında
kullanılan bir alettir.brunton pocket transit diye de bilinir.
bknz. brunton compass.
spririt level axis’e bknz.
spirit level’e bknz.
hassas düzecin ufuk hattı görevini yaptığı sextanta denir.
bir bilgisayar programında veya bir elektronik aletin fonksiyonunu yerine getirememesini sebeb
olan bir elektronik aletin bir parçasındaki bir hatadır.
bknz. hayford bullard (or bullard’a) method of isostatic reduction
(litografi) baskı plakasını pozlama işlemi.
1. bir birimi oluşturan bitişik bitler grubu. 1 byte 8 bite eşittir.2. bilgisayar sisteminde karşılığı
ascii karakter bilgisi olan bir bilgi saklama birimi.
(fotogrametri) stereo üçgenleme kolonundaki düşey hataların grafik gösterimi.bir bz eğrisinde,
düşey kontrol noktalarının x-koordinatları başlangıç nadir noktası origin kabul edilerek absis
olarak çizilir ve kontrol noktalarının bilinen yükseklikleri ile stereoüçgenlenmiş kolonda okunan
yükseklikleri arasındaki farklar ordinat olarak çizilir. çizilen noktalar boyuncaki yumuşak eğri bz
eğrisidir. kolondaki herhangi bir pas noktasında okunan yükseklik noktanın x-koordinatına
karşılık gelen absis için bz eğrisinin ordinat değeriyle dengelenir.
çoklu kolon yöneltmede gösterilen projektör çekül noktalarından gerçek fotoğraf çekül
noktalarına olan yer değiştirmenin bulunması için bz eğrisinin karakteristiklerinin kullanılması
metodu. metod uçak uçuş yüksekliğindeki sadece barometrik altimetre okumalarını kullanarak
kolon seviyeleme ortalamasında belirler.
level constant’a bknz.
arazi sahibinin kayıtları ve arazinin tanımlanması amaçlı, bir arazi sınırının alt bölümlerini
gösteren şekil ve boyutlarını tanımlayan harita.
arazinin el değiştirmesi veya en küçük limitleriyle tanımlanabilmesi amacıyla arazi sınırlarının
veya parselasyonunun yapılmasına yönelik ölçme işlemişdir. kadastral ölçme abd’de kamu
arazilerinin ölçümünde kullanılmakta olan terimdir. mülkiyet haklarının yeniden belirlenmesi ve
mülk sınırlarının yeniden çizilmesi çalışmalarını kapsar.bu terim kamu arazilerinin dışında
kalan ölçmelerde ,arzu edilidiğinde yer ölçmeleride denilen uygun yerlerde kullanılmaktadır.
haritacılık ve kadastro için önemli noktaları tanımlamak için yerleştirilmiş konik veya piramit
şeklinde işaret.
computed altitude bknz.
iki gece yarısı arasında geçen süredir.takvim günü süre olarak ortalama güneş zamanı olan 24
saattir ve gün içerisinde herhangi bir zaman değişikliği olmadığı takdirde sivil
(medeni,uygar,milli) günü olarak anılır.
bir yıl süresinin yaklaşık olarak 12 ye bölünmesiyle elde edilen parçaya denir.takvim yılı
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 14/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
calender year
takvim yılı
calibrated focal lenght
kalibre edilmiş odak uzunluğu
calibration
kalibrasyon
calibration card
calibration constants -
kalibrasyon kartı
kalibrasyon sabitleri
calibration correction
calibration course calibration error calibration plate
kalibrasyon düzeltmesi
kalibrasyon pisti
kalibrasyon hatası
kalibrasyon levhası
calibration table
calibration templet -
kalibrasyon tablosu
kalibrasyon şablonu
callippic cycle
calorimeter
camera
callippic çarkı
renkmetre
kamera
camera abscure camera axis
camera axis direction -
kamera karanlığı
kamera ekseni
kamera eksen doğrultusu
camera calibration -
kamera kalibrasyonu
camera lucida -
kamera lusida
camera magazine camera station camera transit camera window canadian grid
candela
cantilever extension
kamera magazini
kamera istasyonu
kamera geçişi
kamera penceresi
kanada gridi
kandil
destek uzantısı-
cape canaveral datum
cape canaveral datumu
cardinal points
asıl nokta
carrying contour
taşıyıcı eş yükselti eğrisi
cartesian coordinates
kartezyen koordinatları
cartographic annotation
kartografik yazı (dipnotlar)
cartographic automatic
mapping (cam)
cartographic compilation
cartographic data base (cdb)
otomatik kartografik harita çizimi
cartographic feature
kartografik detay
cartographic film
cartographic license
kartografik film
kartografik lisans
cartographic photography
cartographic primitive
cartographic scanner
kartografik fotoğrafçılık
kartografik ilkellik
kartografik tarayıcı
cartography
kartografya
kartografik bütünleme
kartografik veri tabanı
kabaca kilise meclisinin belirlediği aya dayanır.takvim yılı,süre olarak 28-31 ortalama güneş
gününden ibarettir.
tropik yıla dayanan geleneksel yıldır ve tropik yılın kesirli olmaması için “artık yıl” ile ayarlaması
yapılmaktadır.
1(jcs) kamerada kullanılan bütün alandaki distorsiyonun negatif ve pozitif değerlerini eşitlemek
için hesaplanan odak uzunluğunun dengelenmiş değeri. bknz. odak uzaklığı.2.iç perspektif
merkezinden görüntü düzlemine kadar mercek ekseni boyunca ölçülen mesafe.
belli bir standartla karşılaştırarak bir kamera veya alet de belli özel ölçümleri belirleme işlemi.
hataları düzeltmek veya telafi etmek için kullanılırlar. bknz. kamera kalibrasyonu, arazi
kalibrasyonu, atölye kalibrasyonu.
kalibrasyon düzeltmeleri ve kalibre edilmiş değerlerin listelendiği kart.
kamera-mercek ünitesinin kalibre edilmiş odak uzunluğunu ve temel noktanın köşe noktalarına
ilişkisini veren ve mercek distorsiyonları için belli kalibrasyon düzeltmelerini veren
kalibrasyonla elde edilen sonuçlar.
doğru okumayı elde etmek için bir alet okumasından çıkarılan veya eklenen değer.
bknz. arazi komparotörü.
bknz. alet hatası.
pozlama anında kameradaki filmin emülsiyonlu tarafının pozisyonuna karşılık gelen
emülsiyonlu tarafıyla negatif pozlanan cam. bu levha kameranın köşe markaları arasındaki
mesafe kayıtlarını sağlar. flash levhası; hakim cam negatif diye de adlandırılır.
kalibrasyon düzeltmeleri ve kalibre edilmiş değerlerin listesi.
(fotogrametri) temel noktaların köşe markalarına ilişkilerini gösteren kalibrasyon sabitlerine
göre yapılmış cam, plastik, veya metalden plaka. bir fotoğraf serisinde temel noktaların hızlı ve
doğrulukla işaretlenmesi için kullanılır. ayrıca, bir çoklu mercek kamerası için, kalibrasyon
verilerinden plaka hazırlanır ve tek fotoğrafları bir fotoğraf kompozitinin içine yerleştirmek için
kullanılır.
76 julian yılına veya 27 759 güne eşit olan 4 metonic dönem süresidir.
rengin direkt ölçümünü yapmak için dizayn edilmiş alet
mercek veya mercekler ve değişik parçalarla donatılmış, bir açıklık vasıtasıyla bir dış objenin
görüntüsünü hassaslaştırılmış plaka veya film üzerine geçiren ışık geçirmez bir kutu. bknz.
hava kamerası, bc-4 kamera, balistik kamera, sürekli kolon kamera, konvergent kamera, kopya
kamerası, direkt tarama kamerası, frame kamera, jeodezik yıldızsal kamera, yatay
kamera,haritalama kamerası, metrik kamera, çoklu kamera sistemi, çoklu mercek kamerası,
pc-1000 kamera, panoramik kamera, fotogrametrik kamera, konumlama kamerası, hassas
kamera, düzeltici, dönen prizma kamerası, split kameralar, yıldızsal kamera, stereometrik
kamera, yer kamerası, trimetregon kamera,
bknz. kamera lusida.
(jcs) negatif fotoğraf düzlemine dik, mercek optik merkezinden doğru geçen hayali hat.
(jcs) pozlama anında kamera optik ekseninin yatay düzlemdeki doğrultusu. bu doğrultu
gerçek/manyetik kuzeye göre azimutuyla ifade edilir.
(jcs) kalibre edilmiş odak uzaklığı, köşe markalarına göre temel noktanın yeri ve kamera odak
düzleminde etkili mercek distorsiyonunun belirlenmesi. (bir çoklu mercek kamerasında,
kalibrasyon bileşke perspektif üniteleri arasındaki açının belirlenmesini de içerir. bazen
kalibrasyon işleminde gerçekleştirilmelerine
rağmen köşe markalarının ayarlanması ve
merceğin konumlandırılması ayarlama diye düşünülür. belli bir kamera belirtilmedikçe, bir
merceğin distorsiyonu ve diğer optik karakteristikleri eş odak uzaklığında yerleştirilimiş bir odak
düzleminde belirlenir ve işlem mercek kalibrasyonu diye adlandırılır.)
bir objenin bir düzlem üzerine koymayı mümkün kılan yarı gümüşlü ayna veya optik eşitini
kullanan bir monoköler alet. kamera karanlığı diye de adlandırılır. bknz. ana plan.
(jcs) filmin pozlanmış ve pozlanmamış kısımlarının bulunduğu kameranın çıkarılabilir parçası.
bknz. hava bazı, hava istasyonu.
bknz. foto-teodolit.
(jcs) kamerada fotoğrafların alındığı pencere.
bknz. perspektif grid.
işık birimi.
kontrollü bir alandan hiç kontrolsüz alana foto üçgenleme. ayrıca kolon koordinatlarını elde
etmek için kolondaki fotoğraf serilerinin ölçeklendirilmesi ve karşılıklı yöneltmeye bağlantı.
uzantı diye de adlandırılır.
florida eyaleti ,cape caneveral’de bulunan john f.kennedy uzay merkezinin ortasındaki
noktadan central se üssünde olan azimut değeri ile tanımlı özel datumdur.bu iki noktaya ait
jeodezik koordinatlar,1927 kuzey amerika datumundakilerle eşdeğerdir.diğer noktalardaki
datum farklılıkları birleşik devletlerin usc & gs adlı kıtayı kateden poligonla oluşturulan cape
canaveral datum değerlerinden 1927 kuzey amerika datum değerleri çıkartılarak
belirlenebilir.bknz. kuzey amerika datumu.
1. yönler: kuzey, güney, doğu, batı, 2. (optik) obje veya görüntü uzaklığını belirlemek için
referans olarak kullanılan noktalar. bunlar temel nokta, düzlem, odak noktalarını içerir.
tek bir eş yükselti eğrisinin bir yada daha fazla eş yükselti eğrisini temsil etmesi. düşey veya
düşeye yakın topoğrafik özelliklerin gösterilmesinde kullanılır.
koordinat düzlemler diye adlandırılan karşılıklı birbirine dik üç düzlem tarafından ifade edilen
ve noktaları uzayda yer alan koordinat sistemi. bu üç düzlemin kesiştiği üç doğru çizgiye
koordinat ekseni denir.
yeni veri, özellik eklenişi veya zarar görmüş özelliklerin mozaik portre üzerinde iptali.
kartoğrafik dipnotlar notlar; hava alanları yüksekliği büyük su toplulukları, şehirler, yeni veya
zarar görmüş yollar, köprüleri hedefleri kapsar.
cia mainframe bilgisayarlar için harita çizim programı meydana getirmiştir. genel çizim ve harita
izdüşümü üretmek için dünya veri bankası (wdb) ile koordineli bir şekilde çalışır.
bknz. derleme/tamamlama tanım 1.
1. harita üretmek için kullanılan veya bir haritadan elde edilen veri tabanı. veri yerleşimini bir
düzene sokar 2. dahili dma fonksiyonu, gerçek sayısal veri ürünleri, veri mevcudiyeti, veri
tabanı yazılım bilgisayar donanım içermektedir
harita veya deniz/hava haritası üzerinde gösterilen doğal veya kültürel objeler. ayrıca bknz.
topografya, tanım 1.
harita negatif ve/veya pozitifi için kullanılan boyutsal sabitesi olan bir baskı filmi.
en iyi kartoğrafik ifadeyi uygulamak için izin verilen limitlerde, harita detaylarını ayarlama,
ekleme veya atma işlemi için lisans.
bknz. harita fotoğrafçılığı.
topolojide yer almayan ilkel bir tip.sadece düz yazı içerir. bknz. coğrafik ilkellik.
dik koordinatlar şeklinde açık/koyu (siyah/beyaz) sayısal kayıt oluşturan, iki boyutlu boyutlu ve
şerit şeklinde tarama yapan bir cihazdır.
dünya’nın ve diğer gök cisimlerinin bilinen fiziki, siyasi, idari özelliklerini harita veya grafik
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 15/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
cartometric scaling
kartometrik ölçek
carving
cassette
kabartma
kaset
cassini map projection
cassini harita izdüşümü
cassini-soldner map
projection
cassini-soldner harita izdüşümü
casting
kalıplama
casual error
celestial horizon
kazasal hata
gök küresi ufuk hattı
celestial latitude
gök küresi enlemi
celestial sphere
gök küresi
celestial coordinates
celestial equator
gök koordinatları
gök ekvatoru
celestial equator system of
coordinates
gök ekvator sistemi
koordinatları
celestial fix
celestial geodesy
gök konumu
gök jeodezisi
celestial line of position
celestial longitude
gök konum hattı
gök boylamı
celestial mechanics
celestial meridian
gök mekaniği
gök meridyeni
celestial observation
gök küresi gözlemi
celestial parallel
celestial pole
gök paraleli
gök kutbu
celestial refraction
celestial triangle
cell
gök küresi kırılması
gök üçgeni
hücre
center line data
( cld )
merkez hat verisi
( mhv )
center of projection
center of gravity
center of instrument
izdüşüm merkezi
gravite merkezi
cihaz merkezi
center of mass
center of radiation
center point
centerline
kütle merkezi
işın yayım merkezi
merkez nokta
merkez hattı-
central force
merkezi kuvvet
central force orbit
merkezi kuvvet yörüngesi
central meridian
merkez meridyen
central point figure
merkezi noktalı şekli
centrifugal force
merkezkaç kuvveti
centripetal force
merkezcil kuvvet
olarak gösterme sanatı ve bilimidir.
bir ölçek yardımı ile bir harita üzerinden coğrafik veya grid koordinatların kesin ölçümü. bu
yöntem nokta belirleme ve çizme için kullanılabilir.
rölyef modellerin üretilmesinde kullanılan şekillendirilmiş alçı model yüzeyi.
(jcs) fotoğrafçılıkta, kameradan veya ışıklı ortamda karanlık oda ekipmanından ayrılabilen
pozlanmış veya pozlanmamış hassaslaştırılmış malzeme için taşıyıcı.
meridyene dik bir büyük daire boyunca ve seçilmiş bir coğrafik meridyen boyunca yayların
uzunlukları hesaplanak oluşturulan konvansiyonel (klasik) harita izdüşümü ve dik
koordinatların düzlem üzerinde çizilmesi.
polikonik harita izdüşümüne benzeyen fakat tüm seri için bir merkez meridyen kullanan harita
izdüşümü. en iyi adaptasyonu kuzey güney kuşaklarında ve büyük ölçekli haritaların küçük
alanlarında sağlar.
model yüzeyi geliştirildikten sonra veya arazi taban modelinden epoksi veya alçı ile rölyef
modellerin tekrar üretilme işlemi. negatif bir kalıptan bir çok pozitif kalıp alınabilir.
bknz. rastgele hata.
gök küresi üzerinde dünyanın merkezinden zenit nadir hattına dik olan düzlemin gök küresi ile
olan ara kesitin meydana getirdiği dairedir.
ekliptik kuzeyinden veya güney noktasından olan açısal mesafe;ekliptikten başlamak suretiyle
kuzey veya güney yönünde 90° ‘eye kadar ölçülen ve ölçüm yönünü belirtmek üzere “n” veya
“s” harfleriyle gösterilen gök küresi üzerindeki bir nokta ile ekliptik arasındaki daire
yayıdır.ekliptik enlemi diye de bilinir.
(jcs) dünyanın merkezi ile aynı merkezde sonsuz yarı çaplı dünya hariç diğer gök cisimlerinin
izdüşümlerinin yansıtıldığı sanal küredir.(güneş sistemine ait gök cisimlerindeki ölçümler için
dünya merkezi varsayılan merkezdir.paralaksın göz ardı edilebileceği gök cisimleri için
varsayılan merkez ölçü noktası olarak alınabilir.)
gök kürede bir noktayı tanımlamada kullanılan koordinat seti.
gök küresi üzerinde yerin dönü eksenine dik olan düzlemin gök küresi ile olan ara kesitini
oluşturduğu büyük daire.equinoctial diye de bilinir.
0 başlangıç dairesi olarak gök ekvatoruna dayanan ve genellikle denklinasyon ile saat açısı
veya yıldız saat açısından oluşan gök koordinatlarıdır. equator system ,equatorial
system,equinoctial system of coordinates olarak bilinir.
bir veya daha fazla gök cismi üzerinde yapılan gözlemlerle elde edilen konumdur.
yerin şekli ve boyutlarını belirlemek amacı ile yer uyduları da dahil,yakın gök cisimlerinden
yapılan ölçüleri kullanan jeodezi alanıdır.
bir gök küresi üzerinde yapılan ölçümlerin vasıtasıyla bulunan konum serisidir.
ekliptik dairesi boyunca vernal ekinoks noktasından doğu yönde ölçülen açısal uzaklıktır;vernal
ekinoksun enlem dairesi ile gök küresi üzerindeki bir noktanıın enlem dairesi arasındaki
ekliptik kutbunda oluşan vernal ekinoksun enlem dairesinden doğu yönünde ölçülen 360°’ye
kadar ölçülen açıya veya ekliptik yayına denir.ekliptik boylam diye de bilinir.
gravite çekim alanlarının etkisi altındaki gök cisimlerinin hareket teorileri ile ilgilenen bilim dalı.
gök küresi üzerinde gök kutup noktalarından ve zenitten geçen saat dairesidir.gök
meridyeninin ufuk dairesi ile olan iki kesişim noktası kuzey ve güney noktaları olarak ifade
edilir.
seyir) bir gök cismine ait yükseklik açısı veya azimut veya her ikisine ait ölçümdür.bu tür
ölçümlerden elde edilen verilere de denir.
bknz. denklinasyon paraleli.
dünya ekseninin gök küresi üzerindeki uzantılarının gök küresini kestiği iki noktadan herhangi
birisi.
bknz. astronomik refraksiyon.
gök küresindeki özellikle seyir (navigasyon) amaçlı küresel üçgen.
genellikle sınırları enlem/boylam ile gösterilmiş değişik büyüklükte dikdörtgen şeklindeki coğrafi
alan. dma bir dereceye bir derece hücreler şeklinde standart yükseklik verisi (dted) ve öznitelik
verisi (dfad) üretir.
tanımlanmış olan bir bölgenin merkezinde seçilmiş bir veya birkaç koordinat noktaları olarak
alanları, çizgileri, noktaları tanımlayan veri. merkez hat verisi ile kullanılan öznitelikler gerçek
dünya terimlerin özelliklerini tanımlar ve grafik çıktıyı göstermez. diğer taraftan sembollerle
ifade edilmiş grafik veriler grafik çıktıları göstermek için özellikleri içerir.
bknz. perspektif merkez.
herhangi bir cisimde gravite kuvvetinin yoğunlaştığı düşünülen noktadır.
bir ölçü cihazının dönü ekseninin (düşey) yatay pozisyonda bulunurken kolimasyon ekseni ile
aynı seviyede iken dönü ekseninin düşey eksenindeki noktadır.trensit veya teodolitlerde,
cihazın yatay ve düşey eksenlerinin kesişimi veya yakını bir noktadır.
cismin veya cisimlerin kütlelerinin hareket söz konusu olduğunda oluşan merkez noktasıdır.
bknz. ışın merkezi.
radial center’a bknz.
1.(uspls) karşılıklı çeyrek köşelerini veya onların teorik konumlarını birleştiren doğru.
2.bindirmeli hava fotoğraflarının gerçek merkez noktasından geçen doğru. 3.(mühendislik
ölçmeleri) başlama noktaları, eğrilik noktaları vb. ni gösteren demiryolu veya otobanın sürekli
merkezleri.
merkezi bir noktadan diğer bir nokta üzerinde merkezi noktadan olan mesafenin bir fonksiyonu
olarak hesaplanabilen ve merkezi noktada yoğunlaştığı kabul edilen kuvvettir.gravite çekim
kuvveti gök mekaniğinde merkezi bir kuvvet olarak kabul edilir.
göz ardı edilecek büyüklükte kütleye sahip bir cismin nokta kitle etrafında herhangi bir farklı
kuvvetin etkilemediği hareketinin meydana getirdiği kabul edilen teorik yörüngedir.
harita izdüşümünün simetrisine ait boylamsal çizgisi, ve genelde grid koordinat sistemine
yardımcı olan izdüşümüne referans olan çizgi. öyle ki, grid kuzey ve gerçek kuzey merkez
meridyen boyunca çakışır, fakat projeksiyonun herhangi bir diğer noktasında, meridyenlerin
konvergensi nedeniyle, merkez meridyenden uzaklaştıkça jeodezik enlem ve boylamın bir
fonksiyonu olarak grid kuzey ve gerçek kuzey bir birinden uzaklaşır. çoğu harita projeksiyonu
meridyen konvergensini gösterir. buna tek istisna ise merkator projeksiyonudur.
iç merkezli bir noktaya sahip bir poligondan oluşan üçgen şeklidir.içteki noktanın üçgenin tepe
noktası olması sağlanarak bir seri bitişik üçgenlerden oluşur.
kavisli bir yol boyunca hareket etmek zorunda olan bir cismin, yol kavisinin merkezi
istikametinin ters yönünde etkili olan ve hareket etme zorunluluğuna karşı gelen
kuvvettir.dünya üzerinde bulunan bir cisim için, yerin dönüşüne bağlı cisim üzerindeki
merkezkaç kuvvet, yerin dönü eksenine dik olup dışarı yöndedir.cismin ve yerin toplam
kütlesine üzerinde etkili olan merkezkaç ve gravite çekim kuvvetlerinin vektörel toplamı, cisim
üzerine etki eden gravite kuvveti olarak tanımlanır. bknz. merkezcil kuvvet.
bir cismin kavisli yolunda bulunmasını sağlayan ve kavisin merkezi doğrultusunda etkili olan
kuvvettir.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 16/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
centroid
ortalama nokta
c-factor
c-faktörü
chain
zincir
chain gage
chain node
zincir ölçüsü
zincir düğümü
chaining
chaining pin
chain-node data structure
zincirleme
zincir bağlayıcı
zincir düğüm veri yapısı
chambered spirit level
odalı kabarcıklı düzenç
change detection
değişim tespiti
character
karakter
characteristic curve
karakteristik eğri
chart
harita
chart base (jcs)
deniz/hava haritası bazı
chart datum
chart update manual (chum)
charted depth
charting photography
check point
deniz haritaları datumu
deniz/hava haritası
güncelleştirme kılavuzu
çizilmiş derinlik
hava haritası fotografçılığı
kontrol noktası
check profile
check profile
checked spot elevation
kontrollü nokta yüksekliği
checking positive
pozitif kontrol
chopping
kesinti
chord
kiriş
chorographic map
korografik harita
choronometer
kronometre
choronometer correction
choronometer error
choronometer rate
chromatic colors
chromaticitiy
chromaticitiy diagram
chromaticity coordinates
kronometre düzeltmesi
kronometre hatası
kronometre oranı
kromatik renkler
renk diyagramı
renk (kromatik ) koordinatlar
koordinatları, poligonu tanımlayan bütün düğüm noktaların koordinatlarının ortalaması olan
poligona dahil bir nokta. bu nokta poligonun içinde veya dışında olabilir ve bazısı poligonun
coğrafi merkezi de olabilir.
bir stereoskopik sistemin düşey ölçüm kapasitesini ifade eden deneyime dayalı bir değer.
genellikle uçuş yüksekliğinin doğrulukla çizilebilen en küçük kontur aralığına oranı diye ifade
edilir. c-faktörü sabit bir değer değildir, fakat fotogrametrik sistemin şartları ve elemanlarına
göre belli bir aralıkda değişir. hava fotoğrafçılığı planlamasında, gerekli kontur aralığı, kamera
ve alet sistemine göre uçuş yüksekliği belirlenmesi için c-faktörü kullanılır. yükseklik kontur
oranı diye de adlandırılır.
mesafe ölçmede ölçmeciler tarafından kullanılan bir gereçtir, veya bu gerecin uzunluğu mesafe
birimi kabul edilir.normalde zincir 66 feet uzunluğundadır, herbiri 7.92 inch olan 100 adet
parçanın birleşmesinden oluşur. mühendislerin zinciri (engineer’s chain), bunter’s zincirine
(gunter’s chain) bknz.
bknz. ªerit ölçüsüne (tape gage).
topolojik modelde bir ark düğümü ayrı kayıtlarda varlık tanımlamaları ve uzaysal büyüklükleri
yükler ve onları kayıt pointerları ile bağlar. temel varlık bir zincir veya ark ve bir düğümde
başlayan ve biten koordinat serisidir. düğüm bir başlangıç, bir bitim, bir kesişim veya koordinat
çifti ile gösterilen bir noktadır. bkz. arc, edge, link ve node.
bkz. taping.
bkz. pin.
ayrı kayıtlarda yüklenen bir vektör veri grubunda her özelliğin uzaysal büyüklüğü ve varlık
tanımlamaları olan ve kayıt pointerları ile bağlı bir vektör veri yapısıdır. ayrıca nokta özellikleri
ile beraber özellikler arasındaki bütün kesişmeler elde edilir ve düğümler olarak yüklenir.
tüp içerisinde kabarcığın boyunu ayarlamaya yarayan ve küçük bir hava deposu işlerini gören
odacığa sahip düzeçtir.
değişik zamanlardaki aynı alanın iki görüntüsünü karşılaştıran bir görüntü zenginleştirme
tekniği.
kartoğraf tarafından, doğal veya insan yapısı özelliklerin veya davranışların, kalite, mülk ve
ayrıcalıklı yolların resmedilmesi. ne kadar çok karakter kullanılıyorsa yeryüzündeki görünüme o
kadar yaklaşılıyor denmektedir. ayrıca bknz. genelleştirme.
(fotoğrafçılık) fotografik görüntüde pozlama ve sonuç yoğunluk arasındaki ilişkiyi gösteren
eğri. genellikle yoğunluğun (d) pozlamanın logaritmasına (loge) karşılığı olarak muma-metresaniye olarak ifade edilir.
1. temel harita bilgilerinin istenilen kullanım için kritik olan diğer bilgiler ile birleştirildiği,
genellikle ulaşım veya diğer amaçlar için tasarlanmış özel amaçlı harita. 2. harita hazırlamak
veya harita çalışmalarına katılmak. chart ; aeronautical pilotage chart; aeronautical planning
chart; air target chart; anchorage chart; approach chart; azimuthal chart; azimuthal equldistant
chart; baldwin solar chart; bathymetric chart; charlet; coastal chart; combat chart; conformal
chart; conic chart; conic chart with two standard parallels; consol chart; cotidal chart; current
chart; decca chart; enroute chart; equatorial chart; firing chart; general chart; global navigation
chart; gnomonic chart; great-circle chart; harbor chart; historical chart; hydrographic chart;
hypsographic map (or chart); ice chart; index chart; instrument approach chart; ısobaric chart;
isoclinic chart; isogonic chart; isogriv chart; isomagnetic chart; isoporic chart; jet navigation
chart; lambert conformal chart; local chart; long-range navigation chart; loran chart; lunar
chart;lunar earthside chart; lunar farside chart; magnetic chart; marsden chart; mean chart;
mercator chart; meteorological chart; mileage chart; miscellaneous chart; modified lambert
conformal chart; new chart; oblique chart; oblique mercator chart; obsolete chart; operational
navigation chart; orthographic chart; orthomorphic chart; perspective chart; pilot chart; pilotage
chart; planning chart; plotting chart; polar chart; polyconic chart; radar chart; rectangular chart;
route chart; sailing chart; search-and-rescue chart; secant conic chart; sectional chart; sextant
chart; simple conic chart; star chart; stereographic chart; tactical pilotage chart; tidal current
chart; time zone chart; track chart; transverse chart; transverse mercator chart; virtual ppi
reflectoscope chart; visibility chart; weather map; world aeronautical chart’ a. da bknz.
yeni detayların basılı olduğu, temel çalışmada veya ana kaynak olarak kullanılan deniz/hava
haritası. ayrıca bknz. temel harita.
bknz. hydrographic datum.
hava haritaları kullanıcıları için dma(=nima) tarafından aylık olarak basılan uçuş güvenliği ve
haritaları ile ilgili yayın. chum elektronik olarak ta mevcuttur.
gelgit datumundan dip yüzeye olan düşey mesafesidir.
bknz. harita fotoğrafı.
1.hareket kontrolü, atış ayarlaması için hedef belirleme veya bir konum için referans olan
dünya yüzeyinde önceden belirlenmiş nokta. 2.(jcs) elektronik olarak veya gözlemlerle uçuştaki
bir uçağın konumunun kara veya deniz üzerinde belirlenebildiği coğrafi konum. 3.bir düğüm
noktasının veya uzunluk noktasının çevresinde bu noktaların doğruluğunun kontrolü için
nokta.
arazi yüzeyin kağıt üzerine çizilmesi ile elde edilen bir profildir ve topoğrafik haritadan
hazırlanan bir profili kontrol etmek için kullanılır. iki profilin karşılaştırılmasıyla topoğrafik
haritalar üzerindeki münhanilerin doğruluğunun kontrol edilmesini sağlar.
arazide; kapalı poligonlu barometrik nivelmanla belirlenmiş yüksekliklerin kapalı poligonla,
hassas nivelmanla ve trigonometrik nivelmanla veya doğruluğu ispatlayacak başka bir metodla
belirlenen yüksekliktir.
rölyef modeller üzerinde kara şekilleri geliştirmek yatay doğruluk kontrolünü yapmak için gölge
izdüşümü üzerinde kullanılan altyapı çizimleri ve cam üzerindeki eş yükselti eğrilerinin karma
baskısı.
(yıldız veya uydu izlenmesi) yıldız veya uydu izlenmesinde uzay araçlarının jeodezik
gözlemleri için yöneltme verileri ve hassas zamanlama elde etmek için fotoğrafik görüntünün
kesilmesi.
1.(yol ölçmesi) virajda iki nokta arasındaki düz hattı ifade eden ve aralarındaki mesafeyi
dikkate almayan ana cadde veya diğer ölçmelerde kullanılan kiriştir.2.geometri ve ölçmede bir
yay, kavis, çember parçası veya yüzey üzerindeki iki noktayı birleştiren düz çizgidir.
büyük bölgeleri, ülkeleri veya kıtaları küçük ölçekte gösteren harita. atlas ve küçük ölçek duvar
haritaları bu sınıfa dahildir.
zamanı çok hassas ve doğrulukla gösterme konusunda oldukça dengeli portatif zaman
göstergecidir.
saat düzeltmesine bknz. (clock correction)
kronometrenin gerçek zamandan olan fark miktarı.
saat oranına bknz. (clock rate)
renkleri meydana çıkartan tonlar.
dalga boyu ve saflık bileşimi.
çizim ile biri diğerine ters "chromatcity" koordinatlardan meydana gelen düzlem diyagramı.
renk eşleşmesi için gerekli standart parçaların oranı, "chromaticity" diyagramında renk temsili
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 17/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
chronograph
kronograf
cine theodolite
sine teodolit
circle of latitude
enlem dairesi
circle of confusion
karışıklık dairesi
circle of declination
circle of equal altitude
circle of equal declination
circle of longitude
denklinasyon dairesi
eş yükseklik dairesi
eş denklinasyon dairesi
boylam dairesi
circle of perpetual apparition
sürekli görüntü dairesi
circle of perpetual occultation
sürekli gizleme dairesi
circle of position
konum dairesi
circle of right ascension
circle of sphere
right ascension dairesi
küre dairesi
circle position
circular cylindrical
coordinates
circular level
daire konumu
dairesel silindirik koordinatlar
dairevi,küresel düzeç
circular map accuracy
standart
circulation map
circult
dolaşım haritası
loop
circult closure
loop kapanması
circumferenter
circumlunar
circummeridian altitudes
sirküler
circumpolar
ay etrafını dolaşan
meridyen çevresi yükseklik
açısı
kutup çevresi
city graphic (cg)
şehir haritası
city plan
city products
şehir planı
şehir harita ürünleri
city route graphies (crg)
city survey
civil day
şehir güzergah haritaları
ªşehir ölçümü
sivil gün
civil time
sivil zaman
clairaut’s theorem
clairaut teoremi
clamping error
kelepçe hatası
clarke spheroid (ellipsoid) of
1866
clarke spheroid (ellipsoid) of
1880
classification copy
clark sferoidi 1866 (elipsoid)
classification survey
classified hydrographic
information processing
system (chips)
classified notice to mariners
clarke sferoidi 1880 (elipsoid)
sınıflandırma kataloğu
sınıflama ölçümü
sınıflandırılmış hidrografik bilgi
işleme sistemi (shbis)
denizciler için sınıflandırılmış
bilgi (not)
için ordinat ve apsis (eksenleri ) kullanılmıştır.
bir saat veya başka bir cihaz tarafından yayınlanan zamanın grafik kaydını üreten
cihazdır.kullanımda,bir kronograf çift kayıt tutmaktadır.birincisi ilgili saat tarafından
sağlanmakta ve zaman tutan personelin periyodik tık’larını gösteren anlamlı işaretlerini içeren
devamlı zamanı oluştururken ikincisi ise bazı dış kuruluş, personel veya mekanik olarak
oluşturulur ve bir olayın veya olay serilerinin oluşumlarını kaydeder.
aletin optik ekseninin azimut ve yükseklik açısını ve hedefi her bir film için kaydeden fotoğrafik
izleme aleti.
1. ekliptik düzlemine dik ve ekliptik kutuplarından geçen büyük gök küresi dairesidir.2. enlemin
ölçüldüğü meridyendir.
(optik) bir mercekle odak düzleminde oluşturulan bir uzak nokta objesinin dairesel görüntüsü.
bir uzak nokta objesi (örneğin bir yıldız) mercek odak düzleminde sonlu büyüklükde bir daire
olarak görüntülenir, bunun şartları (1) odak düzlemi en keskin odak noktasında değildir. (2)
belli aberasyonların etkileri. (3) merceklerdeki kırınım. (4) fotoğrafik emülsiyondaki taneler
ve/veya (5) mercek üretimindeki kötü işçilik.
saat dairesine bknz. .(hour circle'e)
yükseklik paraleline bknz. (paralel of altatude)
denklinasyon paraleline bknz. (parallel of dedination)
1. ekliptike paralel gök küresi dairesidir. 2. (boylamın ölçüldüğü) ekvator düzlemine paralel
dünya yüzeyindeki paraleldir.paralel of latitude (enlem paraleli diye de bilinir.
kutup ekseninde merkezlenmiş, gözlemcinin enlemine yaklaşık olarak eşit olan yükseltilmiş
kutuptan olan kutupsal mesafeye sahip ve gök cisimlerinin batmadığı gök küresi
dairesidir.circle of perpetual occultation (sürekli gizleme dairesi) ‘ne bknz.
(occution-güneş veye ayın bir yıldızı kapatması, gizlemesi), (sürekli gizleme dairesi) kutup
eksenine merkezde alçalmış kutuptan olan ölçücünün enlemine yaklaşık olarak eşit olan
kutupsal uzaklığa sahip ve gök cisimlerinin doğmadığı gök küresi dairesidir.bknz. sürekli
görüntü dairesi.
ölçüm anında gözlemlenen gök cisminin (güneş,yıldız veya gezegen) aynı enleme dolayısıyla
zenit mesafesine sahip olan dünya üzerindeki her noktadaki küçük daire.
bknz. hour circle(saat dairesi).
kürenin merkezinden geçtiğinde büyük daire diğer durumlarda küçük daire olarak bilinen ve
özellikle yerküre yüzeyindeki dairedir.
position (konum) a bknz. 4. tanım
bknz. silindirik koordinatlar.
iç yüzeyini küresel yapıda kabarcığın dış hatların dairesi olduğu ve derecelendirme
aralıklarının merkeze dönük dairelerden oluşan kabarcıklı düzeç.bu tür düzeçler,yüksek
duyarlığın gerekli olmadığı ölçümlerde,miralarda ve cihazların yaklaşık konumlamalarında
kullanılırlar.
a.b.d.nin yerel haritacılıkta kullandığı ulusal harita doğruluk standartları. bunlar yatay ve düşey
(harita) detayları için ayrı ayrı belirtilir.
bknz. trafik dolaşım haritası.
(nivelman veya poligon) nivelman portleri,nivelman hat parçaları veya her ikisinde oluşan ve
farklarını kapalı bir poligon veya loop meydana getirmesi ve başlangıç noktasında sona
ermesidir.aynı kavram olarak poligon parçalarının birleştirilmesinde de kullanılır.
(nivelman) bir loop boyunca ölçülen yükseklik farklarının cebrik toplamının teorik sıfır
kapanmasından olan fark miktarıdır.bknz. error of closure (kapanma hatası) tanım 4.
uzanan kollarında yarıklar bulunan bir çeşit ölçmeci pusulasıdır.
ay çevresinde dolaşan genellikle uydular için kullanılır.
enlemin belirlenmesi amacıyla gök küreye ait bir cisme ölçüm noktasının enlemine yakın iken
yapılan ölçümlerle meridyen dışı yüksekliklerdir.
kutup üzerinde batmadan sürekli yörünge çizmedir.bir gök cismi kutupsal mesafesinin
ölçücünün enlemine yaklaşık olarak eşit veya küçük olması durumunda circumpolardır.
sokakları ve güzergah bilgilerini gösteren yerleşim yerleri ve civarlarının büyük ölçek litografik
haritası. detaylar önemli binaları, havaalanlarını, askeri yapıları, endüstriyel yapıları, elçilikleri,
vb. içerir.
bknz. şehir ürünleri.
genellikle sokakları ve güzergah bilgilerini, önemli binaları ve diğer kentsel detayları,
havaalanları, liman tesisleri ve önemli olduğunda rölyef, drenaj ve bitki bilgilerini gösteren,
yerleşim yerleri ve civarlarının büyük ölçek haritaları, şehir grafikleri, şehir planları, şehir
güzergah grafikleri ve askeri şehir haritalarını içeren değişik tipteki şehir ürünleri dma
tarafından üretilmektedir. bu haritaların özellikleri belirli askeri ihtiyaçlara göre değişmektedir.
city produets’a bknz.
şehir sınırları içinde tamamlanmış çalışmalara ait bir çeşit yer ölçme tipidir.
gece yarısı başlayan güneş günüdür.sivil gün güneşin görünen veya ortalama zamanına bağlı
olabilir.bknz. astronomic day.(astronomik gün)
(günlük yaşamda) gece yarısı başlayan güneş günüdür.sivil zaman; ya görünen güneş zamanı
veya ortalama güneş zamanı olabilir ve her birisi 12 saatten oluşan iki seri halinde
sayılabilir.birincisi,gece yarısı başlayıp “am”(ante meridian) ; ve öğleyin başlayan ikincisi ise
“pm”(post meridian) olarak ifade edilirken,gece yarısı başlayan 24 saatlik tek seri olarak
kullanılmaktadır.
orjinal haliyle,ekvatorda gravite değeri ile merkezkaç kuvveti arasındaki ilişkiyi kuran
teoremdir.fiziksel jeodezinin önemi,yer eğriliğinin gravite ölçümlerinden elde edilmesinde yatar.
tekrarlı teodolitlerde kelepçelenerek kurulan cihazlarda (ölçüler üzerinde) sürtünmeden
kaynaklanan sistematik hatadır.
aşağıda takribi değerlere sahip referans elips: büyük yarı eksen – 6,378,206,4 metre, ve
basıklık. – 1/294,9786982
aşağıdaki takribi değerlere sahip referans elips: yarı temel eksen 6,378,249.145metre; basıklık
– 1/293.465
harita veya grafiklerin hazırlanmasında derleyici ve/veya desinatör tarafından rehber olarak
kullanılan kaynak materyalin özel bir kısmı. genellikle yollar, demiryolları, şehir bilgileri, arazi
ölçülerinden elde edilen benzerleri ile ilgili detaylı bilgileri içerir. genellikle baskı, isimlendirilmiş
harita, çizimler, fotoğraflar veya arazi çizimleri şeklinde sunulurlar.
bknz. field ınspertion (arazi incelemesi).
sınıflandırılmış yayınlar, tablo ve çizelgeler hakkında güncelleştirilmiş bilgileri arasında
dolaşımı sağlayan dma (amerikan savunma haritacılık dairesi) veri tabanıdır.
sınıflandırılmış yayın, tablo ve çizelgelere uygulanabilen düzeltme verilerinş sağlayan bir dma
yayınıdır. bu bilgiye aynı zamanda sınıflandırılmış hidrografik bilgi işleme sistemindende
ulaşılabilir.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 18/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
clearing y-parallax
clipping
y-paralaksının giderilmesi
kesmek, kırpmak
clock correction
saat düzeltmesi
clock rate
saat oranı
clockwise angle
closed traverse
saat yönünde açı
kapalı poligon
closest approach
en yakın nokta
closing
closing corner
kapanma
kapanma köşesi
closing error
closing the horizon
kapanma hatası
ufki kapanma
closing township corner
ilçe dönüm yeri kapanması
closure
closure of horizon
closure of traverse
closure of triangle
coaltitude
kapanma
ufki hattının kapanması
poligon kapanması
üçgen kapanması
coastal chart
kıyı haritası
coastal refraction (jcs)
kıyısal refraksiyon (kırılma )
coastlining
coated lens
kıyı şeridi
kaplı mercek
codeclination
coefficient of refraction
denklinasyon açısının
tamamlayanıdır
refraksiyon katsayısı
cogeoid
coincidence
kojeoid
tesadüfü rastgelelik
coincidence method
rasgele metodu
colatitude
enlem tamlayanı
collation
karşılaştırma
collection (acquisition)
veri toplama
collection requirement
veri toplama ihtiyacı
collimating eyepiece
collimating marks
kolimasyon oküleri
kolimasyon markaları
collimation adjustment
collimation ekseni
kolimasyon dengelemesi
kolimasyon ekseni
collimation error
collimation plane
kolimasyon hatası
kolimasyon düzlemi
collimator
kolimatör
color composite
color gradients
color mixture curve
renk karması
renk irtifası
renk karışım eğrisi
color mixture data
renk karışım verisi
bknz. karşılıklı yöneltme.
1. (coğrafi bilgi
sistemlerinde)
birbirinden
farklı
poligonların oluşabilecek tüm
kümelerini oluşturacak şekilde üst üste binmiş poligonların ayrıştırılma işlemidir.
2.(bilgisayar grafikleri) : bir doğru parçasının önceden belirlenmiş bir çerçevenin dışına çıkan
kısmının kesilmesidir.
verilen bir meridyene ait zamanın bulunması amacı ile mevcut zamana cebrik olarak eklenen
miktardır.eğer saat yavaş kalmış ise düzeltme pozitif hızlı gitmiş ise düzeltme
negatiftir.kronometrelerde uygulandığında chronometer correction (kronometre düzeltmesi)
adını alır.
bir saatin birim zaman içinde kazandığı veya kaybettiği zaman miktarıdır.kronometrelerde
kronometre oranı diye adlandırılır.
sağa doğru olan açıya (angle to the right) bknz.
aynı istasyondan başlayıp aynı istasyonda biten (veya göreli konumları eş veya daha yüksek
doğruluk niteliğine sahip diğer ölçümlerle bulunmuş istasyonlardan başlayıp aynı istasyonlarda
biten) poligondur.
1. iki gezegen veya gök cisminin güneş etrafında veya diğer ana (asıl) odak merkezleri
etrafında yörünge üzerinde hareket ederken birbirlerine en yakın oldukları durum.2. böylesi bir
durumun oluştuğu yer veya zaman. 3. (uydu ölçmesi) alıcı/gözlemci antenine en yakın olduğu
uydu konumu ve zamanıdır.
doğruluğun kontrol edilebilmesi amacı ile ölçü işleminin bitirilmesi hareketidir.
köşeler arasındaki bir noktada bir ölçü hattının daha önceden sabitlenmiş sınır kestiği yerde
oluşturulmuş bir köşedir.kapanma köşesi noktanın inşa edildiği yere bakılmaksızın kanunen
gerçek kesişme noktasında bulundurulur.
kapanma hatasına ( error of closure) bknz.
bir noktada ufuk hattı boyunca serilerin tamamlanması için yatay açı serilerinden
sonuncusunun ölçülmesi.herhangi bir ölçü noktasında bitişik doğrultular arasındaki yatay
açıların toplamı 360°’ye eşit olmalıdır.
1. (uspls) rehber olarak seçilmiş bir meridyen veya poligon hattının daha önceden belirlenmiş
bir paralel veya baz hattı ile kesişme noktasıdır. 2. herhangi bir ilçenin veya poligon hattının
daha önceden oluşturulan köşeler arasındaki bir noktada daha önceden oluturulmuş bir sınır
noktası ile olan kesişme noktasıdır.(towmship corner) ilçe dönüm yerine bknz.
kapanma hatası (error of closure) ‘ na , tanım 1‘ e bknz.
kapanma hatası (error of closure) ‘ na , tanım 6 ‘ ya bknz.
kapanma hatası (error of closure) ‘ na , tanım 8’e bknz.
kapanma hatası (error of closure) ‘ na , tanım 7’ ye bknz.
yükseklik açısının tamlayanı veya 90 eksi yükseklik açısıdır.bu terim sadece yükseklik açısının
gök ufuk hattından ölçülen yükseklik açısıyla ilişkili olduğunda önem kazanır.zenit uzaklığı
(zenith distance) ile eş anlamlıdır.
gemilerin kıyıya uygun pozisyon alabilmesi için açık deniz navigasyonu ve askeri operasyonlar
için resmedilmiş bilgi ile desteklenmiştir. 1:100 000 den 1: 1.000.000’a ölçekli üretilmiştir.
karadan denize veya denizden karaya geçiş yapan radyo yer dalgalarının yön değiştirmesi.
ayrıca kara etkisi diye de adlandırılır.
kıyı şeridinin harita üzerinde çizilmesi için gerekli bilgilerin elde edilmesi işlem.
merceğin havalı cam yüzeyinin ince transparan film tabaka ile kaplanarak ışık kaybını yansıma
ile minimuma indirmesi. kaplı olmayan merceklerdeki bu yansıma kaybı oranı her havalı cam
mercek için takribi 4%’dir. bknz. “bloomed lens”.
denklinasyonda aynı işarete sahiptir; bir gök konumuna en yakın gök kutbunun denklinasyonu
eksi gök konumunun denklinasyonun eşittir.
ölçüm noktasındaki refraksiyon açısının ölçücü,yermerkezi ve ölçülen nokta ile oluşan yer
merkezindeki açıya oranına denir.
compansated geoid ‘e bknz.
1. teodolitlerle açı ölçümünde ölçü dairesini zıt karşılıklı iki kenarındaki belirteçlerin daireyi
bölen hat boyunca düzgün bir doğru gibi görünmesi ve gözle tam olarak hizalandığı durumdur.
2. (ölçme) nivelman aletlerinin hepsinde bulunan ve prizma düzeneği ile düzeç kabarcığının
her iki ucunun tek görüntü içerisinde sunulmasıdır. tesadüfilik kabarcığın her iki yarısının
birbirine eşitlediği zaman oluşur. 3. (sarkaç) serbestçe salınan bir sarkacın daha önceden
belirlenmiş her vuruş fazı ile bir saat veya kronometrenin daha önceden belirlenmiş vuruş fazı
arasındaki tam uyumluluktur.
1. (teodolit) teodolitte bulunan ölçü dairelerinin okunmasında kullanılan yöntem. coincidance
(rasgelme) tanım 1’e bknz. 2. (sarkaç) serbest sallanan sarkacın periyodunun ,saat sarkacı
veya kronometre atışları arasındaki zaman aralıklarının gözlenmesi ile belirlenmesi.
enlemin tamlayanı veya 90° eksi enlemdir.enlem tamlayanı, astronomik üçgenin kutba olan
zenit kenarını oluşturur.gök cisminin karşısındaki kenardır.
1. sipariş, numaranın ve harita tarihinin onaylanması. 2. birbirini takip edecek şekilde basılı
sayfaların derlenmesi.
1. (jcs) ölçme yoluyla, resmi bürolarla ilişki, resmi ve resmi olmayan genel kaynaklardan istek
şeklinde bilgilerin elde edilmesi. 2. bir kütüphane kütüğü veya özel harita çizim ve geodezik
üretim programı için bir veya daha çok kaynakta mevcut verilerin düzenlenmesi ve elde
edilmesi.
araziden bilgi toplamasında, genel ihtiyaçları içeren bilgi veya eldeki materyallerde belirlenen
eksikler. savunma dairesi veri kütüphanesinden mevcut veri ihtiyaçları kastedilmemiştir.
kolimatör ile kullanılan prizmatik oküleri.
negatif üzerinde görüntüde oluşan kameraya sabit bağlı indeks markaları. bu görüntüler
görüntünün optik merkezini veya temel noktasını belirlemek için kullanılırlar. köşe markaları
olarak da adlandırılırlar.
bknz. kolimasyon.
bir optik aletde aletin merkez hattıyla hassas olarak paralel olan mercek objektifinin geri nodal
noktasından geçen hat.
optik aletin kolimasyon ekseniyle bakış hattı arasındaki açı.
yatay ekseni etrafında döndürüldüğü zaman teleskopun kolimasyon ekseni tarafından
tanımlanan düzlem.
sonsuz uzaklıkta yapay bir hedef oluşturan optik alet. belli optik aletlerin testi ve ayarlanması
için kullanılır. genellikle ayrılar bir mercek ve hedef, kıllar şebekesi (merceğin temel odağında
yerleştirilmiş) içerir. bknz. otokolimatör, kolimasyon aküleri, düşey kolimatör.
farklı renklerdeki görüntülerin karması. ayrıca bknz. karma.
bknz. hipsometrik gölgeleme.
dalga boyunun fonksiyonunu gösteren spektral enerjinin akışını "tristimulus" değerle temsil
eden grafik.
üç renkli “renkmetre”de bulunan gerekli parçaların miktarının değişik dalga boyları ile
karşılaştırılması.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 19/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
color plate
color proof
color proof process
renk kalıbı
renk denemesi
renk denemesi işlemi
color registration guide
renk tespit kılavuzu
color separation
renk ayrımı
color separation guide
colures
renk ayrımı kılavuzu
coma
koma
combat chart
harekat haritası
combination plate
karışım plakası
command control
comminications and
3
intelligence (c i)
communications satellite
komuta kontrol haberleşme ve
istihbarat
compact disc interactive (cd i)
etkileşimli cd
compact disc read only (cd
rom )
okunabilir cd
compacted data
sıkıştırılmış veri
comparative cover
comparator
karşılaştırmalı (nisbi) katman
(tabaka)
komparatör
comparator base
compass
komparatör bazı
pusula
compass amplitude
compass bearing
pusula genişliği
pusula sapma açısı
compass index error
compass north
pusula göstergeci hatası
pusula kuzeyi
compass rose
pusula kartın,rüzgar gülü
compass rule
pusula kuralı
compass survey
pusula ölçümü
compensated geoid
dengelenmiş jeoid
compensating backsights and
foresights
geri ve ileri istikametlerin
dengelenmesi
compensating base line
measuring apparatus.
baz hattı ölçerlerinin
dengelenmesi
compensating error
dengeleyici hata
compensating lens
compensation plate
kompansatör mercek
kompansatör levhası
compilation
derleme
compilation history
bütünleme tarihçesi
compilation scale
bütünleme ölçeği
compiled map
derleme harita
haberleşme uydusu
basılan herhangi bir rengin baskı plakasındaki genel terimi.
herhangi bir metodla üretilebilen çok renkli baskının tüm renklerinin tek veya karma kopyası.
hassaslaştırılmış plastik altlık üzerine birlişik renk denemesi elde etmek için negatif kalıpları
birleştirmeye olanak sağlayan fotomekanik bir baskı işlemi.
haritanın litho kopyası üzerindeki görsel sunumudur ki önemli bir üst baskı ve gratikül
arasındaki kayıt dışılığın yönlerini ve yansıtmalarını gösterir.
1.basılı harita üretiminde gerekli her bir renk için pozitif veya negatif kalıp hazırlama işlemi. 2.
çok renk orijinali renk filtreleri kullanarak üç ana renk lalıbına ayırmak için fotoğrafik işlem
veya tarayıcı işlemi.
bknz. kılavuz.
equinox ve gündönümü noktaları boyunca saat daireleridir.equinoctial colure ; solstitial colure ‘
e bknz.
bir nokta objeden çıkan ışınların merceklerden geçtikten sonra odakta noktadan çok daire
şeklinde oluşmaları ve değişik bölgelerden gelen ışınların değişik boyutlarda daireler
oluşturması ve eksenden farklı uzaklıklarda oluşmaları nedeniyle görüntünün keskinliğini
etkileyen aberasyon etkisi.
haritayı amfibik hareketler gibi askeri harekatlarda kullanışlı hale getirmek, karayı göstermek,
harita özelliklerini ve denizi göstermek için grafik özelliklerini kullanarak yapılan kara-deniz
bölgesinin özel amaçlı haritası.
bir plakada yarım ton ve çizgi çalışması. ayrıca, aynı plakada iki veya daha fazla konu
birleşebilir. ayrıca bknz. işlem plakası.
komuta. kontrol, haberleşme ve istihbaratı destekleyen haberleşme ve otomatik veri işleme
(adp) sistemleri ve ilgili faaliyetleri, teçhizat, personel ve yöntemler.
(jcs) kominikasyon amaçlı istasyonlar arasında sinyal nakleden uzay aracıdır.iki tipte
bulunurlar.1. aktif kominikasyon uydusu istasyonlar arasında sinyali olan , yeniden üreten ve
gönderen uydudur.2. pasif kominikasyon uydusu istayonlar arasındaki kominikasyon
sinyallerini yansıtan uydudur
önceden kayıt edilmiş sayısal video, ses, optik metin verilerini içeren etkileşimli bir cd
formatıdır. veri silinemez ve değiştirilemez. bu cd rom yeşil kitap standardına uyar.
philips ve sony tarafından üretilmiş (600 mb civarında ) büyük miktarda sayısal bilgiyi laser
ışınıyla okunabilecek mikroskobik çukurlarda toplayan standart 12 cmlik plastik optik bir disktir.
kayıt edilmiş veri silinemez ve değiştirilemez. bu cd rom sarı kitap standardına uyar.
veri kaybını önleyen bir teknikle veri hacmi sıkıştırılmış veridir. veri kaybını önleyen teknik,
hiçbir bilginin kaybolmamasını ve verinin açıldığında eski haline dönmesini sağlar. bu teknikler
veri tekrarlamayı kaldıran ve özel yöntemler kullanan tekniklerdir
aynı bölgenin veya nesnenin değişik zamanlarda alınan ve değişiklikleri detayı ile gösteren
görüntüsüdür.
1.bir büyüklüğü belli standartlara göre ölçen alet. 2.herhangi bir düzlem yüzeyde (örneğin
fotoğrafik düzlem) bir noktanın diğer bir noktaya göre dik koordinatlarını belirleyen optik alet.
3.(ölçme) uzunluk standardını karşılaştırmak, bu standartları alt bölümlere ayırmak, veya
ölçüm aletleri için standart bir uzunluk belirlemek için bir alet. bknz. arazi komparatörü,
monokomparatör, stereo komparatör, vaisala komparatör, düşey komparatör.
bknz. arazi komparatörü.
dünya üzerindeki yatay referans doğrultusunun gösterilmesine yarayan cihazdır.bknz.
aperiodic compass; astro compass; brunton compass; circumferantor; denclinatoire; prismatic
compass.
pusula doğusu veya batısına ait genişlik.amplitude ‘a bknz.
1.pusula kuzeyine göre ölçülen sapma açısı.bknz. manyetik sapma açısı tanım 1. 2.(ölçme)
bknz. manyetik sapma açısı tanım 2.
manyetik sapma açısında pusula ibresi okumalarından kaynaklanan hatadır.
(jcs) kuzey yönünü arayan pusula ibresinin gösterdiği düzeltme getirilmemiş istikamettir.bknz.
manyetik kusey.pusula kuzeyi ve manyetik kuzey farklı olup pusula kuzeyi yer manyetik
alanının dışında kalan başka etkilerden yararla da bulunabilir.
(jcs) uygun bir malzeme üzerine çizilmiş veya kaydedilmiş ve yönleri gösterecek şekilde
genellikle derece biriminde işaretlenmiş dairedir.
poligon ölçülerini dengeleyen bir metottur. enlem ve boylamdaki kapanma hatalarına karşılık
gelen düzeltmeler orantılı bir şekilde dağıtılır (hat uzunluğunun toplam poligon hattı
uzunluğuna oranı). pusula kuralı kapanma hatalarının ölçülen mesafelerden çok gözlenmiş
açılardaki hatalardan kaynaklandığı durumlarda kullanılır.
dizilerin bir bütün olarak yönlendirilmesi veya doğrultuların tek tek sapma açılarının
belirlenmesi amacıyla manyetik ibreye dayalı poligon ölçüsü.
topoğrafik ve izostatik anomalilere bağlı bulunan çekül sapması değerlerinin hesaplanması ile
jeoidden elde edilen yüzeydir.
nivelman aleti kurulmuş bir noktada ileri ve geri mesafeler eşit olduğunda yerin küreselliği
refraksiyon ve görüş hattının dengesizliğinden kaynaklanan (mira okuması esnasında düzeç
kabarcığı tam olarak düzeçlenmişse) etkiler giderilmiş olur.geri ve ileri mesafeler ya
adımlayarak ya da nivelman aletinin içindeki stadya kıllarından hesaplanarak kontrol edilir.
farklı ısı genleşme katsayılarına sahip iki metalden oluşan mesafe elemanı bulunduran baz
cihazıdır.farklı genleşmelere sahip metaller öyle düzenlenmiş ve birbirine bağlanmıştır ki; her
türlü ısı şartlarında mesafe elemanı aynı uzunluğu göstermektedir
kendisi ile oluşan hatayı ortadan kaldırmaya çalışan bir hata çeşididir. böylece her iki hata da
birbirini bertaraf veya yok eder.
(fotogrametri) radyal distorsiyonları düzeltmek için bir optik sisteme yerleştirilen mercek.
(fotogrametri) diapozitif baskı veya çizim aletinin optik sistemine yerleştirilen, önceden
belirlenmiş şekilde bir yüzeye sahip kamera mercekleri nedeniyle oluşan radyal distorsiyonu
önleyen bir cam levha.
1. (jcs) bir harita ve grafiğin hazırlanması için gerekli tüm bilgilerin seçilmesi, birleştirilmesi ve
grafik gösterimi. bu tür veriler diğer haritalar veya grafikler veya diğer kaynaklardan elde
edilebilir. 2. (fotogrametri) yeni veya derlenen harita, grafik veya ilgili ürünlerin, fotogrametrik
aletler kullanılarak hava fotografları ve geodezik kontrol noktalarından üretilmesi. fotogrametrik
derleme; stereo derleme olarak da adlandırılır. recompilation’a da bknz.
bir haritanın veya deniz/hava haritasının geliştirilmesi için tüm bilgiler. problemleri açıklar,
çözümlerini sunar ve ayrıca diğer harita derleme ve revizyonu için düşünülen kaynak
materyallerinin
araştırma ve analizini basitleştirir. planlama faktörlerikullanılmış kaynak
materyalleri, kontrol, derleme yöntemleri, taslaklar, roprödüksiyon ve veri giriş (/düzeltme)
usulleri konusunda bilgiler içerir.
orijinal taslak ile çizilmiş harita veya deniz/hava haritası ölçeği. tekrar üretim ölçeğine göre bu
ölçek değişken olabilir.
ilgili harita için yapılmış arazi ölçülerinden değil, değişik kaynaklardan toplanan verileri biraraya
getiren harita.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 20/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
component
Bileşen
composite
Karma
composite feature
composite print
compositedata air
photography
Birleşik detay
karma baskı
kompozit hava fotoğrafçılığı
compressed aeronautical
chart
havacılık ile ilgili sıkıştırılmış
bilgiler (çizelge,plan,grafik gibi).
compressed raster graphics
sıkıştırılmış raster grafik bilgleri
compression
sıkıştırma
compression ratio
computed altitude
computed azimuth angle
sıkıştırma oranı
hesaplanmış yükseklik.
hesaplanmış azimut açısı
computed bearing
computed data method
hesaplanmış sapma açısı
hesaplanmış veri metodu
computer aided design
bilgsayar destekli tasarım
computer aided
desing/drafting/computer
aided manufacturing
(cad/cam)
computer aided mapping
(cam)
computer aided mapping
(cam)
computer assisted
cartography (cac))
computer assisted drafting
(cad)
computer assisted
drafting/design (cadd)
bilgisayar destekli
tasarım/çizim/bilgisa-yar destekli
üretim
computer assisted
manufacturing
computer code
bilgisayar destekli harita
1.vektörel büyüküğün parçalanabilen parçalarından biridir. örneğin herhangi bir noktadaki yer
manyetik kuvveti, düşey ve yatay bileşenlerine ayırabilir. 2.bütün bir sistemin parçalarından
biridir.constituent’e bknz.
ardışık görüntü serilerinden tekrar üretim. tek pafta kağıt üzerine negatif renk ayrımlarıyla
üretilen bir ‘proof’tur.. kontrol ve düzeltme için kullanılır. ayrıca, karma baskı diye de
adlandırılır. bknz. renk karması, çift yanma
birden fazla ilişkili detaydan oluşmuş detaydır.
bknz. karma.
(jcs) bir temel ve iki veya daha fazla çeviren ve eğik mercek içeren kamera ile yapılan hava
fotoğrafçılığı. sonuçtaki birkaç fotoğraf aynı ölçekde düşeyler olarak montaja imkan verecek
şekilde düzeltilir veya dönüştürülür.
dma tarafından dağıtılan ve amerika deniz kuvvetleri tarafından üretilen işlenmiş arc saniyesi
(uzunluk) birimli çizelge ve sayısal raster görüntülerinden oluşan bir veri tabanıdır. bu sayısal
harita görüntüleri equal arc (wgs84 elipsoidini birbiriyle örtüşen 18 enlem bantına ayırır.)
referans sisteminden tesselated spheoroid model (dünyayı birbirine eşit 5 enlem bölmesine
ayırır.) referans sistemine dönüştürülmüştür. dönüştürülen veriler yaklaşık 48:1 oranında
sıkıştırılmıştır
dma tarafından dağıtılan ve ordu için üretilen eşit arc saniyesi (uzunluk) birimli raster haritalar
ile raster grafik verileri. sıkıştırılmış raster grafik bilgileri ordunun silah sistemleri ve komuta
kontrol sistemleri için standart harita ihtiyacına yönelik olarak düzenlenmiştir. bir cd-rom
üzerinde bulunan sıkıştırılmış raster grafik bilgisi 100 tlm(topographic line map) , 6 jog(joint
operation graphic), 1 onc(operational navigation chart) haritasını kapsamaktadır.
1. veriyi orjinal haline geri getirebilecek şekilde veri hacmini azaltma yöntemidir. kayıpsız
sıkıştırma veri topluluğunun
sıkıştırmadan önceki içerdiği tüm belgeleri korur. kayıplı
sıkıştırma veri içindeki bilgilerin içeriğinde azalmalara neden olur. 2.dünyanın basıklığı
konusuna bknz.
veriyi sıkıştırarak kazanılan sayısal disk kazanç oranıdır.
haritadan, mekanik aletlerden, tablolardan veya matematiksel olarak bulunan yüksekliktir
belirli bir yer ve zaman için grafiklerden mekanik cihaz tablo veya hesaplamalarla belirlenen
azimut açısıdır.
bilinen sapma açılarından hesaplanarak bulunan sapma açılarıdır.
oto odaklayıcı düzeltici ile rektifikasyon metodu. hava fotoğrafındaki dönüklükler hesaplanır ve
bu hesaplardan alet ayarları matematik olarak uygulanır. böylece rektifikasyon rehber bazlarla
karşılaştırmaya gerek kalmadan gerçekleştirilir.
kullanıcıya standart mühendislik ve mimarlık tasarım işlemlerini yürütmesinde yardımcı olan
yazılımdır. bilgsayar destekli tasarım genellikle grafik ve grafik olmayan verilerden oluşan
katmanlarla ilgilenir.
bir ürünün tasarımı ve üretilmesinde bilgisayarların kullanımı.
bilgisayar destekli harita çizimi
operatöre standart harita fonksiyonlarında yardımcı olan yazılım. computer assisted mapping
(bilgisayar destekli harita) olarak da adlandırılır.
operatöre standart harita çizim fonksiyonlarını gerçekleştirmesi için yazılım.
bilgisayar destekli kartografya
harita/deniz/hava haritası üretiminde otomasyon tekniklerinin kullanılması.
bilgisayar destekli taslak
grafik değerlerin çizilmesi için yazılım.
bilgisayar destekli taslak
hazırlama (müsvedde) ve
tasarım
bilgisayar destekli üretim
bilgisayar destekli tasarım ve bilgisayar destekli taslak hazırlama konularına bknz.
bilgisayar kodu
computer compatible tape
bilgisayar uyumlu teyp
concave lens
concept of operations
iç bükey mercek
komutanlık görüşü
concluded angle
condition equation
hesaplanan açı (üçgenleme)
şart denklemi
conditions
şartlar
confidence interval
güven aralığı
configuration management
(cm)
konfigürasyon yönetimi (ky)
configuration of terrain
conformal chart
conformal map projection
arazi konfigürasyonu
şekil koruyan deniz/hava
haritaları
şekil koruyan harita izdüşümü
conic charts with two
standard parallels
iki standart paralelli konik
deniz/hava haritaları
üretimde (imalat) bilgisayarların kullanılmasıdır.
1. kaynak program, özellikle üst seviyeli bir program dilinin komutları.program. 2. kaynak
programın derlenmiş ve çalışabilecek durumdaki hali. (makine kodu)
bilgisayarda okunabilecek sayısal formatta veri içeren manyetik teypdir. genellikle bir inçlik
teyp birimi üzerine 6250 bit veya 1600 bit sayısal veri kaydedilir.
bknz. negatif merkez
en geniş ana hatlarıyla bir komutanın veya geliştiricinin bir işlem veya işlemler silsilesi
hakkında görüş veya niyetini belirten metinsel veya grafiksel ifadedir. komutanlık görüşü sık sık
sefer ve harekat planlarında vurgulanır. eğer harekat eşzamanlı veya sıra ile birbiriyle bağlı
harekatların yapılmasını gerektiriyorsa harekat planında komutanlık görüşü vurgulanır. bu
görüş harekat genel çerçevesini çizer. özellikle maksadın açıklığa kavuşması için plana dahil
edilir.
bir üçgenin ölçülemeyen fakat diğer iki açıdan hesaplanarak bulunan üçüncü açısıdır.
denklemlerden parametreleri temsil eden bütün değişkenlerin elendiği, sadece denklemlerdeki
ölçülen büyüklükleri temsil eden değişkenlerin kaldığı dengeleme denklem seti. bu çeşit
denklemler içeren en küçük kareler dengelemesine şart metodu denir. önceki bir parametreyi
sabit kabul etmeyip de dengelemeye sokmak istersek bu parametrenin uygun bir ağırlıkla
gözlem kabul edilmesi gerektiğine dikkat edilmelidir. bknz. açı denklemi, azimut denklemi,
korelasyonlu denklem, enlem denklemi, uzunluk denklemi, boylam denklemi, normal denklem,
gözlem denklemi, dik denklem, kenar denklemi, kenar denklem testleri.
dengelenen fazlalık gözlemlerindeki parametre ihtiyaçlarını tanımlayan dengeleme hesapları
için kullanılan terim.
dağılım fonksiyonu örneğin normal dağılım fonksiyonu veya bivariate normal dağılım
fonksiyonu, bilinen istatistiki doğruluğun açıklanması. hatalar toplam olasılık değeri 100
üzerinden belirli bir yüzde olarak ifade edilir; yani % 90’lık güven seviyesi gibi.assurance level
(güven seviyesi); error interval (hata atralığı); probabilily interval (olasılık aralığı) olarak da
bilinir.
(a) bir sistemin fiziksel ve fonksiyonel özelliklerini tesbit etmek ve yazıya dökmek, (b) bu
özelliklerdeki değişiklikleri kontrol etmek © değişiklik, işlem ve uygulama durumunu kayıt ve
rapor etmek için teknik ve idari talimat ve denetleme uygulamak için izlenecek yöntem.
bknz. topoğrafik anlatım.
konformal izdüşüm haritası.
haritası yapılacak küçük alanlı yüzeyin şeklini koruyan ve herhangi bir nokta çevresinde tüm
açıların doğru olarak temsil edildiği bir harita izdüşümü. ayrıca, ortomorfik harita izdüşümü de
denir.
iki standart paralelli bir konuk izdüşümlü bir harita .ayrıca sekant konik deniz / hava haritası da
denir.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 21/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
conic map projection
konik harita izdüşümü
conic map projection with two
standard parallels
iki standart paralelli konik harita
izdüşümü
conjugate distances
conjugate image points
conjugate image rays
conjugate points
karşılıklı mesafeler
karşılıklı görüntü noktaları
karşılıklı görüntü işınları
karşılıklı noktalar
conjunction
birleşme
connecting traverse
bağlı poligon
connection
bağlantı
conrol survey classification
kontrol noktası ölçüm kategorisi
consol chart
constant error
deniz/hava haritası
sabit hata
constant of aberration
constant of gravitation
aberasyon sabiti
gravite sabitesi
constant pressure chart
constellation
sabit basınç haritası
takım yıldız
constituent
unsur
constituent day
öğe, unsur gün
contact base line measuring
apparatus
baz hattı ölçme cihazı
contact glass
contact print (jcs)
contact printing frame
kontak camı
kontakt baskı
kontakt baskı çerçevesi
contact size
kontak büyüklüğü
contact vacuum printing frame
contiguity analysis
kontakt vakum baskı çerçevesi
komşuluk analizi
continental control network
(cnn)
continious strip camera
kıtasal kontrol ağı
continious processor
continious strip photography
continuous tone gray scale
sürekli işlemci
sürekli kolon fotoğrafçılığı
sürekli ton gri ölçek
contour
münhani
contour value
münhani değeri
contour finder
kontur bulucu
contour interval
contour line
münhani aralığı
münhani çizgisi
contour map
contour sketching
münhani haritası
münhani kabataslak çizimi
contrast
kontrast
control station indentification
control base
kontrol istasyonu belirlenmesi
kontrol bazı
control data card
kontrol veri kağıdı
control flight
control net
control point
kontrol uçuşu
kontrol noktası
sürekli kolon kamera
bir küreye teğet olan ( veya kesen) bir koni üzerine coğrafik meridyen ve paralelleri izdüşürerek
oluşturulan ve koniyi düzleme açan bir harita izdüşümü. koninin küreye olan teğet veya kesme
durumları değişik şekillerde bulunabilir. ayrıca bknz. teğet konik harita izdşümü.
dünya benzeri bir küre veya sferoid yüzeyini, küre ve sferoidi iki standart paralel boyunca
kesen bir koni kullanılarak geliştirilmiş bir harita izdüşümü. lambert konformal izdüşüm örnek
verilebilir. bknz. sekant konik harita izdüşümü.
merceğin nodal noktalarından obje ve görüntünün karşılıklı mesafeleri.
bknz. karşılıklı görüntü noktaları.
bknz. karşılıklı görüntü ışınları.
bir optik sistemdeki obje ve görüntü noktaları. karşılıklı mesafelerin tanımına göre aralarında
fiziksel ilişki vardır.
(iki gök cisminin) aynı gök boylamı veya aynı yıldız saat açısına sahip olduğu durumdur.
inferior conjunction; oppsition; superior; conjunction’a bknz.
eşit veya daha yüksek doğruluğa sahip ölçümlerle rölatif konumları belirlenmiş farklı
noktalardan başlayan ve farklı noktada biten poligondur. kapalı bir poligona göre daha az
denetlenemeyen hataya maruz olduğu düşünülür.
(jeodezi) birbiriyle bitişik veya üst üste çakışan ağlar arasındaki tutarsızlıkların, uzun menzilli
mesafe ölçümlerinin yer aldığı ortak bir ağın kurulması amacıyla sistematik bir şekilde ortadan
kaldırılmasıdır.
arazi ölçüm metotu ve doğruluğuna bağlı olarak kontrol ölçülerinin sınıflandırılmasında
kullanılan bir takım adlandırmalardır.kontrol ölçülerinin en üst seviyesi birinci derece olarak
adlandırılır;sonraki alt seviye ikinci derece vs. diye adlandırılmaktadır.
konumun konsol çizgilerini gösteren deniz/hava haritası.
hem büyülük hem de işaret olarak belirli sayıdaki gözlemlere bulaşan sistematik hatadır. cihaz
göstergesinden kaynaklanan hata böyle bir hatadır. accumalitive (kümülatif hata) error’a bknz.
yer yüzeyinden 20496 saniyelik yaya karşılık gelen gözlenen yıldızın max. aberasyonudur.
evrensel gravite kanununda (6.67 x 105m3kg1sec2 değerine eşit) orantı çarpanıdır; yani
maddenin her küçük parçası diğer parçaları aralarındaki kütlelerle doğru orantılı ve
aralarındaki mesafelerin karesiyle ters orantılı bir kuvvetle çeker. ayrıca gravitational constant;
law of univarsal gravitation diye de bilinir.
bknz. ısobaric chart.
aynı yörüngeye sahip bir grup yıldızdır;yani küresel konumlama sistemi (global positioning
system gps) dir.
gelgite neden olan kuvvet ile gelgite veya gelgit akıntılarına karşılık gelen matematiksel
ifadelerde kullanılan harmonik elemanlardan birisidir.her eleman;dünya, ay ve güneş göreli
konumlarındaki peryodik değişimi veya farklılığı ifade eder.ayrıca; astronomic tidal
constituent;…tidal constituent diyede bilinir.bknz.
component,diurnal constituent ve
semidiurnal constituent.
(sanal bir yıldıza göre) üreten kuvvetlerden birisini ifade eden peryodik olarak gelgit yerin
günlük dönüsüne ait süredir.yaklaşık olarak ay veya güneş günü süresi kadar olup yarım
günlük sürenin iki katı olan bir günlük süreye karşılık gelir.bu terim uzun peryodlu sürelere
uygulanamaz.
uzunlukları
uçları
arasındaki
mesafe
ile
tanımlı
çubuklardan
oluşan
baz
cihazıdır.kullanımda,çubuklar uc uca yatırılır,bir çubuk kımıldatmadan tutulurken diğer çubuk
ileriye taşınır.
bknz. odak düzlem plakası.
duyarlı materyale direkt olarak temas eden bir negatif veya diapozitiften yapılmış baskı.
fotoğraf ve kalıp yapımında, poz süresince negatif ve hassaslaştırlmış hontak malzemeyi tutan
bir cihaz. işık kaynağı ayrı bir eleman olur veya olmayabilir.
röprodüksiyonda, orijinal ile aynı büyüklükte baskı. aynı zamanda birebire (1:1) kopya olarak
da adlandırılır. bkz. scale of reproduction (yeniden üretim ölçeği).
bknz. kontak baskı çerçevesi.
bir alan (poligon) setinin birbirine komşuluğunu belirleyen analitik teknik. bazen komşuluk
analizi olarak da adlandırılır.
geniş bir coğrafya alanı üzerinde kurulmuş kontrol noktalarından oluşan doğru bir ağdır.
(jcs) uçağın sürekli ileri hareketine karşılık kesintisiz bir uzunlukta fotoğraf üreten ve filmin,
odak düzleminde sürekli geriye doğru hareket ettiği kamera.
(jcs) sürekli şeritler halinde film veya kağıdı işleyen eleman.
(jcs) uçuş hattı uzunluğunca görüntünün kesintisiz devam ettiği arazi kolonu fotoğrafı.
beyazdan siyaha ve geçirgenden opaka uzanan bir ton ölçeği. bkz. continuous wedge ( sürekli
kama); bkz. step wedge (basamaklı kama.)
genellikle ortalama deniz seviyesinde tanımlanmış bir datum yüzeyi üzerinde veya altında tüm
noktaları aynı yükseklikte olduğu düşünülen yeryüzündeki hayali yükseklik çizgileri.
genellikle ortalama deniz seviyesinde, belirli bir datuma göre, relatif yüksekliği göstermek için
bir münhani çizgisi üzerine yerleştirilen sayısal bir değer.
fotoğrafik basımlar için kullanılan basit dizaynlı bir stereo haritalama aleti. alet modelin değişik
bölgelerindeki ölçek farklılıklarını gidermez.
iki komşu münhani çizgisi arasındaki yükseklik farkı. bkz. değişken münhani aralığı.
harita üzerinde eşit yükseklikleri temsil ettiği düşünülen çizgiler ( veya eş yükseklik eğrileri.)
ayrıca bknz. yaklaşık münhani, çöküntü münhanisi, derinlik/dip münhanisi, yardımcı münhani
vb.
münhani çizgilerinin kullanımıyla rölyefi gösteren topoğrafik harita.
perspektif görüntüde görülen, fakat yerdeki belirgin noktalarına karşılık gelen haritadaki
konumlarla kontrol edilen, haritadaki yüzey rölyefinin serbest elle çizimi.
bir negatif ve pozitif üzerinde aydınlık ve karanlıklar (gölgeler) arasındaki gerçek yoğunluk
farkı. yoğunluğun büyüklüğü ile ilgili olmayıp sadece yoğunluk farkıdır. bkz. karakteristik eğri ;
yoğunluk , tanım 1.
fotoğraf üzerinde kontrol noktasının belirlenmesi.
harita projeksiyonunun ve yer kontrollerinin çizildiği veya havai nirenginin gerçekleştirildiği ve
böylece belirlenen kontrol noktalarının işaretlendiği yüzey.
konum bilgisi ve herbir yatay ve/veya düşey kontrol noktalarının tarifini içeren kağıda
denir.jeodezik veri sayfası da denir.bknz. triglist(geodetıc sheet data).
bknz. kontrol kolonu.
bknz. survey net (ölçü ağı)
1.yatay ve düşey kontrol ağında koordinatları bilinen istasyon. bir veri setinde veya fotoğrafta
belirtilir ve diğer istasyon datalarını ilişkilendirmek için kullanılır. terim genelde tipini ve amacı
belirtecek şekildedir. örneğin yer kontrol noktası, yatay kontrol noktası, fotokontrol noktası,
resim kontrol noktası veya düşey kontrol noktası. bknz. kontrol istasyonu, ikinci derece kontrol
noktası, ek kontrol noktası. 2.(jcs) mozaik yapımında, yer ölçüleriyle belirlenen ve fotoğrafta da
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 22/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
control point photography
kontrol noktası fotoğrafçılığı
control station
kontrol noktası
control strip
kontrol kolonu
control survey
kontrol ölçüsü
controlled map
controlled mosaic
kontrol edilmiş harita
kontrollü mozaik
conventional international
orgin
(coi)
klasik uluslararası orijin
convergence constant
convergence of meridians
konvergens sabiti
meriyenlerin yakınsaması
convergent camera
konvergent kamera
convergent model datum
convergent photography
konvergent model datumu
konvergent fotoğrafçılık
convergent position
converging lens
conversion
konvergent konum
dışbükey mercekler
dönüşüm
conversion angle
dönüşüm açısı (jcs)
conversion factor
dönüşüm faktörü
conversion scale
dönüşüm ölçeği
convertible lens
coordinate axes
coordinate conversion
dönüştürülebilir mercek
koordinat eksenleri
koordinat dönüşümü
coordinate pair
koordinat çifti
coordinate protractor
koordinat iletkisi/minkalesi
coordinate reference notation
grid referans notu
coordinate transformation
koordinat dönüşümü
coordinated series
koordine edilmiş seriler
coordinates
koordinatlar
coordinatograph
koordinat çizim cihazı
coplanar
copy
copy (copying) camera
corange line
coriolis
eşdüzlem
kopya
kopya camerası
eş gel git hattı
koriyolis
coriolis correction
koriyolis düzeltmesi
coriolis force
corner
koriyolis gücü
köşe
corner accessories
köşe detaylar
bulunan nokta.
dört ana doğrultudan dört uçuş hattı içeren ve ikinci derece bir kontrol noktası veya hedefi
kesen uçuşlarla elektronik olarak kontrol edilen hava fotoğrafçılığı.
yer kontrol noktalarından oluşan bir ağda konumu veya yüksekliği veya her ikiside bilinen satıh
üzerindeki
işaret
veya
nesnedir.kontrol
noktaları
yerin
sathına
göre
doğru
ölçek,yükseklik,azimut ve konumunda bulunan harita detay bilgilerinden oluşan çatıyı
oluşur.yer kontrol noktası diye de bilinir.bknz. control point.
(hava fotografçılığı) daha sonraki hava fotoğraflarında kullanım ve planlamaya yardım eden
veya diğer kolonları kontrol için alınmış hava fotoğrafı kolonu. kontrol uçuşu, bağlama uçuşu,
bağlama kolonu, diye de adlandırılır. bknz. çapraz uçuş fotoğrafçılığı.
noktaların konumlarını (yatay ve düşey) belirleyen ek ölçümlerin yapıldığı ölçü tipidir.birleşik
devletlerin temel kontrol ölçümleri ; kıyı sularının hidrografik ölçümlerinde,birleşik devletlerin
topoğrafik ölçümlerinde ve pek çok eyalet,şehir ve özel ölçümlerin kontrolu amacı ile kullanılan
nirengi ve poligon noktalarının uçak koordinat bilgileri ile coğrafi konumlarını ve nirengi
noktalarının yüksekliklerini sağlar.
baz ve hassas yatay ve düşey kontrol noktalarını içeren harita. ayrıca, bkz. harita.
(jcs) ölçeği düzeltilmiş, rektifikasyon yapılmış ve doğrultu ve uzunlukları doğru temsil etmek
için yere uydurulmuş mozaik. bknz. mozaik, yarı kontrollü mozaik, kontrolsüz mozaik.
1900-1905 peryodunun ortalama yer kutup noktasıdır.yerin dönüşünün anlık kutup noktasının
koordinatlarının belirlenmesinde sıkça kullanılan orijindir.1967’de ıugg , cıo’nun jeodezik kuzey
kutbu doğrultusunun tanımında kullanılabileceğini tavsiye etmiştir.fransızca yayınlarda oıc
olarak kısaltılmıştır.average terrestrial pole (ortalama yer kutbu) na bknz.
herhangi bir enlemdeki 1° lik meridyenler arasındaki açıdır.
ekvatordan
başlayıp
kutuplara
kadar
coğrafik
meridyenlerin
birbirine
açısal
yakınlaşmasıdır.ekvatorda tüm meridyenler birbirine paraleldir.kutuplarda tek noktada
buluşuncaya kadar yakınsarlar boylam farklılıklarına eşit açılarda kesişirler.meridyenlerin
yakınsaması terimi,meridyenler üzerinde belirli noktalarda meridyen doğrultularının rölatif
farklılığın ifadesinde kullanılır.böylece bir jeodezik doğru için bir uçtaki azimut açısı diğer uçtaki
azimut açısında 180° +/- uç noktalardaki meridyen yakınsamalarının miktarı kadar farklıdır.
optik eksenleri arasında sabit bir açı olan ve eş zamanlı fotoğraf çeken iki hava kamerasının
birleşimi.
bknz. model datumu.
konvergent kamerayla yapılan fotoğrafçılık. fotogrametride, baz-yükseklik oranına karşılık
gelen iki mercek eksenin konvergens açısı genellikle 40o’dir
kamera eksenini içeren düzlemi uçuş hattına paralel olacak şekilde yerleştirilen kolon kamera.
bkz. pozitif mercekler.
bir ölçü sisteminin diğerine dönüşümü; yani metrenin feet’e çevrilmesi. dönüşüm genellikle
dönüşüm faktörleri, ölçek ve tabloların kullanılmasıyla gerçekleşir.
ortak bir orijinde ölçülmüş bir noktanın büyük daire (ortodrom) yönü ve bir dikdörtgen çizgi
(loksodrom) yönü arasındaki açı.
bir birim sisteminin değerini diğer bir sistemdeki değerine karşılık getirmek için kullanılan bir
büyüklük (veya katsayı).
iki farklı ölçü birimi arasındaki ilişkiyi belirten ölçek. örneğin; metreden feet’e dönüşüm. bkz.
scale – ölçek
tek başına veya beraberce kullanılabilen iki veya daha fazla eleman içeren mercekler.
dik koordinat sisteminde orjin noktasında kesişen referans eksenleridir.
koordinat değerlerini, koordinat referans sistemini veya datumunu değiştirmeden bir
sisteminden diğerine dönüştürme işlemidir; örneğin coğrafik koordinatlardan transverse
mercator grid koordinatlarına dönüşüm.
veri tabanlarının ortak koordinat sistemleri ile ilişkili nokta,doğru veya alan (poligon) deteyların
iki boyutlu konumlarını tanımlayan kartezyen koordinat çiftleridir.
bir köşede merkezi bulunan iki komşu kenar üzerinde bölümlemesi bulunan dörtgen bir iletki.
bir merkez etrafında dönen hareketli bir kol ile donatılmış olup verilen bir ölçekte doğrusal
büyüklükleri gösterecek şekilde bölümleme taşır.
grid koordinatları doğrusal ölçü (uzunluk ) olarak genellikle metre ve bazen yarda, feet veya
diğer birimler cinsinden verilir. coğrafik koordinatlar ise açısal ölçü olarak genellikle derece ve
bazen grad cinsinden verilir.
1. orijin noktasında koordinat eksenlerinin döndürülmesi ve ötelemesi ile değişikliğe maruz
kalan koordinatların oluşturulmasını sağlayan matematiksel işlemler. orijinin yer değiştirmesi,
koordinatlar eksenleri boyunca ölçeğin değişmesi , referans uzayda geometrinin ve
büyüklüğün değişmesi. 2. bu işlemi tamamlamak için kullanılan parametre setleri. ayrıca bkz.
affine transformation, rectification, datum transformation.
büyük bir alanı sürekli tarzda ve tam olarak kaplamak için geliştirilmiş bir yeknesak ölçeği ve
formatı olan coğrafik birleşik hedef haritaları ile diğer harita serileri. bkz. seriler.
belirli bir referans sisteminde bir noktanın konumunu tanımlayan doğrusal veya açısal
büyüklükler. dik koordinat sistemi veya küresel koordinat sistemi gibi belirli bir refarans
sistemini tanımlamak için kullanılan genel bir terim. bkz. astronomik koordinatlar, jeosentrik
koordinatlar, coğrafik koordinatlar, uzay koordinatları, fotoğraf koordinatları, vb.
düzlem koordinatları cinsinden çizim için kullanılan bir cihaz. muşirin planımetrik (x ve y)
hareketleri doğrudan çizilir iken stereoskopik çizim cihazının birleşeni olarak düşünülebilir.
aynı düzlemde bulunanlar.
yeniden üretim için sağlanmış el yazması veya metin
kopya amaçlı olarak laboratuvarlarda kullanılan hassas bir kamera.
eş gelgit mesafe noktalarından geçen hat.
gözlemcinin dünyanın dönüşüne göre sabit olması nedeniyle, dünya yüzeyinde veya yüzeye
yakın bir nesnenin rotasını izlerken nesnenin düz bir doğrudan yataydaki ayrılması nedenini
açıklayan sanal bir kuvvettir. bu güç kuzey yarım kürede sağa güney yarım kürede sola doğru
sapmalara neden olur. nesneler ekvatora yaklaşıyorsa batıya, uzaklaşıyorsa doğuya doğru
sapmalara neden olur. rüzgar ve sudan etkilenir ve hareketli gemiden düzeçli sekstant
gözlemlerinde hataya neden olur. etki, hızlı gemi ve yüksek enlemlerde daha da büyür. ayrıca
ayrılma gücü olarak da bilinir.
koriyolis gücü nedeniyle olan gözüken ivmelenmeye imkan veren, varsayılan konum, konumun
göksel hattı, göksel sabitleme, veya hesaplanan ya da gözlenen yüksekliğe getirilen
düzeltmedir.
bknz koriyolis
1.iki veya daha fazla sınır hattının buluştuğu kara sınır çizgisindeki bir nokta 2.kamu
toprakların ait bir sınır üzerinde bir aşırılığı tanımlayanölçme işlemiyle tanımlanmış
yeryüzündeki bir nokta.
noktaların bulunması ve restorasyonunda kullanılan nesnelerdir.bu nesneleri kerteriz ağaçlar,
tepecikler, çukurlar, çıkıntılar, kayalar ve diğer doğal detaylar olup, bu detayların köşelerinden
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 23/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
corner joins
corner marks
corner ticks
corrected establishment
correction
köşe bağlantısı
köşe işaretleri
köşe kontrol işaretleri
düzeltilmiş tespit
Düzeltme
correction code
düzeltme kodu
correction for datum
datum düzeltmesi
correction for inclination of
the horizontal axis
correction for run of
micrometer
correction line
correction notices
yatay eksen eğikliği
düzeltmesi
mikrometre sürüklenme hatası
düzeltmesi
düzeltme çizgisi
düzeltme notları
correction overlay
düzeltme altlığı
correlate equation
korelasyon eşitliği
correlation
korelasyon
correlation tracking and
triangulation (cotat)
korelasyon izleme ve
triangülasyon
correspondence
uygunluk
corresponding image points
corresponding image rays
corresponding images
karşılıklı görüntü noktaları
karşılıklı görüntü işınları
karşılıklı görüntüler
cotidal chart
eş deniz seviye / gelgit haritası
cotidal hour
kotidal saat
cotidal line
kotidal hattı
counter clock wise angle
counter-etch
country map
course
saat istikameti tersi açısı
temizleme işlemi
ülke/il haritası
güzergah-rota
covariance
kovaryans
cover
kaplama
cover search
cover trace
örtü seçimi
örtü katmanı
coverage
kaplama alanı
covering power
crab
kaplama gücü
krab
crab angle
cricital deficiency
krab açısı
kritik eksiklik
cricital design review -
kritik dizayn incelemesi
criticah elevation
kritik yükseklik
critical angle
kritik açı
crop
kesim
noktaya olan istikamet ve mesafeler bilinir. bu detaylar için bir parçasıdır. bknz kerteriz ağaç.
üç veya daha fazla bitişik paftanın bir araya gelerek oluşturduğu konumsal durum.
kayıt işaretleri bkz. register marks
bkz. register marks
gelgit’in her safhası için ortalama yüksek su aralığıdır.
hata ile mutlak değerleri eşit fakat ters işaretli bir büyüklük olup, gözlenen veya hesaplanan
değere gerçek veya dengelenmiş değeri bulmak üzere eklenir. bknz ayrıca, yay düzeltmesi,
arttırma düzeltmesi, düzeltmesi bouger düzeltmesi, saat düzeltmesi, koriyolis düzeltmesi,
eğiklik düzeltmesi, dinamik düzeltmesi, dinamik ısı düzeltmesi, eksentrik azaltma, eötvös
düzeltmesi, arazi düzeltmesi, serbest hava düzeltmesi, taksimat düzeltmesi, gözyüksekliği
düzeltmesi, indeks düzeltmesi, ionosferik düzeltmesi, enlem düzeltmesi, uzunluk düzeltmesi,
seviye düzeltmesi, ortometrik düzeltmesi, polaris düzeltmesi, mira düzeltmesi, sağ düzeltmesi,
yarıçap düzeltmesi, eğim düzeltmesi, yüzey düzeltmesi, kayıt düzeltmesi, gerilim düzeltmesi,
arazi düzeltmesi, gelgit düzeltmesi, zamanlama düzeltmesi, transit mikrometre temas
düzeltmesi, hız düzeltmesi,
bir harita veya ilgili altlığında yapılan bir düzeltmeleri göstermek için kullanılan yazı, sayı, ve
sembolleri içeren bir kod.
harita referans datumu ile tali (ikincil ) biristasyon arasındaki farkı bulmak için deniz seviyesi
tespitinde kullanılan bir dönüşüm faktörü.
aletin yatay ekseninin tam yatay olmaması nedeniyle ortaya çıkabilecek hataları gidermek
üzere gözlenen yatay doğrultuya uygulanan bir düzeltmedir.
mikrometre teleskopu ile bölüm dairelerinde yapılan okumalara, mikrometre sürüklenme
hatasını gidermek üzere getirilen düzeltmedir.
bkz. standart paralel tanım 1.
mevcut bir mc&g ürününe kullanıcının uyguladığı düzeltme verilerini iletmek için kullanılan not
çeşitleri.
üzerine düzeltme notlarının yazıldığı transparan materyal. çizimin veya haritanın
işaretlenmesine gerek duymadan unsurun konumunun gözden geçirilebilmesine yarar.
bilinmeyenler katsayılarını kullanarak, buradan veya şart eşitliklerinden elde edilen
düzeltmelerin karelerinin toplamının minimum olma şartını ifade eden gözlem veya şart
eşitliklerinden türetilen bir eşitliktir. ayrıca bknz. şart eşitliği, normal eşitlik.
1. (genel) iki büyüklük arasındaki istatistiki iç bağımlılıktır. (mesela jeodezide gravite
anomalileri diğer gravite aomalileri ile yükseklik, yükseklik farkları ve jeoloji korelasyonludur). 2.
(ölçmede) ölçülerdeki uyuşumsuzlukların atılıp, görünen hata hariç kalan ölçülerin
ilişkilendirilmesidir. koordinasyon ve korelasyon terimleri komşu bölgelerdeki veya aynı
bölgelerdeki farklı ölçülerin uyuşumu için kullanılır. bu tip iki veya daha fazla ölçü aynı datumda
hesaplanınca koordine edilir ve beraber dengelemeye girince korelasyon edilir.
bir nesneye istikamet kosinüslerini ölçmede kullanılan birbirinden oldukça uzak mesafeli anten
ve baz hatlarından oluşan bir güzergah ölçme sistemidir. bu ölçülerden nesnenin uzaydaki
yeri triangülasyon ile hesaplanır.
(stereoskopi) bir fotoğraf çiftinde karşılıklı görüntülerin aynı epipolar düzlemde olma şartı; y
paralaksının olmaması.
bindirmeli iki veya daha fazla fotoğrafta tek bir objenin görüntüleri.
özel perspektif merkezleriyle her karşılıklı görüntü noktaları setini birleştiren ışın.
başka bir sistemdeki doğru ve noktaya benzeşik olan bir doğrular ve noktalar sistemindeki bir
doğru veya nokta. bazen yanlışlıkla karşılıklı noktalar diye adlandırılır.
referans bir meridyenden (genellikle greenwich) saatlik aralıklarla ölçülmüş yükselen denizlerin
yaklaşık konumunu gösteren bir gelgit haritasıdır.
ayın greenwich meridyeninden geçişi ile belli bir noktadaki takip eden yüksek su seviyesi
arasındaki, ay ve güneş saatleri ile ifade edilen ortalama aralıktır.
haritada su yükselmesinin aynı zamanda olduğu tüm noktalardan geçen bir hattıdır.bu hat,
ayın referans meridyeninden (genelde greenwich) geçişi ile bu hat üzerindeki herhangi bir
noktadaki su yükselmesi arasındaki zaman gecikmesini genelde ay saati aralıkları olarak
gösterir.
saat istikameti tersinde ölçülen yatay açı olup esasen sapma açılarının ölçümü için kullanılır.
görüntüye karşı hassaslaştırılmış baskı kalıbından kirlerin belirli sıvılarla temizlenmesi işlemi.
bir birim olarak , il alanlarının haritaları.
1. (ölçmede) bir hattın istikameti ayrıca bir hattın istikamet ve uzunluğu 2. (travers) bir hattın
azimut ve uzunluğu 3. (seyrüsefer) bir gemi veya uçağın değiştirmeden izlediği hattın azimut
veya istikameti haritaya çizilmiş olan amaçlı doğru. rotanın istikameti daima doğru
meridyenden açı cinsinden okunur ve başka türlü tanımlanmadıysa (mesela manyetik veya
pusula rotası) doğru rota belirtilir. 4. (coğrafya) nehrin güzergahı, nehrin kendisi.
σ y’nin varyansları olmak üzere, iki değişken arasındaki (σxy = pxy
σxσy) korelasyon katsayısı (pxy) ile ilişkili matematiksel bir büyüklüktür. (σxy). en küçük
x ve y sırasıyla
σx
2
ve
2
kareler çözümünün varyans kovaryans matrisinde kullanılır.
(jcs) arazide belli bir alanı gösteren fotoğraf veya diğer kayıtlı görüntüler. bknz. ana kaplama,
nispi kaplama.
(jcs) hava fotoğrafı keşfinde, belirli bir ihtiyaç için en uygun yerin seçilmesi.
(jcs) (keşif) üst katmanın ait olduğu haritayı kapsayan bölgede yapılan tüm hava keşif
uçuşlarını gösteren bir seri üst katmandan birisi.
bir görüntü, fotoharita, mozaik, harita ve diğer coğrafi gösterim sistemlerinde temsil edilen
yeryüzü alanı.
bknz. görüş açısı.
1.(hava fotoğrafçılığı) uçağın izine göre kameranın yöneltilememesi durumu. düşey
fotoğrafçılıkta, fotoğrafın kenarlarının hava bazına paralel olmamasıyla gösterilir. 2.(hava
navigasyonu) bknz. yaw, tanım 1.
(jcs) uçak izi veya uçuş doğrultusu ve düşey kameranın ön ve arka eksenleri arasındaki açı.
navigasyon güvenliği veya operasyonel görev başarısında oldukça ciddi ters etki yaratabilecek
atılma, yanlış belirleme, yanlış konumlandırma veya diğer bu tür hatalar nedeniyle oluşan veri
veya bilgi eksikliği.
gelişim/kazanç işleminde, üretim konfigürasyonuna mümkün olduğu kadar yakın ve yazılım
kodlama ve donanım sağlama için tavsiye edilen yazılım ve donanım dizaynını garantilemek
üzere yapılan inceleme.
bir harita veya grafikte bağlantılı bir ya da veya az veya çok sürekli kabartma oluşumlardaki en
büyük yükseklik. bknz. en büyük yükseklik. kritik aralık
yayılan bir enerji ışınının saydam bir ortamdaki bir yüzeye gelip çarparak tamamının yansıdığı,
hiç bir parçasının ortama girmediği durumdaki minumum açı.
fazla parçaları keserek denge ve kompozisyonu geliştirmek için fotoğraf parçalarının kesilmesi
veya atılması. genellikle basım esnasında görüntü alanı maskelenerek yapılır.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 24/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
cross country movement
study
cross flight photography
yollardışı harekat belgesi
cross hairs
çapraz kıllar
cross-check lines
artı-kıl kontrolu
cross-country movement
(ccm)
yollardışı harekat
crossing angle
crossline glass screen
cross-section
kesişme açısı
kesişen çizgili cam tram
grid karesi (yükseklik) değerleri
crystal clock
kristal saat
culmination
külminasyon
cultural details
culture (jcs)
kültürel detaylar
kültür
currency review
geçerlilik kontrolü
current chart
current cycle
akıntı şeması
güncel devre
current diagram
güncel diyagram
current meter
devir ölçer
current rose
akım grafiği
curvature correction
eğrilik düzeltmesi
curvature of earth
yeryüzü eğriliği
curvature of field
arazi eğikliği
curve
eğri
curve of alignment
düzeltme eğrisi
curve of equal bearing
curve to spiral
curved path error
curvilinear coordinates
eş yöneltme eğrisi
spiral’e eğri
eğik güzergah hatası
kurvilineer koordinatlar
cut
kesim
cut line
kesim hattı
cut tape
cutoff cylinder
kalibre edilmiş ölçücü teybi
kesme silindiri
cutoff line
kesme hattı
cutting positive
pozitif kesim
cylindrical coordinates
silindirik koordinatlar
cylindrical equal area map
projection
silindirik eşit alan harita
projeksiyonu
cylindrical equal spaced map
projection
silindirik eşit aralıklı harita
izdüşümü
cylindrical map projection
silindirik harita izdüşümü
cylindrical polar coordinates
d log e curve
daily aberration
daily innequality
danger line
silindirik kutupsal koordinatları
d kütüğü e eğrisi
günlük aberasyon
günlük eşitsizlik
tehlike hattı
çapraz uçuş fotoğrafçılığı
belirli araç veya araç grubu için yollardışı harekat olanağını gösteren yazı ve tablo da içeren
grafik veya grafikler grubu.
pozlamalar arasında stereoskobik bindirme olan ve aradaki alanları kaplama fotoğrafçılığı için
gereken açılarda uçuş doğrultusu olan tek fotoğrafik kolon. shorana uygulandığı zaman, terim
her çapraz uçuş pozlamalarının kayıtlı shoran mesafeleriyle gerçekleştirileceğini gösterir.
teleskopun fokal düzleminde ele alınan redikıl üzerine yerleştirilmiş tellerdir. teleskopla hedef
bulma ve mira okumalarında kullanılır.
ölçme cihazlarında ana (gözlem) hattında kayıklık olup olmadığını belirten ve genellikle dik
açılı olan veri hatları olarak da kullanılan çizgiler serisi.
ortalama hızdaki bir m-1 tankının arazi-geçiş durumunu geçilebilir, sinirli,yavaş, çok yavaş ve
geçilemez şeklinde gösteren harita. göl, nehir ve kentsel bölgeler ilerleme engeli ve hidrolojik
engel olarak gösterilir. 1:50.000 ve 1:250.000 ölçeklerinde üretilir.
iki doğrunun kesiştiği noktadaki konum açısı.
bknz. yarım ton tram.
grid noktalarının yüksekliklerinden yararlanarak oluşturulan ve eşyükselti eğrilerini, toprak kazı
miktarlarını vb. tespit etmeye yarayan yatay grid sistemi.
hassas zaman için kullanılan bir saattir. esas olarak , quartz kristal’den yapılı resonatör ile
kontrol edilen sabit frekans üreticisinden oluşur.
göksel bir cismin en yüksekte göründüğü nokta üst külminasyon ve daima ufuk hattından
aşağıda olan bir cismin en altta olduğu zamanda alt külminasyon olarak bulunur. külminasyon
cisim lokal meridyeni geçerken olur. ayrıca bknz. alt geçiş,geçiş, üst geçiş.
bknz. kültür.
insan yapısı, arazi özellikleri, yollar, binalar, kanallar, sınır çizgileri, geniş anlamda haritadaki
tüm "özel işaretler" ve isimler. kültürel detaylar, insan yapısı detaylar diye de adlandırılır.
var olan bir haritanın kendisinden daha sonraki tarihli bir ürünle, geçerliliğinin saptanması
amacıyla karşılaştırılması.
su alanlarında akıntı hız ve yönlerini oklarla, vektörlerle veya başka yollarla gösteren harita.
bir gelgit günü, ay, ayı veya metonik devre sırasında oluşan güncel gel git şartlarının
tamamıdır
gelgit’in olduğu su yolunun bir bölümündeki gelgit hızları ve suyun durgun ve kuvvetli olduğu
zamanların grafik gösterimidir. zamanlar bazı referans istasyonlarda gelgit veya güncel safha
olarak ilişkilendirilir.
akarsuyun hızını, suyun bir pervane veya tekerleği döndürmesi sayesinde, belirlemeye
yarayan bir alettir.
belirli bir zamanda, belirli bir bölgedeki akıntıların ana akıntı yönünü ve yüzde oranını, ana
pusula yönlerin de oklar ile gösteren grafik. bazı gösterimlerde oklar akış hızını gösterecek
şekilde değişik kalınlık ve şekilde gösterilebilirler.
1. (astronomi) bir yıldız veya gezegenin görünen güzergahından, bir doğruya göre olan
sapmaları hesaba katmak için gözlem serilerinin ortalamasına uygulanan bir düzeltmedir. 2.
(jeodezi) yeryüzünün yüzeyinin düzlemden olan farklılıklarını hesaba katmak için bazı jeodezik
çalışmalara uygulanan düzeltmedir. jeodezik nivelmanda eğrilik ve atmosferik refraksiyon
etkileri beraber ele alınır ve birleşik düzeltmelerin alınabileceği tablolar düzenlenir.
1.(görüş hatına engel) dünyanın eğikliği ve refraksiyonun bileşke etkisi yüzünden teğetten
eğriye olan farktır. 2. dünya yüzünün düzlemden olan farkıdır.
görüntülerin boylanmsal konumlarını etkileyerek düzlemde, eksene dik olan noktalarıın bir eğri
veya tabak şeklinde görünmesine neden olan aberasyondur.
bknz.
renk karışım eğrisi, eğrinin derecesi, distorsiyon eğrisi, eğriye dış, eğriye iç,
izoperimetrik eğri, enlemsel eğri, orta nokta, birleşik eğri noktası, eğri noktası, cusp eğrisi,
kesişim noktası, ters eğri noktası, teğet nokta, düşey eğri noktası, düşey tanjant eğrisi, geçiş
eğrisi, düşey eğri,
sferoid yüzeyinde iki noktayı birleştiren her noktada iki son noktasınn azimutlarının tam 180°
farklı olması şartıyla tanımlı bir hatdır.
verilen noktanın büyük daire istikametlerinin aynı olduğu tüm noktalar birleştiren eğridir.
dairesel yay ve teğet spiral arasındaki ortak nokta.
atmosferde kırılan ışının boyu ile düz doğru boyu arasındaki fark.
kartezyen olmayan doğrusal koordinatlardır. sıklıkla kullanılanlar kutupsal koordinatlar ve
silindirik koordinatlardır.
1) birisi bilinen iki nokta arasındaki ölçü. aynı zamanda bu ölçünün grafik gösterimi. 2)
kartoğrafya da kullanılan özel işaretlerin (bataklık, kumluk alan, yol işareti, vb. gibi) basıldığı
materyal. 3) (yarma) karayolu, demiryolu üzerinde yapılan toprak hafriyatı. 4) su gibi doğal bir
olay sonrası oluşan geçit veya kanal.
mozaik oluşturulacağı zaman, komşu fotoğraflarla birleştirip en iyi formu oluşturmak için bir
fotoğrafın nereden kesileceğini gösteren hat.
subtracting tape’e bknz.
kalibrasyon
işlemlerinde, baz olarak kullanılan şerit yada latanın ucunu yer üzerinde
işaretlendirmek için kullanılan yardımcı aparat.
doğrusal bir traversde ölçünün o bölümü için kapalı bir travers üretmek amacıyla üretilen iki
veya daha fazla noktadan geçen hattır.
rölyef model üretiminin ilk basamağı. asitle çinko plaka üzerine şema çıkarmak için cam
üzerine basılmış eş yükselti eğrilerinin çizimi.
uzaydaki nokta pozisyonu.(1) verilen bir çizgiden düşey uzaklığı ile (2) bu çizgiye dik olan
belirlenmiş referans düzlemine olan uzaklığı. (3)izdüşümü bu düzleme düştüğünde belirlenmiş
referans çizgisinden açısal uzaklığı ile, tanımlanmış curvelinear koordinat sistemi. ayrıca;
dairesel silindirik koordinatlar, silindirik kutup koordinatları diye de adlandırılır.
eşit alan harita izdüşümü üretmek için, aralarında boşluklar bırakılmış coğrafik paralelleri temsil
eden, paralel doğru çizgilerinin ikinci ailesine dik coğrafik meridyenleri, eşit aralıklı paraleller
ailesinde gösteren, silindirin yerküreye teğet olduğu silindirik harita izdüşümü. eşit alan
koordinasyonu karşılık gelen yer ve harita alanları arasındaki sabit oranı korur. bu izdüşümü
merkator izdüşümü ile karıştırılmamalıdır.
aralarında boşluklar bırakılmış coğrafik paralelleri temsil eden, paralel doğru çizgilerinin ikinci
ailesine dik coğrafik meridyenleri, eşit aralıklı paraleller ailesinde gösteren,silindirin yerküreye
teğet olduğu silindirik harita izdüşümü. paralellerin aralığı meridyenler gibi aynı olmamalıdır.
yerküre yüzeyine teğet (veya kesen) silindirin üzerine coğrafik meridyenler ve paraleller
izdüşürülerek üretilen ve bunun düzleme açılımı ile oluşan bir harita izdüşümü.
bknz. silindirik koordinatlar.
karakteristik eğriye bknz.
diurnal(günlük) aberasyona bknz.
diurnal (günlük) eşitsizliğe bknz.
1. belirli bir yükteki geminin emniyetle seyredebileceği bölgenin sınırını gösteren harita
üzerindeki çizgi. 2. belirli bir sembolle harita üzerinde gösterilmediğinde açıkça göze batmayan
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 25/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
data acquisition station
veri edinme istasyonu
data bankhierarchy
veri hiyerarşisi
data base
veri tabanı
data base system
veritabanı sistemi
data category (layer)
veri kategorisi (katman)
data chamber
veri hücresi
data dictionary
data element
data encoding
veri sözlüğü
veri öğesi
veri şifreleme
data entry
veri girişi
data extraction segment
(de/s)
veri çekme bölümü
data fusion
veri birleştirme
data link
data manupulation
veri bağlantısı
veri işleme
data quality
veri kalitesi
data reduction
veri indirgenmesi
data services segment (ds/s)
veri servis (hizmet) bölümü
data set
data smoothing
veri kümesi
veri yumuşatma.
data spacing
veri aralığı
data structure
veri yapısı
data topology
veri topolojisi
data transfer modules
veri transferi araçları.
datan ingration segment (di/s)
veri bütünlük bölümü
date line
datum
tarih grubu
datum
datum centered ellipsoid.
datum merkezli elipsoid
datum level
datum yüzeyi (jcs)
bir tehlikeye denizcinin dikkatini çekmek için nokta nokta olarak belirtilen çizgi.
uyduyla ilgili işlemleri kontrol etmek için ve uydudan veri elde etmek için gerekli çeşitli
fonksiyonları yürütmek için kullanılan bir yer istasyonudur.
çeşitli nicel seviyelerdeki verinin organizasyonunu sağlayan şekillendirilmiş bir yapıdır. (örnek :
veri bankası, veritabanı, dosya, kayıt, alan, karakter, bit)
1. veri kümesi, diğer bir veri kümesinin tamamı veya bir parçası, mevcut bir veri işleme sistemi
veya mevcut amaç için yeterli en az bir dosya. 2.bir sisteme esas olan veri topluluğu. 3.(sayısal
haritacılık). grafik, metin veya sayısal formatta tutulan değerlendirilmiş mc&g verilerinin
düzenlenmiş kümesi. bir veri tabanında tek tip (arazi yükseklik verisi) veya çeşitli veri dosyaları
(kartoğrafik, jeodezik) bulunabilir. bunlar :1. bilgi hakkında bilgi tutan, 2) veri hakkında bilgi
tutan, 3) veya güncel verileri tutan veritabanları olabilir.
veri tabanının tüm fonksiyonlarını yerine getirmek için organize edilmiş metod,makine ve insan
unsurlarının birleşimidir.
aynı veri kümesi (yollar,ırmaklar) içinde bulunan bezer özelliklere sahip olan veri katmanıdır.
bir veri kategorisi içinde bulunan bilgiler birbirleriyle ilişkili ve diğer kategorilerle birlikte
kullanılmak üzere tasarlanmıştır.
film kenarlarına kaydedilen yardımcı verinin bulunduğu kartografik hava kamerası üzerindeki
bölümüdür. veri genellikle zaman,yükseklik,poz numarası, tanıma ve korelasyon amaçları için
gerekli diğer belgeleri içerir. aynı zamanda uçak pozisyonu ile kamera oryantasyon verileri
karater veya binary olarak kodlanmış halde bu veri içinde bulunabilir.
verinin kullanımı yapısı ve tanımı hakkındaki bilgi deposudur. güncel verileri içermez.
(jsc) alt kategorilerine ayrılabilen ve tek anlamlı bilginin temel birimi.
ikili sayı sistemindeki sayılardan oluşan veriyi kodlamak için, veri veya veri gruplarını temsil
etmek için, bazen de veri elde etmek için kullanılır.
ikili sayı sistemindeki sayılardan oluşan veriyi kodlamak için, veri veya veri gruplarını temsil
etmek için, bazen de veri elde etmek için kullanılır.
stereo soft copy sayısal görüntüden arazinin yükseklik ve detay verilerini çekmek imkanı
sağlayan dma’nin sayısal üretim sisteminin bir bölümüdür. sayısal arazi verisi sayısal
korelasyon teknikleri kullanarak otomatik olarak ve kullanıcı yorumu eklenerek elde edilir.
detay verileri otomatik detay tanıma teknikleri kullanılarak etkileşimli olarak elde edilir. sayısal
görüntü işleme teknikleri analizciye detayları yorumlama ve çekme konusunda yardım eder.
digital production system; mark 85 ve mark 90’a bknz.
(sayısal haritacılıkda) iki veya daha fazla mc&g veri kümesinin kartografik olarak kayıt edilmesi
veya birleştirilmesidir. birleştirme farklı formattaki veri kümeleri (vektör, raster) veya aynı
formattaki veri kümeleri arasında olur. birleştirme derecesi kullanım amacına ve veri kümesinin
inceliğine bağlıdır.
(jsc) bir bilgisayarla diğeri arasında veri alış verişi amacıyla bağlantı kurulmasıdır.
verinin sıralanması, girişi, çıktısı, rapor oluşturma gibi birçok kullanıcı için ortak veri işlemlerine
verilen addır.
verinin doğası ve tanımına ilişkin göstermiş olduğu tamlık ve mükemellik derecesinin bir
göstergesidir.
yığın ham verinin, kullanılacak halde düzenlenmesi, basitleştirilmesi, temel bilgi haline
dönüştürülmesi işlemidir.
mark 90 aşaması için veri yönetimi ve hizmeti sunan ve dma’nin sayısal üretim sisteminin bir
bölümüdür. aynı zamanda sayısal ve yönetim bilgilerinin arşivlenmesi ve veri tabanı yönetimi
desteği sağlar. bu bölüm milyonlarca gigabit veri depolama yeteneğine sahiptir. dünyadaki
mevcut veritabanlarının en büyüklerinden biridir. diğer fonksiyonlara ek olarak sayısal üretim
sistemi için elektronik iletişim ağına sahiptir.
bilgisayarda kullanılmak üzere kaydedilmiş, benzer ve ilişkili veri kayıtlarının topluluğudur.
sayısal verinin frekans içeriğini düşüren bir yöntemdir. bilgi bir dizi gerçek veya yapay
işlemlerle veri içinden elenir. amaç tutarsız sayısal verinin yok edilmesi ve yeryüzeyinin daha
anlaşılabilir bir tanımının elde edilmesidir
herhangi bir doğrultuda evenly spaced array veya sayısal veri matrisi içindeki sayısal veri
elemanlarının merkezleri arasındaki uzaklıktır. bir doğrultudaki veri elemanları arasındaki aralık
diğer doğrultudaki aralıktan farklı olabilir. tamamlanmış bir matris tanımı genellikle her iki
yöndeki veri aralığının ifade edilmesine gereksinim duyar.
sembolik ifadelerin ve bunların depolanmasındaki karakteristiklerinin gramer yapısını ifade
eder. aynı zamanda chain node, link and node, spaghetti vector, topological entities konularına
bknz.
verinin özel parçalarının birbirleriyle veya diğer parçalarıyla arasındaki ilişkiyi veya sırayı ifade
eder.
depolama araçları, manyetik teyp kartuşları gibi silah sistemi ve planlama sitemi bilgisayarları
arasında veri transferi ve veri alışverişi için kullanılan araçlardır
dma’nin planlama ve üretim yönetimine destek sağlayan ve sayısal üretim sisteminin
bölümüdür. aynı zamanda kaynak kod kütüphaneleri ve diğer veri tabanları için otomatik
yönetim sistemidir. yetki verme, planlama araçları ve üretim raporlama yetenekleri dma
yönetiminin tüm kademelerinde mümkündür. digital production system , mark 90’a bknz.
uluslararası tarih grubu (international date line) konusuna bknz.
1.(jcs) diğer sayılara, referans veya temel olarak hizmet edebilecek herhangi bir rakamsal veya
geometrik sayı veya sayılar dizisi. kavram geometrik olduğunda, çoğul formda “datums”,
normal çoğul “veri” ye karşılık gelmektedir. 2. (jeodezi) datumun karşılığı ‘jeodezik ve yatay
datum’dur. klasik datum beş eleman ile tanımlanmaktadır, orijinin pozisyonunu veren (iki
eleman), ağın yönetilmesi (bir eleman) ve referans elipsoid parametreleri (iki eleman). daha
sonraki tanımlamalarda meridyen ve temel düşeydeki sapmaları, jeoid elipsoid ayrımı, referans
elipsoid parametrelerinin konum ve yöneltme fonksiyonları olarak açıklar. dünya jeodezik
sistemi (wgs) jeosentrik bir sistem olarak, temel referans çerçevelerini ve dünya için geometrik
figür dünya gravimetrik modellerini ve ayrıca dünya merkezli değişik datumların ilgili pozisyonu
için ortalamalarını, dünya belirlenmiş koordinat sistemlerini sunmaktadır. ayrıca yatay datum,
yatay jeodezik datum diye de adlandırılır. ayrıca bknz. düşey kontrol datum. 3. (nivelman)
yüksekliklere karşılık gelen yüzey seviyesi. genellikle ortalama deniz seviyesi alınır. fakat aynı
zamanda ortalama düşük su seviyesi ve ortalama düşük su seviyesi altı veya keyfi başlayan
yükseklikleri içerir. ayrıca, düşey datum diye de adlandırılır. ayrıca bknz. yükseklik datum,cape
canaveral datumu; savunma bakanlığı dünya jeodezik sistemi; avrupa datumu; hidrografik
datum; hindistan datumu; uluslararası düşük su datumu, düşük su kaynakları datumu; model
datum; ulusal jeodezik düşey datumu 1929 ;kuzey amerika datumu 1939; fotoğrafik
datum;tercih edilmiş datum; pulkova 1932 datumu; referans datumu; tokya datumu; düşey
kontrol datumu; dünya jeodezik sistemi.
belirli bir datumun astrojeodezik ağına en çok uyan ve bu yüzden merkezi dünya merkezinden
farklı olabilen elipsoid.
bir harita veya deniz/hava haritasında gösterilen yükseklik ve derinliklerin başlangıç yüzeyi.
ayrıca, datum düzlemi referans yüzeyi, referans düzlemi diye de adlandırılır. ayrıca bknz.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 26/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
datum line
datum plane
datum point
datum çizgisi / hattı
datum düzlemi
datum noktası
datum shifts
day
datum kayıklıkları
gün
december solstice
declination
aralık gündönümü
deklinasyon
declination difference
deklinasyon farkı
declination of grid north
declination of the moon
declination of the sun
declinatoire
grid kuzeyi deklinasyonu
ay deklinasyonu
güneş deklinasyonu
deklinetuar
declinometer
deklinometre
decompress
definition
deflecting force
deflection angle
açma
tanımlama
sapma gücü
sapma açısı
deflection angle traverse
sapma açısı poligonu
deflection anomaly
sapma anomalisi
deflection of the plumb line
çekül doğrusu sapması
deflection of the vertical
düşey sapma
degenerate amphidromic
system
degree of curve
bozulmuş amphidromik sistem
degrees of freedom
serbestlik dereceleri
de-integration
delay
birleştirilmemiş
gecikme
densification network
sıklaştırma ağı
densitometer
densitometre
density
yoğunluk
density altitude
yoğunluk yüksekliği
department of defence world
geodetic system (dod wgs)
savunma bakanlığı dünya
jeodezik sistemi
department of defense
libraries
departure
savunma bakanlığı
kütüphaneleri
kalkış, ayrılış
dependent resurvey
bağımlı tekrar ölçüm
eğrilik derecesi
yükseklik.
bknz. referans çizgi.
bknz. datum yüzeyi.
ölçümlerin çıkarıldığı koordinatları bilinen veya farz edilen referans noktası. ayrıca referans
noktası diye de adlandırılır.
iki koordinat referans sisteminin orijinleri arasındaki ilişkiyi gösteren üç sabit değer.
dünyanın veya nadiren başka bir gezegenin kendi ekseni etrafında bir dönüşü esnasına geçen
süredir. gezegen üzerindeki referans noktalarının meridyen üzerinden ardışık geçişleri ile
ölçülür ve her bir tpi kullanılan referansdan ismini alır. ayrıca görünen güneş günü (apparent
solar day); astronomik gün; takvim günü; civil day; constituent da; jülyen günü; ay günü;
ortalama güneş günü; düzeltilmiş jülyen günü; yıldız günü; güneş günü’ne bknz.
bknz. kışgün dönümü.
1.kutupsal ve küresel koordinat sistemlerinde; ekvatoryal düzleme dik düzlemde ölçülen,
merkezden bir noktaya çizilen doğru ile ekvatoryal düzlem arasındaki açıdır. 2. ekvator ve ona
dik büyük çember üzerindeki bir nokta arasındaki yaydır. 3. (jcs)(astronomi) 4. genellikle
manyetik deklinasyon ifadesinin kısaltılmışı olarak kullanılsada bu kullanım tercih edilmemiştir.
ayrıca grid deklinasyonu, grid manyetik açısı, ay deklinasyonu, deklinasyon paralleli, güneş
deklinasyonuna bknz.
iki deklinasyon arasındaki farktır. özellikle de gezegen deklinasyonu ve tabloya kaydetmede
argüman olarak kullanılan değer arasındaki farktır.
bknz grid deklinasyonu .
bknz (lunar) ay deklinasyonu.
bknz (solar) güneş deklinasyon.
plançete veya düz satıhlar üzerinde manyetik meridyeni işaretlemeye yarayan düz kenarlı
manyetik pusuladır. ayrıca kutu pusula olarak da bilinir.
pusulaya benzeyen fakat görüş hattı iğnesi veya yatay dairedeki istenilen bir yere göre
döndürülebilen manyetik bir alettir. manyetik deklinasyonu belirlemede kullanılır.
sıkıştırılmış verinin önceki dosya boyutuna genişletme işlemi.
görüntü yorumlamada bir görüntünün keskinlik ve açıklığının derecesi.
bknz koriolis gücü.
1.(ölçmede) bir doğrunun başlangıcından diğerinin başlangıcına yapılan yatay açı ölçüsüdür.
sağa doğru açılar pozitif sola doğru ise negatiftir. 2.(fotogrametri) ???
genelde açık poligonlarda ölçülerin her bir güzergahın sapma açısına veya bir ayağı bir önceki
ayaktan yapılan ölçme şeklidir. ayrıca sapma açısı tanım 1’e bknz.
gözlemlerde saptanan düşey sapmanın düzeltilmemiş değeri ile jeoidin fiziki koşulları referans
alınarak yapılan kesin kabullere uygun olarak düzeltilen değer arasıındaki farktır.
çekül doğrusu sapması düşey sapma ile aynı değere sahip olup, sadece değerin işareti terstir.
ayrıca düşey sapmaya bknz.
herhangi bir noktada, çekül doğrusunun üst istikameti (düşey) ve referans spheroidine dik
(normal) doğrultular arasındaki açısal farktır. bu değer çok dağlık araziler ve büyük derinlikler
hariç nadiren 30 saniyeyi geçer. genellikle iki bileşen ile açıklanır, meridyen ve esas düşey.
ayrıca çekül doğrusu sapması; nokta sapması olarak da bilinir. astrojeodezik sapma;
gravimetrik sapma topoğrafik sapmaya da bknz.
duyum noktası veya merkezi açık denizden ziyade karada olan mareograf noktaları sistemidir.
100 fit uzunluğunda kirşlerle bölünmüş bir dairenin merkezinde açısal ölçünün derecesi.
otoban ölçümünde eğrilik derecesini tanımlamak için 100 fitlik kiriş yerine 100 fitlik yay parçası
kullanılır..
bağımsız eşitliklerin sayısı, bilinmeyen parametrenin tek anlamlı çözümü için gerekli olan
denklem sayısındaki gözlem kümesinin fazlalığından yazılabilir. böylece; eğer fazlalık
gözlemlerinin kümesinden n tane gözlem eşitliği, m tanede bilinmeyen parametre yazılırsa (n,
m) gözlemlerin bağımsızlık kümesi, (n-m) bu fazlalık gözlemlerinin herhangi bir en küçük
kareler dengeleme yöntemindeki serbestlik derecesi olarak bilinir. özel olarak fakat çok yaygın
bir şekilde, gözlemlerin ortalaması olarak bir parametrenin belirlenmesi durumunda u=1 ve
böylece m-n=1 olur, burada sadece bir parametre vardır ve bu gözlemlerin herhangi biriyle tek
anlamlı olarak belirlenebilir. (bu durumda, her gözlem bir eşitliktir, x1=10.2) bu nedenle bu özel
durumda serbestlik derecesi (n-1)’e eşittir.
birleştirilmiş bir veri tabanından tek tek yada grupların konu veya özelliğinin tanımlanması.
1.(radar) uçaktaki bir noktadan radar tarama alanının başlangıcına kadar olan yer mesafesi.
2.toplamdan özel bir parçayı seçmek için kullanılan zaman bazının başlangıcının elektronik
gecikmesi.
yerel nirengi noktaları uzun bazlara dayanırken kısa bazlı nirengi noktaları kullanıcıların yüksek
doğruluk kontrolünü daha kolay yapabilmelerini sağlamak amacıyla inşa edilmiştir.
ışığın(gönderilen veya yansıtılan farketmez) yoğunluğunu ölçen bir cihazdır. gönderme
densitometreleri negatiflerin yoğunluğunu ölçerken yansıtma densitometreside opak kopyanın
yansıtma aralığı (yoğunluğunu) ölçer.numaralandırılmış bir skala veyz dijital bir
gösterge,karşılaştırma ve kontrol amacıyla hassas okumaları sağlar.
1.(fotoğrafçılık) pozlanmış bir filmin, yüzeyin ya da banyo sonrasındaki kağıdın ya da direkt
görüntünün (basılmış malzeme olması durumunda) koyuluk derecesinin ölçümü. bu tam
olarak, yayımlanan ışığın isabet oranı olan optik opaklığın logaritması şeklinde tamamlanır. bu
saçılan ya da spekular ışığın kullanımıyla değişir. bknz. karakteristik eğri ya da kontrast.
2.(kartoğrafya) detay miktarı bir harita veya grafik üzerinde gösterilir. yoğunluk ölçekle değişir
ve bölgenin doğası belirlenir. 3.(ölçme) verilmiş bir ölçüm veya alandaki kontrol noktalarının
sayısı.
(jcs)standart atmosferdeki yoğunluğa uygun, yüksekliğe bağlı olarak ifade edilen atmosferik
bir yoğunluktur.
mümkün olan tüm astrojeodezik gravimetrik ve uydu gözlem ölçülerine dayalı birleşik bir dünya
datumudur.daha önceki dünya datumları wgs59, wgs 60,wgs 66 ve wgs72 idi.şimdiki sistem
wgs84 ‘dür.sistem,mevcut kabul edilmiş değerlerin yeni jeodezik gravimetrik ve uydu verileri
sonucu değişiminde revize edilir.
bu kütüphaneler, dod ilgi sahasındaki özel mc&g verileri ile ilgili dosyalar yaratmak, geliştirmek
ve bunları tüm yetkili kuruluşların hizmetine sunmaktadır.
1.(düzlemsel ölçüler) referansın doğu-batı eksenindeki bir hattın ortoğrafik projeksiyonu. bir
çizginin ayrılığı, meridyen mesafelerinin ya da çizgi sonundaki boylamların farkıdır. bu azimutu
ya da başaçısı kuzeydoğu ya da güneydoğu kuadrantında olan bir çizgi için doğudur veya
pozitiftir ve bazen doğruluk olarak adlandırılır, azimutu ya da başaçısı kuzeybatı ya da
güneybatı kuadrantında olan bir çizgi için batıdır veya negatiftir ve bazen batılılık diye
adlandırılır. yeni boylam farkı denir. 2.(navigasyon) verilen herhangi bir enlem paralelindeki iki
meridyen arasındaki mesafe, doğrusal birimlerle tanımlanır, “genellikle deniz mili şeklinde”,
batı veya doğruya olan mesafe bir gemi ile bir noktadan diğerine olan ilerlemeyle iyileştirilir.
kayıtlardaki orjinal şartlara bağlı kalarak bir restorasyon çalışması için yapılan ölçü
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 27/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
depressed pole
depression angle
depression contour
depth
depth contour
alçaltılmış kutup
azaltma açısı
kokurdan
derinlik/dip (jcs)
derinlik eş yükselti eğrisi (jcs)
depth curve
depth number
depth of field
derinlik eğrisi
derinlik değeri
alanın derinliği
depth of focus
odak derinliği
depth of isostatic
compensation
descending node
isostatik kompensation derinliği
description
1 protokol
descriptive name
tanımlayıcı isim
design consept review (dcr)
tasarı konsepti raporu (tkr)
detail points
detay noktaları
detailing
detaylama
detection
deutsche industrie norm din
belirleme
din
develop
geliştirme
developable
deviation
düzlemleşebilir
deviasyon
diagnostic point
teşhis belirli noktasi
diagonal check
diyagonal kontrol
diagram on the plane of the
celestial equator
diagram on the plane of the
celestial meridian
diagram on the plane of the
equinoctial
diameter
diameter enlargement
diaphragm
diapositive
gök ekvatoru düzlemindeki
diagram
gök meridyeni düzlemindeki
diagram
ekinoktiyal düzlem diagramı
çap
çap büyütme
diyafram noktasıdiapozitif
diapositive printer
diapozitif yazıcı
difference of elevation
difference of latitude
yükseklik farkı
enlem farkı
difference of longitude
boylam farkı
alçalan düğüm noktası
differential aberrration
differential leveling
diferansiyel nivelman
differential temperature
difransiyel ısı
diffraction
kırınım
digital /image
sayısal görüntü
digital aeronautical flight
information file (dafif)
havacılıkla ilgili sayısal uçuş
bilgi dosyası (hsubd)
digital bathymetric data base
(dbdb)
sayısal metrik dalış veri tabanı
tekrarıdır.bağımlı tekrar ölçüm;ilk olarak mevcut köşe noktaları ve orjinal ölçünün kabul
edilebilir diğer kontrol noktalarının bulunması ve ikinci olarak da orjinal ölçüye uyumlu olarak
yapılan uygun ölçülerle kayıp noktaların bulunması şeklinde yapılır.bu tip bir ölçü orjinal
ölçünün kayıtlarıyla arazi şartları arasında iyi bir uyum olduğu zaman yapılır.başlıklar,alanlar
ve tanımlar değişmeden kalmalıdır.ayrıca bağımsız tekrar ölçüme bknz.
ufuk hattından aşağıdaki göksel kutuptur. yükseltilmiş kutupların zıttıdır.
bknz. azaltma açısı (angle of depression)
yüksekliği, kendisini çevreleyen yükseklikten daha düşük olan eş yükselti eğrisi.
hidrografik datum düzleminden deniz, göl veya nehir yatağına olan düşey uzaklık.
hidrografik datumun altındaki eşit derinlikteki iki noktayı birleştiren çizgi. ayrıca, batimetrik, eş
yükselti eğrisi, derinlik eğrisi, izobat diye de adlandırılır.
bknz. derinlik eş yükselti eğrisi.
derinlik eş yükselti eğrisinin bir datuma göre yüksekliğini gösteren rakam.
kameradan en uzak ve en yakın konumda olup kabul edilebilir bir kesinlikle görüntülenen
noktalar arasındaki mesafe.
odak düzleminin gerçek odak noktasından ileri-geri hareket ettirebildiği ve kabul edilebilir
keskinlikle bir görüntü veren mesafe. yani odak uzaklığı denilir.
isostasi olarak bilinen eşitliğin sağlandığı deniz seviyesi altındaki derinliktir.
gezegen,göktaşı veya kuyruklu yıldızın ekliptiği kuzeyden güneye geçtiği veya uydunun kendi
ekvatorunu esas alarak kuzeyden güneye geçtiği noktadır.yükselen düğüm noktasının
tersidir.ayrıca güney sınırı düğüm noktası olarak da bilinir.
1.her nirengi noktası,nivelman noktası için hazırlanmış resmi basılı veriler için kullanılan
terimdir.veriler;noktanın konumu ve tipi ile bir kişinin noktaya kolayca erişmesi ve onu tam
olarak tanımasını sağlayacak niteliktedir. 2. (kadastral ölçüm) (muhtemelen kadastro çapı) bir
mülkün kenar uzunlukları ve sınırlarını belirten bir dökümandır.
detayın yapısını (doğal veya suni) tanımlamak üzere haritalar üzerinde genel bir sembol ile
gösterilen not. ayrıca bknz. coğrafik isim, yer ismi.
çalışma
grubunun, yapılması
gerekenlerin yapımcı tarafından tam olarak anlaşılıp
anlaşılmadığını, tamamen değerlendirildiğini ve sistem tasarım mimarisinin uygun ve mantıklı
olup olmadığının belirlendiği, bir sistemin geliştirilmesinde
kullanılan temel yapı taşıdır.
şartlar yazılım donanım ve işlemler ile ilgili olmak zorundadır
özellikle eğik fotoğraflarda seçilmiş belirli noktalar olup, bunlar yükseklik sonucunda yer
değiştiren detayların doğru konumlamaları için kullanılırlar.
-topoğrafik bağlama detaylarının kontrol ağındaki işlemi. bir ölçüde bulunan nesneler tekil
noktalardan dolambaçlı akımlara ve komplex jeolojik formasyonlara doğru sıralanırlar.
görüntü yorumlamada bir nesnenin varlığının nesneyi tanımadan yapılan keşifi.
(alman endüstri normu) alman endüstriyel standardı, mekaniksel, mühendislik ve bilimsel
amaçlı ürünler için standardizasyondaki avrupa sistemi. mc&g’de en dikkate değer uygulama
film hızının ölçümüdür.
fotoğrafçılıkta, görüntüyü görünebilir hale getirebilmek için kullanılan kimyasal maddeler ve
aynı zamanda bu yolla görüntüyü görünebilir hale getirme işlemi.
koni veya silindir gibi, herhangi bir parçasını sıkıştırıp büzmeden düzlem oluşturabilen yüzey.
(jcs)(ayrılma) manyetik ve pusula istikametleri arasındaki açısal farktır.ayrıca manyetik ayrılık
olarakda bilinir.bknz. hata;artık ayrılma
veri kümesinin transformasyon sonucunun yeterli olup olmadığının kontrolünde kullanılan veri
kümesinde coğrafi konumu hassas olarak bilinen noktadır. (teşhis noktası transformasyon
çözümünün bir parçası değildir.)
tekrar üretim ölçeği meydana getirmek ve/veya kontrol etmek veya yapısının doğruluğundan
emin olmak için bir harita izdüşümünün temel çerçevesinin çapraz köşelerinin boydan boya
ölçülmesi.
bknz zaman diagramı
lokal gök meridyeninin zenit en üstte olmak ve ufuğun ufki çap olarak gözüktüğü bir
diagramdır.ayrıca zaman diagramına bknz.
bknz. zaman diagramı
(büyütme) bknz. büyütme kuvveti.
orijinal dokümanın büyütme oranını gösteren terim. ayrıca bknz. x defa büyütme.
relatif açıklık.
(fotogrametri) bir transparan ortam üzerindeki pozitif fotoğraf. terim genellikle çizim aleti,
projektör veya komparatör içinde kullanılan bir cam yüzey üzerindeki transparan bir pozitifle
ilgili olarak kullanılır.
hava negatiflerinden (filmlerinden) diapozitiflerin elde edilmesi için kullanılan fotografik alet.
indirgeme yazıcısı da denir. sabit oran projeksiyon yazıcısına bknz.
iki nokta arasındaki düşey mesafe, veya iki noktadan geçen yüzeyler arasındaki mesafe.
1. iki nokta arasındaki herhangi bir meridyenin kısa yayı, açısal ölçü ile ifade edilir. 2. (düzlem
ölçümü) iki çizgi sonunun enlem farkları genellikle çizgi enlemi diye adlandırılır ve ortografik
izdüşümünde referans meridyen olarak tanımlanır. çizginin ortasındaki enlem de çizgi enlemi
olarak kabul edilir..
iki yerin meridyenleri arasındaki paralelin kısa yayı veya kutuptaki küçük açı, açısal ölçü ile
ifade edilir.
yıldızların aberasyonu ile genelde hareketli bir nesne(mesela uydu) aberasyonu arasındaki
farktır.ayrıca paralaktik aberasyon olarak da bilinir.
herhangi iki nokta arasındaki yükseklik farkının geometrik nivelman ile ölçülmesi
işlemidir.ayrıca direk nivelmana bknz.
aletlerdeki ısı değişmelerinin fark edilemeyecek okuma hatalarına yol açtığı doğal bir
hatadır.genelde direk güneş ışınlarının alet üzerine düşmesiyle olup, aleti ölçü esnasında
gölgelemek ile azaltılabilir.
(optik) opak objelerin köşelerindeki ışınının kırınım (dönmesi) nedeniyle bükülmesi. dairesel
bir açıklık vasıtasıyla görülen ve yansıtılan ışık noktası, yavaş yavaş azalan bir yoğunluktaki
ışık halkalarıyla çevrili parlak bir merkez gibi dağılma gösterir.
görüntü sayısal formatı; görüntü alanını, düzgün şekilli pikseller (resim elementleri) olarak
adlandırılan düzgün iki boyutlu dizilere ayırarak ve her bir alanı tanımlayıcı renk tonu ve
gölge değerleri atayarak elde edilir.
havaalanı, pist, navigasyon yardımı ve yol verisini kapsayan bir dma uçuş bilgi veritabanı.
hem yüksek irtifa (18000 feet ve üstü) hemde alçak irtifa (18000
feet'ten aşağı) rota
planlarını kapsamaktadır.
gridlenmiş bir dalış veri tabanında her 5 dakikalık enlem ve boylam için düzeltilmemiş
metrelerde derinliklerin resimlenmesi. manyetik teyp üstünde tutulması uygundur.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 28/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
digital chart of the world (dcw)
sayısal dünya haritası
digital chart of the world (dcw)
project
sayısal dünya haritası projesi
digital cities data base (dcdb)
digital comparator segment
(dcs)
sayısal şehirler veri tabanı
sayısal nokta atma parçası
digital data
digital data base
(off-line)
sayısal veri
sayısal veri tabanı
digital data base (on-line)
sayısal veri tabanı
digital elevation model (dem)
sayısal yükseklik modeli (sym)
digital feature analysis data
(dfad)
sayısal detay analiz verisi (sdav)
digital feature data
sayısal detay verisi
digital geographic
information (dgi)
sayısal coğrafik bilgi (scb)
digital geographic
information exchange standart
(digest)
sayısal coğrafi veri değişim
standardı (scvds)
digital landmass blanking
system (dlmb)
sayısal yerkütle önleme sistemi
(syös)
digital landmass system
(dlms)
sayısal yerkütle sistemi (sys)
digital line graph (dlg)
sayısal çizgi grafiği
digital line graph-enhanced
(dlg-e)
sayısal çizgisel geliştirilmiş
grafik
digital map
sayısal harita
digital production system
(dps)
sayısal üretim sistemi (süs)
digital synthesized data
digital synthetic data
sayısal sentezlenmiş veri
sayısal sentetik veri
digital terrain analysis data
(dtad)
sayısal arazi analiz verisi
(saav)
digital terrain elevation data
(dted)
sayısal arazi yükseklik modeli
(saym)
vektör ürün standardı (vps)’nı kullanan ilk dma ürünü dcw’dir. harekat seyrüsefer haritası serisi,
temel haritalarda bulunan tüm bilgileri kapsayacak içerikte 1:1.000.000 ölçekte ve tüm dünya
yüzeyini kapsayacak şekilde bilgi sunmaktadır. ayrıca bknz. vektör ürün formatı.
gelecekteki dma sayısal veri ürünlerini desteklemek, vektör formattaki sayısal bilgiyi
zenginleştirmek amacıyla, çeşitli standartları geliştirmek, düzenlemek ve ortaya koymak için
tasarlanan bir dma arge (araştırma/geliştirme) projesidir.
onc'lerden sayısallaştırılan şehirlerin sınırlarını kapsayan bir dma standart ürünü.
dma'nın mark 85 modernizasyon işleminin bir parçası. sayısal komparatör, sayısal görüntü
üzerindeki noktaların konumlarının ölçülmesinde kullanılan bir sayısal fotogrametrik
sistemdir. noktalar operatör tarafından interaktif olarak ölçülebileceği gibi sayısal korelasyon
tekniği kullanılarak otomatik olarak ölçülebilir.bu parça ayrıca yükseklik verisini sıkıştırma
özelliğine de sahiptir. ayrıca mark 85'e bknz.
bunlar bilgisayar tarafından okunabilen, alfanümerik formatla temsil edilen verilerdir.
simülasyon ve silah sistemleri gibi farklı kullanıcı sistemlerini destekleyen ortak bir formatta
muhafaza edilen bir sayısal veri tabanıdır.normal olarak veri
belirli bir kullanıcı sistem
tarafından kullanılmadan önce transfer edilmelidir. bu terim genel olarak off-line veri tabanı
olarakda ifade edilir.
simülasyon ve silah sistemleri gibi bir kullanıcı sistemin ihtiyaç duydugu formatta olan ve
kullanıcı sisteme yüklenebilen bir sayısal veri tabanıdır. bu terim genellikle on-line veri
tabanı olarak da bilinir.
dünya yüzeyindeki noktaların yüksekliklerinin sayısal bir modeli. düzenli boşluklu yatay
aralıklarda yer konumları için arazi yüksekliklerinin sayısal
kayıtları. veri, bazı 7.5 dakikalık
topoğrafik haritalar ve 1-250 000 ölçekli haritalar için uygundur. ayrıca sayısal arazi
yükseklik verisi ve sayısal arazi modeli'ne bknz.
seçilmiş doğal ve tarımsal planimetrik özellikleri, büyüklük ve kapsamının bir fonksiyonu olarak
nokta, çizgi ve alan detayları olarak sınıflandırılan tipleri kapsayan bir veri tabanıdır. her bir
özelliğe bir kod verilmiştir ve dahası sınırlı öznitelikle tanımlanmıştır. veri, poligon formatında
depolanmaktadır ve 1 derecelik parçalara ayrılmıştır. ilk uygulamaları, radar, simülasyon,
navigasyon, nişan alma ve arazi engel çalışmalarıdır.dted ile birleştirilince simülatörlerde
gerekli olan görüş analizi, arazi engel durumu ve perspektif görüntü elde etmede kullanılan bir
veri tabanı oluşturulmuştur. sdav ayrıca sensör ayarlama, hedef tanımlama, haberleşme sınırı
analizleri, yada harita üretim aktiviteleri içinde kullanılabilir.
1. (doğal veri) sayısal formdaki insan yapımı, doğal ve arazi ile ilgili detaylar; kesik sayısal
(nümerik) formdaki veri; haberleşme hatları, yapılı alanlar (şehirler), ulaşım yolları ve arazi
yapıları gibi dünya yüzeyi üzerindeki bütün insan yapımı detaylar. 2. (hidroğrafik veri) sayısal
formdaki okyanusların, göllerin, nehirlerin, diğer suların ve bunların ilişkide olduğu sahil
bölgelerinin fiziksel özelliklerinin ölçüm ve tanımlarından çıkartılan veri.3. (arazi detay verisi)
sayısal formda olan bütün doğal ve baraj gölü ve tarımsal detaylar gibi insanların değiştirerek
oluşturduğu detaylar ile ilgili veri4. (doğal detay verisi) sayısal formda olan doğal bitkiler, su
kütleleri, çöl ve bunlar gibi insan yapısı olmayan dünya yüzeyi üzerindeki doğal detaylar.
yüksekliğin, coğrafik özellik geometrisinin, detay öznitelik
bilgisinin, elektromanyetik
spektrum içindeki ilgili bilgilerin, diğer yardımcı bilgiler ile birlikte askeri coğrafi bilgilerin ve
diğer sayısal bilgilerin sayısal gösterimi.
ortak üreticiler arasında sayısal coğrafi verinin değişimini desteklemek amacı ile tasarlanmış,
nato'nun sayısal coğrafi bilgi çalışma grubu tarafından geliştirilmiş bir standartlar kümesidir. bu
standartlar, konumlama, navigasyon, simülasyon, hedef tanıma, otomatik harita üretimi, veri
görüntüleme ve veri yönetimi uygulamalarında olduğu gibi silahlı kuvvetleri ilgilendiren
jeodezik, coğrafik, jeolojik ve jeofiziksel veriye uygulanır.
düşünsel olarak 200 metre değerinin karaya ve 0 metre
değerinin suya atandığı,
yükseklik verilerinin bir kara/su matrisidir. bu matris verisi e-3a hava indirme uyarı ve kontrol
sistemi (awacs) tarafından kullanılmaktadır.
bu sistem deniz/kıyı ortamında karadan dönen
istenmeyen radar dalgalarını filtrelenmesini ve sahil hattı yakınındaki uçak ve gemi
hareketlerinin iyi bir şekilde tesbit edilmesini sağlar.
iki temel sayısal veri dosya tiplerini kapsayan bir kartoğrafik veri tabanı. biri arazi yükseklik
verisini ve diğeri tarımsal ve doğal detay verisini
kapsamaktadır. dma tarafından örneğin
simülatörler ve silah sistemleri gibi çeşitli kullanıcı sistemlerini desteklemek amacı ile
muhafaza edilmektedir. resmi olarak digital radar landmass simulator (drlms) sayısal radar
yerkütle simülatörs, (srys) olarak bilinir. ayrıca dfad ve dted'e bknz.
çizgisel harita bilgisi amerika birleşik devletlerinde geological survey (jeolojik araştırma)
tarafından sayısal formda geliştirilmiştir. veri, çeşitli ölçeklerde, çeşitli temalar için ve
çeşitli formatlarda alınabilir.
topoloji üzerine kartoğrafik özellik katmanı oluşturan dlg topolojiksel modelinin uzantısıdır.
detay nesnelerinin konumsal olmayan karakteristikleri, var olan yada konumsal nesneler ile
ilişkilendirilmektedir.
1. sayısal formda ifade edilen ve saklanan harita 2. dünya yüzeyi üzerindeki kesikli noktaların
sayısal formda temsil edilmesi. ayrıca nümerik harita olarakda adlandırılır. sayısal arazi
yükseklik verisi, sayısal doğal detay verisi ve sayısal doğa detay verisi gibi iki yada daha
fazla verinin analiz edilmesi ile elde edilen
veri. örnek olarak, araçların ülkeler arası
hareketi üzerine toprak tiplerinin, bitki eğimi ve drenajın etkilerini belirleyen verinin elde
edilmesi verilebilir.
doğru ve amaca uygun yada sayısal ürün ve hizmetler için dma'nın üretim sistemidir. dps
herhangi bir coğrafik alan
üzerinde çok parçalı ürünlerin üretimini destekleyen bir mccg
sayısal veri tabanı gibi yazılım ve donanım gelişmelerini kapsamaktadır. ilk aşama, mark 85
mevcut dma üretim kapasitesinde maksimum gelişmeyi elde etmektir. mark 90 aşaması, mark
85'in bazı parçalarını sayısal ve sayısal işlemleri
için ilaveyazılım ve donanımlarla entegre
edilmesidir. ayrıca data integration segment; source acquisition segment; hardcopy
exploitation segment; universal rectifier segment; production management segment; data
services segment; source preparation segment; data extraction segment; product generation
segment; mark 85; mark 90'a bknz.
düşük çözünürlük/frekans girdisinden üretilen tamamen yada kısmen düşünsel bilgiyi
tanımlayan nümerik formattaki veri.
doğal ve insan yapısı detayları temsil eden kesikli sayısal formdaki veri. detay verisi tipik
olarak ulaşım, bitki, yüzey konfigürasyonu, yüzey materyalleri, yüzey drenajı ve engel
analizi olarak kütüklerde gruplandırılmıştır. dtad'ı kapsayan çeşitli veri tabanı ürünleri, arazi
analizi,
hedef
seçme,
savaş alanı
modellemesi ve simülasyon çalışmalarında
kullanılmaktadır.
dma ile üretilen arazi yükseklik verilerinin düzgün bir matrisidir. dted, arazi yükseklik, eğim
ve/veya arazi engebe bilgisi gerektiren bütün askeri amaçlı eğitim, planlama ve işletim
sistemleri için temel veri sağlamaktadır. level 2 nokta aralığı enlemsel olarak 1 yay saniyesidir.
level1 nokta aralığı enlemsel olarak 3 yay saniyesidir. her ikisi içinde boylam aralığı enleme
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 29/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
digital terrain matrix (dtm)
sayısal arazi matrisi (sam)
digital terrain model (dtm)
sayısal arazi modeli (sam)
digitized/digital point
positionidata base (dppdb)
dihedral angel
dinometer
dioptri
sayısallaştırılmış/sayısal nokta
konumlama veri tabanı (snkvt)
dihedral açısı
eğim ölçer
dioptri
dioptric system
dip
dioptrik sistem
dalma
dip angle
dalma açısı
dip circle
dalma dairesi
dip correction
dip eqvator
dip needle
dip of the horizan
dip pole
direct motion
direct angle
direct leveling
dalma düzeltmesi
dalma ekvatoru
dalma ekvatoru
ufuk dalması
dalma kutbu
direkt hareket
direkt açı
direkt nivelman
direct measurement
direkt ölçü
direct observation
direct photography
direct positive
direct problem
doğrudan gözlem
direkt fotoğrafçılık
direkt pozitif
direkt problem
direct radial plot
direct radial triangulation -
direkt radyal çizim
direkt radyal üçgenleme
direct scanning camera -
direkt tarayıcı kamera
direct telescope
direct vernier
direkt teleskop
direkt verniyer
direction
dogrultu
direction angle
direction instrument
theodolite
istikamet açısı
istikamet teodoliti
direction method of
adjustment
direction method of
measuring horizontal angles
direction method of
observation
direction methoh of
determining astronomic
azimuth
direction of gravity
direction of relative movement
direction of the force of
gravity
direction of tilt
dengelemenin doğrultu metotu
yatay doğrultu açısı ölçme
yöntemi
gözlemin doğrultu metotu
astronomik azimut belirlemede
istikamet metotu
gravite doğrultusu
rölatif hareket doğrultusu
gravite gücünün doğrultusu
eğiklik doğrultusu
direction theodolite
directional radar prediction
(jcs)
directional reflectance
discrepancy
doğrultu teodoliti
doğrultusal radar kestirmesi
doğrultusal yansılma
farklılık
disk operating system (dos)
disk işletim sistemi (dis)
dispersion
dağılma
display
dissolve
görünüm
çözme
distance
mesafe
bağlı olarak değişir.
veri toplama işleminin temel çıktısı olan coğrafik ve model koordinatlarının düzgün bir grid
formudur bu matrisde bulundurulan veri bir grid sistemine göre olan yükseklik verisini kapsar.
grid aralığı istenen yüzey model doğruluğuna göre). farklı olabilir.
mutlak bir koordinat alanında bilinen dik koordinatlar ile çok sayıda seçilen noktaları
kullanarak arazinin sürekli bir yüzey şeklinde istatiksel olarak
gösterimidir. ayrıca sayısal
yükseklik modeli'ne bknz.
sayısallaştırılmış ppdb, mevcut analog ppdb ürününün raster
taranmış
bir
sayısal
dönüşümüdür. dma, komple bir sayısal ppdb ürünü için potansiyel araştırması yapmaktadır.
iki kesişen düzlem arasındaki açı.
eğim açısını yüzde veya açısal olarak ölçen basit alet.
özellik gözlük tipinde bir merceğin gücünü gösteren ölçü birimi. dioptri gücü milimetre biriminde
odak uzaklığının tersine eşittir. böylece odak uzaklığı 20cm olan bir mercek 5 dioptri gücünde
olur.
(optik) sadece kırıcı elemanlar (mercekler) içeren optik sistem .
1.bir gözlemcinin gözünde, görünen ufukdaki bakış hattı ile yatay arasındaki düşey açı. ufuk
dalması diye de adlandırılır.2. bir noktada yatay ile yer manyetik alanı kuvvet çizgileri
arasındaki açı. eğim, manyetik dalma, manyetik eğim, manyetik enlem diye de adlandırılır.
3.bir gök cismi maksimum yüksekliğine ulaştıktan sonra veya meridyen geçişi yakınlarında
yüksekliğindeki birinci fark edilebilir düşüş.
1.(ölçme)gerçek ufuk ve görünen ufuk hattı arasında gözlem noktasının düşey açısı.
2.(fotogrametri) uçuş yüksekliği, yer küreselliği ve refraksiyon nedeniyle hava istasyonunda
gerçek ve görünen ufuk arasındaki düşey açı.
manyetik dalmayı ölçmek için bir alet. ufuk ekseninde serbest olarak dönecek şekilde asılmış
bir dalma iğnesi veya manyetik iğne içerir.
bknz. göz yüksekliği düzeltmesi.
bknz. manyetik ekvator.
bknz. manyetik dalma iğnesi, tanım 1
bknz. dalma, tanım 1
bknz. manyetik kutup.
bir gezegen veya başka bir objenin yıldızlar içinde doğuya doğru görünen hareketi.
traversten sapma açısını ayırt etmek için iki hat arasında ölçülen açıdır.
sürekli kısa yatay hatlar yardımıyla yükseklik farklarının belirlenmesi. düşey mesafeler bir
düzeçle donatılmış nivelman aleti ve bölümlendirilmiş miralardaki direkt gözlemlerle belirlenir.
bir hatta şerit metre veya bir açıya iletki uygulanarak veya taşıma ile bir açı çevrilerek elde
edilen ölçü. bknz. dolaylı ölçü.
tek bir yatay açı ölçümü gibi değeri istenilen bir büyüklüğü ölçmektir.
bir nesnenin görüntüsünün kamerada direkt olarak kaydedildiği fotoğrafçılık.
negatif kullanılmadan direkt olarak elde edilen pozitif görüntü.
bir noktanın enlem ve boylamı, ikinci noktaya olan düz azimut ve iki nokta arasındaki mesafe
verildiği zaman ikinci noktanın jeodezik konumunun ve ters azimutunun belirlenmesi.
bknz. direkt radyal üçgenleme.
şeffaf bir çizim kağıdı üzerine radyal merkezlerden olan doğrultuları direkt olarak çizerek
yapılan bir grafik radyal üçgenleme. direkt radyal çizim diye de adlandırılır.
verilen bir oranda geri nodal nokta etrafında dönebilen veya eğilebilen merceklerin olduğu bir
panoramik kamera türü.
normal pozisyonunda olduğu zaman bir teleskoba direkt teleskop denir.
ana ölçekten biraz daha kısa boşluklar ve bölümlere sahip verniyer ölçeği. verniyerdeki
rakamlar ana ölçekdeki rakamlarla çakışır.
1.(jcs) hedefçi veya gözlemcinin ateş istemek ifade ettiği terimdir. 2.aralarındaki mesafe
referans alınmadan bir noktanın diğerine göre konumudur.doğrultu iki veya üç boyutlu
olabilir.üç boyutlu iken yatay normal düzlemdir.doğrultu genelde referansnoktadan açısal
mesafesi ile ifade edilir.ayrıca bknz. büyük daire doğrultusu;grid doğrultusu; yatay
doğrultu;manyetik doğrultu;merkator doğrultusu;referans doğrultusu;relatif doğrultu; gerçek
doğrultu;x doğrultu.
izleme esnasında anten baz hattı ile baz hattının hedefi ile birleştiren doğru arasındaki açıdır.
gözlemler esnasında taksimatlı yatay bölüm dairesinin sabit kaldığı ve teleskopun hedef veya
sinyallere yönlendirildiği ve her istikametin mikrometre mikroskop ile ölçüldüğü bir
teodolittir.istikamet teodolitleri ;1 ve 2. nirengi işlerinde sıklıkla kullanılır.ayrıca nirengi teodoliti
diye bilinir.
(nirengi ve travers) gözlenen doğrultulara ait uzaklığın belirlenmesi ile yapılan bir dengeleme
usulüdür.doğrultu metotu 1 ve 2 nci derece dengelemelerde kullanılır.
bknz. gözlenen doğrultu metotu.
yatay bölüm dairesi sabit tutularak ufuk çevresindeki farklı sinyallerin gözlenmesi ile açısal
ilişkilerin gözlendiği bir metotdur.
teodolitin doğrultusundan istifade ederek seçilen bir yıldız ile uygun bir işaret arasındaki yatay
açıyı ölçüp bu açıyı gözlem epoğu için hesaplanan yıldızın azimutuna uygulayarak bir
doğrultunun astronomik azimutunun belirlenmesidir.
bknz. gravite gücünün doğrultusu.
kendinde genelde hareket halinde olan bir referans noktasına rölatif olarak hareketin yönüdür.
çekül doğrultusu diye belirtilen doğrultudur.jeoid yüzeyine diktir.
fotogrametrideki esas düzlemin doğrultusu (azimutu)dur. ayrıca fotogrametrideki esas
doğrultudur.
bknz doğrultu teodoliti
kısmi yönlendirme için yapılan kestirmedir.
irradisyon ve toplamanın özel bir modu için ölçülen yansılmadır.
bir büyüklüğe ait ikili ve karşılaştırılabilir ölçüler arasındaki farktır büyüklüğe ait hesaplanmış
değerler arasındaki fark aynı ölçüden gelen verilerin farklı işlemlerden geçmesiyle elde edilir.
bir kullanıcı ve bilgisayar donanımı arasında ara birim gibi hareket eden bir çok işletim
sisteminden biri. dos özellikle kişisel bilgisayarlar (pc'ler) için tasarlanmıştır
(optik) kırınım ızgarası ya da prizmada olduğu gibi refraksiyon ile sağlanan geçiş sayesinde
ışığın kendi bileşen renklerine ayrışması.
sistemdeki herhangi bir cihazın çıktı verisinin grafik sunumu.
(sayısal) iki yada daha fazla poligonu birleştirince ortak sınırları kaldırarak paylaşılan ortak
öznitelikleri silme işlemidir.
iki noktanın uzaysal ayrımı olup iki noktayı birleştiren doğrunun uzunluğu ile ölçülür.ayrıca
bknz. ;açısal mesafe;çift meridyen mesafesi;çift zenit mesafesi;ekiliptik kutupsal
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 30/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
distance angle
mesafe açısı
distance measuring
equipment (dme)
distance prorate rule
mesafe ölçer cihazı
distant point
ayrık noktalar
distortion
distorsiyon
distortion curve
distorsiyon eğrisi
distributed data base
dağınık veri tabanı
distribution map
disturbing function
disturbing potential
dağılım haritası
karıştırıcı fonksiyon
karıştırıcı potansiyel
diurnal
diurnal aberration
günlük
günlük aberasyon
diurnal age
diurnal arc
diurnal circle
diurnal constituent
günlük yaş
günlük yay
günlük çember
günlük unsur
diurnal inequality
günlük eşitsizlik
diurnal motion
diurnal parallax
diurnal variation
divergence
diverging lens
dma automated publication
production system (dapps)
doble corners
günlük hareket
günlük paralaks
günlük değişim
farklılık
ayrılan mercek
dma otomatik yayın üretim
sistemi (dapps)
çift köşeler
dodging
atlatma
domestic map
dominant wavelength
doppler cone angle
doppler effect
yerel harita
baskın dalga boyu
doppler konu açısı
doppler etkisi
doppler navigation
doppler seyrüsefer
doppler satellite survey
system
doppler uydu ölçme sistemleri
mesafe paylaştırma kuralı
doppler shift
doppler sonar navigation
doppler sonar seyrüsefer
dot screen
nokta ekranı
double interpolation
çift enterpolasyon
double burn
çift pozlama
double center theodolite
double centering
çift merkezli teodolit
çift merkezlilik
mesafe;elektriksel mesafe ;dış mesafe;düşme;ön fokal mesafe;büyük daire mesafesi; grid
uzunluğu; yersel fark;hiper fokal mesafe;iç oküler mesafe;ay mesafesi;meridyen mesafesi ;
meridional mesafe;artı mesafe;kutupsal mesafe;esas mesafe;çekül doğrultusu mesafesi; eğik
mesafe;güneş zenit mesafesi;tanjant mesafesi;zaman mesafesi zenit mesafesi.
üçgen çözümünde baz olarak kullanılan kenarın veya hesaplanacak kenarın karşısındaki
açıdır.
bknz. elektonik mesafe ölçer.
bir ölçü dengeleme metotudur.açıları kayıtlı değerlerinde bırakarak traversdeki doğrultuların
mesafelerinin paylaştırılması kuralıdır.tercihen traversin en yakın kenarını uygun meridyene
yerleştirerek mesafelerin trigonometrik işlemler sonucu paylaştırılmasıyla yapılır.
düğüm noktalarına benzer ama sadece hesap çapının dışına dönük meyillerde gözükür.ayrık
noktalar bir uçuştaki görüntüleri birleştirmede kullanılır. fakat düğüm noktalarının aksine
kolonları birleştirmede kullanılmaz.
mercek aberasyonları kendi gerçek relatif pozisyonlarından görüntü pozisyonlarına etki
ederler. bknz. aberasyona 2.tanım; açısal distorsiyon, 2.tanım; diferansiyel distorsiyon, film
distorsiyonu, görüntü distorsiyonu, görüntü hareketi kompansatörü, mercek distorsiyonu, lineer
distorsiyon, panoramik distorsiyon, radyal distorsiyon, tarama pozisyonu distorsiyonu,
tanjantsal distorsiyon, eğrilmiş panoramik distorsiyon.
bir merceğin lineer distorsiyon karakteristiklerini temsil eden eğri, bu eğri absisler gibi
eksenlerinden ve ordinatlar gibi görüntü radyal yer değişimlerinden (elde edilen) görüntü
radyal mesafeleri ile çizilmiştir.
telekominikasyon ağları ile bağlanmış coğrafik olarak dağınık konumlardaki bağımsız
bileşenler ile oluşturulan bir veri tabanı.
özel bir ürünün veya oluşumun geometrik dağılımını gösteren harita.
bknz karıştırıcı potansiyel tanım 2.
(jeodezi) gerçek dünya gravite potansiyeli ile normal gravite potansiyel fonksiyonu arasındaki
farktır.ayrca potansiyel karıştırıcı; karıştırıcı yoğunlukların potansiyeli;rasgele yoğunlukların
potansiyeli olarak da bilinir. 2.toplam gravitasyonel potansiyel ve küresel yoğunluk dağılımı ile
ilgili potansiyel arasındaki farktır. ayrıca karıştırıcı fonksiyon olarak bilinir.
bir günlük periyodu olan,bir günde olan veya bir günle ilişkili olan
dünyanın kendi ekseni etrafnda dönmesinden kaynaklanan aberasyondur.günlük aberasyon
değeri gözlemci enlemine göre değişir ve kutuplarda 0’dan başlayıp ekvatorda 0.32 saniyelik
bir yay’a kadar uzanabilir.enlem ve azimut astronomik gözlemlerinde günlük aberasyon
düzeltmesi yapılır.
bknz. günlük eşitsizlik yaşı.
bknz. astronomik yay.
bir gezegenin günlük güzergahı olup deklinasyonun paralelidir.
periyodu tahminen bir ay günü (24.84 güneş saati) olan herhangi bir gel git elemanıdır.ayrıca
unsur’a bknz.
her günkü;suyun en yüksek ve alçak olduğu iki andaki yükseklik ve süre farkıdır ya da günlük
iki med ve cezirlerin (gel gitlerin) hız ve istikametlerindeki farktır. ayrıca düşük su eşitsizliği
olarak da bilinir.
bir gezegenin günlük görünen hareketidir.
bknz jeosentrik paralaks.
bir günde bir tur atabilen tanımlanabilir bir büyüklüğün bileşenidir.
nivelman güzergahının aynı kısmı üzerindeki iki porte arasındaki sayısal değerler farkıdır.
negatif merceğe bknz.
grafik görüntüleri ve yazıları oluşturmaya yarayan elektronik görüntüleme aracı. çıktısı lazer
printer veya ‘phototypesetter’ şeklinde olabilir.
normal olarak standart bir paralel boyunca köşelerin iki seti. ölçümün düzenli aralıklarında
yerleştirilmiş standart ilçe, kısım ve çeyrek kısım köşeleri. ek olarak güneyden getirilmiş
ölçümlerin rehber meridyen, aralık ve kesim hatlarının kesim noktalarındaki hatlarla belirlenen
kapalı köşeler. iki kesimde ve iki çeyrek kesim köşelerinde ortak, her biri sadece bir kesimle
ilgili iki köşe. terim bazen arazi notları bir doğru belirlemesine rağmen iki doğru belirleyerek,
böylece bindirme yaratarak yanlış kullanılır.
(fotoğrafçılık) arazilerin fazla pozlanmasından kaçınmak için hassaslaştırılmış materyallerin
belli bölgelerinden ışığı uzak tutma işlemi.
bileşik devletler (a.b.d.) sınırları içindeki bir alanı gösteren harita.
beyaz renk ile karşılaşınca bir renk oluşturan spektral saf enerjinin dalga boyudur.
referans hız vektörü ve referans mesafe vektörü arasındaki açıdır.
(jcs) kaynak ve gözlem noktası arasındaki mesafenin zaman ile değişimi nedeniyle oluşan
gözlemlenen ses veya radyo dalgasının frekansının değişimi ile kanıtlanan bir olgudur.ayrıca
doppler kayıklığı olarak da bilinir.
1. uçakta üretilen ve araziden yansıyan elektronik sinyaller ile doppler etkisini kullanarak
uçağın yer hızı ve sürüklenmesini belirlemeye yarayan bir sistemdir. 2. uydu sinyallerinin
doppler etkisine dayalı olarak konum belirleme sistemidir.ayrıca bknz. yayınlanan
efemeris;doppler sonar navigasyon;dz.kuv. seyrüsefer uydu sistemi;konum belirleme;hassas
efemeris;transblasyon
dz.kuv.seyrüsefer uydu sistemi (nnss) uydularının yayınladığı sinyalleri alabilen alıcı/anten
kombinasyonudur. antenkonum geçiş yapan uydulardan toplanan sinyaller kullanılarak konum
belirleme, translokasyon veya kısa yay jeodezik dengelemesi (saga) ile hesaplanır.
bknz. doppler etkisi
gemide üretilip yansıtılan sinyallerin okyanus gibi veya denizde asılı partiküllerden yansıması
ile doppler etkisini kullanarak geminin hız ve sürüklenmesini belirleyen bir sistemdir.ayrıca
bknz. doppler seyrüsefer sonar
paralel ve dikey dizilerde eşit alana sahip olan eşit boyutlu noktaları kapsayan bir fotoğrafik
negatif. yayın alanının basılmış bölümü ekran yüzdesini belirler. yayın alanının basılmış bölüm
yüzde oranı taşıma yoğunluğu ve/veya nokta çapıyla ölçülür. nokta ekranları bir renk tonunun
basılması için kullanılır. yani mat renk tonu ekranı denilir.
azimut için kutup yıldızının saat açısı gözleminde olduğu gibi iki veya üç oranın gerekli olduğu
tablolanmış hesaplardan değer türetme. zaman faktörü için uygun, gözlem istasyonunun
enlemiyle uyumlu bir enterpolasyondur.
iki ya da daha fazla hattın ve/veya ardarda olan ve aynı hassaslaştırılmış yüzeye kaydedilen
yarım tonlu negatiflerin kasıtlı olarak pozlanması. genellikle kasıtlı olmayan çift pozlama ile
karıştırılmamalıdır. çift filme alma da denir. kompozit’e bknz.
bknz. tekrarlı teodolit
arka planın doğrudan görüktüğü durumlarda sabit noktadan bir doğru uzatma işleminde
kullanılan metotdur.alet kurulur ve ters çevrilmiş teleskopla ileriye bakılır.düşey kıl ağının
merkezle çakıştığı nokta işaretlenir.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 31/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
double exposure
double meridian distance
çift pozlama
çift meridyen mesafesi
double model stereo templet
çift model stereo şablon
double optical projection
stereo plotter
double projection direct
viewing stereo plotter
çift optiksel projeksiyon
kıymetlendirme aleti
çift projeksiyonlu direkt
görüntülü stereo kıymetlendirme
aleti
double proportionate
measurement
çift orantılı ölçüm
double reversing
double reversion
double rodded line
çift çevirme
çift çevirme
çift miralı hat
double target leveling rod
double zenith distance
doubly azimuthal map
projection
dove prism
çift yüzlü nivelman mirası
çift zenit mesafesi
iki azimutlu harita izdüşümü
dov prizması
drafting
drafting guide
drag
tersim
tersim /taslak rehberi
teodolit
drainage
drainage pattern
drift angle
sulama kanalı (hidrografya)
sulama kanalı şebekesi(
hidrografya)
drift açısı
dublicate negative
çifte negatif
dummy
taklit
dx-90
dylux
dx-90
dyluks
dynamic height
dinamik yükseklik
dynamic number
dinamik sayı
dynamic temperature
correction
dynamical mean sun
dinamik ısı düzeltmesi
dinamik ortalama güneş
earth centered ellipsoid
yer merkezli elipsoid
earth fixed coordinate system
earth inductor
earth inductor compass
earth resources observation
system data center
earth satellite
earth tide
easement curve
east point
easting
yer sabit koordinat sistemi
yer indüktörü
yer indüktör pusulası
yer kaynakları gözlem sistemi
data merkezi
(eros veya edc)
yer uydusu
yer gel giti
spiral kıvrım
doğu noktası
doğuluk
ebb tide
eccentric
eccentric
cezir
dış merkezli
dış merkezli istasyon
station
eccentric reduction
dış merkezlik indirgemesi
eccentric signal
eccentric anomaly
eccentric error
eccentricity
dış merkezli sinyal
dış merkezli anomali
dış merkezlik hatası
dış merkezlik
eccentricity
correction
eccentricity of circle
dış merkezlik düzeltmesi
daire dış merkezliği
eccentricity of ellipse
eccentricity of alidade
elips dış merkezliği
alidatın dış merkezi
aynı duyarlı yüzey üzerinde iki fotoğrafik pozlama.
bir traversin herhangi bir hattının iki ucundan başlangıç meridyeni veya herhangi bir meridyene
olan dik mesafelerinin toplamının cebrik toplamıdır.
rastgele ortak bir ölçeğe ayarlanmış iki veya üç komşu stereoskopik modelin yatay çizimini
temsil eden şablon
çift projeksiyon direk görüş kıymetlendirme aletine bknz.
iki tane doğru olarak yöneltilmiş bindirmeli fotoğrafa görüntüsünün bir referans datuma
izdüşürülmesi prensibiyle çalışan bir stereo kıymetlendirme aleti sınıfı. böylece sonuç görüntü
hiç bir optik sistem desteğine gerek kalmadan direkt olarak görüntülenebilir. çift optik
projeksiyon stereo kıymetlendirme aleti diye de adlandırılır.
dört bölümün kayıp köşesini veya dört kesimin kayıp iç köşesini tekrar oluşturma metodu.
kuzey-güney yapılarının kayıp köşenin enlemsel konumunu ve batı-doğu yapılarının boylamsal
konumunu kontrol ettiği prensibine dayanır. bu metod da belirli orjinal bir köşenin etkisi tekrar
oluşturulacak köşenin karşı tarafındaki orjinal köşe kontrol edilerek dengelenir. belirli orjinal her
köşeye kayıp köşeye olan uzaklıklarıyla ters orantılı bir ağırlık verilir.
bknz. çift merkezleme.
bknz. çift merkezleme.
biri yüksek biri alçak iki dönüşen nokta setinde diferonsiyel seviyelerin hattı. nivelman noktaları
arasında bağımsız ölçüleri vermek için kullanılır.
her iki yüzündede taksimatı olan miradır.
bir objenin zenit mesafesinin iki katı olup matematik işlemle değil gözlemle elde edilir.
iki kutbu bulunan bir azimutal (kutupsal) harita projeksiyonu.
bir görüntüyü döndüren fakat ışını saptırmayan veya yer değiştirmeyen prizma. boylamsal
ekseni etrafında prizmanın verilen bir açısal rotasyonu görüntünün açının iki katı kadar
dönmesine neden olur. rotasyon prizması diye de adlandırılır.
belirli özelliklere göre çizim sanatı.
bak, rehber.
teodolitin yatay bölüm dairesinin,alidatın ekseni etrafında dönmesi nedeni ile oluşan hafif
kayıklığı.bknz. atmosferik sürüklenme(teodolitin yatay bölüm dairesinin sürüklenme hatası)
haritadaki su ile ilgili tüm özellikler, sahil şeritleri, nehirler, göller, bataklıklar ve diğerleri.
su kanalı ağ özelliklerinin tümünün veya bir kısmının kara veya hava haritasında gösterilmesi.
(jcs) bir uçağın veya geminin başı ve doğru rota arasında derece cinsinden ölçülen açı. (drift
doğrultusunu belirlemek için drift açısı sağ veya sol diye belirtilir.)
(jcs) orjinal negatif veya diapozitiften tekrar üretilen negatif. (çifte negatif orjinalin gerçek
üretimi veya daha az veya çok kontrastlık için üretim işlemi olabilir. direkt pozitif malzeme,
kimyasal geri işlem ve film kopyalama ile bir pozitif yapmak için bir çifte negatif elde etmek
gerekli değilidir.)
1. sonuç üretimde belirecek olan yazı veya resim pozisyonlarını gösteren taslak çizim. 2. kitap,
kitapçık veya broşürün genel stil, şekil ve ölçüsünü gösteren boş kağıtlar seti.
sayısal verinin değişimi için imo/iho tavsiye edilen standart.
koruma için kullanılan ışığa duyarlı kağıt ya da film. genellikle mavi bir geri plan ile bir mavi
pozitif okuma görüntüsüne sahiptir.
jeopotansiyel sayıyı belli bir sabitle genelliklede 45° enlemindeki normal gravite değeri ile
çarparak türetilen yükseklik.
mutlak bir birimde ifade edilen bir birim ağırlığı deniz seviyesinden bir noktaya yükseltmek için
gerekli iş.
ısısındaki değişim miktarı nedeniyle pendulumun gözlenen periyoduna getirilen düzeltme.
görünen güneşin ekliptik boyunca doğuya doğru ortalama bir hızla hareket ettiği şeklinde
tasarlanan fiktif güneş.
merkezi yerin ağırlık merkezi ve küçük ekseni yerin ratosyonel ekseni ile çalışan referans
elipsoid.
eksenleri dünya üzerinde sabit koordinat sistemi.
manyetik inişleri belirlemek için manyetik ölçülerde kullanılmak üzere dizayn edilen alet.
yer manyetik alanı içinde bir bobinde yaratılan akım yardımıyla ibresi dönen bir pusula
u.s. içişleri departmanı tarafından işletilen kullanıcı servis ve satış ofisi edc,eros dijital görüntü
işleme sistemi (edıps) ve eros dijital görüntü zenginleştirme sistemi (edıes) kullanarak landsat
datalarını da işler.
yer etrafında yörüngeye yerleştirilen yapay uydu.
ay ve güneşin çekim kuvveti nedeniyle yer kabuğunun periyodik hareketi.
spiral curve’e bknz.
bknz. 1. düşey düzlem
1. (grid) doğuya doğru (soldan sağa doğru) haritada okunan grid değerine bknz. yanlış
doğululuk 2. (düzlem ölçümü) bknz. gidiş (departure),tanım 1.
gel git döngüsünün yüksek su seviyesi ile alçak su seviyesi arasındaki bölümü.
eş merkezli olmayan.
temsil ettiği istasyonla aynı düşey doğrultuda olmayan ve üzerine bir alet merkezlendirip ölçü
yapılan gözlem noktası .yapılan gözlemler diğer istasyonlardaki gözlemlerle birleştirilmeden
önce merkez istasyona indigenir.genellikle istasyonu merkez olarak kullanmanın pratik
olmadığı veya diğer noktaların merkezden görmek mümkün olmadığı durumlarda kullanılır.
gözlenen bir doğrultuya hedefin veya gözlem aletinin yada her ikisininde dış merkezli olduğu
durumlarda dış merkezliğin kaldırılması için getirilen düzeltme. dış merkezlik düzeltmesi diye
de bilinir.
temsil ettiği istasyonla aynı düşey doğrultuda olmayan bir sinyal (hedef).
bknz anomali tanım 3.
merkezlendirme hatası.
1. merkezden sapma miktarı bknz. merkez dışı istasyon 2. (ölçücü pusulası) belirtilen şartların
birinin veya kombinasyonunun sebep olduğu etki (1) manyetik iki ucundan geçen doğrunun
iğnenin rotasyon ekseninden geçmemesi (2) rotasyon merkezinin bölümlendirilmiş dairenin
merkezinden geçmemesi (3) bakış doğrultusunun aletin yatay ekseninden geçmemesi 3.
odaktan konik bir kesimin herhangi bir noktası ve karşılık gelen direktris (directix) arasındaki
mesafe
(triangülasyon) bknz. dış merkezlik indirgemesi.
bölüm dairesi şeklinin merkezi ile dairenin rotasyon merkezi arasındaki mesafe.bknz alet dış
merkezliği.
elipsin bir odağı ve merkezi arasındaki mesafenin küçük eksen uzunluğuna oranı.
alidattaki indeks noktası şeklinin merkezi ile bölüm dairesi şeklinin merkezi arasındaki
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 32/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
eccentricity of instrument
eccentricity of spheroid
(ellipsoid) of revolution
eclipse t
tutulma
eclipse year
ecliptic
tutulma yılı
ekliptik
ecliptic coordinate system
ecliptic latitude
ecliptic longitude
ecliptic meridian
ecliptic node
ecliptic parallel
ecliptic polar distance
ecliptic pole
ecliptic system of coordinates
ekliptik koordinat sistemi
ekliptik enlem
ekliptik boylam
ekliptik meridyen
ekliptik düğüm
ekliptik paralel
ekliptik kutupsal uzaklık
ekliptik kutup
ekliptik korrdinat sistemleri
edge
kenar
edge matching
kenar denkliği, kenar benzerliği
edge mating
editing
kenar denkliği
editleme
effective area
etkili alan
effective earth radius
effective focal lenght
effective focal length
effective radius of the earth
etkili dünya yarıçapı
etkili fokal uzunluk
etkili odak uzaklığı
dünyanın etkili yarıçapı
egault level
ekvatoryal radius
electrical distance
electrical survey net adjuster
(esna)
electromagnetic spectrum
egoult nivosu
ekvatoryal yarıçap
elektriksel mesafe
elektiksel ölçüm ağı
dengelemecisi
elektromanyetik spektrum
electronic bearing
electronic chart update
manual
elektronik bağıntı
elektronik hava harita
güncelleştirme kılavuzu
(echum)
elektronik kontrol
elektronik uzaklık ölçüm aleti
electronic control
electronic distance measuring
(edm)
alet dış merkezliği
dönel elipsoidin dış merkezliği
electronic line of position
electronic map
konum elektronik hattı
elektronik harita
electronic map data (emd)
electronic position indicator
(epı)
electronic refraction
elektronik harita verisi (ehv)
elektronik konum belirleyici
elektronik refraksiyon
electronic survey
electronic telemeter
elektronik ölçü
elektronik telemetre
electrotape
elektro teyp
elektronik
elektronik chart display and
information system (ecdis)
anataslak
elektronik harita görüntüleme
ve bilgi sistemi (ehgbs)
elements of a fix
elevated pole
elevation
sabit elemanları
yüksek kutup
yükseklik
mesafe.bknz. alet dış merkezliği .
daire dış merkezliği ve alidat dış merkezliğinin kombinasyonu.
dönel elipsoidin bir meridyen kesimindeki elipsin dışmerkezliği.
parlak olmayan bir cismin parlak olmayan başka bir cismi gölgesinden geçmesi nedeniyle
görünürlüğün azalması ve yok olması 2. gözlemci ve parlak bir cisim arasına karanlık bir cisim
girmesi sonucu parlak cismin görünürlüğünün tamamen veya kısmen yok olması. bknz. yıllık,
ay , güneş tutulması.
güneşin ay yörüngesi üzerinde aynı noktada iki kesişmeleri arasındaki zaman aralığı.
gök küresi ve dünyanın güneş etrafındaki yörüngesinin (veya güneşin dünya etrafındaki
görünür yörüngesi) kesişimiyle oluşan büyük daire
bknz ekliptik koordinat sistemleri
bknz. astronomik enlem.
bknz. astronomik boylam.
gök küresi üzerinde aynı astronomik boylamı içeren daire.
bknz. düğüm.
gök küresi üzerinde aynı astronomik enleme sahip noktaların oluşturduğu daire.
astronomik enlemin tamları.
gök küresi ekliptikten 90° deki iki nokta.
ekliptiği birinci referans düzlem ve vernal ekinokstan geçen ekliptik meridyeni ikinci referans
düzlem kabul eden astronomik koordinat sistemi ekliptikten 90° deki noktalar kuzey ve güney
ekliptik kutuplardır.ekliptikten kuzey ve güneydeki açısal uzunluklar ekliptik enlemdir.vernal
ekinokstan doğuya doğru 360° ye kadar ölçülen açı ekliptik boylamdır.
1.(görüntüsel) bir fotoğraf ya da görüntüdeki nesnenin sınırı, genellikle sınırın en yakın içinden
sınırın en yakın dışına olan parlaklık değerindeki etkili değişim sayesinde karakterize edilir.
2.(topoloji) bir çizgi sınırları ve bir lineer detayın bölgesini temsil etmek için kullanılır. kenarlar
topolojik olarak nod’lara kenarlara ve sınırlara bağlanabilirler.
komşu pafta tabakalarının köşeleri boyunca bağlantı (uyum-denklik) elde etmek için detayların
grafik dengelenmesi ve karşılaştırma.
denkliğe bknz.
bir haritanın çeşitli üretim aşamalarından biri olan kontrol işlemidir. bu aşamada haritanın
doğruluğu, tamlığı, kullanılan kaynakların transferi, okunabilirliği ve yeniden üretimi kontrol
edilmektedir. editlemeler genellikle temel bir üretim aşaması ile birlikte
kullanılmaktadır.
örneğin birleştirme editlemesi, yazım editlemesi gibi.
bir uçuş kolonundaki seride yer alan herhangi bir fotoğraf için, komşu fotoğraflarla yapılan
bindirmelerin ikiye bölünmesi ile elde edilen fotoğrafın merkez parçası. düşey bir fotoğrafta,
etkili alandaki (geçerli alandaki) tüm görüntüler komşu fotoğraflardaki kendi çekilen
görüntülerine oranla daha az değişikliğe sahiptirler.
bknz dünyanın etkili yarıçapı
temel mesafeye bknz. tanım 1.
bknz temel uzaklık ,tanım 1
atmosferde refraksiyon indeksi yüksekliğe göre doğrusal olarak değiştiği zaman atmosferik
rekfraksiyon düzeltmek için geometrik yarıçapın yerine kullanılan dünyanın
yarıçapını
düşünsel bir değeri .
bir çubuğa tutturulmuş yatay bölüm dairesi gösterge düzecine sahip bir fransız aleti.
yer ekvatorundaki büyük dairede ölçülen yarıçap.
radyo dalgalarının birim zamanda katettiği mesafe cinsinden ölçülen uzunluk.
analog elektiksel ağ yardımıyla nivelman travers ve yatay açı ağlarınının en küçük kareler
dengelemesini yapan bir alet.
gamma ışınlarından en uzun radyo dalgalarına uzanan ve görünen ışığı içeren elektromanyetik
radyasyonun frekansları ve dalga boylarının bütün aralığı. bir çok uzaktan algılama sistemi
elektromanyetik spektrum içinde işlem görecek dizayn edilirler.
elektronik ekipmanlarla elde edilen bir bağıntı.
echum’un elektronik versiyonu. bak, hava haritası güncelleştirme kılavuzu.
elektronik aletlerle yapılan kontrol.
bilinen bir frekans ve hızla yayınlanan ve geri dönen elektromanyetik dalgalar arasındaki faz
farkını veya yayınlanmış sinyalin yolculuk zamanını ölçerek mesafeyi belirleyen alet.ölçüler
veya navigasyon kullanımları için bu tür aletlerin bol ve çeşitli türleri vardır.mesafe ölçüm
ekipmanı (dme : distance measuring equipment) diye de bilinir.bknz elektronik nokta belirleyici,
elektroteyp, geodimetre,lazer.sanar,tellurometre
elektronik ekipmanla elde edilen konum hattı.
elektronik anlamda elde edilen, depolanan ve görüntülenen bir harita bilgisini ihtiva eder.
ayrıca raster; raster veri yapısı; raster ürün standardı (standartları)(rps); vektör; vektör veri;
vektör ürün formatı (vpf); vektör ürün standardı (vps)'ye bknz.
elektronik haritaya bknz.
başlıca hidrografik ölçülerde kullanılan elektronik mesafe ölçüm ekipman tipi.
interferometri ile ölçülen faz farkı, doppler sistemi ile ölçülen faz değişim hızı ve faz
değişiminde kullanılan elektronik aletlerde ölçülen miktarlarda dikkate değer değişimle yaratan
atmosfer ve iyonosferin etkileriyle oluşan refraksiyon.
elektronik ekipman kullanılan ölçüm
bilinen bir hız ve frekansla yayınlanan elektomanyetik dalganın yayınlanma ve geri dönüşü
arasındaki zaman veya faz farkı ölçen elektronik alet.
sorgulayıcı bir birime sinyalleri geri gönderen yansıtıcı bir birime radyo frekansı sinyali
yayınlayan hassas elektronik ölçüm aleti için bir ticari marka.sinyalin yayınlanması ve dönüşü
arasındaki zaman ölçülerek hassas doğrusal mesafe olarak digital bir göstergede görüntülenir.
üniversel analog fotoğrafik refraksiyon sistemi.
çoğu dizaynlarında harita bilgisi, konumsal bilgi ve rota ve hız gibi gemilerin panometrelerini
içeren bütün gerekli navigasyon yardımlarını entegre eden bir sistem radar ve diğer girdileride
içerebilir.
bir konumu tanımlamak için kullanılan koordinatların özel değerleri.
ufkun üzerindeki astronomik kutup.zıttı alçak kutup
bir datumdan olan düşey mesafe, genellikle ortalama deniz seviyesinden, dünya yüzeyindeki
bir nokta veya nesneye. dünya yüzeyi üzerinde bir nokta veya nesne ile belirli olan irtifa
(yükseklik) ile karıştırılmamalıdır. jeodezik formüllerde yükseklikler: h elipsoid üzerindeki
yükseklik, h ise jeoid veya yerel datum üzerindeki yüksekliği gösterir. yüksekliklerin
gösteriminde, bazen h ve h yer değiştirebilir. ayrıca bknz. ayarlanmış yükseklik, tahmin edilmiş
yer yüksekliği, barometrik yükseklik, kontrol edilmiş nokta rakımları, kritik yükseklik, yükseklik
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 33/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
elevation density category
yüksek yoğunluk kategorisi
elevation matrix
yükseltme matrisi
elevation meter
yükseklik ölçer
elevation posts
yükseklik noktaları
elevation tints
ellipsoid
yükseklik renk farkları
elipsoid
ellipsoid of revolution
ellipsoid of rotation
dönel elipsoid
dönel elipsoid
ellipsoidal height
elipsoid yüksekliği
ellipsoidal reflector
elipsoidal yansıtıcı
ellipticity of an ellipse
ellipticity of the spheroid
elongation
elipsin basıklığı
sferoid basıklığı
elonasyon
emergency nodal point
emergency run
empirical orientation
acil nodal nokta
acil çalıştırma
amprik (gözleme dayalı)
yöneltme, (rektifikasyon)
emulsion
emülsiyon
emulsion to base
emülsiyondan baza
emulsion to emulsion
emülsiyondan emülsiyona
encode
kodlama
end node
son düğüm noktası
endlap
engineer topographic
laboratories
engineer’s chain
ileri bindirme
mühendis topoğrafik
laboratuvarları
mühendislik zinciri
engineer’s level
mühendislik nivosu
engineering map
mühendislik haritası
engineering survey
mühendislik ölçmeleri
engraver
engraver subdivider
kazıma aleti
kazıma aleti (derin iz bırakan )
enlargement
enlargement/ reduction
diagram
enroute chart
büyültme
büyütme/küçültme diyagramı
entity node
varlık noktası
entity point
varlık noktası
entity set
entrance slit
entrance window
eötues unit
eötuös correction
varlık seti
giriş yarığı
giriş penceresi
eötuös brimi
eötuös düzeltmesi
eötuös effect
eötuös etkisi
ephemeris
efemeris
ephemeris time
efemeris zamanı
seyrüsefer (güzergah) haritası
farkı, dinamik yükseklik, arazi yüksekliği, sabit yükseklik, en yüksek yükseklik, ortalama kara
yüksekliği, optimum kara yüksekliği, ortometrik yükseklik, ilk (başlangıç) yükseklik, nokta
rakımı (yüksekliği), standart yükseklik, ilave (yardımcı) yükseklik, kontrol edilmemiş nokta
yüksekliği.
mark 90 sisteminde digital yükseklik data işlemini ölçülendirmek için kullanılan terim.
yükseltme yoğunluk kategorisi 1, 3 yay saniyesinde bir yükseltme boşluğunu temsil eder. 1/50
000 ‘den daha küçük ölçekli bir ürün tipik olarak bu yoğunlukla temsil edilir. yükseltme
yoğunluk kategorisi 2, 1 yay saniyesinde bir yükseltme boşluğunu temsil eder.1/50 000 veya
daha büyük ölçekli bir ürün tipik olarak bu yoğunlukla temsil edilir.
düzenli aralıklarla yerleştirilen noktalar için yükseklik değeri seviyeleri genellikle iki boyutlu sayı
dizileri şeklinde ifade edilir.
eğimli mesafe ölçen ve otomatik ve sürekli olarak bu ölçümleri yükseklik farkına çeviren
tekerlekler üzerinde hareket eden mekanik veya elektromekanik bir alet.
tanımlanmış bazı referans sistemlerine göre yatay ve düşey konumu bilinen nokta. bu
noktalar iki farklı sayısal arazi kütüğünde ortak olan yükseklik noktalarıdır. sayısal arazi
yükseklik verisi sayısal formda yükseklik noktalarıdır. bu sayısal yükseklik matrisi dikdörtgensel
bir yapıda dağılmış yükseklik noktalarını içerir.
bak, hipsometrik renklendirme.
elipsin kendi eksenlerinin birinin etrafında döndürülmesiyle elde edilen matematiksel
biçim.geoide yaklaşık karşılık gelen elipsoid elipsin küçük ekseni etrafında döndürülmesiyle
elde edilen şekildir.bknz datum merkezli elipsoid,yer merkezli elipsoid , 1960 fıscher
elipsoidi,üç eksenli elipsoid
bknz. dönel elipsoid.
elipsin bir ekseni etrafında döndürülmesiyle elde edilen yüzey.
referans elipsoidinden elipsoid normali boyunca noktaya kadar ölçülen yükseklik.jeodezik
yükseklik diye de bilinir.
dönel elipsoidin bir parçasına uyan aynalı yüzey.er-55 gibi steroplotter projektörlerin birkaç
tipinde kullanılmıştır.
elipsin eksen uzunlukları farkının büyük eksene oranı.
bknz basıklık (dünyanın) .
1.(ölçüm) görünen azimutsal hareketin minumun olduğu durumda bir gök cisminin gözlemci
meridyenine göre rölatif pozisyonu.
bknz nodal nokta tanım 1.
bknz gelgit üzeri çalıştırma.
büyütmenin dönmenin, masa eğikliğinin, y’deki yer değişikliğinin ve x’deki yer değişikliğinin
kompozit düzeltme dengelemesi, pozlama anında negatifte oluşan izdüşürülmüş görüntüdeki
mutlak koşulları tam olarak yeniden oluşturmak için kullanılır.
filmlerin, plakaların ve kağıtların kaplanması için kullanılan kolloidal bir çevrede olan ve ya
ışığa duyarlı gümüş tuzlarının diazoların (?) ya da fotopolimerlerin çözeltisi.
kopyalanacak kağıdın emülsiyonlu tarafı ile kopyalanan filmin bazının birbirine temas ettiği bir
kontak pozlama. öyleyse emülsiyon’dan emülsiyona’ya bknz.
kopyalanacak kağıdın emülsiyonu ile kopyalanmış filmin emülsiyonunun temas ettiği kontak
pozlama. emülsiyondan baza’ya bknz.
bir verinin orijinal haline geri dönüştürülmesi mümkün olacak şekilde kod veya kod seti
kullanılarak dönüştürülmesi.
1. bir kenarın ikinci düğüm noktası. (kenarın yönü başlangıç düğüm noktasında bitiş düğüm
noktasınadır.) 2. birçok kenarlı bir detayın son düğüm noktası. 3. bir alan detayın ilk düğüm
noktası ile de çalışan son düğüm noktası.
üst üste bindirmeye bknz.
topoğrafik mühendislik merkezine bknz.
100 fit uzunluğunda ve her biri 1 fit uzunluğunda 100 halka içermesinin dışında gunter
zincirinin benzeridir.
yükseklik farklarını belirlemek için yatay bir bakış açısı sağlayan hassas nivelman aletleri
grubu.
mühendislik projelerinin planlanmasında, geliştirilmesinde ve fiyatlandırılmasında gerekli
bilgileri gösteren harita.
gelişme veya mühendislik projelerini planlamak ve maliyeti hesaplamak için bilgi elde etmek
maksadıyla yapılan ölçümler.elde edilen bilgiler mühendislik haritası şeklinde kaydedilebilir.
bak, kazıyıcı.
harita projeksiyonlarında alt ayrım veya kalınlaştırma yaparken değişmeyen kalın boşluk
bırakmaya izin veren özel dizayn edilmiş kazıma aleti.
orijinalinden daha büyük kağıt baskı, diapozitif veya negatif.
değişik büyültme ve küçültmeler için gerekli lens ve kopya tahtası genişliğini gösteren şema.
özel alanlarda telsiz mesafe istasyonları, yer belirleyici radar işaret, telsiz yön bulma
istasyonları, seyrüsefer için elektronik yardım merkezlerini gösteren hava rota haritası. radyo
kullanım haritası diye de adlandırılır.
tamamen sıfır boyutlu detayları temsil etmekte kullanılan bir temeldir. varlık nokta katmanları
hazır olunca topolojik olarak onları ihtiva eden katmana bağlanırlar.
noktalar sıfır boyutlu (örneğin ölçü noktaları) temsil etmede kullanılır. varlık noktaları topolojik
olarak onu içeren katmana bağlanabilir.
bir öznitelik tablosu yada öznitelikler grubu.
enerjinin stepletroskopik bir alete giriş yaptığı yarık.
nesne tarafındaki bütün mercek elementleriyle düzenlenen nokta alanının görüntüsü.
109 metre/saniye/saniye/metre olan gravite gradyant birimi.
yer dönmesinin neden olduğu centrifugal kuvvetin etkisini artıran veya azaltan hareketli bir
platform doğu batı yönündeki hızı üzerinde elde edilen düzeltilmemiş gözlenen gravite
bileşeni.düzeltme formulü genellikle ikinci hız düzeltmesi terimlerini içerir.
dönen yeryüzü üzerinde doğu batı istikametinde hareket eden bir cisme etki eden düşey
kuvvet.gravite ölçülerinde doğuya doğru hareket varsa pozitif, batıya doğru bir hareket varsa
negatif bir düzeltme getirilir.
(jcs) yılın her günü veya farklı aralıklar için gök cisimlerin hesaplanmış konumlarının
gösterildiği basılı kitapçık.[benzeri bilgileri içeren ve navigatörler tarafından kullanılan diğer
diğer bir kitapta “almanag”diye adlandırılır.efemeris basılı bir kitap yerine gökcisimlerinin veya
yapay uyduların zamana bağlı konumlarını gösteren bir seti (set of ollerts)diye de bilinebilir.]
bknz. yayınlanmış efemeris, hassas efemeris.
dinamik kanunlarıyla tanımlanan ve özellikle newcomp’un “güneş tablosunda” gösterilen
dünya’nın yörüngesel hareketi gibi gezegenlerin yörüngesel hareketlerinden belirlenen uniform
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 34/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
epipolar plane
epipolar düzlem
epipolar ray
epipolar işın
epipoles
epipoller
epock
epok
equal altitude observations
eş enlemli gözlemler
equal arc second raster
chart/map (arc)
eşit yay saniyesi raster haritası
equal area map projection
eşit alan harita izdüşümü
equal energy
equation
eşit enerji
denklem
equation of the equinox
ekineks eşitliği
equation of time
zaman denklemi
equator
ekvator
equator system
equatorial axis
ekvator sistem
ekvatoryal eksen
equatorial bulge
equatorial chart
equatorial cylindrical
orthomorphic chart
equatorial cylindrical
orthomorphic map projection
equatorial diameter
equatorial gravity value
equatorial horizontal parallax
ekvatoryal şişkinlik
ekvator haritası
ekvatoral silindirik ortomorfik
harita
ekvatoral silindirik ortomorfik
harita izdüşümü
ekvatoryal çap
ekvatoryal gravite değeri
ekvatoryal yatay paralaks
equatorial intervals
equatorial map projection
equatorial node
equatorial satellite
equatorial stars
ekvatoryal aralıklar
ekvatoral harita izdüşümü
ekvatoryal düğüm
ekvatortal uydu
ekvatoryal yıldız
equatorial system
equiangular spiral
equiangulator
ekvatoryal sistem
eşaçılı spiral
denge sferoidi
equilubrium
denge
equilubrium theory
denge teorisi
equinoctial
equinoctial colure
equinoctial day
equinoctial point
equinoctial system of
coordinates
equinoctial year
equinox
ekinoktial
ekinoktial
ekinoktial gün
ekinoktial nokta
ekinoktial koordinat sistemi
equipotentiol surface
eşpotansiyel yüzey
equiscalar
equivalent focal lenght
eşscalar
eşit odak uzaklığı
equivalent map projection
equivalent scale
eşdeğer harita izdüşümü
eşdeğer ölçek
equivalent vertical photograph
eşit dikey fotoğraf
equl altitude observations of
the sun
güneşin eş enlemli gözlemleri
erasable optical disc (eod)
erecting telescope
silinebilir optik disk (sod)
dik teleskop
ekinoktial yıl
ekinoks
zaman ölçüsü.yere yakın uydular veya uydu efemerisleriyle yayınlanan daha doğru zaman için
efemeris zamanı gözlemlere bağlıdır.örneğin eğer gözlem univarsal zamanda (ut) yapılmışsa
efemeris zamanı ut; uluslararası atomik zamanda (ıat) yapılmışsa efemeris zamanı ıat olur.
(fotogrametri) epipolleri içeren herhangi bir düzlem, bu nedenle, herhangi bir düzlem hava
bazını kapsamaktadır. basal düzlem de denir.
epipolü ve nesnenin görüntüsünü birleştiren fotoğraf düzlemindeki hat.yani bir fotoğrafın
epipolar düzleminin izi gibi ifade edilir.
iki fotoğrafın perspektif düzenlemesinde (iki perspektif projeksiyon), hava bazı tarafından
kesilen fotoğraf düzlemleri noktaları (iki perspektif merkezi birleştiren uzatılmış hat). gerçek
düşey fotoğraf çiftinin olması durumunda, epipoller temel noktalarından sonsuz uzaklıkta
olurlar.
1.belirli bir datanın verildiği belirli bir an. 2.belirli olaylarıın meydana geldiği verilmiş bir zaman
periyodu. 3.bir cisim için konum ölçülerinin veya yörünge oryantasyonun ilgilendirildiği zaman
içinde isteğe bağlı bir an.
ufkun etrafında çok veya az uniform azimutlarla sabit bir enlemde (bir gözlemevi gibi) gök
cisimlerinin gözlenmesi.
dünya jeodezik sistemi 1984 (wgs 84)'ü temel alan bütün elipsoid için herhangi bir ölçekte
dik koordinat ve projeksiyon sistemi. arc sistemi elipsoid yüzeyini 18 adet enlemsel bandlar ile
ölçekli bölümlere ayırır.
sabit alan ölçeğine sahip bir harita izdüşümü. bu tür izdüşüm konformal (açı koruyan) olmayıp
navigasyon için uyumlu değildir ve kullanılmaz. bkz. ‘equivalent map projection’
spektral dağılma eşit akışlı her birim dalga boyu aralıkla karakterize edilir.
bknz. açı, azimut, şart, karelasyon, hata, euler, hidrostatik, laplace, enlem, uzunluk, boylam,
ay, normal, gözlem, parametrik,dik, özel,kenar denklemleri ve kenar denklem testleri.
ekvatorda bir cisim ortalama ve gerçek rektesansiyonları arasındaki fark ve böylece görünen
ve ortalama yıldız zamanları arasındaki fark rektesansiyondaki nutosyon diye de bilinebilir.
görünen ve ortalama güneş zamanları arasındaki saat açısının cebirsel farkı.ortalama güneş
zamanından görünen güneş zamanını elde etmek için (+) veya (-) olarak kullanılır.
dünya rotasyon eksenine dik ve kutupların orta noktasında bulunan dünya üzerindeki büyük
daire 0° enlemli hattır.bknz. astronomik ekvator, gök ekvator, düşünsel ekvator, galaktik
ekvator, jeodezik ekvator, jeomanyetik ekvator, grid ekvatoru, ay gök ekvatoru, manyetik
ekvator, eğik ekvator, transversal ekvator.
bknz. gök ekvatoru koordinat sistemleri.
1.ekvator üzerindeki iki noktayla tanımlanan dünya çapı 2.(astronomi) dünyanın rotasyonel
eksenine paralel yönlendirilmiş eksene sahip teleskop.
dünyanın ekvatoryal çapının kutupsal çapından fazlalığı.
1. ekvatoral alanların haritası. 2. ekvatoral izdüşüm haritası.
bak, merkator haritası.
bak, merkator harita izdüşmü.
yer ekvatorundaki büyük dairede dünya’nın çapı.
tahminen 9.7803m/s2’ye eşit olan ekvatordaki ortalama gravite ivmesi.
bir objenin dünyadan uzaklığını belirtmek için kullanılan dünya ekvatoryal yarıçapına uzanan
(bağlanan) gökcisminin açısı.
astronomik geçiş ve çeşitli hatların ortalama konumları arasında zaman biriminde ölçülen açı.
ekvatorda merkezlenmiş harita izdüşümü.
bir uydunun ekvatoryal düzlemi kestiği iki nokta.
yörüngesi tamamıyla ya da yaklaşık olarak yer ekvatoru ile çalışan uydu.
denklinasyonları sıfıra yakın olan yıldızlar.görünen hareket hızları yüksek olduğu için zaman ve
boylam belirlenmesinde tercih edilir.
bknz. gök ekvatoru koordinat sistemleri.
bknz. rhumb hattı.
gözlem yerinde başlangıç meridyeni (greenwich) zamanı bilindiği zaman, eş enlemli göksel
cisimlerle astronomik enlem ve boylam belirlemeye yarayan 60°’lik bir prizmaya sahip optik
alet. eğer dünya sabit bir derinlikte gel git olmayan bir okyanusla kaplansaydı dünya’nın
uyacağı şekle denge sferoidi denir.bknz geoid
kuvvetler arasında denge durumu.bir cismin üzerine etki eden kuvvetlerin toplamı sıfır olduğu
zaman o cisim dengede denilebilir.
hiçbir kıtasal engele sahip olmayan ve uniform olarak büyük bir kalınlıktaki suyla kaplı olan bir
ideal dünya varsayan hipotez.ayrıca gel git getiren kuvvetlere karşı dengede bir yüzey
oluşturmak için karşılık verdiği ve suyun dünya etrafında viskozitesiz ve sürtünmesiz olarak
hareket ettiği varsayılır.bknz. geoid.
bknz. gök ekvatoru.
ekinokslardan geçen saat dairesi.
bknz yıldız günü.
ekinoks.
bknz. gök ekvatoru koordinat sistemi.
bknz . tropikal yıl.
güneşin denklinasyonu 0° olduğu zaman işgal edilen ekliptik ve gök ekvatorunun kesiştiği iki
noktanın biri.ekinoktial nokta diye de bilinebilir.bknz. sonbahar noktası, ortalama ekinoks,
vernal ekinoks.
her noktasında aynı gravite potansiyeline sahip nokta. düzey yüzeyi diye de
adlandırılabilir.bknz. geoid, geop, jeopotansiyel yüzey.
bir sclar yüzeyin sahip olduğu yüzey.
arka nodal noktasından kamerada kullanılan tüm alanların en iyi ortalamasına kadar optik
eksen boyunca ölçülmüş mesafe. bak odak uzaklığı.
bak, eşit alan harita izdüşümü.
haritadaki küçük mesafenin yeryüzünde tekamül ettiği mesafeyi gösteren ilişki ve eşdeğerlik
ifadesidir. örneğin; 1 inç (haritada) eşittir 1 mil (karada).
teorik olarak, uygun eğimli olarak alınan fotoğrafın alındığı kamera ile eşit odak uzaklığı olan
kamera ile aynı kamera merkezinden alınmış tam dikey fotoğraf.
belli bir düşey açıdaki güneşle güneydeki bir referans noktadan yapılan yatay açı gözlemlerini
içeren azimut ölçümleri.açı eğer a.m.’de güneşin sağ yanına yapılırsa p.m.’de sol yanına
yapılmalıdır.
kullanıcıya disk üzerine veriyi yeniden kayıt etme imkanı veren bir çeşit kompak disktir.
bir gözlemci objeleri dik teleskoptan bakarken sağ kenar üstünde ve ters teleskopta üst kenar
altında görür.dik teleskopun okülerinde genellikle 4 lens ve ters teleskopun okülerinde 2 lens
bulunur.bknz ters teleskop.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 35/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
ernet image
erratic error
dik görüntü
düzensiz hata
error
hata
error budget
hata bütçesi
error closure
yaklaşma hatası
error equation
hata denklemi
error interval
error of collination
error of observation
hata aralığı
kolinasyon hatası
gözlem hatası
error of run
çalışma hatası
error of survey
error of the (mean)
escape/evasion graphic
ölçme hatasıortalamanın hatası
kaçış grafiği/haritası
escending vertical angle
establishment
establisment of port
yükseklik açısı
kuruluş
port kuruluşu
etch
hakketme (oymak)
etch slip
silici oyucu aşındırıcı
etched zinc plate
çinko kopya plakası
euler angles
euler açıları
euler’s equation
euler eşitliği
euler’s theorem
euler teoremi
european datum
avrupa datumu
evection
eveksiyon
everest spheroid (ellipsoid)
everest sferoidi
existent corner
mevcut köşe
existing data
var olan veri
exit pupil
çıkış irisi
exit window
çıkış penceresi
exmeridian altidude
meridyen dışı enlem
exmeridian observation
meridyen dışı gözlem
dik olarak görülen veya obje ile aynı pozisyonda olan görüntü.
dişli yöneltmenin geri tepmesi gibi bir aletteki eksik elamanlar nedeniyle oluşan hata.bknz. alet
hataları.
1.bir miktarın ölçülen veya hesaplanan değeri ile onun ideal veya gerçek değeri arasındaki
fark. 2.bir hata genelde üç tipten biri olarak sınıflandırılır. 1)belirlenebilir ve düzeltilebilir hata.
2)sabit veya belirlenebilen sistematik hata 3)alet hatalarından, gözlem şartlarından veya
insanlardan kaynaklanan küçük yanlışlıkların yer aldığı bir sınıf olan rastgele hata.
ölçülmüş hata veya tüm sistem doğruluğuna veya tahmini hataya yardımcı olan bilinmeyenlerin
bulunduğu ana hata kaynaklarının oluşturduğu bağıntılı grup.
(genel olarak) 1.seri olarak ölçülmüş olan ölçülerden elde edilmiş değerlerin onların gerçek
veya sabit bir değerden olan fark değeridir. aynı zamanda kapanma hatası olarak da
adlandırılır.
2.(açılar) bir dizi açıların toplamının teorik olarak belirlenmiş gerçek değerlerin toplamından
olan fark miktarı. aynı zamanda açısal kapanma hatası diye de bilinir.
3.(azimut) farklı rasatlardan veya doğrultulardan elde edilmiş bir hatta ait azimut değerinin,
gerçekte birbirine eşit olması gereken değerinden olan fark. aynı zamanda azimut kapanma
hatası diye de bilinir.
4.(nivelman) aynı noktaya ait, değişi rasat veya değişik ölçüm hattından elde edilen değeri ile o
noktaya ait gerçekte eşit olması gereken değerden olan fark aynı zamanda nivelman kapanma
hatası da denir.
5.(lup) bir ölçünün kendi içinde kapanma hatası. sistematik hatalarda veya başlangıçta veya
azimutta yapılan hatalardan dolayı luplar kapanmaz. aynı zamanda lup kapanma hatası da
denir.
6.(ufuk dairesi) bir nokta etrafındaki komşu düşey açılarının seri ölçümlerinin toplamının
o
360 den olan farkına denir. aynı zamanda düşey kapanmada denir.
o
7.(üçgen) bir üçgende ölçülen üç açının toplamının 180 artı üçgenin küresel ekseninden olan
fark. aynı zamanda üçgen kapanması, üçgen kapanma hatasıda denir.
8.(travers) bir traver sonucu hesaplanmış bir travers noktasının konumunun, başka bir yolla
veya ölçümle elde edilmiş konumundan olan fark. aynı zamanda travers kapanması, ölçüm
hatası, düşey kapanma hatası travers kapanma hatasıda denir. bak doğrusal kapanma hatası,
relatif kapanma hatası.
rastgele hatalarıa yayılma yasasını uygulayan tahmini denklem. bu denklem, gözlem değerleri,
artı birinci sıradan düzeltme terimi ve teorik değerlerin arasında ilişki kuran bir denklemdir. bu
hata denklemi, gözlem değerlerinden, sonucun tahmini değerini belirlemek için gözlemlerin
dengelenmesinde kullanılan en küçük kareler metoduna dayanır.
bak güven aralığı.
kolinasyon hatasına bknz.
bir miktarın ölçülen değeri ile o miktarın ideal veya gerçek diye belirlenmiş değerinden olan
fark.
(mikrometre) yay saniyesi olarak, mikrometre düğmesinin bir turunun bilinen değeri ile, onun
mikrometre ile dairenin iki komşu taksinat işareti arasındaki fark, mikrometre çalışma hatası da
denir.
bak kapanma hatası 8 nci açıklama.
bak ortalamanın standart hatası.
düşman tarafından kuşatılmış bölgelerden çıkmak için personele kılavuzluk etmesi amacıyla
özel olarak işaretlenmiş genellikle hafif ve dayanıklı materyallerle üretilmiş bir harita, şekil veya
diğer grafikler.
angle of deppression’a bknz.
bknz. ay aralığı.
yeni ve dolunaya yakın zamandaki ay geçişleri ve bir sonraki med arasındaki ortalama
zaman.yaygın kuruluş tam med ve değişim vulgar kuruluş diye de adlandırılır.bknz. ay aralığı.
1. kimyasal veya elle emülsiyonun seçilmiş alanını yerinden alma. 2. derin asit plakalarında
görüntü üretmek veya lithografik plakanın yazmayan alanını kimyasal işlemden geçirerek yağlı
(su geçmez) ve su kavrar hale getirme. 3. baskı plakasındaki mürekkep kontrol amacına
yardım için ofset baskı üstündeki nemlendirici su fıskiyesine karıştırılan asit solüsyonu.
metal baskı plakası üzerindeki istenmeyen işaretlerin kalem şeklindeki bir ‘aşındırıcı’ ile
yerinden alınması. oyucu/kapayıcı diye de adlandırılır.
kabartma (rölyef) modeller yapmak için kullanılan basamaklı arazi modelini oluşturmada
yardımcı olan baz haritanın eş yükselti eğrilerinin çinko kalıp üzerindeki kopyası.
bir referans koordinat sistemine göre ikinci bir koordinat sisteminin yöneltmesini gösteren üç
açı sistemi.
iki yarıçap vektörü, bunların krişi ve bunların arasındaki zaman aralığını içeren parabolic
yörünge ilişkisi.
bir refarans elipsoidi üzerinde herhangi bir azimuttaki normal kesit eğrilik yarıçapını elde etmek
için kullanılan matematiksel ifade.azimut açısı, meridyen ve meridyene dik doğrultudaki normal
kesitlerin eğrilik yarıçaplarının bilinmesi gerekir.
sistemin başlangıç noktası almanya potsdam’dadır. sayısız ulusal sistem astrojeodezik
metodla uluslararası elipsoid üzerinde yöneltilen bu büyük datuma bağlanmıştır.avrupa ve
afrika triangulasyon zinciri birbirine bağlanmış ve afrika’da kaire’den cape town’a kadar olan
bölge doldurulmuştur.böylece tüm avrupa, kuzey ve güney afrika bu sisteme dahil
edilmiştir.ortak ölçüm noktaları sayesinde rusya pulkova 1932 datumunda avrupa datumuna
dönüş mümkündür ve sonuç olarak avrupa datumu 84. meridyene kadar olan triangulasyonları
içerir.ortadoğu boyuncaki ek bağlantılar hindistan ve avrupa datumlarının bağlantısını mümkün
kılar.bknz. tercihli datum.
güneşin çekimi nedeniyle ayın yörüngesindeki pertürbasyonları.bu güneş ayla aynı hatta
olduğunda yörünge eksantrisesinde artışa,dik olduğu zaman azalışa neden olur.
yaklaşık boyutları aşağıdaki gibi olan referans elipsoid : yarı büyük eksen – 6 377 276.3 metre
; basıklık – 1/300.80. vietnam, tayland, kamboçya, laos, pakistan, burma ve hindistan’da
kullanılmıştır.
bir yapı veya eklentileri;tanımlanan referanslarla veya bir ölçüm aletiyle konumlandırılarak,
bazı fiziksel kanıt ve ifadelerle konumu belirlenik doğrulanan köşe.
verilen bir kaynağın sahip olduğu bilinen yada kabul edilen kaynak ve operasyonel arazi
ölçüleri ile elde edilen verinin karşıtı olarak raflarda muhafaza edilmeyen kaynak materyal
ve/veya bilgi.
aralık noktasının görüntü tarafında tüm mercek elemanları tarafından oluşturulmuş aralık
noktasının görüntüsü.
arazi noktasının görüntü tarafında tüm mercek elemanları oluşturulmuş arazi noktasının
görüntüsü.
meridyen enlemini bulmak için bir düzeltme getirilen gözlemci gök meridyeni yakınlarındaki bir
gök cisminin enlemi.
gözlemcinin gök meridyeni yakınlarında bir gök cisminin enleminin belirlenmesi; ya da ölçülen
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 36/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
experimental map
deneysel harita
explement
exposure
tamlar
pozlama
exposure interval
pozlama aralığı
exposure photographic
exposure station
exposure time
extended color
extension of control
exterior orientation
fotografik pozlama
pozlama istasyonu
pozlama zamanı
taşmış renk
kontrolün genişletilmesi
dış yöneltme
exterior perspective center
exterior to acurve
dış perspektif merkez
bir kavise dış
external distance
external error
dışsal mesafe
dışsal hata
extra foresight
ekstra ileri okuma
extrapolation
ekstra polasyon
eye base
eyepiece
eyepiece micrometer
face
göz bazı
oküler
oküler mikrometresi
yüz
facsimile chart
factored transparancy
faks haritası
üretilmiş şeffaflık
factory acceptance test (fat)
fabrika kabul edilebilirlik testi
faf block
falling
faf bloğu
düşme
falling tide
false bearing
false color
false easting,
düşen gelgit
hatalı yönelme
sahte renk
yapay doğuya doğru okuma
false fix probability
yapay belirlenmiş olasılık
false horizon
false northing
hatalı ufuk
yapay kuzeye doğru okuma
false origin
yapay orijin (jcs)
false parallax
sahte paralaks
false stereo
fast acces format
(faf)
faye anamoly
faye corroction
featheredging
sahte stereo
hızlı işlem formatı
feature
detay
feature analysis
detay analizi
feature analysis code (fac)
number
detay analiz kod (dak) numarası
feature analysis data table
(fadt)
feature and attribute coding
ctalog (facc)
feature attribute
feature attribute
feature class
detay analiz veri tablosu (davt)
faye anomolisi
faye düzeltmesi
seyrekleştirme
detay ve öznitelik kodlama
kataloğu (dökk)
detay özniteliği
detay özniteliği
detay sınıfı
enlem.
değişik üretim safhalarında meydana çıkabilecek problemleri ortadan kaldırmak veya içerik
veya sembolleştirmedeki kullanıcı uygunluğunu elde etmek için hazırlanmış yeni harita üretim
örneği. ayrıca prototip diye de adlandırılır. ayrıca bknz. pilot pafta.
bir açı ve 360° arasındaki fark.
1.film veya duyarlı hale getirilmiş bir yüzey üzerinde birim alanın aldığı toplam ışık miktarı.
2.işığa duyarlı bir materyali ışık kaynağına maruz bırakma işi. 3.fotoğraf kolonunda tek bir
fotoğraf, genelde çerçeve denir.
istenen ileri bindirmeyi sağlamak için pozlanan fotoğraf serilerinin aralarındaki gerekli olan
zaman
pozlama süresi ile aydınlığın çarpımıdır.
bak hava istasyonu.
işığa duyarlı bir materyalin ışığa maruz bırakıldığı zaman süresi.
bak, taşma (‘bleed’)
herhangi bir yöntem ile mevcut kontrole ilave olarak yapılan kontrol uygulaması.
kamera istasyonunun ve çekim anındaki yüksekliğinin belirlenmesi. (analitik veya fotogrametrik
cihazla) stereoskopik cihazlarda dış yöneltme iki kısma ayrılır, relatif ve mutlak yöneltme. aynı
zamanda outer ariventation olarak da adlandırılır.
bak perspektif merkez.
iç tarafına doğru bir kavise sahip olan herhangi bir alan. alan, kavis üzerinde bulunan daire
tarafından kapsanmamaktadır.
bir dairesel kavisin tepe noktası ile orta noktası arasındaki mesafe.
ölçüm metodunu değiştirerek dışatan gelen tüm durumlarda ölçümün tekrarlanabilmesi. içsel
hatanın tersi. bak standart hata.
(nivelman) bir gözlem noktasında birden fazla noktaya yapılan ileri mira okumaları.nivelmanda
bir ölçüm noktasında bir veya daha fazla ileri okuma olabilir, ancak sadece bir tek geri okuma
olabilir.
sistemin değişim hızının bilinen son bir kaç değerinin devamı olduğu düşünülerek bilinen
değerlerin dışına doğru bir değerin tahmin işi.
bknz. mercekler arası mesafe.
bir optik alette göze en yakından ve görüntünün oluşturulduğu lens grubu.
oculer micrometer’e bknz.
1.negatifin veya cam filmin emülsiyonlu tarafı veya cam filmin basılı tarafı. 2.(topoloji) bir alanın
veya bir niteliğin uzantısını gösteren topolojik kenarları çevrilmiş, bölünmez diye tanımlanmış
iki boyutlu topolojik nesne.
değiştirilmiş faks haritasına bknz.
cam plaka üzerindeki fotoğrafik görüntü çiftinden veya radar yansıma verileri ve topoğrafik
verilerin plakalarından elde edilmiş bir radar simülasyon sistemi. veriler, uçan spot tarayıcı
katot ışın tüpü ve iki foto yorumlama tüpünden okunan görüntü yoğunluğu tarafından taranır.
iki görüntünün doğrusal iki boyutu topoğrafik ve yansıma verilerinin doğrultusu olan x-y’dir.
yansıyan görüntülerin yoğunluğu radar hedef yansımasının kendine özgü kuvvetini
depolamakta kullanılır. görüntüler kendi x ve y değerleri ile özdeştir fakat ikili okuma sistemi ile
bir doğrultuda ayrılır. aynı zamanda land mass sinulator plate diye anılır.
yazılım ve donanımın başarılı bir şekilde üretildiğini test etmek amacı ile üreticinin ortamında
yapılan bir sistem testidir. sistem alıcıya gönderilmeden önce alıcı personel şartların
karşılandığına ve ürünün başarılı bir şekilde üretildiğine tanık olur.
1024x1024 piksellik görüntü verilerinin oluşturduğu bir bloktur. bak hızlı işler formatı.
doğru hatların birbirine çok yakın olduğu bir köşenin sağına veya soluna doğru rastgele
hatların düştüğü mesafe.genellikle düşme doğrultusu önemli olarak ifade edilir.
bknz. cezir.
gerçek yönelme ve meridyen konvergensi nedeniyle oluşan geri yönelme arasındaki fark.
bak kızıl ötesi.
grid koordinat sisteminde negatif koordinat kullanımı sırasında çıkabilecek zorluklara karşı
orijini doğuya doğru kaydırılmış değer. ayrıca grid koordinata bknz.
elektronik hava algılama sistemleri tarafından elde edilen, önceden kaydedilmiş sayısal
kartoğrafik veri ve sonradan görüntüler arasında bilinen benzerlik karşılaşmasını yansıtan
istatiksel değer veya oran.
görünebilir ufku temsil eden, fakat onun altında veya üstünde olan hat.
grid koordinat sisteminde, negatif koordinat kullanma sonucunda çıkabilecek zorluklara karşı,
orijini kuzeye doğru kaydırılmış değer. bak, grid koordinatları.
başlangıç noktası sabit, grid mesafeleri sağa ve yukarıya doğru ölçülen bir grid kuşağı. ayrıca
grid orijini de denilmektedir.
stereoskopik görüntülemede, gözlem noktasında değişiklik gibi nesnenin hareketine bağlı
olarak bir objenin gerçek pozisyonunun düşeydeki görünür yer değiştirmesi.
stereoskopik rölyafın görüntüsel izlenimi.
sayısal görüntüleri daha küçük parça verilere ayırmak için kullanılan format. bknz. faf blok.
bknz. serbest hava anomolisi.
bknz. serbest hava düzeltmesi.
1 (kartoğrafya) dik eğimlerde karışıklığı önlemek için eş yükselti eğrilerini aşamalı olarak
atılması tekniği. 2. (fotomozaikleme) mozaik montajından önce çakışan çizgilerin daha az belli
olması için, üst üste binen fotoğraf köşelerinin seyrekleştirilmesi. üst üste binen köşeler
inceltildiği taktirde kontrastaki gölge ve sert köşeler indirgenmiş veya yok edilmiş olur. ayrıca,
inceltme diye de adlandırılır.
ortak öznitelik ve ilişkiye sahip doğal varlıklar seti. detay konsepti hem varlığı hemde nesneyi
ihtiva eder.
dünya yüzeyindeki kültürel detayların fiziksel karakteristiklerini bulma, deneme ve sınıflama
işlemi.
detay metninde belirtilen her alan veya detaya atanmış ve detayın şeklinin beelirten sayısal
bilgi ile detay analiz veri tablosunu (davt-fadt) ilişkilendirme de kullanılan tek anlamlı ve
genellikle sıralı numara.bkz.detay analiz veri tablosu.
detay analiz kod numaraları ve resimleme için seçilen detayların fiziksel karakteristiklerini
gösteren sayısal kodları içeren tablo.bkz.detay analiz kod (dak) numarası.
dma`in detay ve öznitelik kodlama standardını (dma`in facs`nin modifikasyonu) içeren dma
sözlüğüdür. bkz. detay /öznitelik kodlama standardı.
bir detay özelliği.
bir unsurun (/detayın) niteliği.
birbiri ile uyumlu bir öznitelik tip setini paylaşan bir detay seti. bir detay sınıfı en az bir temel
tablo ve en az bir öznitelik tablosu içeren bir seri tablo kullanılarak oluşturulur. bir detay sınıfı
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 37/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
feature code
feature extraction
feature extraction segment
(fe/s)
detay kodu
detay elde etme
detay elde etme bölümü dma
mark
feature identification data (fid)
detay tanımlama verisi (dtv)
feature oriented
detaya dayalı
feature table
detay tablosu
feature type
detay tipi
feature/attribute coding
standard
federal information
processing standards (fips)
felt side
fence
detay/öznitelik kodlama
standardı
federal bilgi işleme standardı
(fbis)
baskı yüzü
fens
fermenting dough theory
ferro type
mayalı hamur teorisi
ferro tip
fiber optics
fiberoptik
fictitious
imgesel
fictitious equator
fictitious graticule
düşünsel ekvator
imgesel (hayali) gratikül
fictitious latitude
düşünsel enlem
fictitious longitude
düşünsel boylam
fictitious loxodrome
fictitious loxodrome curve
fictitious meridian.
imgesel loksodrom
imgesel loksodrom eğrisi
imgesel meridyen
fictitious parallel
imgesel paralel
fictitious pole
imgesel kutup
fictitious rhumb line
imgesel açılı hat/çizgi
fictitious sun
düşünsel güneş
fictitious year
düşünsel yıl
fidelity
fiducial axes
doğruluk
köşe eksenleri
fiducial marks
köşe markaları
field
field calibration
alan
arazi kalibrasyonu
field check
field classification
arazi kontrolü
arazi sınıflandırması
field comparator
arazi komparatörü
field completion
arazi bütünlemesi
field contouring
arazide eşyükselti eğrisi çıkarma
field control
arazi kontrolü (jcs)
her bir detay için aynı öznitelik bilgi sütunana (öznitelik tipi) sahiptir. detayların sınıfları
üzerlerinde topluca ilişkisel model oluşturmak için yaratılırlar.her detay sınıfı sadece ve sadece
bir detay tablosuna sahiptir.
bir detaya atanan tek anlamlı belirteç.
bir görüntüde içerilen detayların yakalanması ve sınıflandırılması sanatı.
85`in bilgisayar destekli detay elde etme imkanına sahip analitik stereo çizici sistemini anlatan
bölümdür. bu bölüm, tek bir sistemde çoğunlukla sayısal üretim sistemi (süs-dps) öncesi
manuel detay elde etme işlemini de içeren birçok adımı biraraya getirir.bkz.mark-85;sayısal
üretim sistemi.
tip, fonksiyon ve tanımlama gibi (testere dişi çatılı ağır imalat endüstrisi enerji hattı pilonu vb.)
bir detayın sınıflandırılmasına ait bilgi. her sınıflandırma tek anlamlı bir detay tanımlma koduna
sahiptir. bkz.detay analiz veri tablosu; detay analizi.
ağ benzeri veri ve önceden tanımlı ilişki yapısında organize edilmiş bir seri ilintili, coğrafi nesne
içindeki coğrafi varlıkları kodlama yaklaşımını tanımlamakta kullanılan terim.
bir detay sınıfında detayın ana-anahtarlı satırlarından oluşan bir tablo bu satırlar topluca bu
detay sınıfı için detaay tablosunu oluştururlar.
detayların üç kategoriye sınıflandırılması : (1) nokta detay- konumu tek bir koordinat grubu ile
tanımlanabilen bir nesne;(2)çizgi detay-alan ifade etmeyen bir çizgi tarafından gösterilir;(3)alan
detay- kum, bataklık, yeşillik vb. gibi bir alana yayılan veya endüstri alanı, orman, kullanım dışı
alan vb. gibi sayısal haritada herhangi bir karekteristik özellikli çizgi ile sınırlandırılmış
topoğrafik detay. detay tipi böylece bir detayın topolojik özelliğini tanımlayan özniteliktir.
sayısal üretim sistemi altındaki tüm sayısal varlıklara detay, öznitelik, değer ve ilişki atamak
için kullanılan dma standardı bkz.detay ve öznitelik kodlama kataloğu.
bilgi işleme standartları için federal yönetimin resmi kaynağı. fbis, ulusal standartlar ve teknoloji
enstitüleri bilgisayar bilimleri ve teknolojisi enstitüsü tarafından geliştirilmiştir.
kağıdın üst veya yumuşak kısmı.baskı için doğru yüzdür.
1.yörünge uydularından sinyal almak için kurulan izleme istasyonları. 2.bir uydunun
yörüngesini belirlemek için kurulan radar veya radyo istasyon ağı veya hattı.
bknz. pratt hayford izostasi teorisi.
fotografik baskıyı kaplanmış demir levha veya paslanan levha ile ıslatarak ve kurumaya
bırakarak parlatmak. bu işlem sert düzgün yüzeyli fotografik baskılar üzerinde uygulanır.
bir görüntüyü çoklu toplam yansımayla, çok sayıda şeffaf lifler yardımıyla taşımaya yarayan
alet. lifler çoğunlukla camdır ve ender olarakta çok yüksek şeffaflıkta plantiktir. her lif yalnızca
görüntünün bir parçasını taşır. bu yüzden görüntü devamlı bir resimden ziyade liflerden geçen
lif boyutundaki hücrelerden oluşan bir mozaiktir.
kartoğrafyada, herhangi bir keyfi referans çizgisine bağlı olan veya bu referans çizgisinden
ölçülmüş olan.
düşünsel enlem ölçümü için orijin olarak hizmet eden referans hattı.
bir harita veya hava haritasında imgesel paralel ve meridyenleri temsil eden çizgi ağı. ayrıca
bknz. eğik gratikül, enlemesine (transvers) gratikül.
düşünsel ekvatordan olan açısal mesafe. düşünsel ekvatorun tipine bağlı olarak transvers,eğik
veya grid enlemi diye adlandırılır.
ana düşünsel meridyen ve verilen düşünsel meridyen arasındaki düşünsel ekvator yay parçası.
düşünsel meridyen tipine bağlı olarak transvers, eğik veya grid boylamı diye adlandırılır.
bknz. imgesel paralel kenar (‘rhumb’) çizgisi.
bknz. imgesel paralel kenar çizgisi.
belli bir amaç için büyük daire veya çizgilerinden birinin kullanılması. imgesel meridyenin tipine
göre enine, eğik veya grid meridyen olarak da adlandırılır
imgesel ekvatora paralel olan daire ve çizgiler ki hayali enlemin eşit bütün noktalarını birleştirir.
imgesel ekvatorun durumuna göre enine, eğik veya grid paraleli de denilmektedir.
imgesel ekvatora 90° olan iki noktadan biri. imgesel ekvatora bağlı olarak, enine veya eğik
kutup diye de adlandırılır. bütün imgesel çizgilerle aynı eğik açıyı yapan çizgi. imgesel
meridyenlere bağlı olarak enine, eğik veya grid paralel kenar (‘rhumb’) çizgi diye de
adlandırılır. aynı zamanda, imgesel loksodrom, imgesel loksodrom eğri diye de adlandırılır.
bütün imgesel meridyenlerle aynı eğik açıyı yaptığına inanılan çizgi veya hat. imgesel
ekvatorun durumuna göre enine, eğik veya grid açısal hattı da denilmektedir. imgesel
loksodrom ve imgesel loksodrom eğrisi de denilmektedir.
ekvator etrafında sabit bir hızla hareket eden ortalama güneşi temsil eden düşünsel bir
nokta.bu sabit hız gerçel güneşin dünya etrafında tam bir dönüşüne ( 1 yıl ) denk gelecek
şekildedir.
güneşin 80°’lik yıldız saati açısına varışları arasındaki periyot (yaklaşık 1 ocak). her ikiside
güneşin vernal ekinokstaki konumuna bağlı olduğu için düşünsel yılın uzunluğu tropikal yılla
aynıdır. bknz. bessel yılı.
içindeki girdi verilerinin doğru bir çekül ile tekrar üretilebilmesi için derece.
fotoğrafta zıt köşe markalarını birleştiren çizgilerdir. x ekseni genellikle uçuş hattına yaklaşık
paralel olarak kabul edilir.
1(ölçümlerde) indeks hattı veya noktası. referans bazı olarak kullanılan nokta veya hat.
2.(fotogrametri) bak collimating merks. 3.aynı zamanda herhangi bir aletle, kesişimleri resim
orta noktasını gösteren hatların geçtiği markalardır. bu iç yöneltme için gereklidir.
tekil veri elemanı. bir öznitelik tablosunda, alan tek bir varlığın tek bir öznitelik değeridir.
alet doğruluğunu tespit için arazi ve ofis bilgisayar teknikleri kombinasyonu uygulandığı zaman
kullanılan terim.normal oparatör ayarları dışındaki ayarlar arazi kalibrasyonu esnasında
yapılamaz.
haritanın arazide kontrol işlemi. bknz. arazi sınıflandırılması.
harita derleyicisinin çizmesinin mümkün olmadığı politik sınır çizgilerinin çizimi, yer tanımla
isimleri, yol sınıflandırmaları, ağaçlar tarafından gizlenen binalar ve diğerleri ile ilgili arazide
yapılan nitelik tanımlama ve araştırma. arazi sınıflandırması harita çizim çalışmalarının bir
parçası olarak kabul edilir ve stereo derleme safhasında tamamlanır. ayrıca arazi araştırması
diye de adlandırılır.
normal arazi işlerinde kullanılan aletlerin kontrolü için kullanılan uzunluğu hassas olarak
ölçülen kısa hat.kalibrasyon pisti, komparator bazı diye de adlandırılır.
benzer sınıflandırılmış veri, sivil sınırlar, isimler gibi ilave edilmiş bilgiler ve doğru olmayan
verilerin arazi araştırmasının tamamlanması veya harita çizim amacı ile derlemeden önce veya
sonra sınıflandırılması veya tamamlanması. bunun amacı, stereo derleme yoluyla hazırlanmış
müsvette haritanın bir bölümünü onaylanmak veya doldurmaktır.
plançete çizimleri ile yapılmış arazi metodlarıyla topoğrafik haritadaki eş yükselti eğrilerinin
çizilmesi. genelde bu yöntem fotogrametrik metodlarla eş yükselti eğrilerinin çizilemediği
araziler için uygulanır. ayrıca, mühendis dizaynları (kanalizasyonlar) için 1 – foot 'luk eş
yükselti eğrilerinin gerektiği sınırlı alanlar için kullanılır. ayrıca, bknz. eş yükselti eğrisi taslağı.
göreceli konum ve yüksekliklerinin bilindiği noktalar serisi. bu konumlar kara/deniz/hava harita
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 38/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
field correction
arazi düzeltmesi
field correction copy
arazi düzeltme kopyası
field elevation
field inspection
arazi yüksekliği
arazi kontrolü
field intensity
field of view
arazi kuvveti
görüntü alanı
field position
arazi pozisyonu
field sheet
çalışma altlığı
field standardization of tape
çelik metre ayarı
field stop
optik stop
field strenght
alan şiddeti
figure adjusment
şekil dengelemesi
figure of the earth
filar micrometer
dünya ekli
filar mikrometresi
file structuring
dosya yapılandırma
film
film
film base
film altlığı
film distortion
film bozulması
film mosaic
film negative
film positive
film titling
filter
filtering
final composite
firefinder operational data
base
mozaik film
negatif film
pozitif film
film bazşlığı
filtre
filtreleme
son bileşke/karma
firefinder operasyonel veri
tabanı
firing chart
ateşleme hava haritası (jcs)
first approximation chart
first of aries
ilk tahmini hava haritası
birinci aries
first order bench mark
birinci derece nivelman noktası
first order level
birinci derece nivo
first order leveling
birinci derece nivelman
first order taverse
birinci derece travers
first order triangulation
birinci derece triangulasyon
first order work
birinci derece çalışma
first point of cancer
first point of capricornus
first point of libra
fischer ellipsoid of 1960
birinci cancer noktası
birinci capricornus noktası
birinci libra noktası
1960 fischer elipsoidi
fischer level
fix
fischer nivosu
sabit
fixed elevation
sabit yükseklik
fixed position
fixed ratio pantograph
sabit konum
sabit oranlı pantograf
çizimlerinde temel veriyi oluştururlar. normalde, bu pozisyonlar çizim metodları ile ortaya
çıkarılmıştır ve bazen trigonometrik kontrol veya trigonometrik ağ yerine geçer. ayrıca bknz.
genel kontrol (topçu sınıfı); kontrol noktası, yer kontrol.
açı ve uzunluk ölçümü gibi arazi ölçülerine getirilen ve geometri ve uzunluk uyumsuzluklarını
ortadan kaldıran düzeltmeler.
müteakip üretilecek harita için düzeltme çizimlerini içeren arazide hazırlanmış tarama veya
harita.
nivo yüzey çizgilerini kullanarak arazi hesaplamasıyla çıkartılan yükseklik.
hava fotoğraflarını arazide olduğu konumda inceleyerek karşılaştırma ve fotoğraflardaki
değişmeyenleri açığa çıkarmak veya tamamlamak için bilgi toplamak işi. aynı zamanda
sınıflandırma ölçümüde denir.
bak arazi şiddeti.
fotoğrafçılıkta kamera merceğinin perspektif merkezinden geçen formatın iki zıt tarafına giden
iki ışın arasındaki açı. görüş açısıyla karıştırılmamalıdır. bak görüş açısı.
arazi çalışmaları sırasında ölçümlerin kabul edilebilirliğinin belirlenmesi veya başka amaçlarda
kullanılması için başlangıç pozisyonunun belirlenmesi amacıyla hesaplanan pozisyondur.
hidrograf ve topografın çalışma altlığı; ölçüm yapılan bölgede yeryüzündeki ve yeraltındaki
detayları grafik olarak gösterir. boat sheet’ de bknz.
arazi ölçümlerinde kullanılan çelik metrenin gerçek uzunluğunu belirlemek için standart çelik
şerit ile karşılaştırılması.
bir optik sistemin görüşünü sınırlayan fiziksel parçası (stop, diyafram veya leri gibi) aperture
stop’a da bknz.
belirli bir noktadaki fiziksel alanın akım yoğunluğu, şiddeti ve değişimi. field intesity olarak da
adlandırılır. bknz. gradient.
(ölçme) dörtgenlerin iç açıları toplamının 360° ve üçgenlerin 180°olmasını sağlayacak şekilde
tek bir üçgenler zincirinin dengelenmesi. bir ofis hesaplaması
bknz. geoid.
bir vidaya tutturulmuş bir tel içeren bir mikroskop veya teleskopa bağlı alet.vida döndürüldükçe
tel aletin odak düzlemine paralel olarak hareket eder.
bir dosyanın, bir grup kayıda belirli bir dosya organizasyonu ve altyapısının uygulanması ile
oluşan mantıksal şekli.
işığa duyarlı emilsiyon ile kaplamın kamerada ya da baskıda kullanılan film altlığı. bak (hava
filmi, outoscreen film,kartoğraf film, infrared film, stoble base film, strip film, topoğrafik film base
film.
işığa duyarlı emilsiyonun üzerine uygulanabildiği ince, esnek, şeffaf, boyut değiştirmeyen
plastik materyal.
fotografik filmde nemden, ısıdan, zaman aşımından veya başka sebeblerden dolayı
boyutlarında olan değişiklik.
bak panel altlığı.
bak negatif açıklama 1
bak pozitif açıklama 1
bak başlık.
bir optik sistemle, ışığı geçirirken emerek veya seçerek düzenleyen bir şeffaf materyal.
görüntüde nesnelerin görüntülerini arttırmak için görüntü frekanslarının değiştirilmesidir.
bütün düzeltmeler sonrasında yapılan ilk renk ayrımı bileşkesi.
100x125 km.`lik alanlarda 125 m. aralıklı tercih edilen bir datumda (genellikle wgs-84) toplanan
sayısallaştırılmış üç eksene ait koordinatlar. değerler dted`den toplanır, alanda oluşan
minimum ve maksimum değerler arasında tanımlı256 yükseklik bandında tanımlanan düşey
değerler ile utm koordinatlarına dönüştürülür. kaynak teypler özel amaçlı dma ürünü olup,
firefinder sistemi tarafından kullanılmadan önce arazi kasetlerine dönüştürülmeleri gerekir.
firefinder, mermi yolunun radar kesmelerinden havan veya topçu ateşleme konumunun yüksek
hızda hesaplanmasına yarar.
ateşleme verilerinin hazırlanması için; hedefleri, kontrol noktalarını, üs nokta hatları, yatay ve
düşey batarya posizyonlarını ve diğer detayları gösteren harita, fotoharita veya grid paftası.
bknz. tarihi harita.
bknz.
birinci aries noktası; vernal kinoks birinci aries noktası; birinci aries diye de
adlandırılabilir.bknz. vernal kinoks.
sürekli birinci derece nivelman ile datuma (genellikle ortalama su seviyesi) bağlanan nivelman
noktası.
şu kriteri sağlayan nivelmen aleti (1) düzeç duyarlığı 2 mm’lik bölüm için 10" veya daha az
olmalıdır.(2) farklı ısınma etkilerini gidermek için alet az genleşen metallerden yapılmalıdır.(3)
objektif lensi en az 40 mm açıklığında ve 40 x büyütmeye sahip olmalıdır.
“jeodezik kontrol ölçülerinin genel özellikleri ve doğruluk standartları sınflandırma” ya uyan
nivelman.önceden hassas nivelman , yüksek hassasiyet nivelmanı diye de bilinirdi.alt derece
yüksekliklerin
belirlenmesi
büyük
alanlardaki
kabuk
hareketleri
gibi
bilimsel
çalışmalar,hidroelektrik santralleri gibi yüksek mühendislik projelerinde,ana ulusal ağ’da
tavsiye edilir.bu çeşit nivelman gravite ölçümleri ile jeopotansiyel sayıların belirlenmesini de
içerirler.
dengeli birinci derece kontrol ölçüleri arasında yapılan ve “sınıflandırma doğruluk standartları
ve jeodezik konrol ölçüleri genel özellikleri ”ne uyan travers ölçüsü.
birinci
derece
triangulasyon
ana
triangulasyon
diye
bilinir.1921’de
hassas
triangulasyon,1925’de de birinci derece triangulasyon olarak ismi değişti.bu ölçüm mevcut
“sınıflandırma doğruluk standartları ve jeodezik konrol ölçüleri genel özellikleri ”ne uyar.ana
ulusal ağ ,alt derece ölçümler için temel, metropolitan alan ölçüleri kabuk hareketleri gibi
bilimsel çalışmalar için tavsiye edilir.
tanımlanmış en yüksek doğruluk ve hassasiyet derecesinde yapılan ölçüm.bu tür ölçümler
genelde temel diye adlandırılır.
bknz. yaz gün dönümü tanımı.
bknz. kış gün dönümü tanımı.
bknz. sonbahar epinoksu.
iki ana kullanım için referans elipsoidi mercury datumunda büyük ekseni yaklaşık a=6 378
166.0 metre, basıklık veya elipsliği 1/298.3’dür . güney asya datumunda büyük ekseni a=6 378
155.0 metre, basıklık veya elipsliği 1/298.3’dür.
birinci derece nivelman yapabilen kısa bir nivo
kendisinden önceki noktaya bağlanmaksızın doğru kabul edilen konum veya bu şekilde tesis
edilen nokta.
gel git gözlemleri sonucu veya daha sonraki nivelman dengelemesi ile elde edilen ve daha
sonraki dengelemeler için değeri kullanılan yükseklik.
bknz. dengeli konum.
bknz. pantoğraf.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 39/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
fixed ratio projection printer
sabit oran izdüşümü yazıcı
fixed satellite
fixed-length record
sabit uydu
sabit uzunluklu kayıtlar
fixer network
tespitleme ağı
fixing
flare triangulation
tespitleme
yayılmış nivelman
flash appartus
flash plate
flat
enstantane düzeneği
enstantane plakası
flat
flat model
flat stock
flat tint screen
flattening ( of the earth)
düz model
düz/bütün stok (katlanmamış
harita)
düz hafif renkli tram
dünyanın eğriliği
flicker method
kırpma metodu
flight altitude
uçuş yüksekliği
flight block
flight chart
flight information and air
fachition data
flight line flight line spaving
flight map
uçuş bloğu
uçuş grafiği
uçuş bilgisi ve hava durum
verileri
uçuş hattı
uçuş hattı aralığı
uçuş haritası
flight strip
uçuş kolonu
flipping
Bindirme
float gage
şamandıralı gösterge
floathing mark
ölçü markası-
floating
detay kaydırma
floating lines
ölçü hatları
flood control map
sel kontrol haritası
flood tide
taşkın yükselişi
flow line -
akış hattı
fluorescent map
florasan harita
flux gate magnetometer
akı-giriş manyetometresi
fluxmeter
fly leveling
fly-by method
akış ölçer
uçuş seviyesi
grup uçuş metodu
focal lenght
odak uzaklığı
focal plane
odak düzlemi
focal point
focal range
focal-plane plate
odak noktası
odak menzili
odak düzlemi plakası
focus
odak
folding vernier
fon camera photography
katlama verniyer
yelpaze kamera fotoğrafçılığı
fon cameras
yelpaze kameralar
negatif ölçeği önceden belirlenmiş oranda diapozitif üreten obje ve resim mesafeleri optik
kanunlara göre nominal değerlere ayarlanmış, fakat dar limitler içerisinde ayarlamaya imkan
tanıtan, lensleri negatif ve diapozitif klişe arasına yerleştirilmiş optik sisteme sahip diapozitif
yazıcı.
bknz. senkronize uydu.
tüm kayıtların aynı uzunluğa sahip olduğu bilgisayar veri elemanı formatı. bu kayıtlar arama
veya indis olmadan doğrudan erişime izin verir. bkz. değişken uzunluklu kayıtlar.
uçağın uçuş anındaki pozisyonunu yere göre belirleme özelliği olan doğrultu bulmasına
yarayan radyo uyan radar kombinasyonu.
etkilenmemiş ışığa duyarlı materyali kaldırarak fotoğraf görüntüsü elde etme işlemi.
paraşüt etekleri gibi yayılan tarzda ardarda gözlemlerle yapılan bir triangulasyon yöntemi.bu
metod normal yöntemlerle ölçülemeyen uzaklıklara üçgenleri yaymak için kullanılır.
gravite ölçüleri esnasında sarkaç sürelerini belirlemek için kullanılan yardımcı bir aparat,cihaz.
bknz. kalibrasyon plakası.
1. (lithogafya) duyarlı hale getirilmiş metal baskı plakayla vinil asetat veya goldenrod kağıt
üzerine montajı yapılmış negatif veya pozitif fotoğrafın temasıyla meydana gelen kontak poz.
görüntüler gibi yazıları da kapsayabilir. ayrıca bknz. altlık, ‘key flat’. 2.(fotoğraf) kontras
azaltma. 3. (optik) bknz. optik ‘flat’.
seviyesi belirlenen konumsal bir model.ayrıca bknz. warped model (eğri,engebeli model)
1. satış ve resmi ihtiyaçları karşılamak için saklanmış bükülmemiş hava/kara haritası. 2.
yuvarlanmış kağıt karşılığı olan düz pafta harita kağıdı.
bknz. nokta tram.
kutupsal ve ekvatoral yarıçap farklarının ekvatoral yarıçapa oranı yani büyük yarı eksen küçük
yarı eksen farkının büyük yarı eksene oranı.ayrıca compression(basıklık) diye de
adlandırılabilir.bknz eccentricity of ellipse (elipsin) diye de adlandırılabilir.bknz eccentricity of
ellipse (elipsin eksentrisitesi),dönel sferoidin eksetrisitesi(eccentricity of ellipse (elipsi elipsliği)
1.fotografik görüntüyü, silindir masada çizdirmeye, proje ekranına aktarmaya ya da optik alet
ortamına aktarmayı sağlayan alternatif proje. 2.gözlerin kademeli olarak kırpıştırılması ve
böylece stereo çifteki görüntünün iki resmindeki farklılıklarını belirlemek için karşılaştırılması.
bir uçağın belirlenen bir datumdan, genellikle ortalama deniz seviyesinden olan düşey
mesafesi.
bindirmeli fotoğraf kolonlarını içeren dengelenebilir fotografik kaplama birimi.
bak rota grafiği,açıklama 2.
uçağın operasyonu için gerekli olan ve hava alanlarını, demir uçak istasyonları ve gerekli
bilgileri içeren veriler.
hava fotoğrafı çekimi esnasında üzerinden uçtuğu,yeryüzünde belirlenmiş yol.
paralel fotografik uçuş kolonlarında iki kolon arasındaki gerekli olan mesafe.
üzerinde uçuş hatlarının ve/veya alım istasyonlarının gösterildiği harita. uçuş verileri arazinin
uygun haritası üzerinde gösterilir. genellikle plan amaçlı kullanılırlar.
tek uçuşla istenen bindirmelerin sağlandığı fotoğraflar. aynı zamanda kolon olarak da
adlandırılır.
kontrolsüz mozaik oluşturmaya yardımcı olmak için bindirmeli iki düşey fotoğrafta belirli alanları
karşılaştırmak ve üst üste bindirme işlemi.
bir boru yada kanal içinde taksimatlı bir şerit ya da zincir vasıtasıyla şamandıra hareketlerini
gözlenerek su derinliğinin doğrudan okunmasını sağlayan gelgit ya da akıntı göstergesi.
(fotogrametri) resim çiftlerinin stereoskobik birleştirilmesiyle üç boyutlu yüzey oluşturularak
görülen ve stereoskobik modelde ölçüm ve inceleme yapmada referans olarak kullanılan
marka.
(kartoğrafya) izafi uygun pozisyon elde etmek için detayda yapılan küçük ayarlamalar (çekme/
kaydırma ) tekniği.
fotogrametride, noktaların görüntü içinde olup olmadığını belirlemek için, her iki stereo çiftinde
aynı iki noktayı birleştiren çizgi. çizgi ya doğrudan kart baskı üzerine çizilir ya da şeffaf bir
materyal üzerine çizilen çizgi yardımıyla kullanılır.
su baskınına maruz kalabilecek bölgelerde, kontrol ve planlama için dizayn edilmiş özel harita
veya haritalar seti.
gelgit peryodunda alçak su seviyesi ile müteakip yüksek seviye arasıdaki evre.(rising tide) diye
de adlandırılabilir.
yüksekliklerden model datuma doğru uzanan 45o’den büyük olmayan eğimlerdir. bu eğimler
o’
plastik rölyef haritalarda 90 lik açıların oluşmasına meydan vermez.
florasan mürekkep ve kağıtla üretilmiş harita, böylece kullanıcı karanlıkta ultraviole ışığı altında
haritayı okuyabilmektedir.
dünya manyetik alanını ölçmek üzere dizayn edilmiş bir cihaz ayrıca (saturable reactor)diye de
adlandırılabilir
manyetik alan şiddetini ölçen alet.
bak vusu seviyeleri.
(ölçümde) beklenmedik çok engebeli bir araziyle karşılaşıldığında yaklaşık yükseklikleri
belirleme tekniği. prensibi, uçağın yüksekliğini öğrenmek istediğimiz nesnenin üzerinden
geçerken serbest barometrelerin havasını boşaltıp okunduğu durum dışında iki baz metodu ile
aynıdır.
merkez, tepe noktası veya arka node (veya aynanın tepe noktası) ve sonsuzdan gelen bir
objenin kritik odaktan geçtikten sonra geçtiği nokta arasındaki mesafe için kullanılan genel bir
terimdir. terimin gerçek anlamına kavuşması için eşit veya kalibre edilmiş gibi sıfatların
öncrden kullanılması gerekir.
(fotogrametri) merceğin nesne alanındaki noktaların görüntülerinin odaklandığı, merceğin
eksenine dik olan düzlem.
bak odak.
bak odağın derinliği.
kameradaki cam plaka seti. böylece mercekten uzak olan yüzeyler odak düzlemiyle
uyumlandırılır. amacı, filmin fiziksel olarak kontak için cam plaka ile preslendiğinde, odak
düzlemindeki film emülsiyonunu yerleştirmektir. aynı zamanda kontak camı, kontak plakası da
denir.
mercekten geçtikten sonra bir görüntü oluşturmak için ışık ışınlarının toplandığı nokta. aynı
zamanda en iyi hayali görüntünün oluştuğu durum diye de tanımlanır. odak noktası, prensip
odağı diye de isimlendirilir.
her iki yöndende okunabilecek şekilde yapılıp numaralandırılmış olan verniyer.
geniş çaplı bindirilmiş görüntüler elde etmek için birbirine göre belli açılarla sistematik olarak
yerleştirilmiş üç veya daha fazla kamerayla eş zamanlı fotograf çekimi. bak üç kamera
fotoğrafçılığı.
geniş çaplı bindirilmiş görüntüler elde etmek için birbirine göre belli açılarla sistematik olarak
yerleştirilen üç veya daha fazla kameradan oluşan topluluk.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 40/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
foot meter rod fit
metre mira tipi
force function
foresight
kuvvet fonksiyonu
ileri okuma
forestry map
orman haritası
form lines
şekil çizgileri (tarama usulü)
format
forming machine.
format
şekillendirme makinası
formula for theoretical gravity
teorik gravite formülü
forward azimuth
fourth order traverse
ileri azimut
dördüncü derece travers
frame
frame camera
çerçeve
çerçeve kamera
free air anomaly
serbest hava anomalisi
free air correction
serbest hava düzeltmesi
free swinging pendulum
serbest salınımlı sarkaç
fresnel lens
fresnel mercekleri
frilling
front element
front focal distance
front nodal point
front surface mirror
fulcrum
kenar açılması
ön elemanlar
ön odak uzaklığı
ön nodal noktası
ön yüzey aynası
dayanak noktası
fundamental circle
fundamental star places
temel daire
temel yıldız konumları
fundamental tables,
deformation of the geoid and
its effect on gravity
fwater stage recorder
gal
temel tablolar,jeoidin
deformasyonu ve gravite
üzerindeki etkisi
su aşama kaydı
gal
galactic circle
galactic latitude
galaktik daire
galaktik enlem
galactic longitude
galaktik boylam
galactic pole
galactic system of coordinates
galaktik kutup
galaktik koordinat sistemi
galactis equator
galaktik ekvator
gamma
gama
gap
aralık
gauss
gauss-kruger grid
gazeteer
general chart
gauss
gauss-kruger gridi
coğrafi isimler indeksi
genel harita (deniz haritası)
general map
general navigation charts
genel harita
genel seyrüsefer haritaları
general precession
genel prezesyon
mesafe ve derinlikleri bir birimde belirleyip farklı bir birimdeki okumalarla kontrol etmek için
kullanılan bir yüzünde fit ve ondabirlik haneler, diğer yüzünde metre ve yüzdebirlik haneler
işaretlenmiş olan stadya tip (mira)
bknz. potential(potansiyel).
1. bir sonraki istasyona mesafe ve doğrultu ölçümü 2. (transit taverse) doğrultuyu kontrol
ederken ya da hattı tekrar döndürürken referans olarak kullanılan ileri bir nokta 3. (nivelman)
kotu belirlenecek noktaya konan miradaki okuma.ayrıca eksi okuma (minus sight)olarak da
adlandırılabilir.ayrıca bknz. backsight (geri okuma).
öncelikle, belirli alandaki ağaçların, değerini, cinsini, yoğunluğunu, ölçüsünü gösterme
amacıyla hazırlanmış harita.
(jcs) bölgenin biçimini topluca gösteren, güvenilmez veya uygun olmayan harita kaynakları
veya görsel gözlemler sonucu çizilmiş taslak. çizgiler eş yükselti eğrilerine benzerler fakat
gerçek yükseklikleri temsil etmezler.
karakter, alan, çizgi, ünlem, sayfa no vb.nin önceden tanımlı düzenlemesi
önceden üzerine harita baskısı yapılmış plastik haritaya ısı ve vakum ile bölgenin 3 boyutlu
şeklini çıkartan makine
sferoidi referans olarak coğrafi konum cinsinden graviteyi ifade eden formüldür.referans
sferoidi nivo yüzeyi farz edilir.
bknz. azimut tanımı.
doğruluğu üçüncü derece traversten düşük olan yada üçüncü derece standartları karşılamayan
bir travers ölçüsü.dördüncü derece traverste açılar sextantla ya da grafik olarak mesafeler
çelik şeritle ölçülür.
fotogrametride, sürekli fotoğraflardan oluşan parçalardan yalnızca bir tanesi.
odak düzlemine uyumlu olarak sabitlenmiş merceklerden geçerek tüm görüntüyü ya da formatı
tamamını görüntüleyen kamera. bak panoramik kamera.
gözlenen gravite anomalisi ile enlem için hesaplanan ve istasyonun jeoidin altında veya
üstünde olmasına göre serbest havada gravitenin yükseklikle değişimi uygulaması ile
düzeltilen teorik gravite arasındaki farktır.
ölçülen graviteye uygulanan ve değeri deniz seviyesine indirgemek için kullanılan genellikle
miligal/metre cinsinden ifade edilen düzeltme faktörüdür.
tamamen gravite etkisi altında ve mekanik yada diğer yollarla kendisine verilen ilk momentum
ile hareket eden sarkaç.gravite işinde ilk momentum sarkacı çekül hattında biraz çekip serbest
bırakmak suretiyle verilir.
daha ince merceklerin oluşturduğu kavisleri içeren ince basamaklardan oluşan mercekler.
benzer düzen fabrika çatılarında oluşturulmuş testere dişine benzer yapılarda da görülür. bu
yapı görüntü parlaklığını veya ışığı verilen alan üzerine dağıtmada kullanılan plastiklerden
kabartılarak yapılır.
köşeler boyunca fotografik altlıktan emülsiyonun ayrılması.
bak mercek elemanları.
merceğin ön yüzeyinin tepe noktasından ön odak noktasına olan ölçülmüş mesafe.
bak nodal paint açıklama 1
yansıtıcı yüzeyi arka tarafı (örneğin ilk yüzeyi) yerine ön tarafa uygulanmış optik ayna.
harita, veritabanı, görüntü, coğrafi isimler indeksi ve grafik sembolleri içeren çok kaynaklı
verinin sunumu ve analizi için kullanılan video-disk tabanlı elektronik harita görüntüleme
sistemi. interactive television company tarafından geliştirilmiştir.
bknz birinci büyük daire.
standart yıldızların önde gelen rasathanelerce hesaplanan ve yıllık olarak yayınlanan
rektasensiyon ve deklinasyonları.
jeoidin değişik mesafelerde yüzeyinden aşağı veya yukarı uzayan birim yoğunluklu kütleler için
hesaplanan deformasyonu ve bunun gravite üzerindeki etkilerini veren tablodurlar. temel
tablolar yoğunluk izostası gibi konularla ilgili özel tablolar hazırlanmasına temel teşkil eder.
akıntı ölçme istasyonundaki yükselme ve alçalmaları kaydeden otomatik kayıt aleti.
gravite ivmesinin ölçümünde kullanılan ve 1 cm/sn2 ye yada 1000 miligale eşit olan bir ivme
birimidir.
bknz. galactic equator.
galaktik ekvatordan güneye yada kuzeye ölçülen açısal mesafedir. galaktik kutuplara doğru
galaktik ekvatorla gök küre üzerinde bir nokta arasında galaktik ekvatordan kuzeye yada
güneye doğru 90° ye kadar ölçülen ve ölçünün yönünü belirtmek üzere “n” veya “s” diye
isimlendirilen büyük daire yayıdır.
galaktik ekvator boyunca saat açısı 94.4° nin doğusunda ölçülen açı galaktik ekvatorla gök
ekvatorunun sagittariustaki (saat açısı=94.4°)kesişimlerinden geçen büyük daire ile galaktik
kutuplardan geçen bir büyük daire arasında saat açısı 94.4° ’den doğuya doğru 360 ° ‘ye kadar
ölçülebilen açı yada galaktik ekvator yayıdır.
gök küre üzerinde galaktik ekvatordan her iki yönde 90° deki noktalar.
galaktik ekvatordan kuzeye ve güneye ölçülen enlem ve 0° den 360° ye artan rektesansiyon
olarak ölçülen boylamdan oluşan astronomik bir koordinat sistemidir.sistem kutup
h
m
rektasensiyon=12 40 ve deklinasyon=+28° de olacak şekilde orjinalde tanımlanmış olmakla
h
m
birlikte 1958 uluslararası astronomi birliği (iav) galaktik sistemi kutup rektasensiyonu=12 49
ve deklinasyonu=27° 24' olacak şekilde tanımlanmıştır.
gök kürede gök ekvatoruyla 62° açı yapan samanyolunun yaklaşık merkeziyle çakışan galaktik
koordinat sisteminde birinci büyük daireyi oluşturan büyük dairedir.galaktik kutuplarda 90° açı
yapan noktaların geometrik yeridir.
1.(fotogrametri) karakteristik kurp’a ait doğru parçasının görüntü ekseni ile yaptığı açının
tanjantı. bu doğru parçasının eğimini gösterir ve fotografik materyalin kontrastını ve
geliştirmenin ölçüsünü gösterir ölçüdür. 2.(geomanyetizm) yeryüzü manyetik alanının
-5
tanımında kullanılan manyetik alan şiddetinin küçük birimi 10 ’eşit olarakta tanımlanır.
minumum yaklaşmayı sağlayan görüntü hatalarında ki herhangi açıklık. bu aralık bazen
görüntüyü kapsamaz, bazen de elde edilmemiş bindirmelerinde küçük bir aralıktır. bak tatil.
104 teslaya eşit bir manyetik indüksiyonun santimetre gram saniye elektromanyetik birimidir.
bknz. enlemesine (transvers) merkator gridi.
detay tanımı ve coğrafi ve/veya grid koordinatlarını veren yer isimlerinin alfabetik listesidir.
açık deniz kıyı boyu navigasyonu içindir. genel deniz haritası, kıyı haritasından daha küçük
ölçekte olup, seyir haritasından da daha büyük ölçeklidir.
genel planlama ihtiyaçları için kullanılan küçük ölçekli bir haritadır. bak, harita.
açık deniz yüzey seyrüseferi için dizayn edilmiş küçük ölçekli haritalar (1:1.000.000 veya daha
küçük). resmedilmiş bilgi seyahat planlamayı, okyanus seyrüseferini ve askeri operasyonları
destekler.
ekinoksların batıya doğru ekliptik boyunca yılda 50.13" lik hareketidir. ayrca bknz. lunisolar
prezesyon
,planetary
precession
,precession
in
declination
(deklinasyondaki
prezesyon),precession in right ascension (rektasensiyondaki prezesyon),precession of the
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 41/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
general purpose map
generalization
genel amaçlı harita
genelleştirme
generation
genelleştirme
generic term
genel terim
geoceiver
geocentric
geocentric coordinates
yer merkezli
jeosentrik yer merkezli
koordinatlar
geocentric cooridinate system
jeosentrik yer merkezli koordinat
sistemi
yer merkezli çap
yer merkezli jeodezik
koordinatlar
yer merkezli gravite sabiti
geocentric diameter
geocentric geodetic
coordinates
geocentric gravitational
constant
geocentric horizon
geocentric latitude jeosentric
yer merkezli ufuk
yer merkezli enlem
geocentric longitude
geocentric parallax
yer merkezli boylam
yer merkezli paralaks
geocentric position
geocentric radius vector
yer merkezli konum
yer merkezli yarıçap vektörü
geocentric station position
geocentric zenith
yer merkezli istasyon konumu
yer merkezli zenit
geodesic
geodesic line
jeodezik
jeodezik hat (eğri)
geodesy
geodetic and geophysical data
(g&g)
geodetic and geophysical data
reduction
jeodezi
jeodezik ve jeofizik verisi
geodetic anomaly
geodetic astronomy
geodetic azimuth
jeodezik anomali
jeodezik astronomi
jeodezik azimut
geodetic azimuth mark
jeodezik azimut işareti
geodetic control
jeodezik kontrol
geodetic control data
jeodezik kontrol verisi
geodetic coordinates
jeodezik koordinatlar
geodetic data sheet
geodetic datum
geodetic equator
jeodezik veri tablosu
jeodezik datum
jeodezik ekvator
geodetic height
geodetic latitude
jeodezik yükseklik
jeodezik enlem
jeodezik ve jeofizik veri
indirgeme
equinoxes (ekinokslardaki prezesyon)
geniş çaplı kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılamak için geniş kapsamlı bilgi sunan harita.
1. ham verilerin veri tabanına veya haritaya aktarılması için indirgeme işlemi. genelleştirmeye
dahil olanlar; abartma, toplama , seçim, çözünürlük unsur elemesi (atma), sınıflandırma,
yumuşatma (düzleştirme), yeniden örnekleme, basitleştirme, büyütme, yer değiştirme,
değişkenleri sıklaştırma, seviye indirgeme ölçümü, boyutsallık değişimi ve sembolleştirme. 2.
(çizgi genelleştirme) genelde koordinat inceltme veya çizgi inceltme ve/veya yumuşatmaya
karşılıktır. ayrıca bknz. çizgi inceltme.
(fotogrametri) bir orjinal negatiften başarılı bir pozitif/negatif üretmektir. (birinci genelleştirme)
birinci pozitif üretimi ikinci genelleştirme üretimidir. bu pozitiften negatif yapmak üçüncü
genelleştirmedir ve sonradan bu negatiften pozitif veya kart baskı alınması dördüncü
genelleştirme ürünüdür. her genelleştirmeden sonra kalite düşmektedir.
yerel kullanımda aynı anlamı taşıyan bir yer için kullanılan bir ismin bir parçasının
kullanılmasıyla aynı ifadeyi vermesi. örneğin genel terim “wan”, “tokyo-wan” ifadesine anlam
verir, “koy” anlamına gelir.
anten yerinin üç boyutlu konumunun hesaplana bildiği, (deniz kuvvetleri) navigasyon
uydularından sinyal alabilen bir anten alıcı için ticari isim.ayrıca bknz. dopler navigation
(dopler seyrüsefer).
yeri merkez kabul eden ; dünyanın merkezinden ölçülen
(terrestrial) (yersel) bir noktanın konumunu dünyanın merkezine göre tanımlayan
koordinatlardır.yer merkezli koordinatlar kartezyan (x,y,z) olabileceği gibi küresel (yer merkezli
enlem, boylam ve radyal mesafe) de olabilir.ayrıca bknz. geocentric coordinate system (yer
merkezli koordinat sistemi) geocentric position (geocentric konum).
bknz. geocentric coordinates (yer markezli jeosentrik koordinatlar).
yay saniyesi cinsinden, dünyanın merkezinden görünen, gök küresinin çapı.
yer merkezli bir referans elipsoidinde tanımlanan jeodezik koordinatlarıdır.
dünyanın kütlesi ile gravite sabitinin çarpımıdır.bu çarpım her iki faktörün hassasiyetlerinden
daha büyük bir hassasiyetle bilinmektedir.
dünyanın merkezinden geçen, toposentrik ufka paralel olan düzlem.
dünyanın merkezinde, gök ekvatoru düzlemi ile yeryüzünde bir noktadan geçen doğru
arasındaki açıdır. bağlantının; elipsin büyük ekseniyle verilen noktaya elipsin merkezinden
çizilen yarıçap vektörünün oluşturduğu açı tarafından kurulduğu astronomi, jeodezi ve
kartoğrafyadaki bazı hesaplamalarda yer merkezli enlem yardımcı bir enlem olarak kullanılır.
astronomik çalışmalarda jeosentrik enleme bazen jeodezideki ve kartoğrafyadaki parametrik
enleme uygulanan indirgenmiş enlem terimide denilebilir. jeosentrik ve izometrik enlemler
hemen hemen eşittir.
bknz. jeodezik boylam.
bir gök cisminin yerin merkezi ve yer yüzeyinde bir noktadan gözlenen arasında görünen gün
yada konumu farkıdır. cismin dünyaya uzaklığı ve yükseklik açı ile birlikte değişir.ayrıca günlük
paralaks (diurnal parallax)'da denir.
bknz. yer merkezli koordinatlar (geocentric coordinates)
dünyanın merkezinden söz konusu olan noktaya olan vektördür.ayrıca bknz. yer merkezli
koordinatlar (geocentric coordinates)
bir istasyonun yer merkezli koordinatlar cinsinden tanımlanan konumu.
dünyanın merkezinden gelip yüzeyindeki (kutup) noktasından geçen hattın gökküre ile kesiştiği
nokta.
bkz geodesic line (jeodezik eğri)
matematiksel olarak tanımlanmış bir yüzey üzerinde iki noktayı en kısa mesafeyle birleştiren
eğri. elipsoid için genelde jeodezik eğri, çift eğriliklidir ve genellikle bu iki noktanın belirlediği iki
normal kesit eğrileri arasında uzanır. eğer iki uç nokta aynı enlemdeyse jeodezik eğri normal
kesit eğrilerinden biriyle çakışır. şu da belirtilmelidir ki, ekvator ve meridyenler hariç jeodezik
eğri düzlemsel bir eğri değildir ve doğruda görülemez. bununla birlikte, konvansiyonel
triangulasyon için jeodezik eğri boyları ve doğrultuları, bunlara karşılık gelen normal kesit
eğrilerinin boy ve doğrultularıyla ihmal edilebilir farklar oluşturur. ayrıca bkz geodesic, geodetic
line.
dünyanın şekli ve büyüklüğü ile ilgilenen bilim dalı.
jeodezi ve jeofizik bilimlerine ait bilgi ya da dünya verisi. tipik olarak gravite bilgisini, jeodezik
nokta konum verisini ve datum tanımını içine alır.
analiz, değerlendirme, hesaplama ve dengeleme ile jeodezik ve jeofizik verinin değerin
arttırma işlemi. işlem; (1) dengelenmemiş gözlem verilerini, güvenirlik terimleri ile dengelenmiş
hale sokma, (2) harita, tablo, hedef materyallerin ve trigonometri listlerinin yapılabilmesi için
temel yatay ve düşey kontrol çatısını oluşturmak ve (3) datumları kurmak, genişletmek,
bağlamak, dönüştürmek ve savunma bakanlığı dünya jeodezik sisteme ilintilemek için yeryüzü
hava ve uydu teknikleriyle elde edilen jeodezik ve jeofizik verilerin analiz değerlendirme ve
hesaplamasnı içerir.
bkz anomali (anomaly) (2)
jeodezi bilgi elde etmek için astronomik gözlemleri kullanan jeodezinin bir dalı.
jeodezik meridyen ile gözlemcinin bulunduğu jeodezik eğrinin teğeti arasında, gözlemcinin
elipsoid normaline dik bir düzlemde, kuzeyden itibaren saat yönünde ölçülen açıdır. her ne
kadar eski gözlemciler güneyi kullandılarsa da savunma bakanlığı şimdi kuzeyi kullanmaktadır.
müteakip gözlemlere bir başlangıç azimutu sağlamak üzere, bir triangulasyon (ya da travers
poligon) istasyonuna bağlı olarak kurulmuş işaretli bir nokta.
tesis edilmiş ve jeodezik yöntemlerle dengelenmiş; dünyanın ebatları ve şeklinin (jeoid) konum
hesaplarıyla belirlendiği yatay ve/veya düşey istasyonlar sistemi.
fotogrametrik yöntemlerle elde edilen noktalar dahil olmak üzere, gökcisimleri ve dünya
yüzeyindeki noktaların yatay ve düşey kesin konumlarıyla ilgili bilgi.
bir referans sferoidine göre, dünya yüzeyindeki bir noktanın konumunu belirleyen enlem,
boylam ve yükseklik (elipsoid) büyüklükleri. ayrıca coğrafi koordinatlar olarak da adlandırılır.
bknz. control data card (kontrol veri kartı)
bknz datum (2)
(0) sıfır jeodezik enlemli eğri; küçük eksen etrafında dönen referans elipsoidinin büyük yarım
ekseninin tanımladığı büyük daire. ayrıca bknz. astronomic equator.
bknz. elipsoidal height (elipsoid yüksekliği)
referans sferoidi üzerinde bir noktadaki normalin jeodezik ekvator düzlemi ile yaptığı açı.
jeodezik enlemler, ekvatordan itibaren ölçülür, ancak 1927 kuzey amerika datumunda olduğu
gibi, abd’nin yatay kontrol ağında meades ranch istasyonu enleminden ölçülmüştür. yeni kuzey
amerika datumunun (1983) merkezi, yerin kütle merkezidir. bir jeodezik enlemi, ona karşılık
gelen astronomik enlemden ayıran çekül sapması meridyen bileşenidir. ayrıca bkz.
topographical latitude (topografik enlem)
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 42/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
geodetic leveling
jeodezik nivelman
geodetic line
geodetic longtitude
jeodezik eğri
jeodezik boylam
geodetic meridian
geodetic meridian plane
geodetic parallel
jeodezik meridyen
jeodezik meridyen düzlemi
jeodezik paralel
geodetic position
jeodezik konum
geodetic reference system
1980(grs 80)
jeodezik reference sistemi 1980
geodetic satellite
geodetic stellar camera
jeodezik uydu
jeodezik yıldız kamerası
geodetic survey
jeodezik ölçüm
geodetic zenith
geodimeter
jeodezik zenit
geodimetre
geoelectric survey
geographic (georaphical)
jeoelektrik ölçüsü
coğrafi
geographic base file/dual
independent-map-encoding
(gbf/dime)
coğrafi temel dosya/çifte
bağımsız harita dizimi (ctd/çbhd)
geographic coordinates
coğrafi koordinatlar
geographic information
system (gis)
geographic latitude
geographic limits
geographic location
geographic longtitude
geographic meridian
geographic name
coğrafi bilgi sistemi (cbs)
geographic names processing
system (gnps)
geographic nonlinearity
coğrafi isimler işleme sistemi
(ciis)
geographic parallel
geographic position
coğrafi paralel
coğrafi konum
geographic survey
coğrafi ölçü
geographic vertical
geographical mile
geographical area
classification system
geographical exploration
traverse
geographical pole
geoid
coğrafi düşey
coğrafi mil
coğrafi alan sınıflandırma
sistemi
coğrafi araştırma poligonu
coğrafi kutup
jeoid
geoidal contour
jeoidal münhani
geoidal height
jeoid yüksekliği
geoidal height profile
geoidal horizon
jeoid yükseklik profili
jeoid ufku
geoidal separation
geologic survey
jeoid ayrıklığı
jeolojik ölçü
geological long range inclined
asdic (glorıa)
geological map
jeolojik harita
coğrafi enlem
coğrafi sınırlar
coğrafi konum
coğrafi boylam
coğrafi meridyen
coğrafi isim
tüm ölçüm ve harita işlemleri için düşey boyutla temel bir düşey kontrol ağı inşası maksadıyla,
genelde geniş alanlarda yüksek derecede doğrulukla yapılan nivelmandır. nivelman; düzensiz
olup matematiksel olarak tanımlanabilen bir sferoid, elipsoid yada benzeri bir yüzeye uymayan
jeoid ve bununla ilişkili nivo yüzeylerini takip eder.
bknz jeodesic line.
jeodezik meridyen düzlemi ile rastgele seçilen bir başlangıç meridyeni düzlemi arasındaki
açıdır. jeodezik boylam, lokal ve başlangıç meridyenleri arasında referans sferoidinin kutuptaki
dönme açısıyla, ya da bu meridyenlerin kestiği jeodezik ekvator yayıyla ölçülebilir. abd’de
jeodezik boylamlar greenwich meridyeninden itibaren numaralandırılır ancak 1927 deki kuzey
amerika datumundaki meades ranch istasyonunun meridyeninden itibaren hesaplanır.
1983’teki yeni kuzey amerika datumu merkezi, yerin kütle merkezidir. jeodezik boylam, ona
karşılık gelen astronomik boylamdan ayıran, yerel çekül sapmasının birinci düşey düzlemdeki
bileşeninin enlemin kosinüsüne bölünmesidir. ayrıca bknz. geocentric longtitude (yermerkezli
boylam)
referans elipsoidi üzerinde her noktası aynı jeodezik boylam değerine sahip olan eğri.
herhangi bir noktada referans elipsoidi normalini ve dönme eksenini içeren düzlem.
referans sferoidi üzerinde, her noktası aynı jeodezik enleme sahip olan eğridir. ekvator
haricinde, jeodezik paralel bir jeodezik eğri değildir. düzlemi jeodezik ekvator düzlemine paralel
olan küçük dairedir
jeodezik enlem, boylam ve yükseklik cinsinden ifade edilen, dünya üzerinde bir noktanın
konumu. jeodezik konum, benimsenmiş bir jeodezik datumu da belirtir.
bu jeodezik referans sistemi 1979’da canberra, avusturalya’da uluslararası jeodezi ve jeofizik
birliğinin xvii.nci genel birleşiminde benimsenmiştir. grs 80 4 temel sabit ile tanımlanır; büyük
8 3 2
yarı eksen; 6378137m, dünyanın yerçekimi sabiti (atmosfer dahil); 3,986,005.10 m s , ikinci
8
11
derece bölgesel katsayı 108,263.10 ve açısal dönme hz 7292115.10 radyan.
yörüngesi ve yükü onu jeodezik amaçlar için yararlı kılan bir uydu.
genellikle cam yüzeyler kullanan, yüksekliği fazla, ışıklı cisimlerin görüntülenmesinde kullanılan
yüksek hassasiyetli kamera.
dünyanın şekli ve büyüklüğün belirlendiği ölçümler.geniş alanlarda,uzun hatlarda uygulanabilir
ve diğer ölçüleri kontrol eden uygun baz noktaların hassas konumların belirlenmesi için
kullanılırlar.
(referans sferoidinde) bir noktanın yukarı uzatılan normalin gök küreyi deldiği nokta.
bir reflektöre gidip dönen modüle edilmiş ışık dalgalarının hassas bir şekilde elektronik faz
mukayesesi yöntemiyle mesafe ölçen bir cihazın için ticari marka.
yeryüzündeki kayaların elektrik ve resistans potansiyellerini belirleyen yöntem.
küresel bir cisim olarak düşünülen dünya ile temel ilişkileri belirten coğrafi terimi jeoid ve diğer
sferoidler üzerindeki veriyi baz alcak şekilde kullanılır.
nüfus dairesi tarafından geliştirilen ve relatif olarak ucuz coğrafi bilgi veri kaynağı gibi hizmet
eden topolojik yapılı dosyalar. ctd/çbhd dosyaları sokak ağı, sokak adresleri, idari sınırlar ve
ana hidrografik detayları içerir. her sokak parçası gerçek dünya şekline bakmaksızın düz çizgi
olarak gösterilir.
dünya üzerindeki bir noktanın konumunu referans sferoidine göre tanımlayan enlem ve boylam
büyüklükleri.ayrıca astronomik koordinatlar,gravimetrik koordinatlar,yersel koordinatlar olarak
da adlandırılırlar.bknz.
coordinates ( koordinatlar) ,geodetic coordinates (jeodezik
koordinatlar).
grafik verileri toplama, depolama, işleme, analiz etme ve sunma için kullanılan bilgisayar
yazılım ve donanım sistemi için kullanılan genel terimdir.
astronomik enlemler ve jeodezik enlemler gibi genel olarak kullanılan terim.
bir haritanın alanını sınırlayan enlem ve boylam değerlerine sahip çizgiler.
bknz. geographic position
astronomik ve jeodezik boylamlara benzer şekilde kullanılan genel bir terim.
astronomik yada jeodezik meridyene benzer şekilde kullanılan genel bir terim.
ayrıca yer ismi (place name) yada tponym olarak da adlandırılır.bknz. board of geographic
names.
sayısal harita ve coğrafi isimler indeksi için gerekli coğrafi isim verisini sağlamak için kullanılan
donanım, yazılım ve işlevleri içeren dma sistemi.
grafik üzerindeki bir detayın mutlak ve relatif konumlarının toplam hatalarına sayısallaştırma
ve müteakip işlemler esnasında eklenen hata.
astronomik yada jeodezik paralele benzer şekilde kullanılan genel bir terim.
dünya üzerindeki bir noktanın gerek jeodezik gerekse astronomik enlem ve boylam cinsinden
ifadesi.
tanımlı sınırlara elverişli olmayan hem araştırma hem de topoğrafik ölçüler arasında geniş
alanlarda yapılan ölçüler için genel terim.coğrafi ölçüler geniş alanları kapatır,koordinatlarla
kontrolü baz alır ve ölçülen alanın fiziksel ve istatistiksel özelliklerini kaydeder
bknz. vertical (düşey).
ekvaorda 1 dakikalık yay uzunluğu yada (clarke sferoidinde 1866) 6,087.08 fit.
dünyanın alanları ve alt bölgelerini göstermek amacı ile sayılar,harfler ve bunların
kombinasyonları ile bir mantık ve sıra takip edilerek coğrafi olarak bölümlendirilmesi.
yaklaşık konumları ölçme ve navigasyon metotu ile belirlenmiş olan dünyanın bazı
bölümlerinden geçen güzergah.
dünya yüzeyinin ekseni ile kesiştiği,tüm meridyenlerin birleştiği her iki nokta.
yerin gravite alanında kıtalarında içinden devam eden ve yaklaşık olarak ortalama durgundeniz
seviyesine tekabül eden eşpotansiyel yüzey.jeoid,astronomik gözlemler ve jeodezik nivelman
için referans yüzeyidir.ayrıca bknz.
compensated geoid,equilibrum theory,geoidal
horizon,gravimetric geoid,isostatic geoid,reference spheroid.
referans sferoidinin yüzeyine göre sabit yükseklik jeoidin yüzeyi üzerindeki bir eğri.jeoid
münhanileri jeoidin şekline olduğu kadar referans yüzeyine de bağlıdır.değişik referans
yüzeylerine göre aynı jeoid farklı jeoid münhanileri verir.
jeoidin matematiksel referans sferoidinin altında (negatif) yada üstündeki (pozitif)
mesafesi.ayrıca jeoid ayrımı (geoidal separation), jeoid ondulasyonu (undulation of the geoid)
diye de adlandırılır.bknz. astrogeodetic undulations (astrojeodezik ondulasyonlar).
bknz. astrogeodetic leveling (astrojeodezik nivelman)
zenit nadir hattında dünyanın deniz seviyesi yüzeyine teğet düzlem ile gök küresinin
kesişmesiyle oluşan gök küre çemberi.
bknz. geoidal height (jeoid yüksekliği).
yerin,yerkabuğunun gösterdiği yada halengöstermekte olduğu fiziksel değişikliklerin ve bu
değişikliklerin sebeplerinin araştırılması yada ölçülmesi.
okyanus tabanlarında keşif ölçüleri için kullanılan alçak çözünürlüklü yan tarayıcı sonar.
yer kabuğunun yapısını ve bileşimini gösteren harita.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 43/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
geomagnetic coordinates
yer manyetik koordinatlar
geomagnetic equator
yer manyetik ekvator
geomagnetic latitude
yer manyetik enlem
geomagnetic meridian
yer manyetik meridyen
geomagnetic pole
yer manyetik kutup
geometric latitude
geometric map projection
geometric nonlincarity
geometrik boylam
geometrik harita izdüşümü
geometrik doğrusal olmama
geometric primitive
geop
geophysics
geometrik basitlik
jeop
jeofizik
geopotential
jeopotansiyel
geopotential number
geopotential surface
georef
jeo potansiyel sayı
jeopotansiyel yüzey
georef
geo-referenced data
geosphere
giant planets
gigabyte (gb)
coğrafi referanslı veri
gesfer
dev gezegenler
gigabyte (gb)
global navigation chart
global navigasyon haritası
global positioning system
globular map projection
küresel konumlama sistemi
(gps)
küre şeklinde harita izdüşümü
gnomonic chart
gnomonic map projection
gnomonik hava haritası
gnomonik harita izdüşümü
goldenrod paper
kızıl kağıt
goniometer
goode’s ınterrupted
homolosine projection
Gönye
goode’nin kesilmiş homolosine
izdüşümü
gore
gore
görüntüleri
çevirme
government open systems
interconnection protocol
(gosip)
gradation
grade
gradient
hükümet açık sistem iletişim
protokolü (hasip)
ton seviyesi
eğim
eğim miktarı
gradient speed
gradyent hızı
gradiometer
graf sea gravimeter
eğim ölçücü
graf deniz gravimetresi
grain
pürüzlülük
grain direction
pürüz yönü
grained surface
graining
pürüzlü yüzey
pürüzlendirme
granularity
granüllülük
graphic
grafik (veya harita)
yerin gerçek manyetik alanına en iyi uyan merkezi bir çift kutuplu anteni baz alan küresel
koordinat sistemi.
yerin manyetik kutuplarda 90° de yersel büyük daire.yer manyetik ekvator sıfır manyetikli tüm
noktaları birleştiren eğri olan manyetik ekvatorla karıştırılmamalıdır.
yermanyetik ekvatordan itibaren kuzeye ve güneye 90° ye kadar ölçülen ve ölçüm yönünü
belirtmek üzere “n” yada ”s” olarak adlandırılan açısal mesafedir.yermanyetik enlem manyetik
enlemle karıştırılmamalıdır.
yermanyetik
koordinat
sisteminin
meridyen
çizgileridir.manyetik
meridyen
ile
karıştırılmamalıdır.
yerin merkezine yerleştirildiği ve yakalşık yerin gerçek manyetik alanının kaynağı olduğu
farzedilen güçlü bir çubuk mıknatısın eksenlerinin yeryüzünü kestiği her iki nokta.yermanyetik
kutup yerin gerçek manyetik alanıyla ilişkili olan manyetik kutupla karıştırılmamalıdır.
bknz. parametric latitude.
bknz. perspektif harita izdüşümü.
basit dönüklük, çeviri veya ölçek değişiminin haricinde, sayısallaştırma ve grid veya referans
sisteminde matematiksel düzeltme işleminden dolayı oluşan bozulma.
nokta, köşe ve yüz gibi üç geometrik gösterim biçimlerinden biri.
dünyanın gravite alanında bir eş potansiyel yüzey.
yerin yapısı,bileşimi ve gelişimiyle ilgilenen bilim.jeofizik deneysel fiziğin atmosfer ve hidrosfer
dahil dünya ile ilgili dalıdır.dinamik jeoloji ve fiziksel jeodeziyi içerir ve
;jeoloji,sismoloji,meteoroloji,okyanus bilim,manyetik ve yersel veri toplayan ve yorumlayan
diğer yer bilimlerinden yararlanır.
gerçek yeryüzünün gravite potansiyeli.gravitasyon (çekim) potansiyeli ile merkezkaç kuvvetin
toplamıdır.uzayda jeopotansiyelin değişimini tanımlayan bir fonksiyondur.herhangi bir yöndeki
kısmi türevi o yöndeki gravite bileşenini veren fonksiyondur.
jeoid üzerindeki jeopotansiyel ile bir noktadaki jeopotansiyel arasındaki fark.
bknz. geop.
projeksiyondan bağımsız olarak (greenwich başlangıç meridyeni alınarak) enlem ve
boylamdan türetilen herhagi bir haritaya uygulanabilen dünya çapında bir konum referans
sistemi.süratli rapor verme veya çizim için uygun bir formda enlem ve boylam belirtme
metotudur.bu terim “ the world geographic reference system” (dünya coğrafi referans sitemi)
kelimelerinden türetilmiştir.
dünya yüzeyinde bir konuma ait grafik veri.
dünyanın katı vesıvı bölümleri;litosfer+hidrosfer.
bknz. major planets.
2 (1 073 741 824) byte`ı gösteren bellek birimi. genel olarak 1 gb, 1 milyar byte veya 1000
megabyte`ı gösterir.
yüksek süratli uçaklarda, yüksek irtifalarda, geniş alan uçuş navigasyonlarında veya uzak
mesafe operasyonlarında genel planlama amacıyla dizayn edilmiş 1:5.000.000 ölçekli çok
renkli hava haritaları.
bknz. navstar global positioning system.
ekvator ve coğrafik orta meridyenin dik açılarda kesişen doğru çizgiler ile temsil edildiği,
yarımküreyi temsil eden bir harita izdüşümü. bu çizgiler eşit parçalara bölünmüşlerdir. bütün
meridyenler, merkezdeki hariç, kutuplar ile ekvator üzerinde eşit bölümleme noktalarını
birbirlerine bağlayan dairesel yaylar tarafından temsil edilirler. ekvator hariç, paraleller ise
merkez ve en uçtaki meridyenleri eşit parçalara bölen dairesel yaylardır. en uçtaki meridyen
bir tam dairedir ve izdüşümünü sınırlar.
gnomonik izdüşümdeki hava haritası. ayrıca, büyük daire hava haritası diye de adlandırılır
küre merkezinde izdüşümü noktasına sahip küre yüzeyine teğet bir düzlem üzerindeki
perspektif harita izdüşümü. bu izdüşüm, ne eşit alanlı ne de açı koruyandır. küre üzerindeki
büyük dairelerindoğru çizgilerle temsil edidiği tek izdüşüm budur.
film taslaklarında ve negatiflerde baskı yapılmamış bölümlerin bloke edilmesinde kullanılan
genellikle sarı ve kırmızı gölgeli kağıt. ayrıca maskeleme kağıdı olarak da adlandırılır.
açı ölçmeye yarayan alet. bak fotogönye.
mollweide ve sinüzoidal izdüşümünü baz kabul eden eşit alanlı bir izdüşüm. ekvator’dan 40°
kuzey ve 40° güney’e sinüzoidal ( ve mollweide’i yüksek enlemlerde) kullanır. güzel bir şekle
ulaşmak için, okyanusların "aralıklı” olması kıtaların birçok meridyende tekrar
merkezlenmesine olanak sağlar. bu haritalarda ekonomik dağılımlar da geniş ölçüde
kullanılmaktadır.
1. sınır ölçülerindeki yanlışlıklardan dolayı yada sistematik bir ölçünün kalıntısı gibi iki bitişik
ölçü güzergahında kalan genellikle üçgensel olan düzensiz şekilli arazi parçası. 2. ihmal
edilebilr bir distorsiyon miktarıyla küre yüzeyine uyabilen küresel harita.
konumlama, tanıma, tanımlama işlemleri ve nesne, aktivite ve görüntü üzerindeki arazi
tanımlamaları .
iletişim kanalları aracılığı ile bilgisayar ve yan birimleri arasında veri transferinde kullanılan bit,
karakter ve kontrol kodlarının sıralaması.
en açıktan en koyuya doğru gölge tonları
eğimin oranı veya eğimin derecesi.
1. yükseliş veya alçalış oranının miktarına karşılık gelen oran, ondalık, kesir, yüzdelik, veya
eğimin derece olarak tanjantı şeklinde yatay uzaklık. aynı zamanda percent of slope, slope
olarak adlandırılır. 2. birinin diğerine kıyasla yükseliş veya alçalış oranının miktarı.
karakteristik eğrinin gradyen parçasına bağlı olarak pozun temelinde belirlenen fotografik
materyalin hızı.
gravite gradyenini ölçmek için kullanılan cihaz.
okyanus ölçüleri için dizayn edilen burulm yaylı dönme ekseni tarafından desteklenen yatay
kolun sonunda bir kütlenin bulunduğu denge tipi gravite ölçer.
– 1. (fotoğraf) işığa duyarlı materyallerin geliştirilmesinden elde edilen gümüş parçacıkları. poz
üzerinde bu parçacıkların sıradan dağılımı görüntünün ortaya çıkmasını sağlar, bu da
“pürüzlendirme/hassaslaştırma” olarak adlandırılır.2. (kağıt) bknz. pürüz yönü. 3. (lithografya)
bknz. pürüzlü yüzey.
üretim sırasında kağıt makinesinde harekete göre kağıt liflerinin (fiberlerinin) paralel olarak
ayarlanması.
pürüzlü veya düzensiz ofset baskı plakası yüzeyi.
yüzeyin su kavrayışını daha çok artırmak ve yüzeyi artırmak için mekanik olarak yüzeyin
taşlanması veya pürüzlendirilmesi.
geliştirilmiş fotografik görüntünün grenliliği. bu ya gelişmiş grenlerin toplanmasından veya
grenlerin üst üste bindirilmesine bağlıdır.
fotometrik ve kartoğrafik sanat ürünlerinin tümü. grafik, kartoğrafik teknikler kullanılarak
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 44/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
graphic kernel system (gks)
grafik temel sistemi (gts)
graphic products
grafik ürünler
graphic radial triangulation -
grafik radyal üçgenleme
graphic scale
grafik ölçek
graphical rectification
grafik rektifikasyon
graticule
gratikül
gravatt level
gravatt leveling rod
gravatt nivosu
gravatt nivelman mirası
graver
graver
gravimeter (gravity meter)
yazıcı
kazıma cihazı
gravimetre
gravimetric coordinates
gravimetric datum orientation
gravimetrik koordinatlar
gravimetrik datum yöneltmesi
gravimetric deflection
gravimetric geodesy
gravimetrik sapma
gravimetrik jeodezi
gravimetric geoid
gravimetric map
gravimetric survey
gravimetric undulations
gravitation
gravimetrik jeoid
gravimetrik harita
gravite ölçüsü
gravimetrik ondulasyonlar
gravitasyon
gravitational gradient
gravitational constant
gravitational disturbance
gravitational flattening
gravitasyon gradyeni
gravitasyon sabiti
gravite bozukluğu
gravitasyon basıklığı
gravitational harmonics
gravitasyon harmonikleri
gravitational perturbations
gravite perturbasyonları
gravitational potential
gravite potansiyeli
gravity
gravite
gravity anomaly
gravite anomalisi
gravity anomaly map
gravite haritası anomalisi
gravity corer
gravity data
gravite verisi
gravity disturbance
gravite bozukluğu
gravity field of the earth
yerin gravite alanı
gravity flattening
gravity instrument
gravite basıklığı
gravite cihazı
gravity network
gravity reduction
gravite ağı
gravite indirgemesi
gravity reference stations
gravite referans istasyonları
üretilmiş harita (deniz/kara), mozaik veya film şeridi olabilir.
grafik en alt seviyeli detayları sunma, öznitelikli grafik en alt seviyeli detayların görünümünü
kontrol etme, grafik çalışma istasyonlarını kontrol etme, dönüşüm ve koordinat sistemlerini
kontrol etme, doğru parçası denilen en alt seviyeli detaylar grubunu oluşturma ve kontrol etme,
grafik girdileri yakalama, meta dosya denilen donanımdan bağımsız komut gruplarını işleme,
grafik sistemin imkan ve durumunu sorgulama ve hataları işleme fonksiyonlarını içeren,
bilgisayar grafik programlama için bir iso standardı.
bu grafik ürün bir harita veya planın kağıt kopyası veya harita veya planı üretmek için
kullanılan materyal olabilir.
analitik anlamı dışında uygulanan radyal üçgenlemedir. radyal merkezler (örneğin, nadir
noktası üçgenlemesi veya iso center üçgenleme gibi) gibi prensip noktaları ile yapıldığı kabul
edilir.
bir harita, grafik veya fotoğraftan, arazi uzunluğu cinsinden ölçümlerde kullanılmak üzere
bölümlendirilmiş çizgi.
mekanik tekniklerle kontrast edilmiş çözümü belirlemek için grafik metod uygulayan
rektifikasyon tekniği.
1.harita izdüşümüne şekil veren paralellerin enlem ve meridyenlerin boylamını temsil eden
çizgiler ağı. ayrıca bknz. imgesel gratikül. 2.objelerin ölçümlerine yardımcı olmak için
kullanılan fokal (odak) düzleminde optik cihaz ölçeği. ayrıca bknz. ‘reticle’.
büyük bir dürbünlü kısa bir teleskop tübünün üstünde düzeci bulunan bodur bir nivo.
her 0.1 foot taki dikdörtgenin daha büyük olduğu ve 0.5 foot takilerinde noktalarla ayırt
edilebildiği 0.01 foot yüksekliğinde dikdörtgenlerden oluşan bir mira.
bknz. scriber.
bknz. kazıyıcı.
farklı yerlerde graviteye göre ivmedeki relatif (bağıl) farkları ölçmek üzere dizayn edilmiş ivme
ölçer.
bknz. astronomik koordinatlar.
astrojeodezik ile gravimetrik sapma bileşenleri ve jeoid ondulasyonları arasındaki farkları
minimize etmek amacı ile kısmi bir jeodezik datum için referans elipsoidinin dengelemesi.
gravimetrik jeodezi metotlarıyla belirlenen çekül sapması.
yerin şeklini ve yay ölçüleriyle birlikte yerin büyüklüğünü çıkartmak için yerin gravite alanıyla
ilişkili teoriler kadar bu gravite alanı ölçülerini ve karakteristik özelliklerini kullanan bilim.ayrıca
fiziksel jeodezi (physical geodesy) diye de adlandırılır.
gravite ölçülerinden elde edilen yaklaşık bir jeoid.
münhani çizgilerinin eşit gravite ivmeli noktaları temsil ettiği harita.
dünya yüzeyinde farklı yerlerde gravite ivmesini belirlemek için yapılan ölçü.
gravimetrik olarak belirlenen jeoid ile belirli basıklıktaki referans elipsoidi arasındaki fark.
kütle merkezlerini birleştiren doğru boyunca aralarında bir kuvvet üreten iki kütlenin karşılıklı
etkileşimi.kuvvet iki kütlenin çarpımının kütle merkezleri arasındaki mesafenin karesine
bölümüyle orantılıdır.
birim mesafede gravitedeki değişim.
bknz. constant of gravitation (gravitasyon sabiti)
bknz. gravity disturbance (gravite bozukluğu)
kutupsal ve ekvatoryal normal gravite farklarının ekvatoryal normal graviteye oranı.ayrca
gravite basıklığı diye de adlandırılır.
yerin gravite alanını tahmin etmek için kullanılan küresel harmonikler.bknz. gravity field of the
earth
(yerin
gravite
alanı)
sectorial
harmonics,spherical
harmonics
(küresel
harmonikler),tesseral harmonics,zonal harmonics (bölgesel harmonikler).
küresel olmayan yersel etkiler lunisolar etki,gelgitler ve rölativite etkisine bağlı kuvvetlerin yol
açtığı perturbasyonlardır.
1. nokta kütleler arasındaki çekimden ortaya çıkan gravite kuvveti ile ilgili potansiyel. (örneğin
yerin merkezi ile uzayda bir partikül) 2. herhangi bir noktada bir cismi o noktadan sonsuza
götürmek için gereken iş.
dünyada sabit bir referans yüzeyinden bakıldığında yer ile dönen bir kütleye yerin uyguladığı
ivme.dünya döndüğü için gravite olarak gözlenen ivme gravitasyon ivmesi ile bu dönme
sonucu oluşan ve yere bağlı dönen bir referans yüzeyi kullanımında ortaya çıkan merkezkaç
ivmesinin bileşkesidir.yönü deniz yüzeyin ve jeopotansiyel yüzeylere diktir.bknz. absolute
gravity,center of gravity,clairauts theorem,constant of gravitation, direction of the force of
gravity,equatorial
gravity
value,equipotentialsurface,formula
for
theoretical
gravity,gravitation,hayford deflection templets,hayford effect, helmert’s gravity formula of 1901,
helmert’s
gravity
formula
of
1915,intensity
of
gravity,international
gravity
formula,isostasy,longtitude term gravity formula,normal gravity,observed gravity,reduced
gravity,regional gravity,relative gravity,residual gravity,resolution,resolution limit,standard
gravity,subgravity,theoretical gravity,virtual gravity.
deniz seviyesine indirgenmiş ölçülen gravite değeri ile gravite formulünden elde edilen teorik
gravite arasındaki farktır.ayrıca observed gravity anomaly (ölçülen gravite anomalisi) de
denir.bknz.
bouguer anomaly,free air anomaly,gravity disturbance,hayford gravity
anomalies/hayford anomalies ,isostatic anomaly.
gravite anomalilerinin yerlerini ve büyüklüklerini gösteren harita.ayrıca münhani çizgilerinin
gravite anomalisi eşit olan noktaları temsil ettiği haritadır.
gravite sonucu dibe sızmayı başaran bir çeşit corer.
cisimleri çeken ivme ile ilgilenen ve ölçümler gravite anomalisi tabloları yada dünya ve diğer
gök cisimlerinin konumsal gösterimi için küresel harmonikler formunda ifade edilen bilgidir.
iki farklı yüzeydeki eşlenik noktaları kullanan gravite anomalisinin tersine aynı noktada ölçülen
gravite ile normal gravite arasındaki fark (bozucu potansiyelin düşey gradyeni).her ikisi de aynı
noktada alındığında merkezkaç kuvveti aynı olacağından gravitasyonel bozukluk diye de
adlandırılabilir.
dünyanın kütlesel çekimi ve dönmesinin birleşiminden ortaya çıkan kuvvet alanı.alan normal
olarak nokta değerleri,ortalama alan değerleri ve/veya alanın potansiyeli için seri açılımları
cinsinden ifade edilir.
bknz. gravitasyon bozukluğu.
graviteden dolayı ortaya çıkan ivmeyi ölçen(mutlak) yada iki veya daha fazla nokta arasında
gravite farklarını ölçen (rölatif) cihaz.bknz.
astatized gravimeter,la coste romberg
gravimeter,stable gravimeter,stabletype gravimeter,static gravimeter,torsion balance,unstable
type gravimeter.
gravite istasyonları ağı.
jeoid üzerinde indirgenmiş gravite elde etmek için kullanılan gravite düzeltmeleri
kombinasyonu.bknz. bouguer correction (bouguer düzeltmesi) fre air correction (serbest hava
indirgemesi) isostatic correction (izostasi indirgemesi) terrain correction (arazi düzeltmesi).
bir gravite ölçüsü için referans değerleri veren istasyon.bağıl ölçüde bu noktaya göre diğer
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 45/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
gravity station
great circle
great circle
great circle chart
great circle direction
great circle distance
great circle line
great circle route
great elliptic arc
great year
great-circle bearing
gravite istasyonu
büyük daire
büyük daire
büyük daire hava haritası
büyük daire yönü
büyük daire mesafesi
büyük daire çizgisi
büyük daire rotası (jcs)
büyük eliptik yayı
büyük yıl
büyük daire açısı
greatest elongation
en büyük elongasyon
greenwich apparent time (gat)
greenwich civil time
greenwich hour angle
greenwich görünen zamanı
greenwich medeni zamanı
greenwich saat açısı
noktalardaki farklar belirlenir.referans istasyonlarında gravitenin mutlak değeri bilinebilir veya
bilinmeyebilir.
gravite değerini belirlemek için gözlemlerin yapıldığı istasyon.
yer yüzeyi üzerinde düzlemi yerin merkezinden geçen daire.diğer adı “ortodrome”.
düzlemi, dünya’nın merkezinden geçen yeryüzünde bir daire.
büyük dairenin düz bir çizgi halinde hava haritasında belirmesi; gnomonik izdüşümlü bir harita.
büyük dairenin yatay yönü, referans yönden açısal mesafe şeklinde ifade edilir.
iki noktayı birleştiren büyük dairenin kısa yayının uzunluğu. genellikle, deniz mili ile ifade edilir.
ölçme açısından, gökküre büyük daire düzleminin ve dünya yüzeyinin kesiştiği çizgi.
iki nokta arasındaki büyük dairenin en kısa yayını takip eden rota.
iki noktası ve referans sferoidinin merkezini bulunduran bir düzlemle tanımlı yay.
ekinoksların yaklaşık 25 800 yıllık ekliptik etrafındaki bir tam devri.diğer adı platonik yıl
referans bir yönden açısal uzunluk olarak ifade edilmiş iki yeryüzü noktasından geçen büyük
bir dairenin ilk doğrultusu. bu referans yön, 0 derece olmak üzere saat istikametinde 360
derece ölçülebilir.
güneş sistemindeki cismin dünyadan gözlendiğinde güneşle yaptığı maksimum açısal
mesafe.cismin güneşin doğusuna batısına şeklinde genellikle belirtilir.örneğin batıya en büyük
elongasyon
greenwich meridyenindeki yerel görünen zaman
bknz. evrensel zaman
greenwich gök meridyeninin batıya doğru yaptığı açısal mesafe;gök ekvatorunun yaptığı yay
ya da gök ekvatorundaki açı veyahut gök kutbunun greenwich gök meridyeninin üst kolu ile bir
º
greenwich interval
greenwich aralığı
greenwich lunar time
greenwich ay zamanı
greenwich mean time
greenwich meridian
greenwich ortalama zamanı
greenwich meridyeni
greenwich sidereal date
greenwich yıldız tarihi
greenwich sidereal day
number
greenwich sidereal time
greenwich yıdız günü sayısı
greenwich yıdız zamanı
greenwich time
greenwich zamanı
grid
grid
grid amplitude
grid azimuth
grid genliği
grid azimut
grid bearing
grid computation
grid açısı/mevki (jcs)
grid hesaplama
grid convergence
grid yakınsaması (jcs)
grid coordinate system
grid kordinat sistemi (jcs)
grid coordinates
grid kordinatları (jcs)
grid declination
grid azalması
grid direction
grid distance
grid equator
grid ınterval
grid ınverse
grid junctions
grid yönü
grid mesafesi
grid ekvatoru
grid aralığı
grid inversi
grid kesişmeleri
grid latitude
grid length
grid enlemi
grid uzunluğu
grid line
grid longitude
grid magnetic angle
grid çizgisi
grid boylamı
grid manyetik açısı
grid meridian
grid meridyen
grid method
grid metodu
noktanın gök küresi üzerindeki saat dairesi arasında greenwich’ten batıya doğru 360 ‘ye
kadar olan açısı greenwich meridyeninin lokal saat açısı
ayın greenwich gök meridyeninden transit geçişine dayalı zaman aralığı ayın yerel gök
meridyeninden geçişine dayalı yerel zaman aralığından ayrıdır.
greenwich meridyenindeki yerel ay zamanı.gök ekvatorunun gök kutbu üzerinde greenwich
gök meridyeninin alt kolu ile ayın saat dairesi arasında greenwich gök meridyenin alt kolundan
batıya doğru 24 saate kadar ölçülen açı ya da yay.ayın zaman birimlerine ilaveten 12 saatle
ifade edilen greenwich saat açısı
diğer adı greenwich medeni zamanı z zamanı zulu zamanı bknz. evrensel zaman
greenwich zamanı için referans teşkil eden yerel zamandan farklı ingiltere greenwich’ten
geçen meridyen.boylam ölçümü için temel meridyen başlangıç meridyeni olarak evrensel kabul
edilmiştir.
m.ö.4713, 1 ocak’ taki greenwich ortalama ayındaki yıdız gününden bugüne , greenwich
meridyeninden geçen ortalama yıldız günleri sayısı. greenwich yıldız gün sayısı.
greenwich yıldız tarihinin temel kısmı.ilkbahar ekinoksunun üst geçişlerinde başlayan yıldız
günlerini ardışık numaralama şekli.bknz. greenwich yıldız tarihi
greenwich meridyenindeki lokal yıldız zamanı.gök ekvatorunun gök kutbu üzerinde greenwich
gök meridyeninin üst kanadıyla ilkbahardaki ekinoksunun saat dairesi arasında greenwich gök
meridyeninden batıya doğru ölçülen 24 saatlik açı ya da yay.ilkbahar ekinoksunun zaman
birimlerinde ifade edilen saat açısı
lokal yada bölge meridyenine dayalı lokal zaman aksine greenwich meridyenini referans alan
zaman.
( jeodezi) 1. diğer noktalara olan uzaklık ve açıların hesabına yerleşim yerlerinin diğer yerlere
nazaran tanınmasına imkan veren hassas ve tutarlı harita,plan ve diğer benzeri yeryüzü
temsilleri üzerine bindirilen kartezyen koordinat sistemi ve bu sistemi oluşturan birbirine dik ve
kesişen paralel hatlardan oluşan hatlar kümesi. 2. x,y,z, değerlerine sahip düzenli veya
düzensiz yerleştirilmiş noktaların yükseklik değerlerinin enterpolasyonuyla türetilen dijital
yükseklik modeli (dym) 3. ikiden fazla noktada kesişmeyen noktalardan oluşan çizgi aileleri
çifti. 4. (cbs) cbs’in bugün sahip olduğu mantık operatörlerinin tamamını içeren 1970’lerin
başlarında harvard’ta geliştirilen program. bknz. ayrıca keyfi grid,atlas gridi,ingiliz grid referans
sistemi,georef ,lambert gridi,ana grid,askeri grid,askeri grid sistemi,ulusal grid,bindirmeli
grid,paralaktik grid,perspektif grid,nokta tasarım gridi,kutupsal grid,ikincil grid,teğet düzlem grid
sistemi,transverse merkator gridi,evrensel kutupsal stereografik grid,evrensel transvers
merkator gridi,dünya polikonik gridi,cazip grid,temel grid ve temel grid meridyeni.
doğu ve batı gridlerinin izafi genliği. ayrıca bknz. genlik.
dik koordinat sistem düzleminin merkez meridyeni ve düz çizgi arasındaki saat yönü ölçümlü
izdüşüm düzleminindeki açı.
grid kuzeyinden ölçülen açı.
grid meydana getirmek amacı ile, bir gridin gerçek şekil ve ölçülerinin meydana getirilmiş
formül tablosu. grid kendisi ile ilgili harita izdüşümü ile matematiksel olarak koordinelidir.
gerçek kuzey ve grid kuzeyi arasındaki yatay açı. bölge (nokta) ve merkez meridyen
arasındaki boylam farkı ile orantılıdır. ayrıca bknz. yakınsama.
bir harita izdüşümü ki coğrafik konumları (enlem ve boylamlar) okunabilir düzlem kordinatlarına
dönüştürülmüş ve matematiksel ayarlamalara dayanarak yapılmış, haritacılığın sıradan
metodları ile hesaplanarak düzlemde meydana getirilmiş, düzlem dik koordinat sistemi.
hava haritası, fotoğraf veya grid edilmiş haritada bir noktanın belirlenmesi için verilmiş harf
ve/veya numara grid koordinat sistem koordinatları. ayrıca, bknz. koordinatlar.
gerçek kuzey ve grid kuzey yönündeki açısal fark. gerçek kuzeyden doğu ve batı olarak
ölçümlür. ayrıca, grid kuzeyin azalması veya ‘gisement’ diye de adlandırılır.
grid kuzeyden açısal mesafe alarak ifade edilen yatay yön.
bknz. grid uzunluğu.
orijinde, ana grid meridyene dik çizgi/hat.
grid hatları arasını tanımlayan mesafe.
grid koordinatlarından grid uzunluğu ve grid azimutunun belirlenmesi.
kara veya hava haritası üzerinde iki veya daha fazla grid sisteminin birleşimini gösteren çizgi.
grid ekvatorundan olan açısal uzaklık. ayrıca bknz. imgesel enlem.
noktaların grid koordinatlarının hesaplanmasıyla elde edilen iki nokta arasındaki mesafe.
jeodezik uzunluktan farklı olarak, çizgiler için ölçek faktörü ile ilgili küçük düzeltmeler
yapılmıştır. ayrıca bknz. grid mesafesi.
grid çizgilerinden biri.
herhangi bir grid meridyeni ve ana grid meridyen arasındaki açısal mesafe.
manyetik kuzey ve grid kuzey yönü arasındaki açısal mesafe. grid kuzeyinden doğu ve batı
olarak ölçülebilir. ayrıca bknz. grid değişimi.
grid kuzey-güney yönünde uzanan grid çizgilerden biri. referans grid meridyeni, ana (ilk) grid
meridyen diye de adlandırılır. kutup bölgelerinde ilk grid meridyen genellikle 180°- 0° coğrafik
meridyenidir. ayrıca bknz. imgesel meridyen.
(fotogrametri) eğik fotoğraflardan, üzerine harita gridini perspektif olarak bindirmek suretiyle ve
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 46/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
grid north
grid number
grid kuzey (jcs)
grid sayısı
grid origin
grid başlangıcı
grid parallel
grid paraleli
grid plate
grid prime vertical
grid rhumb line
grid klişesi
grid ana (esas) düşeyi
grid sabit açılı hat
grid ticks
grid çizik işaretlemeleri (jcs)
grid variation
grid zone
grid değişimi
grid bölgesi
gridded oblique grid -
gridlenmiş eğriler
gridded photograph
grid çizilmiş fotoğraf
gripper edge
gripper margin
grivation
grivation
gros model
groud scale distance
gripper köşe (jcs)
gripper kitabedışı
grivasyon
grivasyon
tüm model
yeryüzü ölçek mesafesi
ground
ground
ground data
ground speed
ground camera
ground control
yer verileri
yersel hız
yeryüzü kamerası
yer kontrol
ground control point
ground distance
yer kontrol noktası
yersel mesafe
ground goniel forward
yersel ileri kazanç
ground information
ground nadir
yer bilgileri
yersel nadir
ground parallel
ground photogrammetry
ground photograph
ground plane
ground plumb point
ground range
ground resolution
yersel paralel
yersel fotogrametri
yersel fotoğraf
yer düzlemi
yersel dik nokta
yersel açıklık
yersel çözünürlük
ground return
ground space coordinate
system
ground station
yeryüzü yansıması
yersel mesafeli koordinat
sistemi
yer istasyonu
ground survey
yer ölçümleri
ground swing
yersel yansıma
ground trace
ground track guard stake
yersel açıklık
yer izi
koruma kazığı
guide
kılavuz
guide meridian
kılavuz meridyeni
gunter’s chain
gunter zinciri
gyro compass
jayro pusulası
gyroazimuth theodolite
gyromagnetic compass
gyromeridian indicating
jayroazimut teodoliti
cayromanyetik pusula
cayromeridyen gösterme aleti
gözle detayları aktarmayla detayların çizildiği bir metoddur. bu yöntemde harita gridlerinin onun
perspektif görüntüsüne uydurulması ile bir dayanak oluşturmaya dayanır.
grid datumun referans yön olarak gösterdiği kuzey veya sıfır yön.
gridin ilk başlangıç mesafesinden olan uzaklığı belirten grid çizgisinin sayısal değeri. ayrıca
bknz. grid koordinatları.
genelde grid bölgesi merkezine yakın, meridyen ile çakışan kuzey-güney grid çizgisini kesen
bir paralelin belirlediği nokta. ayrıca bknz. sahte orijin.
eşit değerli grid enlemindeki tüm noktaları birleştiren, ekvator gride paralel çizgi. ayrıca bknz.
imgesel paralel.
1. (kartoğrafya) bknz. renk ayrım çizimi.2. (fotogrametri) bknz. ‘resau’.
ufuğun grid doğu ve batı noktaları doğrultusundaki düşey.
tüm grid meridyenleri ile aynı eğik açıyı yapan çizgi. grid paralel ve meridyenleri grid sabit açılı
çizginin özel durumları olarak değerlendirilebilir. ayrıca bknz. imgesel dörtgen çizgi.
paftada yer alan ek grid referans sistemlerinin belirtildiği kara veya hava haritasının pafta
çizgisinde belirtilen küçük işaretler (çizikler).
bknz. grid manyetik açısı.
enlem veya boylam referansları olmadan tanımlama için belirlenmiş dünya yüzeyinin keyfi bir
bölümü.
genellikle topçuların işaretlemelerinde kullandığı fotoğraflardan belirli bir bölgeyi belirlemede
kullanılmak üzere eğik fotoğraf üzerine gridlerin bindirilmesidir.
üzerinde hassas bir şekilde coğrafik grid olan fotoğraf. yüksekliğin gerekli olmadığı hassas
koordinatların elle ölçülmesinde kullanılır. uçakların navigasyon sistemlerine, kabul edilebilir
ölçülmüş noktalar veya diğer nokta konumlama verileri olarak kullanılabilen sabit noktalar
türetmeyi mümkün kılar.
baskı makinesi tarafından çizilen baskı materyali veya kağıt köşe.
bknz. gripper köşe.
bknz. grid manyetik açısı.
bknz. grid manyetik açı.
hava fotoğrafları çiftinin bindirme alanlarının tamamı. bak basit model.
rektifiye edilmiş görüntüler için, gsd konusu piksellerin merkezden merkeze olan yeryüzü
mesafesi.
fotoğrafik dönüklüğün gerçek derecesini belirlemek için kullanılan analitik metodun bir parçası.
bu, üç yersel kontrol noktasından (üçgen oluşturmuş) belirli noktaları içeren, fotoğrafın alım
istasyonuna olan özel bileşimi gösterir. foto piramidi kullanıldığı zaman, yersel piramit
fotoğrafda dönüklüğünün analitik belirlemesini mümkün kılar. bak foto piramit.
bak yer doğruluğu.
uçağın yeryüzüne göre hızının yatay bileşeni.
bak yersel kamera.
yeryüzünde mesafeleri ve doğrultuları veya noktalar arası yükseklik farklarını belirlemede
kullanılan sağlam ölçümlerin sistemi. bak ortak kontrol, kontrol noktası, arazi kontrol travers.
kontrol istasyonu.
iki yer noktası arasındaki, iki noktanın arasındaki eğik doğrusal mesafenin tersi olarak büyük
dairesel mesafe. aynı zamanda yersel açıklıkda denir.
(hava fotoğrafçılığında) belirlenmiş bindirme için uçuş doğrultusunda fotoğraf başına elde
edilmiş net kazanç. ggf, hava fotoğrafçılığında kolonlardaki poz sayısının hesaplanmasında
kullanılır.
bak yer bilgileri.
kamera merceğinin perspektif merkezinin tam düşey altında yeryüzündeki nokta. tam düşey
fotoğrafta bu prensip noktasıdır. yersel dik noktada denir.
yeryüzü referans düzlemi ile fotoğraf düzleminin kesişimi. bak homoloji ekseni.
-bak yersel fotogrametri.
bak yersel fotoğraf.
kamera istasyonunun yersel nadirinden geçen yatay düzlem.
bak yersel nadir.
bak yersel mesafe.
iki komşu nesne arasındaki belirlenmiş minumum mesafe veya nesnenin boyutunu veya
yerdeki mesafesini belirten en küçük mesafe.
bir nesne olarak görülen ve/veya kaydedilen araziden yansıma.
triangulasyon istasyonlarının pozisyonu, kontrol noktaları ve diğer nesnelerin yerlerini mesafe
ve azimut veya x ve y koordinatları ile gösterir sistem.
shoran veya shiran kontrollü fotoğrafın veya kontrol verilerinin temini için gerekli yer
istasyonunun temelini oluşturan arazi ölçüm metodları yardımıyla ihşa edilmiş belirli bir özelliği
olan istasyon.
yersel metodlarla yapılan ölçüm havai ölçümlerden ayrıdır. yer ölçümleri fotoğrafların
kullanımını içerebilir veya içermeyebilir.
elektronik uzunluk ölçmelerinde mikrodalganın ışın demetinin yerden veya su yüzeyinden
yansıması sonucu hata oluşması durumu. yansıyan ışın doğrudan gelen ışına karışarak alıcı
antene ulaşır, böylece doğrudan gelen dalganın fazını değiştirir ve mesafe ölçümlerinde hata
oluşur. taşıyıcı frekansı değiştirip, alet üzeriden bu okumaların ortalamasını alarak daha doğru
sonuca ulaşılabilir.
bak yersel parlaklık.
uçuş hattının yeryüzüne düşey izdüşümü.
(ölçme) işaret noktasının yanına takılan genellikle üstü,işaretin üstünü kapatacak şekilde eğimli
kazık.koruma kazığı işareti korur ve tanınmasını sağlar.
üretim için tasarlanacak veya çizilecek harita görüntüsünü taşıyan çizim ve tasarım
yüzeyi.diğer adı renk ayırımı kılavuz,tasarım kılavuzu,çizim kılavuzu
kasabaların,kısımların ,çeyrek kısımların köşelerinin genellikle 24 millik aralıklarla baz hattı
üzerinde veya standart paralel üzerindeki noktalarda astronomik meridyen boyunca kuzeye
doğru izdüşürülmüş yardımcı hat.
herbiri 66 fit uzunluğunda halkalarla birbirine tutturulmuş 100 metal bağlantıdan oluşan yer
ölçmesinde kullanılan ölçme cihazı.
bir dönme pervanesinde üretilen çiftler nedeniyle ikinci ekseni dünyanın dönme eksenine
paralel konumdan uzaklaşmasıyla işleyen pusula.jayro pusulası manyetizmadan bağımsızdır
ve otomatik olarak gök meridyeninde doğrultuya girer.bununla beraber düzgün bir itme güç
kaynağına ihtiyaç duyar ve belirli durumlarda dinamik hataya maruzdur.bazı hava araçlarındaki
pusulalarda stabilite kazanmak için cayro kullanırlar.temel olarak manyetik meridyene
dayanırken bunlar gerçek cayro pusulasından ayırt edilebilir.
bknz. gyrotheodolite
manyetik bir dedektör ünitesi ile azimut ölçeğinin korunduğu yönlü cayroskop.
bknz. cayroteodolit.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 47/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
instrument
gyroscopic stabilization
cayroskopik stabilizasyon
gyroskope
cayroskop
gyrotheodolite
cayro teodolit
hachuring (jcs)
tarama yöntemi
hack chronometer
halation
çentik kronometre
halasiyon
half merk
half model
half section
yarım merke
yarım model
yarım bölge
half tide level
half-tide level
halftone
yan gel git seviyesi
yarım gel-git yüksekliği
yarım ton (jcs)
halftone screen
yarım ton tram (jcs)
hammer projection
hammer izdüşümü
hand level
el nivosu
hand proof
elle yapılan ilk örnek
hanging level
asma nivo
harbor and approach chart
(ha)
liman ve yanaşma sahası
harbor chart
liman haritası
hardcopy
basılı belge
hardcopy exploitation
segment (he/s)
harmonic
basılı belge işleme kısmı
harmonic coefficients
harmonik katsayılar
harmonic component
harmonic constans
harmonic constituent
harmonic expressions
harmonik bileşen
harmonik sabitler
harmonik öğe
harmonik ifadeler
harmonic function
harmonic motion
hassler base line measuring
apparatus
hayford bowie method of
isostatic reduction
hayford bullard (or bullard)
method of isostatic reduction
harmonik fonksiyon
harmonik hareket
hassler baz hattı ölçüm düzeneği
hayford deflection templets
hayford sapma altlığı
hayford effect
hayford etkisi
hayford gravity
anomalles/hayford anomalles
hayford gravity templets
hayford gravite anomalileri
hayford gravite altlıkları
hayford spheroid (ellipsoid)
hayford sferoidi
haze
heading
sis
baş açısı
height
yükseklik
harmonik
hayford bowie izoslatik
indirgeme yöntemi
hayford bullard izoslatik
indirgeme yöntemi
bir kara veya deniz aracının yükseklik ve/veya rotasında cayroskop kullanılarak sağlanan
denge.ayrıca bir hava aracındaki kameranın arzu edilen bir yükseklikte,bir cayroskop
vasıtasıyla tutulması
inersiyal bir koordinat sisteminde newton’un dönme kanununu kullanam birleşik destekleyici
okuma düzeneği ve dönen bir pervaneden oluşan cihaz.bu alet birçok yön bulma,yön tutma ve
yükseklik stabilizasyon sistemlerinde temel algılayıcı olarak kullanılır.
yıldızlar yer işaretleri yada görünür istasyonlara gerek duymaksızın gece gündüz her türlü
hava koşullarında gerçek azimut referansı sağlayan bir cayroskopun tutturulduğu veya monte
edildiği teodolit.
eğimlerin yönünde birbirine bağlı olmayan kısa gölgeli çizgilerle çizilmiş haritada veya hava
haritasında rölyef temsil etme metodu.
kayıt amaçlı değilde görsel referans için kullanılan kronometre.
(fotogrametri) fotografik görüntüleri uygun sınırlarına doğru yaymak. böylece fotoğrafta parlak
obje boyu bir arka planda görünürlüğü artacaktır.
bak indeks merken.
sağ ve sol tarafına konan iki bindirilmiş yakınsak fotoğraflardan oluşan stereoskobik model.
ortak sınırı olan bir bölgedeki herhangi iki çeyrek bölge. genellikle kuzey yarı, güney yarı, batı
yarı, doğu yarı diye adlandırılır.
bknz. ortalama gel git seviyesi.
bak ortalama gelgit yüksekliği.
değişken ölçü ve şekilde düzenli boşluklu noktalar (tram). temsil ettikleri koyuluk tonları ile
doğru orantılı serilerle temsil edilen, herhangi bir fotomekanik baskı yüzeyi veya bu yüzeyden
elde edilen detay ve ton değerleri içeren baskı. ayrıca bknz. yarım ton tram, orta ton.
kesişmeler arasında şeffaf açıklıklar oluşturan, dik açılarda kesişen, cam üzerindeki düzenli
mat çizgiler serisi. devamlı veya solid görüntüleri tramlı ( noktalı ) kılmak için bir kamera
işlemi. ayrıca bknz. kontak tram, yarım ton.
(e.hammer,1892) zenital (başucu) eşit alan (lambert ) izdüşümünde bir değişik uygulama ki
merkez meridyenden her paralel boyunca yatay mesafelerin ikiye katlanması. bu, lambert’in
deiresel şeklini elips olarak değiştirir. mollweide izdüşümünde görüldüğü gibi, ekvator düz çizgi
olmak üzere tüm paraleller eğimlidir.
yaklaşık nivelman amaçlı elde taşınan alet. bölünmüş görme alanına sahip bir görüş tüpünden
ve alet dengede tutulurken boru düzecin görüntüsünün yarısını bir alanda,diğer alandaki
yarısını kesen yatay artı kıldan oluşmuştur.
ofset matbaacılıkta, mürekkepleme, nemlendirme ve ilk baskının el baskı tabakası kullanılarak
elde edilmesi.
kullanımda olduğunda seviye tüpünün yükseklik olarak destek noktalarından daha aşağı
olacak şekilde yerleştirilmiş boru düzeç.
askeri alanlara yakın yerlerde yapılacak manevra demirleme faaliyetleri, limana giriş/çıkış
sürelerinde kanal koruması, veya kıyı/liman yaklaşma alanları ile ilgili tehlikeli bölge
yaklaşımlarında kılavuzluk faaliyetleri bilgilerini destekleyici, yararlı, denizcilikle ilgili detaylı
bilgileri sağlayan harita 1:10.000’ den 1:100.000’ e kadar ölçekte üretilir.
limanlarda veya daha küçük su yollarında denizcilik faaliyetleri ve demirleme için tasarlanan
denizciliğe ait harita.
kağıt, fotografik altlık veya diğer medyaya basılan ve doğrudan kullanıcı tarafından
yorumlanabilen ürünler.
dma sayısal üretim sisteminin, varolan dma fotogrametrik ekipmanı için yazılım güncellemesi
içeren ve üçgenleme için yeni bir bilgisayar sunan kısmıdır.
ilişkili oduğu periyodik bir büyüklüğün frekansının katlarından oluşan bir frekansa sahip
sinüzoidal büyüklük.bknz.
ayrıca birleşik harmonik hareket, gravitasyonel harmonikler,
sektörel harmonikler, basit harmonik hareket, küresel harmonikler, zonal harmonikler.
kapalı bir yüzeyi modellendirmek amacıyla kullanılan trigonometrik terimlerden müteşekkil
katsayılar.
periyodik bir büyüklüğün çözüldüğü basit sinüzoidal bileşenlerden herhangi biri.
herhangi bir yerdeki gelgit yada gelgit akımlarının harmonik öğelerinin genlik ve epokları.
bknz. öğe
iki yada üç boyutta düzensiz eğrileri modellemek amacıyla kullanılan sonsuz serilerin
trigonometrik terimleri.
laplace eşitliğini sağlayan herhangi bir gerçek fonksiyon.
dairesel bir hareketin böyle bir harekete ait daire üzerine izdüşümü.
ağaç bir kutu içinde ucu uca yerleştirilmiş dikdörtgen demir çubuklardan oluşan optik baz hattı
ölçüm cihazı.herbir çubuk 2 m. uzunluğundadır.düzeneğin toplam uzunluğu 8 metredir.
izolastik denge etkisinin düzeltilmesi için gravite üzerinde topoğrafik ve izoslatik dengenin
hesaplanması yöntemi.bu yöntemin mekaniği hayford gravite altlıklarının kullanılmasını içerir.
3
2.67 gr/cm yoğunluklu sonsuz ve kalınlığı gravite istasyonunun yüksekliğine eşit bir plakanın
etkisinin hesaplandığı daha sonra deniz seviyesinin eğriliği ve istasyonla topoğrafya arasındaki
yükseklik açısından düzeltildiği yöntem.
dünyanın şekli ve izostasi ile ilgili çalşmalar için kullanılan altlık.topoğrafik ve izostatik
indirgemelerle bağlantılı olarak haritadan yükseklik okumalarında plastik altlıklar
kullanılır.düşey sapma çalışmalarında kullanılan altlıklar herbir kompartımanı oluşturan komşu
yayların yarıçapların istasyondaki çekül eğrisi üzerinde olan kitle etkisinin kolayca
hesaplanabilecek şekilde harita ölçeğiyle ve azimutla ölçeklendirildiği radyal çizgiler ve
dairelerden oluşur.
deniz seviyesinin altında ve üstünde çeşitli mesafelere uzayan birim yoğunluklu kitlelerin
gravite üzerindeki doğrudan etkisi.bu etki referans sferoidle jeoid arasındaki yükseklik farklarını
gözardı eder.
hayford tarafından geliştirilen pratt’ın izoslası kuramına göre izoslatik denge seviyesinin
hesabıyla elde edilen gravite anomalileri.
azimutla ilgili hiçbir işlem olmaması dışında hayford düşey sapma altlıklarına benzeyen aynı
büyüklük ve şekildeki dairelerle çevrili kompartmanlardan oluşan gravite çalışmalarıyla
bağlantılı olarak kullanılan altlıklar.herbir altlık ancak hazırlandığı ölçek ve projeksiyon için
kullanılabilir.
aşağıdaki yaklaşık boyutlara sahip elipsoid . büyük yarı eksen 6 378 388.0 m. küçük yarı
eksen 6 356 909.0 m.basıklık 1/ 297.00
atmosferin parlaklık derecesi
uçağın veya geminin boylamsal ekseninin gösterdiği doğrultu. genellikle kuzeyden (gerçek,
manyetik, grid, compos) olan saat yönündeki açı derece cinsinden belirtilir.
bir nokta,nesne yada yüzeyin yerden yada diğer bir referans düzleminden olan düşey
yüksekliği. yükseklik aşağıdaki şekilde ifade edilen çok düşük (500 fitin altında) düşük (5002000 fit arası) orta ( 2000-25000 ) ,yüksek (25000-50000) ve çok yüksek (50000 fitin üzerinde)
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 48/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
height anomaly
yükseklik anomalisi
height differential
height displacement
height finder
yükseklik diferansiyeli
yükseklik yer değiştirmesi
yükseklik bulucu
height of eye correction
bakış yüksekliği düzeltmesi
height of instrument
alet yüksekliği
height of the tide
gelgit yüksekliği
heliotrope
helyotrop
helipad
heliport
hellocentric
hellocentric parallax
helmert’s gravity formula of
1901
helmert’s gravity formula of
1915
hemispherical map
hidden lines
hierarchy
heliped
heliport
helyosentrik
helyosentrik paralaks
helmert’in 1901 gravite formulü
helmert’in 1915 gravite formulü
yarıküreye ait harita
gizli çizgiler
hiyerarşi
high
high altilude
high density tape (hdt, hddt)
yüksek
yüksek rakım
yüksek yoğunluklu teyp (yyt,
yyst)
high oblique photograph
high rod
high speed digital chart (hsdc)
yüksek eğimli fotoğraf
yüksek mira
yüksek hızlı sayısal plan (yhsp)
high tide
high water
yüksek gelgit
üst su
high water full and change
high water interval
high water line
üst su doluluğu ve değişim
yüksek su aralığı
yüksek su hattı
high water lunitidal interval
high water springs
higher high water
higher high water interval
üst su ay gelgit aralığı
üst su kaynağı
daha yüksek üst su
daha yüksek su aralığı
higher low water
higher low water interval
daha yüksek alt su
daha yüksek su aralığı
highest elevation
hill plane
en büyük yükseklik
tepe düzlemi
hill shading (jcs)
tepe gölgelemesi
historical chart
tarihi deniz/hava haritası
history overlay
tarih kaplaması
holiday
hologram
tatil
hologram
hologrammetry
hologrametri
homogeneous surface area
homojen
homologous
yüzey alanı
homologous images
homologous photographs
homologous rays
homolographic
(homalographic) map
projection
horizon
eşlenik görüntüler
eşlenik fotoğraflar
eşlenik işınlar
homolografik (benzeşik) harita
izdüşümü
horizon camera
ufuk kamerası
horizon closure
horizon coordinate system
ufuk yaklaşması
ufuk koordinat sistemi
eşlenik
ufuk
bknz. ayrıca altitude yükselme,elipsoid yüksekliği,jeoid yüksek
referans sferoidinin üstündeki arazi noktasının yüksekliği ile normal çekül eğrisi doğrultusunda
ölçülen karşılık gelen normal yükseklik arasındaki fark.
homojen yüzey alanındaki başlıca yükseklik grupları arasındaki yükseklik farkı.
bknz. kurtulma yer değiştirmesi.
eğik mesafeden çok düşey yükseklikleri gösterecek şekilde yapılmış stereoskopik uzunluk
ölçer.bknz. ayrıca stereometre
ufuğun iniş çıkışına bağlı olarak seksant yüksekliğine getirilen düzeltme.diğer adı iniş çıkış
düzeltmesi.
1. (düzeçleme) bir nivelman hattının görüş hattı ile seçilmiş datum arasındaki mesafe. 2.
transit teleskopu yada teleskopik alidatın yer işareti merkezi arasındaki yükseklik. 3.
(trigonometrik nivelman) teodolitin yatay ekseni ile yer işareti arasındaki mesafe.
genellikle fit olarak ölçülen gelgitin herhangi bir anındaki su seviyesi ile plan datumu arasındaki
düşey mesafe.
uzak mesafeli jeodezik ölçmelerde güneş ışığını uzak bir noktaya yansıtmak için kullanılan
cihaz.bknz. ayrıca selenotrope.
helikopterlerin iniş ve kalkışı için tasarlanan alan.
helikopterlerin bakım,servis onarımlarının yapıldığı tesis.
orijin olarak güneşin merkezini alan sisteme göreceli olarak
bknz. yıllık paralaks.
dünyanın önceden belirlenmiş basıklık değerine uymayan 1901 yılındaki gravite değerlerine
dayanarak helmert tarafından teorik gravite için geliştirilmiş formül.
üç eksenli bir elipsoid üzerindeki teorik gravitenin hesabı için bir formül.elipsoidin üç eksenli
olmasından dolayı boylam terimini de içerir. bk. boylam terimli gravite formülü.
ekvator veya meridyenlerle sınırlı, dünya yüzeyinin bir yarısının haritası.
üç boyutlu objelerde izdüşümü görüntüsünün gizli kalan çizgi bölümleri.
(sayısal) detayları, detay tipi ve önemine göre sınıflayan bir sistem. örneğin, bazen düşük
numaralı detaylar aynı konumu kullanan yüksek numaralı detaylar tarafından maskelenir.
25000 ile 50000 fit arasındaki yükseklik.
özellikle 10.000 m. üzeri rakımlar (33.000 feet) bak rakım.
genel amaçlı bilgisayar sistemleri ile doğrudan uyuşumlu olmayan çok yüksek hızlı veri
depolama için analog bir kayıt ve okuma sistemi. dma tarafından sayısal üretim sistemi üretimi
altında kaynak görüntü için kullanılmıştır. kaynak görüntünün sayısal veri olarak transfer
edilmesi sebebi ile yüksek yoğunluklu sayısal teyp olarak da bilinir.
bknz. eğimli hava fotoğrafı.
bknz. uzun mira.
seyrüsefer ve ihtilafları önlemeye ait görüntüleme sistemlerini destekleyen seçilmiş ve
genelleştirilmiş kıyı, liman ve yaklaşma plan bilgilerine ait vektör sayısal haritadır. yhsp
geliştirilirken ulusal okyanus dairesi ile koordine edilmiş ve sayısal veri değişim formatında
detay düzenleme komitesi tarafından üretilmiştir. yhsp'nin, şu anda dma tarafından üretimi
yapılmamaktadır.
bknz. yüksek su.
yükselen gelgitle yüzeyin su seviyesinin ulaştığı en yüksek sınır.üst suya astronomik gelgitin
ürettiği kuvvetler ve meteorolojik şartlar neden olur.diğer adı yüksek gelgit.
bknz. liman kuruluşu.
bk.aysal gelgit aralığı
suların yüksek sudayken yükseldiği kıyı üzerindeki hat. gelgitsel sularda yüksek su hattı tam
olarak ortalama yüksek su ile kıyının kesişimidir.yüksek su hattı bir nehrin yatağı ile kıyısı
arasındabir sınır hattıdır.
bknz. ay gelgit aralığı.
bknz. ortalama üst su kaynağı.
gelgit karışık karakter sergilediği gelgit gününde oluşan yüksek suların daha yüksek olanı.
ayın lokal veya greenwich meridyeninden transit geçişi ile bir sonraki daha yüksek su
arasındaki zaman aralığı.bu ifade günlük eşitsizliğin önemli miktarda olduğu durumda kullanılır.
gelgit karışık karakter sergilediği bir günde iki alt sudan yüksek olanı.
ayın lokal veya greenwich meridyeninden transit geçişi ile bir sonraki daha yüksek düşük su
arasındaki zaman aralığı.bu ifade , önemli miktarda günlük eşitsizlik olduğunda kullanılır.
bir harita veya plandaki ,en yüksek rölyefin yüksekliği.
kontrol noktalarını oluşturan üç yer işaretinin konumlarını içeren düzlem. bu, bazen yatay bir
düzlem de olabilir.
harita üzerinde belirli bir doğrultudan ışık parlıyormuş gibi yüksek yer seviyesi tarafından
düşecek gölgeleri resmetme şeklinde rölyef temsil etme metodu. tepe çalışması olarak da
adlandırılır. aynı zamanda shaded relief bknz.
belirli bir zaman için olası oşinoğrafik özellikleri belirlemek üzere geçmiş yılların verilerinden
derlenmiş deniz/hava haritası.
batimetrik derlemede kullanılan iskandil verilerinin kaynaklarını gösteren özel hazırlanmış mat
plastik materyal.
bir alanı kapsayan görüntüde istenmeyen atlamalar.
harici bir objenin üç boyutlu özellikleriyle birlikte tekrar oluşturulmasına denir. bu objeyi yapışık
ışıklarla aydınlatma ile sağlanır.
üç boyutlu holografik görüntü oluşturma ve holografi yardımıyla kabul edilebilir oluşlar elde
etme sanatı veya bilimidir.
aynı genel yüzey kompozisyonuna sahip detayların bir grubu.
bir görüntüde verilen bir nesnenin veya noktalar serisinin noktalarının farklı perspektif merkezi
iki veya daha fazla izdüşümde de ortak olması durumu.
iki veya daha fazla bindirilmiş farklı perspektif merkezi olan yalın nesnenin görüntüleri.
değişik kamera istasyonlarına sahip iki veya daha fazla bindirilmiş fotoğraf.
homolog görüntü çiftine ait bir noktaya karşılık olan iki perspektif ışın.
eşit alan harita izdüşümü. bu terim, mollweide homolografik izdüşümü gibi bazı özel harita
izdüşümlerinin gösteriminde tanımlanır.
herhangi bir yerden görüldüğü şekilde gökyüzü ile yerin birleşmiş görüntüsü.diğer adı görünen
yada lokal ufuk.görüş noktası,deniz seviyesine çok yakınsa görünen ufuk gerçek ufuk
olur.bknz.
ayrıca görünen ufuk, yükseklik göstergesi gök ufku,sahte ufuk,geosentrik
ufuk,jeoidal ufuk,geometrik ufuk,radar ufku,gerçek ufuk.
diğer hava kameraları ile birlikte kullanılır ve diğer fotoğraf alınırken ufku aynı anda çekmek
için kullanılır. ufuk fotoğrafları diğer fotoğrafların dönüklüklerini gösterir.
bak yaklaşma hatası açıklama 6.
bknz. ufuk koordinat sistemi.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 49/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
horizon photograph
ufuk fotoğrafı
horizon prism
horizon profile
ufuk prizması
ufuk profili
horizon sweep
ufuk taraması
horizon system of coordinates
ufuk koordinat sistemi
horizon trace
ufuk izi
horizontal axis
horizontal bridging
horizontal circle
horizontal closure error
horizontal control
yatay eksen
yatay köprücülük
yatay daire
yatay kapanma hatası
yatay kontrol
horizontal control datum
yatay kontrol datumu
horizontal control station
yatay kontrol noktası
horizontal control survey net
horizontal deformation
yatay kontrol ölçüm ağı
yatay deformasyon
horizontal direction
horizontal extension
horizontal geodetic datum
horizontal intensity
horizontal parallax
yatay yön
yatay sıklaştırma
yatay jeodezik datum
yatay şiddet
yatay paralaks
horizontal pass point
horizontal photograph horizontal plane
yatay pas noktası
yatay fotoğraf
yatay düzlem
horizontal refraction
yatay refraksiyon
horizontal stadia
yatay stadya
horizontal taping and
plumbing
horizontal/vertical bridging
horizontal/vertical extension
horizontalizing the model
horizontly controlled
photography
şerit ve çekülle yatay ölçme
yatay/düşey köprüleme
yatay/düşey sıklaştırma
modeli yataylama
yatay kontrollü fotoğrafçılık
horre bow tallcott
horrebow level attachment
enlem belirleme yöntemi
horrebow nivo eki
hot spot
sıcak nokta
hotine oblique merkator
hotine
eğik merkator
hour angle
saat açısı
hour angle of difference
hour angle system (of
coordinates)
hour circle
saat açısı farkı
saat açısı sistemi
hull ıntegrity test site charts
(hıts)
hydroggraphic digital data
kabuk doğruluk testi mevki
deniz haritaları
hidrografik sayısal veri
hydrographic chart (tcs)
hidrografya deniz haritası
hydrographic datum
hydrographic detail
hydrographic feature
hydrographic information
handling system (hihan)
hidrografik datum
hidrografik detay
hidrografik detay
hidrografik bilgi işleme sistemi
(hibis)
hydrographic reconnaissance
hidrografik keşif
hydrographic survey
hidrografik ölçüm
saat dairesi
-diğer fotoğrafla birlikte çekilmiş, çekim anındaki o fotoğrafın yöneltmesini yapmamasına
yardımcı olan ufkun fotoğrafı.
optik aletlerin içine konulan ve görülen ufku gözlemlemeye yarayan bir prizma.
bir nokta etrafında 360o devam eden yatay açılara karşılık çizilen düşey açıların çizimi. bak
ufuk fotoğrafı.
tanıma ve sonradan kullanım amaçları için tanklar, tepeler, binalar, sinyaller gibi başlangıçta
işaretlenen ve saat istikametinde kayıt edilen bir ön keşif tekniği.bknz. horizon profile.
birincil (temel) büyük daire olarak görsel ufuk hattının alındığı genellikle enlem , azimut ve
azimut açısından oluşan görsel koordinat kümesidir. ufuk koordinat sistemi diye de adlandırılır.
gerçek ufkun görüntüsünü içeren fotoğraf düzlemindeki hayali çizgi; bu da fotoğraf düzlemi
perspektif merkezini veya mercek arka nodal noktasını içeren ufki düzlem kesişmesiyle oluşur.
bak gerçek ufuk.
bir teodolit yada transitin dürbününün döndüğü eksen.
bknz. bridging.
yatay açıların ölçülebildiği bir transitin alt tabakasına tutturulmuş taksimatlı daire.
bknz. kapanma hatası tanım 8.
ortak bir yatay datumda coğrafi yada grid koordinatları bilinen istasyonlardan oluşan ağ.yatay
datum haritada gösterilen sağa ve yukarı değerler yada paralel ve meridyenlerle haritalanacak
niteliklerin yatay konumlarını kontrol eder.yatay kontrol işaretlenmiş temel ve işaretlenmemiş
yardımcı istasyonlar içerir.
yatay kontrol ölçmeleri için temel olan enlem ,boylam bu noktadan çizilen doğrunun azimutu ve
referans elipsoidinin iki sabiti bilinen geodezik referans noktası.yatay kontrol datumu bir kıtaya
genişletilebilir yada küçük bir alanla sınırlandırılabilir.diğer adı yatay datum,yatay jeodezik
datum.
konumu enlem boylam yada x y grid koordinatlarıyla hassas bir şekilde belirlenmiş
istasyon.diğer adı yatay kontrol noktası.
bknz. ölçme ağı tanım 1.
relatif yönletmede, bridging hatası, swing hatası z hareket hatasından yatay datumundan
etkilenmesi.
ortak bir ilk yöne indirgenmiş bir nirengi istasyonundaki gizlenmiş yatay açılar.
bknz. sıklaştırma tanım 2.
bknz. yatay kontrol datumu.
manyetik alanın manyetik meridyen düzlemindeki yatay bileşenin şiddeti.
1.(astronomi)gözlemcinin ufuk hattındaki cismin jeosentrik paraksı.bu açı dünyanın bu
cisimden bakıldığındaki yarıçapına eşittir.2. (fotogrametri) bknz. steleskopik paralaks.
bak pas noktası.
ekseni yatay olan kamera ile çekilmiş fotograf.
1.grovite doğrultusuna dik olan düzlem. bu düzlem geoide teğet veya böyle bir düzleme
paraleldir. 2. (ölçme) üzerinde açı ve mesafe ölçülen, çekül doğrultusuna dik düzlem.
planimetrik ölçümlerde bütün çekül doğruları birbirine paralel ve bütün yatay düzlemler birbirine
paralel kabul edilir.
bir hedef ile gözlem aleti arasındaki ışık ışınlarının yatay eğilmesi sonucundaki ölçmedeki tabii
hata.ışık değişimleri neticesinde ışığın izlediği yol boyunca havanın yoğunluk değişimlerinden
farklılıklardan oluşur.ayrıca bknz. yer refraksiyonu.
stadya mirasının yatay tutulduğu ve stadya kıllarının gözlem anında düşey olduğu durumda
uzaklık ölçme yöntemi.
şeritin yatay tutulduğu ve ilgili taksimatın çekül ipiyle yere izdüşürüldüğü sistem.
bknz. köprüleme.
bknz. sıklaştırma tanım 2.
bknz. nivelman tanım 2.
alım uçağı ve yerdeki iki veya daha fazla jeodezik belirlenmiş noktaların arasındaki mesafenin
ölçülüp kayıt edilmesi ile elde edilen kartoğrafik hava fotoğrafçılığı. shoran ve shiron mesafe
ölçüm aracı olarak kullanılır. sonuç, kayıt edilmiş mesafeyle ilişkilendirilmiş fotoğrafların yatay
olarak konumlandırılmasına bağlı olarak kesinleşir. bu konumlama bilgileri harita yapım işinde
yatay kontrol verileri olarak kullanılır.
bknz. enlem belirleme zenit dürbün yöntemi.
horrebow talcott yöntemiyle enlem gözlemlerinin yapılabildiği dürbün mikrometresiyle birleşik
olarak kulanılan nivo.
(fotoğrafçılık) baskı ile veya okuyucu ile izdüşürülen bir görüntüde istenmeyen küçük parlaklık
veya yansımaların oluşturduğu alan.
yeryüzünü 5 enlem bölgesine bölen, özellikle lansat görüntüleri için geliştirilmiş harita
izdüşümü. her bölgede, landsat uydusunun yörüngesine uygun olarak eğik şeritler bir düzleme
aktarılır. izdüşüm ekseni tarama merkezlerine yaklaşık uygundur.
bir gök cisminin üst geçişinden itibaren geçen zaman onun saat açısıdır.gözlemcinin
astronomik meridyeni ile cismin deklinasyon dairesi arasınada batıya doğru ölçülen açı.bknz.
ayrıca greenwich saat açısı lokal saat açısı ,yıldız saat açısı.
bknz. meridyen açısı farkı.
ekvator ve lokal meridyenin sırasıyla 1 nci ve 2 nci referans düzlemleri olduğu eğri gök
koordinat sistem.gök cismi,saat açısı ve deklinasyonla ifade edilir.
düzlemi gök ekvatoruna dik olan gök küresi üzerindeki herhangi bir büyük daire.diğer adı
deklinasyon dairesi,rektasansiyon dairesi. bknz. ayrıca gök meridyeni.
denizaltı test dalma alanları için ayrıntılı batimetrik ve çevresel veri sunan harita.
okyanus, deniz, göl, ırmak ve diğer sular ile bunlara komşu kıyı alanlarının fiziksel detaylarının
ölçülmesi ve tanımlanmasından türeyen farklı sayısal şekildeki bir veri türüdür.
verilen bir deniz veya deniz ve kara alanı için su derinliği, dip(deniz dibi) doğal yapısı, dip ve
kıyı çizgisi eş yükselti eğrileri, gel ve akıntıların gösterildiği deniz (nautical) haritasıdır. aynı
zamanda deniz(marine) haritası, deniz (nauthical) harita da denir.
iskandil ölçmeleri derinlik eğrileri ve kıyı ve açıkların yüksekliklerini referans alan düzlem.
su kütlesinin altında ve deniz kenarında bulunan detaylar.
bknz. hydrographic detail.
hibis, çeşitli kaynaklardan gelen hidrografik verinin önişleme, birleştirme, entegre etme ve
hazırlama işlemlerini otomatize edecek olan detachment stennis uzay merkezi (hol) tarafından
geliştirilmekte olan bir yazılım/donanım sistemidir.
bir bölgede bulunan suyun belirli derinlikleri, sahil eğimi, alt tabakanın tabiatı ve mercan
kayalığı, kayalıklar, kumsallar ve insan yapısı engellerin konumunun keşfi.
körfez, liman, göl veya nehir gibi önemli su kütleleriyle ilgili kaynakların durumu, kum, setler,
fenerler ve şamandıralar; ve nehirlerle ilgili olarak akım kontrolu, gelişme gücü, nehiryolu, su
kaynakları ve su depolaması amaçları için tanımlanan ölçüm.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 50/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
hydrography (jcs)
hidrografi
hydrology
hidroloji
hyperfocal distance
hyperstereoscopy
hiperfocal mesafe
hiperstereoskopy
hyroscopic
ıce chart
ıce surveillance products.
hyroskopik
buz haritası
buz gözetleme ürünleri
ideal earth
ideal sea level
ideal yeryüzü
ideal deniz seviyesi
ıimagery interpretation (jcs)
görüntü yorumlama
iısostere
iısotimic
image
izoster
izotimik
görüntü
image point
image correlation
görüntü noktası
görüntü korelasyonu
image depradotion
görüntü hassasiyetini azaltmak
image direction
görüntü doğrultusu
image distortion
görüntü bozulması
image enhancement
görüntü zenginleştirmesi
image motion
görüntü hareketi
image motion compensition
görüntü hareketi düzenlemesi
image motion compensition
distortion
görüntü hareket düzenlemesi
bozulması
image motion facrtors
görüntü hareket faktörleri
image plane
image processing
görüntü düzlemi
görüntü işleme
image ray
görüntü işını
image ray
görüntü ışığı
imagery
görüntüler
imagery interpretation key
görüntü yorumlama anahtarı
imagery interpretotion key -
görüntü tanıma anahtarı
imagery sortie
imagery sortie(sortie)(jcs)
imagery(jcs)
görüntüler için sorti
görüntüleme uçuşu
görüntü
imaging systems
görüntüleme sistemleri
imaging systems (satellite)
görüntüleme sistemleri(uydu)
impersonal micrometer
impersonal mikrometer
import
import
imposition
kişisel olmayan mikrometre
genel mikrometre
ithal
girdi
yükleme
impression
baskı
in and out station
giriş çıkış noktası
incident nodal point
ındex chart
ındex contour line (jcs)
ilgili nodal noktası
indeks haritası
ana eşyükselti eğrisi (ana
münhani)
1. okyanuslar, denizler, göller, nehirler ve bitişik kıyı alanlarının fiziksel detaylarının
tanımlaması ve ölçümleri ile denizcilik amaçlarıyla bunların özel işaret edilen kullanımları ile
ilgilenen bilim. 2. bu topografik bölümüyle ilgili olan su ve drenaj detayları.
hidroloji en geniş kapsamıyla suyun özellikleri, kanunları, doğası, onun fiziksel, kimyasal ve
fizyolojik ilişkileri, onun dünya üzerinde dağılımı; ve insan yaşamı ve ilgili alanları üzerinde
sirkülasyon etkisinin özellikleriyle ilgilenir.
kamera merceğinin sonsuza odaklandığında en yakın nesneye olan mesafe.
kamera bazının uzatılmasıyla rölyef etkisi dikkat çekilir derecede büyütülmüş olan stereoskopik
görüntüleme. görüntüleme oranı, büyütülmüş stereo rölyef uzatılması stereoskopik büyültme
diye de adlandırılır. bak düşey büyütme.
kağıt film gibi materyallerin, nem olarak genişlemesi veya sererek kuruması özelliği.
genellikle, seyire açık su yollarına referans olan buz konumunu gösteren haritadır.
toplu ve dağınık haldeki buz konumu bilgileri için kullanılan ürünler, raporlar ve taslak
haritalarıdır
bknz. denge teoresi.
çekül hattına her yerde dik olan teorik deniz seviyesi.bu seviyeye göre olan tüm iskandil
derinlik ölçüleri mukayese edilebilir.
görüntüde sunulan etkinliklerin, ve arazinin saptanma, tanınma, belirlenme ve tanımlanma
yöntemi.
eş atmosfer yoğunluklarını birbirine bağlayan noktalar hattı.
belirli bir zamanda uzayda eşit değere sahip niteliğe ait olan.
1.fotoğrafik materyal üzerine üretilen tüm doğal veya insan yapısı nesneler, nitelikler ve
aktivitelerin resim olarak kalıcı olan kayıtları. bu görüntüler, görsel algılama veya diğer
elektromanyetik spectrum algılayıcıları örneğin termal kızılötesi ve yüksek çözünürlüklü radar
sayesinde elde edilir.bak inşa edilmiş görüntü, eşlenik görüntüler, gerçek görüntü, ters görüntü,
termal görüntü, kuvvetli görüntü. 2.radar üzerindeki gibi görsel sunular.
(fotogrametri) bir fotoğraftaki, yeryüzünde belirli bir nesneye ilişkin görüntü.
aynı coğrafi bölgeye ait farklı algılayıcılardan okunan iki görüntü arasında konum ve fiziksel
özelliklerin birbiriyle ilişkilendirilmesi.
(fotogrametri) algılama sistemindeki temel optimun görüntüleme potansiyelinde, algılama
işlemi sırasında oluşan hatalardan dolayı meydana gelen azalma. kalitedeki düşüş kaçınılan
faktörlerden kaynaklanır. örneğin, atmosferik, kar kaplanması vb.
fotoğrafik negatif veya pozitif görüntü yönünün emülsiyonun pozisyonuna göre tanımlamada
kullanılan terim. bknz. emülsiyon-baz, emülsiyon-emülsiyon, doğru okuma, yanlış okuma.
bir fotoğraftaki görüntünün durumunun, fotoğrafın perspektif karakterini değiştirecek
derecedeki bozulması. görüntü bozulmasının sebepleri, mercekleri ani değişiklik, film ya da
kağıdın büzülmesi ve film veya kameranın hareketini içerir.
bir görüntünün kalitesini geliştirecek birçok işlemden herhangi birisi. bu işlemler, kontrast
geliştirme, çözünürlülük arttırma, özel filtre kullanma gibi işlemlerdir.
kameranın yere göre hareketinden dolayı, hava fotoğrafındaki görüntünün bulanıklaşması veya
sönüklenmesi.
yeryüzü nesnelerini fotoğraflarken, hava ve uzay aracının ileri hareketine uygun olarak filmin
hareketinin düzenlemesi.
panoramik kamera sistemlerinde, merceklerin değiştirilmesi veya negatif yüzeyinin
değiştirilmesi (pozlama zamanında görüntü hareketinin düzenlenmesi için kullanılan hareket)
sebebiyle yer noktasının kendi olması gereken silindirik konumundan yer değiştirmesi.
görüntü hareketinin, uçak yersel hızıyla ve mercek odak uzaklığıyla doğrudan değiştiği ve
yükseklikle ters orantılı olan bütün faktörler.
bak fotoğraf düzlemi.
fotoğrafik veya görüntü verilerine uygulanabilen her çeşit işlemlerin hepsi. bunlar, görüntü
sıkıştırması, görüntü düzeltmesi, görüntü zenginleştirmesi, filtreleme ve diğer tanımlama
tekniklerini içerir ama bunlarla sınırlı değildir.
yeryüzündeki nesneden kameranın merceğinden ve fotoğraf üzerindeki görüntüden geçen
doğrusal hat. bak perspektif ışın.
yerdeki nesneden kamera merceklerinden geçerek fotoğraf üzerine düşen düz hat.bknz.
ayrıca perspektif ışın.
müşterek olarak, elektronik olarak üretilmiş nesnelerin sunuları veya filmlerin üzerinde optik
ortamda, elektronik görüntüleme aletleri veya diğer medyalar
görüntü yorumlayıcılara görüntü üzerindeki nesnelerin çabuk tanımalarına yardım eden
diagram,plan,tablo ve listeler.
görüntü üzerinde görülen nesnelerin hızlı tanımlanmasında görüntüleri çevirmeye yardımcı
olan her türlü diyagram, tablo grafik, liste veya örnek setleri.
hava görüntülerinin kaydetmek amacıyla bir uçağın yaptığı bir tek uçuş.
hava görünteleme kaydı yapmak için bir uçakla yapılan tek bir uçuş.
elektronik gösterim araçlarııyla, filmle veya diğer medyayla elektronikolarak yeniden üretilen
nesnelerin müştereken temsili.
(uydu) uydu üzerinde taşınan görüntüleme sistemleri uygulamaları ile karşılanan ihtiyaçlara
göre iki ana katagoriye ayrılır, 1)ilişkilendirmek için uzaktan algılama; nesnenin durumunun
daha çok önemli ve geometrisinin daha az önemli olduğu durumlar diye açıklanabilir2)uydu
fotogrametrisi; geometri daha çok önemli nitelik daha az önemli olduğu durumlarda diye
açıklanabilir
uydularda bulunan görüntüleme sistemleri ihtiyaçlara göre iki temel kategoride incelenebilir: (1)
uzakta algılama yorumlamasında görüntülenen nesnenin doğası birincil öneme, geometri ise
ikincil öneme haizdir ve (2) uydu fotogrametrisinde geometri birincil öneme nesnenin doğası
ikincil öneme haizdir.
bknz. transit mikrometre.
bak transit mikrometre.
veri veya yazılımın bir sistemden bir başka sisteme getirilme işlemi.
verileri veya yazılımı bir sistemden başka bir sisteme getirme işlemi.
bir düzlem üzerindeki basım bölgesinde negatiflerin veya pozitiflerin, yerleştirilmesi ve
birleştirilmesi.
bir baskıda bir levha tarafından alınmış mürekkepli görüntü. çoğunlukla baskı kapasitesinin ve
ürününün ölçmede kullanılır.
bir travers noktasına giden azimuta 180 derecelik hayali bir kırılma açısı ekleyerek bir sonraki
noktayı bir önceki noktayla çakıştırıp erişile bilen fakat gidilmeyen bir şekilde ayarlanan travers
noktası. travers hesaplarında sıradan bir nokta gibi işlem görür.
bak nodal noktası açıklama 1.
seyir (navigation) haritaları, deniz seyir yönleri vb. gösteren ve sınırları gösterir özet haritadır.
ara eşyükselti eğrilerinden ayırmak için daha koyu çizilerek vurgulanan eşyükselti eğrisi. ana
eşyükselti eğrileri, yükseklik okumayı sağlamak amacıyla her beş eşyükselti eğrisinde bir defa
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 51/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
ındex correction
indeks düzeltmesi
ındex error
indeks hatası
index nork
indeks işareti
index of refraction
index prism
refraksiyon indeksi
indeks prizması
index to photography
indian datum
fotoğrafçılık için indeks
hint datumu
indian spring low water
indian tide plane
indirect leveling
indirect measurement
hint ilkbahar alt suyu
hint gelgit düzlemi
dolaylı nivelman
dolaylı ölçme
indirect observation
dolaylı gözlem
indirect photography
inequality
fotoğrafçılık
indirek
eşitsizlik
inertial azimuth
inersiyal azimut
inertial coordinate system
inersiyal koordinat sistemi
inertial guidance system
inertial measurement unit
inersiyal kılavuz sistemi
inersiyal ölçme birimi
inertial navigation
inersiyal navigasyon
inertial navigation system
inersiyal navigasyon sistemi
inferior conjunction
inferior planets
inferior transit
infinity
ikincil konjüksiyon
ikincil gezegenler
ikincil geçiş
sonsuzluk
infrared
kızılötesi
infrared distance
measurement
infrored film
kızıl ötesi uzunluk ölçme
inherited error
artık hata
kızılötesi film
initial graphic exchange
specification (iges)
initial monument
inner orientation
inner planets
inserted grouping
ınset (jcs)
başlangıç işareti
içsel yöneltme
iç gezegenler
ekli gruplama
insetli harita
instantaneous reading tape
anlık okuma şeridi
instanteneaus field of view
görüntünün anlık alanı
instrument adjustment
alet ayarı
ınstrument approach chart
alet yaklaşım hava haritası
instrument error
alet hatası
instrument parallax
alet paralaksı
gösterilir.
1. ölçeğin yanlış yere konulması sonucu oluşan sabit hatayı düzeltmek için, taksimatlı bir
ölçme cihazı ile yapılan okumaya uygulanan düzeltmedir; indeks hatasının tersidir. 2.
(nivelman) miraların biri ya da ikisinde de mira sıfırının mira tabanıyla çakışmadığı zaman
ölçülere gelen hatanın giderilmesi için, ölçü farkına getirilmesi gereken düzeltmedir.
bazı analog etkilerin veya verniyerin yer değiştirmesiyle ve sabit olarak tanımlanan alet
hatasıdır.
fotoğrafın nesne bölgesinde veya düzleminde yer alan ve monocular tip aletler için referans
olarak kullanılan veya stereo aletlerde ölçü markasının çiftçinin bir tanesi yerine kullanılan,
çarpı veya nokta gibi bir işaret. stereo indeks işareti çiftini kullanarak harita üreten stereoskopik
aletlerde, her bir işaret yarım işaret olarak isimlendirilir. bak ölçü markası.
bknz. snell’in refraksiyon kanunu.
kurulu sınırlar içindeki yüksekliklere karşılık gelen açılara dönebilen sektsant prizma.bu bir
deniz sektsantının kabarcığı yada sarkaç sektsant karşılığı parçadır.
bak foto indeks açıklama 1.
hint datumu hindistan ve güneydoğu asya’daki birkaç ülke için kabul edilmiş datumdur.orijini
merkez hindistan’daki kalianpur olan everest elipsoidi üzerinde hesaplanır.1830’da türetilen
everest elipsoidi mevcut elipsoidlerin en eskisidir ve oldukça küçüktür.ikinci nedenden dolayı
datum çok uzak noktalara genişletilemez ve genişletilirse büyük jeoid sapmaları meydana
gelir.bu nedenden ve de güneydoğu asya’daki lokal triangülasyon ağlarının zayıf olmasından
dolayı hint datumu mevcut datumlar arasında en az tatmin edici olanıdır.
ilkbahar gelgitlerindeki tüm düşük sulardan elde edilen yaklaşık ortalama su seviyesidir.
hint ilkbahar düşük su datumu.
bknz. barometrik nivelman,termometrik nivelman,trigonometrik nivelman.
büyüklüğü ilgili olduğu diğer bir ölçülen büyüklükle bulunan ölçü.bir nehir yada benzeri engel
nedeniyle şeritle uzunluk ölçümünün mümkün olmadığı durumlarda kullanılan teknik.
bir nivo ile nivelman noktasının yüksekliğini bulmak için yükseklik farklarını ölçmek gibi değeri
arzu edilen bir büyüklüğün diğer büyüklük ve büyüklüklerin fonksiyonu olarak ölçme.
kameranın bir görüntüyü, ekrandan veya benzer elektronik yüzeyden (televizyon, radar vb.)
veya diğer benzer yerlerden çektiği fotoğrafçılık.
bir büyüklüğün ortalama değerinden olan sistematik sapma. bknz. ayrıca yıllık eşitsizlik
,günlük eşitsizlik,ay eşitsizliği,paralaktik eşitsizlik, faz eşitsizliği,varyasyonel eşitsizlik.
teodolitle birlikte kuzeyi tesbit eden bir gayroskotan inersiyal azimut ölçme cihazıyla görüş hattı
boyunca doğrudan yapılan gözlemlerle bulunan ve astronomik gözlemlerle elde edilebilecek
azimut değerine yakın azimut bknz. ayrıca cayroteodolit.
dinamik davranışın newton’un hareket kanunlarına göre açıklanabildiği ve sabit yıdızlara göre
hareket etmeyen eksenleri olan koordinat sistemi.
araçtaki ivme ölçüm ve değerlendirmesiyle yönlendirme imkanı sağlayan sistem.
(füze güdümü) cayro stabilize bir platform üzerine yerleştirilmiş üç akselometreye sahip
inersiyal kılavuz sisteminin bileşeni.
aracın hızını , yüksekliğini yerdeğiştirmesini newton’un hareket kanunlarını kullanarak cihazlar
yardımıyla bilinen bir noktadan ivmeler vasıtasıyla ölçmeye yarayan süreç.
insan yapısı elektromanyetik sinyallerden bağımsız sistem.herbiri boylamsal eylemsel ve
düşey ivmeleri ölçen cayro stabilize bir platforma oturmuş akselerometrelerden oluşan ve
newton’un ikinci hareket kanunu kullanan sistem.üç karşılıklı dik yöndeki ivmelerin çift
integrasyonu bilinen bir noktadan üç karşılıklı dik yöndeki seyahat edilen mesafeyi
verir.navigasyon daha kompleks
sistemlerden alınan navigasyon referanslarıyla
güncelleştirilen sistem konumuyla hassas hesaplamanın oldukça iyileştirilmiş bir şekidir.
gezegen dünya ile güneş arasında olduğunda ikincil bir gezegenin konjüksiyonu.
yörüngeleri dünyanınkinden küçük olan gezegenler. yani merkür ve venüs.
bknz. alt geçiş.
ölçülebilen sınırlar ötesindeki nokta çizgi yada alan .eğer ışınları paralel düşünülebilecek kadar
uzaktaysa değişmeyen ışık kaynağının sonsuzda olduğu kabul edilir.
görünen spektrumun kırmızı tarafının sonunda olan dalga boyuna ait veya atanmış
elektromanyetik spektrum parçası, sıcak vücudun dışarya yaydığı radrasyon gibi. kızılötesi
ışınlar gözle görülmez, ısı etkisi ve fotoğrafik etkileri ile tespit edilir. dalga boyları görülen
ışığınkinden daha uzun, radyo dalgalarınkinden daha kısadır.
uzunluk ölçer ile reflektör arasında bilinen bir hızda hareket eden ışık ışınları üzerindeki
modülasyon sinyallerinin faz gecikmeleri yardımıyla ölçülen uzunluk.
özellikle kızılötesi ışına hassas emülsiyon taşıyan film. kızılötesi ışığın sızma gücü yüzünden
sisli havalarda ve yaşayan bitkilerle ölü bitkileri ayırmada veya suni yeşil filmlerde pigmentlerin
belirlendiği kamuflaj tespitinde kullanılır.
bir hesaplamada kullanılan ilk değerlerde olan hata; özellikle hata adım adım bütünlemede bir
önceki adımlarda tespit edilir.
başlangıç grafik değişim özellikleri (bagdö) - bilgisayar sistemleri arasında grafik veri değişimi
için ulusal standartlar bürosu tarafından geliştirilen ara bir standart formattır. başlangıç grafik
değişim özellikleri (bagdö) - bilgisayar sistemleri arasında grafik veri değişimi için ulusal
standartlar bürosu tarafından geliştirilen ara bir standart formattır.
prizmatik ölçme sisteminde başlangıç noktasının yerini gösteren fiziki işaret yapı.
bak iç yöneltme.
güneşe en yakın dört gezegen mars,venüs,dünya ve merkür.
değişik materyale ait bir alanı içinde homojen yüzeyli materyale ait bir alanın olması.
(kartoğrafya) büyük bir haritanın sınırları içine konan apayrı bir harita. üç ayrı şekilde
tanımlanmaktadır 1. bütün alan coğrafik olarak tamamen harita kağıdının dışında kalmasına
rağmen basıma uygunluğu nedeniyle genellikle aynı ölçek ile kağıdın içine dahil edilir. 2.
büyütülmüş bir ölçekteki kara ya da hava haritası parçası. 3. konumlama amacıyla çevreleyen
alanların küçük ölçekli kara ya da hava haritası
herbir alt taksimat alanında fit işaretinin tekrar edildiği ölçme şeridi.bu yüzden bir fitin onda
birine bölünmüş bir şerit,herbir fit bölümünün başında fit işaretine sahip olacaktır.
radyan cinsinden ifade edildiğinde, tarayıcı tarafından çözülebilen en küçük açı. feet cinsinden
ifade edildiğinde, yeryüzünde tanımlanmış görüntünün alanı ve bu tarayıcının veya benzer
uzaktan algılayıcının, doğru örnekle, çözünürlülüğünün ölçütüdür.
aletin tasarlanmış kullanımında en yüksek hassasiyet ve kolaylık sağlamak için bileşen
parçalarıyla mekanik olarak elle oynama süresi.
aletli yaklaşım yapmak ve hava alanı çevresindeki uçuş şartlarıyla ilişki kurup uçağı indirmek
için ve aletli uçuş durumlarında kullanmak için düzenlenen hava haritası.
kullanılan aletlerde veya cihazlarda hatalı ayarlama veya eksiklikten dolayı oluşan sistematik
hata. aynı zamanda kalibrasyon hatası da denir.
1.aletin eksik ayarlanması sonucu aletin referan işaretleri ile görünen pozisyonu arasındaki
değişiklik. optik paralaksda denir.2.gözlemci pozisyonundaki değişiklik sonucu meydana gelen
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 52/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
instrument phototriangulation
instrument station
integrated station instrument
aletle foto üçgenleme
alet istasyonu
entegre istasyon aleti
intensity of gravity
inter pupillaj
interactive
interferometer
gravite yoğunluğu
göz arası mesafesi
etkileşimli
enterferometre
interim terrain data (itd)
muvakkat arazi verisi (mav)
interior angle traverse
interior orientation
iç açı traversi
iç yöneltme
interior perspective center interior to a curve
interlaking angle
iç perspektif merkezi
bir kurba iç
birbirine bağlı açı
ıntermediate contour line.
intermediate orbit
ara eşyükselti eğrisi çizgisi ( ara
münhani)
orta yörünge
internal data structure
dahili veri yapısı
international date line
uluslararası tarih hattı
international ellipsoid
uluslararası elipsoid
international gravity formula
uluslararası gravite formulü
international gravity
standardization net 1971
uluslararası gravite
standardizasyon ağı (ıgsn)
international low water
uluslararası alt su
international system of units
uluslararası birimler sistemi
interocular
göz arası mesafesi
interpretation photographic
fotografik yorumlama
ınterrupted map projection
kesilmiş harita izdüşümü
intersection
kesişme
intervalometer
intervalometre
intervisibility test
görüş testi
intervisibilty
görüş
invar
invar
invar leveling rod
invar pendulum
invar scale
invar nivelman mirası
invar sarkaç
invar ölçeği
invar tape
inventory survey
invar şerit
envanter ölçmesi
inversor .......inverted images
inverted stereo
inverting telescope
ters görüntü
ters stereo
ters dürbün
ionosphere
ıyonosfer (jgs)
ionospheric corection
iyonosferik düzeltme
paralaks kişisel paralaksda denir.
bak stereotriangulasyon.
bknz. kurulum tanım 1.
yatay ve düşey açıları elektronik uzaklık ölçme ve programlı bilgisayar yetenekleriyle tek bir
donanımda birleştirilen alet.
genellikle ivme şeklinde uygun birimlerde ifade edilen , gravitenin etkisini gösterdiği büyüklük.
bak gözlerarası mesafe.
kullanıcı ve bilgisayar arasında iki yönlü elektronik iletişime izin veren sistem.
aynı kaynaktan yayılan iki veya daha fazla dalga silsilesinin girişimini ölçmek yada üretmeye
yarayan düzenek.kaynakların açısal genişliğini ölçmek yada diğer maksatlar için dalga
boylarını ölçmede kullanılır.
altı tematik dosyadaki (yüzey yapısı, bitki, yüzey kaplaması, yüzey drenajı, ulaşım ve engeller)
öznitelikli ve sembolsüzleştirilmiş detay bilgisi ile yedinci dosya olarak dted seviye-1’den
oluşan kesintisiz veri setidir. verinin içeriği taktik arazi analiz veri tabanı (tactical terrain alaysis
data base-ttadb) veya planlama arazi analiz veri tabanı (planning terrain analysis tabanı
(planning terrain analysis) içeriği ilre eşittir özniteliklendirilmiş yollar (her mevsim geçilenden
patikaya kadar), köprüler ve tünelleri içeren iyileştirilmiş ulaşım dosyası veri setine eklenmiştir.
bkz.planlama arazi analiz veri tabanı,taktik arazi analiz veri tabanı.
ölçmede kenarların ölçüldüğü ve yalnızca iç açılarının ölçüldüğü kapalı bir traverse.
bir fotoğrafın çekim anındaki iç perspektifinin belirlenmesi analitik olarak veya fotogrametrik
aletle iç yöneltmenin elemanları, kalibre edilmiş odak uzaklığın, kalibre edilmiş prensip noktası
ve kalibre edilmiş mercek bozulmasıdır. içsel yöneltmede denir.
bak perspektif merkezi.
bir kurbun iç tarafında olan ve kurbun parçası olduğu çemberin içinde kalan alan.
eğik fotoğrafların eğrilik analizinde, düşey optik eksenlerle, eğik kameralar arasındaki açı.
düşey düzlem ile eğik fotoğraflar arasındaki açı.
ana eşyükselti eğrileri arasına çizilen eğridir. eşyükselti eğrisi aralığına bağlı olarak, ara
eşyükselti eğrileri arasında üç ya da dört eşyükselti eğrisi yer alır
bir noktadaki gerçek yörüngeye teğet olan merkezkaç kuvveti yörüngesi.orta yörüngedeki fiktif
uydu hareketi aynı konuma sahip olacak fakat teğet noktasındaki gerçek uyduyla aynı hıza
sahip olmayacaktır.
veri özellikle veri elemanları üzerindeki referans bağlantıları sistemindeki organizasyon. bkz.
ver. yapısı.
yerleşmiş alandan kaçınmak amacıyla değiştirilmiş greenwich antimeridyeniyle yaklaşık olarak
çakışan hat.
hayford tarafından 1924’te tanımlanan büyük yarıekseni 6 378 388.0 ve basıklığı 1/ 297.0 olan
elipsoid.
referans sferoidin uluslararası referans elipsoidinin boyutlarına sahip olduğu kendi ekseni
etrafında bir tam devrini bir yıldız günüde yaptığı elipsoidin yüzeyinin nivo yüzeyi olduğu ve
ekvatordaki gravitenin 978.049 gal olduğu faraziyesine dayanan teorik gravite için geliştirilmiş
formül.
mutlak sarkaç ve gravitimetre gözlemlerinden oluşan dünya çapındaki dengelenmiş ağ.ıgsn
1971 uluslararası geodezi ve jeofizik birliğince onaylanmış ve uluslararası gravite standartı
olarak potsdam datumunun yerini almıştır.
ortalama deniz seviyesinin altındaki düzlem.daha düşük alt su ile daha yüksek üst su seviyeleri
arasındaki mesafenin yarısı 1.5 ile çarpılmıştır.
11 nci genel ölçüler ve ağırlıklar konferansınca kabul edilmiş pratik uluslararası metrik birim
sistemi.
bir insanın iki gözü arasındaki mesafe veya optik cihazlarda akülerarası mesafe. göz bazı da
denir.
objeleri tanımlamak ve özelliklerini belirlemek amacıyla fotografik görüntülerin incelenmesi.
aynı zamanda foto yorumlama da denir. ayrıca bknz. görüntü yorumlama.
bir çok standart meridyenleri olan ( öyle ki bunlardan her biri bir kıtanın merkezine yerleştirilir
) ve her bir standart meridyenden çizilen bir izdüşüme ait bölümleri ile izdüşümdür. bu
izdüşüm, eşit alan özelliğini korur iken,özellikle kitabeye doğru bütüncül şekil distorsiyonunu
(bozulma) ve doğrusal ölçek belirsizliklerini indirgeyerek, kıtalar arasındaki okyanuslarda ikiye
ayrılmaktadır.
1. (sayısal haritacılık) uç noktaların belli bir coğrafi konumda birarada olması; iki veya daha
fazla kesişen set için ortak nesnelerin seti. 2. (ölçme) iki veya daha fazla bilinen noktadan
yapılan doğrultu gözlemleri ile konumu bilinmeyen bir noktanın (kesişim istasyonu) yatay
konumunu belirleme işlemi. 3. (fotogrametri) fotogrametri olarak gözlenen doğrultu doğrultu
çizgilerinin kesiştirilmesi ile bir noktanın yatay konumunun belirlenmesi işlemi. doğrultu çizgileri
düşey fotoğraflardan doğrudan veya eğik fotoğraflardan grafik veya matematiksel rektifikasyon
ile gözlenebilir. bkz. geriden kestirme.
fotoğraflarda istenilen biçimde bindirme sağlanması için kamerayı açıp kapamak gibi, bir
cihazın belirli aralıklarla çalışmasını otomatik olarak sağlayan zamanlama cihazı.
öngörülen araştırma alanında bu görüş hattı boyunca görülebilirlik olanağını tanımlamada
kullanılan değişik testlerden her biri. bunun amacı gelişebilecek işaret ve kule isteklerinden
boyunca engellerin bildirilen görüş hattı varlığını tanımaktır.
özel bir konum veya konumlardan görünen görüş hattı veya alanı hesaplayan fonksiyon.
viewshed modeling or viewshed mapping olarak da telaffuz edilir.
çok düşük bir ısı genleşme katsayısına sahip nikel ve çelik alaşımı . invar baz hattı
ölçmelerinde kullanılan jaderin telleri baz lataları hassas miralar şeritler ve sarkaçlarda
kullanılır.bknz. ayrıca lovar.
bknz. hassas nivelman mirası
invardan yapılmış 2.5 cm’lik ssarkaç.
invardan yapılmış ölçme çubuğu.normal olarak bir tarafı metrik sistemde diğer tarafı ingiliz
sisteminde taksimatlandırılmıştır
invardan yapılmış herhangi bir ölçme şeridi.
belirli bir alan üzerinde özel bir tip veya tiplerde ilişkili mühendislik verilerini toplama maksatlı
ölçme.envanter ölçmesi baz bir harita üzerine geçirilebilir.
(fotoğrafçılık) otomatik focuslu bir alette baskı düzlemi, mercek ve negatifin arasındaki doğru
mesafe olmasını sağlayan mekanik cihazlar, örneğin, kopya kameraları, rektifiyo aleti.
nesnelerle ilişkisine göre üst tarafı alta görülen görüntü.
bak pseudoskopik stereo.
mercekleri ışık ışınları objektife girdikten sonra artı kıla ulaştığında görüntüsünün oryantasyonu
bozulmadan okülere ters olarak görünecek şekilde dizayn edilmiş dürbün.
içinde elektromanyetik dalgaları yansıtacak kadar iyon ve serbest elektron bulunduran ve 70
km den 500 kilometreye kadar uzayan atmosfer tabakası.
iyonosfer etkisinin giderilmesi için uydu ile yer istasyonu arasındaki elektromanyetik ölçülere
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 53/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
irradiance
irregular error
island
ısobar
ısobaric chart
ısobath
ısocenter plot
ısocenter triangulation
irradyans
düzensiz hata
adalar
eş basınç çizgisi (izobar)
eş basınç haritası
eş derinlik (izobat)
eş merkez çizim
eş merkez üçgenleme
ısochrone
eş zamanlı
ısoclinal
ısoclinic chart
eş eğim açısı
eş eğim açısı haritası (manyetik)
ısoclinic line
ısodiff
eş eğim açısı çizgisi (manyetik )
eş farklılık
ısodynamic line
isogal
ısogal
ısogonal
eş kuvvet çizgisi
eşgal
eş çekim
eş açılı
ısogonic
eş açılı çizgi
ısogonic chart
eş açılı hava/deniz harita
ısogram
ısogriv
izogram
eş grid manyetik açısı
ısogriv chart
isolat
ısolong
ısomagnetic chart
eş grid manyetik açı haritası
eş enlem
eş boylam
eş manyetik hava/deniz harita
ısometric (conformal) latitude
açı koruyan enlem
isometric parallel
izometrik paralel
ısoperimetric curve
eş dış çerçevesel yay
isopleth
izolet
ısopor
isostasy
izopar (eş yıllık manyetik
değişim)
eş yıllık değişim hava/deniz
haritası
izostasi
isostatic adjustment
isostatic anomaly
izoslatik dengeleme
izoslatik anomali
isostatic compensation
izoslatik denge
isostatic correction
izoslatik düzeltme
isostatic geoid
izoslatik jeoid
jacob’s staff
jacob direği
janderin wires
janderin telleri
jet navigation chart
jet seyir haritası
joining
birleştirme
joint operations graphic (jog)
müşterek harekat haritaları (jog)
julian calender
julian takvimi
julian day
julian günü
junction
düğüm
ısoporic chart
getirilen düzeltme.
birim alandaki ışıma akısı.
bak rastgele hata.
(sayısal haritacılık) bir başka poligon içinde tamamen kapanmış poligonlar.
atmosfer basıncının eşit olduğu ya da sabit varsayıldığı bir çizgidir.
izobarları gösteren bir hava haritasıdır. aynı zamanda, sabit basınç haritası da denmektedir.
eş derinlik eğrisine bknz.
bkz. eşmerkezli üçgenleme (isocenter triangulation).
eşmerkezleri radyal merkez olarak kullanan radyal üçgenlemedir. aynı zamanda eş merkezli
çizim denmektedir.
belirli bir tabiat olayı veya bir niceliğe ait değerler aynı zamanda meydana geldiğinde bunlara
ait bütün noktaların birleşimlerini gösteren hava haritası.
eş manyetik eğimlerin birleşim noktasını gösteren doğru.
en önemli özelliği, ayrı bir manyetik sapma değeri gösteren, eş manyetik eğim açısından
oluşan sistemdir.
eş mıknatıslamaya bknz.
özellikle ölçülerin bir datumdan diğerine dengelenmesinde kullanılan, aynı düzeltmeyi alan
yada farklı datumdaki noktaları birleştiren çizgiler bütününün oluşturduğu harita. ayrıca bknz.
‘isolat’, ‘isolong.’
her hangi bir kuvvetin eşit büyüklükte olduğu noktalardan geçen çizgi.
dünya yüzeyindeki eş gravite değerlerini gösteren münhani hattı.
dünya yüzeyinin yerçekimi değeri ile aynı değerlere sahip eş yükselti doğrusu.
bir harita üzerindeki her hangi bir zamandaki eş manyetik sapma açısına sahip olan
noktalardan geçen çizgi. eş açılı çizgi diye de adlandırılır. bknz. eş açılı çizgi.
bir harita üzerindeki, herhangi bir zamana ait eş manyetik sapma açısı noktalarını birleştiren
çizgidir. sıfır sapmalı noktaları birleştiren çizgi agonic adını alır. yıllık aynı değişimi gösteren
noktalara izopar denir ve bu çizgiler manyetik değişim haritalarından beş yıllık epoklar ile
alınırlar.
her biri ayrı bir manyetik sapma açısı değerine ait olan ve belirleyici özelliği eş açılı çizgiler
olan haritadır.
bknz. ‘ izopleth’.
bir harita üzerindeki, grid kuzeyi ve manyetik kuzey arasındaki eş açısal farklılığa sahip
noktaların oluşturduğu çizgidir.
eş grid manyetik açı noktalarını birleştiren çizgilerin oluşturduğu haritadır.
eşit enlem düzeltmesi olan noktaların eş farklılık (isodiff) çizgisidir.
eşit boylam düzeltmesi olan noktaların eş farklılık (isodiff) çizgisidir.
eş açılı, eş (manyetik) eğim açılı yada eş kuvvet çizgileri tarafından oluşturulan yerin manyetik
yapısını gösteren haritadır.
bir sferoidin bir küre üzerine açı koruyan şekilde haritalanmasında rastgele bir enlem kullanılır.
sferoid üzerindeki coğrafik enlemleri küre üzerindeki açı koruyan enlemlere dönüştürerek,
coğrafik verinin çizilmesi için, küre formülleri kullanarak açı koruyan bir harita izdüşümü
(merkator) hesaplanmasıdır.
aynı perspektif merkezinden eşit dik uzaklıktaki fotoğraf düzlemi ile yatay düzlem arasındaki
kesişim çizgisi.
bir harita izdüşümünde, gerçek ölçeğinden farklılığı olmayan çizgidir. eşit alan harita
izdüşümünde her bir noktadan iki ‘eş dış çerçevesel yay’ geçer. bu özellikler, mühendislik
haritaları yapımında tercih edilirler.
konumsal veya zamanın her ikisiyle bağlantılı olarak verilen miktarın eşit ya da sabit değerinin
bir çizgisi. aynı zamanda isogram olarak da adlandırılır.
harita üzerindeki, eş yıllık manyetik değişime sahip noktaların birleşiminden oluşan çizgidir.
aynı zamanda manyetik izoporik çizgi de denir.
eş yıllık manyetik değişimi olan noktaların birleşiminden oluşan çizgilerin ortaya koyduğu
haritadır.
kıtasal alanlarda jeoidin üstünde kitlelerin gravite etkisinin yaklaşık olarak bu kitleler altındaki
yoğunluk eksikliği okyanuslardaki yoğunluk eksikliğinin ise okyanus altındaki materyaldeki
yoğunluk fazlalığıyla giderildiği yaklaşık denge durumu.bknz. ayrıca izostatik denge derinliği ,
hayford bowie indirgemesi , izostatik dengeleme , isostatik denge, izostatik düzeltme , pratt
izostasi teorisi
yer kabuğunun denge durumunu devam ettirdiği süreç.bknz. ayrıca izostasi
gözlenmiş gravite değeriyle izoslatik dengeye göre(yeryüzü üstündeki topografya etkisi ve
jeoid üzerindeki yüksekliğe göre) düzeltilmiş teorik gravite arasındaki fark.
deniz seviyesi üzerindeki kitleleri dengeleyen yerkabuğu sütununun aşağı kısmındaki ve
okyanus sularındaki kitle eksikliğinin normal yoğunluğu olan sapma.bknz. ayrıca isostasi ,
topoğrafik sapma.
topoğrafik düzeltmenin de yapıldığı topoğrafik kitleler altındaki kitle eksiliğini dikkate alan
gravite değerleri veya düşey sapmaların dengelemesi.
topoğrafya ve izostatik dengeye dayanan hesaplanmış düşey sapma değerleriyle referans
sferoidinden türetilen jeoid.
ölçmecinin pusulası yada diğer aletini taşımak için kulanılan tek bir direk yada sırık.zaman
zaman tripool yerine kullanılır.
baz hattı ölçümü için kulanılan düzenek.baz hattında refenas tripodları üzerinde sabit gerilim
altında uzanan ayrık çelik ve pirinç tellerden oluşur.belirli bir sıcaklıkta genişleme ve uzunluklar
için katsayılar bulunmuş bu şekilde aynı uzunluğun iki farklı telle ölçümüyle tellerin kendisinin
sıcaklığını anlamak mümkündür.bilinen bu sıcaklıklarla bazın uzunluğunu hassas bir şekilde
tespit etmek mümkündür.
1:2.000.000 ölçekli, yüksek irtifa ve yüksek hızlı hava araçlarının uzun mesafeli seyirlerine
hizmet için düzenlenmiş çok renkli haritaların koordinat kümeleridir.
ayrı ayrı sayısallaştırılmış veya depolanmış iki yada daha fazla haritanın çakıştırılmasıdır. iki
harita arasındaki birleşim, bazen kusurlu ve belirsizlikler olarak ortaya çıkar.
onanmış, benzer şekilli ve belirli komutanlıklar ve askeri dairelerin arazi taleplerini karşılamak
için aşağıdaki üç sürüm (versiyondan) herhangi biri tipinde üretilen harita dairesi’nin standart
1:250.000 ölçekli kartoğrafik ürünüdür. jog/g (1501 serisi) : yer harekat talebi için
düzenlenmiştir. jog/a (1501 hava serisi) : hava harekat talebi için düzenlenmişir. jog/r (1501
radar) radar istihbarat planlama ve operasyon taleplerini destekleyen hava hedef materyali.
julius caesar tarafından m.ö. 46 yılında oluşturulan takvim.tropik yılın gerçek uzunluğunun tam
olarak 365.25 ortalama güneş gününe eşit olduğu faraziyesine dayanır.
m.ö. 4713 , 1 ocak’tan beri ardışık olarak hesaplanan gün sayısı.julian gün sayısı söz konusu
epok gününden belirtilen gündeki greenwich öğle saatine kadar olan günleri gösterir.
1. (sayısal) iki yada daha fazla hattın birleştiği nokta 2. (nivelman) iki yada daha fazla nivelman
hattının birleştiği nokta.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 54/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
junction bench mark
junction detail
junction figure
nivelman düğüm noktası
birleşme detayı
düğüm şekli
kalman filtering
kalman filtreleme
katadioptric system
kepler’s law
katadioptrik sistem
kepler kanunları
kepler’s planetary laws
Key
kepler’in gezegenler kanunu
anahtar
key flat
anahtar yüzeyi
k-factor
kilobyte (kb)
k-faktörü
kilobyte (kb)
kiss plate
temas levhası
klimsch-variomat compilation
method (relief)
klimsch-variomat derleme
metodu (rölyef)
knowledge based system
(kbs)
kolimasyon
bilgiye dayalı sistem
krasovsky spheroid
krasovsky sferoidi
labelling
laborde map projection
etiketleme
laborde harita izdüşümü
lacoste romberg gravimeter
lacoste romberg gravimetresi
ladder grid numbers
lambert azimuthal equal area
map projection
lambert azimuthal polar map
projection
lambert bearing
basamaklı grid numaraları
lambert azimutal eşit alan harita
izdüşümü
lambert azimutal kutupsal harita
izdüşümü
lambert açısı
lambert central equivalent
map projection upon the plane
of the meridian
lambert conformal chart
lambert conformal conic map
projection
meridyen düzlemi üzerine
lambert eş merkezli harita
izdüşüm sistemi
lambert açı korur hava/deniz
haritası
lambert konformal konik harita
izdüşüm sistemi
lambert conformal map
projection
lambert equal area meridional
map projection
lambert grid
lambert zenithal equal area
map projection
lambert açı korur harita izdüşüm
sistemi
lambert eş alan korur meridyen
harita izdüşüm sistemi
lambert gridi
lambert zenital alan korur harita
izdüşüm sistemi
Laminate
kaplama
land boundary
land effect
land line adjustment
kara sınırı
kara etkisi
yer hattı dengelemesi
land mark
yer işareti
land mass simulator plate
land survey
kara kitle simülatör
plakası
yer ölçmesi
landsat
landsat
landscape map
arazi haritası
çizgisi
nivelman hatları ve bağlantıları için ortak buluşma noktası olarak seçilen yer işareti.
bir birleşmenin farklı katmanlarındaki detaylarını gösteren kroki veya çalışma çizelgeleridir.
üç veya daha fazla triangülasyon hatlarının kesiştiği iki yada fazla data hattın buluştuğu nirengi
şekli.
yanlız bir stokastik değişkenin dönüşümlü minimum varyans tahmini.öncel bir tahmin ve
kovaryans lineer olarak göncel bir tahmin ve varyans elde etmek üzere birleştirilir.
(optik) hem emici, hem yansıtıcı elemanlar içeren optik sistem.
gezegenlerin yörüngelerindeki hareketlerini belirleyen 3 temel kanun.1. gezegenlerin
yörüngeleri odak noktalarından birinde güneş bulunan elipstir. 2. yörüngesinde hareket eden
bir gezegen ile güneşi birleştiren doğru eşit zamanı aralıklarında eşit alanlar tarar. 3. herhangi
iki gezegenin dönme periyotlarının kareleri güneşten alan ortalama uzaklıklarının küpü ile
orantılıdır.
bknz. kepler kanunları.
uygulama programı tarafından belli bir veri kaydı veya kayıt grubunu bulmak için kullanılan,
veritabanı içindeki bir veri elemanıdır.
diğer tabakaları bir sıraya dizmede konumlama rehberi olarak kullanılan esas yüzeydir.
yerleştirme rehberi diye de adlandırılır. bknz. yüzey, tanımlama.
bak: temel yükseklik oranı.
210 (1024) byte’i gösteren bellek birimi. genellikle 1 kb 1000 byte’i gösterir. bellek miktarını
tanımlarken k harfi önek (640 k gibi) olarak kullanılır.
daha önce basılan bir paftaya ilave yada düzeltme yapmak için kullanılan levhadır. dokunan
levha diye de adlandırılır.
yalnızca indeks (ana) eş yükselti eğrilerini tutmak için, büyük boyutlu paftaların röprodüksiyon
materyalini renk ayrımı yapma işlemidir. ana eşyükselti eğrileri daha sonra orta ölçekli
paftalardan rölyef tanımlamada kullanılmıştır.
yanlış, keşifsel ve hayali bilgileri içerecek şekilde bilgiyi şekillendiren bilgisayar sistemi. bilgi
mühendisliğinin sonuçları.
(optik) bir teleskopun objektif merceğinin ikinci nodal noktasından ve reticle merkezinden
geçen çizgi.
aşagıdaki yaklaşık boyutlara sahip referans elipsoidi.büyük yarı eksen 6 378 245.0 m. basıklık
1/ 298.3
(sayısal) poligonlara öznitelik atama işlemi.
transverse merkator izdüşümüne benzer, farklı olarak laborde küre yerine sferoidi düzleme
izdüşürür. bu açı korur izdüşüm sistemi meridyene belirli bir açı ile uzanan bölgeler için en
uygun olarak uygulanır. (usaf özel uçuş haritaları bu izdüşümleme sistemine dayanır.)
gravite farklarını ölçecek şekilde adapte edilmiş asılmış yay destekli ağırlık sisteminden oluşan
uzun periyotlu ölçer.
bir çizgi üzerindeki grid çizgilerini ayıran grid numaralarıdır.
lambert zenital eşit alan harita projeksiyonuna bknz.
izdüşüm kutubu, kürenin kutup noktasında ve çemberin yarı çapında paralellerin kirişlerine
bağlı olarak coğrafik paralelleri gösteren bir lambert eşit alan harita izdüşüm sistemidir.
lambert açı korur paftası veya çizimi üzerinden ölçülen açıdır. bu, bir büyük daire açısına
yakındır.
izdüşümün kutup noktası ekvator üzerinde seçilen azimutal harita izdüşümü sistemidir. aynı
zamanda lambert alan korur meridyene ait harita izdüşüm sistemi de denir.
lambert açı korur izdüşümde bir haritadır.
düz çizgi olarak ifade edilen coğrafik meridyenlerin çakışma noktaları harita sınırları dışında
seçilen ve coğrafik paralellerin de aynı noktayı merkez alan yaylar olarak gösterildiği konik tipli
açı koruyan harita izdüşüm sistemidir. meridyenler ve paraleller birbirlerini dik açı ile keserler
ve yeryüzündeki açılar izdüşüm üzerinde doğru olarak gösterilir. bu projeksiyonun, ölçeğin tam
olarak alındığı bir veya iki standart paraleli vardır. haritanın her hangi bir noktasında ölçek her
yönde aynıdır, ölçek meridyen boyunca değişir ve her biri paralel boyunca sabittir. iki standart
paralel olduğunda, iki paralel arasında ölçek çok küçüktür, paraleller dışında çok büyüktür.
aynı zamanda, lambert açı korur harita izdüşüm sistemi de denir.
bknz. lambert açı korur konik harita izdüşüm sistemi.
bknz. meridyen düzlemi üzerine lambert eş merkezli harita izdüşüm sistemi.
lambert açı korur harita izdüşüm sistemine dayalı koordinat sisteminde bilgisel gösterim.
izdüşüm kutup noktasının haritası yapılacak alanın ortasında seçildiği azimutal harita izdüşüm
sistemidir. bu (kutup) merkezden yayılan büyük dairelerin azimutları harita üzerinde gerçek
olarak gösterilirler. bu büyük daireler üzerindeki eşit mesafeler, harita üzerinde eşit doğrusal
mesafe olarak gösterilir, fakat bu büyük daireler boyunca ölçek, izdüşüm kutbundan olan
uzaklığına göre değişir, böylece alan korur izdüşüm elde edilir. aynı zamanda lambert azimutal
alan korur harita izdüşümü de denir.
1. iki açık sentetik materyal (polietilen, polyester, plastik) arasında sıkıştırarak bir harita
sayfasını yada diğer grafikleri koruma işlemidir. kaplama ekipmanı ısı ve basınç kullanılır fakat
yapıştırıcı kullanılmaz. 2. (rölyef model), plastik blok’u gör.
iki kara parselini ayıran ayırım çizgisi.
bknz. kıyısal etki.
komşu arazi ve topraklara göre kamu yer hatlarının gerçek,teorik ve yaklaşık konumlarının
topoğrafik harita üzerinde kamu toprak hatlarını konumlama.
1. bir yer yada yönü belirlemede kullanılmak üzere çevresine göre yeterince farklı ve ilgi çekici
olan nesne. 2. yer üzerinde bir kara sınırını işaret eden herhangi bir işaret ,anıt vs.
bknz. unsurlu geçirgenlik.
kara toprak alanlarını ve sınırlarını belirleme süreci. bir yer ölçmesini belirtmek için “kadastral
ölçme”terimi kulanılır.fakat abd’de bu terim abd’nin kamu mallarını ifade edecek şekilde
kısıtlanmıştır. diğer adı sınır ölçmesi , mülk ölçmesi.bknz. ayrıca kadastral ölçme.
ilk olarak 1972 de nasa tarafından yörüngeye yerleştirilen yeryüzünü gözlemleyen bir seri
uyduların genel adı. landsat çeşitli algılayıcılar içermektedir.bunlar arasında return beam
vidicon (rbv), (mss) multispectiral tarayıcı, tematik harita yapıcı (tm) orjinal olarak erts, diye
adlandırılır (yeryüzü kaynakları teknoloji uydusu).
kısmen büyük ölçek ile ve her türlü detayı gösterir şekilde yapılan topografik haritadır. bu
haritalar, özel mülkiyet, oyun alanları, parkları düzenlemek için ve binaların doğal topoğrafik
yapıya uyumlu şekilde planlanması amacıyla çevre düzenleyiciler ve mimarlar tarafından talep
edilir. bunlar genellikle küçük alanların haritalarıdır ve detayın miktarına bağlı olarak ölçek 1 inç
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 55/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
laplace azimuth
laplace azimuth mark
laplace condition
laplace azimutu
laplace azimut işareti
laplace şartı
laplace control
laplace kontrolü
laplace equation
laplace denklemi
laplace station
laplace istasyonu
large scale map
laser
büyük ölçekli harita (jcs)
lazer
laser terrain profile recorder
lazer arazi profili kaydedici
latent image
gizli görüntü
lateral chromatic oberration
yanal kromatik sapınç
lateral gain
yanal kazanç
lateral refraction
lateral shift
yanal refraksiyon
yanal öteleme
Latitude determination zenith
telescope
enlem belirleme zenit dürbün
metodu
latitude
enlem
latitude band
latitude correction
enlem bandı
enlem düzeltmesi
latitude difference
enlem farkı
latitude equation
enlem denklemi
latitude factor
latitude level
enlem faktörü
enlem faktörü
latitude of the line
latitudinal band
latitudinal curve
hat enlemi
enlemsel genişlik
enlemsel eğri
lattice
kafes (jcs)
law of universal gravitation
laydown
layer
evrensel çekim kanunu
geçici birleştirme (mozaik)
(tabaka)
layered
layout
data katmanlanmış veri
altlık
layout guide
leap frog method
altlık rehberi
sıçrama yöntemi
leap second
artık saniye
least count
en küçük okuma
least squares
en küçük kareler
legendere polynominal
legendre’s theorem
loegendere polinomu
legendere teoremi
lehmann’s method
length correction
lehmann yöntemi
uzunluk düzeltmesi
= 20 feet den 1 foot = 50 feet’e kadar değişir.
laplace denklemi kullanılarak astronomik azimuttan elde edilen jeodezik azimut.
laplace istasyonundaki astronomik azimut işareti.
meridyene dik olan düzlemdeki düşey sapmanın astronomik ve jeodezik boylam arasındaki ve
astronomik azimut ile jeodezik azimut arasındaki farkı verdiğini yine tersten düşünüldüğünde
astronomik ve jeodezik azimut arasundaki ile astronomik boylam ile jeodezik boylam
arasındaki farkın düşey sapmayı verdiğini belirten ve laplace denkleminden ortaya çıkan
laplace şartıdır.
çekül hattının meridyene dik yöndeki sapma gözlemlerinden yararlanarak astronomik
azimutların kontrol ve düzeltmesi.
1. astronomik ve jeodezik azimutlar arasındaki ilişkiyi astronomik ve jeodezik boylam cinsinden
ifade eden denklem. 2.(potansiyel) tüm dış yüzeylerde sonlu cisimlerin newton potansiyelini
sağlayan ikinci dereceden kısmi diferansiyel denklem.
laplace azimutunun belirlendiği nirengi veya traverse istasyonu.bir laplace istasyonunda
astronomik boylam ve azimutun her ikisi de belirlenir.
1:75.000 yada daha büyük ölçekli haritalardır. bknz. harita .
ışık ve ışığa yakın spektrumda tutarlı enerji ışınları üreten cihaz. lazer cihazlı bir geodimetre
daha uzun mesafelerin ölçümünü mümkün kılar.
uçak ile yeryüzü yüzeyi arasındaki düşey mesafeyi uçaktan devamlı lazer hüzmesi göndererek
ölçen elektronik alet.
işlem esnasında görünür hale gelen radyasyona hassas materyalden üretilen görünmez
görüntü.
değişik büyütmelerden dolayı değişik renkler oluşması sonucu mercek eksenindeki bir
görüntünün keskinliğini etkileyen sapınç.
bir alan üzerinde iyi bir fotoğrafta çalışma yaparak yanal olarak kazanılmış yeni yerlerin
miktarıdır.
ışığın atmosferden geçerken yanal bileşeni.
bir anomalinin doruk noktasının konumunun manyetizma veya gravitasyon nedeniyle olan
kayıklığı.
(zenitdürbün metodu) bir kuzey zenitle diğeri güney zenitle olan deklinasyonları bilinen iki
yıldızın meridyensel zenit mesafeleri farkından yararlanarak hassas bir astronomik enlem
belirleme yöntemi.diğer adı harrebow talcott enlem belirleme yöntemi.
1. (genel) küre yada sferoid üzerinde ekvatordan kuzeye yada güneye ölçülen açısal yada
çizgisel mesafe.2. (düzlem ölçme) yatay bir düzlemde bir noktanın doğubatı eksenlerinden
olan düşey mesafe.bknz. ayrıca enlem farkı tanım 2,3 3. kürenin merkezinde ekvator düzlemi
ile küre yüzeyi üzerindeki noktaya ait düzlem arasındaki açı. 4. (traverse) bir traverse yolunun
kuzey güney bileşeni. 5. (fotoğrafçılık)emülsiyonun parlaklık değerlerini kaydetme sınırı.bknz.
ayrıca enlem argümanı,farazi enlem,astronomik enlem,eş alan enlemi,gök enlemi,enlem
dairesi,enlem farkı,fiktif enlem,galaktik enlem,jeosentrik enlem , geosentrik enlem , jeodezik
enlem,coğrafi enlem, jeomanyetik enlem,grid enlemi,izometrik enlem,enlem düzeltmesi,orta
enlem, çarpık enlem,paralel parametrik enlem,rektifiye enlem,yer enlemi,travers enlemi, enlem
farklılığı.
dünyayı saran lineer yada açısal kabul edilmiş birimler cinsinden enlemsel şerit.
keyfi olarak seçilmiş baz enlemine göre gözlenmiş gravite değerlerinin dengeleme miktarı.aynı
zamanda traverse rotasındaki enleme getirilen düzeltme.
(düzlem ölçme) bir travers rotasının meridyen üzerine izdüşüm uzunluğu.diğer adı yukarı aşağı
değer.
birbirlerine travers yada nirengilerle bağlı sabit enlemlerdeki iki nokta arasındaki ilişkiyi ifade
eden şart denklemi.
boylamdaki bir dakikalık değişikliğe karşılık gök konum hattı boyunca enlemdeki değişiklik.
dürbün konumuna vidayla sıkıştırılarak getirildikten sonra düşey düzlemde kolimasyon hattı
yönündeki farklılıkları ölçerek astronomik enlem gözlemi yapmaya yarayan nivo.
bknz. enlem farkı tanım 2.
bknz. enlem bandı.
bu terim düzenli bir sıra içinde bir yer işaretinden diğerine sınır olacak şekilde ayarlanmış doğu
veya batı mülk hattını ifade eder.başlangıç ve terminal noktalarını birbirine bağlayan büyük
daire ve uzun kirişten ayrılır.
bir harita yada pafta üzerinde çizili birbiriyle kesişen konumsal doğruların oluşturduğu ve
bunlardan kestirme yapılan ağdır.
bknz. gravitasyon sabiti.
kırpılmamış çıktıların birleştirilmesiyle geçici olarak düzenlenmiş mozaiktir
(sayısal harita) temaya uygun veri tabanı bilgisinin mantıksal bir
bölümlenmesidir.bir çok
cografi bilgi sistemleri ve cad/cam sistemleri her hangi bir zamanda bir tematik tabakanın veya
tematik tabaka birleşimlerinin seçilmesine ve çalışılmasına kullanıcılara müsade eder.
tematik olarak ayrılmış veri. üçüncü normal formun coğrafik dengi.
litografik tabakalar, kağıt ve sonuç ürünün ortaya çıkarılması için röprodüksiyon materyalinin
planlı konumlandırılmasıdır.
bknz. anahtar yüzey.
iki baz istasyonu arasındaki yol boyunca istasyon yüksekliklerini elde etme yada altimetre
yüksekliklerinden kapalı bir lup elde etme yöntemi.sistem ikişerli çalışan 4 barometreden
oluşur.bir çift barometre baz istasyonunda kalırken diğer çift barometre ve hava durumunun
okunup kaydedildiği ilk istasyonda bulunur.başlangıç baz istasyonundaki barometre çifti ikinci
istasyona ilerler ve işlem devam eder.bu metod güvenilir yükseklikler vermez.iki baz
metodunun daha iyi olduğu düşünülmektedir.
utc’in ut1 yada ut2’de her yıl kazandığı 1 saniyeyi telafi etmek için utc’ye yapılan adım
dengelemesi.normal olarak utc aralık ayının son günü yada ocak ayında saat 24 00 ‘da 1
saniye azaltır. bknz. ayrıca ut0,ut1,ut2.
(mikrometre yada verniyer) bir verniyer yada mikrometreden tahminde bulunmadan
yapılabilecek en küçük okuma.
en küçük kareler teorisi fazla gözlemler bulunduğu zaman ifade edilir. genellikle gözlemlerin
dengeli değerleri, dengelemenin karesinin toplamını gözlemlere eklemekle matematiksel
olarak minumuma yaklaştırarak elde edilir.
birleşik legendre fonksiyonunun, fonksiyonun bir polinom haline geldiği özel bir hali.
küresel bir üçgenin kenarlarının uzunluklarının (kürenin yarıçapına göre oldukça kısa) düzlem
açıları küresel açıların eksenin 1/3 ‘ü oranında azaltılması elde edilen düzlem üçgenin karşılık
kenar uzunluklarına eşit olduğunu ileri süren matematiksel bir teorem.
bknz. hata üçgeni yöntemi.
(şeritle ölçme) bir şeridin nominal uzunluğu ile standardizasyondaki efektif uzunluğu arasındaki
fark.bir şeritin standart uzunluğu yukarıda tanımlanan uzunluk düzeltmesinin tam birimler
toplamından farkı yada toplamı olarak ifade edilir.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 56/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
length equation
uzunluk denklemi
length of degree
derece uzunluğu
lenoir level
lenoir nivosu
lens
mercek
lens calibration
lens component
lens distortion
lens element
mercek kalibrasyonu
mercek bileşenleri
mercek bozulması
mercek elemanları
lens exis
lens speed
lensatic compass
level
mercek ekseni
mercek hızı
mercekli pusula
seviye
level 1 topology
(düzey 1 topolojisi)
level 2 topology
(düzey 2 topolojisi)
level 3 topology
(düzey 3 topolojisi)
level constant
nivo sabiti
level control
level correction
nivo kontrolu
nivo düzeltmesi
level line
nivo hattı
level net
level rod
level surface
level trier
leveling
nivo hattı
nivo mirası
nivo yüzeyi
nivo deneyici
nivelman
leveling error of closure
leveling instrument
nivelman kapanma hatası
nivelman aleti
leveling rod
nivelman mirası
leveling the model
lever 0 topology
modeli dengeleme
(düzey 0 topolojisi)
library
library attribute
(kütüphane)
kütüphane öznitelikleri)
library negative mold
kütüphane negatif kalıbı
libration
librasyon
limb
bacak
line copy
çizgi kopya
line map
line of apsides
line of constant scale
line of equal scale
line of force
line of levels
çizgi harita
apsis hattı
sabit ölçek çizgisi
eşit ölçek çizgisi
kuvvet hattı
seviye hatları
line of nodes
düğüm hatları
line of position
line of rod
line of sight
konum hattı
mira hattı
görüş hattı
line pattern
çizgi örneği
nirengi ile birbirine bağlanmış sabit uzunlukta iki hat arasındaki ilişkiyi açıklayan şart
denklemidir.
meridyen boyunca ölçülen enlem derecesi ve uzunluğu.uzunluk enlem derecesine göre
değişir.ekvator yakınında uzun kutup yakınında uzundur.uzunluk ayrıca sferoidin farklı
kısımlarına göre de değişir.
dürbünü alt ve üst yüzleri düzlem ve birbirine hemen hemen paralel arka arkaya dizili çelik
blokların arasından geçen alt yüzlerin pirinç bir daireye dayandığı üst yüzlerin aleti düzeçlerken
ters dönen boru düzeci desteklediği nivo.
optik cam, plastik veya iki ya da daha fazlasının birleşimiyle oluşan içinden geçen ışık
ışınlarının yakınsamasını sağlayan disklerdir. böyle diskler ile yüzeye sahiptir. bazen her iki
yüzeyide küresel, biri düzlem diğeri küresel veya diğer çeşitli kombinasyonlarda olabilirler.
bak kamera kalibrasyonu.
bak mercek elemanları.
mercek hatası veya kayıklıklarından kaynaklanan görüntü yer değiştirmesi.
karışık mercek sistemindeki bir tek mercek. fotografik merceklerde ön elemanlar, arka
elemanlar terimi genellikle kullanılır. mercek bileşenleri de denir.
bak optik eksen.
bak relative mercek çapı.
hareket eden kadranın uzak kenarını okumak için gözlemciye imkan merceklere sahip pusula.
veri özelliklerine göre ayırt edilebilen veri elemanı topluluğu olan mc&g veri alt grubu içinde bir
parçadır. (örnek: ayırma gücü (resolution), ölçek, doğruluk.)
düğümlerde birleşen kenarlar ve varlık noktaları gurubunu içeren topolojik yüzey. kenarlar
başlangıç düğümü, bitiş düğümü,bir sonraki kenar ve bir önceki kenar bilgilerini kapsar.
bir düzlem yüzeye projeksiyonu yapılmış varlık noktaları ve yalnızca dügümlerde birleşen
kenarların oluşturduğu bir topolojik yüzey. kenarlar başlangıç düğümü bitiş düğümü, bir sonraki
ve bir önceki kenar bilgilerini içerir.kenarlar sadece düğümlerde birleşir.
müştereken, münhasır ve birleştirilmiş ayrıntılı yüzler grubu tarafından bölümlendirilmiş bir
topolojik yüzey. kenarlar sol yüz, sağ yüz, başlangıç ve bitiş düğümleri ile bir sonraki ve bir
önceki kenar bilgilerini içerir. kenarlar sadece düğümlerde birleşir.
(kabarcık boru düzeç içinde merkezlendiğinde) nivelman aletinin gerçek görüş hattının aletin
merkezinden geçen gerçek yatay hattan olan sapma miktarı.herbir stadya aralığı milimetresi
için mm. olarak
hesaplanır.nivelman miraları metre yerine yarda cinsinden
taksimatlandırıldığında mira sabiti c stadya aralığının herbir miliyardası için miliyarda olarak
ifade edilir.diğer adı c sabiti.
bir proje boyunca oluşturulan yüksekliği belli işaret noktaları dizisi.
kabarcık ortada olduğu zaman nivelman aletinden geçen görüş hattının mutlak olarak yatay
olmamasına karşılık yükseklik farklarına getirilen düzeltme.bknz. ayrıca nivelman sabiti.
1. nivo yüzeyi üzerinde olan dolayısıyla eğri hat. 2. nivelman işlemlerinin üzerinde yapıldığı
hat.bknz. ayrıca çift nivelman hattı, çoklu nivelman hattı,eş zamanlı nivelman hattı,nivoların
çıkıntı hattı.
bknz. ölçme ağı tanım 2.
bknz. nivelman hattı.
bknz. eş potansiyel yüzey.
boru düzecin taksimatlarının açısal değerlerini ölçmeye yarayan düzenek.
(ölçme) yükseklikleri belirlemek amacıyla doğrudan yada dolaylı olarak düşey mesafeleri
ölçme işlemleri.bknz. ayrıca astrojeodezik nivelman, astrogravimetrik nivelman,barometrik
nivelman,diferansiyel nivelman, doğrudan nivelman,birinci derece nivelman,jeodezik
nivelman,enkesit nivelman, karşılıklı nivelman,stadya trigonometrik nivelmanı,termometrik
nivelman, 3 ncü dereve nivelman,3 tel nivelmanı.
bknz. kapanma hatası tanım 4.
noktalar arasındaki yükseklik farklarını belirlemede kullanılan alet.bknz.
ayrıca abney
nivosu,fischer nivosu, gravatt nivosu,el nivosu,asma nivo,enlem nivosu,lenior nivosu,lokatör el
nivosu,askeri nivo,sarkaç nivo,plaka nivosu,hassas nivo,tersinir nivo, stampfer nivosu,dürbün
nivosu,eğim vidalı nivo,y nivo.
yerdeki bir nokta ile nivelman aletinin kolimasyon hattı arasındaki düşey mesafenin
ölçülmesinde kullanılan düz çubuk veya çıta.diğer adıda nivo mirası.bknz. ayrıca barlow
nivelman mirası, boston nivelman mirası,çift hedef nivelman mirası,gravatt nivelman
mirası,invar nivelman mirası,uzun mira,molitor hassas mirası,pemberton nivelman mirası,
hassas nivelman mirası,kısa mira,tek hedef nivelman mirası,stephenson nivelman mirası,
bknz. nivelmn tanım 2.
kenarları ve varlık noktaları gurubunu kapsayan topolojik yüzey.
kenarlar sadece koordinat
ve öznitelik bilgilerini içerir.
( (sayısal harita)
bir kütüphanenin özellikleridir. bu özellikler kütüphane başlık tablosu,
kütüphane öznitelik tablosu ve bunlarla ilişkilendirilmiş diğer tabloları içerir.
daha sonraki şekillendirme (döküm) için bir dosyada tutulan, basılı plastik harita ve form verme
cihazı ile uyumlu olacak şekilde boyutları genişletilen negatif kalıptır.
dünyanın ve ayın ve dolanma süreleri nedeniyle hernekadar ayın dünyaya doğru hep aynı
yüzü görünüyor olsada dünyadaki gözlemci için ay yüzeyinin yarıdan fazlasının görünmesini
sağlayan ayın özellikle görünen oskilasyonu.
1. yükseklik ölçeği taşıyan deniz seksantı taksimatlı eğri parçası gibi açıları ölçmeye yarayan
parça. 2. bir gök cisminin dairesel dış kenarı.bknz. ayrıca alt bacak,üst bacak.
bir tram kullanılmadan reprodüksiyon için uygun olan herhangi bir kopyalama. çizgilerden
oluşan ve sürekli ton kopyalamadan ayırt edilebilen kopyalama. (‘grize’ de denilir.)
planimetrik haritaya bknz.
her iki yönde sonsuza uzayan eliptik bir yörüngenin büyük ekseni.
bir fotoğrafta gerçek ufka veya izometrik paralele paralel olan çizgi. eşit ölçek çizgisi de denir.
bak sabit ölçek çizgisi
bir manyetik alanda olduğu gibi kuvvetin etki ettiği yönü gösteren hat.
ölçülmüş yükseklik farklarından oluşan sürekli seri.ölçülmüş tekli farklar tek yönlü nivelmandaki
tekli gözlemler yada çift yönlü nivelmandaki tekrarlı gözlemlerden elde edilebilir.
bir gezegen,gezegensi yada kuyruklu yıldız ile ekliptik’in kesim noktalarını birleştiren doğru
yada bir uydunun ekvator ve yörünge düzlemlerini birleştiren doğru.
gözlem yada ölçü ile belirlenen bir dizi muhtemel konumları birleştiren doğru.
bknz. mesafe mirası.
1. iki noktayı birleştiren doğru.bu doğru bir büyük daire yönündedir.fakat dünyanın eğriliğini
izlemez. 2. bir dürbün yada diğer görüş aletiyle izlenen uzaktaki nesnelerle aleti birleştiren
doğru.diğer adı nişan hattı.3. (optik) bknz. kolimasyon hattı.
birbirine paralel olan, eşit uzaklıkta ve eşit kalınlıkta çizgileri içeren fotografik negatif çizgi
numunesi, genelde renk tonları elde etmek için veya bir tablo numunesinin içini doldurmak için
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 57/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
line thinning
(generalization)
line tree
(çizgi seyrekleştirilmesi)
(genelleştirme)
hat ağacı
Lineage
lineal convergency
linear building frotage
linear distortion
linear error
(soy)
hatsal yakınsama
doğrusal yapı cephesi
doğrusal bozulma
doğrusal hata
linear feature
(çizgisel detay)
linear parallax
line-route map
doğrusal paralaks
hat güzergah haritası
lines of communications(loc)
(jcs) iletişim hatları
lines on a spheroid
sferoid üzerindeki hatlar
lining pole
link
hat çubuğu
bağlantı
link and node
(bağ ve düğüm)
link of levels
liquid hand compass
list
list of directions
hat çubuğu
sıvı el pusulası
liste
yönler listesi
litho copy
lithographic copy
lithographic drafting
lithography
lito kopya
litografik kopya
litografik tasarım
litografya
lithosphere
local adjusment
local apparent time
local astronomic time
local attraction
local chart
local civil time
local coordinate system
local datum
litosfer
yerel dengeleme
yerel görünen zaman
yerel astronomik zaman
yerel çekim
yerel hava haritası
yerel medeni zaman
yerel koordinat sistemi
yerel datum
local horizon
local hour angle
yerel ufuk
yerel saat açısı
kullanılır. bak: alan örneği
1.(vektör) bir detayın temel şeklinin tanımlamasında kurallar dizisi kullanarak koordinat
fazlalıklarındaki gerekli azaltmadır.
ölçü hattında karşılaşılan ve ölçü notlarına kaydedilip hatta bakan yüzlerine iki çentikle
işaretlenen ağaç.diğer adı görüş ağacı.
veri kaynağı, bilhassa orjinal ölçek ve doğruluk hakkında bilgi.
bir paralelden diğerine uzatıldığında meridyenlerin birbirlerine yaklaştığı uzunluk.
hava fotoğraflarıyla yorumlamada homogen alanların yapılarının yan yükseklikleri.
bir objede bütün uzunluklarda doğrusal etkiye sahip mercek hatası.
normal dağılım fonksiyonunda tanımlanan ve bir doğrultuda oluşan hata. (örneğin,
yükseklikteki hata)
bir alanı tasvir etmeyen bir çizgiyle tanımlanan bir detaydır. aynı zamanda çizgi detay olarak
adlandırılır.
bak mutlak stereoskopik paralaks.
arazi üzerindeki halihazır güzergah ve telgraf devre yapı tiplerini gösterir sinyal iletişim
işlemleri için oluşturulan harita yada altlıktır. bu aynı zamanda kumanda panosu ve telgraf
istasyonu konumlarını da verir.
bir harekatın üssü ve mevcutlar ve takviye güçlerin hareketi ile askeri gücün bir hareketini
bağlayan güzergahlar, kara, su ve havayolunun hepsi.
sferoid üzerinde iki konum arasındaki direkt hat.yer üzerinde iki nokta ile temsil edilir.böyle bir
doğru yer üzerinde doğrudan gözlemlerle yada matematiksel tanımdan elde edilebilir. bknz.
ayrıca doğrultu eğriliği,jeodezik eğri,normal kesit eğrisi.
bknz. mesafe mirası.
1. (nivelman) diğer bir düğüm noktasına uğramadan bir düğüm noktası ile diğerini birbirine
bağlayan sürekli bir nivelman hattı elde etmek için birim olarak alınan hat,hat parçası yada hat
kombinasyonu. 2. 7.92 inch’e eşit olan ve zincirin yüzde birine karşılık gelen doğrusal ölçü
birimi.
bir veya daha fazla detayı ilişkilendiren bir veya daha fazla bağın bulunduğu veri tarafından
karakterize edilen bir veri yapısıdır. itirasızca veya kesin olarak düğüm tanımlayıcıları
tarafından her bağın başlanğıç ve bitiş noktaları tanımlanır.
bknz. link tanım 1.
pusula kartının sıvı yardımıyla nemlendirildiği elde tutulan pusula.
bak x-dönüklüğü.
bir nirengi istasyonunda “0” değeri olarak kabul edilen bir başlangıç noktasına göre daire yayı
cinsinden ifade edilen yatay yönlerle birlikte gözlenen nesneler listesi.
litoğrafik kopyaya bknz.
litografik işlemler sonucu yeniden üretilen grafiktir. aynı zamanda, lito kopya da denir.
bknz. ‘tusching’.
baskı ve baskı yapılmayacak alanı ayırmak için yağ ve suyun kimyasal olarak birbirini itmesi
temeline dayanan bir baskı yöntemidir. bknz. ofset litografi, fotolitografi.
dünya yada bir uzay cisminin katı kısmı.atmosfer ve hidrosferden ayrılır.
bknz. istasyon dengelemesi.
gözlemci meridyeni için görünen güneş zamanı.
yerel meridyenin üst kolundan itibaren hesap edilen ortalama güneş zamanı.
bknz. lokal manyetik anomali.
bir toplanma bölgesindeki temas uçuşu için düzenlenen büyük ölçekli hava haritasıdır.
bknz. yerel ortalama zaman.
z ekseni orjinden geçen çekül hattı ile çakışan sağ el kartezyen koordinat sistemi.
küçük bir alanda kullanılan jeodezik kontrol ağının referans noktası.genellikle özel bir isimle
tanınır.
bknz. görünen ufuk.
yerel gök meridyeninden batıya doğru ölçülen açısal mesafe; gök ekvator yayı yada gök küresi
º
local lunar time
yerel ay zamanı
local magnetic anomaly
yerel manyetik anomali
local magnetic disturbance
local mean time
loka l magnetik bozulma
yerel ortalama zaman
local meridian
yerel ortalama zaman
local sideral time
yerel yıldız zamanı
local time
yerel zaman
local vertical
location survey
yerel düşey
yerel ölçme
locator’s hand level
locking angle
locator el nivosu
kilitleme açısı
logical consistency
logical contouring
(mantıksal tutarlılık)
(mantıksal münhanileme)
long chord
uzun kiriş
üzerindeki noktanın saat dairesi ile yerek gök meridyenin üst kolu arasında batıya doğru 360
‘ye kadar ölçülen açı.
gök ekvator yayı yada yerel gök meridyeni ile ayın saat dairesi arasındaki yerel gök
meridyeninin alt kolundan 24 saate kadar ölçülen açı.ayın zaman birimleri +12 saatle ifade
edilen yerel saat açısı. bknz. ayrıca greenwich ay zamanı.
yerel manyetik etkilere bağlı olarak göreceli anlamda küçük bir alandaki yerin manyetik
alanındaki anormallik yada düzensizlikler.diğer adı bozucu manyetik varyasyon,yerel
çekim,yerel manyetik bozulma,manyetik anomali.
bknz. lokal manyetik anomali
1. ortalama güneşin gözlemcinin karşı meridyeninden itibaren geçen zaman. 2. yerel gök
meridyeninin alt kolu ile ortalama güneşin saat dairesi arasında yerel gök meridyenin alt
kolundan batıya doğru 24 saate kadar ölçülen gök ekvator yayı yada gök kutbundaki
açı;ortalama güneşin zaman birimlerine 12 saat ilave edilmesiyle bulunana yerel saat açısı.
abd’de yerel medeni zaman tabiri 1925 ile 1952 arasında kullanılmıştır.bknz. ayrıca yerel
astronomik zaman,evrensel zaman.
herhangi bir belirli yer veya gözlemciden geçen ve yerel zaman için referans teşkil eden
meridyen.diğer adı referans meridyeni.
ilkbahar ekinoksunun zaman birimleri cinsinden yerel saat açısı.greenwich meridyenindeki
yerel saat açısı greenwich yıldız zamanı olarak adlandırılır.
1. greenwich meridyenine yada bölge meridyenine dayanan zamanın aksine referans olarak
yerel meridyene dayanan zaman. 2. yerel olarak tutulan herhangi bir zaman.
referans yüzeyinin normaline zıt yöndeki gravite ivmesinin yönü.
konumları daha önceden hesapla , grafik yöntemle yada harita,plan gibi kayıt
dökümanlarından elde edilmiş nokta ve doğruların yer üzerinde oluşturulması.
yaklaşık yükseklik farklarını ölçmede kullanılan el tipi nivo.
eğik fotoğraflardaki eğiklik analizinde arakilit açısının tümleyeni düşey fotoğrafın eğimin sıfır
olduğundaki deprasyon açısı.
(sayısal harita) veri setinin veri yapısında ilişkilerin doğruluğunun şifreli yazılmasıdır.
her münhani için bir seviye çizgisinin konmasına gerek olmadan ve kabul edilebilir bir
dogrulukla arazi noktalarından münhani taslağının hazırlanmasına müsaade eden bir işlemdir.
ayrıca münhaniler düzenli bir eğim boyunca eşit aralıklıdır eğimde bir değişme olduğu her
noktadaki nokta yükseleriyle onların uygun aralıkları tarafından münhani hataları
enterpolasyon edilir.
(yol ölçmesi) basit bir eğri üzerinde eğrilik noktasından teğet noktasına uzanan kiriş yada
düzgün hat.bileşik eğride bileşik eğrilik noktasından teğet noktasına yada eğrilik noktasına
uzanan eğri.dairesel bir kara sınırı tanımında uzun kirişin uzunluğu ve sınırı önemli bir
faktördür.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 58/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
long line azimuth surveys
(lola)
long period constituent
uzun hat azimutu ölçmeleri
long period perturbations
uzun periyotlu pertürbasyon
long range (navigation) chart
uzun mesafe seyir hava haritası
long rod
uzun mira
longitude
boylam
longitude difference
longitude equation
boylam farkı
boylam denklemi
longitude factor
boylam etkeni
longitude of the moon’s nodes
ayın düğüm noktasının boylamı
longitude signal
boylam sinyali
longitude term gravity formula
boylam terimi gravite formulü
longitudinal chromatic
aberration
longitudinal magnification
longitudinal separation
look angles
loop closure
boylamsal kromatik aberasyon
loop error of closure
loop traverse
lup kapanma hatası
lup traversi
loran chart
loran hava/deniz haritası
lorap photography
lorap fotoğrafçılığı
lovar
lovar tape
lovar
lovar şeridi
low of propogation of error
low tide
low water
hata yayılma yasası
alt gelgit
alt su
low water datum
alt su datumu
low water full and change
alt su dolunay ve değişikliği
low water inequality
low water interval
low water line
alt su eşitsizliği
alt su aralığı
alt su hattı
low water lunitidal interval
low water springs
low water springs datum
alt su ay gelgitsel aralığı
alt su ilkbaharları
alt su ilkbahar datumu
lower motion
lower branch
daha düşük hareket
alt kol
lower culmination
lower high water
lower high water interval
alt geçiş
daha düşük üst su
daha düşük üst su aralığı
lower limb
alt bacak
lower low water
lower low water datum
daha düşük alt su
daha düşük alt su datumu
lower low water interval
daha düşük alt su aralığı
lower transit
lowest low water
daha düşük geçiş
en düşük alt su
lowest low water springs
en düşük alt su ilkbaharı
lowest normal low water
loxodrome
en düşük normal su
loksodrom (kerte hattı)
loxodromic curve
lunar celestial equator
loksodrom yayı
ayın gök ekvatoru
uzun periyod etkeni
boylamsal büyüme
boylamsal ayırım
bakış açıları
lup kapanması
yer istasyonları arasında görünmeyen hatların havadan uzun azimut ışık topuzu yada görüntü
kaydedici teodolitler yardımıyla ölçülmesi.
dünyanın dönmesinden bağımsız fakat ay yada dünyanın yörüngesel hareketine dayanan bir
periyotta gelgit yada gelgitsel akım oluşturucu şey.periyodu çoğunlukla bir günden uzundur ve
genellikle 15 gün veya daha fazladır
bir tam periyotluk varyasyonunu tamamlamak için birden fazla yörüngesel periyot gerektiren bir
gezegen yada uydunun yörüngesindeki periyodik pertürbasyonlar.
seyir haritası, esas anlamıyla, yıldızlara göre ve pilotsuz uzun mesafeli uçuşlar için düzenlenen
1:3.000.000 veya daha küçük hava haritalarıdır. uzun mesafe paftası da denir.
tamamen açıldığında 13 fit’e kadar okumaya izin veren nivo mirası.genellikle philadelphia
mirası.diğer adı yüksek mira.bknz. ayıca kısa mira.
küre veya sferoid üzerinde bir referans meridyeninden (genellikle greenwich)doğuya yada
batıya doğru ölçülen doğrusal yada açısal mesafe.bknz. ayrıca farazi boylam,astronomik
boylam,gök meridyeni boylam dairesi,boylam farkı,fiktif boylam,galaktik boylam,jeodezik
boylam, coğrafi boylam,grid meridyeni, meridyen, çarpık boylam,yer boylamı,transverse
boylam.
bknz. sapma tanım 1.
bir nirengi yada travers ağıyla birbirine bağlı iki noktanın boylamları arasındaki ilişkiyi ifade
eden şart denklemi.
enlemdeki bir dakikalık değişikliğe karşılık gök konum hattı boyunca boylamda meydana gelen
değişiklik.
ayın düğüm noktasından ekliptik boyunca ilkbahar ekinoksundan itibaren olan açısal
mesafesi.düğümler geriye doğru giden bir harekete sahiptirler ve bir tam devirlerini yaklaşık
olarak 19 yılda tamamlarlar.
farklı istasyonlarda gözlenebilen bir zaman olayını gösteren ve bu istasyonlardaki yerel
zamanla karşılaştırarak boylam farklarını belirlemeye yarayan zaman olayı.
3 eksenli referans elipsoidine bağlı olarak boylamdaki değişikliği ifade eden teorik gravite için
formüldeki ek terim.bknz. ayrıca helmert’in 1915 gravite formulü.
merceklerden farklı mesafelerdeki odak noktasına farklı renkler gelmesinden dolayı bir
görüntünün tüm parçalarının kesinliğini etkileyen aberasyon.
eksene paralel görüntüdeki boyun ,nesnedeki karşılık gelen uzunluğa oranı.
zaman ayırımı.
belirli bir uydunun belirli bir zamanda bulunacağı yükseklik ve azimut.
(nivelman) ileriye doğru gidişteki mira okuma toplamları ile geriye doğru gidişte mira okuma
toplamları farkı.
bknz. kapanma hatası.
aynı istasyonda başlayıp biten kapalı travers.travers başlangıç noktasının konumunu ve
azimutun doğruluğunu garanti etmeyeceği gibi sistematik uzunluk hatasına karşı geçerlilikte
ifade etmez.bknz. ayrıca bağlantılı travers.
loran seyirde kullanılmak üzere, loran konumların yer dalga çizgileri ve gök dalga
düzeltmelerinin basılı olduğu çizim haritadır.
uzun odak uzaklığı (100’ten fonk.) olan dar açılı kamera ile yapılan fotoğrafçılığı ifade eden
genel terim.
hassas lovar şeridi yapımında kullanılan düşük genleşme katsayısına sahip çelik alaşımı.
ölçme işlerinde kullanılan invar şeridin yeni bir versiyonu.lovar şerit daha az doğruluğa sahip
çelik şeritle daha hassas invar şerit arasında bir özellik ve fiyata sahiptir.
iki veya daha fazla niceliğin toplamının muhtemel hatasına eşittir.
bknz. alt su.
alçalan gelgit tarafından ulaşılan yüzey su seviyesinin en düşük sınırı.alt su astronomik gelgit
üreten kuvvetlerden ve/veya meteorolojik şartlardan oluşur.diğer adı alt gelgit.
sınırlı bir alan için standart datum düzlemi olarak kabul edilen ve daha sonraki gözlemlerden
elde edilen ortalama düşük su seviyesine rağmen belirsiz bir süre için tutulan yaklaşık
ortalama alt su düzlemi.
dolunay veya yeniay’ın üst veya alt geçişi ile bir sonraki dolunay veya yeniay ve alt su
arasındaki zaman aralığı.
bknz. günlük eşitsizlik.
bknz. ay gelgit aralığı.
bir su kitlesinin en düşük yüksekliğiyle sınırı ifade edilen hat.gelgit sularında alt su hattı tam
olarak ortalama düşük su düzleminin kıyıyla olan arakesitidir.
bknz. ay gelgitsel aralık.
bknz. ortalama alt su ilkbaharları.
sonraki gözlemlerden daha iyi ortalama alt su ilkbaharlarında elde edilsede belirsiz bir süre için
yerel alanlarda datum olarak kullanılan ortalama alt su ilkbaharları düzlemi.
dönen aletin daha alçak kısmının dönmesi.
bir yerin nadir noktası yada karşılığından geçen kutuptan kutuba meridyenin yada gök
meridyeninin yarısı.
bknz. culmination.
gelgitin karışık karakter sergilediği herhangi bir gelgit gününde iki üst suyun düşük olanı.
ayın yerel yada greenwich meridyeninden üst yada alt geçişi ile bir sonraki daha düşük yüksek
su aralığı arasındaki zaman.bu terim önemli miktarda günlük eşitsizlik olduğu durumlarda
kullanılır.
en büyük yüksekliğe sahip üst su bacağının aksine en düşük yüksekliğe sahip gök cisminin dış
kenarının yarısı.
gelgitin karışık karakter sergilediği durumda bir gelgit günündeki iki alt suyun daha düşük olanı.
daha sonraki gözlemlerden elde edilen daha iyi bir ortalama daha düşük su seviyesiyle
arasında küçük farklar olmasına rağmen belirsiz bir süre için elde bulundurulan ve standart
datum düzlemi olarak kabul edilen ortalama daha düşük alt su.
ayın yerel yada greenwich meridyeninden alt yada üst geçişi ile bir sonraki daha düşük alt su
aralığı.bu terim önemli derecede günlük eşitsizlik olduğunda kullanılır.
gök meridyeninin alt kolunnun geçişi.diğer adı ikincil geçiş.
ortalama deniz seviyesinin altındaki mesafesi herhangi bir normal gelgitin en düşük alt
suyunun ortalama seviyesine karşılık gelen referans düzlemi.diğer adı en düşük normal alçak
su.
ilkbahar gelgitleri esnasında yaklaşık ortalama en düşük alt su aralığını gösteren referans
düzlemi.
bknz. en düşük alt su.
bütün meridyenleri aynı açı ile kesen yeryüzünde var olan bir çizgidir. aynı zamanda rhumb
(kerte) hattı da denir.
bknz. kerte hattı (rhumb line).
ayın ekvator düzlemindeki gök küresinin üzerindeki büyük daire.yani ayın dönme eksenine dik
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 59/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
lunar chart
lunar cycle
lunar day
ay haritası
ay devri
ay günü
lunar declination
aysal deklinasyon
lunar distance
ay mesafesi
lunar earthside chart
lunar eclipse
ayın dünya tarafı planı
ay eklipsi
lunar equation
ay denklemi
lunar fardside chart
lunar inequality
ay dışkenar planı
ay eşitsizliği
lunar interval
ay aralığı
lunar month
lunar node
lunar parallax
lunar satellite
lunar tide
ay ayı
ay düğümü
ay paralaksı
ay uydusu
ay gelgiti
lunar time
ay zamanı
lunation
lune
lunicentric
lunisolar effect
lunisolar perturbation
lunasyon
dilim
ay merkezli
ay güneş etkisi
ay güneş pertürbasyonu
lunisolar precession
ay güneş presesyonu
lunitidal interval
ay gel git aralığı
mad planning charts (madpc)
mad planlama hava/deniz
haritaları
maesured angle
ölçülmüş açı
magazine
magazin
magenta contact screen -
macenta kontak ekranı
magnetic amplitude
magnetic annual change
manyetik büyüklük
manyetik yıllık değişim
magnetic annual variation
magnetic anomaly
magnetic anomaly detection (
mad) operational
effectiveness charts (moe)
manyetik yıllık varyasyon
manyetik anomali
manyetik anomali belirleme
(mad ) operasyon etki haritası
(moe)
magnetic azimuth
manyetik azimut
bir düzlemde
ayın yüzeyini gösteren paftadır.
aya ilişkin herhangi bir daire,özellikle kaliptik ya da metonik daire.bknz. ayrıca saroz.
ayın yerel meridyen üzeindeki ardışık iki geçişi arasındaki süre.ortalama ay gününüz yaklaşık
24.84 saatlik periyodu,ayın yer etrafındaki hareketine göre dünyanın kendi eksenindeki
dönmesinden elde edilir.
ayın gök ekvatorunun kuzey yada güneyine göre derece cinsinden ifade edilen açısal
mesafesi.kuzeydeyken pozitif güneydeyken negatif olarak ifade edilir.
yer yüzündeki gözlemci için, aya doğru olan görüş hattı ile başka bir gök cismine olan görüş
hattı arasındaki açı.
ayın dünyadan görülebilen yüzeyini gösteren plan.
ay dünyanın gölgesinde kaldığı zamanki fenoman.ay yüzeyinin sadece bir kısmı gölgede ise
kısmi tamamı gölgede ise tam eklips vardır.
ay dünya sisteminin ağırlık merkezine gök cisimlerinin gözlemlerini indirgemede kullanılan
faktör.
ayın dünyadan görülmeyen kısmını gösteren plan.
1. güneş sistemindeki diğer cisimlerin çekim etkisine bağlı olarak ayın yörüngesindeki
varyasyon.bknz. ayrıca pertürbasyon, eveksiyon .2. ay nedeniyle manyetik pusula iğnesindeki
küçük hareket.
ayın yerel meridyen ile greenwich meridyeninden geçiş zamanı farkı.ay aralığı bir gelgit yada
akıntı fazının greenwich ve lokal entervalleri arasındaki farka eşittir.
bknz. sinodik ay.
ayın yörüngesindeki düğüm.
ayın yatay yada jeosentrik paralaksı.
ay etrafında bir veya birden fazla dolanım yapan insan yapısı uydu.
yalnızca ayın gelgit üreten kuvvetleri nedeniyle olan gelgit kısmı.güneşin kuvvetleri nedeniyle
olandan ayrılır.
1. dünyanın aya göre göreceli hareketine dayalı zaman. 2. aydaki zaman.bknz. ayrıca
greenwich ay zamanı,lokal ay zamanı.
bknz. synodik ay.
iki büyük dairenin yarılarıyla sınırlanan küre yüzeyi parçası.
bknz. selenomerkezli
ay ve güneşin çekim etkileriyle oluşan gravitasyonel etkileri.
ay ve güneşin çekim etkisine bağlı, yapay uydu yörüngelerinin perturbasyonları en önemli
etkileri periji argümanında, yükselen düğüm noktasının rektasensiyonunda, ve ortalama
anomalidekiseküler varyasyonlardır.büyük yarı eksen dışındaki tüm yörünge elemanları uzun
periyodik değişikliklere uğrar.
ekinokların, ekliptik boyunca olan batıya doğru hareketi sonucunu doğuran, ay ve güneşin
birleşik etkisiyle oluşan genel presesyonun, dünyanın ekvatoryal perturbasyonuna neden olan
kısmı.
ayın yerel ya da greenwıch meridyeninden alt ya da üst geçişi ile sonraki üst veya alt su
arasındaki süre.ayın tüm fazları için bütün üst su sürelerinin ortalaması, ortalama üst su ay gel
git aralığı üst su aralaığı olarak kısaltılır.benzer şekilde ortalama düşük su ay gel git süresi, alt
su süresi olarak kısaltılır.üst su ya da alt su aralığı, referansın yerel mi, greenwich meridyeni
mi olmasına göre yerel veya greenwich olarak tanımlanır.diğer adı kurulum.
seçilmiş okyanus bölgeleri için yer manyetik (jeomanyetik) alan yoğunlukları konusunda detaylı
bilgi içeren haritadır. anti denizaltı savaşlarının taktik planlanmasında kullanılır. manyetik
anomaliler, verilen bir alanda, mad cihazının etkinliğinin belirlenmesi için renkli olarak
kodlanırlar.
yerel şartlara göre herhangi bir düzeltme uygulanmamış, doğrudan alet gözlemi okumasıyla
elde edilen açı.
(hava kamerası) hava kamerası sisteminde bir bileşen. pozlanmış ya da pozlanmamış filmi
taşımaya ve filmi sürme mekanizması ve film düzlemleri cihazına sahip olan alet.
yarımdan negatif elde etmede kullanılan macenta renkte boyalı noktalardan oluşmuş kontak
film ekranı.
manyetik doğu veya batıya göre büyüklük.bknz. ayrıca büyüklük.
bir yılda, manyetik seküler değişiklik miktarı.diğer adı yıllık değişim, yıllık manyetik değişim,
yıllık hız, yıllık değişim hızı.bknz. ayrıca manyetik seküler değişim.
yerin manyetizmasındaki, bir yıllık hukuk düzenli hareket. diğer adı yıllık manyetik varyasyon.
bknz. lokal manyetik anomali.
okyanus bölgelerindeki yer manyetik (jeomanyetik) alan yoğunlukları konusunda detaylı bilgi
içeren haritadır. antidenizaltı (asw) savaşlarının taktik planlanmasında kullanılır. manyetik
anomaliler, verilen bir alanda, (mad) cihazının etkinliğinin belirlenmesi için renkli olarak
kodlanırlar.
gözlem noktasında gözlenen cisimden geçen düşey düzlemde serbest asılı düşey düzlem
arsındaki açı.simetrik olarak magnetize bir iğne geçici suni manyetik bozucu etkisinde değilken
º
magnetic bearing
manyetik yön
'
magnetic chart
manyetik plan
magnetic compass
magnetic daily variation
manyetik pusula
manyetik günlük varyasyon
magnetic declination
manyetik deklinasyon
magnetic deviation
magnetic dip
manyetik sapma
manyetik derinlik
º
durma noktasına gelecektir. manyetik azimut genel olarak manyetik kuzeyden (0 ) 360 ‘ye
saat istikametinde ölçülür.böyle bir azimut uygulanabirliği tarih olarak verilerek
“manyetik”şeklinde işaretlenebilir.manyetik azimutlar çoğunlukla pusula ibre ölçüleri ile
bağlantılı olarak iki wild t-o teodolitiyle ölçülür.
1.(navigasyon)manyetik
kuzeye
ilişkin
yön;
sapması
düzeltilmiş
pusula
yönü.2.(ölçme)manyetik kuzey veya güneye ilişkin olan ve doğu veya batı yönünde olduğu
belirtilen yön.mühendis transiti içeren pusulalar ve 1 lık teodolitler manyetik yönleri okumakta
kulanılabilir.diğer adı pusula yönü.
izogonik hatlar yada onların seküler değişiklikleri gibi manyetik elemanlardan birinin dağılımını
açıklayan özel maksatlı harita.
dünya manyetizmasının etkili kuvvetinin çekim etkisine dayanan pusula.
güneş ve ayın günlük görünen hareketleriyle birlikte dünya manyetik alanındaki geçici
değişiklik.çoğu yerde her ne kadar form ve büyüklükte önemli ve tahmin edilemeyen
değişiklikler olsada güneşin günlük varyasyonu hemen hemen tutarlı bir model izler.
herhangi bir yerdeki manyetik ve coğrafi meridyenler arasında manyetik kuzeyin gerçek
kuzeyden olan yönünü derece cinsinden doğuya batıya şeklinde ifade eden açı.denizcilik ve
havacılıkta manyetik varyasyon terimi,manyetik deklinasyon yerine kullanılır ve açı pusula
sapması yada manyetik sapma olarak ifade edilir.aksi halde deklinasyon manyetik
deklinasyondaki batma ve yoğunluktaki düzenli yada düzensiz değişiklikler anlamına gelen
manyetik sapma ile aynı anlamda değildir. yerel çekimden dolayı birbirine yakın iki noktanın
deklinasyonu birkaç derece fark edebilir.bknz. ayrıca manyetik değişiklik.
bknz. sapma.
bknz. derinlik tanım 2.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 60/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
magnetic dip circle
manyetik dalma dairesi
pusula iğnesi ve taksimatlı düşey dairesi yardımıyla manyetik dalmayı ölçme yada aleti.
magnetic dip needle
manyetik dalma iğnesi
magnetic direction
magnetic disturbance
manyetik yön
manyetik bozulma
magnetic diurnal variation
magnetic elements
manyetik bozulma
manyetik elementler
magnetic equator
manyetik ekvator
magnetic field
magnetic field intensity
manyetik alan
manyetik alan şiddeti
magnetic field strength
magnetic force
magnetic inclination
magnetic intensity
magnetic isoporic line
magnetic latitude
magnetic lines of force
manyetik alan gücü
manyetik kuvvet
manyetik eğim
manyetik yoğunluk
manyetik izoporik hat
manyetik enlem
manyetik kuvvet çizgileri
magnetic lunar daily variation
magnetic meridian
manyetik ay günlük değişimi
manyetik meridyen
magnetic moment
manyetik moment
magnetic north
manyetik kuzey
magnetic observation
magnetic pole
manyetik gözlem
manyetik kutup
1. bir dalma dairesi yada onun iğnesi.diğer adı dalma iğnesi.2. kayıp demir ölçme işaretlerinin
bulunmasında manyetik derinlikteki şiddetli bir yerel anomaliyi açığa çıkarabilecek şekilde
düzenlenmiş pusula iğnesi.
manyetik kuzeyden olan açısal mesafe şeklinde ifade edilen yatay yön.
1.tüm dünya üzerinde yaklaşık aynı saatte gerçekleşen dünyanın manyetik alanında hızlı
büyük çaptaki değişiklikler. 2. bazen yerin manyetik alanındaki uzaysal değişimleri açıklamak
için kullanılır. bknz. ayrıca yerel manyetik anomali.
(1)günlük veryasyon (2) günün veryasyonun 24 saatlik, basit harmonik bileşeni.
denklinasyon, yatay yoğunluk, düşey yoğunluk, toplam yoğunluk, eğim ya da derinlik ya da
coğrafi kuzey veya güneye doğru olan kuvvetin büyüklüğü.
belirli bir epok için, manyetik eğim veya derinliğin sıfır olduğu tüm noktaları birbirine bağlayan
harita veya plan üzerine çizilen doğru.diğer adı aklinik doğru,derinlik ekvatoru.bknz. ayrıca
jeomanyetik ekvator.
bknz. manyetik alan şiddeti.
uzayın belirli bir noktasına yerleştirilmiş, hayali bir birim manyetik kutup üzerine etki eden
kuvvet.bu bir vektörel büyüklüktür.yönü, manyetik alan etkisindeki, bir kuzey manyetik
kutbunun hareket eğilimi yönündedir.diğer adı manyetik alan, manyetik alan kuvveti, manyetik
kuvvet, manyetik yoğunluk.
bknz. manyetik alan şiddeti.
bknz. manyetik alan şiddeti.
bknz. derinlik tanım 2.
bknz. manyetik alan şiddeti.
bknz. izopor.
bknz. derinlik tanım 2.
bir manyetik alan içinde bulunduğunda manyetik indüksiyon vektörüne paralel olan boşluk
yada manyetik olmayan bir materyal içinde manyetik alan yoğunluk vektörüne her yerde teğet
olacak şekilde manyetik alan içeren bir bölgedeki hayali çizgiler.
ayın transit geçişi ile aynı zamanda olan yerin manyetik alan periyodik değişimi.
yer manyetik alanının herhangi bir noktadaki yatay bileşeninin yönü.jeomanyetik meridyenle
karıştırılmamalıdır.
iki manyetik kutup arasındaki mesafeyi kutupların ortalama gücüyle çarparak elde edilen
büyüklük.
sadece yerin manyetik etkisi altındaki asılı bir manyetik iğnenin kuzeye yönelen ucunun
gösterdiği yön
manyetik elemanlardan herhangi birinin ölçümü.
magnetic prime vertical
magnetic secular change
manyetik meridyene dik daire
manyetik seküler değişim
magnetic solar daily variation
magnetic station
manyetik güneş günü
varyasyonu
manyetik istasyon
magnetic storm
magnetic survey
manyetik fırtına
manyetik ölçü
(manyetik teyp)
magnetic variation
manyetik değişim
magnetic variation chart
magnetism
manyetik değişim hava/deniz
haritası
manyetizma
magnetometer
magnetometer survey
manyetometre
manyetometre ölçmesi
magneto-optical disk
(mıknatıs-görüş diski)
magnification
büyültme
magnification factor
magnifying
büyütme faktörü
büyültme gücü
magnitude
büyüklük
main scheme station
ana plan istasyonu
maintainability
(tutulabilirlik)
major axis
major datum
major grid
büyük eksen
ana datum
ana/esas grid
major planets
büyük gezegenler
make line
çizgi düzenleme
make ready
hazır duruma getirme
º
manyetik eğimin 90 olduğu yer yüzeyi üzerindeki iki noktadan herhangi biri.jeomanyetik
kutupla karıştırılmamalıdır. diğer adı eğim kutbu.
ufuk hattının doğu ve batı noktalarından geçen düşey daire.
yer manyetik alanının uzun yıllar boyunca yönünde yada şiddetindeki artma yada
azalma.genellikle şiddet için yıllık ortalama gamalar ile ve yön için yıllık dakika şeklinde ifade
edilir.
güneş zamanı ile aynı zamanda olan yer manyetik alanı periyodik varyasyonu.
bir dizi manyetik gözlemin yapıldığı işaretli istasyon.genellikle taş içine gömülü bronz işaretten
yada enlem ve boylama ilaveten manyetik değerinde gösterildiği betondan oluşur.
bknz. manyetik bozulma.
yerey yüzeyinin üzerinde veya yakınında belirli noktalarda yereyin manyetik alanının güç
ve/veya yönünü ölçmek için icra edilen ölçü.
demirle kaplanmış teyp. yüzeyin seçilmiş polarizasyonuna sayısal verinin sıralı depolanmasını
kabul eder. genelde,filimlerin teyplerinde kapsamasının aleyhinde olduğu gibi manyetik teyp
olarak makara teybi zikredilir.
1. navigasyonda belirli bir yer ve zamanda manyetik kuzeyin gerçek kuzeyin doğusunda veya
batısında olmasına göre batıya veya doğuya doğru ölçülen manyetik kuzey ile gerçek kuzey
arasındaki fark.
verilen bir zaman için, eş açılı çizgiler veya eş manyetik eğilim çizgilerini tasvir eden paftadır.
manyetik maddeleri özellikle demir ve çelik’i çekme yeteneği.diğer adı yersel
manyetizma.bknz. ayrıca jeomanyetizma,yatay şiddet , kırmızı manyetizma,düşey şiddet.
bir manyetik elemanın ölçülmesi için yer manyetik çalışmasında kullanılan alet.
yerin manyetik alanının manyetometre kullanılarak haritalandığı ölçme.bknz. ayrıca manyetik
ölçme.
kaplanmış, şeffaf sert maddeden oluşan bir yığın depolama medyasıdır. kayıt katmanının
küçük bir alanında bir laser kullanılarak ısı yükseltilmesiyle yazma başarılır. bu geçici
azaltmalar zorlamayı (manyetik durum mukavemeti),sürücü manyetik başı tarafından küçük bir
dış
(optik) bir nesnenin boyutunun, büyütülmüş görüntüsüne oranına denir. merceğin gücü de
denir. bak:açısal büyültme, diopter, doğrusal büyültme.
bak, tekrar üretim ölçeği.
bir nesnenin bir optik cihazdan görüldüğü durumdaki doğrusal boyutunun gözle görüldüğü
zamankine oranına denir. böylece büyütme gücü 3 olan bir cihazla bakıldığında nesnenin
boyutu 3 kat daha büyüktür. diometre de denir.
1. bir gök cisminin göreceli parlaklılığı.diğer adı yıldızsal büyüklük. 2. genellikle miligauss yada
gammalarla ifade edilen kısa periyotlu manyetik değişimin şiddeti. 3. miktar ebatla ilgili.
bütün ölçüm verilerinin toplanıp, hesaplanıp dengelendiği ve ölçüm bitene kadar göreve devam
edildiği istasyon. ana istasyon, prensip istasyonu da denir.
bir verimlilik ve fiyat yarar yoluyla bir veri tabanı veya yazılımda güncelleştirme yapmak için
kapasitedir.
bir elips yada elipsoidin en uzun çapı.
bknz. tercih edilen datum.
bir pafta yada harita üzerindeki asıl grid çizgisi ya da çizgileridir. ayrıca bknz. bindirilmiş grid,
ikincil grid.
en büyük dört gezegen:jupiter,satürn,uranüs ve neptün.diğer adı dev gezegenler.bknz. ayrıca
asteroid , iç gezegenler ,dış gezegenler.
orijinal kopyası genişletilerek yada daraltılarak indirgendiği boyutu gösteren duyarlı
ölçeklendirilmiş çizgidir. aynı zamanda ‘boyut düzenleme (make size)’ olarak adlandırılır.
ayrıca bknz. röprodüksiyon ölçeği.
besleyici, kavrayıcı, yan rehberi, plaka ve keçe arasındaki basınç, görüntü plakası ve
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 61/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
make size
man made features
maneuvering board
boyut düzenleme
insan yapımı özellikler
manevra kanavası
manually digitized-
(manuel veri girişi)
manually encoded
(manuel sayısallaştırma)
manus cript
el yazması
map
harita
map accuracy specifications
harita doğruluk kriterleri)
map accuracy standards
map adjustment
(harita doğruluk standartları)
harita dengelemesi
map and chart data
interchangeformat (macdif)
(harita ve grafik veri
degişimformatı)
map catalog
harita kataloğu
map chart
map controlled
harita paftası
kontrol edilmiş harita
map controlled mosaic
harita kontrollü mozaik
map exchange agreement
harita değişim antlaşması
map exchange agreement
harita değişimi/ mübadelesi
sözleşmesi
map grafix
map index
map grafix
harita indeksi
map matching
harita çakıştırma (uyum)
map matching guidance
harita çakıştırma /kenarlaştırma
(uyum) rehberi
map nadir
harita nadir
map of standard format
map parallel
map point
standart formattaki harita
paralel harita
harita noktası
map projection
harita izdüşümü
mürekkep çeşmesinin baskı öncesinde ayarlanması işlemidir.
bknz. çizgi düzenleme.
bknz. kültür.
rölatif hareket içeren problemlerin çözümünü kolaylaştırmak için üretilen kutupsal koordinatla
çizim kağıdı.
bilgisayar formatına uygun olarak operatör tarafından interaksiyon olarak toplanan ve/veya
depolama sistemi birimleri kullanarak tablo ve öznitelik bilgilerini içeren veri giriş işlemidir.
bir anolog harita veya başka grafik örtünün bir cursor ile elle izlemeyle ve sayısallaştırma
masası/tableti kullanarak sayısal formata dönüşüm işlemidir.
değişik veriler kullanılarak örneğin yer ölçmeleri ve fotoğraf gibi oluşturulmuş ve derlenmiş
haritanın orjinal çizimi. bak çok amaçlı el kitabı.
(jcs) 1. diğer gezegenler veya yeryüzünün bir parçası, yada tümünün, doğal ve yapay
detayların belirlenen bir ölçekte düz bir satıh üzerinde grafik gösterimidir. detaylar, bir
koordinat referans sistemine göre konumlandırılır. 2. harita hazırlama veya haritalama işlemine
girişme aynı zamanda , yönetim haritası (hrt.),temel hrt., muharebe hrt., sınır hrt., kadastro hrt.,
“choreographic” hrt., derleme hrt., eş yükselti hrt., kontrol edilmiş hrt., ülke hrt., dağıtım hrt.,
yerel hrt., mühendislik hrt., deney hrt., uçuş hrt., sel kontrol hrt., floresan hrt., orman hrt., genel
hrt., genel maksat hrt., jeoleji hrt., gravimetrik hrt., gravite anomali hrt., yer küre hrt., hipsometri
hava/deniz kara hrt., arazi hrt., büyük ölçekli hrt., uçuş rotası hrt., orta ölçekli hrt., yapısal hrt.,
native (memleket,dil) hrt., operasyon hrt., ortofoto hrt., ortopikto hrt., dış hat (‘outline’) hrt., eş
yükselti fotoğraf (photocontour) hrt., foto hrt., fizyografik resimsel hrt., piktogram, piktomap, düz
satıh hrt., planimetrik temel hrt., planimetrik hrt., planlama hrt., plastik kabartma hrt., liman hrt.,
ön inceleme hrt., dikdörtgen hrt., radar istihbarat hrt., radar hrt., keşif hrt., kırmızı ışıkta
okunabilir hrt., rölyef modeli, yol haritası, rota haritası, taramalı rölyef hrt., durum hrt., kroki
(çizim, el ile) hrt., küçük ölçekli hrt., kaynak hrt., özel amaçlı hrt., özel iş hrt., standart doğruluk
hrt., standart kapsam hrt., ülke temel hrt., stratejik hrt., taktik komutanının arazi analizi, taktik
hrt., konulu hrt., topografik hrt., abd topografik hrt., trafik akış hrt., duvar hrt., hava durumu hrt.,
bitirilmiş haritanın katılmasında kurulan
standartların kriterleri. bknz. abd ulusal harita
doğruluk standartları. (u.s. national map accuracy
standards)
bknz. abd ulusal harita doğruluk standartları.
haritaların yatay konumlarını kontrol noktaları ile dengelemek veya harita projeksiyonu üzerine
uygun ölçekli grid çizdirmek.
format, yapı, sayısal harita kodlamaları ve grafik bilgileri için ontarion eyaleti (kanada) ve
kanada ulusal hükümeti ve abd standartları n geliştirilmesi için bir proje üslendiler. harita veya
grafik verilerinin bir sayısal tanımlamasının şifrelenmesi için macdif bir kodlama tablosu
sağladı.
bir üretim ajansı tarafından yayımlanan hem grafik hem de bütün haritaların, paftaların ve
bunlarla ilgili ürünlerin yazı ile ifadesini veren yayındır. bu yayın ise başlık, ölçek, baskı tarihi,
baskı numarası, fiyat ve yayımlanan bütün baskıların sınıflandırılmasıyla ilgili bilgileri içerir.
bknz. "combat (muharebe/ çarpışma )" haritası.
harita detayını konumlandırmak için, jeodezik veya fotogrametrik veriden çok haritadan
yararlanılması.
mozaik oluştururken kontrol ve yöneltme amacıyla topoğrafik haritaların kullanıldığı teknik. bu
metot hem tam kontrollü hem de yarı kontrollü yapılır.
abd ile yabancı haritacılık organizasyonları arasında sağlanan önceden belirlenen harita, tablo
ve jeodezik veri gibi basılmış veya istenilen konular üzerinde onaylanmış antlaşma. bknz.
cooperative mapping agreement.
talep durumuna göre harita , pafta ve jeodezik verilerin basımında, biri abd harita kuruluşu
diğeri yabancı harita kuruluşu arasında uygun bir anlaşma yapılmasıdır. ayrıca, ortak harita
üretimi anlaşmasına bknz.
bir vektör com grafix inc. tarafından geliştirilen macintosh tabanlı coğrafi bilgi sistemidir.
(jcs) harita serileri, bunların kapsamları ve seriler hakkındaki diğer bilgiler arasındaki ilişkiyi
verecek şekilde hazırlanan grafik anahtarıdır.
referans harita görüntüsü yönlendirilip ölçeklendirilir iken bir referans harita görüntüsü ve uzay
aracından elde edilen harita görüntüsünün mekanik optik veya elektronik olarak, iki harita
arasında ayrıntılı karşılaştırmayı yapıncaya kadar, eş zamanlı taranmasıdır. referans haritanın
yöneltilmesi ve ölçeğin kontrol edilmesi aracın konumunu gösterir. ayrıca bknz. doppler harita
çakıştırma.
bir radar simülasyon sisteminden rota üzerindeki bölge üzerinde keşif amaçlı yapılan uçuşla
daha önce elde edilen radar görüntü filmi sayesinde, roket veya aerodinamik bir aracın
yönlendirilmesidir. uçuş sırasında yerden alınan radar yansımaları ile aracın kendi kendini
yönlendirmesinde kullanılır. ayrıca bknz. uydu harita karşılaştırması.
çekim anında kamera merceğinin perspektif merkezinden geçen düşeyin harita üzerindeki
izdüşümü.
harita serilerinin talimatlarına bağlı olarak sembol, yazı, altlık ve boyutları belirli olan haritadır.
bknz. benzeşik eksen.
noktanın tanındığı bir harita veya plandan yatay konumu ölçekli koordinatlardan elde edilen
yardımcı kontrol noktası.
kabul edilen bir yersel datum yüzeyindeki ilgili sistemin sanal çizgilerinin, bir düzlem tabaka
üzerindeki sistemli çizgiler bütünüdür. bir harita izdüşümü geometrik yapıdan ya da
matematiksel analiz ile elde edilir. ayrıca bknz. aitoff alan korur harita izdüşümü; albers konik
alan korur harita izdüşümü; aphylatic harita izdüşümü; authalic harita izdüşümü; azimutal
mesafe korur harita izdüşümü; bonne harita izdüşümü; cassini harita izdüşümü; cassini soldner
harita izdüşümü; açı korur harita izdüşümü; konik harita izdüşümü; iki standart paralelli konik
harita izdüşümü; silindirik alan korur harita izdüşümü; silindirik eş mesafeli (spaced) harita
izdüşümü; silindirik harita izdüşümü; çift azimutlu harita izdüşümü; alan korur harita izdüşümü;
ekvatoral harita izdüşümü; güneş saati harita izdüşümü, goode’nin kesikli homolosine
izdüşümü; hammer izdüşümü; homalografik harita izdüşümü; kesikli harita izdüşümü; loborde
harita izdüşümü; lambert azimutal kutupsal harita izdüşümü; lambert meridyen düzlemi üzerine
eş merkezli harita izdüşümü; lambert açı korur konik harita izdüşümü; lambert zenital alan
korur harita izdüşümü; merkator harita izdüşümü; meridyensel ortografik harita izdüşümü;
düzeltilmiş lambert açı korur harita izdüşümü; düzeltilmiş çok konili harita izdüşümü;
mollweide homalografik harita izdüşümü; perspektifsiz azimutal harita izdüşümü; eğik harita
izdüşümü; eğik merkator harita izdüşümü; "orthembadic" harita izdüşümü; ortografik harita
izdüşümü; teğet bir silindir üzerine perspektif harita izdüşümü; kutupsal ortografik harita
izdüşümü; kutupsal stereografik harita izdüşümü; çok konili harita izdüşümü; çok yüzlü harita
izdüşümü; dik harita izdüşümü; dik çok konili harita izdüşümü; basit konik harita izdüşümü;
sinüzoit harita izdüşümü; eğik harita izdüşümü; stereografik görüş harita izdüşümü;
stereografik harita izdüşümü; stereografik meridyensel harita izdüşümü; transvers harita
izdüşümü; transvers merkator harita izdüşümü; transvers çok konili harita izdüşümü; werner
harita izdüşümü..
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 62/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
map reference code (jcs)
harita referans kodu
map revision
map scale
map series
harita revizyonu
harita ölçeği
harita serileri – (jcs)
map sheet
harita paftası
map substitute
ikame harita
map test
harita kontrolü
maplnfo
mapping camera
mapInfo
haritacı kamerası
mapping charting and
geodesy.
kara, hava/deniz haritası
hazırlanması ve jeodezi (mc&g)
mapping. charting. and
geodesy(mc&
&g)
kara, deniz, hava harita yapımı
ve jeodezi
march equinox
march equinox
margin
margin data
margin information
marginal data
mart ekinoksu
mart ekinoksu
kitabedışı (jcs)
kitabedışı/ kenar verisi
kitabedışı/kenar bilgisi
kitabedışı/ kenarsal veri (jcs)
marine map
marine sextant
marine survey
mark
deniz haritası
deniz seksantı
deniz ölçmesi
işaret
mark 85
mark85
mark 90
mark 90
marsden chart
mask
marsden deniz haritası
maske
masking
maskeleme
masking paper
mass attraction vertical
maskeleme kağıdı
kitle çekim düşeyi
master film positive
master plot
ana pozitif filmesas çizgi (jcs)
master projection
ana/esas izdüşüm
master station
ana istasyon
match strip
matching
uyuşma şeridi
uyumlu kılma
matrix data
(matris veri)
bir haritaya ait olan grid koordinatlarını ve diğer bilgileri kodlamak için kullanılan temel kod. bu
kod, numaraların kriptolanması (şifrelenmesi) gerektiğinde diğer amaçlar için de kullanılabilir.
bknz. revizyon.
bknz. ölçek ( 1. tanım.)
bir üretim ajansı tarafından üretilen aynı seriye ait olduğu açıkça tanınabilen ve aynı ölçek ve
kartografik karakteristikleri taşıyan bir grup harita ya da paftadır.
(jcs) bir serinin parçası ya da tek başına bir bütün olan harita veya paftadır. aynı zamanda
seriler de denir.
bir haritadan beklenen duyarlık ihtiyaçları karşılamadığı durumda bir harita yerine kullanılan
ürün veya hava fotoğrafları, foto haritalar, mozaiklerin acele bir şekilde üretilmiş halidir.
topoğrafik haritanın doğruluğu herhangi bir haritanın seçilmiş bir alanlardaki eş yükselti eğrileri
ile çizgi detaylarının arazi üzerinde izlenmesi, harita detaylarının coğrafik konumları ile
arazideki taramanın karşılaştırılması ve haritadan alınan noktaların enterpolasyonla bulunmuş
yüksekliklerinin münhaniler ile belirlenenlerle karşılaştırılması ile kontrol edilir.
bir vektör, mapinfo şirketi tarafından geliştirilen kişisel bilgisayar tabanlı coğrafi bilgi sistemdir.
okyanuslar için özel geliştirilmiş kamera. fotoğrafları harita yapımında kullanılır. üzerinde
bulunan “mapping” ve “surveying” düzenleyiciler gösteriyor ki, korunmak için bir mekanizmaya
sahip olduğu ve harita amaçlı doğruluğu elde edecek ölçüde iç yöneltmeyi yaptığı yersel veya
havai kamera olabilir.
jeodezik, jeomanyetik, gravimetrik, hava, topoğrafik, hidrografik, kültürel ve yer isimlendirme
verilerinin saklanması, toplanması, dönüştürülmesi, genelleştirilmesi, yayımlanmasını kapsar.
bu veriler, askeri planlama, eğitim ve hedefe belirleme ve silah yönlendirmenin yanı sıra, hava,
deniz ve kara seyirinde kullanılabilir. ayrıca mc&g, topoğrafik, hidrografik ve hava haritası
özelliklerinin askeri operasyon ve istihbarat üzerindeki etkisinin değerlendirilmesini de içerir.
veriler ise topoğrafik, planimetrik, rölyef veya tematik haritalar ve deniz, hava haritaları,
yayımlar ve simule edilmiş haldeki fotografik, sayısal veya bilgisayar ortamında bulunduğu
formatta sunulurlar
jeodezik, jeomanyetik, gravimetrik, novigasyon, topografik, hidrografik, kültürel, cografi yer
isimleri ile ilgili detayların toplanması, dönüşümü, genelleştirilmesi, dağıtımı ve depolanması
ihtiva eder. bu data silah yyönlendirmesi ve hedef bulmanın yanında kara, deniz, hava
navigasyonu çalışmalarında kullanılabilir. ayrıca(mc&g) askeri hareket ve istihbarat üzerindeki
etkileri açısından topografik, hidrografik ve navigasyon bilgilerinin degerlendirilmesinmi içerir.
data topografik, planimetrik, kabartma veye temetikharita ve grafikler: deniz ve hava haritaları
yayınlar, similasyon fotograflı, sayısal veya kompütür formatında sunulabilir.
bknz. ilkbahar ekinoksu.
bknz. vernal ekinoks.
kartoğrafyada, harita sınırın dışında kalan alandır.
bknz. kenarsal veri.
bknz. kenarsal veri.
haritanın (hava,deniz, kara) kenarında yer verilen, haritayı tanımlayan, resimleyen, paftanın
grafik bölümünü destekleyen bütün açıklayıcı bilgilerdir. aynı zamanda sınır (kenar) verisi, sınır
bilgisi ve kitabedışı/kenar bilgisine bknz.
hidrografya haritasına bknz.
özellikle deniz navigasyonu için tasarlanmış seksant.
bknz. oşinografik ölçme.
1. bir gök gözlemi kayıt edileceği zaman okumanın yapılacağı anı ikinci kişiye belirtmek için eş
zamanlı gözlemlerde kullanılan çağrı.2.(ölçme) bir ölçü noktasını kimi zamanda tüm ölçü
işaretini belirtmekte kullanılan yazılı bir metal disk gibi belirli bir obje.işaret istasyon referans
gibi niteleyici bir terimle kullanılır.bknz. ayrıca nivelman işareti.
dma sayısal üretim sistemi (dps) nin iki geliştirme aşamasının birincisidir. onun görevi
hardcopy üretim metotlarının iyileştirilmesi, iyileştirilmiş üretim yönetim ve veri tabanı yönetim
kabiliyetlerini üretmek ve başlangıç softcopy üretim kabiliyetlerinin sağlanmasıdır. altı
bölümden oluşur : hardcopy işletme (he/s), kaynak elde etme (sa/s), veri bütünleme (di/s)
detay çıkarma (fe/s), genel düzeltici (ur/s), ve sayısal göreç (dc/s). bknz. sayısal üretim
sistemi; mark 90
dma sayısal üretim sisteminin (dps) iki geliştirme
aşamasından ikincisidir. onun görevi
softcopy üretim
kabiliyetinin tamamı ile dma sağlanmasıdır. mark 90
yeni
üretim
yönetim, veri servisleri, kaynak hazırlama,
veri çıkarma ve ürün üretme parçaları ile mark
85
aşamasının veri bütünleme, kaynak elde etme, hardcopy
işletme
ve
genel düzeltici parçalarını kapsar. bknz.
sayısal üretim sistemi; mark 85
özellikle, okyanus üstündeki meteorolojik veri dağılımını gösterir deniz haritasıdır.
1.fotomekanik işlemlerin içinde, bir alanın ışın geçirmez opak malzeme ile kapatılarak
pozlanmasının önlenmesidir. aynı zamanda bu şekilde uygulamada kullanılan malzemenin
kendisine verilen isimdir. 2. fotografik olarak ortaya çıkan görüntülerin çerçevelediği alanın
soyulabildiği opak bir tabaka ile kaplanmış dayanıklı altlık plastiğidir. böylece istenen alanın
açık pencere negatifi üretilebilir. bu maskeleme işi kullanılan materyalin ticari ismi ile
tanımlanır. 3. orijinalden görüntü oluşumunu değiştirmek amacıyla, orijinale negatif veya
pozitiften yapılan sürekli ton pozitif veya negatiftir. pikto tonlu veya pikto çizgili görüntülerin
üretiminde, renkli portre düzenleme ve kontrast değiştirmede kullanılır.
daha önce basılmış bilgileri kalıp üstündeki arazi yapısına göre doğru şekilde ayarlamak için
plastik kabartma haritanın şekillendirilmesi sırasında plastik genleşmenin lokal olarak kontrol
edilmesidir. maskeleme sayesinde diferansiyel ısıtma sağlanabilir. aynı zamanda
görüntülemeye bknz.
bknz. goldenrod (altın çubuk) kağıdı.
sabit jeopotansiyele sabit herhangi bir yüzeye dik olan.yer üzerinde bu düşey sadece kitle
dağılımının bir fonksiyonu olup yerin hareketinden doğan kuvvetlerden etkilenmez.yani
dönmeyen dünya üzerindeki düzeç noktasının yönü.
fazladan negatifler üretmek için orjinal ve negatiften alınan pozitifler.
bir hava fotoğrafı alma uçuşunda ( sortisinde ) kaplanan alanın çevresinin üzerinde çizili
olduğu harita ya da altlıktır. enlem, boylam, harita ve sorti bilgileri üzerinde gösterilir.
kopyaların alındığı orijinal olarak hesaplanan ve yapılandırılan harita izdüşümüdür. böyle bir
izdüşüm, standart paralellerin aynı seti içinde yerküreyi çevreleyen kopyalar için, esas izdüşüm
olarak işlev görür.
diğer istasyonların yayınlarını kontrol eden yayın istasyonları sisteminde;istasyonların “puls”ları
arasındaki zamanı tutan istasyon. uydu ölçmelerinde konum hassasiyeti translokasyonla
iyileştirilebilir.bknz. translokasyon.
bağlantı şeridine bknz. tanım 1.
bir haritanın bindirme alanındaki veya kenardaki bilgi veya detayın halihazır bindirme
paftalarıyla uyuşacak şekilde karşılaştırılıp, ayarlanıp ve düzeltilmesi işidir. aynı zamanda
kenar ile uyumlu kılınması (kenarlaştırma) da denir.
veri noktalarının satır ve sütunlarla düzenli dağılmış bir matris oluşturduğu veridir. opozisyonda
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 63/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
matte print
mat baskı
maximum elevation figure
maksimum yükseklik rakamı
mc&g utility software
environment
mc&g kullanılırlık yazılım çevresi
mean anomaly
mean center of moon
ortalama anomali
ayın ortalama merkezi
mean chart
ortalama hava haritası
mean deviation
mean distance
mean diurnal high water
inequality
ortalama sapma
ortalama mesafe
ortalama günlük üst su
eşitsizliği
mean diurnal low water
inequality
ortalama günlük alt su eşitsizliği
mean equinox
mean equinox of date
mean error
ortalama ekinoks
ortalama ekinoks zamanı
ortalama hata
mean free-air anomaly
ortalama serbest hava anomalisi
mean ground elevation
mean ground elevation mean high water
ortalama arazi yüksekliği
ortalamayer yüksekliği
ortalama üst su
mean high water lunitidal
interval
mean high water springs
(mhws)
mean higher high water
(mhhw)
mean higher high water
springs (mhhws)
mean low water
mean low water lunitidal
interval
mean low water springs
(mlws)
mean lower low water (mllw)
ortalama üst su ay gel git aralığı
mean lower low water springs
mean map
mean of the errors
mean position
ortalama daha düşük alt su
ilkbaharları
ortalama harita
hataların ortalaması
ortalama konum
mean range
ortalama mesafe
mean refraction
ortalama kırılma
mean river level
ortalama nehir seviyesi
mean sea level
ortalama deniz yüksekliği
mean sidereal time
mean solar day
ortalama yıldız zamanı
ortalama güneş günü
mean solar time
ortalama güneş zamanı
mean sphere depth
ortalama küre derinliği
mean sun
mean tide level
mean time
mechanical templet
mechanical templet plot
medium scale map
megabyte (mb)
memorial
ortalama güneş
ortalama gelgit seviyesi
ortalama zaman
mekanik şablon
mekanik şablon çizimi
orta ölçekli harita (jcs)
menden hall pendulum
menden hall sarkacı
mensuration
ölçüm
ortalama üst su ilkbaharları
ortalama daha yüksek üst su
ortalama daha yüksek üst su
ilkbaharı
ortalama alt su
ortalama alt su ay gelgit aralığı
ortalama alt su ilkbaharları
ortalama daha düşük alt su
sigorta
bazı ilişkisel degişken degeri veri noktasının ken satır ve sütunları içeren pozisyon cografik
pozisyonlarla ilişkilidir.örnegin dted de yükseklikler ortalama 100m. yatay aralıklarla sağlanır.
kurşun kalem ve mürekkep uygulamaları için parlak kağıttan daha uygun olan mat fotoğraf
kağıdından yapılmış baskı.
bir grid karesi içindeki insan yapımı veya doğal bilinen detayın deniz seviyesinden olan
yüksekliğinin feet cinsinden (binler ve yüzler olarak), hava haritalarında bir ağ şeklinde örülü
her dörtgen için gösterilen bir rakamdır. ek olarak, topoğrafik yükseklik bilgisinin doğruluk ve
tamlıktan uzaklığını gösterir uygun bir faktörü de içerir.
tek ya da özel amaçtan öte geniş ölçüde sistem ve kullanıcılar için uygulanabilen kara, hava
ve deniz haritaları üretme ve jeodezik veriler üzerindeki genel amaçlı operasyonları (işlemleri)
gerçekleştiren yazılım programlarıdır. bazı örnekleri, datum ve izdüşüm dönüşümleri, koordinat
dönüşümleri ve sembol kütüphanelerini kapsar.
bknz. anomali tanım 3.
1. aysal bir koordinat sisteminde merkezi bir nokta.2. ay ortalama yükselen düğümde
olduğunda ve de düğüm ortalama periji yada ortalama apoji ile kesiştiğinde dünya merkezine
doğru olan ay yarıçapı tarafından kesilen ay yüzeyindeki nokta.
verilen bir oşinografik elemanın ortalama "isopleth (izoplet)" değerlerinin çizili olduğu deniz
haritası.
bknz. yaklaşık sapma.
bknz. büyük yarı eksen.
19 yıllık periyot boyunca herbir gelgite ait iki üst su yükseklikleri arasındaki ortalama farkın
yarısı yada aynı zaman aralığında hesaplanan ve daha yüksek üst suların ortalamasından tüm
üst su yükseklerinin ortalamasını çıkararak elde edilen farkın yarısı.
19 yıllık periyot boyunca herbir gelgite ait iki alt su yüksekliği arasındaki ortalama farkın yarısı
ya da aynı zaman aralığında hesaplanan ve daha yüksek üst suların ortalamasından, tüm üst
su yüksekliklerinin ortalamasını çıkararak elde edilen farkın yarısı.
verial ekinoks’unun belirli bir anda üzerindeki nutasyon etkisi kaldırıldıktan sonraki konumu.
mean equinox’a bknz.
hesap modelinde veya dahili gözlem sisteminde bütün ortak boyutsal parametrelerle birlikte
hesaplanan ya da gözlemlenen değerlerin karşılaştırılması ile elde edilen tüm hataların
cebirsel ortalamasıdır.
verilen bir cografi bölgeyi temsil eden serbest-hava anomalisidir. örneğin 1′*1′ortalama
10′*10′ us.
ortalama deniz seviyesinden itibaren fotograflanan alandaki arazinin ortalama yüksekliği.
fotoğraflanacak alanın ortalama deniz seviyesininden olan ortalama yüksekliği.
19 yıllık kaydedilmiş tüm üst suların ortalama yüksekliği yerden bu süre içinde hesaplanmış
yükseklik.
bknz. ay gelgit aralığı.
19 yıllık periyotla kaydedilmiş ya da hesaplanmış, ilkbahardaki günlük daha yüksek üst suların
ortalama yüksekliği.
19 yıllık periyotla kaydedilmiş ya da hesaplanmış daha günlük daha yüksek üst suların
ortalama yüksekliği genellikle karışık karakter gösteren gelgitlerle kullanılır.
19 yıllık periyotla kaydedilmiş ya da hesaplanmış tüm daha yüksek üst suların ortalama
yüksekliği.
19 yıllık periyotla kaydedilmiş ya da eş sürede hesaplanmış tüm alt suların ortalama yüksekliği.
bknz ay gelgit aralığı.
19 yıllık periyotla,ilkbaharda kaydedilmiş ya da eş sürede hesaplanmış tüm alt suların ortalama
yüksekliği.
19 yıllık periyotla ya da hesaplanmış eş sürede kaydedilmiş tüm daha düşük alt suların
ortalama yüksekliği.genellikle karışık karakter sergileyen gelgitle birlikte kullanılır.
19 yıllık sürede ya da hesaplanmış eş sürede ilkbahar esnasında kaydedilmiş tüm daha düşük
alt su yüksekliklerinin ortalaması.
bknz. ortalama deniz haritasına.
hataların ortalama değeri.
kısa dönemli değişimler için düzeltilmemiş fakat, daha düzgün hareketle dahil tüm seküler
değişimler için düzeltilmiş yıldız konumu.
fit ya da metre cinsinden ölçülen ortalama üst su ile ortalama alt su yükseklikleri arasındaki
fark.
ortalama sıcaklık ve basınç değerleri için, düşey daire düzlemi üzerinde verilen düşey açılar
üzerindeki kırılma etkisi.
genellikle, saatlik yükseklik okumalarıyla 19 yıllık bir periyotla ya da hesaplanmış eş bir sürede
gelgitin tüm safhalarında herhangi bir noktadaki nehir yüzeyinin ortalama yüksekliği.
yükseklikler için referans olarak kullanılan gelgitin tüm safhaları için, deniz yüzeyinin, gelgitin
tüm safhalarında, ortalama yüksekliği (genellikle minumun 19 yıllık bir periyottaki, saatlik
yükseklik okumalarının ortalamasıyla bulunur.
hızındaki küçük düzensizlikleri gidermek için rutasyon düzeltmesi getirilmiş yıldız zamanı.
ortalama güneşin belirli bir meridyendeki transit geçişi ile aynı meridyenden bir sonraki geçişi
arasındaki fark.
ortalama güneş terimleri ile ifade edilen ve gök ekvatorun üzerinde bir devrini 1 tropik yılda
tamamladığı düşünülen fiktif cismin günlük hareketiyle ölçülen zaman.ortalama güneş gök
ekvatoru üzerinde hareket eden ve gerçek güneşin ortalama gök boylamına eşit
rektasansiyona sahip olarak düşünülebilir. diğer adı ortalama zaman.
yüzeylerin düzgün olduğu ve jeoit yüzeyine paralel olduğu durumlarda, tüm yeryüzünü
kaplayacak olan suyun üniform derinliği.
bknz. fiktif güneş.
ortalama üst su ile ortalama alt su arasında, ortada kalan referans düzlemi.
bknz. ortalama güneş zamanı.
radyal üçgenleme uygulaması için mekanik olarak hesaplanan ve çizilmiş herhangi bir şablon.
bak mekanik şablon üçgenlemesi.
ölçeği 1: 600.000’den büyük 1:75.000 den küçük olan bir haritadır. bknz. harita.
bir hafıza birimidir. bir megabeyte 1048576 byte eşittir veya yaklaşık olarak bir milyon byte dir.
yer işareti söküldüğünde ya da tahrip olduğunda, konumu devam ettirmek için, bir köşeye
yerleştirilmiş dayanıklı metaryal.sigorta, işaret tabanına yerleştirilir ve genellikle, fırınlanmış
kazık, cam ya da işaretli taş gibi dayanıklı bir metaryalden oluşmuştur.
bir çeyrek metre uzunluğunda, bir buçuk saniyelik titre divan periyodu olan, ince bir sap
ucunda mercimek benzeri bir cisim bulunan ve havasız bir ortamda bulunan sabit bir sarkaç.
(1) ölçme işi, süreç veya sanatı.(2) matematik’in uzunluk, alan ya da hacim belirlemeyle
uğraşan alan.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 64/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
mercator bearing
mercator chart
merkator yönelmesi (eğim açısı)
merkator deniz haritası
mercator direction
merkator doğrultusu
mercator equal area map
projection
mercator map projection
merkator alan korur harita
izdüşümü
merkator harita izdüşümü
mercator track
mercury barometer
merkator izi
civa barometresi
mercury datum
merkür datumu
merge
(birleştirmek)
merging
meridian
(birleştirme)
meridyen
meridian altitude
meridian angle
meridyen yüksekliği
meridyen açısı
bknz. ‘rhumb (kerte)’ açısı.
merkator izdüşümündeki bir deniz haritasıdır. çoğunlukla deniz seyirinde kullanılır. bknz.
ekvatoral silindirik ortomorfik deniz haritası.
bir referans doğrultusundan açısal mesafe olarak ifade edilen kerte (rhumb) çizgisinin yatay
doğrultusudur. bknz. ‘rhumb direction’.
sinüzoit harita izdüşümüne bknz.
silindir tipli açı korur harita izdüşümüdür. ekvator, doğru ölçekli doğrusal bir çizgi olarak
gösterilir; ccoğrafik meridyenler ekvator çizgisine dik paralel düz çizgiler olarak gösterilir,
bunlar ekvatordan olan mesafelerine göre konumlandırılır. coğrafik paraleller, meridyenleri
gösteren çizgi ailesine dik düz çizgilerden oluşan ikinci sistem olarak gösterilirler ve böylece
ekvatora paraleldirler. açı korurluk matematiksel analiz ile başarılır; paralel çizgiler tarafından
temsil edilen meridyenlerden oluşan paraleller boyunca büyüyen bir ölçekle uyum sağlamak
için ekvatordan artan mesafelerle, paralellerarası artan şekilde bırakılan boşlukla
gerçekleştirilir. ayrıca bknz. ekvatoryal silindirik ortomorfik harita projeksiyonu.
bknz. ‘rhumb’ hattı.
atmosfer basıncının,civa sütnu ağırlığıyla dengelendiği barometre. bknz. ayrıca aneroid
barometre, sistem barometre, sifon barometre.
astrojeodezik, gravimetrik ve uydu kaynaklı verilerin analizinden türetilen dünya çapında
jeodezik sistem, bu analiz sonuçları, merkür projesi insanlı uzay görevlerini izleme ve omega,
loran ve loran c gibi elektronik navigasyon sistemleri için referans datumu sağlayan, en iyi
uyan dünya elipsoidinin oluşturulmasını sağlar.
iki veya daha fazla haritanın veya veri guruplarını alan ve bunları bir tek tutarlı harita veya
gereksiz bilgileri olmayan veri tabanında birleştirmedir.
iki veya daha fazla üst üste veri settinin birleştirme işlemidir.
boylam ve azimutların belirlendiği yeryüzünün coğrafik kutuplarından geçen kuzey güney
referans hattı yada büyük daire yada böyle bir hattı tanımlayan düzlem jeoid normali , sferoid
normali .bknz. ayrıca astronomik meridyen, yardımcı kılavuz meridyen,gök meridyeni,merkezi
meridyen,
meridyen
yakınsaması,çift
meridyen
mesafesi,ekliptik
meridyen,fiktik
meridyen,jeodezik meridyen,coğrafik meridyen,jeomanyetik meridyen,greenwich meridyeni,
grid meridyeni,kılavuz meridyeni, cayro meridyen,lokal meridyen,manyetik meridyen,
meridyensel fark, meridyen kısmı, meridyen düzlemi, oblik meridyen,fotoğraf meridyeni,ana
fiktif meridyen,ana oblik meridyen,ana transverse meridyen,ana meridyen,standart meridyen,
meridyensel kısımlar tablosu,zaman meridyeni,transverse meridyen,gerçek meridyen.
gözlemcinin gök meridyenin bulunduğunda bir gök cisminin yüksekliği.
yerel meridyenden doğuya doğru yada batıya doğru olan açısal mesafe,gök ekvator yayı yada
yerel gök meridyeninin üst kolu ile gök cisminin saat dairesi arasında yerel gök meridyeninden
º
meridian angle difference
meridyen açı farkı
meridian distance
meridyen mesafesi
meridian extension
meridian line
meridyen uzatması
meridyen hattı
meridian observation
meridyen gözlemi
meridian passage
meridian telescope
meridyen geçişi
meridyen dürbünü
meridian transit
meridyen transiti
meridional difference
meridyensel fark
meridional distance
meridional interval
meridional offsets
meridyensel mesafe
meridyensel aralık
meridional orthographic map
projection
meridyensel ortografik harita
izdüşümü
meridional part
meridyensel parça
meridional plane
meridyensel düzlem
meta data base
(meta veri tabanı)
metadata
meteorological chart
metes and bounds survey
(meta veri)
meteorolojik hava haritası
uzunluk sınır ölçmesi
method of repetitions
tekrar yöntemi
metonic cycle
metonik devir
metric camera
metrik kamera
metric mapping support data
metrik haritalama destek verileri
metric photography
metrik fotoğrafçılık
doğuya yada batıya doğru 180 ‘ye kadar ölçülen ve de ölçü yönü ‘e’ yada ‘w’ ile gösterilen
gök kutbundaki açı.
iki meridyen açısı arasındaki özellikle bir gök cismi ile bir tabloya giriş argümanı olarak
kullanılan değer arasındaki fark.diğer adı ‘saat açısı farkı’.
1. (astronomi) bir gök cisminin tam oalrak değilde yaklaşık olarak astronomik meridyen
üzerinde bulunduğu zaman.2.(düzlem ölçme) bir meridyen referansındaki noktanın yatay
düzlendeki dik mesafe.bir hattın uçlarındaki meridyen mesafeleri farkı ‘hat sapması’olarak
isimlendirilir.
bir izdüşüm sisteminin en üstünde gösterilen meridyen parçası.
(düzlem ölçme)gök meridyen düzleminin ufuk düzlemiyle kesim hattı.ölçmede kullanılan yatay
º
º
doğrultu meridyen hattının astronomik azimutu 0 yada 180 dir.
gözlemcinin gök meridyeni üstündeki bir gök cisminin yükseklik ölçüsü yada bu şekilde
ölçülmüş yükseklik.
bknz. meridyen transiti.
astronomik transit olarak kulanılabilecek yada zenit dürbünü olacak şekilde kolayca
dönüştürülebilen taşınabilir alet.
bir gök cisminin gök meridyeninden geçişi. diğer adı meridyen geçişi.bknz. ayrıca culminasyon
,transit tanım 1.
herhangi iki paralelin meridyen parçaları arasındaki fark.bu fark eğer iki paralel ekvatorun aynı
tarafından ise çıkararak farklı tarafından ise toplanarak bulunur.
bir harita izdüşümünün orta enlemlerinden elde edilen meridyen hatları arasındaki mesafe.
bir izdüşümün plan ölçeğindeki meridyenleri arasındaki uzaklık değeri.
bir projeksiyonun en üst ve en alt enlem eğrilerinin çizimi için meridyenlerin uzunluklarına
uygulanan küçük mesafelerdir.
bazı seçilmiş meridyen düzlemine paralel izdüşümü düzlemine sahip olan bir harita izdüşümü.
coğrafik paraleller ve merkez meridyen düz çizgi, dış meridyen tam daire, diğer meridyenler
elips yayları şeklindedir.
'
merkator düzleminde ekvatordaki 1 ‘lık boylamlar biriminde ifade edilen bir paralel ile ekvator
arasındaki meridyen yayı uzunluğu.
yerin kutupsal eksenini içeren herhangi bir düzlem.bknz.
ayrıca astronomik meridyen
düzlemi,jeodezik meridyen düzlemi.
1. bilgi hakkında bilgi, örnegin; directorylerin bir listesi veya katoloğudur.2. veri hakkında bilgi,
örnegin; veri depolama konumlarının directorysi. bknz. veri tabanı ve veri sözlüğü.
bilgi hakkında bilgi diger bilgi anlamları hakkında daha özellikli bilgiler.
meteorolojik (hava) bilgilerini gösteren herhangi bir harita.
herbir ardışık hattın uzunluğunu ve sınırlarını vererek toprak parçalarının sınırlarını tanımlama
yöntemi.kamu malı olmayan toprakların çoğu bu şekilde ölçülmüş ve tanımlanmıştır.bu yöntem
aynı zamanda kadastral alanının prizmatik sistemine uymayan rezerve alanlar hibe alanlar gibi
düzensiz toprakları tanımlamak için kamu toprakları ölçmelerinde de kullanılmıştır.
tekrarlı bir teodolitin yatay dairesi üzerinde iki işaret arasındaki açının toplamayla belirlenmesi
iki işaret arasındaki yatay açı ölçü dizilerinin toplamı.
ay güneş ve dünya arasındaki tüm faz ilişkilerinin gerçekleştiği ve geçişinden sonra ay’ın
fazlarının takvim yılındaki belirli bir tarihe geri döndüğünde 19 yıllık yada hesaplanmış eş bir
süre periyodu.
fotogrametride kullanılmak üzere geometrik doğruluğu tam fotoğraflar elde etmek için
kullanılan özel olarak yapılmış ve kalibre edilmiş kamera.
algılama konuma ve yer geoidine bağlı noktalara, açısı baz alınarak yapılan görüntülerde
görünen detayların uygun coğrafi konumlamasına olanak tanıyan kovernet nodal
parametreleri.
doğru ölçüler için bir temel oluşturmak amacıyla tek ya da dizi fotoğraflarla birlikte uygun
koordinatların yardımıyla olayların kaydedilmesi.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 65/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
metrogon lens
metrogon mercek
micro features
micrometer
mikro detaylar
mikrometre
micrometer method
mikrometre yöntemi
mid latitude
yarı enlem
middle latitude
orta enlem
middle ordinate
middle point(mp)
middletone
orta ordinat
orta nokta
orta ton
mileage chart
military city map
military geography
uzaklık (mil) hava haritası
askeri şehir haritası
askeri coğrafya
military installation map(mim)
askeri üs haritası
milligal
miligal
milligauss
mine survey
miligauss
madencilik ölçmeler
mineral survey
mineral ölçüsü
minor axis
minor control
minor control plot
minor planets
minus denclination
minute of standart lenght
küçük eksen
küçük kontrol
küçük kontrol planı
küçük gezegenler
eksi denklinasyon
standart uygunluk dakikası
mirror image
miscellaneous chart
mismatch
missing triangle
ayna tersliğindeki görüntü
çeşitli hava haritaları
uyumsuz
eksik üçgen
mistake
mock up
model
yanlış, hata
fiziki örnek
model
model coordinates
model koordinatları
model datum
model datumu-
model marriage
model birleşimi
model scale
model ölçeği
modeling
model oluşturma, modelleşme
modified facsimile chart
değiştirilmiş faks hava haritası
modified julian day
değiştirilmiş julian günü
modified lambert conformal
map projection
değiştirilmiş lambert açı korur
harita izdüşümü
modified polyconic map
projection
değiştirilmiş polikonik (çok
konili) harita izdüşümü
modulation
modülasyon
modulation error
modülasyon hatası
molded aerial photograph
şekillendirilmiş hava fotografı
molitor precise leveling rod
molitor hassas nivelman mirası
mollweide homolographic
mollweide homolografik harita
ü ü ü
haritalama ve keşif fotoğrafçılığında kullanılan hava kameralarındaki geniş açılı merceğe
verilen özel isim.
fotoğraflarda tanımlanan fakat haritalarda görülemeyen rölyef drenaj ve arazi yapıları detayları.
bir dürbün gibi bir alette gözlenen çok küçük açıları ve boyutları ölçmeye yarayan yardımcı
alet.
bir teodolit ya da transite tutturulmuş bir oküler mikrometre ile,elengusyonundakiseçilmiş bir
yıldız ile, yıldızdan geçen düşeye yakın bir yer işareti arasındaki yatay açıyı ölçerek, ardından
gözlem zamanı için hesaplanmış yıldız azimutuna uygulanmasıyla bulunan astronomik azimut
belirleme yöntemi.
(1) bknz. orta enlem (2) (kartoğrafya) merkatör projeksiyonunda belirtilen ölçekle, aynı ölçeğe
sahip paralel.
ekvatorun aynı tarafındaki iki noktanın enlemlerinin aritmetik toplamının yarısı. orta enlem,
ekvatorun, kuzeyinde veya güneyinde olmasına göre “n” ya da “s” ile gösterilir.
bir kirişin orta noktası ile kendisine karşılık gelen daire yayının orta noktası arasındaki fark.
bir daire yayı üzerinde, her iki uçtan eşit mesafelerde belirlenen noktadır.
orijinal ve sonuçlandırılmış tekrar üretimde parlak ve gölgeler arasında kalan doğal ton, yarım
ton. diğer tarafta, tekrar üretimde parlak ve gölgeler arasında kalan renk tonları.
değişik noktaların birbirlerine olan uzaklığını gösteren hava haritası.
bknz. city products.
askeri harekatın idaresi ve planlamasına etki edebilecek suni ve doğal fiziksel özellikler ile ilgili
coğrafyanın özel bir sahası.
ateş sahaları, eğitim alanları ve menzil etkinlikleri gibi bilgilerle üst baskısı yapılmış ve bir veya
birden fazla standart seri haritalardan türetilmiş dma haritaları. askeri üs haritaları yaygın
olarak eğitim ve araştırmalarda kullanılan büyük kamplar, karakollar ve alanlar için yapılır 1:
50.000 ölçekte üretilir.
bir galin 1/1000’ ine ya da 1/1000 cm/sn2 ye karşılık gelen ivme birimi.bu birim, dünya
yüzeyinin ortalama gravitesinin yaklaşık milyonda birine karşılık gelip, gravite ölçmelerinde
kullanılır.bu tip ölçmeler, gravitasyonel ivmenin, merkezkaç bileşenini de içerir.
0.001 gauss (sersted) veya 100 gamalık manyetik kuvvet birimi
yeraltındaki maden pasajlarının ve madene ait doal ve yapay özelliklerinin (yüzey yada yeraltı)
belirlenmesi için yapılan ölçü. veri tünellerin hem yatay hemde düşey konumlarını,
uzunluklarını istikametlerin ve eğimlerini civar bölgenin topoğrafik ve jeolojik özelliklerini
madenin bulunduğu arazinin mülkiyetine ait bilgileri içerir
hazine arazilerindeki maden cevherlerinin kanuni sınırlarını diğer kamu arazilerinin
bölümlenmesinden farklı olarak doğrularla belirlenmesi için yapılan ölçü
bir elips ya da elipsoidin en kısa çapı.
bknz. fotogrametrik kontrol
bknz. radyal nirengi.
bknz. asteroid.
bknz. denklinasyon, tanım 3.
ekvatordaki bir dakikalık yayın uzunluğu, uzunluk bir değişkendir ve referans yüzeyi olarak
kullanılan özel elipsoid (sferoid) in boyutlarına bağlıdır.
bknz. ters döndürülmüş görüntü
diğer nizami seyrüsefer haritalarından farklı, özel hava haritaları.
mükemmel uyumun sağlanamadığı ve detayların yer almadığı bir koşulun meydana çıkması.
(sarkaç) bir geometrik çizgi üzerinde kusursuz bir kesişim elde etmek için bir bıçak kenarının
iki tarafıının yetersizliğini temsil eden üçgen.
bknz. kaba hata ;hata
bknz. pafta sitili.
bknz. hava destekli çıkarma modeli, taarruz çıkarma modeli ,taarruz modelleri, düz model,
büyük model, yarım model, asıl model, düzgün model, perspektif uzaysal model, rölyef model,
stereoskopik model, stereoskopik görüntü, stratejik planlama modeli, taktik planlama modelleri,
arazi modeli, eğrilmiş model.
stereo modelde görüntülenen herhangi bir noktanın alet eksenlerine göre konumunu
tanımlayan uzay koordinatları.
1.(fotogrametri)bir stereo modelde, deniz seviyesi datumunu temsil eden modelin parçası
olarak inşa edildiği kabul edilen yüzey.kullanılan fotografçılık tekniğine bağlı olarak yakınsal
model datumu ve çapraz model datumu gibi çeşitleri vardır.2.yükseklikleri gösteren harita
yada modeller için datum deniz seviyesi olabilir yada olmayabilir, fakat bir rölyef harita serisi
için sabittir.
kazıma işleminden sonra bir rölyef modelin asıl grid sınırlarına,bir modelin bölümlerinin
yeniden birleştirilmesi.
(fotogrametri)bir stereomodelde ölçülen bir uzunluk ile bu uzunluğun dünya üzerindeki karşılığı
arasındaki bağıntı. (modelde ölçülen uzunluğun,bunun dünya üzerindeki uzunluğuna oranıdır.)
model oluşturma kilinin,maketin kenarları arasında uygulanmasıyla, model yüzeyinin
geliştirilmesi.(rölyef modellerin oluşturulmasında bir başlangıç aşamasıdır.)
dma tarafından yeniden üretilmiş veya yabancı hidrografik kurumları tarafından yayınlanmış
deniz haritası üretim için izin verilmesiyle. yeniden ilgili her nitelik, yeniden üretim özel yetkisi
karşılıklı anlaşmada belirtilmektedir.
julian günlerinden 2 400 000.5 gün çıkarılarak her günün başlangıcını greenwich öğlesinden
greenwich akşamına çeviren ve daha az rakam gerektiren julian gününün kısaltılmış özel bir
formu.
kutup bölgelerinde kullanım için değişikliğe uğratılmış lambert konformal harita projeksiyonu.
standart paralellerden biri 89°59’ 58″ ve diğeri 71° veya 74° enlemindedir. paraleller,
merkezleri aynı olan daireler şeklinde genişlerler (içiçe daireler şeklindedir). bknz. ney’s map
projection.
orta meridyenin her bir yanında ve birbirine eşit uzaklıkta iki standart meridyen boyunca ölçek
korunarak ve merkez meridyen boyunca ölçek değiştirilerek elde edilen nizami polikonik bir
harita izdüşümüdür. dikdörtgen polikonik harita izdüşümü diye de adlandırılır.
taşıyıcı dalga olarak isimlendirilen bir radyo dalgasının modulasyon dalgası olarak
isimlendirilen dalganın anlık değerleriyle uyumlu olarak birtakım özelliklerinin değişimi.
elektronik uzunluk ölçme aletinde kristallerden elde edilen modulasyon frekanslarında
kristallerin gerçek frekansıyla doğru uzunluk ölçmesi için gerekli frekanslar arasındaki fark.
üzerine çeşitli semboller eklenmiş ve arazi kanfigürasyonunu göstermek için oluşturulmuş
düşey hava fotografı.
t- şekli kesişim kısımlı en küçük aralığı 2mm olarak üçgen yada dörtgen bölümlendirmesi olan
1mm’nın tahmin edilerek okunduğu termometre ve küresel düzeçle teçhizatlandırılmış mira.
tam daire olarak gösterilen, merkezden 90° meridyen ve düz çizgi ile temsil edilen merkez
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 66/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
map projection
izdüşümü
moment
moment
moment of inertia
eylemsizlik momenti
momentum
momentum
monochromator
monochrome
monocomparator
monokromatörtek renk-(monokromatik)
tek karşılaştırıcı
monoscopic revision
tek resim güncelleştirmesi
(monoskopik revizyon)
month
ay
monument
yer işareti
monumented bench mark
moon position camera method
yer işaretli nivelman noktası
ay konumu kamera yöntemi
morphographic map
morfografik kara haritası
mosaic
mozaik-
mosaicking board
mozaik yüzeyi
most probable value
olması en muhtemel değer
moving average
multibant photography
hareketli ortalama
çok bantlı fotografçılık
multicolor
çok renkli
multinational data base
(birçok uluslu veri tabanı)
multiple level line
multiple-camera assembly
çoklu nivelman hattı
çok yönlü kamera birleşimi
multiple-stage rectification
multipleks resim düzeltmesi
multiplex
multipleks
multiplex control
multiplex triangulation
multispectral
multipleks düzeltmemultipleks triangülasyon
multispektral
multispectral sensing
multispektral algılma
multiuse mqnuscript
çok kullanımlı metin
mutiple lens photograph mutiple-lens camera
çok mercekli fotograf
çok mercekli kamera-
nadir
nadir
nadir point
nadir point triangulation
nadir noktası
nadir noktası triangülasyonu
nadir radial
nadir-point plot
nanotesla
nadir işını
nadir noktası çizimigeomagtezm
narrow-angle lens
national data base
dar açılı mercek
(ulusal veri tabanı)
national geodetic vertical
datum of 1929
1929 ulusal jeodezik düşey
datumu
national map accuracy
standards
native map
natural detail
ulusal harita hassasiyet
standartları
yerel harita
doğal detay
natural error
doğal hata-
natural feature
naturel momument
(dogal detay)
(dogal işaret)
meridyen hariç olmak üzere, elipsi yaylar şeklindeki coğrafik meridyenleri, düz çizgi şeklinde
coğrafik paralelleri ve ekvatoru gösteren bir eşit alan harita izdüşümü.
bir kontrol yüzeyinin menteşe etrafında yada bir uçağın ağırlık merkezi etrafıında dönmesi gibi
bir nokta yada eksen etrafında dönme eğilimi.
herbir küçük parçanın kitlesini eksenden uzaklıklarının karesi ile çarpıp neticelerin toplamından
elde edilen büyüklüktür.
hareket miktarı.lineer moment cismin kitlesini lineer hızıyla çarparak bulunan
büyüklüktür.açısal moment ise eylemsizlik momentinin cismin açısal hızıyla çarpımı neticesi
bulunan büyüklüktür.
spektrumun dar bölümlerinin izalosyonu için kullanılan dağıtıcı alet.
tek bir renk tonu ya da renk.
tek bir fotograf üzerindeki resim kooordinatlarının ölçümü için dizayn edilmiş bir ölçme
sistemi,bir görüş sistemi ve bir okuma sisteminden oluşmuş hassas bir alet.
detayların tek bir resimden toplanması.eğik yada rölyef kaymaları için yapılan dengelemeye
çaba harcanmasına ihtiyaç yoktur.mevcut detayların merkez çizgi verileri ve yükseklik verileri
görüntüyle birlikte çakıştırılır.yeni merkez çizgi veri detayları eklenebilir veya mevcut detaylar
silinebilir yada uzaysal veya nitelikli olarak yenileştirilebilir.
ayın dünya etrafındaki dönüş süresi.ay,dönüşün yıldızlara,ilkbahar noktasına,perijiye,yükselen
düğüm noktasına yada güneşe göre olmasına göre;yıldız, tropik,anomalistik,nodikal yada
drakontik yada snodikal olarak isim alır.
1. bir ölçme noktasının konumunu işaretlemek için dikilmiş yada kullanılan yapı.bknz. ayrıca
suni işaret,doğal işaret. 2. demir direk,işaretli taş,ağaç gibi kadastral ölçümle oluşturulmuş
noktaları gösteren fiziksel yapı.işaret olarak değerlendirilen nesneler görünebilirlik,sağlamlık
gibi niteliklere sahip olmalıdır ve ölçüye başvurmadan konumu anlatabilmelidir.işaret ve köşe
eş anlamlı değildir.bknz. ayrıca köşe.
bknz. kalıcı nivelman işareti.
arkadaki bir yıldıza göre ayın fotoğrafını çekerek düşey sapmadan etkilenmeyen jeodezik
konumu belirleme yöntemi.
havadan kuşbakışı gözlem yapıldığında bazı unsurların belirginliklerine dayanan, standart
resim sembol yöntemiyle fizyografik unsurları gösteren küçük ölçek kara haritası.
1.(fotogrametri)yeryüzeyinin bir parçasının fotografik olarak sunulması amacıyla bindirmeli
hava fotograflarının birleştirilmesi.ayrıca hava mozaiği de denir.ayrıca bknz. kontrollü
mozaik,harita kontrollü mozaik,ortofoto mozaik,ölçek oranlı mozaik,yarı kontrollü mozaik,kolon
mozaik,kontrolsüz mozaik.
mozağin uygun bir yapıştırıcı ile tutturulduğu,genellikle masonite tavlanmış düzgün yüzeyli
materyal.
gözlemler serisinden matematiksel olarak belirlenen ve aynı seriden türetilen diğer değerlere
nazaran
hatalardan
daha
aza
etkilenen
değer.(olası en
muhtemel
değerin
türetilmesi,verilerden kaba ve sistematik hatalar çıkarıldıktan sonra yapılır.)
bknz. ardışık ortalama
tek bir alanın,elektromanyetik spektrumun farklı dalga boyu bantlarını gösteren birden fazla
görüntüsünün oluşturulduğu uzaktan algılama sistemi.
iki veya daha fazla renkli. polikrom (polychrome) diye de adlandırılır. ayrıca renk baskı işlemine
bknz.
iki veya daha fazla iştirak eden üye ulusun kontrolu altında bir standart belirlenmiş veri
tabanının işletilmesi ve idamesinin saglanmasıdır.
farklı yollar kullanılarak aynı terminal noktaları arasında tek veya daha fazla nivelman hattı.
iki yada daha fazla kameranın optik eksenleri arasında sabit bir açı olarak şekilde
yerleştirilmesi sonucu elde edilen birleşim.
istenen projektif dönüşümü elde etmek için seri halde bir çok projeksiyonun uygulanarak,eğik
fotografların düzeltilmesi için standart aletlerin kullanıldığı bir teknik.
çifte projeksiyonlu stereo kıymetlendirme aletlerine verilen genel ad. 1.negatif hava
fotograflarından elde edilen diyapozitiflerden stereomodel elde edilir.2.projeksiyon sistemi
bütün diapozitif alanı aydınlatır.3.stereomodel gezici bir ölçüm markası ile ölçülür ve çizilir.
bknz. fotogrametrik kontrol.
bknz. stereo triangülasyon
görünebilir ve kızıl ötesi gibi iki yada daha fazla spektral bantlarda uzaktan algılama.ayrıca
bknz. kızılötesi uzaktan algılama.
elektromanyetik spektrumun değişik bantlardan görüntü elde etmek için bir yada daha çok
algılayıcının kullanılması.
münhanilerin spot yüksekliklerinin yazıldığı ve belirli planimetrik detayların yatay konumlarını
içeren bir metin derlemesidir.topografik haritaların yada hava haritalarının tamamlanmasında
kullanılabilir ve bundan elde edilen bütün sonuç ürünlerinde yatay ve düşey doğruluğu korunur.
çok mercekli kamerayla çekilen fotograf.
her yönden eş zamanlı pozlamalarla geniş bir alanı kapatmak için iki yada daha fazla mercek
eksenlerinin sistematik olarak sabit açılarla yerleştirildiği kamera.
gözlemcinin altında zenithin doğrudan karşıtı olan gökküre üzerindeki bir nokta.ayrıca bknz.
yer nadiri;harita nadiri;fotograf nadiri.
bknz. fotograf ile nadir.
nadir noktalarının ışın merkezleri olarak kullanıldığı ışınsal triangülasyon.ayrıca noktası çizimi
de denir.
nadir noktasından gelen bir ışın.
bknz. nadir noktası triangülasyonu.
(geomanyetizma) genellikle yerin manyetik alanını tanımlamada kullanılan manyetik alan
şiddeti birimi.109 tesla=1 gama şeklinde tanımlanır.bknz. ayrıca gamma.
yaklaşık olarak objetif köşegeninin iki katı büyüklükte odak uzaklığına sahip mercek
herhangi bir ülkenin belirli amaçları için o ülke tarafından bir veri tabanının tasarlanması
işletilmesi ve idame ettirilmesidir.
1973 eylül datumundan önce 1929 deniz seviyesi datumu olarak bilinirdi.bu datum birbirine
bağı abd ve kanada 1. derece nivelman ağlarının 1929 yılı itibariyle birleşiminden
oluşturulmuştur.
bknz. a.b.d. ulusal harita hassasiyet standartları.
ülkenin hükümet ve özel kurumları tarafından üretilmiş o ülkeye ait kara haritası.
yeryüzü üzerinde insan yapısı haricinde nehirler, göller, ormanlar ve dağlar gibi detaylar.
natural feature olarak da adlandırılır. culture; hydrographic detail; hypsographic detail’ a bknz.
sıcaklık, rüzgar, gravite, refraksiyon, nem ve manyetik deklinasyondaki değişikliklerden
meydana gelen hatalar.
bak natural detail
bir ölçü istasyonu veya arazi köşe konumunun işaretlenmesini sağlayan nehir, tek başına olan
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 67/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
nautical broadcasts
deniz navigasyon yayını
nautical chart
nautical mile
deniz haritası
deniz mili
naval operating area chart
(oparea)
naval range charts
navigation charts
navigation information
network (navinfonet)
deniz harekat alanı haritası
navigation sight
navigasyon görüşü
navigational film strips
navigasyonal film şeritleri
navigational planets
navigational triangle
navigasyonal gezegenler
navigasyonal üçgen
navstar global positioning
system (gps)
navstar küresel konumlama
sistemi
navy navigation satellite
system (nnss)
near-certainty errror
donanma navigasyon uydu
sistemi
kesinliğe yakın hata
neat model
uygun model
neatlines
pafta çizgileri (jcs)
negative
negatif
negative altitude
negative component in colour
mixture
negative corrections
negative deflection angle
negative engraving
negatif yükseklik
renk karışımında negatif
bileşenler
negatif düzeltmeler
negatif sapma açısı
negatif kazıma/oyma
negative forming
negative lens
negatif şekillendirme
negatif mercek
negative mold
negative scribing
net
network analysis
negatif kalıp
negatif kazıma (tersim)
ağ
(ağ analizi)
neutral data
(tarafsız veri)
neutral filtre
new chart
nötral filtreyeni hava haritası
new edition
yeni baskı
new survey
new york levelling rod
yeni ölçme
new york nivelman mirası
newton
newton
newton’s laws
newton kanunları
newton’s rings
newton’un halkaları
newtonian constant of
gravitation
no check position
nocturnal arc
nodal line
nodal plane
newton’un gravite sabiti
kaya, ağaç vb. gibi dogal detaydır.
deniz taşımacılığıyla ilgili a.b.d. hükümetince yayınlanan acil tehlike durumları, değişen
navigasyon durumları hakkındaki güncel bilgiler ve özel ikazları içeren radyo navigasyon ikaz
mesajlarıdır.bu bilgilere aynı zamanda navigasyon bilgi sisteminde ulaşıladabilir.
bknz. hidrografik deniz haritası.
aslında bir büyük daire yayının 1 dakikalık uzunluğuna eşittir.bknz. ayrıca uluslararası deniz
mili.
filo tatbikat alanları, hava, deniz, denizaltı geçiş hatlarını gösteren oparea tarafından üretilmiş
ve detaylandırılmış deniz haritaları.
detaylandırılmış batimetri, grid, ve sınır aralıkları; akustik mesafe bilgileri ve sismik cihaz.
bknz. deniz hava haritası; hidrografik harita.
aşağıdaki ürünleri üreten bilgileri içeren dma veri tabanıdır: denizcilere bildirim, düzeltme
özetleri, sis işaretleri ve fenerlerinin listesi. yaygın telekominikasyon servisleri yoluyla güncel
deniz bilgilerininkullanıcılarının girişini böylece sağlar.
hava fotografı alımında görüşün düşey alanını ve uçağın gidiş yönü ile arkasını gösteren
yardımcı alet.
litografik(taş baskı)kopyasından fotograflanan kartografik verileri gösteren,a7 uçakları için jnc
ve tpc serileri,hh53 uçakları için onc ve jog serileri ve uzaktan harita okuyucu yüklenmiş
uçaklar için bütün 4 seriyi de kapsayan film şeritleridir.hareketli harita gösterim sistemi
yüklenmiş uçaklarda kullanılır ve harita verisine göre uçağın bağıl yatay konumunun kokpitte
görüntülenmesini sağlar.
gök navigasyonunda kullanılan 4 gezegen ; venüs ,mars,jüpiter ve satürn.
yükseklik azimut yada büyük daire denizcilik problemlerinden kullanılan üçgen.gök küresi
üzerinde gök üçgeni gök kutbu,gök cismi ve gözlemcinin zenitinden geçen büyük dairelerle
oluşturulur.küresel yeryüzü üzerindeki yer üçgeni ise kutbu ve yeryüzü üzerindeki iki noktayı iki
noktaya birleştiren büyük dairelerden oluşur.bu durumda ya gözlemcinin tahmin edilen konumu
ve cismin gök gözlemlerindeki coğrafik konumu yada büyük daire denizcilik problemleri için
varış ve hareket noktaları kullanılır.navigasyonal üçgen terimi navigasyon problemleri için
kullanılan gök yada yer üçgenini ifade eder. bknz. navigasyon bilgi ağı
yertüzü üzerinde ya da yakınında, bulunan bir kullanıcının anlık üç boyutlu konumunun ya da
hızının belirlenebildiği, 24 uydudan oluşan navigasyon ve konumlama sistemi.referans
sistemi:wgs 84’tür.kullanıcının alıcısının, konum ya da hız belirleyebilmesi için, en az 4 uyduyu
izlemesi gerekir.
bir kullanıcının 3 boyutlu konumlarının belirlenebildiği, kutupsal yörüngede, 5 ya da 6 uyduluk
küme.bknz. ayrıca yayınlanmış yörünge, dopler navigasyonu, hassas efemeris.
normal dağılım fonksiyonunda %99-78güvenirlik aralığına düşen hata.ayrıca bknz. dairesel
kesinliğe yakın hata;dairesel hata olasılığı.
fotogrametrik işlemlerde kullanılan büyük bindirme oranına sahip fotograf çiftidir.genelde iyi
model genişliği hava bazına,uzunluğu ise uçuşlar arasındaki genişliğe eşit bir dikdörtgene
yakındır.
bir haritanın sınırlarını oluşturan çizgiler, genellikle paraleller ve meridyenlerdir. (geleneksel
veya kendine özgü grid çizgileri de olabilir.) pafta çizgileri de denilmektedir.
1.siyah-beyaz fotografçılıkta film,plaka yada kağıt üzerine görüntünün normal tonlarının ters
olduğu görüntü.renkli fotografçılıkta ise görüntünün renkleri,tümleri olarak görünür.2.kartografik
yazımda,yazılan sayfa esasen manuel olarak üretilmiş negatiftir.ayrıca bknz. çift negatif, asıl
negatif.
ufuk düzleminin altındaki açısal mesafe.
iki bileşenin karışımlarından tek benzer elde etmek için, bir bileşenin açık örnek ile
karıştırılarak tam olarak doymamış hale getirilmesi.
negatif veya kazınmış yüzey üzerinde doğrudan yapılmış değişiklikler.
bknz. sapma açısı.tanım 1.
negatiflerde düzeltme ve ekleme işlemi. bu işlem, plastik altlık yüzeyine kazıma işlemi
sırasında uygulanmalıdır.
negatif kalıp şekillendirme, rölyef model yapımı.
paralel ışık ışınlarını gerçek odak olmaksızın ıraksayan mercektir.ayrıca bknz. tümsek
mercekler,ıraksak mercekler.
ana rölyef üzerinden alınan kalıptan çıkırılan kalıp.
bknz. tersim veya kazıma.
bknz. ölçme ağı.
yol ağı boyunca optimum güzergahın hesaplanması, ağ sisteminin akış kapasiteleri veya ağ
boyunca faaliyet için en uygun konumların belirlenmesi gibi bir ağda konumları arasındaki
ilişkileri ile çözümsel teknikler ilişkilendirilir.
cografi bilgi sistemi birçok uygulamayı desteklemeyi hedefler ancak belirli bir uygulama için
hazırlanmalıdır.
film yada plakaya gelen ışık yoğunluğunu renklerde kayba neden olmadan azaltan filtre.
gelecekte komşu/ilave bölgelerle ilgili ihtiyaçları karşılamak amacı ile geniş taslaklardan
meydana getirilmiş ve belirli bir alanda uçuş sırasındaki ihtiyaçları karşılamak amacıyla
meydana getirilmiş hava haritası.
daha önce yayınlanmış bütün yayınları kullanılmaz kılan, hava ve kara harita kullanıcıları için
önemli değişiklikleri içeren yeni baskı.
bknz. tekrar ölçme.
hareket edebilen bir hedefli, 2 parçalı mira 6.5 feetten büyük olan yükseklikler için, 6.5 feet’e
sıkıştırılır ve mirayı uzatarak yükseltilir.bir feet’in yüzde birine taksimatlandırılır ve bir verniyer
yardımıyla 1/1000’e kadar okuma yapılır.
newton metrik (sı) kuvvet birimidir.bir kg’lık cisme etki eden 1 n, ona saniyede 1 m/sn’lik hız
kazandırır.bknz. ayrıca din.
(1) (gravitasyon) evrendeki herbir parçacık, diğer bir parçacığı, kütlelerin çarpımıyla doğru,
aradaki uzaklığın karesiyle ters orantılı oalrak bir kuvvetle çeker.(2) (hareket) 1 her cisim,
durumunu değiştirecek bir kuvvet altında değilken, duruyorsa durmaya, üniform hareket
ediyorsa, hareket etmeye devam eder.2 momentin değişim hızı etki eden kuvvetle orantılıdır
ve kuvvetin etki ettiği düz doğrultunun yönünü alır.3 her bir etki için, eşit ve zıt yönlü bir tepki
vardır ya da iki cismin ortak etkileri eşit ve zıt yönlüdür.
düzensiz merkezi renk halkaları ile ortaya çıkan iki yüzey arasında yakın fakat düzgün
olmayan temastan oluşan girişim etkisi.
bknz. gravitasyon sabiti.
kontrolsüz konum
noktürnal yay
düğüm çizgisi
düğüm düzlemi
bknz. kesişim istasyonu.
bknz. astronomik yay.
bir gelgit alanında,gelgitin gitip geldiği ve gelgitin yükselmediği çizgi.
düğüm noktasında optik eksene dik olan düzlem.
deniz mesafe haritaları
seyrüsefer (seyir) deniz haritası
navigation bilgi ağı
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 68/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
nodal point
düğüm noktası
nodal point of emergence
nodal point of incidence
node
çıkışın düğüm noktası
düşüşün düğüm noktası
düğüm
node cycle
düğüm noktası devri
nodical month
nodical period
düğüm noktası ayı
düğüm noktası periyodu
noice level
nominal focal lenght
gürültü seviyesi
nominal (gerçek) odak uzaklığı
nominal orbit
nonautomatic rectifier -
nominal yörünge
otomatik olmayan düzeltici
nongravitational
perturbations
nonmonumented bench mark
nonperspective azimutal map
projection
nontilting-lens rectifier
nontilting-negativeplane
rectifier
normal
gravitasyonel olmayan
pertürbasyonlar
yer işaretsiz nivelman noktası
perspektif olmayan azimutal
harita izdüşümü
eğimsiz mercekli düzeltici
eğimsiz negatif düzlem düzeltici
normal distribution
normal equation
normal dağılım
normal denklem
normal gravity
normal gravite
normal gravity field
normal orbit
normal gravite alanı
normal yörünge
normal section azimuth
normal kesit azimutu
normal section line
normal kesit hattı
normal water level
normal su seviyesi
normal-angle lens
normal açılı mercek (kamera)
north
kuzey
north american datum
1927(nad27)
of
normal
kuzey amerika 1927 datumu
north american datum of 1983
(nad83)
kuzey amerika 1983 datumu
north bound node
north declination
north geographical pole
kuzey sınırı düğüm noktası
kuzey deklinasyonu
kuzey coğrafi kutbu
north geomagnetic pole
north magnetic pole
north point
north polar circle
north star
northing
kuzey jeomanyetik kutbu
kuzey manyetik kutbu
kuzey noktası
kuzey kutup dairesi
kuzey yıldızı
yukarı değer (jcs)
notice to mariners
denizcilere uyarı
nutation
nutasyon
nutation in right ascension
object orienled
rektasensiyondaki nutasyon
(nesneye yönelik)
objective lens
objektif mercekleri
1.(optikte)bir mercek yada mercekler sisteminin optik ekseni üzerindeki iki noktadan biri. ikinci
noktadan çıkan ışın birinci noktaya paralel olarak düşer.birinci düğüm noktası ayrıca ön düğüm
noktası,düşme düğüm noktası yada düşüş düğüm noktası olarak da adlandırılır.ikinci nokta ise
arka düğüm noktası,çıkış düğüm noktası,çıkışın düğüm noktası olarak da adlandırılır.ayrıca
düğüm de denir. 2. (astronomi) bknz. düğüm tanım 1.3. (hidrografi) bknz. antidromik nokta.
bknz. düğüm noktası ,tanım 1.
bknz. düğüm noktası tanım 1.
1.(astronomi)bir gezegen,gezegensi yada kuyruklu yıldız yörüngesinin ekliptikce olan yada bir
uydu yörüngesinin dönme yörüngesinin ekvator düzlemiyle kesişim noktaları.diğera adı düğüm
noktası.bknz.
ayrıca yükselen düğüm noktası,alçalan düğüm noktası,ekliptik düğüm
noktası,ekvatoryal düğüm noktası, düğüm noktaları hattı,ayın düğüm noktaları boylamı,aysal
düğüm noktası, düğüm noktalarının dönüşü.2.(optik)bknz. düğüm noktası,tanım 1. 3. bir
detayın yada birkaç detayın bağlantı yada kesişim noktalarını gösteren tek bir nokta.başka bir
deyişle düğüm herhangi bir ayrı nokta iki yada daha çok kenarın kesişim noktası yada bir
kenarın sonudur.
º
ayın düğüm noktalarının yaklaşık 18.6 yıllık bir sürede 360 ‘lik boylam devrini tamamlaması
için gereken süre.
ayın yörüngesindeki aynı düğümden yaklaşık 27 günlük ardışık iki geçişi.diğer ayı drakonik ay.
bir uydu yada gezegenin yörüngesindeki yükselen düğüm noktasından ardışık iki geçişi
arasındaki süre.
belirli bir ölçmede rastgele hataların büyüklüğü.
merceklerin, aynaların ve kameraların sınıflandırılmasında kullanılan yaklaşık odak uzaklık
değeri.
bir uzay aracının seyahat etmesi beklenen gerçek yada ideal yörüngesi.
düzeltme (rektifikasyon) elemanlarının hesaplanmasını ve her bir elemanın düzeltici üzerinde
ölçeği ya da karşılık gelen dairesi üzerinde manual olarak ayarlanmasını gerektiren düzeltici.
atmosfer elektromanyetizmasının mekanik sürüklemesi yada radyasyon basıncına bağlı oluşan
yüzey kuvvetlerinin sebep olduğu pertürbasyonlar.
bknz. geçici nivelman işareti.
tek bir görüş açısından perspektif çizgilerinin temel teşkil etmediği bir izdüşüm.
sabit ekseni doğrultusunda sınırlı hareketli merceğe sahip düzeltici sınıfı
eğimsiz negatif taşıyıcı içeren düzeltici sınıfı. bu sınıf düzelticilerde negatif taşıyıcı düzlemi
yataydır.
1. bir yüzeye ya da diğer bir doğruya dik düz çizgi. 2. bir yüzey ya da çizgiye dik olma durumu.
3. jeodezide referans elipsoid yüzeyine dik olan düz çizgi. 4. bir büyüklüğün ortalama düzgün
yada beklenen değeri.
tek boyutlu rastgele hataların davranışını tanımlayan matematiksel fonksiyon
gözlemden, şarttan (condition) ya da korelasyonlu denklemlerden (correlate equations)
türetilen eş zamanlı denklemler kümesi olup ve en küçük kareler dengelemesi için bir koşul
ifade eder. en küçük kareler dengelemesinde, normal denklemlerin çözümünden elde edilen
değerler istenen düzeltmeleri elde etmek için gözlem ya da koşul denklemlerine uygulanır.
gravitasyonel simetrisi olan normalize bir yer için matematiksel olarak tanımlanmış referans
gravite alanı.keyfi olarak da tanımlanabilen dönen bir seviye elipsoidinin potansiyeli olarak
alınır.
yerin gerçek gravite alanına yaklaşık olarak matematiksel olarak türetilen gravite alanı.
diğer gök cisimlerinden yada fiziksel olaylardan etkilenmediği düşünülen bir uydunun
yörüngesi.
gözlemcinin jeodezik meridyeni ile elipsoidal normali arasında , gözlemcinin elipsoid normaline
dik bir düzlemde kuzeyden saat istikametinde ölçülen açı.
elipsoid üzerinde ,bir noktadaki normali içeren ve diğer noktadan geçen bir düzlemde ,noktaları
birbirine bağlayan çizgi.
bir akarsu yatağı ,göl,gölet ya da küçük su birikintisinin ,genellikle kıyıdaki sürekli bitkilerle
belirli olan en yaygın su seviyesi. büyük su kütleleri boyunca ,dalga hareketli normal kıyı
hattının ötesindeki bitkilerin gelişimine de geciktirilebilir.
60o den 75o ye kadar açıya açıya sahip mercektir. genel objektif köşegenine yaklaşık eşit odak
uzunluğuna sahip mercektir.
yeryüzüne göre temel referans yönü.bknz. ayrıca pusula kuzeyi,grid kuzey,manyetik
kuzey,gerçek kuzey.
abd ve komşu ülkelerdeki jeodezik konumları tanımlayan datum,1927’ye kadar olan mevcut
jeodezik verilerin yeniden dengelenmesinden türetilmiştir.1866 clarhe elipsoidine dayanır.bknz.
ayrıca yatay datum.
1927 datumunun yerini alan yeni datum jeosentriktir ve grs80 parametrelerine dayanır.alaska,
kanada ve meksika’dan panama’ya kadar olan orta amerika ülkelerini kapsar. yeniden
tanımlanmış yatay istasyonların sayısı 250.000’i geçmektedir.
bknz. yükselen düğüm noktası.
bknz. deklinasyon tanım 3.
º
90 kuzey enleminde , kuzey yarımdaki coğrafi kutup.
kuzey yarımküredeki jeomanyetik kutup.
kuzey yarımküredeki manyetik kutup.
bknz. gök meridyeni.
bknz. arctic daire.
bknz. kutup yıldızı.
kara haritası üzerinde kuzeye doğru çoğalan grid değerleri. ayrıca bknz. sahte yukarı değer
(false northing). 2. (yüzey ölçmesi) bknz. enlem farkı.
denizcilik için gerekli tüm dma,uscg ve nos denizcilik haritaları, yayımları ve yeni bilgi için grafik
düzeltme verileri ve özel bildiriler. bu bilgi haftalık basılır. düzeltmelerin özet birleşimi olarak ağ’
da (navinfonet) üzerinde de ulaşılabilir.
1. bir cayroskop pervanesi gibi , dönen bir cismin oskülasyon ekseni. 2.(astronomi)
ekinoksların presesyonal hareketinde , ayın değişen konumlarından , daha az ölçüde de diğer
gök cisimlerinin ekliptike göre konumlarının değişmesinden dolayı oluşan düzensizlikler.
bknz. ekinoks denklemi.
dünya modellerini oluştururken taklit etme yoluyla aranan bir dizayn ve programlama
metodolojisidir ve üç esas özelliğiyle bir bütün oluşturur. örnegin en küçük birimlerinin
tanımlanması, paylaşım ve çokşekillilik .
objeden ışığı alan ve birinci ya da ilk görüntüyü oluşturan teleskop ve mikroskoplarda bulunan
optik bileşim kamerada ise objektif, mercek tarafından oluşturulan görüntü, son görüntüdür.
teleskop ya da mikroskopta, objektif mercek tarafından oluşturulan görüntü oküler tarafından
büyütülür.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 69/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
oblate ellipsoid of rotation
obligue ascension
dönel elipsoid
eğik yükselme açısı
oblique air photograph
eğik hava fotoğrafı-
oblique chart
oblique coordinates
eğik (meyilli) hava haritası
eğri koordinatlar
oblique cylindrical
orthomorphic map projection
oblique equator
oblique graticule
oblique latitude
oblique longitude
oblik (eğik) silindirik ortomorfik
harita izdüşümü
eğik ekvator
eğik gratikul
eğik enlem
eğik boylam
oblique map projection
oblique mercator projection
eğik kara harita izdüşümü
eğik merkator izdüşümü
oblique meridian
eğik meridyen
oblique parallel
oblique plotting instrument
oblique pole
oblique rhumb line
eğik paralel
eğik çizim (pafta açma) cihazı
eğik kutup
eğik eşkenar dörtgen çizgi
oblique sketchmaster
oblique sphere
eğik anataslak (kroki)
eğik görünüm
obliquity of the ecliptic
observation
observation eqmation -
ekliptik eğriliği
gözlem
gözlem denklemi
observed altitude
gözlenmiş yükseklik
observed angle
gözlenmiş açı
observed gravity
ölçülen gravite
observed gravity anomaly
observed value
ölçülen gravite anomalisi
gözlenen değer
obsolete chart
octant
güncel olmayan hava haritası
octant
ocular micrometer
oküler mikrometre
odograph
odograph
office compatations
(büro hesaplamaları)
off-line
(kapalı- hat)
offset
ofset
offset lithography
ofset litografya (matbaacılık)
offset press
ofset baskı makinası
offset printing
ok sheet
on -line
ofset baskı
onaylı pafta
(açık-hat)
one-projector method one–to–one (1:1) copy
onnex point
tek projektör yöntemi
bire bir (1:1) kopya.
ek noktası-
opacity
opaque
donukluk
donuk / opak
dönme ekseni daha kısa olan dönel elipsoid.
ilkbahar noktası saat dairesi ile gök ekvatoru ve bir noktanın eğik kürede yükseldiği andaki
ufuk düzlemi doğusunun kesiştiğin oktadan geçen saat dairesi arasındaki ilkbahar noktası saat
dairesinden doğuya doğruölçülen ve 24 saat’e kadar değer alabilen gök ekvatoru yay parçası
veya gök kutbu açısı.
(jcs) yatay ve düşey düzlemler arasındaki bir düzlemde, kamera ekseni ile alınan hava
fotografı. genellikle eğik (oblique) olarak bilinir. (1)çok eğik (high oblique)-görünen ufuk
resimlerde görülür. az eğik (low oblique) görünen ufuk görülmez.
eğik kara harita izdüşümündeki bir hava haritası.
birbirlerine göre dik olmayan ve kesişen iki doğruya göre noktayı tanımlayan büyüklük,eksen
de denilebilir.
bknz. oblik merkator izdüşümü.
düzlemi, eğik bir izdüşümün eksenlerine dik olan bir büyük daire.
eğik bir harita izdüşüme dayalı imgesel (hayali) bir gratikül.
eğik ekvatordan olan açısal mesafe. bknz. imgesel enlem.
verilen herhangi bir eğik meridyen ve esas eğik meridyen arasındaki açısal mesafe. ayrıca
bknz. imgesel boylam.
0° ve 90° arasındaki bir açıda eğimli bir ekseni olan harita izdüşümü.
eğik büyük daire boyunca silindire teğet merkator prensiplerine dayanarak geliştirilmiş,
noktaları dünya gibi küre veya elipsoid üzerinde bulunan uyumlu silindirik harita izdüşümü.
ayrıca eğik silindirik ortomorfik izdüşümü diye de adlandırılır.
eğik ekvatora dik bir büyük daire. referans eğik meridyen, esas eğik meridyen diye de
adlandırılır. ayrıca bknz. imgesel meridyen.
eşit eğik enlemin tüm noktalarını birleştiren, eğik ekvatora paralel bir daire veya çizgi.
eğik fotoğraflardan pafta yapım/çizim cihazı.
eğik ekvatora 90° olan iki noktadan biri.
1. eğik merkator izdüşümünün tüm imgesel meridyenler ile aynı eğik açıyı yapan bir çizgi. eğik
paralel ve meridyenler eğik ‘rhumb’ çizgisinin özel durumu olarak kabul edilebilir. 2. her ‘rhumb’
çizgi, esas veya imgesel, kendi meridyeniyle eğik bir açı yapar. bu gibi durumda, ‘rhumb’
çizgisini esas veya imgesel, paralellerden ve meridyenlerden ayırmak için tanımların içinde
‘rhumb’ çizgi ifadesi kullanılır. ayrıca bknz. imgesel ‘rhumb’ çizgi.
eğik fotoğrafların kullanıldığı bir çeşit anataslak.
ekvator ile kutuplar arasındaki bir gözlemciye gök cisimlerinin gök kürede ufuktan eğik olarak
yükseldiklerinin görünmesi.
ekliptik düzlemi (dünyanın yörünge düzlemi)ile gök ekvator düzlemi arasındaki dar açı.
bknz. observed value.
değişkenlerin, bilinmeyen parametrelerin yaklaşık değerlerine getirilecek düzeltmeleri ihtiva
eden dengeleme denklemidir.
düzelmiş sextant yükseklik açısı;alet hataları ,kişisel hatalar, eğim , refraksiyon,yarıçap ve
gerekli ise paralakstan arındırılmış,ufuk hattının üzerindeki bir gök cisminin merkezine olan
açısal mesafe.
direk olarak aletsel gözlem olarak ile elde edilmiş açı.sadece gözlem esnasındaki yerel
etkilerden meydana gelen hataları düzeltilmiş bir ölçülen açı,gözlemlenmiş açı (observed
angle) olarak tanımlanabilir.
bir gravimetre,bir sarkaç veya serbest düşen cisimlerin düşüş zamanını ölçen bir alet
tarafından bir istasyonda belirlenen gravite değeri.elde edilen gravite ölçü yapılan alete bağlı
olarak relatif veya mutlak olabilir.
bknz. gravity anomaly.
bir niteliğin, aletsel ölçüm yapılarak elde edilen değeridir. gözlenen değer terimi, genelde, bazı
dengeleme yöntemleriyle sistematik hatalar için düzeltmeler getirildikten sonra aletsel
ölçümlerden türetilen nitelik değerine verilen isimdir.
en son güncel seyrüsefer bilgilerini içermeyen hava haritası.
º
º
90 ‘lik bir aralık ve 45 lik bir yaya sahip bir tür sextant.
teli teleskobun asıl odak düzleminde hareket edecek şekilde yerleştirilmiş gez
mikrometresidir.ayrıca eyepiece mikrometresi olarak da tanımlanır.
(adım sayacı)(kilometre saati) katedilen gerçek mesafeyle orantılı olarak hareket eden veya
dönen bir mesafe ölçüm elemanı içeren mekanik bir alettir.sabit referans doğrultusu sağlayan
bir pusula elemanı ; ve mesafe bileşenlerinin integrasyonu veya toplamını ve bileşenlerin
hareketinin yönünün çözünürlülüğünü sağlayan bir tamamlama aletidir.
herhangi bir ölçü için grafik formlar arazi ölçü notlarını azaltmasına ragmen bütün
hesaplamaları içerir ve arazi çalışma raporları için arazi ölçülerinin hesaplanmasına dayanır.
bir bilgisayar ve bir dış birimi arasında işlemden önce veya sonra bilgi transferidir. açık-hat
işleminin tersidir.
1. (kartografik) yapılmış olan hava haritasında en üst enlemi belirlemek için izdüşümü oluşturur
iken, merkez meridyenin her bir tarafındaki meridyenlerin boylarına küçük mesafeler
eklenmesidir. 2. (ölçme) yeri belirlemesi gereken düzensiz bir çizginin veya düzensiz şekildeki
su kütlesinin uçlarına kadar giden çizginin ölçülmesi veya daha evvel yapılmış ölçümle ofsetler
hesaplanır. bir ofset aynı zamanda ölçüm veya diğer çizgide bir görev alır. takribi olarak
çizginin yönü jog’u geçmeden ve geçtikten sonra aynı olur. ilk veya ölçülmüş çizginin referansı
ikinci çizgi veya noktayı belirler.3. (yazı) bknz. ofset litografi.
mürekkeple çıkartılmış resmin baskı tabakasından ortada bulunan lastik tabakaya ve oradan
da kağıt veya diğer malzemeye dolaylı yoldan aktarılması metodu. ayrıca, ofset, ofset baskı,
diye de adlandırılır. ayrıca bknz. litografi, fotoğraf litografi.
görüntüyü ilk olarak lastik kaplı ekstra bir silindire ve daha sonra da “ofset” olarak kağıda
geçiren bir baskı yöntemi.
bknz. ofset litografi.
doğruluğu onaylanmış kayıt ve renk, her renk veya renk kombinasyonun ilk baskı ifadesi.
işlem devam ederken bir bilgisayar ve bir terminal veya gösteri cihazı arasında bilgi
transferidir. kapalı-hat işlemin tersidir.
bknz. salınım yöntemi.
bknz. kontak ölçü.
düşey ve eğik fotoğrafın karşılıklı yöneltilmesine yardım eden nokta. bindirme bölgesinde pas
noktalarının ortasına doğru seçilirler. alternatif fotoğraf setleri ek noktaları içerecektir. bknz.
pas noktası.
bknz. yoğunluk, tanım 1
1. işık geçirgenliği olmayan. 2. işığa hassas(fotosensetif) materyalleri etkileyen özel dalga boyu
(görülen veya görülmeyen) geçirmeyen. bir madde bazı renklere donuk ve diğerlerine donuk
olmayabilir. görsel olarak geçirgen (şeffaf) veya kimyasal değişikliklerle (morötesi ışınlarla)
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 70/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
open system (os)
(açık sistem)
open window process
açık pencere işlemi
operation map
harekat haritası (jcs)
operational grid
operational libraries
harekat amaçlı grid
harekat amaçlı
yayınlar/kütüphaneler
operational navigation chart
harekat amaçlı seyrüsefer hava
haritası (onc)
optical
optical axis
optik kama
eksen optik eksen
optical base-line measuring
apparatus
optik bazlı ölçme aletleri-
optical center
optik merkez-
optical correlation
optik korelasyon
optical density
optical flat
optik yoğunluk
optik düzgünlük
optical mechanical scanner
optik mekanik tarayıcı
optical parallax
optical path
optical plane
optical plummet
optical projection
optik paralaksoptik yoloptik düzlem
optik şakül
optik projeksiyon aletleri
optical rectification
optik düzeltme
optical square
optik kare
optical system
optik sistem-
optical vernier
optik vernier
optimum ground elevation
optimum arazi yüksekliği
orbit
yörünge
orbital altitude
orbital elements
yörüngesel yükseklik
yörüngesel elementler
orbital inclination
yörüngesel eğim
orbital mode
Konum belirleme yöntemi
orbital motion
orbital path
yörüngesel hareket
Yörüngesel yol
orbital period
yörünge periyodu
orbital plane
orbital velocity
ordinates
yörünge düzlemi
yörüngesel hız
ordinatlar
orientation
yöneltme
donuk olabilir. 3. negatif bir bölgeyi donuk yapmak için o bölgeye uygulanan materyal. 4.
materyale uygulama veya engelleme.
1. giriş ve çıkış boyunca onun ortamı ile kullanılan herhangi sistemdir. bir açık sistem onun
varlıgı devam ederken ortamdaki degişiklikleri dengeler veya adepte edebilir. 2.
bilgisayarlarda, bir açık sistem detaylı yayınlanmış işletme talimatları, donanım ve yazılım
açıklamaları ve kullanıcılara arayüz diyagramları kurabilmesi ve üçüncü grup bayiler sistemde
uyarlamalar ve eklemeleri yaparak kullanıcıların belirli ihtiyaçlarını sağlama imkanına sahip
olmalıdır. bknz. gosip
istenilen bölgelerdeki opak/donuk tabakanın bulunduğu yerden soyulması ile gerçekleştirilen
negatif ve pozitif renk ayrım metodu. genellikle, açık deniz ve bitki alanlarını kaplayan
bölgelerin altlık olarak hazırlığında kullanılır.
düşman güçlerinin tahmin edilen hareket ve yerini, aynı zamanda müttefik kuvvetlerin güç ve
yerlerini gösteren kara haritası.
halihazır harekat amaçlı grid. önceden gösterilen veya tercih edilen grid olabilir.
sözlük, açıklamalı sözlük, atlas, dergi ve benzeri yayınları içeren genel bilgi yayınları. üretimle
ilgili görevlerin yerine getirilmesi için kullanılan, dod mc&g kuruluşlarının veya dod olmayan
fakat bünyesinde yer alan ve dod yayınlarından nima(=dma) onaylı derlenmiş kataloglar,
bilgisayar yazıları, çoğaltılmış kopyalar, seçilmiş verileri içeren orijinal ekstra kopyalar.
dünya genelinde standart (1:1.000.000) küçük ölçek deniz/hava harita serisi. kartografik
verilerle beraber deniz/hava üst baskı engel tasvirlerini, havaalanları vb. bilgilerini içerir. orta
yükseklik için yüksek hızlı görsel ve radarla yön tayini için dizayn edilmiştir. ayrıca istihbarat
brifinglerinde ve görev planlama/analizlerinde kullanılır.
bak kama
bir mercek elemanında mercek yüzeylerinin eğriliklerinin merkezinden geçen doğru çizgi. bir
optik sistemde, optik eleman serilerinin asıl eksenlerinin çakıştırılmasıyla oluşturulan doğru.
ayrıca mercek ekseni, asal eksen.
uygun dengelenmiş mikroskoplarla doğrular arasındaki uzaklıklar ile tanımlanan uzunluklardaki
çubukların birleşiminden oluşmuş temel bir alettir. optik bazlı ölçme aletlerinin kullanımında
çubukların konumları, artikıl çizgileri çubuklar üzerindeki ölçme markalarıyla çakıştırılan sabit
mikroskoplarla kontrol edilir.
çıkış doğrultuları düşüş doğrultularına paralel olan ışınlara sahip merceklerin içinde ışınlarını
temsil eden doğruların kesişim noktası. bu nokta optik eksen üzerindedir. eğik bir ışık eğer bu
noktadan geçerse merceğin kalınlığıyla artan boyuna bir yer değişimi gösterir.
coğrafi alana ait depolanmış fotografik film çipi ile fotografik ya da televizyon algılayıcılarıyla
elde edilmiş gerçek zamanlı optik görüntünün elektronik olarak ilişkilendirilmesi işlemi. hava,
seyrüsefer ve kılavuzluk sistemlerini düzeltmek ya da kontrol etmek için gerekli konum
bilgilerinin sağlanmasında kullanılır.
geçirgenliğin ortak logaritması.
işığın dalga boyunun kesri içinde cilalanmış yüzey. optik düzlüğe sahip bir optik eleman ya da
cam plaka ile diğer yüzeylerin düzlüğü test edilir. ayrıca düz, optik düzlem de denir.
dönen bir ayna ve uçuş yolu boyunca bir tarayıcı modunda yansıyan ve/veya yayılan
elektromanyetik enerjiyi kayıt eden mercek ve prizmalarla birleştirilmiş bir dedektörden oluşan
sistem.
bknz. alet paralaksı.
bir optik sistemden geçen ışık ışını tarafından izlenen yol
bknz. optik düzlük
bknz. düşey kalimatör
fotografik çıktıların izdüşüm görüntülerini ya da harita üzerine superimpoze edilmiş diğer opak
materyali sağlayan aletler sınıfı. sıklıkla düşeye yakın fotograflardan ya da diğer kaynak
materyalden noktaların transfer edilmesi için kullanılır.
pozlama anındaki hava kamerasının eğikliğinden kaynaklanan görüntü kayıklıklarının
giderilmesi için eğik hava fotografının görüntüsünün bir yatay referans düzlemi üzerine
izdüşürülmesi işlemi
dik açının ayarlanması için kullanılan küçük el aleti.optik karenin bir çeşidi birbirlerine 45o
açıyla yerleştirilen iki düzlem aynayı kullanır. optik karenin diğer çeşidinde ise görüş
o
doğrultusuyla 45 lik açı yapacak şekilde yerleştirilen tek bir düzlem ayna kullanılmıştır.
mercek birleşiminin bütün parçaları ve bir projeksiyon ekranındaki görüntünün ya da
görülebilen görüntünün ya da fotografik emülsiyon üzerindeki görüntünün oluşturulmasına
yardımcı olmak için dizayn edilen yardımcı optik parçalardır.
objektif ve oküleri içeren odak düzlemine yerleştirilen cam plaka üzerine çizilen vernier çizgili
mikroskop
(fotogrametri) çizim aletinde optimum uzaklıkta izdüşürülerek fotograflanan alan içindeki kabul
edilen yatay yüzeyin yüksekliği.
gravitasyonel yada başka kuvvet etkisi altında,bir cisim yada parçacığın izlediği yol.örneğin bir
gök cisminin yada uydunun yörüngesi etrafında döndüğü diğer bir cisme göre izlediği
yoldur.yörünge terimi kapalı bir yolu ifade etmek için kullanılır.bknz. ayrıca merkezkaç kuvveti
yörüngesi,orta yörünge,nominal yörünge,normal yörünge,oskülasyon yörüngesi,bozulmuş
yörünge,kutupsal yörünge,sabit yörünge,iki cisim yörüngesi.
bir uydunun yörüngesinin esas gövde yüzeyinin üzerindeki ortalama yükseklik.
merkezsel bir kuvvet tarafından çekilen bir cismin yörüngesini tanımlayan altı parametrelik bir
set.
yörüngede dönen bir cismin katettiği yolun yönü.bu uydunun dünya olduğu kabul edilirse bu yol
ekvatora olan yolun eğim açısı olarak tanımlanabilir.
konumu bilinmeyen bir istasyonun , konumu bilinen istasyonlarla eş zamanlı gözlem
yapılmadığı zamanlarda konumu belirlemek için kullanılan bir metottur.uydu yörüngesinin yayı
uydu yörünge parametrelerine tamamıyla bağımlı konumu bilinmeyen istasyonun konumunun
belirlenmesine yarayan bilinen istasyonlarca belirlenen uydu efemerislerinin extrapolasyonu ile
hesaplanır.
gravitasyonel çekim etkisinin direk bir sonucu olarak kapalı bir güzergahtaki sürekli hareket.
bir cismin yüzeyinde cismin ana dönme eksenine dik olan doğrultu dışındaki bir yönde cismin
etrafında dönen bir uydu tarafından takip edilen yollardan birisi.uydunun izlediği yollar herbir
uydu yörüngesi arasında dönme açılarının eşit miktarda ve zıt yönlü olarak yer değiştirir.
bir uydunun yörüngesinde aynı noktadan ardışık iki geçişi arasındaki zaman farkı.diğer adı
uydu periyodu.
bir merkezi kuvvet yörüngesi tarafından belirli elips düzlemi.
yörüngesindeki herhangi bir noktada bir yer uydusunun yada yörüngesindeki bir cismin hızı.
dik yada eğik koordinatlar sisteminde bir a noktasının yatay yada x ekseninden y eksenine
paralel olarak ölçülen mesafesi.diğer adı toplam enlemler,y koordinatı.
1.pusula noktaları referans alınarak doğrultudaki doğru ilişkiyi bulma işlemi. 2.pusula noktaları
referans alınarak doğrultudaki doğru ilişliyi bulma durumu. 3.harita sembolleri, yeryüzündeki
karşılıkları ile paralel olduğu zaman harita yöneltilmiştir anlamına gelir. 4.kolimasyon çizgisi
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 71/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
o
orientation ımet
orientation point
yöneltme eki
yöneltme noktası
origin
başlangıç noktası
original
original copy
orijinal
orijinal kopya
original model
original negative
orijinal modelorijinal negatif
original survey
orthochromatic
başlangıç ölçmesi
ortokromatik
orthodrome
orthogonal
orthogonal map projection
orthographic chart
orthographic map projection
ortodrom
ortogonal
ortogonal harita izdüşümü
ortografik hava haritası
ortografik harita projeksiyonu
orthometric correction
orthometrik elevation
orthomorphic chart
orthomorphic map projection
orthophotograph
ortometrik düzeltme
ortometrik düzeltme
ortomorfik harita
ortomorfik harita projeksiyonu
ortofotograf
orthophotomap
ortofoto harita
orthophotomosaic
orthophotoscope
orthopictomap
orthorectification
ortofotomozaikortofotoskop
ortopiktomap
ortorektifikasyon
orthostereoscopy
oscillation
osculating elements
osculating ellipse
osculating orbit
ortostereoskopi
salınım
oskülasyon elemanları
oskülasyon elipsi
oskülasyon yörüngesi
other grids
diğer gridler
outer orientation
outer planet
dış yöneltme
dış gezegenler
outlier
outline map
anahatlar haritası
over run control
çalıştırma kontrolü
overcharging
gereğinden fazla yüklemek
overhang
çıkıntı-
overlap
bindirme
overlapping pair
bindirilmiş çift
overlay
(çakışma)
overprint
üst baskı (jcs)
doğrultuya ya da referans olan standart bir çizgiye paralel iken eğer yatay ölçüm dairesinde 0
okunursa, ölçücünün tramiti (yatay ve düşey açı ölçmeye yarayan alet) yöneltilmiştir, denir.
eğer referans çizgisi meridyen ise, daire bu meridyene göre azimutları gösterecektir. 5.bir
fotograf, yerin perspektif görüşünü doğru olarak sunduğu zaman ya da fotograf üzerindeki
görüntüler, gözlem noktasından haritadaki karşılıkları olan sembollerle aynı doğrultuda
görüldüğü zaman, bu fotoğraf yöneltilmiştir, denir. 6.fotogrametrik yöneltme, doğal arazi
detaylarının iki projektörden bindirilimiş fotoğraflarının optik projeksiyonuyla bir minyatür
ölçekte yeniden yaratılmasıdır. bütün eşlenik ışınlar uzayda kesiştiği zaman model oluşturulur.
ayrıca bknz. mutlak yöneltme, astrojeodezik datum yöneltmesi asıl yöneltme, deneysel
yöneltme, dış yöneltme, gravimetrik datum yöneltmesi, iç yöneltme, ön yöneltme, karşılıklı
yöneltme, tek astronomik istasyon datum yöneltmesi.
bak ek
düşey fotograflarda ve onların karşılıkları olan eğik fotograflardaki ortak alanlarda seçilen ve
düşey ile eğik arasındaki ilişkiyi bulmaya yarayan resim noktası. genelde her düşey fotoğrafta
bunun gibi iki nokta seçilir ve bunlar çakışan eğik fotograflara transfer edilirler.
mesafelerin, koordinatların veya açıların hesaplandığını gösteren referans konumu. sahte
başlangıç noktası, grid başlangıç noktası’na bknz.
bknz. orijinal kopya.
tekrar üretim işlemine tabi tutulmuş fotoğraflar, sanat çalışmaları, materyaller, daktilo edilmiş
konu, ve diğer materyaller. orijinal diye de adlandırılır.
bak esas model
pozlama anında kamera magazini içinde bulunan filmden geliştirilen negatif. birinci jenerasyon
fotografik ürün ile eş anlamlıdır.
bknz. ölçme.
(fotoğrafçılık) 1.doğadaki eşlenik tonlarına karşılık fotografta uygun ton değerlerinin üretilmesi.
2.mavi ve yeşile duyarlı, fakat kırmızıya duyarlı olmayan emülsiyon
bknz. büyük daire.
dik açılarda, dikdörtgensel ve dik açılarda, kesişmek ya da uzanmak
bak, ortografik harita izdüşümü.
ortografik izdüşümünde bir hava haritası.
izdüşüm çizgilerinin, sonsuzda bir noktadan yayıldığı ve bir teğet düzlemine dik olduğu
perspektif azimutal bir projeksiyondur. bu projeksiyon, başlıca, seyrüsefer astronomisinde gök
ekvator ve ufuk sistemleri koordinatlarının birbirine dönüşümlerinde kullanılır. ayrıca ortogonal
harita projeksiyonu da denir.
nivelmanla gözlenmiş yükseklik farkı ölçmelerine uygulanan sistematik düzeltme
ortometrikdüzeltme uygulanarak bulunan yükseklik.
çok küçük şekillerin doğru biçimde yer aldığı bir deniz/hava haritasıdır.
bknz. “açı koruyan (konformal) harita projeksiyonu”.
eğiklik ve rölyefe bağlı görüntü kayıklıklarının giderildiği perspektif fotograftan hazırlanan bir
fotografik kopya
ortofotoların birleştirilmesinden yapılmış foto haritadır. özel kartografik olarak fotografik kenar
zenginleştirmesi, renk ayrımı ya da bunların bir kombinasyonu ile birleşik işlemler olabilir.
aynı ölçeğe sahip mozaik oluşturan ortofotoların birleşiminden oluşan görüntü.
ortofotoları üretmek için kullanılan bir fotomekanik alet .
bir ortofoto harita altlığından yapılan piktomap.
arazi rölyefinden ve eğikliğinden kaynaklanan görüntü kayıklıklarının giderilmesi işlemi.
bununla beraber, radar görüntülerinde eğiklik yoktur.
yatay ve düşey uzaklıkların bir stereomodelde aynı ölçekte görünmesi durumu.
herbiri bir sarkaçın yönlerinde olan ikili hareket.bir salınım iki ardışık sallanmadan oluşur.
bir oskülasyon yörüngesini tanımlayan elemanlar.bknz. ayrıca oskülasyon yörüngesi.
oskülasyon epok’u olarak isimlendirilen bir noktada gerçek bir yörüngeye teğet olan elips.
merkezkaç ters kare kuvvetleri dışındaki kuvvetlerin etkisi durduğu zaman, bir uydunun belirli
bir t anından sonra izlediği elips.bir oskülasyon yörüngesi, bozulmuş gerçek yörüngeye teğettir
ve teğet olduğu noktada, gerçek yörüngeyle aynı hıza sahiptir.
ceylon belt, india zone ii a, west malaysian rso (metrik) grid gibi olup da universal transvers
merkator (utm) ve universal polar stereographic (ups) gridlerinin dışındaki gridlerdir.
dış yöneltme
yörüngesi mars’ınkinden daha büyük olan gezegenler. yani jupiter, satürn, uranüs, neptün ve
plüton.
zıtlık durumunun belirlenemediği ve bir niteliğe ait diğer ölçülere uymayan ölçü
(jcs) sadece, üzerindeki ilave verilerle ilişkilendirilebilen, yeterli miktarda coğrafik bilgilerin
bulunduğu bir haritadır.
(jcs) normal çalışması durduktan sonra, bir kameranın daha önceden belirlenen sayıda poz
almasına ya da belirlenen saniyede çalışmasına olanak veren ekipman, teçhizat
bir kara veya deniz/hava haritasını, karmakarışık olacak şekilde aşırı ilave bilgilerle
doldurmak.
fotograflanacak alan sınırı dışındaki pozlamalar, genellikle stereoskopik örtünün
tamamlandığından emin olmak için her kolonun sonlarında yapılan iki ek poz.
1.(jcs) fotografçılıkta bir fotografın diğer fotografta bulunan aynı alanı kapsama oranı.
genellikle yüzde olarak ifade edilir. bir uçuş doğrultusundaki uygun hava fotografları arasındaki
bindirmeye, ileri (boyuna) bindirme ya da ileri örtü denir. aynı zamanda son örtü de denir.
komşu paralel uçuş doğrultularındaki fotograflar arasındaki bindirmeye enine (kenar) bindirme
ya da enine örtü denir. 2. (jcs) kartografyada bir haritanın diğer haritalar tarafından kaplanan
alanı örten bölümüdür. 3.iki ölçü kaydında kapsanan alan. kayıtlar, belirleyici bölümleri
olmayan bir ya da daha çok ortak sınır çizgilerine sahip olarak tanımlanmıştır.
(fotogrametri) farklı pozlama istasyonlarından alınan iki fotograf. bu fotograflardan bir
tanesinin bir bölümü diğer fotoğrafın bir bölümünün görüntülediği aynı alanı görüntüler. bu
terim genel durumu kapsar ve stereoskopik inceleme için çekilen fotoğrafları ifade etmez.
ayrıca bak stereoskopik çift.
1.(jcs) orjinal üzerinde gözükmeyen ayrıntıların çıkması veya ihtiyaç duyulan belirli özelliklerin
aynı ölçekteki harita,. diyağram v.b. gibilerinde ortak olarak şeffaf veya yarışeffaflara çizilmesi
veya çıktısını alınmasıdır 2(sayısal) veri tabanı, sayısal görüntü ölçülerini desteklemekte
kullanılan, genellikle ilgili bilginin sadece bir cepesiyle ilişkili bir veri tabakasıdır. örnegin bir
vektör kıyı haritasıyla bir raster tabanlı haritasının üstüste getirilmesidir. üst üste getirme bir
ortak koordinat sistemi kullanarak altlığa kaydedilir. 3.(litografya) detaylar basıldıktan sonra
üzerine ilave veriler veya bir sembol koymaktır.bknz. correction overlay; çakışma tarihi;
radarkaplama çakışmaları ve üstüste çakışma.
1. bir kara veya deniz/hava haritasında orijinal baskının üzerine, özel kullanım veya verinin
önemini belirmek amacıyla ilave bilgilerin basılması. 2. çok karmaşık bir harita görüntüsündeki
bir detayın, başka bir detayla karışmayacak şekilde ayrı olarak basılması.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 72/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
oversheet
oversize chart
üst kalıp/pafta
standartdışı boyutlu harita
panchromatic
pancratic system
panel
pankromatik
pankratik sistem
levha (panel)
panel base
mozaik altlığı (tevhid kalıbı)
paneling
mozaikleme
panoramic camera
panoramik kamera
panoramic distortion
panoramik bozulma
panoramic photograph
pantograph
panoramik fotograf
pantograf
paper-strip method
kağıt şerit yöntemi
paralaxial light
paralaksiyal işın
parallactic aberration
parallactic age
parallactic angle
paralaktik aberasyon
paralaks döenmi
paralaktik açı
parallactic error
parallactic grid
paralaktik hata
paralaktik grid
parallactic in altitude
yükseklik paralaksı
parallactic inequality
paralaktik eşitsizlik
parallax
paralaks
parallax bar
parallax difference
paralaks çubuğu
paralaks farkı
parallax inequality
parallaks eşitsizliği
parallel
paralel
parallel of altitude
yükseklik paraleli
parallel of declination
deklinasyon paraleli
parallel of latitude
parallel plate
enlem paraleli
(paralel tabaka)
parallel sphere
paralel küre
parameter
parametre
parametric equations
parametrik denklemler
parametric latitude
parametrik enlem
partial tide
pass
kısmi gelgit
geçiş
pass point
pas noktası
passive satellite
pasif uydu
patch
(yama)
path
yol
ilave bilgi maksadıyla kullanılan derlenmiş haritanın, şeffaf veya kağıda basılmış hali.
küçük bir kara parçasını içeren ayrı bir harita basmaktan kaçınmak amacıyla; kitabe
çizgilerinin, söz konusu kara parçasını içine alacak şekilde, çok az genişletilmesi ve bu suretle,
standart boyuttan büyük olan haritalardır.
(fotografçılık), bütün renklere duyarlı film ya da plaka emülsiyonu
değişken, güçlü optik sistem. aynı zamanda zoom sistemi de denir.
1(kartoğrafya) bknz. “mozaik altlığı (tevhit kalıbı)”. 2. (fotogrametri) hava fotoğrafında kontrol
noktasının belirlenmesi için kullanılan hedefin bir elemanı. levhalar (panel) bezden, plastikten,
kontraplaktan veya duvar malzemesinden yapılır ve kontrol noktasının merkezini gösteren bir
model şeklinde simetrik olarak yerleştirilirler.
(kartoğrafya) pozitif filmlerin, grid veya izdüşüm çizgileri üzerine bütün olarak montaj edildiği ve
derleme amacıyla kullanılan bir alettir. ayrıca mozaik filmi de denir.
1. (kartoğrafya) distorsiyon içeren bir haritada hatanın belli bir bölgede toplanması yerine,
küçük miktarlarda tüm alana dağılması amacıyla, ilgili haritanın pozitif filminin bir kaç parçaya
kesilerek bölünmesi ve bir projeksiyon yapısındaki boyut değiştirmeyen bir altlık üzerine uygun
bir şekilde yapıştırılması. 2. (ölçme) bir kontrol noktasının, hava fotoğrafında tanınmasını
kolaylaştırmak için bu kontrol noktasına levhalar yerleştirilmesi.
arazinin bir bölümünün ya da tamamının panorama (manzara) sını alan kamera. bazı
çeşitlerinde, optik eksene dik bir eksende dönen mercek kullanırken, diğer çeşitlerinde görüşün
panoramik alanını elde edebilmek için kameranın kendisi saat istikametinde döner.
negatif film yüzeyinin silindirik 8 şeklinden ve bir panoramik kamera sisteminde merceklerin
tarama hareketinden kaynaklanan, yer noktalarının beklenen perspektif konumlarından olan
kayıklıklardır.
panoramik kameradan elde edilen fotograf.
haritaları, çeşitli çizimleri veya diğer grafik şekilleri belirlenen bir ölçüde kopyalamak için
kullanılan bir alet. pantograflar, sabit pantograf oranları olarak bilinen birkaç ölçeğe
ayarlanabilecek imkana sahiptir. ayrıca bknz. “iki boyutlu pantograf”.
çapraz oran eşitliğini temel alan grafik nokta nokta rektifikasyon (düzeltme) unun grafik
yöntemi. bu yöntemin yenileştirilmesi ile eğik hava fotografından harita detaylarının
güncelleştirilmesi olanaklı hale gelmiştir.
yolu bir merceğin ekseninin çok yakınından geçen ve merceğin zirvesine (başucuna) çok yakın
bir noktada ve normale çok yakın bir düşmeyle mercek yüzeyini kesen ışın.
bknz. diferansiyal aberasyon.
bknz. parlaks eşitsizliği dönemi.
1.(astronomi) bir cismin saat açısı ile, düşey dairesi arasındaki açı.diğer adı konum
açısı.2.(fotogrametri) diğer adı açısal paralaks.bknz. yakınsama açısı.
kişisel ya da aletsel paralakstan kaynaklanan hata.
(fotogrametri) cam gibi transparan materyal üzerine çizilen ya da kazınan dikdörtgensel
çizgilerin oluşturduğu ve sürekli yüzen ölçüm markası sistemi sağlamak için stereoskopik çift
üzerine ya da stereoskopun optik sistemine yerleştirilen sabit örnek.
herhangi bir yükseklikteki jeosentrik paralaks.bu ifade, ufuktaki bir cismin yatay paralaksı ile,
belirli bir yükseklikteki paralaksı ayırt etmekle kullanılır.
dünya yörüngesinin eliptikliğinden dolayı, ayın boylamındaki güneş pertürbasyonlarındaki
ikincil etki.
1.(jcs) fotografta, gözlenen noktadaki değişikliğe bağlı olarak, bir objenin bir referans noktasına
göre konumunda görünen değişiklik. 2.yüksekliklerindeki farklılıktan dolayı yeryüzündeki
objeler arasındaki görünen farklılık. aynı zamanda açısal paralaks,eşlenik isteği de denir.
ayrıca bknz. : mutlak stereoskopik paralaks,paralaks eşitsizliğinin yaşı,yıllık paralaks,yatay
ekvatoryal paralak,yalancı paralaks,jeosentrik paralaks,yatay paralaks,alet paralaksı,aysal
paralaks,artık paralaks,güneşsel paralaks,y paralaksı
bknz. stereometre
bir çift fotograf üzerindeki iki noktanın mutlak stereoskopik paralakslarındaki fark. objelerin
yüksekliklerindeki farklılıkları belirlemek için kullanılır.
ayın, dünyadan olan mesafesinin sürekli değişiminden kaynaklanan, gelgit akımlarının
büyüklüğü ve hızındaki veryasyon.gelgit akımlarının büyüklüğü ve hızı, ay yerberi noktasına
yaklaştığında artma, yer ötesi noktasına yaklaştığında azalma özelliği gösterir.
yer yüzeyi üzerinde ekvator düzlemine paralel ve eşit enleme sahip tüm noktaları birleştiren
daire veya bir kürede veya elipsoidde ana büyük daireye paralel daire ve büyük bir daireye
yaklaşan kapalı eğri.ters paralel olarak da adlandırılır.bknz. astronomik paralel,ekliptik
paralel,jeodezik paralel, coğrafi paralel.
gök küre üzerine eşit yükseklik açısına sahip tüm noktaları birleştiren ufka paralel
daire.almukantör, yükseklik dairesi, eşit yükseklik dairesi olarak da adlandırılır.
gök küre üzerinede, gök ekvatoruna paralel daire.gök paraleli, eşit deklinasyon dairesi olarak
da adlandırılır.
bknz. enlem dairesi.
optik mikrometrede genellikle kullanılan paralel yüzeyli ve optik olarak düzlenmiş bir optik
disktir. ayrıca düztabaka olarak adlandırılır ve optikal düzlüke bknz.
gök cisimlerinin ufka paralel hareket eder gibi göründüğü, kutuptaki bir gözleyiciye göre gök
küresi.
genel olarak bir problemin bağımsız değişken olmayan herhangi bir niteliği.spesifik olarak, bu
terim problemin amacına göre keyfi değerler alabilen nitelikleri, bağımlı değişkenlerden ayırt
etmekte kullanılır.
bağımsız değişkenlerin ya da koordinatların her birinin parametreler cinsinden ifade edildiği
denklemler kümesi.
elipsoide ekvator boyunca teğet olan kürenin merkezindeki açı.enlemi tanımlanan noktadan
ekvatora dik indirilen doğrunun küreyi deldiği noktayı küre merkezine birleştiren doğru ile
ekvator düzlemi arasındaki açı.parametrik enlem jeodezi ve kartoğrafya problemlerinin
çözümünde kullanılan yardımcı bir enlemdir.
bknz. öğe,unsur(constituent)
1. uydunun dünya çevresinde bir dönüşü.bknz. yörünge. 2. uydunun veri toplam istasyonu
telemetre menzili içinde olduğu zaman periyodu. 3. (ölçme) fotografik resim içeren bir hat plaka
veya diğer malzeme üzerinde yapılan bir tam ölçü kümesi.
yatay ve/veya düşey konumu fotogrametrik yöntemlerle fotograflardan belirlenen ve bir
modelin mutlak yöneltmesinde kullanılan noktadır. aynı zamanda fotogrametrik nokta da denir.
ayrıca bknz. ;ek nokta;ek yükseklik;ek konum.
çıktı gücüne yardımcı hiçbir güç kaynağı taşımayan uydu;pasif reflektör uydu,aktif uydu ya da
bknz.
(sayısal) veri içeriği güncelleştirilirken, tamamlanırken veya zenginleştirilirken bir veri tabanı
veya yazılım içine bilginin küçük bir alanının eklenmesidir.
bir uydunun yörünge düzleminin dünya yüzeyine projeksiyonu.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 73/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
pc arc / info
pc arc/info
pc-1000 camera
peaucellier inversor
pc-1000 kamerası
peaucellier dönüştürücü
peel
soyma
peepsight compass
peg adjustment
arpacıklı alidat
adım dengeleme
peg test
pemberton leveling rod
adım testi
pemberton nivelman mirası
pendulum
sarkaç
pendulum alidade
sarkaç alidatı
pendulum astrolabe
sarkaç astrolabı
pendulum level
sarkaç nivosu
peoppsight
percent of enlargement
/reduction
arapacıklı pusula
büyütme/küçültme oranı
percent of slope
perigee to perigee period
perihelion
eğim yüzdesi
perijiden perijiye periyot
perihelyon
period
periyot
period of satellite
periodic errors
uydunun periyodu
periyodik hatalar-
periodic perturbations
periyodik bozulmalar
periodic terms
permanent bench mark
periyodik terimler
kalıcı nivelman noktası
personal equation
kişisel eşitsizlik
personal error
kişisel hata
personal parallax
perspective
perspective axis
perspective center
kişisel paralaks
perspektif
perspektif ekseni
perspektif merkezi
perspective chart
perspective grid
perspektif harita
perspektif grid
perspective map projection
perspektif harita projeksiyonu
perspective plane
perspektif düzlemi
perspective ray
perspective spetial model
perspektif işını
perspektif uzaysal modeli
perspective view
perspektif görüş
perspectivity
perspektiflik
perturbation
bozulma
perturbed orbit
bozulmuş yörünge
perturbing factors
(forces)
phase
bozucu faktörler
faz
vektör verilerle çalışan, bir kişisel bilgisayar için hazırlanmış ilişkisel bir coğrafi bilgi sistemi
yazılımıdır. esri ( environmental system research institute ) tarafından düşük düzey olarak
hazırlanmıştır.
odak uzunluğu 1.000 mm olan bir jeodezik yıldız kamerasının ticari adı.
rektifikasyonun (düzeltmenin) doğrusal ve açısal 9 eleman için mekanik bir çözüm sağlayan
ters döndürücü sınıfı. aynı zamanda makas ters döndürücü de denir.
(negatif soyma, açma) opak tabakanın taşıyıcı altlık üzerinden kaldırıldığı (çıkarıldığı) bir
tekniktir. dış çizgisi oluşmuş detayın içini soymak (negatif); dış çizgisi oluşmuş detayın dışını
soymak (pozitif) üretim sağlar. ayrıca bknz. “mask”.
düz kenarında bir arpacık bulunan alidat çeşidi.
kısa düzece sahip bir nivelman aletinde kolimasyon doğrusunu düzeç doğrusuna paralel
yapmak için ve iki sabit işaret. bir alet bakışı mesafeye yerleştirmek için kullanılan dengeleme
metodu.11/10 adım dengeleme olarak da adlandırılır.
bir nivelman aletinin kolimasyon ayarını tespit etme metodu.
mira boyunca diyagonal olarak işaretlenmiş daire ve bakla şekilli değişik işaretlere sahip olan
bir konuşan mira.feet’in yüzde biri okunabilir.
1. genelde gravite ve momentum etkisiyle serbestçe sallanacak şekilde bağlanmış kütle. 2.
altından sert bir yayla desteklenmiş gravite ve yayın yükleyici gücüyle salınan düşey çubuk.
düşey açıları ölçebilmek için gerekli yatay doğrultuyu sağlamak için kabarcık düzeç yerine
sarkaç kullanılan bir teleskopik alidat.
konum belirleme için sabit yükseklik kullanan astronomik alet.ayırıcı özelliği suni ufuk düzlemi
oluşturmak için sarkaç üzerine ayna monte edilmiş olmasıdır.
içine monte edilmiş bir sarkaç yardımıyla bakış doğrusunun otomatik olarak yatay tutulduğu bir
nivelman aleti.(kompansatörlü nivo)otomatik nivo da denir.
nişangahları yarıklardan oluşturulmuş pusula.
bir orijinalin büyütülerek veya küçültülerek tekrar üretiminde kullanılması. 4 inç’e 5 inçlik bir
orijinalin % 50 oranında doğrusal büyütülmesinde sonuç 6 inç 7 ½ inç olur. aynı orijinalin % 50
küçültülmesinde sonuç 2 inç’e 2 ½ inç olur. ayrıca bknz. “yeniden üretim ölçeği”.
bknz. eğim.
bknz anomalistik periyot.
bir gezegenin eliptik yörüngesi üzerinde güneş çekim merkezinde olduğunda güneşe en yakın
olduğu nokta.aphelyonun karşıtı.
1. bir daireyi tanımlamak için geçen süre.2. verilen bir basit harmonik dalganın sabit bir faz
noktasından ardışık geçişleri arasındaki zaman frekansın karşılığı.bknz. ayrıca anomalistik
periyot,yörüngesel periyot,yıldız periyodu.
bknz. yörüngesel periyot.
tam bir gözlem kümesinde her bireysel hataya karşılık gelen, zıt yönlü olan hata. sınırlı
serilerde, ihmal etme doğru olmayabilir fakat n adet gözlemin ortalamasının hatası tek bir
ölçünün hatasının 1/n’ i ya da daha azı olması beklenebilir.
bir gezegen veya uydunun yörüngesinde yönü zamanda düzenli olan veya periyodik olan ve
uzun zaman içinde ortalama etkisi sıfır olan bozulmalar.
bir yörüngenin matematiksel ifadesi içinde büyüklük ve yön olarak zamanla değişen terimler.
hemen hemen sabit özellikteki nivelman noktası.genellikle basit nivelman noktası olarak dizayn
edilir.sabit nivelman noktasının kabul edilen datuma göre uzun zaman içinde yüksekliği
koruması istenir.
bir olayı duyusal algılama ile buna verilen motorsal tepki arasındaki zaman farkı.kişisel
eşitsizlik pozitif veya negatif olabilir.yani gözlemci olayı önceden sezmiş veya hareket etmeden
önce gerçekten olduğunu görmüş olabilir.bu sistematik bir hatadır ve sabit olarak
değerlendirilir.
kişilerin şahsi alışkanlıkları boyutsal değerleri tam olarak algılayamama veya
ölçememelerinden veya benzer şartlar altında duygusal ve fiziksel olarak aynı yolla hareket
etme eğilimlerinden kaynaklanan hata.düzenli ortaya çıkıyorsa sistematik olarak tek kez ise
kaba hata olarak ortaya çıkar.kişisel hataların küçük bir kısmı rasgele hatalara dahil edilebilir.
bknz. alet paralaksı, tanım 2
objelerin bağıl uzaklık ve konumlarına göre göze görünmesi.
bknz. eşlenik ışın ekseni
perspektif ışın demetlerinin başlangıç ya da orijin noktası. bunun gibi iki nokta genellikle iç
perspektif merkezi ve dış perspektif merkezi olarak adlandırılırlar. mükemmel bir mercekkamera sisteminde, iç perspektif sisteminden fotografik görüntülere olan perspektif ışınlar ile
dış perspektif merkezinden fotograflanan değerlere olan eşlenik ışınlar aynı açılara sahiptirler.
bozulma olan bir mercekte, bu fotoğrafın sadece belirli bir bölgesi için geçerlidir. mükemmel
dengelenmiş bir mercek-kamera sisteminde dış ve iç perspektif merkezleri sırasıyla kamera
merceğinin ön ve arka düğüm noktaları ile çakışırlar. aynı zamanda projeksiyon merkezi de
denir.
perspektif projeksiyonlu bir harita.
(jcs) yeryüzündeki ya da datum düzlemindeki sistematik çizgiler ağının perspektifini temsil
etmek için fotograf üzerine çizilen ya da superimpoze edilen çizgiler ağı. aynı zamanda,
kanada gridi de denir. ayrıca bknz. grid yöntemi.
seçilen bir noktadan çıkan düz çizgilerin dünya yüzeyindeki noktalardan geçerek izdüşüm
yüzeyine izdüşürülmesiyle üretilen bir harita projeksiyonudur. ayrıca “geometrik harita
projeksiyonu “ da denir.
perspektif merkezini içeren herhangi bir düzlemine bir perspektif düzlem ile yerin kesişmesi
hava fotografında her zaman bir düz çizgi olarak görünür.
perspektif merkezi ile obje noktasını birleştiren çizgi. ayrıca bknz. görüntü ışını
bir stereoskopla bir çift hava fotografının görüntülenmesi ve derinliğin gösterilmesi suretiyle
arazi alanının optik olarak yeniden oluşturulması.
bir yüzey üzerinde ya da üstünde belirli bir görüntüleyici konumu referans alınarak oluşturulan
üç boyutlu görüntü.
iki geometrik konfigürasyonun noktaları, çizgileri ya da düzlemlerinin perspektif olarak
karşılaştırılması. genel olarak doğrusal perspektiflik olarak bilinir, çünkü açısal perspektiflik
içerilmeden önce gerçek perspektif merkezinin belirlenmesi gereklidir.
gök mekaniğinde gerçek yörüngenin merkezi güç yörüngesinden farkı.bazı dış güçlerden
örneğin diğer iki cismi çeken üçüncü bir cisimden dirençli ortamdan (atmosfer)çeken gücün
nokta kütle gibi davranmamasından kaynaklanır.bknz. gravitasyonel bozulmalar,uzun periyotlu
bozulmalar,gravitasyonel olmayan bozulmalar,ikincil bozulmalar.
bir uydu yörüngesinin simetrik olmayan çekim kuvvetleri atmosferik sürüklenme,radyasyon
basıncı gibi etkilerle normal yörüngesinden farkı.bknz. bozulma.
gök mekaniğinde yörüngede hareket eden cismin yörüngesini merkezi güç yörüngesinden
farklı hareket ettiren herhangi etki.
1 (genel) bağımsız değişkenin belirli değeri için periyodik büyüklük; periyodun kesirli kısmı
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 74/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
phase age
phase angle
faz yaşı
faz açısı
phase inequality
faz eşitsizliği
philadelphia leveling rod
philadelphia nivelman mirası
photo angulatör
photo base
foto açı ölçer
fotograf bazı-
photo compase
foto dizgi
photo plot
photo pyramid
foto çizim
foto piramidi
photo revision
foto güncelleştirme (revizyon)
photoalidade
fotoalidat
photo-altitude
photocontour map
fotoğraf yüksekliği
foto kontur harita
photocontour map
foto münhanili harita
photocontour process
foto kontur işlemi
photocontrol base
photocontrol diagram
foto kontrol bazı
foto kontrol diyagramı
photocontrol index map
foto kontrol indeks haritası
photocontrol point
photogoniometer
photogrammetric
foto kontrol noktası
fotogonyometre
fotogrametrik sayısallaştırma
photogrammetric camera
photogrammetric compiation
photogrammetric control
fotogrametrik kamera
fotogrametrik derleme
fotogrametrik kontrol
photogrammetric control point
photogrammetric map
fotogrametrik kontrol noktası
fotogrametrik harita
photogrammetric point
photogrammetric pyramid
fotogrametrik nokta
fotogrametrik piramit
photogrammetric rectification
photogrammetric survey
photogrammetric triangulation
photogrammetry
fotogrametrik rektifikasyon
photograph
fotograf
photograph center
fotograf merkezi
photograph coordinates
photograph meridian
fotograf koordinatları
fotograf meridyeni
photograph nadir
fotograf nadiri
photograph paralel
fotograf paraleli
photograph perpendicular
fotograf diki
fotogrametrik ölçme
fotogrametrik nirengi
fotogrametri
istenen referanstan ölçülür.2(ölçme) bir cismin veya işaretin bir tarafının diğer tarafına göre
daha güçlü aydınlatılması sebebiyle ortaya çıkan görünür yer değişimi.konumlamadaki hata
merkez dışı işaret gözlemedeki ile aynıdır.3 (astronomi) bir cismin aydınlatılmasındaki
sistematik değişim nedeniyle oluşan tekrarlanan görünüşler dairesinde bir safha.ay fazları
arasında yeni aydan dolunaya ve tekrar yeni aya doğru ve yere göre göreli konumu değiştikçe
geçer.
bknz. faz eşitsizlik yaşı.(age of phose inegualıty)
1. aynı frekansa sahip periyodik olarak tekrarlanan iki olayın faz farkı açısal olarak ölçülür.2. bir
gök cismindeki güneş ve dünya arasındaki açı.
gelgit veya gelgit akıntılarında ayın fazının değişimine bağlı değişimler.yeni ay ve dolunayda
güneş ve ayın gelgite sebep olan güçleri birleşik etki eder ve ortalamanın üstünde gelgit ve
gelgit akıntısına sebep olur.ayın ilk ve son çeyreklerinde gelgite sebep olan güçler birbirine
zıttır ve ortalamanın altında gelgit ve gelgit akıntısına neden olur.
konuşan mira olarak da kullanılabilecek şekilde derecelendirme işaretleri yapılmış iki parçalı
hedef mirası.7 feet’ten yüksek yerler için hedef 7 feet’e kenetlenebilir ve mira uzatılarak
yükseltilebilir.hedef mirası olarak verniyerle bir feet’in binde biri;konuşan mira olarak bir feet’in
yüzde birinin yarısı okunabilir.
bknz. açı ölçer.
birbirini takip eden iki adet komşu düşey hava fotograflarının asal noktaları arasındaki uzaklık.
genellikle diğer baskının asal noktası transfer edildikten sonra tek bir baskı üzerinde ölçülür.
aynı zamanda bknz. baz doğrusu, tanım 2
bir ya da daha çok görüntüyü sırayla ve tekrarlanan pozlamalarla önceden belirlenen
konumlarda bir baskı plakası ya da negatif üzerine mekanik olarak basılacak şekilde dizmeye
yarayan makine.
bknz. foto indeks, tanım1
pozlama istasyonu ve fotograf üzerinde konumları bilinen üç kontrol noktası ile oluşturulan özel
bir uzaysal konfigürasyonu temsil eden fotografik eğimin hassas olarak belirlendiği analitik
yöntem birleşimi. yer piramidi ile birlikte kullanıldığında, pozlama istasyonunun tam olarak
belirlenmesini olanaklı kılar. bknz. : yer piramidi
hava fotograflarıyla yapılan bir çalışmada toplanan bilgilere dayanarak harita üzerinde
değişiklikler yapma işlemi.
bir teleskopik alidatı, bir plançetesi ve bir cetvel olan ve bir üç ayak üzerine monte edilen
fotogrametrik alet. doğrultuları çizmek ve eğik ve yersel fotograflar üzerinde görünen
detaylardan seçilenlerin düşey açılarını ölçmek için kullanılır.
uçağın fotoğraflanacak arazinin ortalama yüksekliğinden itibaren 10 olan yüksekliği.
planimetrik doğru konumların fotografik olarak gösterildiği topografik harita. düşey
fotografçılıkta kullanılabilmesine rağmen genellikle yakınsak fotografçılık kullanılarak
hazırlanır.
planimetrik detayların (düz detay), fotografik olarak, gerçek konumlarına uygun bir şekilde
bulunduğu topoğrafik bir haritadır. her ne kadar klasik düşey fotoğraflar kullanılabilse de
genellikle konvergent fotoğraflardan hazırlanır.
bir foto kontur haritadaki, topografik çizim üzerinde normal olarak gösterilen bilgiler ile hava
fotografının birleştirilmesi için yapılan işlem. sistem genellikle bölümden oluşur. (1)kontur çizimi
için klasik stereo kıymetlendirme aleti; (2)hava fotograflarının eğim düzeltimi için bir düzeltici;
(3)rölyef kayıklığını ortadan kaldırmak için bir bölge yazıcısı. yakınsak fotografları kullanacak
şekilde dizayn edilmesine rağmen normal düşey fotograflarda kullanılabilir.
bknz. kontrol bazı.
pas noktalarının istenen konumlarını içermek için, üzerinde istenen yer kontrol ağları bulunan
seçilmiş herhangi bir altlık harita ya da fotoğraf indeksi. ayrıca bknz. foto kontrol indeks
haritası.
üzerlerinde yer kontrol ve fotografta tanımlanmış yer noktalarının gösterildiği ve tanımlandığı
seçili herhangi bir altlık harita ya da foto indeks. ayrıca bknz. foto kontrol diyagramı.
bknz. resim kontrol noktası.
gerçek perspektif merkezinden fotograf üzerindeki noktalara olan açıları ölçmeye yarayan alet.
fotogrametrik aletler yardımıyla, üç boyutlu koordinatlar elde edilerek, hava fotograflarından ve
jeodezik kontrol verilerinden yararlanılarak yapılan sayısallaştırma.
fotogrametrinin değişik branşlarında kullanılan kameralara verilen genel isim.
bknz. : derleme tanım 2
(jcs) yer kontrol yöntemleriyle yapılan kontrolden farklı olarak fotogrametrik yöntemlerle
yapılan kontrol. ayrıca küçük kontrol, çok yönlü kontrol da denir.
fotogrametrik nirengi sonucunda bulunmuş yatay kontrol noktası.
fotogrametrik aletler yardımıyla hava fotograflarından ve jeodezik kontrol verilerinden üretilen
topografik harita. ayrıca stereometrik harita, stereo topografik harita.
bknz. pas noktası.
fotograf üzerinde konumları bilinen üç kontrol noktası ve pozlama istasyonuyla oluşturulan
uzaysal konfigürasyonu temsil eden, bir yer piramidi ve foto piramidi içeren fotografik eğikliğin
hassas belirlenmesine yarayan analitik yöntem. ayrıca bknz. : yer piramidi; foto piramidi.
bknz. rektifikasyon (düzeltme).
yersel ve hava fotograflarının kullanıldığı ölçme.
bknz. foto nirengi.
1. (jcs) fotografik görüntülerden güvenilir ölçümler elde etme bilim ya da sanatı. 2.stereoskopik
alet ve yöntemleri kullanarak hava fotograflarından harita üretimi. ayrıca, bknz. : hava
fotogrametrisi, analitik fotogrametri, stereo fotogrametri, yersel fotogrametri.
bir kamerayla, duyarlı materyal üzerine yapılan pozitif ya da negatif resim ya da böyle bir
kamera orjinalinden yapılan baskılar için verilen genel isim. ayrıca bknz. hava fotoğrafı, ilave
fotoğraf; denk düşey fotoğraf; eşlenik fotoğraflar, ufuk fotoğrafı, yatay fotoğraf, kalıplandırılımış
hava fotoğrafı, çok mercekli fotoğraf; eğik hava fotoğrafı, ortofotoğraf, panoramik fotoğraf; iğne
ucu fotoğrafçılık, yersel fotoğraf, düşey fotoğraf; kanat fotoğrafı.
kameranın köşe markalarının görüntüleriyle belirlenen fotografın merkezi. mükemmel
dengelenmiş bir kamerada fotograf merkezi ve asal nokta tanımlıdır.
fotograf üzerindeki bir noktanın konumunu belirleyen dik ya da kutupsal koordinat sistemi.
obje uzayında asal düzleme paralel olan herhangi bir yatay çizginin fotograf üzerindeki
görüntüsü. bütün bunun gibi çizgiler sonsuzda birleştiğinden, birleşme noktasının görüntüsü,
ufuk çizgisi ile asal çizginin kesişimindedir ve bütün fotograf meridyenleri bu noktadan geçer.
kamera merceğinin perspektif merkezinden geçen düşey doğrunun fotograf düzlemini deldiği
nokta. aynı zamanda, nadir noktası, fotografik şakül noktası, şakül noktası da denir.
obje uzayında asal düzleme dik olan herhangi bir yatay çizginin fotograf üzerindeki görüntüsü.
bütün paralelleri asal doğruya diktirler.
iç perspektif merkezinden fotograf düzlemine çıkılan dik.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 75/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
photograph plane
fotograf düzlemi
photograph plumb point
photographic coverage
fotograf şakül noktası
fotografik kaplama
photographic datum
fotografik datum
photographic reading -
fotografik okuma
photographic reduction
photographic scale
fotografik küçültme
fotografik ölçek
photographic survey
fotografik ölçme
photographic zenith tube (pzt)
fotoğrafik zenit tüpü
photography
fotografçılık
photoidentification
foto tanımlama
photo-index
foto-indeks
photointerpretation
photointerpretation key
fotoyorumlama
foto yorumlama anahtarı
photointerpretometere
photolithography
fotointerpretometre
fotolitografi
photomap
fotoharitalama
photomap backup
photomapping
fotoharita desteği
fotoharitalama
photomechanial
fotomekanik işlemi
photorevised map
photo-scale
photosphere
phototheodolite
fotogüncel harita
fotograf ölçeği
fotosfer
fototeodolit
phototopography
fototopografçılık
phototriangulation
fototriyangulasyon
(fotogrametriknirengi)
phototrig traverse
fototrig travers
phototypesetter
foto dizici
physical characteristic
fiziksel özellik
physical geodesy
physiographic pictorial map
fiziksel jeodezi
fiziki coğrafya haritası
pictochrome process
piktokrom işlemi
pictogram
pictoline process
piktogram
pikto çizgi işlemi
pictomap
pikto harita
pictorial symbolisation
pictotone process
resimli semboloji
piktoton işlemi
kamera içinde plaka ya da filmin bulunduğu düzlem. bu düzlem tam olarak mercek odak
düzlemi değildir. fakat plaka ya da filmin bütün parçaları üzerinde keskin odağın en iyi
dengelemesini yapmak için yerleştirilmiş bir düzlemdir. aynı zamanda görüntü düzlemi de
denir.
bknz. fotograf nadiri.
(jcs) bir görevden ya da görevler serisinde ya da belli bir zaman içinde fotograflarla kapatılan
alan. bu anlamda kaplama fotoğrafçılığın uygulanabilirliğinin uygunluğunu ifade eder ve
fotografçılığın bir eş anlamlısı değildir.
her bir fotograf için etkili datum. üzerinde uzaklıkların ortalama bir fotograf ölçeğinde ölçüldüğü,
ortalama arazi yüksekliğindeki yatay düzlem.
görüntü yorumlama tekniklerini kulanmadan doğal ya da insan yapısı detayların fotograflardan
basit olarak tanımlanması.
orjinalinden daha küçük ölçekte negatif, diapozitif ya da baskının üretilmesi.
(jcs) bir fotograf ya da mozaik üzerinde ölçülen bir uzaklığın yeryüzündeki karşılığına
oranı.fotografik ölçek şu şekilde sınıflandırılır; çok büyük ölçek-1/14999 ve daha büyük; büyük
ölçek-1/5000-1/9999; orta ölçek-1/10000-1/24.999; küçük ölçek-1/25000-1/49.999; çok küçük
ölçek1/50.000 ve daha küçük. ayrıca bknz. ölçek 4 1
hava fotograflarından ve yersel fotograflardan ya da bunların bir kombinasyonundan yapılan
ölçüm işlemleri.
meridyen gözlemleri için en hassas alet. düzeç,azimut,kolimasyon ve eğilme için düzeltme
gerekmez. her gözlem zaman ve enlemin ölçüsünü verir.
işığa duyarlı malzeme üzerinde görüntü oluşturma sanatı ya da işlemi. fotografçılık terimi
bazen yanlış olarak fotograflar terimi yerine de kullanılır. ayrıca bknz. : analitik fotografçılık,
kompozit hava fotografçılığı, devamlı şerit fotografçılığı, kontrol noktası fotografçılığı, yakınsak
fotografçılık, çapraz-uçuş fotografçılığı, direkt fotografçılık, yelpaze kamera fotografçılığı, yatay
kontrollü fotografçılık, atalet referanslı fotografçılık, lorop fotografçılık, haritalama fotografçılığı,
metrik fotografçılık, çok bantlı fotografçılık, konumsal kamera fotografçılığı, işlem fotografçılığı,
radar fotografçılığı, radarskop fotografçılık, keşif fotografçılığı, radar kontrollü fotografçılık,
yarık düşey fotografçılık, ek fotografçılık, arazi profil fotografçılığı, üçlü kamera fotografçılığı.
(ölçme) yer ölçme istasyonlarının hava fotografları üzerinde bulunması, tanımlanması ve
işaretlenmesi. eğer ölçme verileri fotogrametrik derlemeyi kontrol etmek için kullanılacaksa
pozitif tanımlama ve konumlama gerekmektedir. aynı zamanda kontrol-istasyonu tanımlaması
da denir.
1.hava fotograflarının konumlarına göre biraraya getirilerek, küçük bir ölçekte
fotoğraflanmasıyla oluşturulan indeks harita. ayrıca fotograf indeksi,foto çizim,çizim haritası da
denir. 2.bknz. sorti çizimi.
bknz. fotografik yorumlama.
objelerin foto görüntülerinin analizinden objelerin durumlarının ya da özelliklerinin
belirlenmesine ve doğru ve çabuk tanımlanmasına yardım edecek biçimde dizayn edilmiş
referans materyali.
düşey ve yatay ölçümleri yapmak için bir cep stereoskopu ile birlikte kullanılan alet.
baskı yüzeyi üzerinde bir görüntü üretmek için fotografik ürünlerin kullanıldığı litografik işlem.
ayrıca bknz. litografi; offset litografi.
(jcs) grid çizgilerinin, konturların, yer isimlerinin, sınırların ve diğer verilerin eklenerek fotograf
ya da fotomozaiklerin yeniden üretilmesi.
aynı alanın çizgisel haritasının arkasına aynı ölçekte basılan foto harita
diğer kaynak haritalar ya da ölçümler referans alınarak çeşitli tipteki fotograflardan haritaların
yapılması işlemi.
fotografik ve mekanik işlemlerin bir kombinasyonuyla herhangi bir üretim işleminin dizayn
edilmesi.
fotoplanimetrik yöntemlerle güncelleştirilmiş planimetrik ya da topografik harita.
bknz. ölçek, tanım 1
güneşin yardımsız göz tarafından görülebilen yoğun parlak kısmı.
bir ölçü kamarası ve bir transit (geçiş)içeren yer ölçme aleti.pozlama anında kameranın açısal
yönelimini ölçmede kullanılır.kamera transit olarak da adlandırılır.
uygun yer istasyonlarından alınan fotoğraflardan çizilen detayların ölçülmesi bilimidir. ayrıca
bknz. yersel fotogrametri
fotografların perspektif prensipleri kullanılarak, bindirmeli fotograflar üzerindeki açı ve/veya
uzaklık ölçümlerinin uzaysal çözüm ile ilişkilendirildiği yatay ve/veya düşey kontrol ağının
genişletilmesi işlemi. genel olarak, bu işlemde hava fotografları kullanılır ve havai nirengi, hava
nirengisi ya da fotogrametrik nirengi de denir. ayrıca bknz. : analitik nadir-nokta nirengisi,
analitik fotonirengi, analitik radyal nirengi, arundel yönetmi, destekleme,dirsek genişlemesi,
direkt radyal nirengi, kontrol ağının genişlemesi, grafik radyal nirengi, el-kalıp nirengi,
izomerkez nirengi, mekanik-kalıp nirengi, nadir nokta nirengi, radyal nirengi, delikli-kalıp
nirengi, demir-kalıp nirengi, stereo kalıp nirengi, stereonirengi; şerit radyal nirengi, kalıp
yöntemi.
fototrig yöntemleri kullanan düşey açı traversi, yükseklikleri trigonometrik olarak belirlemek için
kullanılır. burada yatay uzunluklar fotogrametrik olarak belirlenir, düşey açılar ise arazide
aletsel olarak ya da yersel fotograflar üzerindeki ölçümlerden elde edilir.
klavye birimi ve fotografik birim gibi iki ayrı ve bağımsız birim ihtiva eden harf dizici birimi.
esasen elektrikli bir daktilo olan ve saf bir daktilo kopyası ile delikli bir şerit üreten klavye
biriminde, komposizyon oluşturulur. şerit daha sonra uygun zamanda sağdan okumalı pozitif
film üreten fotografik birime verilir.
bir hedef veya askeri kuruluşu içeren fakat sınırlı olmayan, boyutları, inşa maddesi, üst
yüksekliği, konfigürasyonu ve onun binalar, yapılar, pistler ve ilişkili faaliyetler ve servisleri gibi
görünebilen değişik madde durumu.
bknz. gravimetrik jeodezi .(gravimetric geodesy)
havadan yaklaşık 45° açıyla eğimli görünüyormuşcasına temsil ettiği fiziksel detayların
basitleştirilmiş görünümünü temel almış, yaygın resmi sembollerin bir standart setinin
sistematik uygulaması tarafından çizilen rölyef bir harita.
piktoharitalar üretme işlemi. bir fotomozaikten çıkarılan fotografik üç renk ayırımını, maskeleri,
sembol ve isim verilerini içerir.
dağılımların bir haritası, özellikle küçük resimli semboller bulunan eşyalar.
sürekli ton görüntüden kenar-zenginleştirilmiş çizgi görüntü üretmek için döndürülebilen vakum
çerçevesi kullanılan fotografik maskeleme işlemi.
(jcs) piktoharita işlemi yardımıyla standart mozaiğin fotografik görüntüsünün yorumlanabilen
renkler ve sembollere döndürüldüğü topografik harita. ayrıca bknz. piktokram işlemi.
(jcs) temsil ettikleri detayların görünür karakterini ifade eden sembollerin kullanılması.
baskı plakalarına transfer ve yeniden üretme için filmin tek renkli fotoharitalar ve
piktoharitaların baskısı için türetildiği bir foto-litografik yöntem. bu işlem bir rastgele granüler
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 76/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
picture control points
resim kontrol noktaları
picture element
picture plane
resim elemanı (piksel)resim düzlemi-
picture point
pilot chart
resim noktasıpilot haritaları
pilot sheet
pilot pafta
pin
ölçme
pinholes
iğne delikleri
pinpoint photograph pinpoint target (jcd)
pitch
iğne ucu (ufak) fotograf
ufak hedef
alçalma veya yükselme açısı
pixel
piksel
place
place name
plan range (jcs)
yer
yer ismi
plan sahsı
plane
plane
plane coordinates planet
düzlem koordinatları
planet
planetable map
plançete haritası
planetary configurations
planıımetrik konfigirasyon
planetary geometry
planımetrik geometri
planetary precession
Prezesyon bileşeni
planetoid
planimeter
planimetric base map
planetoid
planimetre
planimetrik baz harita
planimetric map
planimetrik harita (jls)
planimetry
planımetre
planisphere
planispher
planispheric astrolabe
düzlemküresel astrolob
planning chart
planning map
planning terrain analysis data
base (ptabb)
plastic block
planlama hava haritası
planlama haritası
arazi analiz veri tabanı planlama
plastik blok
plastic relief map
plastik kabartma harita
plat
parsel diyagramı
plate
baskı kalıbı
plate coordinates
plot
plaka koordinatları
harita görüntüleme (jcs)
plot map
plotting chart
indeks haritası
çizim haritası
benzeri etki sağlar. bu da detayların tanımını ve renk ayırımını keskinleştirir ve çoğu
zamanlarda yarım ton baskıdan daha üstündür.
verilen bir alanda haritalama işlemlerinin çabuk kontrolü için gerekli tamamlayıcı yatay ve
düşey kontrol noktaları. bu noktalar belirli konumlardaki arazi ölçümleriyle tespit edilir ve hava
fotografları üzerinde hassas olarak belirlenir. ayrıca fotokontrol noktası, resim noktası da denir.
bknz. piksel
bir görüntü ya da resmi oluşturmak için, objeden gelen doğru ya da ışınlar sisteminin
izdüşürüldüğü sistem. perspektif çizimde, ışınlar sisteminin tek bir noktaya yakınsadığı farz
edilir. fotogrametride, fotograf resim düzlemidir.
bknz. kontrol noktası, resim kontrol noktaları
okyanusları kapsayan ve yılın her ayına ait bilgilerin bulunduğu, üçer aylık peryotlarla
yayınlanan, özel deniz/hava haritalarıdır. klasik hava haritaları ile birlikte kullanılmak üzere
meteorolojik, oşinogrofik ve hidrografik verileri gösterirler.
yeni bir harita serisinin üretiminde, çeşitli tahminlere esas olacak ve derleme, taslak haline
getirme ve ortaya çıkarmak için yapılan örnek bir pafta. daha sonra serileri geliştirmek için bir
rehber olarak kullanılır. ayrıca, “prototip” de denilmektedir. bknz. “deneme haritası”.
arazide ölçülen noktaları işaretlemek için kullanılan metal çivi. bir set 11 çividen oluşur.aynı
zamanda chaining pin;surveyors arrow;taping arrow;taping pin de denir.bknz. turning point pin
toz parçacıklarının, hava kabarcıklarının ya da çözülmemiş kimyasal maddelerin neden olduğu
negatif filmler üzerinde görülen küçük, açık noktalar.
(jcs) belirli bir obje ya da hedefin tek bir stereo çifti ya da tek bir fotografı.
topçu ve denizci ateş desteği için, 50 m. yarıçapından küçük olan hedefler.
1.(jcs) bir uçağın ya da geminin eksenindeki dönüklüğü. 2.(jcs) hava fotografçılığında,
kameranın uçağın çapraz ekseni etrafındaki dönüklüğü. 3.(fotogrametri) kamera ya da fotograf
koordinat sisteminin ya fotografın y-ekseni etrafındaki ya da dış y-ekseni etrafındaki
dönüklüğü. bazı fotogrametrik aletlerde ve analitik uygulamalarda, fi sembolü kullanılır. ayrıca
boyuna eğiklik, eğim, y-eğikliği de denir.
taranan görüntünün ya da grid kareli bir haritada bilginin en küçük birimini ifade eden bir resim
elemanı. pel diye de bilinir.
bknz. “konum” , tanım 2.
bknz. “toponomi”.
hava fotoğrafı kesitinde yeryüzü üzerinde uçağın altındaki bir noktada bir nesnenin yatay
uzaklığı.
bknz.
astronomic meridian plane;basal plane;collimation plane;epipolar plane;focal
plane;geodetic meridian plane;ground plane;hill plane;horizontal plane;meridional plane;nodal
plane;orbital plane;perspective plane;photograph plane;picture plane;principal plane;tangent
plane;vertical plane.
bknz. düzlem: dik koordinatları
güneşin etrafında çok yakın dairesel bir yörüngede hareket eden güneş sistemine ait gök
cismi;veya bir yıldızın etrafında dönen benzer cisim.bknz. asteroid ;inferior planet ;inner
planets;major planets;navigational planets ; outer planets;principal planets ;superior planets ;
terrestrial planet.
plançete yöntemleriyle üretilen bir harita. tamamıyla arazi çalışmalarıyla, temel projeksiyonla
ve planimetrik esaslı bir haritaya münhanilerin çizildiği bir harita olarak tanımlanır.
gezegenlerin birbirlerine ve güneş sisteminin diğer elemanlarına göre dünyadan görünen
konumları
1. bir gezegenin şekil ve biçiminin matematiksel ifadesi 2. iki veya daha fazla gezegenin
yörüngeleriyle aralarındaki ilişkinin matematiksel ifadesi.
dünyanın ekvatoral pertürbasyonundaki diğer gezegenlerin etkisiyle oluşan ve ekliptik boyunca
ekinoksların doğuya doğru hareketlerine neden olan genel prezesyon bileşeni.
bknz. asteroid
düz bir yüzeyin alanını ölçmek için kullanılan mekanik bir alet.bknz. polar planimeter
münhani çizimine esas veya rehber olacak şekilde, fotogrametrik yöntemle hava
fotoğraflarından hazırlanan bir haritadır.
detayların sadece yatay konumlarının gösterildiği haritalardır. ayrıca “çizgi harita” da denir.
ayrıca bknz. “topoğrafik harita” .
1. düzlem yüzeylerin ölçme bilimi;yatay ölçmeler 2. yükseklikler hariç insan yapısı
tesisleri,ormanlar ve sular gibi doğal deteyları gösteren harita parçası.
enlem ve azimut gibi belirli ölçülerin yapılmasına imkan veren araçlarla gök kürenin daha çok
bir kutupsal projeksiyon sisteminde düzlem üzerinde gösterimi.aynı zamanda yer kürenin
(düzlemde)haritada gösterimi.
merkezsel olarak bindirilmiş alidat ile tam olarak bölümlendirilmiş ve dünya ve yerel enlemler
için kürelerin stereografhik projeksiyonların işlendiği ayarlanabilir tabakaların bulunduğu
astrolob.
özel olarak hava harekatlarını planlamak için düzenlenmiş bir harita.
genel planlama amaçları için kullanılan küçük ölçekli askeri harita.
1:250.000 ölçekli basılı haritalar için seçilmiş tematik arazi bilgi katmanları içeren coğrafi bilgi
sistemidir.
her biri kabartma arazi modelinin ölçeğindeki münhani aralıklarına eşit kalınlıkta bağlanmış
selülöz asetat tabakaların oluşturduğu blok.
plastik üzerine basılmış ve üç boyutlu olara şekillendirilmiş topoğrafik bir harita. plastik
malzeme, genellikle, bir arazi üzerine ısıtılarak ve vakumlanarak üç boyutlu görüntü
oluşturulmak suretiyle şekillendirilir.
ölçeklendirilmiş arazi sınırlarının ve alt bölümlerinin gösterildiği ve arada bulunan çeşitli
birimlerin tanıtılması ve tanımlanması için gerekli bütün verilerin bulunduğunu ve uygunluğunu
belirten bir veya daha fazla belgeyi içeren bir şekildir. “plat” ek olarak, kültür, drenaj ve
yükseklik detaylarını göstermeyerek normal bir haritadan ayrılır. ayrıca, bknz. “kadastro
haritası”.
1. (baskı) üzerine baskı yapılacak görüntünün bulunduğu ve yüzeyi görüntünün olduğu
yerlerde mürekkep tutan metal, plastik veya kağıttan yapılmış ince bir plaka. baskı kalıbı da
denir. ayrıca bknz. “renk kalıbı”. 2. (fotoğrafçılık) fotografik bir emisyon yüzeyi olan, genellikle
camdan imal edilmiş, transparant (ışığı geçirgen) bir malzeme.
bir fotografik plakada görülen kontrol noktalarının x ve y koordinatları.
1. herhangi bir verinin temsil edildiği harita, hava/deniz haritası veya grafik. 2. bir diyagram
veya deniz/hava haritası üzerinde bir hedefin konumunu veya yönünü, bilinen noktalardan açı
ve mesafelerle tespit etme; kesin yerini belirleme. 3. bir hava alanı hedefinin, belirlenmiş çok
kısa sürede sadece coğrafi konumunun görsel olarak gösterilmesi. 4. bir veya daha fazla
fotoğrafın kapsadığı alanın sınırlarının çizili olduğu kısmi bir harita. master plot’a bknz.
bknz. “foto indeks”
1 . (jcs) seyrüsefer ile ilgili grafik işlemler için düzenlenmiş bir harita. 2. gökyüzü gözlemleri ve
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 77/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
plotting scale
point
çizim ölçeği
nokta
point
point in polygon
point
poligon içinde nokta
point positioning
(surveying)
point positioning data base (
ppdb )
konum belirleme
point anomaly
point base
point anomali
nokta bazı
point contact
kontak noktası
point feature
point marker
nokta detay
nokta işaretleyici
point of origin
point of symmetry
orijin noktası
simetri noktası
point the instrument
alet tatbiki
point transfer device
nokta transfer aleti
pointer ( digital )
pointing
belirteç (sayısal )
noktalama
pointing accuracy
noktalama doğruluğu
pointing errors
noktalama hataları
pointing line
point-matching method
noktalama doğrusu
nokta karşılaştırma yöntemi
polar axis
polar bearing
Kutupsal eksen
kutupsal açıklık
polar chart
kutupsal deniz/hava haritası
polar circle
polar coordinates (jcs)
kutupsal daire
kutupsal koordinatlar
polar diameter
polar distance
kutupsal çap
kutupsal mesafe
polar grid
kutupsal grid
polar map projection
polar orbit
kutupsal harita projeksiyonu
kutupsal yörünge
polar orthographic map
projection
kutupsal ortografik harita
projeksiyonu
polar planimeter
kutupsal planimetre
polar radius
polar satellite
kutupsal yarıçap
kutupsal uydu
polar stereographic map
projection
polaris
polaris correction
polarisation
kutupsal stereografik harita
projeksiyonu
polaris
polaris düzeltmesi
polarizasyon
polarisation filter
polarizasyon filtresi
nokta konumlama veri tabanı
radyo kolaylıkları ile konum hatları veya çizim için tasarlanmış bir harita. gerekli görülürse
yükselti, kültür ve drenajlar da gösterilebilir.
derlemenin boyutu ile arazi parçasının alanının boyutu arasındaki ilişki.
bir ölçmeyle belirlenen, bir referans sistemi üzerindeki konum. ayrıca bknz. amfidromik nokta,
açı noktası, ek nokta, antisolar nokta, astrogravimetrik noktalar, önemli noktalar, kontrol etme
noktası, kontrol noktası, datum noktası, detay noktaları, uzaklık noktaları, değişmeyen görüntü
noktası, başlangıç noktası, harita noktası, orta nokta, düğüm noktas, yöneltme noktası, pas
noktası, artı nokta, asal nokta, alt-aysal nokta, altuydusal nokta, alt güneşsel nokta, alt yıldızsal
nokta, bağlama noktası, dönme noktası, kanat noktası, tanık nokta.
ölçme yoluyla belirlenen bir referans sisteminde konum .
bir noktanın bir poligonun içine düşüp düşmediğini kontrol eden bir coğrafi bilgi sistem
rutinidir.
(ölçmede) bağımsız ölçme noktalarının kurulması işlemidir. bknz. short arc;short arc geodetic
adjustment;translocation
eğitimli personelin uygun yazılım ve donanım kullanarak, tanımlanabilir herhangi bir detay
için hassas koordinatlar türetebildiği, jeodezik olarak kontrol edilmiş fotoğraflar ve yardımcı
veriler setidir.
belirli bir yerde ölçülen veya tahmin edilen gravite anomali değeri.
radyal nirengide kullanılan fotoğraflardaki radyal merkezlerini, resim noktalarını, pas
noktalarını, kontrol noktalarını ve bağlama noktalarını içeren metin.
kayıt kalemi ya da harita rulosunun ya da arazi profil kaydedicisi (apk) kamera magazininin
ayarlanmasından ya da değiştirilmesinden sonra hem de önce uçulabilen apk uçuş doğrusu
boyuna olan seviye yüzeyi.
yeni bir koordinat seti ile tanımlanabilen bir nesnedir.
ya emülsiyon üzerine küçük bir delik açarak ya da noktanın etrafına küçük bir daire çizerek,
diyapozitifler üzerinde noktaları işaretlemek için kullanılan alet. ayrıca bknz. nokta-transfer
aleti.
bknz. “başlangıç noktası”.
bütün mercek bozulmalarının simetrik olduğu, odak düzlemi üzerindeki nokta. eğer mercekler
mükemmel yerleştirilirlerse, simetri noktası asal nokta ile çakışır.
ölçme aletinin artı kılın (düşey,yatay veya her ikisi) hedefle tam olarak çakıştırmak üzere
döndürülmesi.
bindirmeli fotograflar üzerinde görüntü noktalarının eşleniklerini yapmak için kullanılan
stereoskopik alet. ayrıca kopyalayıcı da denir. ayrıca bknz. nokta işaretleyici.
bir kayıtın veya başka bir kayıt içindeki diğer veri gruplarının adres belirleyicisidir.
1.(ölçme) bir noktanın konumunu, bazı koordinat sistemlerindeki diğer noktaların konumlarına
göre belirlemek için noktanın simetrik ya da grafik merkezine, komparator gibi hassas bir
ölçme aletinin artıkıl ya da indeks işaretinin konumlandırılması. 2.(stereo derleme) bir stereo
modelin yönetilmesi sırasında, bir stereo kıymetlendirme aletinin izleme tablosunun, datum
üzerinde, belirli kontrol ve/veya resim noktalarına olan hareketine verilen genel isim. 3.bknz.
görüş doğrusu tanım 2
ölçme ya da fotogrametride, görüş doğrusunun ya da ölçme markasının hedef ya da görüntü
noktalarına yanaşma doğruluğu.
stereo kıymetlendirme sisteminin ölçüm markasının keskin bir model noktası üzerine
konumlandırılma doğruluğunu yansıtan hatalar. bu hatalar genellikle rastgele dağılım
gösterirler, fakat alet üzerinde yoğun çalışmadan dolayı oluşan göz yoğunluğu ve bunun
stereoskopik görüş üzerindeki etkisine bağlı olarak sistematik bir eğilim gösterirler.
bknz. : kolimasyon doğrusu.
eğikliği gidermek için otomatik odaklı düzelticinin kullanıldığı teknik. bu yöntemde izdüşürülen
görüntü noktaları, bir film kalıp üzerine doğru yatay konumlarında çizilmiş karşılıkları ile manuel
olarak karşılaştırılarak eğiklik giderilir.
kutupsal veya sferik koordinat sisteminde ana eksen yönü.
bir kutupsal veya küresel koordinat sisteminde, başlangıç meridyen düzlemi ile noktanın
bulunduğu meridyen düzleminin kesişiminden oluşan açı.
1. kutup bölgelerinin bir deniz/hava haritası. 2. kutupsal projeksiyonlu bir deniz/hava haritası.
kutupsal deniz/hava haritalarında en çok kullanılan projeksiyonlar: gnomonik, stereografik,
azimuthal eş mesafeli, transvers merkator ve değiştirilmiş lambert konformal.
arktik (kuzey kutup dairesi) veya antartik (güney kutup dairesi) daire.
1. sabit bir noktadan yapılan açı ve kenar ölçüleri ile belirlenen koordinatlar 2. topçu ve deniz
atış sistemlerinde gözlemci ya da atıcının konumundan hedefe olan doğrultu ,mesafe ve düşey
düzeltme.
yer kürenin kutupları arasındaki çap.
gök kutubunda açısal mesafe;gök kutubu ile gök küre üzerinde bir nokta arasında gök
º
kutubundan itibaren 180 ölçülen saat dairesinde bir yay.bknz. codeclination.
kutup bölgelerinde, seyrüseferde kullanılan bir grid sistemidir. 0° 180° ve 90°d – 90°b
meridyenleri ile bağlantılı x ve y eksenli, dikdörtgen gridlerden oluşur. kutup bölgelerine bir
taransvers merkator harita projeksiyonu uygulandığı zaman, kutupları ekvator ve 0° 180°
meridyenlerinin kesişimi olan enlemesine bir meridyen paralel sistemi ortaya çıkar.
bir kutup noktasında merkezlenen harita projeksiyonu.
º
90 inklinasyonu olan bir yer uydusunun yer kutbundan geçen yörüngesi.
(ekvator düzlemine paralel) dünya dönüş eksenine dik bir projeksiyon düzlemine sahip harita
projeksiyonudur. bu projeksiyonda, coğrafik paraleller tam daireler şeklindedir. ölçek korunur
ve coğrafik meridyenler düz çizgi şeklindedir.
çizilmiş bir şekilden alan hesaplamak için kullanılan bir alettir. ismini aldığı bir kutup noktası
etrafından dönerek çalışır.
yerin dönme ekseni boyunca ölçülen yarıçap.
yerin kuzey ve güney kutuplarından geçen herhangi bir uydu, diğer deyişle yerin ekvatorundan
º
90 yükseklikteki uydu.
kürenin bir kutbuna yerleştirilmiş bir projeksiyon merkezi olan stereografik bir projeksiyondur.
ursa minor sisteminde ikinci büyüklükte bir yıldız.aynı zamanda north star; polestar da denir.
kutup yıldızının gözlenen yüksekliğine enlem hesaplamak için uygulanacak düzeltme.
(optik) titreşimlerin tek bir düzlemde sınırlandırılması gibi bir yolla ışığın yönünün değiştirilme
sanatı ya da işlem. dalga teorisine göre, ışık yayılma doğrultusuna dik bütün düzlemlerde
titreşim gösterir. bir polarize ortamdan geçen ışık, titreşimleri tek bir düzleme sınırlandığı
zaman, düzlem polarize olur.
filtreden geçtiği zaman ışığın polarize olduğu plastız fiberler. genellikle ticari bir isimle
tanımlanır.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 78/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
polhody
kutup gezinmesi haritası
polyart
polychrome
polyconic chart
polyconic map projection
.
poliyart
çok renkli (polikrom)
çok konili harita
çok konili harita projeksiyonu
polyhedric projection
polihedrik projeksiyon
porro prism
porro prizma
porro-koppe principle
porro-koppe prensibi
port plan
liman planı
portable automatic tide gage
portatif otomatik mareograf aleti
position
konum
position angle
position plotting sheet
pozisyon açısı
konum çizim paftası
positional accuracy
konumsal doğruluk
positional camera
photography
konumsal kamera fotografçılığı
positional error
konumsal hata
positive altitude
positive deflection angle
positive forming
positive lens
pozitif yükseklik
pozitif sapma açısı
pozitif şekillendirme
pozitif mercek
positive mold
potential
pozitif kalıp (döküm)
potansiyel
potential disturbance
potential of disturbing masses
potential of random masses
power of a lens
power of telescope
pratt hayford theory of
isostasy
potansiyel bozukluk
bozucu kitle potansiyeli
raslantısal kütlelerin potansiyeli
merceğin gücü
dürbün büyütme gücü
pratt hayford izostasi teorisi
precesion altimeter
hassas altimetre
precession
presesyon
precession in declination
precession of the equinoxes
deklinasyonun prezesyon
bileşeni
rektesansiyonun prezesyon
bileşeni
ekinoks prezesyonu
precise bathymetric
navigation zone chart
hassas batimetrik deniz dibi
haritaları (pbnzcs)
precise ephemeris
duyarlı efemeris
precession in right ascension
yersel kutbun hareketini zamanın bir fonksiyonu olarak çizen (gösteren) bir haritadır. ayrıca
bknz. “kutupların değişimi”.
mükemmel bir ıslanma mukavemeti olan plastik bazlı bir baskı materyalidir.
bknz. “multicolor”(çok renk).
polikonik (çok konili) harita projeksiyonunda bir haritadır.
“merkezi coğrafi meridyen”in düz bir çizgi ile gösterildiği bir projeksiyondur. bu düz çizgi
boyunca, paraleller arasındaki mesafelere orantılı olarak çizilmiş coğrafi paralelleri temsil eden
çizgiler vardır. paraleller, merkezi aynı olmayan daire parçalarıyla ifade edilir fakat hepsinin
merkezi, merkezi meridyeni ifade eden çizginin üzerindedir. paralelleri ifade eden daire
parçalarının yarıçapları, paralel boyunca teğet olan koniklerin elemanlarının uzunluğu ile
belirlenir. merkezi (orta) meridyen dışında bütün meridyenler eğridir. projeksiyon ne açı ne de
alan korur fakat yapısının kolay olmasından dolayı, küçük alanların haritasının yapımında çok
geniş bir kullanımı vardır
büyük ölçekli bir haritanın, sferoid üzerindeki dik bir açının düzlemsel bir yamuk üzerine
izdüşürüldüğü bir projeksiyondur. orta meridyende ve yanları boyunca ölçek korunur.
ekseni 180o saptıran ve yansımanın olduğu düzlem içinde görüntüyü çeviren prizma. birbirine
yapıştırılan iki dik açılı prizmayla anlatılabilir.
kamera mercek distorsiyonunun etkisini ortadan kaldırmak için bazı fotogrametrik aletlerde
kullanılan prensip fotografik pozitif ya da negatif, distorsiyon karakteristikleri aynı olan bir
mercek ya da optik sistemden, orijinal pozlamayı yapan kamera objektifine gözlemektedir. bu
gözlem yöntemi, mercekten çıkan paralel ışın demetleriyle sonsuzda görüntülenen obje
durumuna gelen odak düzlemiyle kameranın ters kullanımıdır. her demetin ana ışınının
hatasız doğrultusunda olduğu ve pozlama anında tepe noktası kamera merceğinin düşüş
düğüm noktası olan ışınların konisinin aynı olduğu kabul edilir. paralel demetler sonsuza
odaklanan bir teleskopik sistem ile gözlenebilirler ve merceğin düşüş düğüm noktası etrafında
döndürülebilirler. bu mercek distorsiyonunu elimine etmek işin hem fotogoniometre gibi
monoskopik, hem de stereo kıymetlendirmede kullanılan stereoskopik fotogrametrik
kıymetlendirme aletler kullanılır.
iskeleleri, demiryolu bağlantıları, bakım faaliyetleri, kılavuz odası, müşteri bölümü ve diğer
uygun denizcilikle ilgisi olmayan detayları bir liman alanında gösteren büyük ölçekli özel amaçlı
bir harita.
küçük otamatik olup yaygın bir dotoma etki düzeltmeleri için gerekli kısa seri gözlemler için
dizayn edilen küçük otomatik gelgit sayacı.
1.belirli bir referans sistemine göre bir noktanın yerini tanımlayan verilerdir. 2.uzayda veya
yeryüzünde bir noktanın kapladığı yer.3.jeoid veya sferoid üzerinde bir noktanın konumunu
tanımlayan koordinatlar.4.gözlenecek olan bir çok noktanın başlangıç noktasındaki gözlemler
için kullanılacak olan doğrultu okuması yapılan teodolitin yatay açı dairesinde set edilen
okuma.açı dairesi konumuda denir.bknz. dengeli konum, görünen konum, astrometrik konum,
astronomik konum, gök sabit gök konum hattı, konum açı dairesi, konvergens konumu,
elektronik konum hattı, arazi konumu, sabit, jeosentrik nokta konumu, jeodezik konum, coğrafi
konum, konum hattı, ortalama konum, nokta konumu, nokta konumu belirleme, duyarlı tesis
konumu, başlangıç konumu, göreli konum, ek konum, transvers konum, gerçek konum.
bknz. paralaktik açı tanım 1.
genellikle merkator projeksiyonunda olan, sadece gratiküllerin ve pusula sapmasının
gösterildiği, herhangi bir boylam için kullanılan boş bir haritadır.
(kartoğrafya) bir harita üzerindeki kartografik detayların gerçek konumlarının veya belirlenen
bir standartdaki konumlarının tam olarak güvenirliliğini değerlendirmek için kullanılan bir
terimdir.
kaydedilen düşey verilen kartografik fotograflama transferi ve ilişkilendirilmesi için kullanılan
apk (arazi profil kaydedicisi) radar ışınıyla doğrultuya sokulan kamera tarafından elde edilen
fotograflar.
(kartoğrafya) kartografik bir detayın gerçek konumunda olmaması durumunda ortaya çıkan
sapma miktarı.
ufuk üzerindeki açısal uzaklık.
bknz. sapma açısı.
kabartma model yapımında, pozitif bir dökme kalıp üzerinde şekillendirme yapmak.
paralel ışık ışınlarını odak noktasına yakınsayan mercek. ayrıca yakınsak mercek, tümsek
mercek de denir.
kabartma model yapımında, negatif kalıbın tersinden alınan dökme kalıp.
gradyeni vektör alanını veren skaler bir fonksiyon.bu skalar fonksiyonun kullanımı ilgili olayın
araştırılması ve tanımlanmasını kolaylaştırır.bu manyetik yer çekimi ve gravite alanı
çalışmalarında büyük ölçüde kullanılmaktadır.gök mekaniği ve jeodezi de ise genellikle kuvvet
fonksiyonu adı da verilen negatif potansiyel kullanılmaktadır.bknz. bozucu potansiyel,yer
çekim potansiyeli.
bknz. bozucu potansiyel tanım 1.
bknz. bozucu potansiyel tanım 1.
bknz bozucu potansiyel tanım 1.
bknz. diopter, büyültme
(ölçmede)sonsuza tatbik edilmiş bir dürbünün büyütmesi.
bir izostatik denge teorisi olup yeryüzündeki topoğrafik kitle fazlalık ve eksikliklerinin aynı
büyüklükte ve ters yönde kitle fazlalık ve eksiklikleri ile dengelendiği kabul edilmektesir.denge
derinliği ise sabit bir derinlik olup genel olarak 113.7 km.’dir ve yer seviyesi veya deniz dibi
seviyesi ile bu sabit derinlik arasında düzgün bir dağılım göstermektedir. ”fermenting dough”
teoriside denir.bknz. airy izostasi teorisi.
hassas aneroid barometredir.ölçmede iki nokta yöntemi dikkatli bir şekilde uygulandığında
1m.civarında doğruluk verir.
bir eksen etrafında dönen bir cismin jiroskopta olduğu gibi burulma etkisine maruz kaldığında
dönme ekseni doğrultusundaki değişimdir.eksen hareketinin yönü jiroskop ekseni
doğrultusunun uygulanan burulma doğrultusu ile çakışmasına neden olur.bknz. sürüklenme,
genel prezesyon, gezegen prezesyonu, devrilme, devrilme ekseni, toplam sürüklenme.
gök meridyeni boyunca genel prezesyonun deklinasyon bileşeni olup yaklaşık değeri olup 20.0
''/yıl’dır.
genel prezesyonun gök ekvatoru boyunca olan bileşeni olup yaklaşık değeri 46.1 ''./yıl’dır.
yeryüzü ekseninin ekliptik düzlemine dik olan eksen etrafındaki konik hareketi olup buna
güneşin, ayın ve diğer gezegenlerin çekim etkisi neden olmaktadır.bknz. genel prezesyon.
batimetrik eğriler ile su altı topoğrafyasını çok ayrıntılı olarak gösteren deniz haritaları. çok
ayrıntılı batimetrik çizgiler, denizaltıların deniz tabanına göre tam olarak konumlarını
belirlemelerini sağlar.
yapay bir uyduya ilişkin koordinat ve hız bilgisi olup bunlar global uydu izleme istasyonlarından
elde edilen verilerden yararlanarak belirli zaman aralıkları için hesaplanmaktadır.efemeris
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 79/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
precise installation position
(pip)
duyarlı tesis konumu
precise level
hassas nivo
precise leveling rod
hassas nivelman mirası
precision
hassasiyet
precision camera
hassas kamera-
predominant height (jcs).
hakim yükseklik
preferred datum
ana datum
preferred grid
tercih edilen grid
preliminary
başlangıç
preliminary edition
preliminary elevation
ilk baskı
başlangıç yüksekliği
preliminary orientation
ön yöneltme
preliminary position
başlangıç konumu
preliminary survey
preliminary triangle
başlangıç ölçmeleri
hazırlık üçgeni
preprocessing
prepunch register system
ön işlem
pim deliği belirleme sistemi
presentation manager
press plate
press proof
sunum yöneticisi
baskı kalıbı
proof (deneme) baskı
press pull
pressure altimeter
pressure altitude
baskı denemesi
basınç altimetresi
basınç yüksekliği
pressure gage
basınç sayacı
primary bench mark
ana nivelman noktası
primary body
ana cisim
primary circle
primary great circle
ana daire
ana büyük daire
primary grid
primary key
primary row
primary tide station
ana grid
birincil anahtar
ana satır
ana mareograf istasyonu
prime fictitious meridian
ana fiktiv meridyen
prime grid meridian
ana grid meridyeni
prime inverse meridian
prime meridian
ana ters meridyen
ana meridyen
prime oblique meridian
prime transverse meridian
prime vertical
prime vertical circle
ana eğik meridyen
ana transvers meridyeni
1 nci düşey
1 nci düşey daire
prime vertical plane
1. düşey düzlem
primitive ( digital mapping )
basit öznitelik değeri verme (
sayısal harita )
yeryüzüne dağılmış birçok istasyonda yapılan gözlemler kullanılarak ve maksimum doğruluk
için en küçük kareler yöntemiyle dengelenerek hesaplanmaktadır.bknz. yayın efemerisi, deniz
navigasyonu uydu sistemi.
elde mevcut tüm kaynaklar ve analatik alan hesaplamadaki optimum bilgisayar teknikleri
kullanılarak elde edilebilecek azami iyileştirmeyi yansıtan tesis referans noktalarının jeodezik
koordinatlarıdır.
doğrudan nivelman tekniği kullanılarak hassas sonuçlar elde etmek için özellikle üretilmiş bir
alettir.temelde normal nivolar gibi olmakla birlikte bunlardan farklı olarak aletin daha hassas
olarak yataylanabilmesi için bir mikrometre vidası ile mira okuması sırasında düzecin aynı
anda görünebilmesini sağlayan bir prizma düzeneği mevcuttur.
hassas nivelman için kullanılan miradır.bölümlemeler invar bir şerit üzerinde olup bu şerit belirli
bir sabit germe altında tutulmakta ve böylece tüm pratik uygulamalarda uzunluktaki değişimler
için getirilmesi gereken düzeltme gerekliliğini ortadan kaldırmaktadır.bu miralar genellikle
metrenin tam ve kesirli olarak bölümlenmiştir.miranın arka yüzü ise feet ve feetin ondalıkları
şeklinde bölümlenmiştir.buna aynı zamanda invar mira, metre mira, molitor hassas mira, ngs 1.
derece mirasıda denmektedir.
benzer koşullar altında yapılan tekrarlı ölçümlerin birbirlerine olan yakınlığıdır. not; hassasiyet
sadece ölçme işlemindeki rastgele hatalardan etkilenir. doğruluk ise hassasiyetten ve
bilinmeyen ve/veya sistematik hatalardan etkilenir.
yüksek doğrulukta, yüksek çözünürlüklü ve boyutsal sonuçlar verme kapasitesine sahip
kameralara verilen genel isimdir.
hava kesitinde benzer yüzey materyalinin bir alanı ile yüzde 51 veya daha fazlasının
yüksekliği.
bir coğrafi bölgedeki yerel bağımsız bir datumu bağlamak için seçilen temel jeodezik
datumdur.ana datum da denir.
1. yeni haritaların, hava/deniz haritalarının ve sayısal coğrafi verilerin üretimi için dod
tarafından tasarımı yapılan griddir ve “yeni haritalama için belirlenen tercih edilmiş gridler,
datumlar ve elipsoidler indeksinde gösterilir. 2. yeni haritaların üretimi için nima(=dma)
tarafından tercih edilen grid.
arzulanan doğruluk ve duyarlılıkta olmayıp daha sonra güncelleştirilmek üzere geçici kullanım
için kabul edilen değer.
bknz. “provisional (geçici)” baskı.
gözlenen yükseklik farklarına index, alet, mira ve sıcaklık düzeltmeleri getirildikten ve yeni
yükseklikler hesaplandıktan sonra elde edilen yüksekliktir.
bir stereo modelin karşılıklı yöneltmesini gerçekleştirebilmek için projektörlerin başlangıçta
yapılan kaba yöneltmesi. son yöneltmelerinin ne olacağının en iyi tahminini baz alan, alet
çerçevesi ve projektörlerinin yaklaşık olarak yükseklik ve ölçek ayarının yapılmasıdır.
üçgenleme ağlarının dengelenmesinde başlangıç terimi enlem ve boylam koşul eşitliklerinin
oluşturulması için seçilen gözlemlerden elde edilen coğrafi konumları ifade etmektedir.
belirli bir proje çalışmalarına altlık oluşturacak olan ölçüm verilerinin toplanması.
üçgenleme ağlarının dengelenmesinde başlangıç terimi enlem ve boylam şart denklemlerinin
oluşturulmasında kullanılmak üzere seçilen gözlemlerden elde edilen üçgenler için
kullanılmaktadır.
kartografik işlemleri kolaylaştırmak için, gerekli ham verilerin ilk dönüşüm işlemi.
haritalara altlık olacak materyallerin (film vs.) kullanımlarından önce kenarlarına tam ve uygun
şekilde pim deliklerinin açılması metodu. materyaller üzerinde bulunan detayların tam olarak
birbirine oturması (uyumlu olması) bu deliklere pimlerin (plastik veya metal olabilir) takılmasıyla
sağlanır.
ibm tarafından geliştirilen os/2 işletim sistemi ile çalışan bir grafik kullanıcı arayüzüdür.
bknz. “ kalıp”.
kontrol amacıyla kullanılan ve ilk baskı kopyaları arasından alınan litoğrafik bir baskıdır. ayrıca,
“baskı denemesi” de denir.
bknz. “proof baskı”.
bknz. barometrik yükseklik.
atmoserik basınç olup standart atmosferdeki basınca karşılık gelen yükseklik biriminde ifade
edilir.
bir gelgit sayacı olup ölçülen su yüzeyinin dibinde çalışmakta ve gelgit nedeniyle oluşan
alçalma ve yükselmelerin neden olduğu basınç farklarından yararlanarak yükseklik değişimleri
kaydedilmektedir.
mareograf noktasına yakın tesis edilmiş nivelman noktası olup mareograf datumu ve mira bu
noktadan referans almaktadır.
bir uydu veya gök cisminin etrafında döndüğü,uzaklaştığı yada yaklaştığı merkezi kuvvet alan
veya gök cismi.ana olarak da isimlendirilmektedir.
bknz. ana büyük daire.
koordinat ölçülerinin başlangıcı olarak kullanılan büyük daire.özellikle küresel koordinat
º
sisteminde kutuplardan geçen ve ekvator üzerinde 90 ‘dir.esas daire olarak da adlandırılır.
harita üzerindeki esas veya temel grid.
veri tabanında bir veri satırını tanımlayan eşi olmayan ( unique ) bir anahtardır.
basit bir detayla birleştirilmiş öznitelik verisine ait bir satırdır.
o bölgeye ait temel gelgit verilerini elde etmek için üzerinde birkaç yıl süreyle sürekli mareograf
gözlemi yapılan istasyondur.
fiktiv (hayali,izafi) boylamın ölçülmesinde başlayıcı olarak kullanılan (gerçek yada fiktiv)
referans meridyeni.
º180ºcoğrafi meridyeni
bir gride ilişkin referans meridyeni. kutupsal bölgelerde genellikle 0
olup grid boylamının ölçülmesinde başlangıç olarak kullanılır.
bkzn. ana transvers meridyen.
º
olan meridyendir ve boylam ölçülerinin başlangıcı olarak kullanılır.greenwich
boylamı 0
ingiltere’den geçen meridyen bu amaç için tüm dünyada kullanılmaktadır.
eğik bir karelajın (grid sisteminin) fiktiv refarans meridyenidir.
transvers karelajın referans meridyenidir.ana ters meridyende denir.
bknz. 1 nci düşey daire.
ufkun doğu ve batı noktalarından da geçen düşey dairedir.doğu ve batı noktalarına bağlı olarak
gerçek manyetik veya grid olabilir.ana düşey de denir.
normalide içeren ve meridyen düzlemine (astronomik veya jeodezik) dik olan
düzlemdir.astronomik ana düşey düzlem ile ufuk düzleminin arakesiti doğu ve batı
noktalarıdır.doğu noktasıda denir.
öznitelik değeri vermenin en düşük seviyesidir
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 80/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
principal distance
asal uzaklık
principal axis
principal distance error
asal eksen
asal uzaklık hatası
principal focus
principal line
principal meridian
asal odak
asal doğru
asal meridyen
principal paralel
asal paralel
principal plane
asal düzlem
principal planets
ana gezegenler
principal point
asal nokta
principal point assumption
asal-nokta kabulü
principal point error
asal nokta hatası
principal point triangulation
principal scale
asal nokta nirengisi
esas ölçek (jcs)
principal vertical
principal vertical circle
asal düşey
ana düşey daire
print
baskı
prism
prizma
prismatic astrolabe
prizmatik astrolob
prismatic compass
prizmatik pusula
prismatic error
prizmatik hata
probabilistik vertical
obstruction data ( pvod )
muhtemel düşey engel verileri
probability internal
probable error
olasılık aralığı
olası hata
process camera
process color printing
işlem kamerası
renkli baskı işlemi (litografya)
process lens
işlem merceği
process photograph -
işlem fotoğrafçılığı
process plates
işlem kalıpları
product generation segment
(pg/s)
ürün elde etme (üretme) bölümü
product ion management
system (pm/s)
üretim yönetim sistemi
1. iç perspektif merkezinden negatif ya da basılmış fotograf düzlemine olan dik uzaklık. bu
uzaklık, hem büyüme ya da büzülme oranı hem de film veya kağıttaki büzülme ya da uzama
düzeltilerek kalibre edilmiş odak uzaklığına eşittir. pozlama anında kameradaki mevcut
perspektif açılar ile iç perspektif merkezinde, bitmiş negatif ya da basılmış fotoğraf üzerindeki
noktalara olan perspektif açıların aynı olmasını sağlar. bu her bir bitmiş negatif ya da baskının
geometrik özelliğidir. ayrıca etkili odak uzunluğu da denir. 2.(çok yönlü) projektör merceğinin iç
perspektif merkezinden diapozitifin emülsiyonlu yüzeyine olan dik uzunluk.
bknz. optik eksen
bir stereo kıymetlendirme sisteminde, hava kamerasının, diapozitif baskı aletinin ya da
projektörün yanlış kalibrasyonu sonucu ortaya çıkan aletsel hata. düz yüzeyli modellerde bu
hata önemsizdir, fakat yükseklik farkları arttıkça hatanın etkileri de artmaktadır.
bknz. odak
asal düzlemin fotograf üzerindeki izi (asal noktadan ve nadir noktasından geçen doğru)
1. bir başlangıç noktasından uzanan, üzerinde düzenli çeyrek bölge, bölge ve ilçe köşelerinin
bulunduğu ya da bulunacağı meridyen. ayrıca bknz. yardımcı klavuz meridyen, kılavuz
meridyen. 2.(fotogrametri) bknz. asal nokta.
(jcs) bir eğik fotograf üzerinde, gerçek ufuk çizgisine paralel olan ve asal noktadan geçen
doğru.
1.(jcs) (fotogrametri) eğik olan bir fotografın asal noktasını, merceğin perspektif merkezini ve
yer nadirini içeren düşey düzlem. 2.(optik) asal noktadan geçen ve optik eksene dik olan
düzlem. ayrıca bknz. ; eşlenik ekseni,eğiklik ekseni, yer paraleli,yer izi, izometrik paralel, ufuk
izi, sabit ölçek çizgisi, eşit ölçek çizgisi,fotoğraf meridyeni, fotoğraf paraleli, asal meridyen, asal
paralel, kaçış doğrusu, kaçış noktası,
güneş etrafında yaklaşık dairesel yörüngeler ile dönen büyük gök cisimleridir.güneşe olan
uzaklıklarına göre ana gezegenler merkür,venüs,dünya ,mars,jupiter,saturn,uranüs,neptün ve
pluto’dur.
1.(jcs) (fotogrametri) perspektif merkezinden geçen ve fotograf düzlemine olan dikin ayağı.
genel olarak, karşıt köşe markalarını birleştiren doğruların kesişimiyle belirlenir. (eğer köşe
markaları fotograf üzerinde görülemiyorsa, asal nokta karşıt köşeler arasındaki köşegenler
çizilerek ya da fotograf kenarlarının orta noktaları birleştirilerek bulunabilir. aynı zamanda
işaretlenmiş asal nokta da denir. ayrıca bknz. fotograf merkezi. 2.(kalibre edilmiş) genellikle
işaretlenmiş asal noktadan olan x ve y uzaklıkları olarak verilen radyal mercek distorsiyonunun
merkezi
asal noktadan ölçüldüğü takdirde radyal doğrultuların doğru olduğu, yaklaşık fotograflara
dayanarak yaplan kabul.
bir stereo kıymetlendirme sisteminde, sonuçta düşey ölçekte hata verecek biçimde eşit
olmayan x bileşenleriyle yerleştirilen asal noktalardaki kişisel hata. bu gibi hatalar genellikle
baskı aletindeki ya da projektördeki ya da her ikisindeki diapozitif plakanın yanlış yönetilmesi
sonucu oluşur.
bknz. radyal nirengi
kartoğrafyada, kendi yarıçapının kesirli ifadesi ile tanımlanan küre ve sferoid ile temsil edilen
yerkürenin indirgenmesi veya genelleştirilmesine ait ölçek. ayrıca “nominal ölçek” de denir.
ayrıca, bknz. “ölçek”.
(jcs) eğik bir fotograf üzerinde, asal noktadan geçen ve ufuk çizgisine dik olan çizgi.
gök meridyeni ile çakışan ve ufuk düzleminin kuzey ve güney noktalarından geçen düşey
dairedir.
bir negatiften ya da geçirgen malzemeden projeksiyon ya da kontak baskıyla yapılan fotografik
kopya. ayrıca bknz. : kontak baskı, diapozitif, büyültme, hazır baskı, fotografik küçültme,
projeksiyon baskı, oran baskı, yataylanmış baskı, dönüştürülmüş baskı.
birbirlerine paralel olmayan iki düzlem yüzeyle kısmen sınırlanmış transparan bir alet olup
gelen ışığın ayrılmasını veya sapmasını sağlar.bknz. dove prizma,horizon prizma,index
prizma,roof prizma,wedge.
astronomik konum belirlemede kullanılan ve objektif sonuna bir prizma eklenmiş olan ve yatay
konumda bir dürbünü olan astrolob’dur.
elde kullanılan küçük bir manyetik pusula olup bir doğrultuya ilişkin manyetik azimut yada
açıklık açısının aynı anda okunmasını sağlayan prizma düzeneğine sahiptir.
ayna ya da gölgelendirilmiş cam gibi bir optik elemanın iki yüzünün paralel olmamasından
kaynaklanan hata.
düşey engel verileri (vod : vertical obstruction data ) , sayısal detay analiz verisi (dfad : digital
feature analysis data ), amerikan savunma dairesinin sayısal düşey engel dosyaları (dvof:the
dma digital vertical obstruction file ), ve akıllı veritabanlarından elde edilen ve farklı düşey
engel verileri ile birleştirilmiş yoğunluk fonksiyonlarını içeren verilerdir. pvod- cruise ve aircraft
görevi planlayıcılarına , görevin başarıyla tamamlanabilmesi için, ortalama yükseklik ve rota
değerleri veren bir veri setidir. düşey engel verileri (vertical obstruction data - vod ) ürününün
yerini pvod almıştır
bknz. güvenilirlik aralığı
1.ölçülmüş bir değerde, ölçümdeki sonuç hatasının en olası değeri. sonuç hatasından daha
büyük ya da küçük olabilen artı ya da eksi bir değerdir ve sonuç hatasının büyük olma olasılığı,
küçük olma olasılığına eşittir. 2.normal dağılım fonksiyonu baz alındığında %50 hata aralığı.
bknz. kopya kamerası.
ana renkler (yellow, magenta, cyan) ve siyahın birleşmesiyle, bir harita veya başka bir
materyalin tam renkli olarak tekrar üretildiği bir tekniktir. ayrıca bknz. “işlem kalıpları”.
fotomekanik kopyalama, büyütme ve projeksiyon amacıyla kullanılan, sapması olmayan,
genellikle küçük açıklığa sahip ve simetrik yapıda bir mercek.
baskı plakalarının hazırlanmasında sırasıyla sonuç negatif ve pozitiflerin kullanıldığı çizgisel ve
yarım ton fotograf.
diğer renkleri ve tonları üretmek için bir araya gelen iki veya daha fazla sayıda baskı kalıbı.
ayrıca bknz. “renk kalıbı”, “ renk baskı işlemi”.
dma’ in, hem sayısal ürünler hem de basılı harita ve planlar için tekrar üretilebilen
materyallerin sağlandığı, sayısal üretim sistemidir. ( dps : digital production system ). bu
bölüm sayısallaştırma ve grafik çalışma istasyonlarının kabiliyetlerini arttırarak , mc&g
datalarının mevcut harita , plan ve altlıklardan toplanmasını sağlar. üretim boyunca, ihtiyaç
duyulan veriler mark90 mc&g veri tabanından çekilecektir. grafik ürünlerin renk ayrımı için
pg/s sayısal veriler grafik sembollere çevirecektir ve böylece yeniden üretimi yapılabilen
kopyaları elde edilecektir. ( bknz. mark90; digital production system mark90 sayısal üretim
sistemi product data ürün verisi - belirli bir uygulama için ham verilerden türetilen veya belirli
bir üründen toplanan verilerdir.
dma’in, mark90 üretim sistemini kullanarak, bütün bir üretim planlama ve yönetim kabiliyetini
kazanmak için mark85 veri entegrasyon bölümünü birleştiren dps ( digital product system )
sayısal üretim bölümüdür. bu bölüm, ihtiyaçları belirlemekte, uzun vadleli planlar ve tanımlar
yapmakta, durum raporları, indeksler ve gelişim programları hazırlamaktadır.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 81/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
profile
Kesit
profile leveling.
kesit seviyesi
programmers hierarchical
interactive graphics system (
phigs )
progress sketch
hiyerarşik etkileşimli grafik
sistem programları
progressive motion
ilerleyen hareket
progressive proofs
projected map display -
gelişmiş prooflar
izdüşürülmüş harita gösterimi
projection
projeksiyon
projection tables
projeksiyon tabloları
projection computation
projeksiyon hesabı
projection distance
izdüşüm uzaklığı
projection generation
projeksiyon üretimi
projection perspective -
perspektif projeksiyon
projection print
projeksiyon baskı
projection printer
projeksiyon yazıcısı
projection ticks and crosses
projeksiyon kontrol işaretleri
(köşe noktaları ve artı işaretleri)
projection transformation
projeksiyon dönüşümü
projector
projektör
projector station
projektör istasyonu
prolate ellipsoid of rotation
prolate spheroid
Yayvan dönel elipsoid
Yayvan sferoid
prolongation
Uzama
proof
prova baskı
proofing
baskı alma
proper motion
Düzenli hareket
property map
property survey
prototype
provisional edition
mülkiyet haritası
Hazırlık ölçmesi
Prototip
geçici baskı
provisional map
geçici harita
proximity
proximity analysis
Yakınlık
yakınlık analizi
proximity search
yakınlık taraması
pseudoskopiç stereo
ters model
publication scale
pulkovo 1942 datum
yayınlanma ölçeği
pulkovo 1942 datumu
pull up
pulse doppler map matching
(pdmm)
çekmek
doppler etkisi ile harita
kenarlaştırma
işlem krokisi
1. herhangi sabit bir çizgi boyunca yerin yüzeyinin veya yeraltındaki katmanın veya herikisinin
de düşey kısmı. 2. belirli bir hat boyunca arazinin yüksekliği, yükseklikler yer yüzeyinin
durumunu tanımlayabilecek yeterli nokta sayısında ölçülür.
tam olarak belirlenmiş bir hat boyunca kısa aralıklarla ölçülmüş noktaların yüksekliklerinin
tanımı.
iki veya üç boyutlu grafik verilerin modifikasyonu , aralarındaki ilişkileri tanımlama, geometrik
olarak ilişkili nesnelerin modifikasyonu ve görüntülenmeleri için birçok fonksiyon sunan bir
ansi standartıdır.
yapılan bir işi gösteren bir harita veya kroki. triangulasyon ve travers (yersel) ölçmelerde, tesis
edilen her nokta iş krokisi üzerinde gösterilir ve gözlem yapılan ve ölçülen bütün istikametler
çizilir. bir nivelman ölçüsünde, iş krokisi takip edilen yolu (güzergahı) ve geçilen yerleşim
yerlerini gösterir.
verilen bir sistemdeki gök cisimlerinin mutad yörüngesi üzerinde ve istikametindeki
hareketidir.özellikle uyduların ilk hareket istikameti doğrultusundaki hareketidir.gerileyen
hareketin(retrograde motion) zıt anlamlısıdır.
bir işin, her biri ayrı ayrı renkli baskılarını gösteren bir seri renkli basılmışlarıdır.
uçağın bilgisayarı tarafından kullanılan ve bir gösterim aletine izdüşürülen harita görüntülerini
içeren sürekli renkli ya da siyah-beyaz film şeritleri kullanan seyrüsefer yardımı.
1. (geometri) çizgi ya da düzlemlerin, verilen bir yüzeyi kesecek biçimde uzatılması bir yüzeyin
bir noktasının diğer bir yüzey üzerindeki eşlenik konumuna grafik ya da analitik yöntemlerle
transferi. aynı zamanda bknz. harita projeksiyonu. 2. (fotografçılık) bir negatif ya da pozitif
fotografın izdüşüm kamerası içine yerleştirilmesi ve görüntünün bir ekran ya da duyarlı
fotografik ortam (medya) üzerine yeniden yapılması işlemi. 3. (ölçme) noktaların karakter ve
konumunu belirleyen, noktaların ötesindeki çizginin uzatılması. ölçme doğrularının bir serisinin
tek bir teorik doğruya, dik doğruların serisiyle transferi. bir traversin ölçümünde, ölçülen kısa
doğruların bir serisi, iki ana ölçme istasyonunu birleştirerek, bir uzun doğru üzerine
izdüşürebilir ve uzun doğru daha sonra traversin ölçüm doğrusu olarak sayılır. ayrıca bknz.
uzatma.
harita prejeksiyonu üzerindeki enlem ve boylam çizgilerinin kesişme ilişkilerini ve iki gridin
kesişme bilgilerini tanımlamak için tablolar halinde tutulan verilerdir.
bir harita projeksiyonunun gerçek şeklinin ve boyutlarının, böyle bir projeksiyon oluşturmanın
amacını belirtmek için, formüllerden çıkartılan bir seri tablolarla belirlenmesi. bknz. grid
hesabı.
bir projeksiyon (izdüşüm) merceğinin dış düğüm noktasından, görüntünün izdüşürüldüğü
düzleme olan uzaklık.
yer küre gibi bir küresel bir yüzeyin, düzlemsel bir yüzeye dönüşümü. transformasyon metodu
ne olursa olsun, düzlemsel görüntüde daima bir distorsiyon (bozulma) vardır.
verilen bir noktadan projeksiyon düzlemine çizilen doğrularla noktaların projeksiyonu. aksi
söylenmedikçe, projeksiyon noktası projeksiyon düzleminden sonlu bir uzaklıktadır.
(jcs) duyarlı yüzey üzerindeki negatif ya da geçirgen materyalin görüntüsünün projeksiyonuyla
yapılmış büyütülmüş ya da küçültülmüş fotografik baskı.
bir negatif ya da pozitif geçirgen materyalin görüntüsünün büyültme ya da küçültmesinin
duyarlı bir yüzey üzerine izdüşürülerek yapıldığı optik alet.
bir haritanın kenar çizgileri içinde ve dik olarak bulunan, paralel ve meridyenlerin üzerinden
geçtiğini belirten noktalara kontrol işaretleri (köşe noktası) denir. küçük artı işaretleri, harita
içinde çizgilerin kesişme noktalarını belirtir.
bir harita projeksiyonundan başka bir harita projeksiyonuna dönüşüm işlemi. dönüşümler ise
eşitliklerde, elipsoidlerde, ölçek faktörlerinde, koni sabitelerinde, standart çizgilerde, standart
paralellerde, orijin noktalarında, orta meridyenlerde değişikliklere neden olabilir.
bir negatif ya da baskının görüntüsünü genellikle daha büyük ölçekte bir ekran ya da diğer
görüntüleme yüzeyleri üzerine düşüren optik alet.
mutlak yöneltme yapılırken bir stereo kıymetlendirme aletinin projektör biriminin konumu. bu
konum, pozlama anındaki kamera istasyonu koşullarını canlandırır.
bknz. yayvan sferoid.
yerin dönme eksenine paralel büyük eksen etrafında dönen elipsoid.yayvan elipsoid olarakta
bilinir.
ölçmede ölçülen bir doğru aynı yönde ve doğrunun devamı olacak şekilde genişletilirse bu
doğru uzatılmış demektir.bu tanım ışığında bir eğrinin uzaması terim esas olarak eğrinin
eğriliği boyunca devam etmesi anlamında kullanılıyorsa da uzama noktasındaki eğriye teğet bir
doğru ifade eder.
kontrol veya düzeltme amacıyla herhangi bir yöntemle üretilen, üzerinde gerekli düzeltmelerin
veya uygun detayların işaretlendiği bir prova baskısıdır.
baskı işleminden önce, kontrol, yeniden gözden geçirme, düzeltme ve diğer amaçlar için
kalıpların deneme (proof) görüntülerinin elde edilmesi.
ufuk hattına dik olarak hareket eden bir gök cisminin uzaydaki hareketinin bir bileşeni olup
rektasansiyon ve deklinasyon ile tanımlı bir koordinat sistemi gibi bir sağ el koordinat sistemine
göre yıldızların görünen konumundaki değişiminden oluşmaktadır.
bknz. “ kadastro haritası”
bknz. yer ölçmesi(land survey).
bknz. “ deneme haritası “ ve “ pilot pafta”.
daha sonra değiştirme şartıyla, geçici kullanım amacıyla basılan ve dağıtımı yapılan bir
haritadır. ayrıca “ ön baskı” da denir.
harita yerine kullanılan ve herhangi bir resmiyeti olmayan harita, fotograf veya başka bir
materyal.
bir kullanıcı tarafından tanımlandığı gibi belirlenmiş bir noktadan yakınlığın bir ölçüsü.
belirlenen bir bölge ve onun yakın çevresi arasında ilişkiyi tanımlamada kullanılan sayısal
teknik.
seçilen bir noktanın yakınında önceden belirlenmiş veri elemanlarının varlıklarını tanımlamada
sayısal bir metod.
stereo fotoğraf çiftinin konumları yer değiştirildiğinde, elde edilen gerçekte olduğunun tersi üç
boyutlu izlenim. aynı zamanda ters çevrilmiş stereo, pseudo stereo olarak adlandırılmaktadır.
bak yalancı stereo.
bknz. “tekrar üretim ölçeği”.
krasovsky elipsoidi olarak kullanılan u.s.s.r. pulkovo gözlemevinde tanımlanmış olan jeodezik
datumdur.
bknz. . katman seçim
arazi manzarası içinde önceden seçilmiş üç tane tek hattı çizebilmek için kullanılan dopler
etkisi ile harita yapma tekniğini kullanan görüntü kenarlaştırma tekniği araca girmeden önce
görünür.hatlar radar yansımalarındaki farklarla ifade edilir. mesafe ve mesafedeki
değişimler,yöneltme sırasında enten spot ışığının kapsadığı arazinin küçük bir birim alanından
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 82/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
pzs triangle
quad corner areas
pzs üçgeni
dört köşe alanlar
quadrangle map
quadrant
dörtgen harita
quadrant
elde edilirler.bir spot alan uzunluk/uzunluktaki değişim haritası daha sonra , gemideki inersiyal
ölçme birimine (ımu) mesafe ve hız güncelleştirmesini sağlamak maksadıyla,bir özel hat
referans haritası ile korelasyonlandırılır.bu şekilde üç başarılı korelasyon algılayıcının
bilgisayarınca alınmış hedef manzarasına göre bir trilaterasyon çözüm ile aracın konumunu
elde etmek için uygulanır.bu nedenle ımu manevralarına önceden düzeltme getirebilir.
bknz. astronomik üçgen.
iki veya daha fazla paftanın birleşmesiyle oluşturulan dörtgen bir haritanın parçası için kullanıcı
tarafından tanımlanan bir ölçü.
bknz. “ dörtgen”.
º
quadrature
dörtlük
quality control
kalite kontrol
query language
quick-look plot
sorgulama dili
hızlı bakış çıktısı
r4d (ready for distribution)
r4r (ready for reproduction)
radar (jcs)
r4d (dağıtıma hazır)
r4r (üretime hazır)
radar
radar altimeter
radar altimetre
radar altitude
radar yüksekliği-
radar chart
radar clutter (jcs).
radar (deniz/hava) haritası
radar gürültüsü
radar correlation -
radar korelasyonu
radar fix point
sabit radar noktası
radar horizon
radar ufku
radar intelligence item
radar intelligence map.
radar map
radar photography
radar istihbarat maddesi
radar istihbarat haritası (rim)
radar haritası
radar fotografisi-
radar prediction categories radar prediction formats -
radar tahmin kategorileri
radar tahmin formatları
radar prediction types -
radar tahmin türleri
radar reconnaissance
radar keşfi
radar reflectivity plate -
radar yansıtıcı tabakası
radar reflector
radar return analysis
radar yansıtıcısıgeri radar analizi
radar return code.
radar dönüş kodu (rrc)
radar roverage
radar shadow
radar gölgesi
radar sigrificance analysis
code
radar anlamlı analiz kodu
radar,synthetic aperture (sdr)
radar suni açıklığı
radial
işınsal, radyal
radial center
radyal (ışınsal) merkez
radial distorsion
radyal distorsiyon
radial line
işınsal doğrultu
radial line intersection
radial line plotter
radial plot
radial plotter
işınsal doğrultu kesişimi
işınsal doğrultu çizicisi
işınsal çizim
işınsal çizici
ºuzunluğundaki yay parçası .2. (ölçme)bir gözleme aygıtı ile donatılmış ve
º
1. (matematik) 90
90 uzunluğunda (180 menzilde ) taksimatlandırılmış bir daireden oluşmuş bir ölçme veya
astronomik alettir.bazı ölçme quadrantları ölçme ve astronomik fonksiyonları içerir.
1. yer üzerinde mutad dalga üreticisi olan ayın ve güneşin dünyaya dik açılı konumda ikenki
faz yayı konumudur.daha sonra ay ilk veya son dördün dörtlüğüne girer.2. bir çeyrek yay ile
ayırtedilebilir iki periyodik niteliğin durumudur.
verilerin kalitesini sağlamak için gerekli tedbirlerin alınması veya sistemin oluşturulmuş
standartlarının korunması için gerekli işlemlerdir.
veritabanı yönetim sisteminde veri yönetimi için kullanılan komutlar setidir.
en son halini almış çıktıdaki konumsal doğruluğu veya sembolojiyi tam olarak ifade etmeyecek
şekilde çok hızlı bir şekilde yapılan (hazırlanan) bir taslak çıktı.
basılmış ve kullanıcıya dağıtılmaya hazır durumdaki mc& g ürünleri için kullanılan bir terim.
baskıya hazır durumdaki üretilecek materyaller için kullanılan bir terim.
transmisyon ve elektromanyetik enerjinin geri dönüşü tarafından nesnelerin genellikle
doğrultusu ve uzaklığını tanımlayan radyo tarama ve menzil donanımı.
elektromanyetik dalgaların gönderilmesi ve geri alınması arasındaki zaman aralığının
ölçülmesi ile uçak uçuş yüksekliğinin belirlenmesinde kullanılan alet.
radar altimetresiyle belirlenen uçağın veya uzay mekiğinin yüksekliği, yani en yakın arazi
yüzeyinden olan gerçek mesafe.
radarla kullanılmak için veya bu amaca uygun olarak düşünülmüş bir deniz/hava haritası.
istenen sinyallerin gözleriyle birlikte karıştırılarak gelen görüntü tüpünün yüzeyinde istenmeyen
sinyaller, yankılar ve görüntüler.
dünya yüzeyindeki detay ve arazi konumunun radar yansımasında kaydedilen sayısal verili,
gerçek zamanlı radar görüntüleri ile elektronik ilişkisi.hava navigasyonu ve kılavuz
sistemlerinin kontrolü ve düzetilmesi için konumlama bilgisi sağlamada kullanılır.
verilen bir coğrafik alan için radar görüntüsünde bulunan en önemli yer detayı. bu detay radar
aksedici veya çevrelediği alanı parlak göstererek tamamen boşluğu aksettirici; örneğin;
kara/deniz veya gösteren/göstermeyen. sabit radar noktaları için veri konumlamasının
saptaması güzergah belirleme ve denizcilik sistemlerinin son güncellenmesi veya baskı amaçlı
işlemler için kullanılır.
radar anteninden dünya yüzeyine tanjant oluşturacak şekilde çıkan ışınların oluşturduğu
noktalardır.
aynı cins gibi görüntüsü o anda tam olarak tanınamayan fakat radar anlamı olan bir detay.
işık optik radar simülasyonu işleminde ve analitik tahmin üretimlerinde bir ara elemandır.
radar teknikleri uygulamaları için üretilen bir haritadır.
fotografik işlemlerin ve radar tekniklerinin bileşkesidir.elektriksel dalgalar önceden belirlenmiş
yönlere gönderilir ve yansıyan veya geri dönen ışınlar katot ışını tüplerde görüntülerin
hazırlanmasında kullanılır.tüplerdeki bilgilerin görüntülenmesiyle fotograflar alınır.
geniş anlamda radar tahmini iki ana kategoriye ayrılmıştır: tecrübe tahmini ve analitik tahmin.
radar tahminleri çok çeşitli formatlarda görünmektedir. en yaygın dört format ; nokta tahminleri,
kolon tahminleri, radar istihbarat haritaları ve 200 serisi hava hedef haritalarıdır.
her ana radar tahmin kategorisi üç çeşit tahmine bölünmüştür; tek hedef tahmini, her yönde
tahminler, her çeşit hedefe ilişkin tahminler
doğal araziyi belirleme ve düşman hareketleriyle ilgili bilgi elde etmede kullanılan radar ile
yapılan keşif.
radar ışınlarının araziden geri dönmesini gösteren, radar eğiticileri tarafından kullanılan,
geçirgen plastik tabaka üzerinde radar yansıtıcı maddeleriyle yapılmış ölçekli, üç boyutlu
gösterim sağlayan yansıtıcı tabaka
radar sinyallerini yansıtmaya yarayan araç.
kartoğrafik, fotoğrafik ve istihbarat güçlerinin bir analizinden geliştirilerek oluşturulan, radar
anlamlı analiz kodu (rasc) özel alan (sa) bilgisi, ve radar anlamlı güç hattı (rspc) bilgilerinden
oluşan maddeler.
desibel radar erken uyarı sistemi temeline dayalı, her yönü içeren bir radar erken uyarısıdır ve
kesin hava hedefi haritaları üzerinde bir renk kodu ile ifade edilir.
bir veya daha fazla radar istasyonu tarafından gözlenebilen bölgedir.
araya giren engeller nedeniyle, bir bölgeye ulaşamayan radar sinyallerinin oluşturduğu
durumdur.
yüzey materyali/yüksekliği faktörleri ve renk kodlama sistemi tarafından çizimini temel olarak
bayındır alanları ve diğer nesneler ve yapıların radar yansımalarının tek radar şiddet
kategorileri.
görüntü oluşturmak için optik veya sayısal olarak işlenebilir phase history film veya teybi
üretmek maksadıyla yararlanılan dopler etkisinin avantajlarını kullanarak aynı yer noktasından
çoklu dönüşlerin birleştirilmesi ile içinde suni olarak uzun veya etkili açıklık oluşturulan bir
radardır.
(fotogrametri)işınsal merkezden fotograf üzerindeki herhangi bir noktaya olan doğrultu veya
çizgi.
fotograf üzerinde çeşitli görüntü noktalarına olan doğruların çizildiği veya ölçüldüğü seçilmiş
nokta.asal nokta, nadir noktası, izomerkez veya ilave merkez, asıl nokta olabilir. işınlama
merkezi;merkez nokta olarak ta adlandırılır.
objelerin mercek ekseninden çeşitli açısal mesafelerde buluşmaları ve bu yüzden farklı
büyültmelere tabi olmaları sebebiyle görüntü noktalarının radyal olarak görüntü alanı
merkezinden olan lineer yer değiştirmelerine denir.
(ölçme)dairesel eğri içerisindeki bir noktaya olan yarı cap çizgisi.eğer çizgi eğrinin dış
bükeyine kadar uzatılırsa,ışınsal doğrultunun uzantısı olur.
iki veya daha fazla ışınsal doğrultunun geçtiği veya kesiştiği nokta.
bknz. işınsal çizici
bknz. ışinsal üçgenleme.
iki bindirmeli fotografın stereoskopik olarak görüntülenebildiği ve ortak alanlardaki planimetrik
detayların ışınsal doğrultu prensibi kullanılarak mekaniksel bir bağlantı yardımı ile harita
üzerine trasfer edilebildiği alet.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 83/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
radial triangulation
işınsal üçgenleme
(triyangülasyonu)
radiant energy
radiation
yayılma enerjisi
yayılma
radio acoustic ranging
radyo sesi ile mesafe ölçümü
radio beacon
radio direction finding
radio facility
radio fix
radyo yöntemi ile yön bulucu
(jcs)
radyo yön bulucu (jcs)
radyo kolaylık haritaları
rodyo fiks (jcs)
radio interferometer
radyo interferometresi
radio navigation
radyo navigasyonu (jcs)
radiometric camera calibration
radiometric linearity
radiometric nonlinearity
radyometrik kamera
kalibrasyonu
radyometrik doğrusallık
radyometrik doğrusalsızlık
radius vector
yarıçap vektörü
radyo range findings
radyo mesafe tayincileri (jcs)
radyo range station
radyo mesafe istasyonu (jcs)
random error
rastgele hata
random error
rastgele hata
random line
rastgele doğru
random microlenticular screen
rasgele ekran
random traverse
rastlantısal travers
range
kenar
range marker
range marker
range finder
kenar bulan
range line
sınır hattı
range only correlation system
(rocs)
range pile
range pole
range rate data
yalnızca korelasyon sistem
menzili
range pile
kenar mirası
mesafedeki değişim verisi
range resolution
mesafedeki değişim verisi (jcs)
range rod
kenar mirası
range signal
kenar işareti
ranging data
ranging pole
raster
kenar ölçüsü
kenar ölçer mira
raster
raster format
raster lines
raster map product (rmp)
raster format
raster çizgileri
raster map product (rmp)
raster product standrt(s) ( rps)
raster ürün standartları
her bindirmeli fotografın yaklaşık ışınsal merkezinden veya ışın merkezinden olan
doğrultuların,yatay kontrolde kullanıldığı analitik veya grafik fotogrametrik havai nirengi işlemi.
radyal çizim veya küçük kontrol çizimi olarak da adlandırılır.analitik yöntemlerle yapıldığı
zaman analitik ışınsal üçgenleme olarak adlandırılır.bir ışınsal üçgenleme analitik ön kelimesi
ise başlamıyorsa grafik olduğu kabul edilir.izomerkez veya nadir noktası gibi kesin terimlerle
belirtilmediği sürece, asal noktaya dayalı olduğu kabul edilir.
herhangi bir elektromanyetik radyasyon enerjisidir.bknz. radyasyon tanım 2.
1. (ölçme) bilinen bir noktadan itibaren istikamet ve mesafesi bilinen noktaların yerleştirilmesi
işlemidir.teodolit ile okunan azimut veya semt açısı olabilir veya alidat veya plançete
belirlenmiş grafik istikametler olabilir.mesafeler stadya ile kaydedilebilir veya ölçülebilir.
radyo ve sesin bileşimi ile mesafe belirleme yöntemidir.radyo sesin kaynaktan çıkışı ile alıcıya
varış zamanlarını belirlemek için kullanılır ve mesafe (su içinde) sesin kaynaktan alıcıya
ulaşma zamanı olarak tanımlanır.
semt,istikamet veya yer tayini için kullanılan ayırıcı ve karakteristik sinyal yayan bir radyo
göndermecidir.
kendi yaydıklarıyla kendi yönünün belirlendiği bir radyo istasyonu yeridir.
bknz. “rota deniz/ hava haritaları”.
yeri bilinen iki veya daha fazla gönderici istasyondan gelen radyo sinyallerinin yönünü
belirlemek suretiyle gemi veya hava araçlarının konumlandırılmasıdır.
radyo teknikleriyle astronomi gözlemleri ve uydu izlenmede kullanılan radyo frekanslarındaki
interferometredir.
navigasyon sırasında ortaya çıkan engellerin ikaz edilmesinde veya konum veya yön
belirlemesinde kullanılan radyo yeridir.
spektral kayıt özellikleri için kameranın kalibrasyonu.
renk aralığında gri tonların ışık yoğunluklarına göre doğrusal oranlarda olması.
alıcıların sinyal/ses oranlarını sağlayan analog sayısal dönüşüm sistemi. burada sinyaller oranı
alıcı ortalama siyah sinyal değeri ile bunun siyah ses değerinin karesel ortalamasına
bölünmesiyle oluşan değer arasındaki farkın hesaplanmasıyla bulunur. aradaki yoğunluklar
ortalama beyaz rekransdan ortalama siyah referansa olan lineer temsilcilerdir. aradaki
yoğunluklar her renk kanalı için doğrusal tonlu değişim eğrisi kullanılarak temsil edilir. renkli bir
bileşenin gri değerler, o bileşen için kaynak yoğunluklarla doğrusal oranlarda değilse
sayısallaştırma işlemi esnasında hata oluşur.
konumu belirli bir noktayı merkez noktaya birleştiren doğru (mesafe) ve yönüdür.bknz.
kutupsal koordinatlar.
radyo yayınları (aynı veya başka bir dalga boyunda olduğundan bağımsız olarak) yardımıyla
cisimlerin mesafelerinin belirlendiği radyo yeridir.
eş sinyal bölgeleri üreten havada radyo navigasyon servisi içindeki radyo navigasyon yer
istasyonudur.gerekli zamanlarda bu istasyon bir gemi üstünede yerleştirilebilir.
kaba hata,sistematik hata veya priyodik hata olarak sınıflandırılamayan hatalardır.pozitif veya
negatif olabilen,genelde küçük ve sayısız hatalardır.tesadüfi hata;dikkatsizlik hatası olarak da
adlandırılır.
kaba hata,sistematik hata veya periyodik hata sınıfına girmeyen hatalar olup kısmen küçük
sayısak değerlerdir ve herbiri artı da olabilir eksi de.bknz. accential error,casual error.
çıkış noktasından görünmeyen sabit noktalarına mümkün olduğunca yönlenmiş
doğrudur.kapanma hatası rastgele doğrunun azimutuna getirilecek düzeltmeyi hesaplamaya
ve hem de yerleştirilecek noktaların gerçek doğrudan kayıklıkların hesaplanmasına imkan
verir.
sürekli tonlu görüntülerden yüksek çözünürlüklü baskı üretmekte kullanılan, belli bir ekran
açısına veya şekline sahip olmayan yüksek yoğunluklu yarım ton ekran.
birbirlerine göre konumlarını belirleyebilecek şekilde çıkış noktasından görülmeyen bir başka
gözlem noktasına gözlem traversidir.
1.(jcs) bilinen bir nokta ile hedef nokta arasındaki uzunluktur.2. verilen bir nicelikler kümesinin
minimum ile maksimumu arasındaki farktır.bknz. distance.3. aynı hattaki bir veya daha fazla
cisimdir.bu cisimler için aynı doğrultudalar denir.4. birbirlerinin kuzey güney doğrultularında
bulunan kasaba sınır hattı serileridir.5. hidrografik ölçmelerde seslerin tanınmasında kullanılan
ve konumları bilinen çok iyi tanımlanmış hatlardır.
zamanı bazlı radyal ekranlar tarafından beslenen tek bir kalibrasyon noktasıdır.zaman bazının
rotasyonu kalibrasyon noktasını, konum planı göstergeci üzerinde çember olarak gösterir.
bir gözlem noktasından üzerinde alet kurulmayan diğer noktalara, paralaks prensibini
kullanarak, mesafe bulmaya yarayan bir alet.
bir kasabanın kuzey güney istikametinde uzanan sınırdır. bknz. kasaba sınır hatları (township
line).
her hava koşulunda iki radar görüntüsünü kıyaslayarak onun durumunu tanımlamak için menzil
bilgisini kullanan terminal rehber sistemi.
deniz gözlemleri için rehber olarak hizmet eden herhangi bir direk.
bknz. range rod.
hareket eden bir cismin mesafesindeki değişim hızını ölçen bir alet tarafından toplanmış
bilgidir.
bir anten tarafından farklı uzunluklarda ve aynı istikamette bulunan yansıtıcı cismi ayıran bir
radar donanımının kabiliyetidir. kabiliyet ilk olarak kullanımdaki etki uzunluğu ile ölçülür.
genellikle kırmızı ve beyaz gibi kontrast renkler kullanılarak 1 ayak aralıklarla boyanmış 6 ile 8
ayak uzunluğunda ince uzun tahta veya metal çubuktur. genellikle traversin sonunu gösteren
bir işaret olarak kullanılır.line rod; lining pole; range pole; ranging pole; sight rod olarakta
isimlendirilir.
hidrografik bir gözlem sırasında mesafe uçlarını tanıtmak ve işaretlemek için kullanılan bir
mira, bayrak veya benzer cisimlerdir.
istenen bir cisme mesafe ölçen bir alet tarafından toplanan bilgidir.
bknz. range rod.
1. katod ışın tüplü (crt: catode ray tube) ekranlarda genellikle bir görüntünün değişen
yoğunluklarda paralel çizgilerden ve yatay şekillerden oluşan görüntüsüdür.2. bir alanı
kaplayan , hücrelerden oluşturulan düzenli gridlerdir.
bknz. raster veri yapıları
katod işın tüpünden (crt-cathode ray tube ) gelen tarama ışınlarının oluşturduğu çizgilerdir
dma’ in adrg tanımlamaları veya bir üretim programı gibi şartları bulunmayan , raster taranmış
harita ve uydu görüntüleri için kullanılan genel bir terimdir; tec’in adrg-s ürününü kapsamaz.
raster veri yapıları, sayısallaştırma şekilleri, depolama formatları ve bölümleme şemaları gibi
konuların kullanıcılar tarafından oluşturulan standartlardır. raster data structure raster veri
yapısı - mc&g verilerinde, veri noktalarının satır ve sütünlarının bir matriks ile karekterize
edilerek gösterilmesi metodudur. bu veri noktaları (taranmış harita ve uydu görüntülerinde
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 84/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
raster to vector
rasterdan vektöre
ratio print
ratiograph
ratiometer
nisbi oransal baskı
oran çizelgesi
oranölçer
rational horizon
rationalisation method
rasyonel ufuk
rasyonalizasyon metodu
ray of light
ray of the light
işık işını
ışık ışını
ray tracing
raydist
işın hesabı
kenar ölçer
realtime math model
anında matematiksel model
recall (digital)
recast
geri çağırma(sayısal)
recast
receiver
alıcı
reciprocal bearing
reciprocal leveling
karşılıklı semt
karşılıklı kot taşıma
reciprocal observations
karşılıklı gözlemler
reciprocal vertical angle
karşılıklı düşey açı
reclassify (digital)
recognition
recompilation
tekrar sınıflama (sayısal)
tanıma
yeniden derleme
reconnaisance map
reconnaissance (jcs)
keşif haritası
keşif
reconnaissance photography
(jcs)
reconnaissance sketch
reconnaissance survey
keşif fotoğrafçılığı
recontructed imagery recording statoscope
yeniden oluşturulmuş görüntü
kayıt statoskopu-
recover
Keşif
recovered control
recovery of station
rectagraver
keşif maksatlı kontrol
istasyon keşfi
kazıma aleti
rectangular chart
rectangular coordinate plotter
rectangular coordinates
rectangular map projection
rectangular polyconic map
projection
dikdörtgen harita
karesel koordinat çizici
dörtgen koordinatlar
dikdörtgen harita projeksiyonu
dikdörtgen çok konili harita
projeksiyonu
rectangular space coordinates
dörtgen uzay koordinatları
rectangular survey
rectangular surveys
rectification
Rektifikasyon
rectified altitude rectified print
düzeltilmiş yükseklik
düzeltme baskısı
rectifier
Düzelteç
keşif resmi
keşif ölçümü
piksel diye adlandırılır) o noktada bazı değerleri temsil ederler, aynı zamanda o noktanın
coğrafi değerleri de belirlenir. raster veri yapıları, tipik olarak gridlenmiş verileri, taranmış
uydu görüntülerini , harita ve planları ( mc&g grafik verileri ) bilgisayar ortamında tutmak için
kullanılırlar.
hücrelerde (cell) oluşan görüntüleri, poligon ve çizgiler ile tanımlanabilen şekle getirme
işlemidir.
fotografik büyütme veya yeniden üretimden dolayı ölçeğin değiştiği bir baskı.
bknz. “oran ölçer”.
fotograf ile mozaik arasındaki matematiksel ilişkiyi çözmede yardım etmekte kullanan alet.
kalibre edilmiş yazıcıdan yapılabilecek düzeltilmiş baskılar için matematiksel formüller yardımı
ile ölçek oranlarını belirler.
bknz. gök ufku.
kamera istasyonlarındaki dönüklük açılarının değişimlerini kullanılan aletlerdeki sınırlama
faktörlerini dikkate alan ve bu verilere dayalı ortalama projektör dengelemeleri sağlayan
karşılıklı yöneltme tekniği
düzgün bir hat boyunca hareket eden basit bir ışık elemanının geometrik konsepti.
bir doğrultuda yayılan ışının ve optik bir sistem içindeki bir ışığın analitik olarak izlenmesinde
kullanılan sonsuz küçüklükteki çarpı bölümlerinin bir elemanının geometrik olarak ifadesidir.
optik bir sistemden geçen ışık ışınının izlediği yolun trigonometrik yapısı.
elektronik uzunluk ölçme sisteminin geleneksel ismidir. eş zamanlı ekiplerin ve kenar kenar
operasyonuna muktedir bir görüş hattı sistemi olup bir veya daha fazla hava ve kara araçlarıyla
eş zamanlı çalışan iki baz istasyonundan sürekli uzunluk bilgisi üretir.
bir görüntü bölgesi için üç boyutlu cisim koordinatlarının görüntü koordinatlarını tanımlayan
eşitlikler seridir.
bir önceki kodlanan komutu geri çağırma (yükleme) işlemidir.
harita graticule’unun coğrafi koordinatları uygun bir şekilde değiştirmek suretiyle haritayı bir
datumdan diğerine çevirmektir.
1.(pendulum)içinde pendulum asılı ağır metal bir kutudur ve gravite yoğunluğunun ölçülmesi
sırasında ek bir donanım yerleştirilir. 2. (uydu gözlemleri)bir anten bir preamplifier bir
işlemci,bir osilatör,bir çıkış ünitesi ve güç sistemi bileşenlerinden oluşan deniz seyrüsefer uydu
sisteminden yayınlanan sinyalleri almak için gerekli alıcıdır.
bknz. geri semt (back bearıng) tanım 1.
hataları elimine etmek maksadıyla bir gözlem hattının iki ucunda gözlenen düşey açılar
kullanılarak trigonometrik kot tayinidir.
trigonometrik kot tayini için bir gözlem hattının iki ucunda yapılan düşey açıda olduğu gibi hem
ileri ve hem de geri ikisi beraber olacak şekilde yapılan gözlemlerdir.
yerin eğikliğinden ve refraksiyon etkisinden doğan hataları kısmen de olsa elimine etmek için
yapılan trigonometrik kot tayininde bir hattın iki ucunda ölçülen düşey açıdır.
varolan verilerin sınıflandırılmasını değiştirme işlemidir.
hava yorumunda bir objenin doğru kimliğini bulma eylemi.
bir haritanın yeni bilgilerle üretilmesi işlemi. genellikle, bir haritanın yeniden derlenmesi,
detayların yatay konumlarındaki önemli değişiklikleri, düşey değerlerin güncelleştirilmesini,
planimetrik verilerdeki gelişmeleri veya bu faktörlerin çeşitli birleşimlerini içerir.
keşif haritalarından ve diğer güçlerden elde edilen verilerden basılmış sonuçlar.
görerek gözlem, veya diğer tarama metodlar tarafından düşmanın veya potansiyel düşmanın
faaliyetleri ve güçleri hakkında bilgi elde etmek; veya belirli bir alanın iklim, su veya arazi
karakteristikleri ilgilendiren verinin korunması için üstlenilen bir görev. bknz.
aerial
reconnaissance; hydrographic reconnaissance; radar reconnaissance; triangulation
reconnaissance.
bombalama sonuçları veya düşman hareketleri, yığınakları, faaliyetleri ve güçleri konusunda
sonuç bilgi elde edebilmek amacıyla çekilmiş fotoğraflar.
keşif haritasına benzeyen fakat bazı harita elemanlarından yoksun olan çizim.
genellikle hızlı yapılan ve nispeten düşük maliyeti ilk araştırma. elde edilen bilgi, belirli bir
miktara kadar, keşif haritası veya resmin formunda kayıt edilir.
film baskı cihazı ile işlenmiş sayısal görüntü verisinden filme türetilmiş görüntü.
hava kamerasıyla senkronizeli olarak çalışan deklanşörlü kayıt kamerasıyla teçhizatlandırılmış
statoskop (statoskoptaki görüntü her bireysel çatıda kayıt edilmektedir.)
(ölçme) bir ölçme istasyonuna gidip işaretin belirtilen işaret ve yerinde olup olmadığı kontrol
edip tanımlarını yenilemektir.bu terim keşfin doğasına veya tipini belirtmek için (nokta keşfi,
istasyon açı keşfi gibi)kullanılır.
bknz. keşif (recover).
bknz. keşif (recover).
işlem esnasında kazıma yapacak yüzeye oturtulan ve kazıma esnasında sadece kazıma
kolunun hareket ettiği bir kazıma aletidir.
dikdörtgen projeksiyonlu bir harita.
bknz. , coordinatograph
eksenleri birbirine dik ve kesişen herhangi bir sistemdeki koordinatlardır.
paralellerin aynı aralıklarla bölündüğü silindirik bir harita projeksiyondur.
tam doğru ölçeğe bölünmüş bir standart paraleli temsil eden bir çizgisiyle, değiştirilmiş bir
polikonik harita projeksiyonudur. coğrafi meridyenleri temsil eden çizgiler bölünme noktaları
boyunca geçer ve coğrafi paralelleri temsil eden çizgileri keserler.
bir merkez noktada birbirine dik üç eksenle tanımlı bir sistemde bu üç eksen seti ile belirtilen
orijine dik mesafelerdir.fotogrametride, uzay koordinatları da ölçü koordinatları olarak bilinir, bir
noktanın bir yer sistemindeki yatay koordinatları x ve y koordinatları, yer sistemine yüksekliği
ise z koordinatı olarak tanımlanır.uzay koordinatları (air coordinates) olarak da bilinir.
meridyen prensibi ile dik açılarla kesişen bir baz hattı ile bölümlü bir gözlem sistemidir, kesişim
terimi arazinin herbiri 36 bölüm içeren eşit boyutlarda kasabalara ayrılan kasabaların ilk çıkış
noktasını ifade etmektedir.
fotogrametride dönük veya eğik fotoğrafın yatay refarans düzlemi üzerine projeksiyon
işlemi.(her ne kadar bu işlem temelde hava fotograflarına uygulansa da,harita deformasyonu
düzeltmelerine
de
uygulanabilir.)bknz.
analitik
yöneltme;deneysel
yöneltme;grafik
rektifikasyon;çok safhalı rektifikasyon;optik rektifikasyon;kağıt kolon metodu;nokta yakalama
metodu;dönüşüm.
bknz. belli yükseklik
orijinal negatifte eğiklik sapmalarının ortadan kaldırılarak istenilen ölçeğe getirilen bir
fotoğraftır.
bir hava fotoğrafı negatifindeki eğriliği elimine etmek amacıyla geometrisi değişken olan, özel
olarak dizayn edilmiş (tasarlanmış) bir projeksiyon baskı cihazıdır. iki tipi vardır. birisinde,
düzeltme merceklerinin optik eksenleri müşterek referans veya cihazın ana istikametidir.
diğerinde ise, negatifteki ana (esas) nokta ile düzelteç mercekleri arasındaki çizgi müşterek
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 85/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
rectifying camera
rectifying latitude
düzeltici kamera
düzeltilmiş enlem
rectifying printer
rectoplanigraph
düzeltme baskı cihazı
Rektoplanigraf
red light readable map
kırmızı ışıkta okunabilir harita
reduced gravity
indergenmiş gravite
reduced latitude
reduction factor
reduction printer
reduction to center
indirgenmiş enlem
indirgeme katsayısı
reduction to ellipsoid
elipsoit üzerine indirgeme
reduction to sea level
deniz seviyesine indirgeme
reduction to the meridian
meridyene indirgeme
reference datum
referans datumu
reference direction
reference ellipsoid
reference grid
reference level
reference line
referans doğrultusu
referans elipsoidi
referans gridi
referans düzeyi
referans çizgisi
reference mark
referans noktası
reference meridian
reference monument
referans meridyeni
referans objesi
reference plane
reference point
reference signal
referans düzlemi
referans noktası
referans sinyali
reference spheroid
referans elipsoidi
reference station
referans istasyon
reflected ray
reflecting prism
yansıtılmış ışın
yansıtan prizma
reflecting projector
yansıtan projektör
reflection
sapınç
reflector constant
reflektör sabiti
reflight
tekrar uçuşu
refraction displacement
refraksiyon yer değiştirmesi
refraction line
regional gradient
regional gravity
refraksiyon çizgisi
bölgesel gradyent
bölgesel gravite
register (jcs)
kopya tayini
register hole punch
register marks
Kopya deliği
kopya işareti
register trials
düzenli (sistematik) hata
registration ticks
regreession of the nodes
regular error
regular error
relational data base
düğüm noktalarının geri hareketi
kopya denemeleri
sistematik hata
ilişkisel veri tabanı
relative accuracy
rölatif doğruluk
merkeze indirgeme
referanstır.
bknz. düzeltici
büyük daire yayı uzunluğu elipsoitteki meridyen yayı uzunluğuna eşit olan küre üzerindeki
enlemdir.düzeltilmiş enlem jeodezi ve kartoğrafya problemlerinde kullanılan ilave bir enlemdir.
bknz. “ düzelteç”.
düşey konumda yerleştirilmiş düşey fotoğrafları kullanan ve planimetrik haritaların
hazırlanmasında kullanılan alet.
gece operasyonlarında bir tankın veya uçağın içinde özel ışıklandırmayı gerektirecek şartlarda
okunabilecek, özel mürekkeplerle basılmış bir harita.
ölçülen gravitenin gravite indirgeme yöntemlerinden herhangi biriyle jeoid veya başka referans
yüzeylere indirgenmiş hali.
bknz. parametrik latitude.
bknz. scale of reproduction.
bknz. diapozitif printer
1.eksentrik bir noktada gözlem doğrultuya veya eksentrik sinyale bulunması gereken yerde
gözlenmesi gereken değeri elde etmek için getirilen düzeltme.2.(astronomi) zaman denklemini
bulmada kullanılan değerlerden bir tanesi.
ortalama topoğrafik yüzeydeki ölçülmüş yatay mesafeyi ilgili elipsoit üzerindeki mesafeye
çevirmek için eklenen veya çıkartılan düzeltme.indirgemede kullanılan yükseklik, deniz
seviyesine indirgemede kullanılan yükseklikten jeoid yüksekliği kadar farklıdır.
yeryüzünde ölçülen yatay mesafenin, ortalama deniz seviyesine indirgenmesinde uygulanan
düzeltme.
meridyen geçişinde yüksekliğini bulmak için, bir cismin gözlemcinin astronomik meridyene
yakın bir anda gözlenen yüksekliğine bir düzeltme getirilmesi işlemidir.
diğer büyüklüklerin ölçülebileceği bir boz veya referans olarak kullanılan herhangi bir datum,
düzlem veya yüzeyin genel adı.
diğer doğrultuların karşılaştırılmasında bir baz (temel)olarak kullanılan doğrultu.
bknz. reference spheroid.
bknz. grit.
bknz. datum level.
diğer büyüklüklerin ölçülmesinde referans görevi yapan herhangi bir hat (çizgi).datum çizgisi
olarak da bilinir.
ölçüm istasyonuna yakın ve ve ana hassas doğrultu, mesafe ve yükseklik farkları ile
ilişkilendirilmiş ilave kalıcı nokta.
bknz. local meridyen.
bir köşe noktası inşa edilemediğinde veya inşa edilse bile semtleriyle bunu tamamlayan ağaç
ve objelerin bulunmadığı durumlarda kullanılan tamamlayıcı bir demir kazık veya kaya
parçasıdır.
bknz. datum level.
bknz. datum point.
telemetri (uzaklık ölçme)’de veri taşıyan dalgalarla mukayese sonucu zaman, faz, frekans farkı
veya başka değerlerin veya büyüklüklerin ölçülmesinde kullanılan sinyal (dalga).
boyutları, jeoidin boyutlarına oldukça yakınsayan teorik şekil; kesin boyutları ilgili yeryüzü kısmı
düşünülerek belirlenir.referans elipsoid olarak da isimlendirilir; referans sferoidi. bknz. world
geodetic system.
gelgit hareketleri ve bunların anlık geçerli sabitlerinin gözlemlerle belirlendiği ve ara
noktalardaki devamlı gözlemlerin mukayasesi için standart olarak kullanılan bir yerdir.
bir yansıma noktasından dışarı doğru giden ışın.
ışık demetini iç yansıtma ile saptıran prizma.pratik olarak fotogrametrik aletlerde kullanılan
bütün prizmalar bu tiptedir.
fotoğraf, harita ve diğer grafik görüntüleri bir kopyalama masasının üzerine yansıtmaya
yarayan cihazdır.yansıtılan görüntününün ölçeği projektör alçaltılıp yükseltilerek veya bazı
modellerde kopyalama masası bu şekilde kullanılarak değiştirilebilir.bu sonraki modeller
kopyalama masasının x ve y yönünde hareket ettirilerek hava fotoğraflarındaki film
distorsiyonunun kontrol altında tutulmasını sağlarlar.
bir enerji ışınının, ışığın yayılma hızlarının değişik olduğu bir ortamdan diğerine geçerken
hareket doğrultusundaki değişmedir.bknz. angle of incedence; angle of refraction; astronomik
refraction; atmospheric refraction; coastol refraction; coefficient of refraction; electronic
refraction;horizontal refraction; lateral refraction; refracted ray; refraction angle; refraction line;
snell’s law of refraction; terrestrial refraction.
ışığın cam içerisindeki hızı havaya nazaran daha yavaş olduğundan, cam reflektör
kullanıldığında ölçülen mesafenin indirgeme miktarıdır. bu sabit aynı zamanda ışıgın yansıyan
prizma düzlemi ile reflektör merkezleme noktası arasındaki uzaklığada ihtiva eder.
kusurlu veya kaybolan fotoğrafların oluşturduğu boşlukları doldurup fotoğrafları emniyete
almak amacıyla aynı rotada yapılan başka bir uçuş.
atmosferik refraksiyon nedeniyle görüntülerin radyal olarak fotograf nadirinin dışına doğru yer
değiştirmesi. nadir doğrultusu etrafında refraksiyonun simetrik olduğu kabul edilir.
ölçüm esnasında sadece atmosferik refraksiyon etkisiyle görülebilen görüş çizgisi.
bknz. regional gravity.
gravite araştırmalarında, olası yapılardan ziyade daha derinlerdeki yoğunluk düzensizliklerinin
gravite anomolilerine olan katkıları ölçmelerin temelini oluştururlar.bknz. regional grodient.
üretimin her safhasında, bir kompozit görüntünün bileşenlerinin, diğer bileşenlere göre yerinin
doğru olmasıdır.
bknz. , prepunch register system
orijinal kopya üzerine işaretlenen küçük çarpı işaretleri, daireler veya diğer şekiller. bu şekiller
sayesinde orijinal kopyanın röprodüksiyonunda kalıpların ayarlanması ve uygunı etki bırakmak
için rölatif konumların ayarlanması yapılır.
plastik rölyef haritaları oluşturmada bireysel modeller için gerekli olan sıcaklığın süresi veya
kısmi vakum derecesi gibi bileşenleri tesbit etmek için yapılan testler
bknz. register marks
birçok düğüm noktasının hareket yönünün ters istikametinde precessional hareketidir.
bknz. sistematik hata.
bknz. systematic error.
satır ve sütünlardan oluşan, en az bir tablo içeren veri tabanıdır. veri tabanındaki tablolar iki
veya daha fazla tabloda ortak olarak bulunan en az bir sütun adı ile birbirleriyle ilişkilendirilir.
1.(genel) bir noktanın diğerine göre konumsal yöneltmesindeki rastgele hataların
belirlenmesidir.2.(şekil özellikten özelliğe) bir nokta özelliğin diğer bir özelliğe göre konum
doğruluğunun belirlenmesinde rastgele hatalara dayalı bir doğruluk değerlendirmesidir.
3.(şekil,özellikten özellige) bir nokta özelliğin diger bir özellige göre konum doğruluğunun
belirlenmesinde rastgele hatalara dayalı bir doğruluk değerlendirmesidir.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 86/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
relative aperture
relatif açıklık-
relative coordinate system
relative deflection
relative direction
relative distance
relative error of closure
rölatif koordinat sistemi
rölatif çekül sapması
rölatif doğrultu
rölatif mesafe
rölatif kapanma hatası
relative gravity
bağıl gravite
relative motion
relative movement
bağıl hareket
rölatif yer değiştirme
relative orientation
rölatif yöneltme
relative pendulum
relative position
relative relief
rölatif sarkaç
rölatif konum
bağıl yükselti (engebe)
relative setting
karşılıklı ayarlama
relative swing
karşılıklı salınım
relative tilt
releasability code letter
karşılıklı omega
yayınlanma kod harfi
reliability diagram
relief
güvenirlilik diyagramı
yükselti
relief displacement
arazi engebe sapması
relief distortion
relief model
arazi yükseklik distorsiyonu
arazi modeli
relief stretching
relocatable target assessment
data (rtad)
yükselti oluşturma
hareket edilen hedef tespit
verileri
remote sensing
uzaktan algılama
remote station
repeatability
uzak istasyon
tekrarlılık
repeating instrument
repeating theodolite
tekrarlamalı alet
tekrarlamalı teodolite
repetition of angles
açıların tekrarı
replace
representative fraction (rf)
değiştirme
temsili kesir
representative pattern
temsili örnek
reprint
tekrar baskı
reproducible
reproduction
tekrar üretilebilir
tekrar üretim (röprodüksiyon)
reproduction material
tekrar üretim materyali (jcs)
reproduction positive mold
reproduction ratio
reproduction scale.
tekrar üretim pozitif kalıp
tekrar üretim oranı
tekrar üretim ölçeği
repromat
resampling (digital mapping)
Repromat
örnekleme (sayısal harita)
rescale
reseau
Ölçeklendirme
Ölçek camı
resection
Kestirme
fotografik merceğin giriş merkezindeki çap ile eşit odak uzaklığı arasındaki oran f4.5, vb. gibi
gösterilir. açıklık oranı, açıklık noktası, diyafram noktası, f sayısı, mercek hızı, nokta, nokta
sayısı olarak da adlandırılır.
inersiyol koordinat sistemine göre hareket eden herhangi bir koordinat sistemi.
bknz. astrogeodetic deflection.
belli bir noktadan itibaren açısal mesafe olarak ifade edilen yatay doğrultu.
belirtilmiş bir referans noktasına olan bağıl mesafe, özellikle hareket esnasında.
toplam kapanma hatasının traversin toplam uzunluğuna bölümüyle elde edilen bir değer,
çoğunlukla bir’e eşit sayaç’a sahip bir kesirle ifade edilir.1/1,540.ölçmenin doğruluk derecesinin
tespitinde kullanılır.
gözlemci ile referans istasyonu arasında gravite farkı aletleriyle (gravimetre, relative sarkaç)
belirlenen gravite.
bknz. apparent motion.
bir cismin diğer bir cisme göre bağıl hareketi.bu ifade genel olarak uzay cisimlerinin haricindeki
cisimler bağıl hareketi için kullanılır.
bir fotoğraf çiftindeki çekim anındaki geometrik koşulların tekrar oluşturulması (analitik olarak
veya fotogrametrik kıymetlendirme aletlerinde).kıymetlendirme aletinde, bu işlem projektörlerin
sistematik kayıklık ve dönüklük hareketleriyle gerçekleştirilir.bu işleme ayrıca y paralaksının
giderilmesi de denir.bknz. absolute orientation (mutlak yöneltme) vertical deformotion (düşey
deformasyon).
iki ayrı istasyonda bulunan sarkaçların periyot farkları yoluyla bağıl gravite ölçen bir cihaz.
bir nokta veya özelliğin sabit veya hareketli noktalar veya özelliklere göre bağıl konumudur.
herhangi bir bölgedeki arazinin en yüksek ve alçak noktalarının yükseklikleri (rakımları)
arasındaki ilişki. en yüksek ve alçak noktalar arasındaki fark bağıl yükselti (engebe, engel)
genişliğidir. değişik tip haritalar bunu göstermek için tasarlanmıştır. genellikle bir harita
üzerindeki alan gridlenir, her bir grid karesinde bir genişlik değeri bulunur. ve bu değerlerin
dağılımını gösteren bir grafik veya bir nokta haritası üretilir.
eğik fotografların tilt analizinde,ortak pozlama istasyonundan,düşey fotografların asal
noktasından ve karşılıklı eğik fotografların asal noktasından geçen iki düzlem arasındaki açı.
bu açı düşey fotografta iki izometrik hat (izohat)arasındaki açı olarak veya düşey fotografın
asal noktasından iki izometrik hatta çizilen dikler arasındaki sapma açısı olarak ölçülür.
eğik fotografların tilt analizinde, düşey fotograf düzlemi ile karşılıklı eğik kameranın kendi
ekseni etrafındaki dönüklük açısı.bu açı,eğik fotograf üzerinde izohat ile ön (fore) ve arkadaki
(aft ) ölçü markalarını birleştiren hat arasında ölçülür.
herhangi bir datumu referans almaksızın iki düşey fotografın bindirmesi arasındaki açısal ilişki.
belli haritaların belli kullanıcılara yayınlanma hakkını veren tanıtım numarasının önüne gelen
kod harfi.
bazı mc & g ürünlerinde yatay ve düşey doğruluğu ve bilgilerin tarihini gösteren bir diyagram.
yeryüzü üzerindeki detayların ve yükseklik farklarının harita üzerinde münhani (eş yükselti
eğrileri), renk kademeleri veya gölgeleme ile gösterilmesi.
bir fotoğrafta, benzer şekildeki arazi şekilleri arasındaki yükseklik farklarından kaynaklanan,
nadir noktasından yarıçapsal sapma. ayrıca bknz. “yükseklik yer değişimi”.
bknz. “ arazi engebe sapması”.
bir cismin veya arazi parçasının üç boyutlu gösterimini ifade eden ve her hangi bir boyutta ve
malzemeyle yapılmış genel bir sınıflamadır.
bknz. “ hiperstereoskopi”.
-dma’in, yolları, demiryollarını, bitki durumunu, yüzey drenajlarını ve üç ayrı levelda tutulabilen
ve birleştirilebilen sınırlı yüzey bilgilerini gösteren ,tematik bilgiler için hazırlanmış, öznitelik
bilgileri ve sembolleştirilmemiş sayısal bilgi setidir. üç levelin hepside yükseklik, eğim ve görüş
analizi için dted düzey-1 verisini kullanır ve elektro-optik veya multispekral görüntü ürünleri ile
kullanılırlar.rtad potansiyel hedef yerlerini tespit etmek için kullanılır.
bir kayıt cihazı ile çalışılacak obje veya olay ile ilgili fiziksel veya yakın temas olmadan, bazı
öznitelik bilgilerinin toplanması veya ölçülmesi.bazen mor ötesinden radyo dalgaları bölümüne
kadar olan dalga boyları arasında veri toplama işlemi ile sınırlandırılır.
bknz. ara istasyon
yılın değişik zamanlarında, farklı operatörlerle, farklı fakat eşit doğruluklu ölçüm aletleriyle aynı
işlem adımları uygulanarak yapılan testlerle belirlenen, bir aletin doğruluk değişiminin bir
ölçüsüdür.
bknz. repeoting theodolite.
ardışık açı okumalarının bir bölümdairesi üzerinde toplanabildiği ve bölüm dairesi üzerindeki
en son okumanın bütün okumaların toplamını verdiği özel tasarlanmış bir teodolittir.double
center (iki merkezli teodolit) veya repeating instrument (tekrarlı alet) olarak da isimlendirilir.
aynı açının bir seri ölçüsünün tekrarlamalı teodolitinin yatay dairesi üzerinde veya ölçmecinin
karnesi üzerindeki toplamıdır.
belirli bir veri elemanının varolan bütün bilgilerini yeni bir veri elemanı ile değiştirme işlemidir.
(jcs) bir haritanın ölçeğinin kesirle gösterimi. (harita üzerindeki birim uzunluğun, arazi üzerinde
ölçülen uzaklıkla olan ilişkisi). bknz. “ kesirli ölçek”.
1.dünya yüzeyinden derlenen bir alanın yüzeyinin tam olarak tasviri. 2. benzer özelliklerin
yoğun olduğu grubun seçimi ve tasviri.
mevcut olan bir baskının üzerinde hiç bir değişiklik yapılmadan ilave miktar (depo noksanını
tamamlama) olarak üretim işlemi.
kopya edilebilir özelliği olan ana kalıp. negatif veya pozitif olabilir.
1.orijinal çizimden kopya baskıya kadar yer alan bütün işlemlerin toplamı. 2. herhangi bir tekrar
üretim işlemlerinden biriyle orijinal çizimin kopyası.
genelde her tabaka için film veya cam üzerinde bulunan negatif veya pozitif formlarındaki
materyal, bu sayede kara veya hava haritası tekrar çizilmeden üretilebilir.
plastik engebe haritasına şekil veren ve emme delikleri bulunan pozitif kalıp.
bknz. “tekrar üretim ölçeği”.
üretilmiş veya üretilecek olan kara veya hava haritaları için ölçek. yayın ölçeği diye de
adlandırılır.
bknz. “yeniden üretim materyali”.
bir raster görüntüyü belirli bir ölçek ve projeksiyona getirmek için kullanılan bir tekniktir.yaygın
örnekleme teknikleri sıfırıncı derece (nearestneighour), birinci derece (bilinear enterpolasyon)
ve kübik spline yöntemleridir.
bazı parametre ve değerlerin kullanıcıya daha anlamlı gelecek şekilde düzenlenmesidir.
kıymetlendirme aletlerinin kalibrasyonu için ve film distorsiyon kalibrasyon değerlerinin elde
edilmesinde odaksal düzlem tabakası olarak kullanılan grid çizgilerinin çok doğru bir şekilde
üzerine çizilmiş olduğu cam tabaka.
1.konumları bilinen karşılıklı en az üç noktaya yapılan üç doğrulutunun kesiştirilmesiyle grafik
veya analitik olarak konumun belirlenmesi. 2.(ölçme) konumları bilinen nokta istasyonlarına
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 87/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
resection station residual
kestirme istasyonu
Düzeltme
residual deviation
residual error
sapma düzeltmesi
hata düzeltmesi
residual gravity
gravite düzeltmesi
residual paralax
resolution
paralaks düzeltmesi
çözünürlük
resolution in bearing
azimut ayırım gücü
resolution in elevation
yükleklik ayırım gücü
resolution in range
mesafe ayrım gücü
resolving power
çözümleme gücü
resolving power target
çözünebilir güç hedefi
responder
responsor
Alıcı
Sinyal alıcı
restitution
Onarma
restoration
nokta ihyası
resultant error
sonuç hata
resurvey
tekrar ölçüsü
reticle (reticule)
retikıl
retouching
rötüşlama
retrodirective prism
geri döndürücü prizma
retrograde motion
ters hareket
retrograde vernier
ters vernier
reverse stereo
reverse stereo
reversible level
ters stereo
ters üç boyutlu görüntü
ters çevrilebilir seviye
reversible pendulum
reversing in azimuth and
altitude
reverted image
iki yönlü sarkaç
ters azimut ve yükseklik
revision
revizyon
revolution
dolanmak
rhumb bearing
düz semt
çevrilmiş görüntü
yapılan gözlemlerle ölçüm istasyonunun yatay konumunun belirlenmesi. aynı zamanda
bulunulan istasyona diğer istasyonlardan çizilen çizgi. 3.(fotogrametri) harici koordinat
sisteminde kameranın veya o kamerayla çekilen fotografın yüksekliği ve/veya konumunun
belirlenmesi. üç nokta metodu olarak adlandırılır. bknz. kesişme.
kestirme metotlarıyla yerleştirilmiş istasyon
bir büyüklükten başka bazı büyüklülerin çıkarılmasından sonra geriye kalan büyüklüğü
gösteren genel bir terimdir. bir çok alanda ortaya çıkar. örnek : bir değişkenin gerçek
değerinden gözlenen değeri çıkarıldığında kalan farka bir düzeltme(residual) denir. buna
hata(error)'da denir. benzer şekilde, eğer matematik model bir data kümesine uydurulursa,
gözlemlerin model değerlerinden olan farklarına da düzeltme denir.
ayar ve düzenlemeden sonra manyetik pusuladaki sapma.
bir seri gözlemler içindeki bir büyüklüğün herhangi bir değeri ile sistematik hatalardan
arındırılmış dengeleme sonrası elde edilen aynı büyüklüğün kesin değeri arasındaki
farktır.sıkça, bir gözlem değeri ile istatistik olarak geçerli bütün gözlemlerin ortalaması
arasındaki fark olarakta kullanılır.bknz.
error residual.ikinci terim genel olarak özel
hesaplamalarda gerçek değeri ifade etmek için kullanılır.
gravite incelemelerinde bölgesel gravitenin bazı çeşitlerinin uzaklaştırılmasından sonra geriye
kalan gravite etkisinin bir parçası, genellikle bağıl küçük veya toplam gözlenmiş gravite
alanının lokal anomali bileşenidir.
bagıl yöneltme yapıldıktan sonra modeldeki geriye kalan küçük miktardaki y- paralaksıdır.
1. rastert uygulamalarda, çözünürlük birim uzunluktaki piksel sayısıdır. 2. özel koşullarda
algılayıcı sistem tarafından ayırtedilebilen en küçük detayın büyüklüğü 3. algılayıcı sistem
tarafından tesbit edilebilen eşlenik iki özellik arasındaki minumum mesafe veya özelliğin en
küçük boyutu.4.gravite ve manyetik araştırmalarında ölçülen bazı büyüklüklerde gravitenin
düşey bileşeni gibi iki veya daha fazla birbirine yakın fakat ayrık bozucu cisimlerin göstergesi.
aynı mesafe ve yükseklikteki nesnelerin yatay açısal mesafe şeklinde ifade edilen tespit
edilebilen minumum ayrılığı.
aynı mesafe ve azimmutdaki nesnelerin düşey açısal mesafe şeklinde ifade edilen tespit
edilebilen minumum ayrılığı.
aynı görüş hattı üzerindeki neslerin aralarındaki mesafe şeklinde ifade edilen tespit edilebilen
minumum ayrılığı.
görüntüde ayrık çizgiler olarak görülebilen milimetre başına düşen azami çizgi sayısı olarak
kullanılan ve görüntüleme sistemindeki tanımın matematiksel ifadesi.
fotografik, optik ve elektro optik sistemlerin değerlendirilmesinde kullanılan hava test haritası.
özel geometrik işleme uygun muhtelif ölçülerde, sınırlı çizgiler kareler ve daireler içeren bir
tasarım.
genel olarak elektrik veya elektromanyetik sinyalin alındığını gösteren alet.
transponder den gönderilen sinyalleri alan ve görüntüleme sistemini besleyecek uygun çıktı
üreten bir radyo alıcısıdır.
görüntülerin fotograflarda gözüken objelerin gerçek planimetrik konumlarının belirlemesi işlemi.
hem dönüklük hem de rölyef yer değiştirmesinden kaynaklanan distorsiyonu düzeltir.
önceki bir ölçmeye ait hatların veya köşe noktalarının yenilemek ve daha sonra ölçülerde
kullanmak amacıyla ortaya çıkarılması(ihya edilmesi).
herhangi bir ölçümdeki ölçülen değer ile gerçek değer arasındaki fark. aynı zamanda gerçek
hata olarak da adlandırılır.
daha önceki ölçmelerde ortaya çıkarılmış ve sabit olarak kullanılmış bütün noktaların
yeryüzünde yeniden oluşturulması.eğer bu noktalardan çok azı ortaya çıkarılabilirse yeni bir
ölçü yapılması gerkebilir.yeni ölçüler eski ile yeni noktalar arasındaki bindirmeler ile orjinal
ölçülerle ilişkilendirilir.bknz. deperdent resurvey (bağımlı yeni ölçü) independet resurvey
(bağımsız yeni ölçü).
1.(ölçme) bir teleskobun ana odak eksenine dik doğrultuda yerleştirilmiş bunun yardımıyla
hedefin veya yıldızların hizalanabildiği ve belli bir ölçekte (yükseklik ve stadya çubuğu gibi)
okumaların yapılabildiği kılağı şebekesidir.2.(optik) gözleme düzeneklerinin (viewing
apparatus) imaj görüntülerinin düşünüldüğü düzlem üzerinde bulunan ve tüm ölçülerle
aletlerde referans işareti veya stereoskopik aletlerde kayan noktayı oluşturan iki işaretten bir
tanesi olarak kullanılan artı veya çizgiler sistemi gibi bir işarettir.bknz. flooting mark (kayan
nokta) graticule index mark (dizin işareti)parallactic grid.
fırça, kurşunkalem, kalem, hama fırçası veya diğer metodlarla tabaka, negatif, pozitif ve kopya
üzerinde yapılan düzeltmeler.
katı com elementi ihtiva eden 3 yansıyan yüzeyi birbirine dik, 4.yüzeyi (eğik yüzey) de diğer 3
yansıyan yüzey ile eğik olarak bağlantılı olan bir prizmadır.eğik yüzeyden giren ışın demeti
diğer 3 yüzeyede yansıtılır ve geri döndüren prizmaya geldiği doğrultuda 1800 geriye
döndürülür.
1.verilen sistemdeki uzay cisimlerinin olağan yörüngesel doğrultularının aksi istikametindeki bir
yörüngede hareket.özellikle bir uydunun ana dönme eksenine ters yöndeki hareketi .2.bir
gezegenin yıldızlar arasında batı yönüne doğru görünen hareketi. bknz. restogression,
(progressive motion) ileri hareketin tersi.
ana ölçekten oldukça büyük bölümleme aralıklarına sahip vernier.vernier skalasının üzerindeki
sayılar ana doğrultunun sayılarının tersi yönünde ilerler.(ana ölçek=primary scala=ana
standart olabilir.)
bknz. pseuodoskopik stereo.
bknz. pseudoskopic stero(zahiri üç boyutlu görüntü).
içinde hava bulunan boru düzecin, eğrilerin üst ve altlarına çizilecek teğetlerin her durumda
paralel olacak şekilde yerleştirildiği konumların hesabına veya ters problemde (z.t.ö.)
kullanılmasına müsade eden geometrik yüksekliktir.
düz ve baş aşağı çevrildiğinde kullanılabilecek şekilde tasarlanmış sarkaç.
bknz. double centering (iki kez merkezlendirme)
karşılık gelen objenin deteyları ile karşılaştırıldığında soldan sağa doğru detayların ters sırada
olduğu görüntü . yukarıdan aşağıya doğru olan detay sırası değişmeden kalır.ayna görüntüsü
de denir.
bir ürünü yeni bilgiler doğrultusunda güncelleştirme işlemi. bir kara haritası veya hava
haritasında revizyon yapılırken, yatay konum veya düşey veri değerlerinde önemli bir değişiklik
yapılması beklenmez. bunun yerine, planimetrik verilerinin geliştirilmesi daha iyi olur. normal
olarak, güncelleştirme yapılır ve tekrar derleme yapılmaz.
1. bir cismim dış noktadan veya eksenden geri dönmesi. dolanma ile dönme arasındaki fark şu
cümle ile açıklanabilir.dünya güneş etrafında dolanır ve kendi ekseni etrafında döner.
iki yersel noktayı birleştiren izdüşüm düzlemi üzerindeki en kısa çizgi ile referans doğrultusu
ºile
arasındaki açıdır.genellikle reform doğrultusunda başlamak üzere 0
ölçülür.merkator semti olarak da isimlendirilir.
ºarasında
360
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 88/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
rhumb direction
rhumb line
düz doğrultu
(rhumb) hattı
ridge line
sırt hattı
right angle prism
sağ açı prizması
right ascension
rektasansiyon
right ascension system
rektasansiyon sistemi
right bank
right reading
sağ sahil
sağ okuma
right sphere
sağ küre
rigid tripod engraver
ring (digital mapping)
rise
sabit üç ayaklı dengeleyici
halka (sayısal harita)
yükseliş
rise crossing
artan eğim derecesi
rise time
yükseliş zamanı
rising tide
river crossing
nehir geçişi
river crossing
nehir geçişi
riverine line
riverin alanı
road map
yol haritası
road net
roamer
rod
rod
rod correction
yol ağı
gridler
çubuk
mira
mira düzeltmesi
rod float
çubuk şamandıra
rod float
çubuk şamandıra
rod level
rod level.
mira düzeci
çubuk seviyesi
rod sum
rod sum.
romanization
mira toplamı
çubuk toplamı
latin alfabesine dönüştürme
roof prism
çatı prizması
root mean square error
root mean square error roots of mountain theory
rotating prism
rotating prism camera
karesel ortalama hata
karesel ortalama hata
dağların kökü kuramı
dönen prizma
dönen prizmalı kamera
rotation
rotation angle
Dönme
dönüklük açısı
route chart
rota haritası
route map
route survey
row (digital)
rubber blanket
run
karayolu haritası
rotalı ölçü
satır (sayısal)
lastik merdane örtüsü
“run”
run of micrometer
running
mikrometre sürüklenmesi
gidiş
running fix
koşum sabiti
bkzn. merkator direction (merkator doğrultusu).
tüm meridyenleri aynı açıyla kesen dünya yüzeyindeki bir hat. [ loksadrom veya loksadrom
eğrisinin sabit gerçek yönde kutba doğru spiral yapması. paraleller ve meridyenler de sabit
gerçek yönü korurlar, özel durumlarda rhumb hattı göz önüne alınmalıdır. rhumb hattı merkator
izdüşümünün üstüne düşen düz hattır.] eşit açılı spiral, loksodrom, loksodromik eğri, merkator
izi diye de adlandırılır.
alçak irtifa radar algılamasını belirlemek için arazinin topoğrafik karakteri hakkında daha çok
bilgi vermek amacıyla kullanılan ana sırtların grafik gösterimidir. sadece alçak irtifadaki
bölümlenmiş ekran görüntüsüne yeterli taban oluşturan yüksek arazinin artan eğim bulunan
alanlarını tanımlamak için gösterilir.
ışık demetini sağ açı boyunca döndüren prizma. prizmanın yöneltilmesine göre bağlı olarak
başaşağı veya sağa sola çevrilebilir.
ekvatorda vernal equinox’dan doğuya doğru gök cismini ihtiva eden saat dairesine kadar 0 ile
24 saat arasında ölçülebilen açısal mesafe.
birinci referans ekseni ekvator vernal equinox boyunca ekvatoru dik kesen saat dairesi ikinci
referans ekseni olan eğri uzaysal koordinatlarla bir ekvatoryal sistemdir.bu sistemde bir cismin
doğrultusu rektasansiyon ve deklinasyonla belirtilir.
akış istikametine yüzünü dönen gözlemcinin sağında kalan dere veya nehirin kenarıdır.
baz boyunca izlendiğinde orijinal gibi okuyan bir imaj görüntü için açıklayıcı bir terim.normal
okuma doğal okuma gibi imaj doğrultusunu benzetmek için kullanılan terimler negatif pozitif
ilişkilerde karışıklığa sebep olabileceklerinden dolayı tavsiye edilmez.
gök cisimlerinin ekvator ufkundan dikey şekilde yükselmeye başladıklarında buradaki
gözlemciye görünen gök küresidir.
kullanıcının el basıncını emen ve yüzeye üç noktadan temas eden kazıyıcı alet.
birbirinden farklı kapanmış poligonların ortak kenarıdır.
1. yükselirken görünen ufku kesmek.2. (uydu ölçmelerinde) yükselirken gözlemci ufkunu
kesmek;elde edilen (alınan) sinyal yayını ile anlaşılır.
alçak irtifa radar sinyali olmak için algılanmış arazi eğimlerinin her yöndeki renk kodlu grafik bir
gösterimdir.
bir uydu yayının uygun teçhiz edilmiş bir gözlemci tarafından toplanabileceği zaman vaya en
yakın zaman olarak da verilir.bknz. alerts; rise.
bknz floot tide.
bir nehir veya başka bir su gövdesinin karşı seviyesine taşıyan çizgi, uygun bir köprü mevcut
olmadığı zaman ve suyun gövde genişliği izin verilen maksimum basamaklandırma için görüş
uzunluğundan büyük olduğu zaman, nehir geçişi diye bilinen kollektif yapılan özel seri
gözlemler gerektirir.
genişliği bir nivelman portesinden daha uzun olan ve üzerinde köprü bulunmayan bir nehirden
karşıya özel gözlem teknikleri taşıyarak yükselik taşımak.
su ve karanın her ikisini oluşturan, yüzey taşımacılığı ve haberleşmesi için doğal istikametler
sağlayan dahili su yolları ve/veya uzaklara erişen su yüzeyleri ile, sınırlı haberleşme hatları
tarafından karakterize olmuş, dahili veya sahil alanı.
yol ağının ve ilgili verinin vurgulandığı, genellikle sadece planimetrik detayların gösterildiği, orta
veya küçük ölçekli bir özel amaç haritasıdır. ana amacı taktik ve idari askeri birlik harekatı için
belirgin yol bilgisi sunmaktır.
nitelikli alan veya bölge içine giren mevcut yollar sistemidir.
(jcs) çok kullanılan harita ölçeklerinde haritanın koordinatlarını belirlemek için yapılmış gridler.
bknz. basamaklama çubuğu.
bknz. nivelman mirası.
mira bölümlemelerinin gerçek uzunluğu göstermediği durumlarda gözlenmiş yükseklik farkına
getirilen düzeltme.
herhangi bir malzemeden yapılmış küçük silindirik bir tüp, dipte kapalı ve su yüzeyinde
yaklaşık 2-6 inç kalarak, dik pozisyonda durana kadar vuruşla sağlamlaştırılmış.
altı kapalı,küçük ağırlıklarla ağırlıklandırılarak 2-6 inc su yüzeyinde kalan herhangi bir
maddeden yapılmış küçük silindirik tüp. akım hızları doğrudan gözlemlerle belirlenir.
okumadan önce miranın dik konuma gelmesi için kullanılan bir donanım.
okumalarda düşey pozisyon sağlamak için basamaklama çubuğu ve stadya çubuğu ile
kullanılan bir aksesuar.
(nivelman) bir nivelman geçkisi boyunca olan artı ve eksi okumaların cebirsel toplamı.
verilmiş bir seviye çizgisindeki artı ve eksi görüşlerin cebirsel toplamıdır.
1. o lisana ait gösterim veya latin rakamı ile yazılmamış grafik semboller sisteminin latin harfleri
ile kaydedilmesi işlemi. 2. bu işlemden geçmiş o dile ait birim. bknz. çeviri, başka dilin alfabesi
ile yazmak.
º
görüntünün çatı şeklinde yani birbirine 90 açıyla birleştirilmiş iki yüzeyle yansıtıldığı bir çeşit
prizma.
bknz. standart hata.
bknz. standart hata
bknz. airy izostazi kuramı.
bknz. güvercin prizması.
lens sisteminin sabit dururken bir çift güvercin prizmasının döndüğü bir tür panoromik kamera.
º
bu konfigürasyon 180 ve üzeri bir perspektifi görüntüleyebilir.
bir gezegenin kendi etrafında dönmesi.yereyin günlük dönüşü gibi.
1.uçağın veya geminin bulunduğu boylam ekseni etrafındaki dönüklüğü. 2.hava fotoğrafında x
ekseni boyunca olan kamera dönüklüğü.aynı zamanda omega (w) olarak da adlandırılır.bknz.
omega açısı
1. mesafeyi belirten, değişik yerler arasındaki rotayı gösteren hava haritası. 2. belirlenmiş
terminaller arasındaki rotayı kapsayan hava haritası, bu ölçekteki hava haritalarında, tek bir
harita üzerinde bütün rotalar gösterilir. hava haritası diye de adlandırılır.
askeri önem taşıyan bölgeleri ve takip edilecek yolları gösteren harita.
yol,otoban gibi dorusal yapılarla ilgili ölçüler.
bir varlık veya kayıta ait veritabanındaki alanların sıralı bir şekilde oluşturduğu dizindir
bknz. , ofset baskı, ofset litografi.
1. (litografi) verilen bir paftanın baskı sayısı. 2. (mikrometre) bknz. dönüş hatası. 3. (jcs) (hava
fotoğrafı) fotografik keşif uçuşları sırasında çekilen fotoğraflar, uçuşun bir parçası.
bknz sürüklenme hatası.
(nivelman) sonunda nivelman yada başka tür noktaların bulunduğu nivelman hattı parçaları
arasında yükseklik farkının ardışık alet kurularak sürekkli yükseklik farkı ölçülmesiyle
belirlenmesi.
eş zamanlı elde edilmeyip ortak bir zamana dengelenenen iki yada daha fazla konum hattının
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 89/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
running mean
sag correction
sıralı ortalama
sarkma düzeltmesi
sailing chart
yelkencilik haritası
sailing directions
sample
seyir hatları
örnek küme
sample variance
örnek küme varyansı
sanson-flamsteed map
saros
sanson flamsteed harita
projeksiyonu
saros
satellite
uydu
satellite geodesy
satellite georaphysics
programs
satellite surveying
uydu jeodezisi
uydu jeofizik programaları
(d.m.a)
uydu gözlemi
satellite trail
uydu izi
satellite triangulation
uydu nirengisi
satellite triangulation stations
uydu nirengi istasyonları
saturable reactor
scalar
doldurulabilir reaktör
skalar
scale
ölçek
scale error
ölçek hatası
scale factor
ölçek faktörü
scale indicator
ölçek gösterge
scale of reproduction
tekrar üretim ölçeği
scale- ratio mosaic
ölçek oranlamalı mozaik
scale-checking
ölçek kontrolü
scaling
ölçeklendirme
scaling the model
scan lines
model ölçeklendirme
scan positional distortion
tarama konum distorsiyonu
scanner
tarayıcı
scatterometry
dağıtıcımetri
skatterometre
scene generation
manzara oluşturma
scene matching area
correlator (smac)
manzarayı araziye eşleştiren
kesişimi.
bknz. ardışık ortalama.
(şeritmetre)bir şeritmetrenin sürekli desteklenerek yapılan ölçüyle belirli sayıda destek koyarak
yapılan ölçü arasındaki farkı.baz metreleri genellikle 3 veya 5 destek noktasıyla ölçülürler ve
komşu noktalar arasında sarkarlar . ölçü sırasında metrenin kalibrasyonunda kullanılan yöntem
kullanıldığında sarkma düzeltmesine gerek yoktur.baz metreler demiryolu demirlerinin
ölçülmesinde olduğu gibi sürekli ya da 4 noktadan da desteklenebilirler.
okyanusta, karaya yaklaşırken, gözden uzak seyrüsefer pozisyonlarında yol gösterici ve açık
deniz seferlerinde kıyı limanlarının uzaklığını gösteren küçük ölçekli harita. mümkün
mesafelerde rastlanabilir, açık deniz derinlikleri, en önemli fenerleri, harici şamandıraları ve
doğal sığlıkları gösteren haritadır.
sahil akıntılarının liman özelliklerinin bulunduğu denizcilerin kullandığı tanımlayıcı bir kitap.
belirli bir parametrenin en yüksek olasılıklı değerini belirlemek ve/veya gözlemlerin ve/veya
parametrelerin doğruluğunu tahmin etmek için kullanılan ölçü kümesi.
geçek varyans ancak bir örnek kümeden hesaplanabilir.örnek küme varyansı belirli bir ölçü
yada parametre grubunun varsayılan yada önceden tahmin edilen varyansından farklı olarak
özgül bir örnekten hesaplanan varyanstan söz edildiğinde kullanılır.genel olarak eğer bir grup
ölçünün ağırlıklı ölçülerle en küçük karelerle dengelemesinde örnek küme varyansı ölçülerin
ağırlıklandırılmasında kullanılan önceden varsayılmış varyanstan çok büyük farklılık
gösteriyorsa dengeleme yeni bulunan varyans ile yeniden bir ağırlıklandırma yapılarak
tekrarlanmalıdır.bknz. varyans
bknz. sinüzoidal harita projeksiyonu.
223 smodik ayla yaklaşık aynı uzunlukta olan 18 yıllık tutunma dairesi.her sarosun sonunda
güneş,ay ve düğüm hattı yaklaşık aynı bağıl konumlarına dönerler ve serinin yeni bittiğini
andıran yeni bir tutulma serisi başlar.
asıl olan bir başka cismin etrafında dönüp ona eşlik eden doğal yada yapay cisim.ayrıca bknz.
etken uydu;iletişim uydusu;yerey uydusu;ekvatoral uydu; jeodezik uydu;aysal uydu;navstar
global konumlama sistemi;donanma yön bulma uydu sistemi;edilgen uydu;kutupsal uydu;eş
zaman uydusu.
jeodezik bilgiler için yerey uyduları gözlemlerini kullanan disiplin.
sabit ve hareketli uyduların çalışmasına ,bakımına ve jeodezik uydulardan gelen verilerin
prosesine destek sağlayan dma programları.
1. (doppler) donanma yön bulma uydularının geçişlerinden toplanan doppler kayıklık verilerinin
yerey yüzeyi üzerinde bir yada daha fazla noktanın konumlarının belirlenmesi ayrıca bknz.
nokta konumlu; kısa yay; translokasyon 2. (navstar) global konumlama sisteminin 4
uydusundan gelen sinyallerle bir noktanın konumlanması (kestirilmesi).
fotoğrafik pozlama zamanı ile yıldız düzlemi üzerinde kaydolunan bir uydunun kuyruk gibi olan
imgesi.
iki yada daha fazla istasyonun açısal ilişkisinin bu istasyonlardan yapılan eş zamanlı yerey
uydusu gözlemleri ile belirlenmesi.
birbirlerine olan bağıl açısal konumları iki yada daha fazla adetinden eş zamanlı yerey
uydularının gözlenmesi ile belirlenen nirengi istasyonları.
bknz flux gate manyetometresi.
alanı uzayın her noktasından sayısal bir değerle tanımlanabilen herhangi bir fiziksek
nicelik,skalar niceliğin vektörel nicelikten farkı skalar niceliğin sadece büyüklüğünün , vektörel
niceliğin ise hem büyüklüğünün hem de yönünün olmasıdır.
1.(scs) haritada,plan veya fotoğraf üzerindeki mesafeyi yerey üzerinde karşılık geldiği
mesafeye oranı.2 bir ölçü aletinde belirli araklıklarla konmuş işaret (skala) 3. bir ölçek
aracılığıyla ölçüm.
genellikle hatların uzunluğuyla orantılı ölçü hatalrındaki sistematik uzunluk hatası.ayrıca bknz.
alet hatası.
hesapla haritadan bulunan bir mesafenin indirgenmesi veya haritanın datumunda gerçek
mesafe ölçeklendirilmesi için çarpan.aynı zamanda bölgesel koordinat sistemlerinde jeodezik
uzunlukları grid uzunluklarına, grid
uzunluklarını jeodezik uzunluklara çevirmek için
kullanılır.her ikisi deniz seviyesi datumunda uzunluklardır.fakat grid uzunlukları izdüşümden
kaynaklanan ölçek değişikliğinden etkilenirler.
harita üzerinde enlemler arası boşluklardan veya grafik ölçekler üzerinde işaretlenmiş
bölgelerden haritanın doğal ölçeğinin belirlenmesini hızlı ve emin bir şekilde tespit etmek için
kullanılan logaritmik ölçek aygıtı.
orijinalden son kopyaya genişletme veya küçültme oranı. oran; çap, yüzde, misli (x) ve bölü
şeklinde ifade edilir. genişletme (/büyütme) faktörü, küçültme faktörü, tekrar üretim oranı diye
de adlandırılır. bknz. kontak ölçüsü, çap genişletme, hat yapma, küçülme/genişleme yüzdesi,
misli (x) , genişletme.
sürekli fotograf detaylarına mümkün olan en iyi uyumu sağlamak için harita mesafelerinden
elde edilen ölçek faktörlerinin projeksiyon baskısı ile fotografik baskıların bileşkesinden ortak
bir ölçek meydana getirilmesi işlemi.
1.hava fotografının ölçeğini veya daha doğrusu baskıya en iyi uyan deniz seviyesinin üstündeki
yüksekliğini belirleme işlemi.2.(stereo derleyici)belirli yükseklikteki noktalar için düşey
fotografın ölçeğini belirleme ve bundan sonra yön ve mesafe ölçüm işlemi.
1. fotogramik nirengide modeli yatay kontrol haritasıyla uyuşumlandırmak için ölçekteki
değişim.2. bir stereoskopik modeli yatay kontrol haritasına uydurma “modeli ölçeklendirme” de
denir.3. bir fotoğraf yada grafiğin ölçeğinin belirlenmesi.4. (kartometri) bknz. kartometrik
ölçeklendirme.
bknz. ölçeklendirme tanım 2.
tarama çizgileri raster görüntü cihazlarında çizdirilecek bir raster gridin satırları olarak veya
optik tarayıcı sistemlerde ve radar tarama sistemlerinde basit olarak kaydedilebilen,
algılayıcılar tarafından elde edilen paralel şeritlerdir.
bir panoromik kamera sisteminde, yer kontrol noktalarının, cihazın ileri doğru hareketinden
dolayı beklenen konumlarından farklı bir konuma sahip olmasıdır.
1. gerçek dünyanın bir parçasına ait foroğraf ve haritaları,otomatik olarak sayısal forma çeviren
cihazdır. 2. algılanan bir görüntününün piksellerine değerine göre sistematik olarak kayıt veya
öznitelik ekleyen bir cihazdır.
radar dağılım katsayılarındaki değişimleri ölçmek için radar kullanılan metot. bu değişimler jeo
bilimciler tarafından değişik maddeli ve eğimli yüzeylerin ayrılmasında kullanılabilir. genlik
ölçebilme kabiliyeti ile dağıtıcı metre diğer radarlardan ayrılır.
alttaki arazi verisinin üç boyutluymuş gibi gösterildiği iki boyutlu ekran görüntüsü. normalde, bir
resim perspektif olarak eğik bir bakıştır.
- bağlantıyı sağlamak için gerçek zamanlı manzaralara eşleştirilmiş referans malzemesini
kullanan bir elektro-optik bağdaştırıcı sistemi. referans manzarası keşif fotoğraflarından
hazırlanır ve fotoğrafik saydam altlıklar şeklinde tutulur. referans malzemesi, yüksek açısal bir
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 90/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
scheimpflug condinan
schema
schott base line measuring
apparatus schott
scheimpflup
koşulu
şema
haz hattı ölçüm gereci
screen
screen angle
perde
ekran açısı
screening
scribed plate
scribed sheet
scriber
scriber guide
scribing
tramlama
kazınmış altlık
kazınmış pafta
kazıma aleti
kazıma rehberi
kazıma
scribing instrument
scribing points
kazıma cihazı
kazıma uçları
sea level
deniz seviyesi
sea level contour
sea level datum
sea level datum of 1929
sea level variation
deniz seviyesi eş yükselti
eğrileri
deniz seviyesi datumu
deniz seviyesi datumu 1929
deniz seviyesi değişimi
seamless data base
tek parça (tek) veri tabanı
search and rescue chart
secant
arama ve kurtarma haritaları
kiriş
secant conic chart
secant conic map projection
secant method
secant order bench mark
sekant konik harita
sekant konik harita projeksiyonu
kiriş yöntemi
ikinci derece nivelman noktası
secant order leveling
ikinci derece nivelman
secant order traverse
ikinci derece açı kenar ağı
secant order triangulation
ikinci derece nirengi
secant order work
secondary
secondary circle
secondary great circle
ikinci derece iş
ikincil
ikincil daire
ikincil büyük daire
secondary grid
ikincil grid
secondary station
ikincil istasyon
secondary tide station
secor
ikincil mareograf istasyonu
suk
section
kısım
section corner
sectional chart
köşe bölge
bölgesel hava haritası
sectorial harmonics
dilimsel harmonikler
secular aberration
secular perturbations
seküler sapma
seküler karışıklık
secular terms
selection overlay
seküler dönemler
seçim altlığı.
selenocentric
selenocentric coordinates
selenodesy
ay merkezsel
ay merkezsel koordinatlar
selenodezi (jcs)
hızla dönen bir silindirin iç yüzeyine yerleştirilir. – bağlantıyı sağlamak için gerçek zamanlı
manzaralara eşleştirilmiş referans malzemesini kullanan bir elektro-optik bağdaştırıcı sistemi.
referans manzarası keşif fotoğraflarından hazırlanır ve fotoğrafik saydam altlıklar şeklinde
tutulur. referans malzemesi, yüksek açısal bir hızla dönen bir silindirin iç yüzeyine yerleştirilir.
herhangi bir projeksiyon sisteminde obje, mercek ve görüntü düzlemlerinin sivri bir odakta
ortak bir doğrultuda kesişmesi gerekliliğini anlatan koşul
kavramsal bir modele göre tüm veri tabanının mantıksal yapısının tanımı.
ortadaki çinko dıştakiler çelik üç paralel çubuktan oluşan bir ölçüm gereci.herbir çelik çubuğun
bir ucu serbest farklı olmak üzere bir ucu çinko çubuğa bağlıdır.çubukların uzunlukları
genleşme katsayılarına göre serbest uçlar arasındaki mesafe sabit olacak şekilde
oranlanmıştır.
kavramsal bir modele göre tüm veri tabanının mantıksal yapısının tanımı.
sağdan okurken yarım ton noktalar kolonlarının düşeyle yaptığı açı. açı saat 12’de saat
istikameti yönünde 0oolarak ölçülür.
bknz. “maskeleme” veya tramlama.
bknz. , kazınmış pafta.
tekrar üretim tersiminin tamamlandığı pafta. kazınmış altlık diye de adlandırılır.
kazıma ucu bulunan bir alet. plastik altlık kazımak için kullanılır.
bknz. “ guide “
(jcs) altlık kaplamasının kazınarak hava veya kara haritaları yapımında kullanılması metodu.[
kontak pozlamayla üretilen negatif hazırlama metodu. saydam tabandan fotografik opak
kaplamanın özel aletlerle yerinden alınması.] negatif kazıma diye de adlandırılır.
bak, “kazıma aleti”.
tanımlanmış ölçülerde olup keskinleştirilmiş ve değişik şekilde dizilmiş iğne ve bıçaklar. myları
kazımak için kullanılır.
herhangi bir zamanda deniz yüzeyinin yüksekliği.ayrıca bknz. ideal deniz seviyesi,ortalama
deniz seviyesi.
deniz seviyesindeki eş yükselti eğrileri.
bknz. ortalama deniz seviyesi.
bknz. ulusal jeodezik düşey datum 1929.
deniz seviyesi günden güne,aydan aya ve yıldan yıla değişir.bu değişim meteorolojik
koşullardan kaynaklandığı kabul edilir ve ay çekimi ile karıştırılmaması gerekir.
bölümlere veya parçalara ayrılmamış, böylelikle sınırlardaki zincirlere başlama ve sonlandırma
ihtiyacını yok eden ve topoğrafik işaretleyicilerin (pointers) parçaları ve diğer varlıkları
gösterdiği bir veritabanı.
arama ve kurtarma operasyonlarında yön gösterici niteliği taşıyan özel dizayn edilmiş harita.
1. geometrik bir eğriyi veya yüzeyi iki yada daha fazla yerden kesen doğru 2. bir açının
trigonometrik bir fonksiyonu.bknz. kiriş yöntemi.
bknz. iki standart paralelli konik harita.
bknz. iki standart paralelli konik harita projeksiyonu.
bir bazın ölçümü için enlem paralelinin belirlenmesi yöntemi.ayrıca bknz. kiriş (secant).
seri 2 nci derece veya 1 nci ve 2 nci derece karışık nivelman ile (genellikle ortalama deniz
seviyesi)bir datuma bağlanmış bir nivelman noktası.
1 nci derece niteliğinde olmayan fakat “doğruluk sınıflandırma standartları ve jeodezik kontrol
ölçüleri genel şartnamelerin” şartlarını sağlayan 2 nci derece (sınıfı 1 ve2) nivelman
türleri.ulusal ağın sıklaştırılması ve bölgesel kabuk hareketleri ve mühendislik projelerinde
kullanılır.
1 nci vaya 2 nci derece dengeli koordinatlar kontrol ölçülerinden olan ve 2 nci derece(sınıf 1 ve
2) şartlarını ve“doğruluk sınıflandırma standartları ve jeodezik kontrol ölçüleri genel
şartnameleri” şartlarını sağlayan ölçü türü.ulusal ağın sıklaştırılması ve büyük şehir
bölgelerinde kullanılır.
bir zamanlar ikincil nirengi olarak bilinirdi.1921’de birincil nirengi ve 1925’de ikinci nirengi
oldu.bu ölçüler “doğruluk sınıflandırma standartları ve jeodezik kontrol ölçüleri genel
şartnameleri”şartlarındaki ikinci derece (sınıf 1 ve 2 ) şartlarını sağlar.ulusal ağın sıklaştırılması
ve büyük şehir bölgelerinde kullanılır.
doğruluk ve duyarlık olarak en yüksek dereceli işlerden sonra gelen herhangi bir iş türü.
1. bknz. ikincil büyük daire. 2. birincil başka bir gök cisminin etrafında dönen bir gök cismi.
bknz. ikincil büyük daire.
bir birincil büyük daireye dik olan büyük daire.ilk meridyenle bir başka meridyen gibi
ikincil,ikincil dairede denir.
birleşik hareket uygulamalarında kullanılan birincil gridden farklı herhangi bir grid ince çizgiler
boyunca bulunan kontrol işaretleri resmetmede tercih edilen yöntemdir.bu tür gridler ikincil
gridler kullanıldığı sürece harita yada tablo üzerinde kalır.
yatay harita kontrolünü güçlendirmek için genellikle işaretlenip belirlenen ek nirengi.bu
istasyonlar ana plan istasyonlarına bağlıdır ama onun bir parçası olarak
düşünülmezler.genellikle kontrol ve fotogrametrik amaçlı kullanırlar.
belirli bir amaca yönelik kısa süre veri toplanması için kurulmuş mareograf istasyonu.
faz karşılaştırmalı uydu veya uçuş araçları konum ve yörüngelerini belirlemekte kullanılan
elektronik uzun mesafe ölçüm sistemi “sıralı uzunluk karşılaştırması”nın kısaltılması.(şimdi
kullanılmıyor)
1. 1 milkare (640 arce) civarında,prizmatik alıma uygun kadastro birimi. bknz. oransal kısım 2.
(nivelman) bir birim olarak kaydedilen ve kısaltılan nivelman hattı parçası.ayrıca bknz. oransal
kısım,yarı kısım,çeyrek kısım.
sınır bölgesindeki en son uç köşe.
gerçek veya görsel uçuşlar için uygun 1:500.000 ölçekli tüm a.b.d.’ni kapsayan hava haritaları
serisi.
sadece boylamın bir fonksiyonu olarak artıdan eksiye değişen küresel harmonikler.ayrıca bknz.
tesseral harmonikler;bölgesel harmonikler.
uzayda güneş sisteminin ağırlık merkezinin hareketinden kaynaklanan sapma.
bir gezegenin veya uydunun düzgün bir şekilde yön değiştirmesi olan karışıklığın aksine bir
yönde sınırsız olarak hareket etmeye devam etmesi karışıklığı.
bir yörüngenin matematiksel ifadesinde seküler karışıklıklarla sonuçlanan zaman dilimleri.
seçilen harita kaynağı detayının saydam altlık üzerine toplanan izi; genellikle tasvir edilen
detayların veya özelliklerin ismiyle tanımlanır. detay altlığı, eşyükselti eğrisi altlığı, bitki örtüsü
altlığı gibi. lift, pull up, trace olarak da isimlendirilir
ayın merkeziyle ilgili;ayı merkez alan.
bir noktanın konumunu ayın merkezine göre tanımlayan büyüklükler.
gözlem ve ölçü yoluyla ay üzerindeki noktaların , şekillerin ve büyük bölgelerin kesin
konumlarının ve ayın şekli ve büyüklüğünün belirlenmesiyle ilgilenen uygulamalı matematik
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 91/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
selenodetic
selenographic
selendezik(jcs)
selenografik
selenology
selenotrope
selenoji
selenotrop
self leveling level
kompansatörlü nivo
self reading leveling rod
kendinden okumalı mira
self registering gage
semi analytical triangulation
kendinden kayıtlı mareograf
istasyonu
yarı analitik nirengi
semicontrolled mosaic
yarı kontrollü mozaik
semidiameter
yarıçap
semidiameter correction
yarıçap düzeltmesi
semidiurnal
semimajor axis
yarı günsel
büyük yarıçap ekseni
semiminor axis
sensibility
sensible horizon
küçük yarıçap ekseni
duyarlık
duyarlanabilir ufuk
sensitive altimeter
sensitivity
duyarlı altimetre
Hassaslık
sensitometric curve
sensitometry
sensor
sensitometrik eğri
Sensitometri
algılayıcı
sensor image simulator (sis)
görüntü algılayıcı simülatörü.
sensor simulation system
algılayıcı simüle sistemi
sensor simulator materials
algılayıcı simülatör malzemeleri
september equinox
sequential data structure
eylül gündönümü
sıralı veri yapısı
series
series designation
seriler
tanımlayıcı seriler
series specifications
set
seri talimatları
yatak (küme)
set forward
setback
ileri kurulum
şerit mesafesi
setup
kurulum
sexagesimal system
altmışlı sistem
sextant
seksant
dalı.
selenodeziye ait selenodeziyle ilgili.
1. ayın fiziksel coğrafyasıyla ilgili. 2. özellikle ayın ekvatorundan olan enlem ve bir referans
meridyeninden olan boylam ile belirlenen konumlarla ilgili.
ay büyüklüğü,hareketi,yapısı vb. ile ilgili astronomi dalı.
uzun mesafeli ölçülere yardımda bulunan ay ışınlarının yansıtılmasıyla jeodezik ölçülerde
kullanılan bir gereç.ayrıca bknz. helyotrop.
ölçü sırasında yerçekimi etkisini kullanan nivo.içindeki kompansatör denilen prizmatik bir
gereçle kabaca düzeçlendiğinde okuma boyunca kendiliğinden hassas düzeçlenir.
özel olarak bölümlendirilerek gözlemci tarafından otomatik olarak okumaya uygun hale
getirilmiş mira tipi.aynı zamanda konuşan mirada denir.
kendi kendine başka birşey yapılmaksızın belirli bir süre sürekli kayıt toplayabilen mareograf
istasyonu. otomatik mareograf istasyonu da denir.
analog alet üzerinde x,y ve z model koordinatları ölçümü ve hesap yöntemiyle model
koordinatlarından grid koordinatlara dönüşümü.
önemli arazi detaylarının, coğrafik koordinatlarıyla uyuşum içinde olduğu düzeltilmiş veya
düzeltilmemiş resimlerden oluşan mozaik. bknz. kontrollü mozaik;mozaik;kontrolsüz mozaik
1. kapalı bir şeklin çapının yarısı. 2. bir gök cisminin disk şeklindeki görüntüsünün gözlem
noktasından sağı ile soluna bakıldığında okunan açının yarısı.
sekstant ile bir gök cisminin merkezi yerine üst veya altına bakıldığından yarıçaptan
kaynaklanan düzeltme.
yaklaşık yarım günde olan,yarım günlük yada yarım günle ilgili.
1.bir elipsin en büyük çapının yarısı. ortalama uzaklık da denir. 2.(jeodezi) bir sferoid veya
elipsoidin ekvotoryal ekseni.
bir elipsin en küçük yarıçapının yarısı.
(hassas nivelman).hassaslık gensitivity.
gözlemcinin gözü hizasından zenit nadir hattına dik olarak geçen düzlem ile gök kürenin
kesişiminden oluşan gök küre dairesi.
bknz. barometrik altimetre.
(hassas nivelman) hassas nivelman ile ulaşılabilen doğruluk ve duyarlık.hassaslık boylamsal
kısmının karesinin yarıçapına bağlıdır.yarıçap uzadıkça nivelman daha hassas olur.
bknz. karakteristik eğri
işığa duyarlı bir maddenin ışığın hareketine karşı verdiği tepkinin ölçülmesi tekniği.
insanın doğal algılamasını geliştiren teknik bir cihaz. aynı zamanda, insan yapımı detaylar,
cisimler ve faaliyetler kadar doğal ve kültürel detaylar ve fiziksel olayları da kapsayan çevresel
alanlardan, detaylardan, cisimlerden ve olaylardan yansıyan veya yayılan enerjiyi belirleyen ve
görüntü biçiminde kayıt eden algılayıcı bir cihaz veya donanımdır. enerji nükleer, spektrumun
görünen ve görünmeyen bölümleri de dahil elektromanyetik, kimyasal, biyolojik, termal veya
ses, patlama ve dünya salınımı dahil mekanik olabilir.
dfad ve dted kullanan simülatörlere benzeyen, goodyear (şimdi loral) tarafından yapılmış bir
dma sistemi. sis, dfad ve dted'i birleştirir ve radar yansımasını verir. dma tarafından bir
editleme istasyonu olarak da kullanılır
eğitim amacıyla, içinde belirli tipteki algılayıcı simülatör malzemelerinin kullanıldığı, örneğin
navigasyon simülatörü veya eğiticisi gibi bir cihaz. ayrıca bknz. sensor simulator materials .
bunlar, silah sistemleri veya navigasyon simülatörleri veya eğiticilerinde kullanılan; arazi
modelleri veya haritaları,haritalama, tablolama, geodezik, ve/veya istihbarat verileri veya
derlemelerinden üretilmiş veya geliştirilmiş olan bileşenlerine ayrılmış saydam altlıklar veya
radar yansıma levhalarıdır.
bknz. sonbahar gündönümü.
bir vektör verideki herbir detayın, ona ait koordinatlar ve özniteliklerin tamamı aynı kayıtta
olacak biçimde, bir nokta, çizgi veya poligon şeklinde tutulduğu bir vektör veri yapısı. detaylar
arasında üç boyutlu hiçbir ilişki kurulmaz.
bknz. koordineli seriler; harita serileri.
açıklayıcı başlık ve harf kombinasyonu. rakam ve harfler ise haritaların, hava haritalarının veya
ilgili yayınların tek tek veya bütün olarak tanımlanmasında kullanılır.
bknz. talimatlar.
1.akıntının aktığı yön genellikle puanla noktaları ya da derece ile belirtilir.2.ortak özellik ya da
özelliklere sahip sonlu veya sonsuz objeler, kavramlar ve varlıklardır.3.astronomik azimut ve
astronomik boylam ölçülerinden oluşan gözlemler kümesi.
bknz. kurulum.
şeridin ucundaki taksimat çizgisinden veya şeritin herhangi bir parçasındaki taksimat
çizgisinden mesafenin ölçüldüğü yer işaretine kadar olan yatay mesafe.
1.ölçüye hazır hale getirilmiş yerleştirilmiş ve düzeçlenmiş alet veya aletin kurulacağı veya
kurulduğu nokta.diğer adı alet istasyonu. 2.baz hattı ölçmelerinde şeridin ucundaki yada
herhangi bir bölümündeki taksimat çizgisinden ölçümün yapılacağı noktaya doğru ileri yatay
mesafe diğer adı ileri kurulum.
altmışlı artırımı öngören sayı sistemi. çember 360 dereceyi herbir derece, 60 dk. herbir dakika
60 sn gösterir.
özellikle gök cisimlerinin yüksekliğini belirlemede, açıları ölçmede kullanılan çift yansımalı
º
sextant altitude
sextant chart
sekstant yüksekliği
seksant grafiği
sextant chart
sekstant hava haritası
shade error
shaded relief
gölge hatası
gölgelendirilmiş rölyef
shaded relief map
gölgelendirilmiş rölyef kara
haritası
shadow factor
gölge faktörü
º
alet.ismini alışı ilk olarak 60 yaya ve 120 mesafeye sahip aletler olarak ortaya çıkışından
alınmıştır.modern uygulamada mesafeden bağımsız olarak benzer aletlerin hepsine bu ism
verilir. diğer adı hydrograhic seksant bknz. ayrıca kabarcık seksantı, deniz seksantı, oktant,
qudrant, quinlet, ölçme seksantı.
düzeltmeler getirilmeden önce seksant ya da benzeri bir aletle ölçülen gök cisminin yüksekliği.
üç kollu protractor kullanmak yerine üç nokta probleminin grafik çözümüne imkan veren
eğrilerden oluşan grafik.
üç_nokta problemlerin grafik çözümlerine, üç_kol minkale kullanımından daha fazla imkanlar
tanıyan kavisli hava haritası.
koyu camlardaki refraksiyondan kaynaklanan optik alet hatası.
(jcs) bölgenin kara veya hava haritası üzerinde derecelendirilmiş gölgeler kullanılarak üç
boyutlu şeklini sağlayan kartografik teknik. bu görüntü, yüksek engebeli arazilerde ve ışık
kuzey batı yönünden geldiğinde mümkün olur. gölgelendirilmiş rölyefler, genellikle, eş yükselti
eğrileri kombinasyonlarında kullanılırlar.
üç boyutlu belirginlik için hipsografisi yapılmış ve dereceli gölge efektlerinin kullanıldığı kara
haritası. genellikle, detay kuzeybatı yönünden kabaca ışıklandırma ile gölgelendirilmiştir.
gölgelendirilmiş rölyef kara haritası, gölgelemeyle beraber eş yükselti eğrileri ve
tarama(hachure)’ları da kapsar.
(jcs) güneşin deklinasyonundan, hedef enleminden ve zaman fotoğraflarından türetilen bir
çarpım faktörüdür. gölge boylarından, objelerin yüksekliklerinin tanımlanmasında kullanılır.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 92/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
shadow projector
gölge projektörü
sheer
sheet
sheet lines
shift
shimmer
“sheer”
pafta
pafta gridleri
kayma
titreme
ship to shore triangulation
gemi kıyı triangulasyonu
ships inertial navigation
system
shiran
gemi inersiyal navigasyon
sistemi
şiran
shoot
ölçüm
shop calibration
shoran
fabrika kalibrasyonu
şoran
shoran line crossing
shoran range
şoran hat kesiştirme
şoran mesafesi
shoran reduction
shoran trilateration
şoran indirgemesi
şoran trilaterasyonu
shoran-controlled
photography
shoran-wave path
shoreline effect
short arc
shoran kontrollü fotografi
shoran dalgasının rotası
kıyı hattı etkisi
kısa yay
short arc geodetic adjustment
kısa yay jeodezik dengelemesi
short arc network
short arc reduction method
kısa yay ağı
kısa yay indirgeme metodu
short distance navigational
aids
short period perturbations
kısa mesafe navigasyonal
destek
kısa aralıklı pertürbasyonlar
short rod
kısa mira
side can sonar
yan taraf sonarı
side equation
kenar eşitliği(denklemi)
side equation tests
kenar eşitlik testi
side line
kenar doğrusu
side overlap
side shot
yan bindirme
kenar ölçüsü
side test
kenar test
side-looking airborne radar -
uçaklara takılı yan görüşlü radar
sidereal
yıldızsal
sidereal day
yıldız günü
sidereal focus
yıldız odağı
sidereal hour angle
yıldız saat açısı
sidereal month
sidereal period
yıldız ayı
yıldız periyodu
sidereal time
sidereal year
yıldız zamanı
yıldız yılı
sight
görüş
sight lamp
görüş lambası
sight line
sight reduction
sight reduction tables
görüş hattı
görüş indirgeme
görüş indirgeme tablosu
“güneş yüksekliği (tan alt)” diye de adlandırılır.
değişik görüntülerdeki rölyef modellerinin boyutsal hassasiyetlerini kontrol etmek için
geliştirilmiş optik aygıt.
dikdörtgenin, paralel kenara dönüştürülmesi.
bir seriye ait olan seri veya tek bir sayfa halinde, tek harita.
bknz. düzenli grid çizgileri (‘neatlines’).
radyal görüntü merkezinin katot ışın tüpü merkezinden uzaklaşma yeteneği.
atmosferik türbülansa bağlı olarak oluşan atmosferik etki. gök cisimlerinin fotografik
gözlemlerinde refraksiyondan daha kritik olabilir. titreme görüntünün aşağı yukarı, sağa sola
hızlıca hareket eder. uzun süreli pozlanmadan titreme etkileri birbirini götürür. ancak yanıp
sönme durumlarında önemlidir. titreme zenitte sıfır değildir ve hem rektesansiyonu hem de
denklinasyonu rastgele bir biçimde etkiler. diğer adı titreşim.
ortadaki istasyonu açığındaki gemideki hedefe kıyıdaki üç istasyondan yapılan eş zamanlı
gözlemlerle triangulasyon yöntemi.ortadaki istasyon iki noktadan da görülebilir.
jaeroskoplar ve akselerometrelerle gemilerin yönlerini ve konumlarında tutan hassas hesap
sistemi.
hava aracindan yerdeki herbir 4 istasyona jeodezik hassasiyetle mesafe ölçmeye yarayan
elektronik uzaklık ölçme sistemi.
(astronomi,ölçme) 1.aletle gözlem yapma.2.(fotoğrafçılık) fotoğrafik kopya ya da pafta
müsfettesi gibi çalışmaları ifede eden argo terim.
hassas aletlere sınırlı sayıda özel test cihazlarıyla donatılmış yerlerde yapılan ayarlar.
istasyonlar arsındaki eğik mesafeyi iki ya da daha çok sabit istasyonlardan gönderilen pulsların
seyahat zamanını kullanılarak ölçmeye yarayan hassas kısa mesafeli navigasyon sistemi.
komşu kenar hattı boyunca uçarak iki nokta arasındaki mesafeyi belirleme yöntemi.
küresellik arazi, istasyon yüksekliği uçuş yüksekliği gibi parametrelerle sınırlı istasyonlarla
şoran hava aracı arasındaki en büyük uzaklık.
şoran mesafe okumasını eşit geodezik mesafeye dönüştürülüşlerindeki hesaplamalar.
uygun ağ kenarlarını şoran hat kesiştirme metodu ile ölçüldüğü yatay kontrol ağı genişletme
yöntemi.
iki shoran yer istasyonuna eş zamanlı yapılan fotografik pozlamalı mesafe ölçümleriyle uçak
konumlarının belirlenme yöntemi.
hareketli istasyondan yer istasyonuna hareket eden shoran dalgasının almış olduğu rota.
bknz. sahil refraksiyonu.
uydu tarafından dünya etrafındaki bir tam dönüşte katedilen çoğunlukla yarıdan az küçük
yörünge yayı.
aynı geçişlerdeki dopler uydu gözlemlerini kullanan belirli sayıdaki istasyonların
mesafe,azimut, yükseklik ve konumunun en küçük karelerle dengelemesi.uydu konumları
değişebilir. sadece uydu yaylarının bir kısmı gözükebilir.kısa yaylar üzerindeki noktalar
istasyon konumlarını türetmede ara alım olan gözlemlerin hesabında kullanılır.bknz. ayrıca
nokta konumlama, kısa yay, kısa yay ağı.
eş zamanlı uydu gözlemlerinin dengelenmesi ile kurulan konum ağı.
seküler ve uzun süreli pertürbasyonların etkisini en aza indirebilmek için sadece uydu
yörüngesinin kısa olan yay uzunluklarının kullanıldığı hesap yöntemi.
320 km’yi geçmeyen navigasyonal destek sağlayan cihaz yada sistem.
bir periyodik tam devir yada daha az bir sürede gezegen yada uydunun yörüngesindeki
periyodik pertürbasyonlardır.
7 feet yada daha az okumaya izin veren bir mira,genellikle philadelphia mirasıdır.uzun miraya
da bknz.
yolculuk hattına dik olarak ve yaklaşık yatay olarak yerleştirilmiş sonar alıcılarını kullanarak
ölçme aracının yan taraflarındaki deniz dibi özelliklerini algılayan sistem.
bir üçgende farklı kenarlar arasındaki ilişkiyi birinden diğerine hesaplama ile ifade eden koşul
eşitliği.
kenar denklemleri testleri,arazi gruplarına gözlemlerin doğruluk kontrolünde ve yatay doğrultu
gözlemlerinde hatalı olduğu durumlarda noktaların gösteriminde yardımcı olan kenar
denklemlerinde değişikliktir.
cadde veya yol hakkı gibi arazi şeritlerine uygulanır;bu şeritin sınırlarını tanımlar, şeritin
uçlarına uygulanmaz.
bindirme de denilmektedir. ‘overlap’ tanımına bknz.
bir ölçü istasyonundan,ölçünün genişletilmesi için ileride istasyon olarak kullanılması
düşünülmeyen bir noktanın konumunun belirlenmesi için yapılan okuma veya ölçüdür.kenar
ölçüsü genellikle haritada gösterilecek olan bazı nesnelerin konumunu belirlemek için yapılır.
kenarların iki değişik yolla hesaplanabildiği bir dörtgen veya benzer bir şeklin
triangülasyonunda bir kenarın uzunluğunun hesaplanan iki değeri arasındaki fark oranıdır.
araç ekseninden dik açılarla görüntüleyen ve hareketli hedeflerin veya arazinin temsil
edilmesini sağlayan uçaklara takılı radar.
yıldızın veya yıldızlara ait.hernekadar “yıldızsal”tabiri genel olarak yıldızlara veya dönencelere
ilişkin kullanılsa da temel olarak ilkbahar noktasının meridyene göre konumunu belirtir.
gerçek bahar noktasının (vernal equinox) verilen meridyenin üst parçasından ardışık iki geçişi
arasındaki zaman aralığıdır.ekinoks günü olarak da adlandırılır.
mercek sisteminin asal odak düzleminin konumu. uzak mesafedeki dış ışınların fotografik
tabaka düzleminin odağına geldiğinde kamera veya teleskop yıldız odaktadır. güneş odağı
olarak da adlandırlır.
bahar noktasından (vernal equinox) batıya doğru olan açı;bahar noktasının saat dairesi ile gök
küredeki bir noktanın saat dairesi arasındaki gök ekvatoru yayı veya gök kutbu üzerinde
ölçülen açı;bahar noktasının saat dairesinden batıya doğru ölçülür;0-360 derece arasında
değer alır.
ayın sabit bir yıldızı ardışık iki geçişi arasındaki zaman dilimi.
1. bir gezegen veya uydunun ,sabit bir yıldıza göre bir tam devri; 2. tam olarak,bir yer
uydusunun aynı yer merkezli rektasansiyon açısından ardışık iki geçişi arasındaki zaman.
yerin ilkbahar noktasına (vernal equinox) göre dönüşüne dayanan zaman.
yerin sabit yıdızlara göre güneş etrafında 1900 yılı verilerine göre 365 gün 6 saat 9 dakika 9.5
saniyelik ve yıllık 0.0001 saniyelik artışla dönüş zamanı.
konum hattı oluşturmak için göksel bir cismin yükseklik ve azimutun gözlenmesi yada bu
gözlemlerden elde edilen veriler.
yüksek hassasiyetli yer ölçmelerinde hedef olarak kullanılan küçük,taşınabilir ve pille çalışan
elektrik lambası.
bknz. kolimasyon hattı.
konum hattı oluşturmada gerekli olan bilginin gözlemlerinden elde edilmesi işlemi.
görüş indirgemeleri için kullanılan tablolar özellikle konum hattı oluşturmak için,gözlenen
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 93/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
sight rod
sight tree
signature
görüş mirası
görüş ağacı
doku (imza)
significant date
önemli tarih
simple conic chart
simple conic map projection
basit konik harita
basit konik harita projeksiyonu
simple feature
simple harmonic motion
simple pendulum
basit detay
basit harmonik hareket
basit sarkaç
simpli fication
basitleştirme
simpson’s 1/3 rule
simpson’ın 1/3 kuralı
simultaneous altitudes
simultaneous double line
simultaneous level line
eş zamanlı yükseklikler
eş zamanlı çift hat
eş zamanlı seviye hattı
simultaneous mode
eş zamanlı mod
simultaneous observation
eş zamanlı gözlemler
single astronomic station
datum orientation
single base method
tek astronomik istasyon datum
yönlendirme
tek baz yöntemi
single model instrument
tek model aleti
single proportionate
measurement
tek oransal ölçme
single target leveling rod
single-heading radar
prediction
single-point transfer
instrument
single-projector method
sinusoidal map projection
tek hedef nivelman mirası
tek başlı radar tahmini
tek projektör metodusinüzoit harita projeksiyonu
siphon barometer
sijon barometre
situation map.
size
durum haritası
boyutlandırmak,
kaplamak
sizing the litho
tuş ölçülendirme
sketch map
sketchmaster
taslak harita
sketchmaster
skewed map projection
eğri harita projeksiyonu
slant range
slave station
eğik mesafe
ara istasyon
slivers
boşluklar
slope angle
slope chaining
slope correction
eğim açısı
eğik ölçme
eğim düzeltmesi
slope correction of tape
slope taping
ölçme şeridi eğim düzeltmesi
eğik ölçme
slot cutter
slotted templet
slotted templet plot
slotted templet triangulation
small circle
keski/bıçak
?
delikli templet çizimi
delikli templet nirengileme
küçük daire
tek nokta transfer aleti
yükseklikle,hesaplanan yükseklik arasındaki farkı belirlemede kullanılır.
bknz. mesafe mirası.
bknz. hat ağacı.
detayların hava fotoğrafları üzerinde tanımlanmasına ve teşhisine olanak sağlayan fiziksel
özellikler veya şablonlar
ürünle ilgili bilgilerin tarihini veren tahmini tarih. örnek; kaynak materyallerin derlendiği,
kullanıldığı veya gözden geçirildiği tarih.
basit konik projeksiyonda hava haritası.
yüzeyi, dünya gibi küre veya küresel olan konik harita projeksiyonu. teğet bir koni üzerinde
tasarlanmış, üretilmiş ve daha sonra düzlem oluşturmak için yayılmıştır.
bknz. feature.
düzgün dairesel hareketin bu hareket dairesinin çapı üzerine izdüşümü.
teorik bir konsept.ağır bir cismin,uzamasız ve ağırlıksız bir iplikle sabit bir noktadan
asılması.bununla beraber basit sarkaç gerçek anlamda gerçekleştirilemez.yine de basit sarkaç
gerçek sarkaçta yapılan gözlemlere uygulanacak indirgemelerin temelini teşkil eder.bu
gözlemler,basit sarkaçla yapılabilecek gözlemlerin elde edilebileceği düzeltmelere sahiptir.
görünür şekillerini değiştirmeden özellik karakterlerinin düzeltilmesi. harita ölçei küçüldükçe
basitleştirme artar.
eşit aralıklı dengeli ölçülerin yapıldıı travers hattı ve düzensiz bir alan arasındaki alanın
belirlenmesi için bir matematiksel ifade.
aynı anda gözlenen bir veya daha fazla gök cisminin yükseklikleri.
bknz. eş zamanlı seviye hattı.
aynı hattan geçen iki tek hattan oluşan düzeç hattı.(nivelman hattı)her ikisi de aynı yöndedir
fakat farklı dönme noktaları kullanılır.eş zamanlı çift hat adı da verilir.
bilinen üç noktadan ve bilinmeyen noktadan yapılan gözlemlerle bilinmeyen noktanın
konumunu bulmak için uydu yöntemi, ya da bilinen iki noktadan ve bilinmeyen noktadan eş
zamanlı gözlemlerle konum bulma yöntemi.bu teknik uydunun yörünge parametrelerinde
bağımsız olarak konum belirlemeye imkan tanır.
(uydu) iki veya daha çok belirli noktadan veya izleme istasyonlarından aynı anda yapılan uydu
gözlemleri.
jeodezi ağın datumunun başlangıç noktasının astronomik olarak belirlenmiş koordinatlarını ve
diğer bir noktaya göre azimutunu hiçbir düzeltme getirmeden doğru kabul ederek yönlendirme.
iki barometre kullanılarak barometrik nivelman yöntemi.barometrelerden biri sabit diğeri gezici
barometre olarak belirli noktalardaki basıncı ölçmek için kullanılır.gezici barometrede zaman ve
basınç,sabit barometre de ise her 5 dakikada bir zaman ve basınç ölçülür.veriler büro
hesaplamalarıyla yüksekliklere dönüştürülür.bknz. barometrik nivelman.
her ayarda tek bir stereo modeli projeksiyon etme kabiliyetli stereoskopik kıymetlendirme
aletlerinin genel sınıfı. bu çeşit aletler sadece derleyici olarak dizayn edilmiştir ve gerekli stereo
üçgenlemeyi başarabilmek için ilave fotogrametrik tekniklerden bağımsızdır.
bir doğrultu referans alınarak konumu belirlenmiş olan bir kayık köşenin ihyasında oransal
ölçme yöntemi.iki kısım köşesi arasındaki doğrultu üzerindeki çeyrek kısım köşeleri,standart
paraleller üzerindeki tüm köşeler;sınır hatları üzerindeki tüm orta konumlar bu tip köşe
örnekleridir.basit arazi problemi herbir aralığa uzunluğu ile orantılı olarak fazlalığı
dağıtmaktır.herbir aralığın kayıt uzunluğuna oransal fark uygulandıktan sonra , parçaların
toplamı tüm mesafenin yeni ölçümüne eşit olacaktır.
sadece tek bir yüzünde derecelendirme (bölümleme) olan hedef mirası.
özel bir noktanın hedefe olan bağlantısı veya tek bir uçağın konumu için yapılan radar tahmini.
bu bir tecrübe veya analitik tahmin olabilir.
tek bir fotoğraftan planimetrik detayların transferinde kullanıllan bir alet. aletler iki genel tiptedir;
yansıtıcı projektör ve kamera lucida.
bknz. tek salınım metodu.
bonne harita projeksiyonunun benzeri tipte, ekvatoru standart paralel olarak alan ve tüm
coğrafik paralelleri gerçek aralıklı paralel doğru hatlar olarak gösteren ve tam ölçeği koruyan
bir projeksiyon. aynı zamanda eşit alan harita projeksiyonudur. merkator eşit alan harita
projeksiyonu diye de adlandırılır. bknz. sanson-flamsteed harita projeksiyonu.
biri diğerinin dörtte biri uzunluğunda olacak şekilde bükülmüş iki cam çubuktan oluşan civa
barometresi.uzun olan çubuğun ucu kapalıdır ve içindeki hava yerine civa konulmuştur.fakat
kısa olan çubuk açık bırakılmıştır;bu şekilde civa basınca maruz kalır.iki çubuk arasındaki civa
yükseklik farkı atmosferik basınç ölçümüdür.
(jcs) belirli zamanlarda, taktik ve idari durumları gösteren kara haritaları.
kağıt, fiber veya mozaikleme tahtasının yüzeyindeki gözenekleri kapamak için kullanılan çeşitli
yapışkan maddelerle katman oluşturmak. bir haritanın belirli bir ölçekte fotoğrafını çekmek için
gerekli oranları hesaplamak.
harita revizyonlarında kaynak olan ve yeni projeksiyon içine girecek olan eski haritada nasıl bir
bükülme veya boyutla ilgili değişiklikler yapılacağına dair kararların tespiti için orijinal taşbaskı
haritaların tam ölçülerinin hesaplanmasıyla ilgili operasyon.
gevşek ve kontrolsüz yüzeylerin haritası. bu bilgiler genellikle seyrektir.
rektifiye edilmiş bir fotoğraf görüntüsünün harita üzerine süperimpozisyonuna olanak sağlayan
kamera lucida yapısı. bknz. eğik sketchmaster, evrensel analog fotografik rektifikasyon
sistemi, evrensel sketchmaster, düşey sketchmaster.
kara ve hava haritalarındaki pafta çizgileriyle ilgili genel kuzey güney formatına uymayan kara
veya hava haritaların oluşturulmasında kullanılan standart projeksiyon.
belli bir datuma göre aynı seviyede olmayan iki nokta arasındaki görüş hattı mesafesi.
verilen bir sistemdeki istasyonlardan, ana istasyon tarafından kontrol edilen istasyon. aynı
zamanda uzak istasyon olarak da adlandırılır.
iki komşu poligonun ortak bir çizgide çakışmadığı ve aralarında küçük bir boşluk kaldığı zaman
oluşan (sayısal) poligonlar.
yatay ve eğim arasındaki açıdır.
bknz. eğik ölçme.
1. (hidrografik ölçme)sesle derinlik ölçerin,kayıtlı konumundan yukarıda bir noktadan ilk eko
dönüşünü alması sonucu oluşan hatalı konumu düzeltmek için kullanılan düzeltme. 2 (yer
ölçmesi) bknz. eğim düzeltmesi(grand correction).
bknz. eğim düzeltmesi(grand correction)
ölçme şeridinin yerle açı yapacak şekilde tutulduğu ve bu eğiklik belirlendikten sonra buradan
yatay mesafenin hesaplandığı ölçme.
bknz. templet cutter.
bknz. delikli templet üçgenleme(slatted templet trinangulation).
delikli templet kullanılarak yapılan grafik radyal triangulasyon.delikli templet çizimide denir.
düzlemi yer merkezinden geçmeyen yer yüzeyi üzerindeki daire.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 94/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
small scale map
smooth sheet
küçük ölçekli harita
düzgün pafta
smoothing
düzgünleştirme
snell’s law of refraction
snell’in kırılma yasası
softcopy
solar altitude
solar attachment
solar day
softcopy
güneş yüksekliği
güneş bağı
güneş günü
solar declination
güneş deklinasyonu
solar eclipse
güneş tutulması
solar eclipse method
güneş ekliptik yöntemi
solar ephemeris
solar focus
solar occultation
solar parallax
güneş efemerisi
güneş odağı
güneş tutlması
güneş paralaksı
solar radiation pressure
güneş radyasyon basıncı
solar time
solar transit
güneş zamanı
güneş geçişi
solar year
solid angle
solstice
güneş yılı
dolu açı
gündönümü
solstitial colure
solstitial point
sonar
gündönümü colure
gündönümü noktası
sonar
sonic depth finder
sonic navigation
sonic navigation
sortie
sortie plot
sonik derinlik bulucu
sonik navigasyon
sesle seyrüsefer
sorti
sorti çizim
sound surveillance systems
charts
sounding datum
source acquisition segment
(sa/s)
source map
source material
ses gözetleme sistemleri
haritaları
derinlik datumu
kaynak sağlama bölümü
source preparation segment
(sp/s)
kaynak hazırlama bölümü
south declination
south geomagnetic pole
south georaphical pole
güney deklinasyon
güney jeomanyetik kutbu
güney coğrafi kutbu
south magnetic pole
south point
south polar circle
southbound node
southing
space coordinates
güney manyetik kutbu
güney noktası
güney kutup dairesi
güney düğüm noktası
Güneyleme
uzay koordinatları
space craft
space motion
space oblique mercator
uzay mekiği
uzay (aracı)
uzaysal hareket
uzay eğik merkator (projeksiyon)
space polar coordinates
uzay kutupsal koordinatları
kaynak harita
kaynak materyaller
1: 600.000 veya daha küçük ölçekli harita.
harita yapımında kullanılmak üzere, derinlik yoklaması, kulaç eğrileri, kablo çekilmiş alanlar
vb. hususları içeren arazi kontrol ve hidrografik gelişme için son çizim.
1. çizgilerden, yüzeylerden veya veri serilerinden kısa mesafeli düzensiz değişimleri kaldırmak
için yapılan işlemler. 2. (görüntü işleme) çok kademeli geçişleri sağlamak için komşu
alanlardaki yoğunlukların ortalamasının alınması.
bu yasa ortamlardan biri hava olduğunda gelme açısının sinüsünün kırılma açısının sinüsüne
oranının kırılma indeksi adı verilen bir sabite eşit olduğunu belirtir.kırılma indeksi aynı
zamanda,ışığın bir ortamdaki hızının diğer ortamdaki hızına oranı şeklinde düşünülebilir.
otomatik veri işleme donanımıyla kullanılmak için sayısal formatta sağlanan ürünler
güneşin ufuk düzlemine açısal mesafesi.
güneş pusulası olarak kullanılmaya imkan veren mühendisler için yardımcı bir alet.
1. dünyanın güneşe göre kendi ekseni etrafındaki bir devri.ortalama güneşe yada görünen
güneşe göre bu güneş günü ortalama güneş günü olabilir.bknz. görünen güneş günü,ortalama
güneş günü. 2. güneşin bir tam devir süresi.
güneşin ekvator düzlemine açısal mesafesi.derece cinsinden kuzeyde ise “+” güneyde ise “-”
olarak ifade edilir.
güneş ışığın ay tarafından engellenmesi olayı.güneş tutulması,güneş kısmen kapandıysa
kısmi,tüm yüzey kapandıysa tüm;sadece güneş yüzeyinin etrafında bir halka görülebiliyorsa
halkasal güneş tutulması adını alır.
güneş ekliptik yörüngesinin merkez hattı boyunca iki gözlem arasındaki açısal mesafeyi
belirleme yöntemi.
güneşin günlük astronomik konumlarının tablosu.
bknz. yıldız odağı.
güneşin görünmesinin ay tarafından engellenmesi.
bir astronomik birim uzaklıktan bakıldığında yer ekvatorunun yarıçapının oluşturduğu
açı(güneşin ekvatoral yatay paralaksı).
yüksek yörüngeli ve büyük çaplı suni uydular üzerindeki bir yörünge bozucu etki.büyük kısmı
doğrudan güneşten,küçük kısmı yeryüzünden kaynaklanır ki bu direkt (yansıyan)ve dolaylı
yersel (yayılan) radyasyon basıncı olarak ikiye ayrılır.
1. dünyanın güneş etrafında dönüşünü temel alan zaman. 2. güneşte zaman.
güneş bağı da eklendiğinde astronomik üçgenin (güneş,zenit, kutup) anlık mekanik çözümüne
imkan veren ve astronomik meridyen ve astronomik paralelin doğrudan gözlemlerle
kurulmasına ve ölçülmesine izin veren düzenli geçiş.
bknz. tropik yıl(tripocial year)
koni,piramit gibi dolu şekillerin tepe noktalarındaki açısal dağılım.
ekliptiğin gök ekvatorunda en uzak olduğu iki noktadan biri. güneşin gök küre üzerinde
maksimum deklinasyona sahip olduğu iki noktadan biri. gündönümü noktası olarak da
adlandırılır.yaz gündönümü (summer solstire navigation) ve kış gündönümüne(wınter sostice)
de bknz.
gündönümü noktalarından geçen saat dairesi.
bknz. gündönümü(solsitial).
1.başlıca su altı objelerin konumunun belirlenmesi için kullanılan ses aygıtı 2.su altı ses ötesi
veya ultrasonik sinyallerin gönderilmesi ve yansımasının elde edilmesi arasındaki zaman
intervalini ölçerek, su altındaki bir objenin mesafesini belirleyen sistem.(bu kelime ‘ses
navigasyon ve mesafeleme’kelimelerinden türetilmiştir.)
bknz. yankı sescisi
bknz. akustik navigasyon
bknz. akustik seyrüsefer(acoutial).
hava harekatlarında, bir uçağın bir güvenlik uçuşu.
bir sorti süresince alınan resimlerin kapladığı alanın harita üzerinde temsil edilmesi .aynı
zamanda foto indeksi olarak da adlandırılmaktadır.
(sosus) denizaltı imha savaş (asw) gözetlemelerinde, genelleştirilmiş bathymetry (denizdibi) ve
diğer tanımlanmış sistemlerle desteklenen bilgi destek sistemi içeren haritalar.
su derinliği ölçmelerinin dayalı olduğu yüzey.
görüntü kütüphanesinde tutulanları yönetmek ve jeodezik kontrol veri tabanının devamlılığını
sağlamak yeteneğinde olan dma’nın dps'sinin bölümü. ayrıca bknz. digital production system.
kara veya hava haritalarında detay seçimi için kullanılan haritalar.
yer kontrol, havasal ve yersel fotoğraflar, çizimler, haritalar ve hava haritaları, topoğrafik,
hidrografik, hipsografik, manyetik, jeodezik, oşinoğrafik ve meteorolojik bilgiler, istihbarat
dokümanları, kara ve hava haritalarında doğal ve insan yapımı özelliklere ait yazılmış raporları
içeren fakat sınırlandırmayacak şekildeki mc&g ürünlerinin üretimi için gerekli veya ihtiyaç
duyulan her çeşit veri.
kaynak değerlendirmesi yapmak, kaynak geliştirmek ve jeodezik konum belirleme yeteneğinde
olan dma'nın dps'sinin bölümü. operatörler görüntü ve yazı değerlendirmesi yaparak grafik
malzemeyi sağlarlar. amaç onların karakteristiklerini ve yararlarını belirlemektir. bu bölüm
ayrıca mevcut olan hardcopy exploitation segment'le birlikte üçgenlemeyi desteklemek için
gerekli olan ölçümleri de sağlar. ayrıca bknz. digital production system; mark 90; hardcopy
exploitation segment.
bknz. deklinasyon tanım 3.
güney yarımküredeki jeomanyetik kutup.
º
güney yarımkürede enlemi 90 güney olan coğrafi kutup.
güney yarımküredeki manyetik kutup.
bknz. gök meridyeni(selectical meridian)
bknz. antarktik dairesi.
bknz. alçalan düğüm noktası(descenting note).
bknz. enlem farkı(latitute diference).
bir noktanın cisim uzayında konumunun tanımlanabilmesi için kullanılan herhangi bir üç
boyutlu koordinat sistemi.
dünya üzerindeki bir yörüngeye veya başka bir uzaysal cismin yörüngesine konuşlandırılmak
üzere dizayn edilmiş insanlı ve insansız aletler.
bir gök cisminin uzayda hareketi.doğru harekete (proper motion) de bknz.
landsat uzay araçlarının hareketinin dinamik özelliğiyle modellenmiş haritalama projeksiyonu.
uydu platform hareketi ve dünya hareketlerinin landsat tarafından görüntülendiği alanın
devamlı izdüşümünün zamana bağlı değerleriyle ilgilenir.
küre yüzeyi üzerindeki bir noktanın uzayda (1) kutup diye adlandırılan merkezdeki noktadan
uzaklığı (2) kutup ekseni (kutuptan geçen referans doğrusu) ve yarıçap vektörü (kutbu ve
noktayı bağlayan doğru) arasındaki açı ve (3) enlem veya kutup eksenini kapsayan düzlem
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 95/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
spading
spaghetti vector
spatial analysis
soyma
spagetti vektör
üç boyutlu analiz
spatial data
üç boyutlu veri
spatial data bases
üç boyutlu veri tabanları
spatial data sets
üç boyutlu veri kümeleri
spatial data transfer
specification (sdts)
üç boyutlu veri transfer talimatı
spatial data transfer standard
(sdts)
üç boyutlu veri transfer
standardı
spatial model
speaking rod
special area (sa) annotation
üç boyutlu model
konuşan mira
özel alan yazısı
special job-cover map
özel çalışma takip haritası
special purpose map
special subject map
specific force
özel amaçlı harita
özel konulu harita
özgül (kesin) güç
specifications
talimatlar
spectral band
spektral bant
spectro radiometer
specular reflaction
spektro radyometre
spekularyansıma
speherical aberration
küresel hata
speherical angle
speherical coordinates
küresel açı
küresel koordinatlar
speherical excess
küresel ekses
speherical harmonics
küresel harmonikler
speherical lens
speherical triangle
küresel lens
küresel üçgen
speheroid
sferoid
speherpotential surface
sphere
sferepotansiyel yüzey
küre
spherodial triangle sferoid
spheroid junction
spheroid of reference
spheroidal angle
üzerinde üçgen
sferoid birleşme
referans sferoidi
sferoid açısı
spheroidal excess
sferoid eksesi
spherop
sferop
spider templet plot
spider templet şablon
örümcek şablon çizimi
örümcek şablon
spider templet triangulation
spiral curve
örümcek şablonlu üçgenleme
spiral eğri
spiral to spiral (ss)
spirit level
spiral'e spiral
bakla ruhlu düzeç
spirit level axis
bakla ruhlu düzeç ekseni
spirit level axis
bakla ruhlu düzeç kayıklığı
arasındaki açı ile uzayda konumunun ifade edildiği koordinat sistemi.
geniş düz bir kazıyıcı ile kaplamanın alttaki materyalden kaldırılması.
içinde tüm çizgi ve noktaların birbirleriyle ilişkisiz olduğu sayısal bir saklama formatı.
jeodezik varlıkların konumunu, onların uzaysal boyutlarıyla birlikte belirlemeye ilişkin analitik
teknikler. aynı zamanda nicelik analizi olarak da nitelendirilir.
jeodezik varlıkların konumuna ve onların uzaysal boyutlarına ilişkin veri. üç boyutlu veri nokta,
çizgi, alan ve yüzey olarak sınıflandırılır.
bir bilgisayarda kullanmak üzere kayıt edilmiş, birbirine benzer ve ilişkili üç boyutlu veri kayıtları
topluluğu. ayrıca bknz. geographic information system.
bir bilgisayarda kullanmak üzere kayıt edilmiş, birbirine benzer ve ilişkili üç boyutlu veri kayıtları
topluluğu.
muhtemelen her ikisi de farklı bilgisayar donanımı ve farklı işletim sisteminde bulunan üç
boyutlu veri işleme sistemlerindeki üç boyutlu veriyi bir sistemden diğerine kolayca transfer
etmek için bilinen ihtiyaçları karşılamak amacıyla üç boyutlu veri transfer standardına uygun
olarak hazırlanmış bir talimat. üç boyutlu veri transfer talimatı çerçevesinde içerik (alanlar ve
alt alanların özellikleri), uygulamadan (ortamdaki olanlar ve alt alanların okunması) kesin bir
biçimde ayrılır. bknz. spatial data transfer standard.
tanımlar ve referanslar, üç boyutlu veri transfer talimatı, sayısal kartografik verilerin bir nitelik
raporu, kartografik detayları tanımlamak için kavramsal bir model, ve topografik haritalar ve
genel deniz haritalarından derlenen tanımlı varlıklar ve özniteliklerin standart bir kümesinden
oluşan bir standart.
bknz. stereoscopic model.
bknz. kendi okumalı (otomatik) nivelman mirası(self readıng rod).
ender fiziksel özellikleri bulunan bir yapı veya yapılar, fakat alan veya düzlemsel boyutlarda
radar temel analiz kodlarından biri için uygulamaya alınmamaktadır.
(jcs) geniş alanları kapsayan fotografik keşif görevlerini kayıt etmek için kullanılan küçük ölçekli
kara haritası. görevlerin her biri tamamlanınca ilgili kapsama alanları çerçeve içinde gösterilir.
özel gereksinimleri karşılamak için dizayn edilmiş harita.
bknz. “konulu harita”.
bir cismin üzerindeki iç ivme ile çekim etkisi arasındaki fark.fiziksel çekim akselerometre(ivme
ölçer) ile ölçülür.tüm düzeç eksenleri özgül güç vektörüne diktir.(normal)
kurallar, düzenlemeler, semboller, geniş kapsamlı standartların belli başlı kara haritaları, hava
haritaları serileri veya ölçek gruplarına göre tanımlanması. tanımlamalar haritanın ölçek ve
amaçlarına göre değişkendir.
elektromanyetik spektrumda bilinen özelliklere sahip bitişik dalga boyları kümesi;örneğin
görünen bant.
yayılan enerjinin spektral dağılımını ölçmeye yarayan cihaz. (celestial sphre)
(optik veya mikrodalga teorisi) bütün ışınların gelme açısına eşit açıda yansıtıldığı, iyice parlak
ve düzlem yüzey üzerindeki yansıma çeşidi. bknz. yayılan yansıma.
bir lensin değişik bölümlerinden gelen ışığın eksen boyunca farklı yerlerde odaklanmasıyla
oluşan hata. bu hata bir noktanın görüntüsünün bulanık bir daire olarak belirmesine yol açar.
birbirini kesen iki büyük daire arasındaki açı.
merkezi küre merkezi olan ve tüm noktaların küre yüzeyinde olduğu bir kutupsal koordinat
sistemi.böyle bir sistemin kutupsal ekseni kürenin iki kutpundan geçer.fotogrametrede küresel
koordinatlar perspektif ışın veya eksenlerin göreli yöneliminin tanımlanmasında kullanışlıdır ve
birçok ilgili problemin kolay formlarla belirtilmesini ve çözülmesini mümkün kılar.
küre üzerinde bir üçgende iç açıların toplamının 180 dereceyi aşan kısmıdır. jeodezik işlerde
üçgen hesaplarında, küresel açilar ve sferoidal (elipsoidal) açılar arasındaki fark genelde göz
ardı edilir, küresel açılar kullanılır ve küreel eksesin dağıtılmasında legendre teoremi uygulanır
buna göre verilen küresel üçgenin eksesinin yaklaşık 1/3 üçgenin her bir açısından çıkarılır.
yeryüzeyi üzerinde veya daha yukarısındaki 2 veya 3 boyutlu konum fonksiyonlarının
yaklaşımında kullanılan sonsuz trigonometrik terim serisi.
tüm yüzeyleri küre parçaları olan lens.
küre yüzeyindeki herhangi üç noktanın büyük daire yaylarıyla birleştirilmesi ile oluşan kapalı
şekil.
1. (genel) küreden çok az farklı bir şekil. 2.(jeodezi) jeoide şekil ve boyut olarak oldukça
yaklaşan ve jeodezik ölçmelerden referans yüzey olarak kullanılan matematiksel şekil
jeodezide sferoid ve elipsoid eş analmlı terimlerdir.bknz. hava sferoidi ( elipsoid) ; avustralya
ulusal sferoidi; bessel sferoidi (elipsoid); clarke 1866 sferoidi (elipsoid); clarke 1880 sferoid
(elipsoid); döner elipsoid; denge; sferoidi; everest sferoidi.
bknz. sferop(spherop).
küresel bir yüzeyle sınırlanmış cisim veya boşluk.gök küresine eğik küreye(obligue sphere)
paralel küreye(parallel sphere), yersel küreye(terrestial sphere) de bknz.
sferoid yüzeyi üzerindeki bir üçgen.
haritada farklı sferoidlere göre çizilmiş iki ana gridi ayıran vurgulanmış doğru.
bknz. referans sferoid.
sferoid üzerindeki iki eğri arasındaki açı kesişme noktasındaki teğetleri arasındaki açı olarak
ölçülür.
sferoid üzerindeki üçgenin iç açılarının toplamının 180 dereceyi aşan kısmı.bknz. küresel
ekses(sperical excess).
yerin normal gravite alanındaki eş potansiyel yüzey. sferopotansiyel yüzey olarak da
adlandırılır.
bknz. örümcek şablonlu üçgenleme
işınları temsil eden delikli çelik kolların merkeze eklenmesiyle oluşturulan mekanik şablon.
örümcek şablon parçalarına ayrılabilir ve tekrar kullanılabilir.
örümcek şablonların kullanılmasıyla yapılan grafik ışınsal üçgenleme.
(yol ölçümü) bir dairesel eğri ve teğetini veya yarıçapları kendi ekstrem yarıçapından sırsıyla
daha uzun ve daha kısa olan iki dairesel eğriyi birbirine bağlayan yarıçapı düzenli olarak
değişen eğri.geçiş eğrisi(trans stion curve) olarakta adlandırılır.
iki spiral arasındaki ortak bir nokta.
merkez doğrultusu dairesel yay oluşturan iç yüzeyi hassas olarak işlenmiş kapalı cam tüp;
içine hava veya başka bir gazın kabarcık oluşturmasına yetecek kadar boş alan bırakılarak
eter gibi vizkozitesi düşük bir sıvı ile doldurulmuştur.kabarcık düzeç(bubble level) olarakta
adlandırılır. bknz. bölmeli bakla ruhu düzeci; dairesel düzeç; asma düzeç; levha düzeç; tersine
düzeç; mira düzeci; teleskop düzeci.
düzecin derecelendirilmiş skala merkezinde kabarcığın oluşturduğu bakla ruhlu düzeç tüpü
yüzeyinin teğet eksenidir ve tüpün boyuna ekseni ve eğrilik merkezinin oluşturduğu
düzlemdedir.düzeç ekseni; düzeç kabarcık ekseni; kabacık ekseni olarak da adlandırılır.
düzeç tüp ekseni ile onun destekleri merkezini birleştiren doğru arasındaki paralellik bozukluğu
kayıklık mevcut ise düzeç bağlantıları üzerinde sallandığında boyuna kabarcık hareketi oluşur.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 96/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
spirit levelling
bakla ruhu ile nivelman
split cameras
split kameralar
spot elevation
spot prediction
nokta yüksekliği
nokta tahmini
spot size
spring balance
spur line of levels
nokta boyutu
denge yayı
açık, (dal,kol) nivelman hattı
spur traverse
açık (dal) poligon
stabilized mount
stabil yerleştirme
stable base
stable gravimeter
stable type gravimeter
sabit altlık
durağan gravimetre
durağan tip gravimetre
stable-base film
kararlı altlıklı film
stadia
stadya
stadia circle
stadia constant
stadya dairesi
stadya sabiti
stadia diagram
stadia intercept
stadia interval
stadya kesimi
stadya aralığı
stadia rod
stadia slide rule
stadya aralığı
stadya kayma kuralı
mira ve yatay doğrultuyu bakla ruhlu düzeç ile sağlayan bir aletle noktaların birbirine veya
belirli bir datuma göre yüksekliklerin belirlenmesi.
sabit bindirme açık birbiriyle karşılıklı yerleştirilen iki kameranın bileşkesi. (esas olarak keşif
amaçları için kullanılır) bknz. split düşey kamera.
harita üzerinde yüksekliği belirtilmiş nokta. bknz. kontrol edilmiş nokta yüksekliği.
mümkün olduğu kadar duyarlı coğrafik konumda radarskopu bütünleyici analizini amaçlayan
tek başlı radar tahmini.
katot ışını tüpünün yüzündeki elektron noktasının boyutu.
bir şeride uygun gerilme uygulamakta kullanılan şeritle baz ölçme aleti aksesuarı.
ana nivelman hattı tarafından uygun bir şekilde erişilemeyen noktaların yüksekliğini belirlemek
amacıyla eski bir hattın başında veya sonunda veya yeni bir hattın kesişim (düğüm)
noktalarında kontrol amacıyla mareograf noktalarına veya eskiden kurulmuş nivelmen
noktalarına bağlanması amacıyla ana nivelman hattından yapılan nivelman hattıdır.
önemli bir nokta veya konuma ulaşmak için önceden yapılmış poligondan dallanan kısa
poligon hattı. kısa poligon (stub traverse) olarakta adlandırılır.
haritacılık veya konum kamerası veya tpr anteni gibi diğer aletlerin uçağın dönüklük
açılarından bağımsız olarak düşey yöneltmeye yakın bir şekilde kurulması amacıyla dizayn
edilmiş jiroskop yardımıyla edilen yerleştirme şekli.
yüksek derecede boyutsal sabitlik gerektiren haritacılık materyalleri için kullanılan genel terim.
tek ağırlık veya yay içeren ve duyarlığı (sensıvıtıy)periyodu ile orantılı olan gravimetre.
yüksek dereceli optik ve/veya manyetk büyültme kullanan ve böylece ağırlık veya bağlantılı
nesnenin konumundaki (property)değişikliğin dolaysız olarak ölçüldüğü gravimetre.
boyut değiştirmeye karşı yüksek kararlılık gösteren film çeşidi. (harita üretimi ve hava haritası
fotoğrafçılığı için uygundur.) genellikle ticari isimleriyle kullanılırlar.
gözlem noktasından bilinen küçük bir açı ile miraya bakılarak mesafe ölmede kullanılan
derecelendirilmiş çubuk(mira).pratikte açı genellikle teleskop içindeki mercek üzerine iki sabit
çizgi ile işaretlenmiştir.stadya terimi mesafelerin stadya ile belirlendiği ölçüler için stadya
gözlemi, stadya yöntemi,stadya mesafesi gibi de kullanılır.stadya mirası olarak da
adlandırılır.yatay stadyaya da bknz.
bknz. beoman yayı(beoman arc).
(nivelman) bakış mesafesini metre cinsinden elde etmek için stadya aralığı ile çarpılan
katsayı.ayrıca bir nivelman hattındaki tüm ölçülere ait stadya aralıkları toplamını km cinsinden
hat uzunluğuna çevirmeye yarayan katsayı.
‘stadia’ okumalarınının arazide kısa zamanda indirgenmesi için kolaylık sağlayan harita veya
çizim. genellikle, milimetrik kağıda hazırlanır ve uygulanacak ölçüm ölçeğinde çizilir.
bknz. stadya aralığı(stadia interval).
nivelman aleti ile miraya bakıldığında aletin alt ve üst artı kıllarının arasında kalan mira parçası
uzunluğu.stadya kesimi (stadia ıntercept) olarak da adlandırılır.
bknz. stadya.
kayma kuralını kullanarak stadya okumalarını indirgemek için en hızlı metot.bu yöntemde
sıradan ölçek değerlerine (mesafe logaritmaları) ek olarak iki tane ölçek özellikle stadya
çalışması için oluşturulmuştur. biri farklı “a” değerleri için logcos2a değerlerinden diğeri
º34'
log1/2sin2a değerlerinden oluşur.bazı kurallara göre “a” değeri 0
º '
stadia traverse
stadia trigonometric leveling
stadya poligonu
stadya trigonometrik nivelmanı
stadimeter
Stadimetre
staff gage
çubuk gösterge
stampfer level
stampfer düzeci
standard
standart (jcs)
standard automatic tide gage
standart otomatik gelgit ölçer
standard corner
standard deviation
standard error
standart köşe
standart sapma
standart hata
standard error of the mean
ortalamanın standart hatası
standard grids
standart gridler
standard linear format
standart linear format
standard map
standard meridian
standart harita
standart meridyen
standard parallel
standart paralel (jcs)
standard port
standard quadrangle
standard station
standard survey
standart port
standart dörtgen
standart istasyon
standart ölçme
ºarasında
ile 45
º
diğerlerine göre ise 0 03 ile 45 arasında yer alır.bazı formlarda yatay mesafe doğrudan
2
2
okunur diğerlerinde ise yatay düzeltme (1 cos ) veya sin verilir.10 parmak kayma kuralı tüm
2
2
sıradan işler için yeterli doğrulukta sonuç verir. cos ) veya sin verilir.10 parmak kayma kuralı
tüm sıradan işler için yeterli doğrulukta sonuç verir.
mesafelerin stadya yöntemi ile ölçüldüğü poligon.
yükseklik değişiminin orta veya düşük olduğu alanlarda ek düşey kontrolü artırma tekniği.
mesafeler stadya yöntemiyle ,teodolit gibi aletlerle ölçülür.arazi çalışması trigonometrik
hesaplarla kullanılabilir şekle indirgenir.
(range wınder) yükseklği bilinen bir nesnenin gözlemci noktasında oluşturduğu düşey açıyı
ölçerek mesafesini bulmaya yarayan alet.alet doğrudan olarak mesafe bölümlemelidir.mesafe
ölçere de bknz.
bölümlendirilmiş bir çubuğun bir kutba veya uygun bir desteğe bağlanmasından meydana
gelen en basit gelgit veya akış ölçer.bağlı olduğu ve geri kalan parçalar su üstünde kalacak ve
kıyıdan veya iyi görüşlü bir noktadan gözlem yapacak şekilde yerleştirildiği halde çubuğun bir
parçası en düşük su seviyesinin altında olacak şekilde dizayn edilmiştir.
teleskop tüpünün yatay eksen çevresinde düşey bir düzlem içinde hareket edebilecek şekilde
monte edilmiş olduğu bir nivelman aleti. mikrometre vidasında kullanılır.
nicelik veya nitelik ölçümünde, kolaylık ve usul koymada veya sonuçları değerlendirmede bir
referans, model veya kural olarak hizmet etmek üzere, yetkililerce, gelenek veya kamuoyu
tarafından belirlenmiş, oluşturulmuş gerçek bir değer, fiziksel varlık veya bir kavramdır.
değişmez bir nicelik veya niteliktir.
deniz seviye değişimlerinin zaman okumalarının gerektiği durumlarda kullanılan
kronograf.yükseliş ve alçalış veriyi kalıcı kağıt kayda aktarmak için kalem hareket ettiren
göstergeye telle aktarılır.
standart paralel veya baz doğrusu üzerinde ana köşe.
bknz. standart hata(standard error).
?
‘yı aşmayan hata içermesinin
varyansın kare kökü.gözlem parametresinin tam değeri
olasılığının % 68.27 olduğunu belirtir.standart sapma olarak da adlandırılır.
?
n adet gözlemin ortalaması olarak hesaplanan en olasılığı yüksek değerin standart hatası (
).n tane gözlemin standart hatasının n’in kareköküne bölünmesi ile bulunur.ayrıca % 68.27
olasılık belirtilir.
universal transverse mercator (utm) gridi ve universal polar (kutupsal) stereographic (ups)
gridi.
(slf) sayısal kartografik veriler için nima(=dma) tarafından uyarlanan ve kullanılan standart bir
formattır. ortak sınırlarda ikilemden korunmak için zincir düğüm veri yapısını kullanmaktadır.
belirli harita doğruluk standartlarıyla derlenen bir haritadır.
1. standart zamanı belirlemek için kullanılan meridyendir. 2. bir harita projeksiyonunda ölçeğin
olması gerektiği şekilde gösterildiği bir meridyendir.
1)ölçeğin olması gerektiği şekilde gösterildiği harita üzerindeki paraleldir. 2)harita
projeksiyonlarının hesaplanmasında kullanılan enlem.
bknz. referans istasyonu.
sistematik silsile modelleriyle uyumlu silsile dörtgeni.
bknz. referans istasyonu.
ölçek, doğruluk ve içerik bakımından, yetkili merci tarafından belirlenen standartları sağlayan
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 97/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
standard tension
standard time
standart gerginlik
standart zaman
standardization
star chart
standartlaştırma
yıldız haritası
star finder
staratosphere
yıldız bulucu
staratosfer
start node
başlangıç düğümü
starting control
state base map
başlangıç kontrol
eyalet baz haritası
state coordinate systems
eyalet kooordinat sistemleri
state coordinate systems
eyalet koordinat sistemleri
state system of plane
coordinates
state vector
eyalet düzlem koordinat
sistemleri
konum vektörü
static gravity meter
statik gravite ölçer
static markings
statik işaretleme
station
istasyon
station adjustment
istasyon dengelemesi
station error
station mark
statik hata
yer işareti
stationary field
stationary orbit
sabit alan
sabit yörünge
statoscope
statoskop
stellar aberration
stellar camera
stellar magnitude
stellar map matching
yıldız aberasyonu
yıldız kamerası
yıldız magnitüdüsü
yıldızsal harita eşleştirmesi
stellar parallax
stellar plate
yıldızsal paraklaks
yıldız kalıbı
step cast
basamaklandırma kalıbı
step tablet
step wedge
geçirgenlik (yoğunluk) ölçer
geçirgenlik (yoğunluk) ölçer
stephenson leveling rod
stephenson mirası
steradian
steram gaging station
steradyan
akım gözlem istasyonu
stereo
stereo
stereo
stereo comparagraf
stereoskopik abartma
stereo komperagraf
stereo comparator
stereo komperatör
stereo compiler
stereo coverge
stereo model
stereo model parameters
stereo derleyici
stereoskopik kaplama
stereo model
stereo model parametreleri
stereo templet
stereo şablon
stereo templet triangulation
stereo şablonlu üçgenleme
stereo triplet
üçlü stereo
stereogram
stereogram
stereograph
stereograf
stereographic chart
stereographic horizon map
stereografik harita projeksiyonu.
stereografik yatay (ufuk) harita
ölçme.
bir çelik şerit metreye uygulanan standart gergi veya çekme
bir zaman dilimi veya kuşak için kullanılmak üzere, seçilen bir meridyen için ortalama güneş
zamanı.
bir aletin adapte edilmiş periodda değerini belirlemek için bir standartla karşılaştırılması.
seyrüsefer veya arazi astronomisi için faydalı olan temel yıldızları gösteren gök küre
haritasıdır.
özellikle seyrüsefer geodezik astronomi de, yıldızların tanınmasını kolaylaştıran cihaz.
atmosferin, troposfer üzerindeki, sıcaklık değişiminin yükseklikle korelasyonunun nispeten az
olduğu tabaka.bknz. atmosfer.
(sayısal harita üretimi) bir kenarın ilk düğümü. (bir kenar, başlangıç düğümünden bitiş
düğümüne doğru izlenir.)
bir uçuş hattı boyunca alınmış resim çiftlerinden ilkinin, mutlak yöneltme suretiyle kontrolü
özel yapıdaki verilerin derlendiği ve üst baskı yapıldığı birim olarak kabul edilen baz şeklinde
ifade edilmiş bir eyalet bölgesinin baz haritasıdır.
ulusal jeodezi ölçme kurumu tarafından, abd’deki her eyalet için, konumları düzlem
koordinatlarda ifade etmek için tesis edilen düzlem (x,y)koordinat sistemleri.
jeodezik noktaların (x ve y) düzlem dik koordinatlarına göre konumlarını belirlemede
kullanılmak üzere ngs tarafından a.b.d.’nin her bir eyaleti için bir (adet) kurulan düzlem dik
koordinat sistemleridir. eyalet düzlem koordinat sistemleri olarak da adlandırılır.
eyalet koordinat sistemleri maddesine bknz.
belirli bir zamanda, belirli bir referans sistemindeki bir objenin konum hızını belirleyen
parametreler kümesi.
doğrusal ve açısal yer değiştirmenin ölçüldüğü veya karşı bir kuvvetle etkisiz kılındığı gravite
aleti.
negatif filmlerde veya diğer alıcı görüntülerinde statik elektriğin istenmeyen boşalmasıyla
meydana gelen işaretler.
1. (ölçme)konumu ölçme metoduyla önceden belirlenmiş yeryüzünde belirli bir nokta.yer
üzerinde işaretli ve işaretsiz olabilir.istasyonlar genellikle hangi amaç için inşa edildikleri yada
başlangıç noktaları ilave edilerek tanımlanır.genellikle özel bir yapı yada doğal ve yapay
arızalardan istifadeyle işaretlenir.2 . konumu başlangıç noktasından olan mesafeyle verilen
herhangi bir nokta.ayrıca 100 feet aralıklarla yerleştirilmiş jalonlar.
diğer noktalardaki gözlemler ve şartlar dikkate alınmaksızın, yerel ihtiyaçları karşılamak üzere,
bir nirengi veya traverse ağındaki açıların dengelenmesi diğer adı yerel dengeleme.
bknz. çekül sapması.
ölçüm istasyonunun konumunu belirleyen, yer üzerindeki tabii veya özel olarak tesis edilmiş
işaret.ayrıca bknz. işaret tanım 2.
gravimetrik veya manyetik alan gibi, doğal kuvvet olan açısal.
uydunun dünya dönme ekseniyle aynı hızda döndüğü yörünge.dünyadan bakıldığında
uydunun sabit göründüğü yörünge.bknz. eş zamanlı yörünge.
havai fotogrametride ardışık hava istasyonları arasındaki küçük yükseklik farklarını ölçmek için
kullanılan hassas barometre.genellikle fotoğraftaki herbir enstantenede otomatik olarak
kaydedilir.
gözleme platformunun hareketi nedeniyle gözlemcinin geometrik yerinde yer değiştirme.
yıldızları görüntülemeye yarayan fotoğraf makinası.
bknz. magnitude.
bir aracın güdüm sistemine önceden yerleştirilmiş yıldız konumlarını teleskopuyla gözlediği
yıldız konumlarıyla karşılaştırarak kendisini yönlendirmesi.
bknz. yıllık paralaks.
yıldızların oluşturduğu fonun önünde uydu görüntülerini kayıt için kullanılan fotoğraf
emülsiyonuyla kaplı hassas yüzeyli cam kalıp.
kabartma harita modelinin basamaklandırılmış harita yapısının negatif veya pozitif
röprodüksiyonu (çoğaltılması).
bknz. ‘step wedge’.
bir uçtan diğer uca geçirgenliğin dereceli ölçüldüğü cam plaka veya film şeriti; bir fotoğrafın
yoğunluğunun belirlenmesinde sıkça kullanılır. gri ölçeği, basamaklı tablet veya sürekli tonda
gri ölçer olarak da adlandırılmaktadır.
çapraz ölçekte derecelendirmeleri olan ve bunları bir feet onda birini gösteren yatay çizgilerle
kesiştirerek, bir feeet’in 1/100 okumaya imkan veren mira.
bir uzay açısının ölçme birimi.
belirli bir datumda su yüzeyi seviyesinin günlük veya sürekli olarak kaydedildiği, akımın hızını
ve debisinin periodic olarak ölçüldüğü akım boyunca bir noktadır.
1.stereoskopik kelimesinin kısaltılmış hali.2.stereoskopik görüş için düzgünce yerleştirilen
fotografların yöneltmesi.
bknz. hiper stereoskopi.
fotoğraflardan topoğrafik haritaların hazırlanmasında kullanılan basit ve hareketli stereoskopik
alet. yükseklik farkları stereo çift üzerindeki paralaks farklarının ölçümleriyle belirlenir.
paralaks ölçmede kullanılan stereoskopik bir alet. genellikle görüntü noktalarının fotograf
koordinatlarının ölçümünü içermektedir.
bknz. derleyici
tam stereoskopik incelemeye olanak sağlayan yeterli bindirmeye sahip fotograflar.
bknz. stereoskopik model.
bütün
stereomodel
veya
stereomodel
parçasındaki
her
görüntünün
sayısal
verileri.görüntülenen objenin fotografik koordinatları, matematiksel modeller ile ifade edilen
projektif ilişki ve objenin yer koordinatları ile bağlantılıdır.
stereoskopik modelin yatay çizimini temsil eden ve ölçeği ayarlanabilen karma delikli şablon.
stereo şablonların bileşkesi, köprüleme için olmayan stereoskopik kıymetlendirme aletleriyle
yatay konumlar için havai nirengi anlamını taşır.
stereo şablonlarla yapılan havai nirengi. metot alan ile ölçek çözümlerine müsade eder ve uçuş
kolonları boyunca olan çözümlerle sınırlandırılmamıştır.
üç fotoğraftan oluşan stereogram. merkezdeki fotograf iki komşu fotografta ortak alanların
görüntüsüne sahiptir, böylece merkezdeki fotografın tamamının stereoskopik görüntülemesine
olanak sağlayacak şekilde düzenlenmiştir.
stereoskopik görüş elde etmek için düzgünce yöneltilmiş ve yerleştirilmiş cisimler veya
stereoskopik fotograf çiftleri.
düzgünce yöneltilmiş stereogramdan topografik detayları çizmek için kullanılan, kalem ilave
edilmiş stereometre
stereografik bir projeksiyona sahip haritadır.
ekvatordan başka seçilen enlem paralellerinde projeksiyon merkezine sahip stereoğrafik bir
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 98/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
projection
stereographic map projection
izdüşümü
stereografik harita projeksiyonu
stereographic meridional map
projection
stereometer
stereografik meridyen harita
projeksiyonu
stereometre
stereometric camera
stereometrik kamera
stereometric map
stereophotogrammetry
stereometrik harita
stereofotogrametri
stereoplanigraph
stereoplanigraf
stereoscop
stereoskop
stereoscopic
stereoscopic base
stereoscopic model
stereoskobik
stereoskopik baz
stereoskopik model
stereoscopic pair
stereoskopik çift
stereoscopic parallax stereoscopic platting
instrument -
stereoskopik paralaks
stereoskopik kıymetlendirme
aleti
stereoscopic vision -
stereoskopik gürüş
stereoscopik
stereoscopik
stereoscopiy principle -
stereoskopik görüntü
stereoskopik
stereoskopi prensibi
stereoscopy
stereotopographic map
sterero triangulation
stereoskopi
stereotopografik harita
stereo üçgenleme
(triyangülasyon)
stickup
selefon
stilling device
stilling aleti
stipple
stokes formula
stone bound
kumluk (selefon)
stokes formülü
pilye sınırı
storage tube display
storage tube display
strategic map
stratejik harita
strategic planning model
stratejik planlama modeli
strenght of figure
şekil kuvveti
stretching apparatus
striding level
germe teçhizatı
ilerleme düzeci
strip adjustment strip coordinates
kolon dengeleme
kolon (şerit) koordinatları
strip mosaik
strip plot
kolon mozaikkolon çizimi (jcs)
strip prediction
kolon tahmini-
strip radial plot
strip radial triangulation
strip width
kolon radyal planı
kolon radyal
triangülasyonu(kolon
dengelemesi)
kolon genişliği-
strip/stripping film
selefon film
stripping
ekleme (bantlama)
structured query language
(sql)
style sheet
yapısal sorgulama dili
subaqueous reconnaisance
survey
subastral point
subdivision survey
sualtı keşif ölçmesi
uçuş kolonundaki düzgün modeller serisinin, uçuş çizgileri arasında ölçülen ortalama
uzunluğu. kolon genişliği genellikle uçuşlar arasındaki genişliğe eşit olarak düşünülür.
emülsiyonlu zarın pozlanma sonrası geçici altlığından ayrılması ve işlem gören bu zarın yeni
bir altlığa alınmasında kullanılan fotoğraf filmidir. esas olarak düzeltme işlerinde kullanılır.
kesilmiş filmlerin birleşme yerlerinin belirli olmayacak şekilde kesilmesi, birleştirilmesi veya
diğer işlemleri.
ilişkisel veritabanı yönetim sistemlerinde verilerin idaresi için kullanılan standart, user-friendly,
non-procedural bir veri dili.
grid veya kitabe dışı bilgilerin şekil ve gösterimine model teşkil eden örnek pafta. model veya
biçim olarak da adlandırılır.
sualtı keşif ölçmesi
subastral nokta
kadastral ölçme
bknz. altyıldızsal nokta.
bir alanın legal sınırlarının yerleşik olduğu ve alanın hisselere,parsellere,caddelere ayrıldığı
model pafta
projeksiyondur.
projeksiyon düzleminin küreye teğet olduğu noktadan dik çıkıldığında küre çapı oluşturan
projeksiyon noktasıyla teğet düzlemde perspektif konformal bir harita projeksiyonudur. aynı
zamanda azimutal ortomorfik harita projeksiyonu olarak da adlandırılır.
ekvator üzerinde projeksiyon merkezi bulunduran stereografik bir projeksiyondur.
stereoskobikk fotograf çiftlerinde paralaks farkını ölçerken kullanılan, mikrometre hareket
değişimini ihtiva eden bir ölçüm aleti.
kısa, düzgün bir baz üzerine optik eksenleri paralel olacak şekilde monte edilmiş iki adet
kameradan oluşan sistem.yersel fotogrametride stereoskopik fotograf çiftlerini çekmede
kullanılır.
fotogrametrik haritaya bknz.
fotogrametri biliminde, bindirmeli fotograflar gibi stereo görüntüleri kullanma tekniği.
bak:fotogrametri
yersel fotograflar ve çok çeşitli stereoskopik fotografları ele alabilen duyarlı stereo
kıymetlendirme aleti.
fotografları veya diyagramları görüntülerken üç boyutlu zihinsel izlenimi elde etmede
gözlemciye yardımcı olması amacıyla kullanılan çift dürbünlü optik alet.
stereoskopiyle ilgili alan.
stereskopik fotograf çifti üzerinde tamamlayıcı görüntü noktaları arasındaki yön ve mesafe.
fotografların stereoskopik olarak görüntülenmesi sonucu bir alan veya objenin üç boyutlu
olarak görüldüğü sanılan zihinsel etki.
her ikisinde ortak olan obje veya alanın stereoskopik incelenmesini mümkün kılan yeterli detay
bindirmeli iki fotograf.
bknz. mutlak stereoskopik paralaks.
stereoskopik çiftten oluşturulan stereoskopik modelin gözlenmesiyle üç boyutlu çözümler elde
edilmesi veya harita üretimi için kullanılan alet.bknz. çift projeksiyonlu direkt görüntüleme ve
stereo kıymetlendirme aleti, radyal kıymetlendirme aleti, tek model kıymetlendirme aleti, stereo
eğik kıymetlendirme aleti, sterokomparatograf; stereoplanigraf.
genellikle objenin iki farlı perspektifinden alınan görüntüsüyle (farklı kamera istasyonlarından
alınan görüntü gibi)gözlemcinin derinlik hissi elde etmesini mümkün kılan çift dürbünlü
görünüşün ana uygulaması.
bknz. stereoskopik model.
üç boyutlu model izlenimi vermesi için iki perspektif görüntünün zihinsel birleştirme işlemi.
aynı alanın farklı pozlama istasyonlarından alınan iki fotografik görüntüsünün çift dürbünlü
görüntülemeyle tek, üç boyutlu gürüntüsünün elde edilmesi.
üç boyutlu etkilerle ve onların üretim metodlarıyla ilgilenen bilim.
fotogrametrik haritaya bknz.
sürekli kolonlardaki stereoskopik fotograf çiftlerinin yöneltmelerinin, stereoskopik
kıymetlendirme aleti kullanılarak yapıldığı üçgenleme işlemi.bu kolon koordinatları kullanılarak
yatay veya düşey uzantıların uzaysal çözümleri grafiksel veya hesap işlemleri ile
yapılabilir.bknz. düşey stereo üçgenleme
harita üretiminde kullanılmak üzere harita isimlerinin, sembollerinin açıklamaların basılı olduğu
arkası yapışkanlı veya bal mumlu ince film veya kağıtlardır.
herhangi bir ölçme aletinin yakınına konarak, dalga hareketini önleyen, bu şekilde daha hassas
okumaya imkan veren cihaz.
kum benzeri topoğrafik detayları göstermek için kullanılan rasgele atılmış nokta örneği.
gravite verilerinden jeoid yüksekliklerini hesaplamaya yarayan formül.
bir yer ölçmesinin önemli köşelerini, yeryüzünde hassas bir şekilde işaretleyebilmek için, üst
yüzeyi yerle hemen hemen aynı seviyede ağır bir pilye.
elektron ışınının bir defa geçişinden sonra, üzerindeki görüntünün ekran üzerinde birkaç
dakika veya daha fazla saklanabildiği bir crt görüntü.
(jcs) birliklerin ilerlemesi, toplanması ve desteği dahil harekat planlaması için kullanılan orta
veya daha küçük ölçekli haritalardır.
belirgin bir önemi olan arazi ve detayların sadece genel karakterini temsil eden küçük ölçekli
arazi modelleri. bunlar genellikle kıtasal alanları, ülkeleri, geniş bölgeye yayılmış arazi
gruplarını veya belli başlı ada gruplarını kapsarlar ve en çok üst düzeyde planlama faaliyetleri
için kullanılırlar.
sabit noktaların, bazların dağılımı, sağlanacak şartlar, açıların büyüklüğü, ile belirlemek
uzunlukların nisbi hassasiyeti, şekil kuvveti, mutlak bir ölçek değil, göreceli bir ölçek ifadesidir.
ayrıca verilmiş bir ağdaki geometrik şekillere uygulanabilir.
bknz. tape stretcher
herhangi bir ölçme aletinin yatay ekseniyle paralel olacak şekilde takılabilen, bu şekilde, aletin
yatay ekseniyle, yatay düzlem arasındaki eğimin ölçülebildiği düzeç.
blok dengelemenin benzeri olan fakat bir tek kolon fotografları ile sınırlı olan dengeleme
bir kolondaki herhangi bir noktanın koordinatlarıdır. yersel veya havai nirengi noktasında olsun
ilk bindirmedeki koordinat sisteminin orijin ve eksenleri esas alınır.
bir tek uçuşta alınmış bir kolonun hava fotograflarından oluşan mozaik.
bir harita veya altlığın bir kısmının bir uçuş hattı boyunca alınmış bir kaç fotoğrafın kenarlarına
hatlarının belirtilmeden gösterildiği çizimdir.
özel uçuş hattı boyunca sürekli olarak geri dönen radarın genel yapısını ve özelliğini
belirlemeyi amaçlayan basit bir başlangıç tahminidir.
bknz. kolan radyal triangulasyonu.
fotoğrafların yer kontrol istasyonlarına bağlı olmaksızın uçuş kolonlarına çizildiği ve kolonların
tekrar birlikte dengelendiği doğrudan radyal triangülasyon.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 99/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
subgravity
sublunar point
alt gravite
alt ay noktası
submarine relief
denizaltı engebesi
subordinate station
yan istasyon
subsatellite point
alt uydu noktası
subsidiary station
yardımcı istasyon
subsolar point
alt güneş noktası
substellar point
substitude center
subtense bar
alt yıldızsal nokta
yedek merkez
baz lata
subtense bar traverse
subtense method
subtracting tape
summer solstice
baz lata traversi
baz lata metodu
çıkarma şeridi
yaz gündönümü
sun
güneş
sun synchronous
güneş uyumlu
sun zenith distance
superfeature
güneş zenit mesafesi
süper detay
superior conjunction
superior planets
superior transit
superwide-angle lens
supplemental control point
üst birleşme
üst gezegenler
üstsel geçiş
süper geniş açılı mercek
(kamera)
Yardımcı kontrol noktası
supplemental control point
ilave kontrol noktası
supplemental height point
supplemental photography
Yardımcı yükseklik
kontrol noktası
Yardımcı fotografi-
supplemental plan
ilave plan
supplemental position
Yardımcı konum verisi
supplemental posts for survey
monuments
supplemental station
ölçme işaretleri için destek
direği
tamamlayıcı istasyon
supplementary contour
yardımcı münhani
supplementary instructions
yardımcı talimatlar
supplemmentary station
yardımcı istasyon
surface
yüzey
surface
surface anomalies
yüzey
yüzey anomalileri
surface chart
surface corrections
survey
yüzey haritası
yüzey düzeltmeleri
net ölçüm ağı
survey
ölçme
survey accessories
survey altimeter
ölçme yardımcı malzemeleri
ölçme altimetresi
survey camera
survey coordinates
survey photography
survey signal
survey tower
ölçme kamerası
düz koordinatlar
ölçme fotoğrafisi
ölçme sinyali
ölçme kulesi
surveying instruments
surveying sextant
ölçme aletleri
ölçme seksantı
kısımlara ait ölçme.tüm gerekli köşeler ve hatlar işaretlenir.
neticedeki çevreleyen ivmenin 0 ile 1 g arasında olduğu durum.
ayın coğrafi konumu belirli bir zamanda,ayın zenitte olduğu,yeryüzü noktası.bknz. alt uydu
noktası.
derinlik eğrileri, renk kademeleri ve benzeri temsili gösterimler veya deniz tabanı
yüksekliklerindeki değişimlerdir.
1. gelgit yada gelgit hareketlerinin mevcut tahmini değerlerinin,bir referans istasyonundaki
tahmini değerlere düzeltme getirilerek belirlendiği istasyon.
uydudan çıkan ve elipsoid yüzeyine dik olan vektörün yeryüzü ile oran kesiti.bknz. alt ay
noktası.
ölçmenin ilerlemesindeki bir takım yerel engelin ortadan kaldırılması için kurulan
istasyon.istasyon noktasına ait konum veriler toplamak için kurulmaz.yardımcı istasyon tabiri
genellikle travers ölçümündeki a istasyonlarına uygulanır.yardımcı istasyonlar geçici
yapıdadırlar.eğer ilave amaçları mevcutsa destek istasyonu olur ve kalıcı nitelik kazanır.
güneşin coğrafik konumu.belirli bir zamanda güneşin tam zenitte olduğu yeryüzü
noktası.ayrıca bknz. alt yıldızsal nokta.
bir yıldızın coğrafi konumu.yıldız tam zenitte iken belirli zamanda yeryüzü noktasının konumu.
tanımlanma kolaylığından dolayı, asal nokta yerine kullanılan radyal merkez.
uzunluğu hassas olarak belirli,bu uzunluğun,uzaktan bakıldığında yaptığı açı vasıtasıyla
uzunluk ölçmeye yarayan yatay olarak tutulan çubuk.
uzunlukların bazlata ile ölçüldüğü travers metodu.
uzunlukların bazlata kullanılarak ölçüldüğü ölçme yöntemi.
kalibre edilmiş ölçme şeridi.ilk feet yada metre 1/10 yada 1/100 ‘e kadar derecelendirilmiştir.
1. güneşin maksimum kuzey deklinasyonunda olduğu ekliptik üzerindeki nokta.diğer ismi
yengeç dönencesinin ilk noktasıdır. 2. güneşin 21 haziranda maksimum deklinasyona ulaştığı
an.
güneş sisteminin ortasında etrafında kuyruklu yıldızların , gezegenlerin döndüğü parlak gök
cismi.bknz. görünen güneş,dinamik ortalama güneş.
yörünge düzleminin hemen hemen kutupsal olduğu,uydunun yeryüzü üzerindeki tüm
noktalardan aynı enlem ve yerel zamanda geçtiği uydu yörüngesi.
zenitle güneş yuvarlağı arasındaki açı.
bir detayı oluşturmak için biraraya getirilen aynı veya benzer özelliğe sahip birkaç detay tüm
tren yolları, yan yollar, terminaller, köprüler ve alt geçitlerin bileşeni. süperdetaya örnek olarak
bir demiryolu sistemi verilebilir.
bir gezegen ile güneşin, güneş dünya ile diğer gezegen arasında olduğu zaman konjoksiyonu.
yörüngeleri dünyadan büyük olan gezegenler. mars,jüpiter,satürn,uranüs,neptün,plüton.
bknz. üst geçiş.
0
100 den büyük görüş açısına sahip mercek.odak uzaklığı yaklaşık olarak objektif köşegeninin
3/2’sinden küçük olan mercek.ultra geniş açılı mercek olarak da adlandırılır.
yüksekliğin veya yatay konumun veya her ikisinin birden belirlenebileceği foto gürüntü
noktası.bknz. kontrol noktası
haritacılıkta kullanılan hava fotografları ile ilgili olarak jeodezik ölçümlerle oluşturulan noktalar.
noktalar fotograf üzerinde tanımlanabilir olmalıdır, yani yerdeki noktalar, fotograflar üzerindeki
görüntüleri ile karşılıklı olmalıdır.
düşey konumlarının fotogrametrik yöntemlerle belirlendiği ve diğer fotografların yöneltilmesinde
kullanılmak amacıyla oluşturulan nokta. düşey pas noktası olarak da adlandırılmaktadır.
fotografik ürünlerin özel karakteristiklerini artırmak için kullanılan, kartografik olmayan hava ve
yer fotografisi.ilave fotografi ,haritacılık amaçlı kullanılan kameralarla elde edilen fotograflardan
farklı olarak, daha büyük görüntü detaylarını sağlamak için uzun odak uzaklığı kullanan keşif
kameralarıyla elde edilmiştir.
bir veya daha fazla değişmeyen bölümleri göstermek için tamamen büroda hazırlanmış olan
plan.
fotogrametrik yöntemle yatay konumu belirlenen ve fotografların yönetilmesi amacıyla
kullanılan nokta.
bknz. tanıma kazığı.
sadece tamamlayıcı düşey kontrol için kurulan istasyonlar.sürekli olarak işaretlenmezler.yatay
doğruluğu bağlı olduğu ağ ile aynı derecede olmaz.bknz. düşey açı istasyonu.
oldukça düz arazi yapısında genellikle bir bölgenin topoğrafik ifadesini daha belirgin kılmak için
ara münhaniler arasına konmuş münhanilerdir.
belirli bir harita veya harita serilerinin üretimine etki eden şartnamelere veya derleme
talimatlarına eklenecek yeni bilgiler, değişiklikler veya düzeltmelerdir.
belirli bir alandaki kontrol istasyonları sayısını artırmak için yada ana istasyonun
yerleştirilemediği alanlara yerleştirmek için inşa edilen istasyon.yardımcı istasyonlar süreklidir
ve ana istasyonlardan daha düşük hassasiyette inşa edilirler.bu yüzden büyük çaplı
ölçmelerde kullanılamazlar.diğer adı ikincil istasyonlar.
örneğin eşyükselti eğrileri, isometrik çizgiler gibi üçboyutlu tanımlanan bir uzaya ilişkin üç
boyutlu ölçümün bir seviyesi.
üç boyutlu belirlenmiş bir uzaya istinaden yapılan uzaysal ölçü yüzeyi . münhaniler,izohip vs.
hava bölgeleri yada jeofiziksel ölçmelerin yapıldığı yüzey yatakların yakınında,yeryüzeyindeki
düzensizlikler.
hava (durumu) haritasına bknz.
jeofiziksel ölçülerin,yüzey anomalileri ve yer yükseklikleri nedeniyle düzeltmeye uğraması.
1. (yatay kontrol) zaman zaman bir alana yayılmış döngü ve devrelerden oluşan travers
hatlarına da bağlı nirengi ağı.diğer adı (yatay kontrol ölçüm ağı,travers ağı,nirengi ağı). 2.
(düşey kontrol) bir alana yayılmış nivo yüzeyi hatlarından
, döngülerinden oluşan ağ.diğer
adı kontrol ağı,ağ.
1. yeryüzeyindeki üstünde ve altında göreli konum tespit etmek için yapılan ölçüm işlemi. 2. bu
tip işlemlerin sonuçları. 3. ölçme işlemi için kurulan ekip.
ölçme sırasında ölçme aletinin yanında yardımcı olarak kullanılan aletler.
noktalar arasındaki yaklaşık yükseklik farklarını belirlemek için kullanılan metre veya feet
taksimatlı aneroid barometre.
bknz. harita kamerası.
dik açılı uzay koordinatlarına bknz.
bknz. haritacılık fotografisi
yatay konumu bazende düşey konumu ölçme metotlarıyla belirlenmiş doğal yada yapay nesne.
yüksek derecede nirengi ağlarında binalar ağaçlar gibi engellerin üzerine ölçme aletinin ve
gözlemciyi çıkarmak için çabuk kurulup kaldırılabilecek şekilde yapılmış yapı.
ölçümlerin yapıldığı ölçüm aletleri.bknz. edm, nivo,takeometre,teodolit.
özellikle hidrografik ölçmelerde kullanılmak üzere yapılmış seksant.diğer adı hidrografik
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 100/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
surveyor’s chain
swath survey
swing
ölçücü şeridi
swath ölçmesi
salınım
swing offset
sarkma hatası
swivel graver
symbol
döner başlıklı kazıma aleti
sembol
symbolization
sembolleştirme
symbolized graphic data (sgd)
sembolleştirilmiş grafik veri
synchronous satellite
eş zamanlı uydu
synodic period
sinodik periyot
synodical month
synoptic chart
system 9
sinodik ay
özet harita
sistem 9.
system model
system of astronomic
constants
systematic error
sistem modeli
astronomik sabitler sistemi
sistematik hata
syzygy
table of meridional parts
meridyen parçaları tablosu
tabular data
tachymeter
tablo veri
takimetre (terim)
tachymetry
takimetre
tactical map
tactical pilotage chart (tpc)
taktik harita
taktik uçuş haritası
tactical planning model
taktik planlama modeli
tactical terrain analysis data
base
taktik arazi analizi veri tabanı
(ttadb)
tactical terrain data
taktik arazi verisi (ttd)
tangent
teğet
tangent conical map
projection
tangent distance
tangent plane grid system
teğet konik harita projeksiyonu
tangential distortion
tape
teğetsel (tanjantsal distrosiyon
şerit
tape corrections
şerit düzeltmeleri
tape gage
tape rod
şerit kalibrasyon aleti
şerit mirası
tape stretcher
tape thermometer
şerit görme aleti
şerit termometresi
taping
şeritle ölçme
taping arrow
taping buck
şerit oku
şerit ayağı
teğet mesafesi
teğet düzlem grid sistemi
seksant.bknz. deniz seksantı.
bknz. guanter şeridi.
bknz çakışımlı ölçme.
1.fotoğrafın kendi düzleminde kendi kamera ekseni etrafında döndürülmesi.2.üçlü metrogon
eğik kameralarda asal çizgi ve y-ekseni arasındaki açı veya izometrik parelel ve x-ekseni
arasındaki açı.bknz. relatif salınım 3.fotoğrafın asal noktasından saat yönü istikametinde
pozitif y-ekseninden nadir noktasındaki asal doğruya olan açı.4.(triangülasyon)bknz. eksantirik
indirgeme.
şeridin “0” noktasını bir noktaya koyduktan sonra şeridi indirip kaldırarak,minimum yatay
mesafe elde edilmesindeki nokta ile şeritten geçen transit hat arasındaki düşey mesafe.
kazıma yönünde değişimlere olanak tanıyan hareketli mekanizması olan bir kazıma aleti.
belirli bir özellik veya detayı temsil etmek veya desteklemek üzere harita ve benzeri çıktılarda
yer alan teamül, kullanım veya bir referans şeklindeki şekil, tasarım, harf, karakter veya
kısaltmalardır.
bir altlık üzerinde topoğrafik detayların gösterim yöntemidir. altlık üzerinde kullanılan semboller
nokta, çizgi veya (kendi üzerine kapanan çizginin belirttiği) bir alandır.
grafik çıktı için öznitelikleri içeren bir veri kümesi. veriler nokta, çizgi, alan, desen, yön, renk
(değer,ton,yoğunluk), büyüklük, şekil ve yazıyı içerebilir.
yaklaşık 35 900 km yükseklikle ekvatoryal,dairesel bir yörüngede doğuya doğru hareket
eden,bu şekilde dünyanın dönme periyoduna eşit periyotla hareket yapan uydu.böyle bir uydu
ekvatordaki bir noktada sabit olarak görünür.
herhangi bir gök cisminin,güneşe göre kurulumu ile aynı cisminin kurulumun ardışık ikinci
geçişi,yarı alt conjuksiyondan alt conjuksiyona arasındaki zaman farkı.
ayın güneşe göre dünya etrafında yaklaşık 29.5 günlük ortalama dönmesi.
hava (durumu) haritasına bknz.
detaya yönelik bir veri tabanı ve sürekli haritalamayı içeren bir coğrafi bilgi sistemi.
computervision tarafından geliştirilmiştir
bir sisteme ait bilgi tipleri, akış yönleri, üretim aşamaları ve kullanıcı arayüzlerinin bir gösterimi.
efemeris hesabında gök mekaniğinde kullanılmak üzere yer ve hareketlerle ilgili olacak ilintili
değerler topluluğu.
çoğunlukla aynı büyüklükte herzaman aynı işaretle oluşan ardışık veya bağlı gözlemlerdeki
hata.örneğin eğer bir baz,kalibre edilmemiş bir şeritle ölçülürse sistematik hatalar oluşan
ilaveten rastgele hatalar oluşur.gözlemlerdeki tekrarlar sistematik hataları gidermez.bu tip
hatalar ancak dikkatli gözlem yapılırsa önlenebilir.
bir gezegenin yada uydunun conjuksiyon yada karşıt durumda olduğu noktası.bu terim
genellikle ay ile ilişkin olarak kullanılır.özellikle yeniay ve dolunay durumundayken.
ekvator üzerinde karşılık uzunluğa eşit paralel bir uzunluğu göstermek için gereken, doğru
oranda artış gösteren, ekvatordan değişik enlem paralellerine
kadar olan meridyen
uzunluklarının listelendiği bir tablodur.
satır ve sütun formatındaki veri. ayrıca bknz. relational data base.
tek bir gözlemle mesafe,açı ve yüksekliğin belirlenmesine yarayan ölçme aleti.bu aletleri birkaç
sınıfta incelenebilir. 1. mesafe belirlemek için baz hattının level parça olduğu aletler.takimetre
genellikle bu grubu ifade eder. 2. mesafe ölçümünün stadya çizgileri vasıtası ve taksimatlı
miralar vasıtasıyla yapıldığı aletler.
tek bir gözlemle mesafe açı ve aletin kurulu olduğu istasyona göre göreceli yüksekliğin
belirlendiği ölçme yöntemi.takimetrenin abd’deki bir örneği stadya yöntemidir.
taktik ve idari amaçlar için kullanılan büyük ölçekli haritalardır. bknz. harita.
seçilmiş ilgi alanlarında üretilen çok renkli koordinatlı 1:500 000 ölçeğindeki harita serileridir.
alçak uçuş operasyonlarında radar ve görsel seyrüsefer için dizayn edilmiştir. görev analizleri
ve uçuş öncesi planlamalarında kullanılır.
oldukça detaylı arazi bilgileri sağlayan orta veya büyük ölçekli modeller. genellikle taktik
özellikli planlama operasyonları için kullanılır.
askeri öneme sahip doğal ve kültürel detayları gösteren 1:50.000 ölçekli taktik haritalar için
hazırlanmış şeffaf üst katman setidir. veri tabanı üst katmanlar ve yüzey konfigürasyonu
(eğim), yüzey materyalleri (zemin), bitki örtüsü, yüzey drenajı, ulaşım ve engelleri destekleyen
verilerden oluşur. ttadb, haberleşme hatları, yollardışı hareket ve örtü ve gizleme`yi içeren
değişken kullanıcıların ürettiği sentezlenmiş ürünler oluşturmayı desteklemek için araziye ve
diğer detaylara ait bilgiler sağlar.
temel sayısal harekat arazi veri grubu muhtemel kara savaşını destekler. ttd, kullanıcı
tarafından veri tabanına veri eklemeye ve değiştirmeye izin veren bir değer olarak eklenecektir.
detaylar ve öznitelikler, detay öznitelik kodlama sisteminde bulunan kategoriler kullanılarak
kodlanmıştır. ttd, ttadb tematik üst katmanlarının içeriğini ve taktik haritalar ve harekat
haritalarından seçilmiş detayları kapsar. ayrıca bknz. taktik arazi analizi veri tabanı.
(ölçmede) 1. bir eğrinin teğet noktası ile sonraki eğrinin eğrilik noktası arasındaki doğrultu
kısmı. 2. bir noktadaki enlem paralelline teğet olan büyük daire hattı. 3. hattın sınırlarının
eğrinin noktaları olup olmadığına bakmaksızın özellikle traverste doğru şeklindeki hat.
konik harita projeksiyonuna bknz.
bir eğrinin kesim noktası ile teğet noktası yada eğrilik noktası arasındaki mesafe.
(mühendislik ölçmeleri) çift eğrilikli bir yüzeyin,yüzeyini kesmeden ,tek eğrilikli yüzeye tek
noktadan yüzeyin elemanı olan bir veya daha fazla paralel çizgilerle temas eden
düzlem.jeodezik işlerde sferoide herhangi bir noktadan teğet olan düzlemler o noktalar
düzleme diktir.
görüntü noktalarının arazi merkezinden normal ve radyal çizgiler yönündeki doğrusal kayıklığı
uzunluk ve mesafe ölçümünde kullanılmak üzere taksimatları kumaş yada uygun materyale
çelik yada invar şerit.
şeridin yapısına ve kullanım şekline bağlı olarak oluşan hataları elimine etmekte kullanılan
düzeltmeler.bknz.
doğrultu düzeltmesi, taksimat düzeltmesi,uzunluk düzeltmesi,sıcaklık
düzeltmesi.
şerit kalibrasyonunda kullanılmak üzere etiketli şeritten oluşan alet.
uçlarında dönen makaralara sarılı taksimatlı şeritlerden oluşan mira .okuyucunun birtakım
çıkarma işlemleri yapmadan doğrudan okumasına imkan vermek için tasarlanmıştır.
şeridi önceden belirlenmiş pozisyonda ve germe kuvveti ile tutmaya yarayan mekanik alet.
travers uzunluk ölçümlerinde sıcaklık düzeltmelerini belirlemek için,metal şeride monte edilen
hassas termometre.
yer üzerinde mesafelerinden şeritle ölçülmesine dayanan yöntem.ilk başlarda şeritle ölçme ve
zincirleme aynı anlamda kullanılıyordu.ancak “şeritle ölçme”bugün kamu arazi ölçmeleri
dışındaki ölçümleri kapsamaktadır. zincirleme ise söz konusu ölçüleri kapsamaktadır.
bknz. iğne.
bknz. şerit ayağı.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 101/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
taping pin
taping station
şerit iğnesi
şerit istasyonu
taping stool
şerit ayağı
tare
target
target acquisition
hedef
hedef tanıma
target analysis
hedef analizi
target area survey base
hedef sahası ölçme bazı
target complex
target concentration
target dossiers
target folders
hedef kompleks
hedef yoğunlaşması
hedef dosyaları
hedef dosyaları
target intelligence
hedef istihbaratı
target leveling rod
hedef nivelman mirası
target material graphics
target materials
hedef
malzeme grafikleri
hedef malzemeleri
target materials program (tmp)
hedef malzeme programı
target positioning
hedef konum verisi
telemeter
telemetre
telemetry
telemetri
telescope
teleskop
telescope level
telescopic alidat
teleskop düzeci
teleskopik alidat
telescoping
telluroid
teleskopla gözlem
tellüroid
tellurometer
tellürometre
temperature correction
sıcaklık düzeltmesi
templet laydown templet method
templet ratiograph
şablon gösterimi
şablon metodu
şablon oranlayıcı
templet şablon
(model)
şablon
temporary bench mark
geçici yer işareti
temporary bench mark (tbm)
geçici nirengi noktası
tension correction
gerilim düzeltmesi
terabyte (tb)
terabayt (tb)
terain
terrain analysis
araziarazi analizi (ta)
terrain analysis products
arazi analizi ürünleri (tap)
terrain analysis system
arazi analiz sistemi (tas)
bknz. iğne.
herbir mesafe aralığını başlangıç noktasından itibaren ölçme yönünde işaretlemeye yarayan
sayma çubukları.
hassas şerit ölçmelerinde kullanılan metal ayak.metal ayak taşınabilir ve bu şekilde şeritin iki
ucuna konumu ve yüksekliği sabit düzlemde belirlenmiş olur.
gravimetrenin normal okuma seviyesindeki ani iniş ve çıkışları.
askeri kuvvetler tarafından işgal veya imha planlamasının yapıldığı coğrafi bölge veya tesis.
etkili silahların hedefe erişmesini sağlamak için yeterli detayda bir hedefin yerinin ve
özelliklerinin belirlenmesi.ayrıca bknz. hedef analizi. 2. bir izleme sisteminin yön ve mesafe
olarak bir hedef üzerine kilitlenmesi için optik, manuel, mekanik ve elektronik yönlendirme
işlemidir.
potansiyel hedeflerin askeri önemini, taarruz önceliğini ve istenen sevide tahrip ve imhanın
gerçekleşmesi için silahların belirlendiği bir çalışmadır.
bir doğrultunun karşıt uçalarına yerleştirilmiş istayonlardaki gözlemlerin kesiştirilmesiyle hedef
noktaların ve diğer noktaların konumu belirlemekte kullanılan baz hattı.
(jcs) hedef yoğunlaşmalarının coğrafik olarak birleştirilmiş serileri.
(jcs) coğrafik olarak birbirine yakın hedefleri gruplama. ayrıca bknz. target; target complex.
(jcs) belirli bir coğrafik bölge hakkında toplanmış hedef istihbaratının dosyaları
özel bir hedefe karşı hazırlanmış planlama ve harekat icrası için gerekli malzeme ve hedef
istihbaratının bulunduğu dosyalardır.
bir hedef veya hedef kompleksinin elemanlarını gösteren ve belirten istihbarattır, ayrıca
hedefin zaaflarını ve rölatif önemini belirtir.
aletin başındaki ölçücü tarafından verilen sinyallere göre konum alan bir hedef taşıyan mira
çeşidi.hedef aletin kolimasyon ekseni ile kesiştiğinde okunur ve miracı tarafından kayıt edilir.
bkzn. hedef malzemeleri.
hedef istihbaratının grafik yazı liste veya diğer şekillerde sunulması, bu sunular öncelikle bir
veya birkaç silah sisteminin tarif edilen hedefe karşı yapılacak operasyonunu desteklemek için
dizayn edilir.
1. özellikle hedef yerleşim analizi ve operasyonel planlama işlerini destekleyen tüm
dokümanların üretimi için hazırlanmış bir dod programı. dod'un tek yetkili tmp yöneticisi dia'dır.
2. birleşik ve bağımsız komutanlıklar, askeri bölümler ve müttefik üyelerin tüm dünyaya ilişkin
geniş kapsamlı ihtiyaçları destekleyen tek anlamlı, kritik jeodezik konum bilgilerini dma'nın
üretmesi için jcs patentine uygun üretim programları. [program hassas nokta konum
ürünlerinden oluşmaktadır. örneğin, installation reference point graphic (irpg), aim point
graphic (apg), ve grid fotoğrafları; film, video yada sayısal formda olan genişletilebilir point
positioning data base (ppdb), air target chart ve jog-radar gibi kartografik air target
malzemeleri; ve çeşitli diğer özel malzemeler ve servisler.]
bir noktanın veya bir hedefin yerini tanımlayan tam, yatay ve düşey değerlerdir. ayrıca bknz.
preciseinstallation position; precise radar significant location.
bir nokta ile diğeri arasındaki mesafeyi ölçmeya yarayan alet.bu tip aletler bir teleskop ve
uzunluğu bilinen bir baz kullanırlar.ayrıca bknz. elektronik telemetre,telemetri.
bir büyüklüğü ve büyüklükleri ölçme,ölçü değerini uzak bir istasyona gönderme ve burada
yorumlama ve büyüklükleri kayıt etmeyle uğraşan bilim dalı .
özellikle gök cisimlerini,uzak nesneleri görmek ve fotoğraflarını çekmekte kullanılan optik
alet.ayrıca bknz. akromatik teleskop,teleskop,dik teleskop,meridyen teleskopu,zenit teleskopu.
ekseni teleskop eksenine paralel olan teleskopa yerleştirilmiş düzeç.
topografik ölçmelerde plançete ile kullanılan,düzgün kenarlı bir cetvel üzerine monte edilmiş
teleskoptan oluşan aletlerin genel tanımlaması.
bknz. transit tanım 3.
fiziksel yeryüzüne yakın geçen steropotansiyelleri kendisine karşılık gelen yeryüzü noktalarının
jeopotansiyeline eşit olan noktaların geometrik yeri. sferoidden yüksekliği normal yüksekliğe
eşittir.
birisi ana diğeri uzak istasyon olarak kullanılan iki alet arasındaki mesafeyi radyo dalgasının
hızından yararlanarak ölçmeye yarayan mikrodalga uzaklık ölçme sisteminin ticari adı.
1. (nivelman) nivelman ölüsünde kullanılan miraların standartı olan sıcaklık dışındaki
sıcaklıklarda yapılan arazi ölçmelerinde,yükseklik farkına uygulanan düzeltme.2. (sarkaç) bir
sarkacın kalibrasyonu için belirlenen değerlere karşılık gelen sıcaklıklar dışındaki sıcaklıklar
için sarkacın boyuna ve vibrasyon periyoduna getirilecek düzeltmeler.3. (şeritle ölçme)
standart uzunluğun verildiği sıcaklık dışındaki sıcaklıklarda kullanılmak üzere şeridin nominal
uzunluğuna getirilen düzeltme.
bireysel delikli şablonların ışınsal kontrol ağında birleştirilmesi işlemi.
grafiksel ışınsal üçgenlemede kullanılan çeşitli metotlardan herhangi bir tanesi.
(fotogrametri) iki mesafe arasındaki oranı ondalık olarak belirleyen alet. birinci mesafe hava
fotoğrafındaki herhangi bir nokta ile asal nokta arasındaki mesafe, diğeri ise şablon üzerinde
bu noktalara karşılık gelen noktalar arasındaki mesafedir. oranlayıcı özel şablon olarak dizayn
edilmiştir. bknz. oranölçer.
1.bir alanı yerleştirmek, sınırlandırmak ve biçimlendirmek için kullanılan, kağıt, plastik veya
metalden yapılmış model veya kılavuz. 2.işınsal üçgenlemede hava fotoğrafını temsil etmek
için kullanılan alet. şablon, hava fotoğrafından çekilen ışın doğrultularının kaydını sağlar. bknz.
kalibrasyon şablonu, çift model stereo şablonu, el şablonu, hayford sapma şablonu, hayford
gravite şablonu, mekaniksel şablon, delikli şablon, örümcek şablon, stereo şablon.
nivelman hataları kesişimde sürekli nivelman işareti olmayan yerlerdeki yer işareti.diğer adı
tamamlayıcı yer işareti.
sürekli bir nirengi noktası olarak inşa edilmeyen ve derecesi değişik birden fazla noktanın
kesim noktasında yer alan nirengidir.
standart uzunluğun tespit edildiği gerilim dışındaki gerilimlerde nominal olan uzunluğa
getirilecek olan düzeltme.
214 (1,099,511,627,776) baytı ifade eden bir bellek birimi.yaygın olarak, bir terabayt bir trilyon
baytı ifade eder.
bileşenleri ve topografisiyle ele alınan yeryüzü alanı.
arazinin doğal ve yapay detayları hakkında coğrafi bilgi toplama, analiz etme ve eleme ve
arazinin askeri operasyonlara etkileri hakkında ön bilgi ve tavsiye sağlamak amacıyla diğer
faktörlerle beraber izahı işlemidir.
(nato) askeri karar almada kullanılan, normal olarak grafik formda, arazi analiz sistemi`nden
üretilmiş standart veya standart dışı ürünlerdir.
analog ve/veya sayısal formdaki arazi üzerinde, hızlı ve bütünleyici bilgi için askeri ihtiyaçları
buluşturmaya yarayan bir sistemdir. arazi analizi ürünü hazırlanmasında elastik kullanımına
izin vermek için yapısal bir yolda toplanan ve depolanan arazi hakkında seçilmiş verilerin
bulunduğu bir sistemdir.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 102/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
terrain contour matching
(tercom)
arazi kontur eşleştirme
terrain correction
arazi düzeltmesi
terrain correlation
arazi korelasyonu
terrain edit station/elevation
matrix processing system
(tes/emps)
terrain embass
arazi editleme
istasyonu/yükseklik matrisi
işleme sistemi
arazi kabartması
terrain following
terrain intelligence
terrain model
arazi izlemearazi istihbaratı
arazi modeli
terrain profile photography
arazi profili fotografisi-
terrain profile recorder (tpr)
arazi profil kayıt cihazı
terrain profiling
arazi profilleme
terrain study
arazi etüdü
terrestrial camera
yersel kamera
terrestrial coordinates
terrestrial equator
terrestrial globe
yeryüzü koordinatları
yersel ekvator
yersel gökküre
terrestrial latitude
terrestrial longitude
yersel enlem
yersel boylam
terrestrial magnetism
terrestrial meridian
terrestrial perturbations
yersel manyetik
yersel meridyen
yersel bozulma
terrestrial photogrametry
terrestrial photograph
terrestrial planet
terrestrial pole
terrestrial refraction
yersel fotogrametri
yersel fotoğraf
yersel gezegen
yersel kutup
yersel refraksiyon
terrestrial sphere
terrestrial triangle
tesla
tesselated spheroid model
iv(ts)
tesselated spheroid model ıv
(ts)
tesseral harmonics
yer küre
yersel üçgen
tesla
spheroik model iv
rölyef harita üzerinde gösteren model yapma tekniği. kabartılmış bir modelden gölgeli rölyef
etkisi üretmede kullanılan fotografik işlem.
dünya yüzeyi üzerinde aracın bir uçuş belirli bir yüksekliği sağladığı uçuş modu.
bir bölgenin doğal ve yapay karakteristiklerinin askeri önemi konusunda işlenmiş bilgisi.
bir bölgenin ölçeklendirilmiş, arazinin yüzey şeklini gösteren,insan yapımı ve doğal fiziksel
özelliklerini gerçekçi olarak resmedebilmek için genellikle elle boyanmış, üç boyutlu grafik
gösterimi. düşey ölçek kabartma görünüşü vurgulamak için ciddi bir bozulma olmayacak
biçimde genellikle abartılır.
kartografik fotografi,konumsal kamera fotografisi ve arazi boyunca veya uçağın yerdeki izine
yakın yükseklik bilgileri profiline bağlı verilerin kaydedilmesi ile sürekli olarak elde edilmesi
(arazi modeli kaydedicisi normalde ölçüm aleti olarak kullanılır.)
bir uçaktan titreşimli radar sinyallerini yeryüzüne göndererek mesafe ölçen, böylece uçağın
rotası boyunca yeryüzünün profilini çıkaran elektronik bir cihaz. havada taşınan profil kayıt
cihazı olarak da adlandırılır. ayrıca bknz. laser terrain profile recorder.
arazi profil kayıt cihazı yardımıyla bir uçağın rotası veya yakın bir çizgi boyunca yer yüzeyinin
yükseklik profilini elde etme.
askeri operasyonlara etkisi bakımından, doğal ve yapay arızaların analizi ve izahı ve iklimin bu
detaylar üzerindeki etkisi.
yeryüzü üzerinde kullanılmak üzere dizayn edilen kamera.aynı zamanda yer kamerası olarak
da adlandırılır.
coğrafik koordinatlara bknz.
astronomik ekvator;geodetik ekvatora bknz.
dış yüzeyinde sembol ve referans hatlar anlamında,dünyanın yüzeyinin deteaylarının rölatif
konumunda gösterildiği bir küredir.
dünya üzerindeki enlem ; ekvatordan itibaren açısal mesafe.
dünya üzerindeki boylam; bir paralel yayı yada ilk meridyen ile dünya üzerindeki bir noktanın
meridyeni arasındaki kutuplardaki açı.
bknz. jeomanyetik.
bknz. astronomik meridyen.
yapay uyduların dünyanın gravite alanının simetrik olarak dağılmasına sebep olduğu en büyük
gravimetrik bozulma.
yersel fotografları kullanan fotogrametri.
yerde konuşlandırılan bir kameradan alınan fotograf.
fiziksel ve büyüklük olarak (venus,mars,pluto,mercury) dünyaya yaklaşık oaln bir gezegen.
bknz. coğrafi kutup.
yersel bir kaynaktan gelen ışığın dünya atmosferindeki refraksiyonu.bir yersel kaynaktan gelen
ışığın doğrultusu genellikle yataydan fazla ayrık değildir.ışık alçak stsratan (atmosferin) geçer
ve bütün yolu boyunca refraksiyona uğrar.ayrıca atmosferik
refraksiyon;yatay
refraksiyon;düşey refraksiyona bknz.
dünya.
dünya yüzeyindeki üçgen genellikle navigasyonel üçgen.
(jeomagnetizm) manyetiğin elektromanyetik birimi 1 tesla=109nano tesla.ayrıca gauss’a bknz.
eşit aralık elde etmek amacıyla dünyayı 5 boylamsal bölgeye bölen bir koordinat sistemi.
mozaikli sferoid model iv
eşit uzaklık elde etmek üzere dünyayı 5 enlem kuşağına bölen bir koordinat sistemidir.
tissel harmonikler
test chart
texture
thematic map
thematic mappes-
test haritası
yapı
tematik harita
tm tematik harita yapıcısı
thematically separate
konu bakımından ayırma
theodolite
teodolit
theodolite magnetometer
teodolit magnometre
theoretical error
theoretical gravity
teorik hata
teorik gravite
theory of anharmonic ratio
harmonik olmayan oran teorisi
theory of cross ratio
thermal imagery
cross oran teorisi
termal görntüleme
thermometric leveling
termometrik yükseklik belirleme
thick lens
kalın mercek
thin lens -
ince mercek
thinning
inceltme
hem enlemin hemde boylamın fonksiyonu olan bütün küresel harmoniklerin kümesi.sektörel
harmonikler tissel harmoniklerin özel bir alt kümesidir.
“kararlı güç hedefi’’ne bknz.
fotografik bir görüntüde,ton ayarlama ve değiştirmenin frekansı.
bknz. konusal harita.
dünya kaynaklarını görüntüleme için dizayn edilmiş yedi kanallı, sürekli olarak 30m ayırma
gücü ile
yer yüzünü görüntüleyen çok bantlı tarayıcı.tematik harita yapıcısı, landsat
uydularından kullanılmaktadır.
bir veri tabanı içindeki bir detay veya sınırlı sayıdaki detayı, bir alt küme veya çevrenin üç
boyutlu karakteristiklerini belirgin hale getirebilmek için ayırma.
teleskoplu bir alidat ihtiva eden hassas bir ölçme aleti.doğru olarak imal edilmiş bir daire
üzerine monte edilmiş ve gerekli düzeçler ve okuma düzenleri ile donatılmıştır.bazen alidat
düşey okuma dairesini de kapsar.ayrıca cine teodolit,doğrultu alet teodoliti,gyroteodolit,foto
teodolit,tekrarlı teodolite bknz.
tek bir ölçüede gerçek meridyen ve manyetik meridyenin belirlenmesini sağlayan ortak bir baza
uyan bir teodolit ve magnetometrenin birleştirildiği manyetik ölçülerde kullanılan bir alet.
ölçücünün kontrolü dışında olan doğal fiziksel durumlardan meydana gelen bir sistematik hata.
kabul edilen bir formule göre bir belirli boylam için hesaplanan gravite değeri.ayrıca teorik
gravite için formule bknz.
temel olarak dönüşüm ve rektifikasyon işlemleri ile ilgilenen bir teori.ayrıca cross oran teorisi
olarak da bilinir.
harmonik olmayan oran teorisine bknz.
görüntülenen objelerden yansıtılan veya gönderilen termal enerjinin kaydedilmesi ve
algılanması ile üretilen görüntüleme.
suyun kaynama noktası değerleri gözlemlerinden deniz yüzeyinden olan yüksekliklerin
belirlenmesi.bir çeşit indirect yükseklik belirleme.
mercek merkezi yerine bütün mesafelerin nodal noktalardan ölçüldüğü ve merceğin kalınlığının
dikkate alındığını belirten geometrik optikte kullanılan bir terim.
tahmini hesaplamalar için kullanılan,bütün mesafelerin mercek merkezinden ölçüldüğü ve
merceğin kalınlığının dikkate alınmadığını belirten geometrik optikte kullanılan bir terim.
detayın asıl şeklini bozmadan, veri (data) noktalarının sayısını azaltan bir seri kurallar
fotogrametrik veya büyük ölçekli kartoğrafik kaynaklardan elde edilen grid biçiminde arazi
yükseklik verilerinden yararlanarak navigasyonel rehberlik sistemlerini güncelleştirme işlemi.
ayrıca bknz. terrain correlation.
gravite indirgemelerinde diğer düzeltmeler ile birlikte kullanılan bir pozitif düzeltme.yatayın
üstündeki kütleyi kaldırarak ve bu kütleyi aşağı arazilerde kullanarak bir istasyon çevresindeki
alanda seviye arazisinden itibaren dikkate alınır.ayrıca topoğrafik düzeltme olarak da
adlandırılır.
araçların yön sistemlerinde üzerinde uçtuğu arazinin yüksekliğini belirleyen ve bunu önceden
yapılmış olan sayısal arazi yükseklik verisi ile karşılaştıran bir proses.ayrıca arazi kontur
birleştirmesine bknz.
dma tarafından arazi ürünlerini editlemek için kullanılan bir intergraph çalışma istasyonu. hem
plan hemde perspektif görüntü verir.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 103/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
third order leveling
üçüncü derece yükseklik
third order traverse
üçüncü derece travers
third order triangulation
üçüncü derece iş
third order work
three body problem
üçüncü derece travers
üç kütle problemi
three point problem
üç nokta problemi
three sigma
three wire leveling
üç sigma
üç kablo düzeçleme
three-dimensional (3-d) data
3 boyutlu (3-b) veri
tidal bench mark
gel git sabit noktası
tidal constituent
tidal current
gelgiti oluşturan elemanlar
gelgit akıntısı
tidal current chart
gelgit akıntı haritası
tidal datum
gelgit datumu
tidal datum plane
tidal day
tidal variation of gravity
gelgit datum uzayı
gelgit günü
gravitenin gelgit değişimi
tide
gelgit
tide gage
gel git ölçer
tide level
tide mark
gelgit seviyesi
gelgit izi
tide over run
acil değişiklik baskısı
tide producing force(s)
gelgit oluşturan kuvvetler
tide station
tie
gelgit istasyonu
bağlantı
tie flight
tie in
tie point
bağlantı uçuşu
iç bağlantı
bağlantı noktası
tie strip
bağlantı (kenarlaşma) kuşağı
tiled coverage
bölünmüş katman
tiling scheme
bölümleme şeması
tilt
tilt
tilt circle
tilt dairesi
tilt displacement
tilt slide rule
tilt yerdeğiştirmesi
dönüklük açısı koyma kuralı
tilting level
eğim düzenç
tilting-lens rectifier
dönük mercek düzenleyicisi
kullanarak, çizgisel bir detayı genelleştirme işlemi.
2 nci derece yükseklik kalitesini sağlamayan fakat “doğruluk sınıflandırma standartları” ve
jeodezik kontrol ölçülerini genel sınıflarına göre 3 ncü derece yükseklik için mevcut sınıflamayı
sağlayan bir yükseklik belirleme.sınırlı bir alan içindeki çoğu genel yükseklik kontrol amaçları
için önerilmiştir.
”doğruluk sınıflama standartları ve jeodezik kontrol ölçülerinin genel sınıflamaları” göre üçüncü
derce üçgenleme (sınıf i ya da sınıf ii) için mevcut sınıflamayı sağlayan diğer kontrol
ölçülerinin uygulanan konumları arasında yapılan bir ölçü traversi.sınırlı bir alan içinde
çoğunlukla genel yatay kontrol amaçları için önerilmiştir.
”doğruluk sınıflama standartları ve jeodezik kontrol ölçülerinin genel sınıflamaları” göre üçüncü
derce üçgen ağları (sınıf i ya da sınıf ii) için mevcut sınıflamayı sağlayan ölçülerdir.genellikle
yüzey üçgen ağı olarak bilinir.sınırlı alan içinde çoğunlukla genel yatay kontrol amaçları için
önerilmiştir.
en düşük seviye kontrol ölçüleridir.
genellikle dikkate değer olmayan kütle ve iki bağımsız nokta kütlenin gravitasyonel etkisi
altında bir küçük kütle gibi hareket eden klasik gök mekaniği problemi.
konumu bilinen üç obje arasındaki gözlenmiş iki açıyı kıyaslıyarak elde edilen veriden bir nokta
gözleminin yatay konumunun belirlenmesi.problem üç kollu protractor ve trigonometrik
hesaplama ile analitik olarak kullanılarak grafik olarak çözülür.ayrıca resection ve üçgen hatası
metoduna bknz.
bir dağılımın %99.73 güven aralığıdır. ayrıca standart hataya bknz.
seviye reti kılının 3 çizgisi olduğu zaman uygulanan bir düzeçleme metodu.rod üç çizgisinin her
birinde okunur.eğer üç çizginin seviyeleri çalıştırıldı ve sonuçların ortalaması alındı ise
maksimum sonuç doğruluğu için ortalamalar kullanılır.
phi-lamda-kappa veya enlem-boylam-yükseklik gibi açısal veya doğrusal ölçüleri üç boyutta
temsil eden hacimsel veri.
bir gelgit istasyonunda referans olarak düzenlenen sabit nokta.yüksekliği delokal bir gelgit
datunmuna göre belirlenir.
constituent’e bknz.
astronomik gelgiti oluşturan kuvvetler tarafından oluşturulan gelgitin alçalma ve yükselmeleri
ile ilgili suyun değişen yatay hareketi.
akıntının belirli bir devresindeki gelgit akıntılarının ortalama yön ve hızını ok veya sayılarla
gösteren bir haritadır. akıntının her bir saati için bir tane, genellikle birlikte basılmış bu tip
haritalardır.
yeryüzü üzerindeki yüksekliklerin belirlenmesi için bir temel olan ve denizdeki derinlik ölçmeleri
için referans yüzeyleri olarak kullanılan belirli gelgit seviyeleri.
bknz. gelgit datumu.
bknz. lunar günü.
güneşin kütlesi ve ayın çekimi sonucu oluşan su yükselme hattının doğrultusu ve dünya
üzerindeki normal graviteden olan periyodik sapmalar.
etrafında dönen dünya üzerine güneş ve ayın gravitasyonel çekim etkisi ile meydana gelen
okyanus yüzeyinin periyodik yükseliş ve alçalışı.
gelgit yüksekliğini ölçen bir alet.bu basit olarak istenilen zamanda korunmuş bir konumda
gözlemlerin yapılabileceği gibi zamana bağlı olarak gelgit yüksekliğini devamlı olarak kayıt
eden bir alet de olabilir.böyle bir alet genellikle denizle irtibatı olan bir boru ile yapılabilir.
bknz. ortalama gelgit seviyesi.
1. gelgit suyu tarafından bırakılan yüksek bir gelgit su izi. 2. yüksek bir gelgit tarafından
ulaşılan en yüksek nokta.3. yüksek bir gelgit tarafından ulaşılan en yüksek noktayı içeren bir
işaret yada gelgitin herhangi bir özel durumu.
daha büyük revizyonların tamamlanmasından önce olağanüstü koşullar nedeniyle bir haritanın
yeniden baskısı. acil baskı’ya bknz.
iki astronomik kütlenin gravitasyonel çekimi arasındaki lokal değişim ve bunları ayrı tutan
merkezkaç kuvveti.bu kuvvetler kesinlikle herbir kütlenin gravite merkezinde birbirine eşit ve
ters yönlüdür.fakat gravitasyonel çekim mesafesinin karesi ile ters orantılı olduğu için kütlelerin
yüzeyi üzerinde noktadan noktaya farklılık gösterir.bundan dolayı gravitasyonel çekim diğer
kütleye en yakın noktada daha baskındır.merkezkaç kuvveti ise diğer kütleden en uzak
noktadan daha baskındır.dolayısıyla gelgiti oluşturan kuvvetlerin maksimum olduğu iki nokta
ve normal olarak lunar ve solar günlerde herbirinde iki adet gelgit vardır.
gelgit gözlemlerinin yapıldığı yer.ayrıca temel gelgit istasyonu,ikincil gelgit istasyonuna bknz.
koordinatları bulunmak istenen noktayı koordinatları bilinen bir noktadan olan ölçü
bağlantısı.bir bağlantı ,önceden belirlenmiş bir noktaya olan ölçüyü koparmak yada referans ve
harita yapımı amacı için konumuı bulunmak istenen bir alt noktanın konumunu belirlenmesi için
yapılır.iç bağlantı yapmak böyle bir bağlantıdır.ayrıca bknz. bağlantı noktası tanım 2.
bak kontrol kolonu.
bknz. bağlantı.
1. iki veya daha fazla komşu fotograf kolonları arasındaki bindirme alanında tanımlanabilen
eğik fotoğraflar üzerindeki görüntü noktaları. tek bir kolon içindeki ardışık fotograflara hizmet
edebildiği gibi aynı zamanda bir ağ içindeki uçuş kolonları arasında da kullanılırlar. 2.bir
ölçümün kendi üstüne veya başka bir ölçüm üstüne kapanma noktası.
1. (kartoğrafya) haritanın kenarı boyunca uzanan, bütün planimetrik ve yükseklik detaylarının
yer aldığı alana sahip bir altlık. kenarlaşan paftalarda bu detayların birbiriyle uyumu için
kullanılır. kenarlaşma kuşağı da denir. 2. (hava fotoğrafçılığı) kontrol kuşağına bknz.
fiziksel olarak daha küçük katmanlara bölünmüş katman. bu küçük katmanların biri veya daha
fazlası aynı tanımlamalarla birlikte aynı detay sınıf setlerini paylaşırlar. her bir bölüm bağımsız
bir topoloji tanımlar.
bölümün şeklini, boyutunu ve sadece o bölüme ait olan tanıtım numarasını tanımlamak için
kullanılan şema,şablon.
tilt açısı olarak da isimlendirilir. bknz. u dönüklük açısı, çapraz tilt, tilt yönü, w dönüklük açısı,
realif tilt, x-dönüklük açısı.
tilt açılı hava fotografında izomerkezden geçen ve asal doğrultu boyunca çapa sahip olan
daire. bu çap uygun lineer bir ölçekte çizildiği zaman izomerkeze doğru herhangi bir çizgi, tilt
açısının birleşenlerini o doğrultu için verir.
fotoğrafın tilt açısından kaynaklanan, radyalin fotograf izomerkezinden olan yer değiştirmesi.
hava fotoğrafının kesin dönüklük açısı faktörleri bilindiğinde sabit mercek düzenleyicideki
ayarların belirlemesini kolaylaştırma kuralı.
düşey eksenden bağımsız olarak dürbünün okülerinin sonundaki bir vida ile düzeçlenebilen bir
silindirik düzeç konulmuş.dürbünün içindeki bir düzeçleme sistemi.dolayısı ile aletin genel
olarak dikkatli bir şekilde düzeçlenmesi ortadan kalkıyor. bu çeşit bir düzeçilk olarak ön
çalışmalar için düzenlenmiş, fakat bu prensip genel kullanım için çok kullanışlı bir hal almıştır.
asal noktanın salınım ekseni etrafında sabit bir şekilde durmasını sağlayan alet.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 104/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
time
time diagram
zaman
zaman diyagramı
time meridian
zaman meridyeni
time zone
zaman bölgesi
time zone
zaman kuşağı
time zone chart
zaman kuşağı haritası
times (x) enlargement
büyütme katsayı (x)
timing corroction
zamanlama düzeltmesi
tints
renk kademesi
tipped panoramic distortion
yatık panoramik distorsiyon
title block
başlık blok
title information
başlık bilgisi
tokyo datum
tokyo datumu
tolerance
tone
tone copy
topical map
tölörans
(jsc) ton
tonlu kopya
konusal harita
topoangulator
topocentric coordinates
topoaçılayıcıtoposentrik koordinatlar
topocentric equatorial
coordinates
topocentric horizon
topocentric t
topographic feature
topographic base film
topographic correction
topographic deflection
toposentrik ekvatoryal
koordinatlar
toposentrik ufuk
toposentrik
topoğrafik detay
topografik bazlı filmtopografik düzeltme
topoğrafik sapma
topographic expression
topografik ifade
topographic map
topografik harita
topographic map of the united
states
a.b.d. topografik haritası
topographic plot
topografik çizim
topographic survey
topoğrafik ölçü
topographical latitude
topography
topoğrafik enlem
topografi
topologic error checking
topolojik hata kontrolü
topological
topological concepts
topolojik
topolojik kavramlar
topological data base
topolojik veri tabanı
ölçülebilir bir zaman aralığı.
gök ekvatorunun bir daire şeklinde gözüktüğü ve gök meridyenleri ve saat dairelerinin
merkezden geçen hatlar şeklinde olduğu bir diyagramdır.zaman problemlerinin çözümünü ve
değişik büyüklükler arasındaki ilişkileri ihtiva ederek kutuplardaki açıları ya da gök ekvatorunun
yaylarını ihtiva eden diğer problemlerin çözümünü kolaylaştırmada kullanılır. genel olarak
ilşkiler saat yönünde batıya doğru güney kutbundan görünüyormuş gibi verilir. ayrıca ekinok
tialin düzlem diyagramı olarak da adlandırılır.
zamanı başlatmak için bir referans olarak kullanılan nherhangi bir meridyen, temel olarak bir
bölge ya da standart bir meridyen.
bütün her yerinde zamanın aynı olduğu alan. genel olarak herbir zone 15 derecelik boylamsal
genişliğe tekabül etmektedir.
her yerinde aynı zamanın geçerli kabul edildiği bir alandır. genellikle genişliği 15° lik
boylamdan oluşan bir kuşaktır. bu kuşakların merkezi, genellikle boylamı 15° ile bölünen
meridyenler üzerinde bulunur.
bir ülkede (karada) uyulan hukuki zamanı göstermek için tasarlanmış küçük ölçekli dünya
haritası.
reprodüksiyon işleminde orijinalin büyütülmesi için kullanılan katsayıdır. 4x5’inclik bir orijinalin
iki kez (2x) doğrusal büyütmesiyle 8x10 inçlik büyütme sağlanır. çap büyütmesi ve
reprodüksiyon ölçeğine bknz.
elektronik bir uzaklık ölçer aletinin yer yansıma ünitesine doğru geçen radar sinyali için olan
gecikmenin dengelenebilmesi için trilateratasyon ölçülerinde uzunluğa uygulanan bir düzeltme.
yükseklik veya derinlik belirtmek için haritada kullanılan renk kademeleri. hipsometrik renk
kademesine bknz.
panoramik kamera sisteminde,uçuş yolunun düşey düzlemi içersinde tarama ekseninin
yatıklığından kaynaklanan,yer noktası görüntülerinin beklenen düşey panoramik konumlarının
yer değiştirmesi. bu distorsiyon artış etkisi gösterir ve panoramik distorsiyon,tarama konum
distorsiyonu ve görüntü hareketi sabitleme distorsiyonundan etkilenmekte olan noktaların
görüntü konumlarını yeniden düzenler.
tamamlama,referans ve ölçek bilgisi eklenmiş plan,fotograf ve mozaik gibi standart olmayan
bloklardaki boşluk.
tanımlama amaçları için hava fotografı negatifleri üzerine yazılan bilgi. aynı zamanda negatif
üzerinde böyle bilgiler için ayrılan yer. film başlıklama, negatif başlıklama olarak da
isimlendirilir.
merkezi tokyo’da olan datum bessel elipsoidine göre tanımlanmıştır.bu datum ayrıca kore ve
okinava’yı da kapsar.not:eski 1918 tokyo gözlem datumu ile aynı datum olduğunu doğrulayan
bilgi olmadığı için iki datum ayrı olarak düşünülecektir.
belirli bir durumdan ya da bir standarttan ya da maximum müsade edilen değişim.
görüntü üzerinde siyahtan beyaza kadar fark edilebilir her bir gölge değişimi.
tonlu veya sürekli renk gölgesi içinde görünen materyal.
özel bir konuyu görüntülemek üzere dizayn edilmiş harita, örneğin; idari bölümleme,
demiryolları, haberleşme, enerji hatları vs.
eğik fotografın asal düzlemindeki düşey açıları ölçmek için kullanılan alet.
dünyanın merkezini orjin olarak kabul eden jeosentrik koordinatlardan farklı olarak orijini
dünya yüzeyi üzerinde olan koordinatlar.
bir ekseni dünyanın kuzey kutup eksenine paralel ve bir koordinat düzlemi ekvatora paralel
olan dünya yüzeyi üzerindeki gözlemcinin konumunu merkez alan bir koordinat sistemidir.
bknz. görünen ufuk.
dünya üzerindeki merkezcinin konumunu merkez kabul eden koodinatlar yada ölçmeler.
bknz. topography, 1. tanım
esas olarak haritacılık amaçlı kullanılan boyut değitirmeyen bazlı hava filmi.
bknz. arazi düzeltme
topoğrafik kütleler tarafından harekete geçirilen gravitasyonel çekmenin sebep olduğu çekül
doğrultusu sapmasının parçası. topoğrafik sapma istayon hatası yada çekül doğrultusu
sapması ile aynı değildir.fakat istasyon etrafındaki düzgün olmayan topoğrafyanın sebep
olduğu gravitasyonel çekme tarafından oluşturulan teorik bir etkidir.izostatik telafi etmeye
müsade edilmez.ayrıca sapma üzerine indirekt etki olarak adlandırılır.
topoğrafik detayların kolay ve doğru bir şekilde yorumlanabilmesini sağlamak üzere eşyükselti
eğrilerinin şekillendirilmesi ve yerleştirilmesiyle elde edilen etkidir. iyi ifade, haritanın ölçeğine
ve münhani aralığına göre verilen özelliklerde, münhanilerin birbirine göre uygun ilişkisini
sağlayarak elde edilir. arazinin konfigürasyonu ve topografya da denilmektedir.
(jcs) detayların yatay konumlarını olduğu kadar, ölçülebilir şekildeki düşey konumlarını da
gösteren bir haritadır. haritaya bknz.
başlıca, ‘u.s. geological survey’ tarafından atlas pafta şeklinde dörtgen alanlar olarak
hazırlanmış a.b.d.’nin topoğrafik haritası için önerilen tasarım. bu harita, ana ekonomik ve
mühendislik çalışmalar ile özel amaçlar için hazırlanmış haritalara baz teşkil etmesi için
gereken konum yükseklik ve ayrıca fiziksel kültürel detaylar hakkında temel tüm bilgileri
gösterir.
eşyükselti eğrileri (münhani) yardımıyla stereoskopik modelde görülen bir alanın yer
yüksekliğinin gösterimidir. derlemeye bknz.
orada bulunan doğal ve yapay detayların konumu ve dünya yüzeyinin görünümünün
belirlenmesi temel amaçları için yapılan bir ölçü.
bknz. jeodezik enlem.
1.rölyefin,akarsuların, şehirlerin, yolların vb. içerildiği dünya yüzeyinin yapısı. vadi veya dağ
gibi basit bir detay topografik detay olarak isimlendirilmektedir. topografya; hipsografi (rölyef
detayları), hidrografi (su ve drenaj detayları), kültür (insan yapısı detaylar) ve bitki örtüsü gibi
alt bölümlere ayrılmıştır. 2.bir yerin veya bölgenin özellikle konumlama ve yüksekliklerinin
gösterilmesi
bilimidir.
bu
bilim;
tersim,ölçme,jeodezi,jeofizik,askeri
coğrafya,fotogrametri,kartografya,grafik sanatlar ve ilgili aktiviteler gibi bilimsel ve teknik
alanları ve bu alanların askeri haritacılık,jeodezi ve askeri coğrafik istihbarat görevlerini
yapmada önemli olan uzantılarını kapsamaktadır.3.oşinografide bu terim su kütlesi içinde
istenen karakteristikler yüzeyi veya deniz tabanı yüzeyi gibi yüzeylere uygulanmaktadır.
tüm poligonların kapanması, tüm çizgilerin düğümlerde birleşmesi vb. gibi, verinin mantıksal
uyumluluğunun hatasız olduğundan emin olma işlemi.
yüzey bozulmadıkça, distorsiyon ile değişmeyen komşuluk gibi geometrik şekillerin özellikleri.
geometrik şekillerin sürekli (yumuşak) dönüşüm altında değişmeyen özellikleri. örneğin; … ya
bağlanmak, … nın içinde olmak, … dan bağımsız olmak, 3 tane birleşik parçası olmak (hiç biri
bir diğerine bağlı değil), … nın sınırı üzerinde bir nokta olmak, … nın solunda olmak, 5 tane
çizgi parçasının birleştiği bir düğüm olmak vb.
geometrik olarak nokta, çizgi ve alan olarak temsil edilen kartoğrafik detaylar arasındaki
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 105/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
topological data structure
topolojik veri yapısı
topological entities
topolojik varlıklar
topological relationships
topolojik ilişkiler
topological structuring
topolojik yapılandırma
topological verification
topologically integrated
geographic and resource
information system (tigris)
topology
topolojik doğrulama
topolojik olarak bütünleşik
coğrafi ve kaynak bilgi sistemi
(tobckbs)
topoloji
toponmy
toponomi
toponym
toponomi
topple
topple axis
torsion balance
topple
topple ekseni
torsiyon dengesi
total departures
total drift
total latitudes
total magnetic intensity
toplam ayrılmalar
toplam drıft
toplam enlemler
toplam manyetik şiddet
total station instrument
toplam istasyon aleti
touch plate
town plan inset
town site survey
temas (kontakt) kalıbı
kasaba plan inseti
yerleşim yeri ada ölçüleri
township corner
trace
track
yerleşim köşesi
yol
track chart
güzergah (seyrüsefer) haritası
tracking station
izleme istasyonu
traffic circulation map (jcs)
trafik döngüsü haritası
traffic separation schemes
trafik bölümleme şemaları
trajectory
iz
transcriber
transfer standad
uyarlayıcı
aktarma standartı
transformation
dönüşüm
transformed print
dönüştürülmüş baskı
transforming printer
dönüştüren baskı cihazı
transit
geçiş,açı ölçer
transit and stadia survey
transit micrometer
yatay açı traversi
açış mikrometresi
transit micrometer contact
geçiş mikrometre kontakt
ilişkileri kurmada topoloji kavramını kullanan veri tabanı. coğrafi bilgi sistemlerinde kullanılacak
veri tabanları için çoğunlukla topoloji kavramını kullanma esastır.
zincir-düğüm veri yapısı ile aynı karakteristik özelliklere sahip ve ayrıca vektör veri seti içindeki
detaylar arasında topolojik ilişkileri (bağlantılılık, komşuluk ve içerme) kuran bir vektör veri
yapısı.
yeryüzü üzerindeki detaylar arasında konumsal ilişkileri tanımlamak için kullanılan nesneler
toplamı (yani; düğümler, kenarlar ve yüzler).
veri tabanı içinde, veri elemanlarının birbirleri ile bağlı olma şekli. özellikle bir elemandaki
değişikliğin diğer elemanları nasıl etkilediği.
ilişkileri ve ilişki bağlantılarını tanımlayacak şekilde verilerin topolojik olarak düzenlenmesi
işlemi.
veri elemanları arasındaki topolojik ilişkiyi doğrulama işlemi.
birleştirilmiş veri yapısına sahip nesneye yönelik coğrafi bilgi sistemi.intergraph şirketi
tarafından geliştirilmiştir.
coğrafi elemanların birbirlerine bağlanma şekli. coğrafi detaylar arasında var olan konumsal
ilişkileri ve bu ilişkisel şartlarda veriyi geometrik olarak tanımlamak, depolamak ve sorgulamak
için bilgisayar ortamında kullanılan metodları içerir. topoloji; komşuluk, içerme ve bağlantılılığı
kapsar. ayrıca bkz. adjacency, connectivity, inclusion.
1. toponomilerin etüd edilmesi ve ele alınması, işlenmesi. 2. toponomilerin oluşturduğu bir
küme.
doğal veya kültürel bir detaya verilen isim. birleşik devletler hükümeti kullanımına göre;
dünyadaki idari yer isimleri hakkındaki karar ve politikalar birleşik devletler coğrafi isimler idare
kurulu tarafından atanır. coğrafi isim veya yer adı da denir. ayrıca bkz. descriptive name.
hassasiyet ve wander değerin düşey bileşeni yada her ikisinin sayısal toplamı.
jiroskopun dönme eksenine (yatay) dik olan yatay eksen.
düşey sapmanın yatay bileşenleri ile çok yakın ilişkide olan gravite potansiyelinin ikinci
türevlerinin birleşimlerini ölçen alet.bir ucu diğerinden daha fazla çekme kuvvetine maruz
bırakılmış bir çubuk,elastik bir filament tarafından yatay olarak engellenmiş çubuğun kapsar
çekme kuvveti dengelenmiştir ve dayanıklılığı filamentin torsion tepkisi ile ölçülmüştür.
bknz. abscissa
hassasiyet ve wandere bağlı olarak driftin sayısal toplamı. ayrıca drift olarak da adlandırılır.
bknz. ordinatlar.
dünyanın manyetik alanındaki herhangi bir belirli noktanın düşey ve yatay bileşen şiddetin
vektör sonucu.
belirli bir değişiklik yapmadan delta x,y,z bileşenlerini ölçebilme kapasitesine sahip bir ölçme
aleti.
bknz. bitişik kalıp.
bknz. inset.
araziyi parsellere bölmek amacı ile arazinin cadde,sokak ve bloklara bölerek köşe ve hatları
arazide işaretlemek sureti ile yerleşim yerini bir yada daha fazla adaya ayırmak.
yerleşimin bir köşesi.ayrıca kapanan yerleşim köşesine bknz.
bkz. selection overlay.
havadaki uçağın veya dünya yüzeyindeki geminin gerçekte izlediği yön. rota planlanan yöndür,
yol ise gerçekte üzerinde gidilen yöndür.
önerilen, gerekli veya kurulu olan güzergahları ve genellikle dönüş noktaları, yol ve mesafeleri
gösteren bir haritadır.
gözle,fotografik,fotoelektrik yada elektronik metotlar ile uzay yada atmosfere doğru olan obje
hareketlerini izlemek amacı ile kurulan yer tabanlı bir kompleks.
trafik güzergahları ve trafik kuralları için ölçütler gösteren bir haritadır. trafiğin belirli sınıflarının
kullanımı için yolları, trafik kontrol istasyonlarının konumu ve trafik akış yönlerini gösterir.
döngü haritası da denilmektedir. ayrıca haritaya bknz.
yaklaşık zıt veya zıt yönlerde seyreden trafiği ayırt ederek (aşırı kalabalık ve/veya yakınlaşan
alanlarda) çarpışma riskini azaltmayı amaçlayan gösterimleri içeren deniz haritalarıdır.
genel olarak herhangi bir kütlenin uzayda tanımladığı yay.bir yörünge dünyayı kesmeyen bir
izdir.
bknz. nokta dönüştürücü aleti
veriyi bir sistemden başka bir sisteme kayıpsız olarak taşımak için kullanılan formatlar ve
protokoller kümesi. mantıksal seviyede, fiziksel seviyede veya her iki şekilde de tanımlanabilir.
1.(fotogrametri)bir fotografın kendi düzleminden, çevirme veya ölçek değişimi ile başka bir
düzleme izdüşürülmesi işlemidir. döndürme kamera eksenlerinin açısal ilşkileri ile düzlem
üzerine izdüşüm yapılır, izdüşümün yatay düzlem üzerine yapılması gerekli değildir.bknz.
rektifikasyon 2.(ölçme)datum kayıklık parametrelerini ve elipsoid parametreleri kullanarak bir
datum ve elipsoidden diğerine, utm koordinatları veya diğer grid koordinatlarından jeodozik
koordinatlara ve tam tersi olarak konum dönüştürme hesaplama işlemidir.noktanın ölçüm
konumu genellikle birkaç değişik grid veya elipsoide verilir.
dönüştürme işlemine uygun bir baskı makinasında projeksiyon aracılığıyla yapılan bir fotoğraf
baskısıdır.
sistem eksenine dik bir düzlem üzerine panoromik bir kamera, çok mercekli bir kamera veya
bir çift kamera tesisatının meyilli birleşenlerini dönüştürmek için kullanılan sabit geometriye
haiz özel tasarımlı projeksiyon baskı cihazıdır.
1.almukontaraf, birinci düşey ve meridyen gibi gök küresinin tanımlanmış bir hattından bir
yıldız ya da diğer gök kütlesinin görünen geçişi. bir yıldız ya da diğer gök cisminin görünen
geçişi teleskopun çizgisinden ya da görünen bir hattan geçişidir.büyük bir gök kütlesinin
diskinden küçük bir gök kütlesinin görünen geçişi. bir yıldızın meridyenden geçişi o yıldızın
kolimasyonda olduğu an olur ve bununla aynı anlamı taşıyan iki terim kullanılır; aletin doğru
yöneltildiği yerde böyle bir kullanım yanlıştır.kutuplarda, yıldız kolimasyonunda olmayabilir
fakat meridyenden geçiş olacaktır. ayrıca kulminasyon,alt geçiş,meridyen geçişi,üst geçiş
terimlerine bknz. 2. desteklerinden taşınmadan döndürülebilen teleskoplu bir alidat ve dairesel
ölçü içine yerleştirilmiş yatay açı ölçme tertibatının olduğu bir ölçme aleti.ayrıca teodolite bknz.
3. bir teleskopu yatay eksen etrafında döndürerek doğrultusunu değiştirme hareketi. 4. görüş
hattınındüşey daire olarak tanımlanabileceği bir noktaya yöneltilmiş bir teleskopu olan bir
astronomik alet.ayrıca astronomik transite bknz.
yatay ve düşey açıların bir transit ile ve mesafelerin transit ve stadya ile ölçüldüğü bir ölçü.
yakın ya da uzak kolimasyon da gözlemlenmiş bir yıldız görüntüsünün hareketinin
doğrultusuna uygun bir açıda ve bir astronometrik geçişin focal düzlemine yerleştirilmiş
hareketli bir kablo ile kayıtedilen mikrometre formu. ayrıca kişisel olmayan mikrometre de
denir.çünkü bununla yapılan zaman gözlemlerinde insan eşitliğinin etkisini neredeyse
tamamen ortadan kaldırmaktadır.
mikrometrenin başındaki bir kontakt strip genişliğinin bir yarısını geçen kontakt springi için
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 106/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
correction
düzeltmesi
transit rule
yatay açı kuralı
transit traverse
yatay açı traversi
transition curve
translational moverent
geçiş yayı
çevrim hareketi
translocation
translunar
translunar space
translunar trajectory
transmission
translokasyon
translunar
translunar uzay
translunar yörünge
geçirgenlik
transparency
şeffaflık
transponder
alıcı gönderici
transverse
transverse cylindrical
orthomorphic chart (tcoc)
transverse cylindrical
orthomorphic map projection
transverse equator
transverse graticule
enlemesine dönük veya ekvator
konumlu
transvers eksen
transvers izdüşümlü
(enlemesine) harita
transvers silindirik konformal
harita
transvers silindirik konformal
harita projeksiyonu
transvers ekvator
transvers ağ (şebeke)
transverse latitude
transvers enlem
transverse latitude
transverse longitude
transvers enlem
transvers boylam
transverse longitude
transvers boylam
transverse map projection
transvers harita projeksiyonu
transverse mercator chart
transvers merkator chart
transverse mercator chart
transvers merkator haritası
transverse mercator grid
transvers merkator gridi
transverse mercator map
projection
transvers merkator harita
projeksiyonu
transverse meridian
transvers meridyen
transverse model datum
transverse parallel
transvers model datumu
transvers paralel
transverse pole
transvers kutup noktası
transverse polyconic map
projection
transvers çok konili harita
projeksiyonu
transverse axis
transverse chart
transverse position
transversal konum
transverse rhumb line
tranvers ‘rhumb’ hattı
traverse
travers (jcs)
traverse adjusment
traverse angle
traverse error of closure
traverse line
traverse net
traverse station
transvers dengeleme
transvers açısı
transvers kapanma hatası
transvers hat
transvers ağ
transvers istasyonu
traverse tables
transvers tabloları
gerekli olan zamanı sağlayan bir geçiş mikrometresi ile gözlenen bir yıldız geçişinin
kronograftaki kaydına uygulanan bir büyüklük.
bir ölçüyü dengelemede kullanılan bir metod. enlem ve farklılıktaki kapanma hatalarına bağlı
olarak düzeltmeler paylarına bağlı olarak dağıtılır; bütün traversin farklılık ve enlemlerinin
aritmetiksel toplamına traversin her bir çizgisinin ayrılık ve enlemi geçiş kuralı, kapanma
hatalarının ölçülen açıların hatası, ölçülen mesafelerin hatalarından daha az olduğunda
kullanılır.
açıların bir mühendis transiti ya da teodolit ile ve uzunlukların çelik şeritle ölçüldüğü bir ölçü
traversi. bir geçiş traversi genellikle lokal ölçü kontrollerinde ve ikinci ya da üçüncü derece
kalitenin arandığı ölçülerde yapılır.
spiral yaya bknz.
stereo kıymetlendirme aletinde uçuş hattı yönlerinde projektör düzeneğinin sistematik
hareketleri. (w, q, x)
anlık doppler uydu ölçülerinden iki nokta arasındaki rölatif konumun bulunması.
dünya yakınındaki ayın yörüngesinin dışı.
herhangi bir anda dünyadan göründüğü şekilde ayın yörüngesinin dışında uzanan uzay.
dünya yakınındaki ayın yörüngesinin dışında uzanan yörünge.
geçen ışığın tutulan ışığa oranı.eğer 100 ışık birimi geçirgen bir madde üzerine düşüyorsa ve
10 tanesi geçmeyi başarabiliyorsa bu maddenin 1/10 veya %10 geçirgenliğe sahip olduğu
söylenebilir.
özellikle ışık gönderilerek görüntülenmeye uygun bir maddeye fotografik işlem, baskı işlemi,
kimyasal işlem veya diğer işlemlerle görüntünün sabitlenmesi işi.bknz. diapozitif
düzgün interrogasyon üzerine cevap sinyali yükleyebilen alıcı göndericidir.ayrıca
cevaplandırmaya bknz.
kartoğrafya da, bir meridyenin hayali bir ekvator olarak kullanıldığı bir harita izdüşümü veya
buna ait bir ölçülen değer. “ters” olarak da ifade edilmektedir.
apsidelar arasındaki mesafe.eliptik yörüngeler için yarı eksenle eşittir.
yatay şekilde (ekvator konumlu) bir projeksiyon sistemindeki haritadır. ters harita da
denilmektedir.
transvers merkator haritaya bknz.
transvers merkator harita projeksiyonuna bknz.
transvers bir projeksiyon eksenine dik olan düzlemdir. ters ekvator da denir.
transvers (ekvator konumlu) bir projeksiyona dayalı birbirlerine dik olan (hayali) paralel
doğruların oluşturduğu ağdır.
transvers ekvatordan olan mesafe.ayrıca ters enlem olarak da adlandırılır.ayrıca düşünsel
enleme bknz.
transvers ekvatordan olan açısal uzaklık. ters enlem de denilmektedir. hayali enleme bknz.
herhangi bir verilen transvers meridyen ile ilk transvers meridyen arasındaki açısal
mesafe.ayrıca ters boylam olarak da adlandırılır. ayrıca düşünsel boylama bknz.
başlangıç (ana) transvers meridyeni ve verilen bir transvers meridyeni arasındaki açısal
uzaklık. ters boylam da denilmektedir. hayali boylama bknz.
projeksiyon ekseninin 90° lik azimuta sahip olacak şekilde döndürülerek elde edilen bir harita
projeksiyonudur.
transverse merkator projeksiyonu üzerindeki bir harita.ayrıca terse silidirik ortomorfik harita
ters markatör haritası, transvere silindirik orfometrik harita olarak da adlandırılır.
transvers merkator projeksiyonundaki bir haritadır. ters silindirik konformal harita, ters merkator
harita veya transvers silindirik konformal harita da denilmektedir.
transvers merkator harita projeksiyonuna dayalı resmi olmayan bir eyalet koordinat sistemi
seçimi. gauss kruger gridi de denilmektedir.
prensip olarak düzgün merkator harita projeksiyonunun 90° lik bir azimuta sahip olacak
şekilde döndürülerek elde edilen bir silindirik konformal harita projeksiyonudur. bu
projeksiyonda, düzgün merkator harita projeksiyonunda ekvatora karşılık gelen hat, merkezi
(orta/dilim) meridyen olarak düz bir hatla gösterilir. ne (orta/dilim meridyeni hariç) coğrafik
meridyenler ne de (ekvator hariç) jeodezik paraleller doğru hatlar şeklinde temsil edilirler. ters
silindirik konformal harita projeksiyonu, ters merkator harita projeksiyonu veya ters silindirik
konformal harita projeksiyonu da denilmektedir.
transvers ekvatora dik olan büyük daire.referans transvers meridyeni ilk transvers meridyan
olarak adlandırılır.ayrıca ters meridyende denir.ayrıca düşünsel meridyene bknz.
model datumu tanım1 ‘e bknz.
bütün eş transverse enlem noktalarını birleştiren transverse ekvatora paralel olan bir daire
yada doğru.
º
transverse ekvatordan itibaren 90 ‘de olan iki noktadan biri.
eksenleri küre yüzeyi ile koninin teğet olduğu hatları temsil eden dairesel yayların merkezinden
geçen bir projeksiyon için bir kontrol ekseni sağlamak üzere coğrafik meridyene dik bir büyük
daire yayı olan merkezi (orta/dilim) meridyenin yerini alarak ve 90° lik azimuta sahip olacak
şekilde döndürülerek elde edilen çok konili bir harita projeksiyonudur
uçakta konumlanan kamera ekseni ile uçuş hattının birbirine dik olmasını sağlayan ayrık
kamera tertibatı.
transvers merkator bir projeksiyonun bütün hayali meridyenleri ile aynı eğik açı yapan bir hattır.
transvers paralel ve meridyenler, transvers “dörtgen” hatların özel durumları olarak
değerlendirilirler. ters “rhumb” hattı da denilmektedir. ayrıca, hayali “rhumb” hattına bknz.
noktaların konumlarının tesbitinde kullanılan ve yeryüzündeki noktalar arasındaki hatlarının
doğrultularının ve uzunluklarının arazi ölçülerinden yada ölçüleri ile belirlendiği bir ölçme
metodudur.bir ölçü traversi seriler halinde birleştirilmiş noktaların rölatif konumları belirlenebilir
ve adette edilen bir datum üzerindeki kontrol noktalarına bağlanmış ise konumlar bu datumu
temsil eder.ölçü travesleri değişik şekillerde sınıflandırılabilir.sonuçların kalitesine göre örneğin
birinci kalite traversler;hizmet ettiği amaca göre örneğin coğrafik tanıma traversi ve formlarına
göre örneğin kapalı traversler.
bir ölçüyü dengelemeye bknz.
bir önceki komşu noktadan bir sonraki noktaya yapılan yatay açı ölçmüdür.
bknz kapanma hatası tanım 8.
bknz. transit doğru.
bknz. ölçü ağı tanım 1.
traverste üzerine ölçü aleti konulan noktadır.ayrıca bir traverste verilen hat üzerinde düz kırık
veya eğri de olsa 100 feet’lik uzunluklar ölçülür.
hipotenüsün azimutunun (yada semtinin) ve uzunluğun fonksiyonu olarak düzlem üçgen
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 107/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
traverse the instrument
tri camera photography
aletin travers doğrultusunda
çevrilmesi
üçlü kamera fotoğrafçılığı-
triangle
üçgen
triangle closure
triangle error of closure
triangle of doubt
triangle of error
üçgen kapanması
kapanmanın üçgen hatası
şüpheli üçgen
hata üçgeni
triangle of error method
hata üçgeni metodu
triangulated irregular network
(tin)
düzensiz üçgen ağ (düa)
triangulation
nirengi
triangulation base line
triangulation net
triangulation reconnaissance
triangulation signal
nirengi baz hattı
nirengi baz hattı
nirengi baz hattı
nirengi sinyali
triangulation station
nirengi istasyonu(jcs)
triangulation system
nirengi sistemi
triangulation theodolite
triangulation tower
nirengi teodoliti
nirengi kulesi
triaxial ellipsoid
üç eksenli elipsoid
trig control
trig dossier
trig list (jcs)
nirengi kontrolü
nirengi dosyası
nirengi koordinat listesi (nkl)
trig point
trigonometric leveling
trilateration
nirengi noktası
trigonometrik yükseklik
belirleme
Trilaterasyon
trilateration net
trilaterasyon ağı
trilinaer surveying
trilineer ölçüsü
trim marks
trim size
kesme muşiri
kesim boyutu
trimetrogon camera -
trimetrogon kamera
trimetrogon photography trimming and mounting
diagram
tropic of cancer
metrogon fotoğrafçılığı
kesme ve yerleştirme diyagramı
tropic of canser
yengeç dönencesi
tropic of capricorn
keçi dönencesi
tropic of capricorn
oğlak dönencesi
tropical month
tropical year
tropik ay
tropik yıl
tropopause
tropopause(jcs)
troposphere
troposfer(jcs)
tropospheric scatter
troposferik saçılma(jcs)
trough compass
troughton level
true
troughton düzeci
gerçek
yengeç dönencesi
serilerinin herbiri için açıların karşısındaki kenarlarını listeleyen matematiksel tablolar.
ölçü aletinin kendi düşey ekseni etrafında döndürülmesidir.aleti azimut istikametinde
döndürmektedir.
hava aracına sistematik olarak yerleştirilen ve geniş bir alanı kapsaması için birbirine bağlı
olarak sabit bindirme açılarına sahip üç tane kameranın aynı anda pozlamasıyla fotoğraf
çekme tekniği
astronomik üçgen yıldız üçgeni,navigasyonal üçgen,ilkil üçgen, küresel üçgen,yersel üçgene
bknz.
kapanma hatası tanım 7’ye bknz.
kapanma hatası tanım 7’ye bknz.
basit iki nokta probleminde iki kesişen ışının kesişim noktasından geçmeyen üçgen.
3 çizilen ışının tam olarak kesişmediğinden oluşan üçgen.üçgenin merkezi dengelenmiş
konum olarak düşünülebilir.
ölçüde üçgen hatası ile üç nokta problemini grafik olarak çözme tekniğidir.bu metotlar
genellikle bessel metodu,coast survey metodu ve lehmann metotu gibi adlarla ifade edilirler ve
her birinin kendi faktörleri vardır.ayrıca hata üçgenine bknz.
delauney algoritmasıyla türetilen sürekli, birbirine bağlı üçgenlerden oluşturulan bir arazi
modeli. üçgenlerin tepe noktaları düzensiz aralıklı yükseklik noktaları oluşturur. grid den farklı
olarak düa, yükseklik farkı az bölgelerde toplanmış eksik veya fazla veriyi göstermeden,
yükseklik farkı fazla bölgelerde gösterilecek fazla bilgiye imkan tanır.
üçgen ağının ya da bir zincirin köşelerine yerleştirilen yeryüzündeki istasyon noktalarındaki
ölçü metodu. üçgenlerin açıları, aletlerle ölçülür ve kenarlar baz hatları olarak adlandırılan
uzunlukları arazide direk ölçülerle elde edilmiş seçilen kenarlardan hesapla bulunur.
baz hattına bknz.
ölçü ağı tanım 1’e bknz.
en uygun nirengi şemasını elde etmek için istasyon konumları seçiminde kullanılan ilk ölçü.
bir nirenginin istasyonunun yakını yada üzerine kurulan bir nirengi ölçüsünde hedef ve
gözlemciyi aleti hedefi desteklemek için kullanılan sert bir yapıdır.ayrıca bir nirengi ölçüsünde
konumu elde edilen herhangi bir doğal yada yapay bir nesne.terim konumu nirengi yöntemi ile
belirlenmiş yapılara uygulanabilir.fakat bunun temel amacı daha sonra hidrografik yada
topoğrafik ölçülere hizmet olabilir.o zaman bu hidrografik yada topoğrafik sinyal olarak bilinir.
konumu üçgenleme ile belirlenen dünya üzerindeki bir nokta.ayrıca trig noktası olarak da
adlandırılır.
ilk istasyonların ve dış noktaların ağı yada ana çerçeve.ana çerçeve sistemin temelidir ve aynı
yada daha üst derecedeki daha önceden tesis edilmiş nirengi istasyonlarına değişik noktalarda
bağlanmıştır.ayrıca ölçü ağına bknz. tanım 1.
yön tayin teodolitine bknz.
görüş hattını yükseltmek amacı ile kullanılan yapı. genellikle iki bağımsız yapıyı kapsar.biri
diğerinin içindedir. merkez yapı teodoliti dış yapı ise gözlemci ve sinyali destekler. ayrıca bilby
çelik tepesine bknz.
üç adet eşit olmayan eksene sahip elipsoid. kısa olanı kutup eksenidir. diğer iki uzun eksen
ekvator düzlemi içindedir.
arazi kontrolüne bknz.
nirengi noktalarının koordinatlarını veren bir alan üzerindeki nirengilerin detaylı bir kaydı.
belirli ordu birimleri tarafından yayımlanan, doğru olarak yerleri tayin edilmiş arazi noktaları
hakkında gerekli bilgiyi içeren bir liste (yayın yatay ve/veya düşey kontrol noktalarının ayrı ayrı
tanımlamaları ile birlikte tüm mümkün konumsal veriyi ve yükseklikleri içerir. genelde büyük
ölçekli pafta sınırları içinde kontrol noktalarının konumlarına göre düzenlenir)
bknz. nirengi istasyonu.
mesafeler ile birlikte düşey açı gözlemlerinden yükseklik farklarının tespiti. bir çeşit endirekt
yükseklik belirleme.
üçgen kenarlarının genellikle elektronik metodlarla ölçüldüğü ve açıların ölçülmüş kenarlardan
hesaplandığı bir ölçme yöntemi. ayrıca triangulasyona bknz.
bu noktalardan oluşan üçgen kenarlarının uzunluklarını ölçerek ve dengeleyerek konumlarını
birbirlerine göre rölatif olarak belirlenmiş noktalar ağı.
bir noktanın konumunun bu noktadan konumu bilinen üç nokta arasındaki doğrultu açıları
ölçülerek belirlenmesi.
kesme işleminde kolaylık sağlayan orijinal üzerinde yer alan hatlar (çizgiler)dir.
baskı sonrası kullanım dışında kalan kısmın kesilip atıldıktan sonra kalan kısmının belirttiği
harita veya pafta boyutu.
biri düşey, ikisi sabit eğik açılı üçlü kamera düzeneği. kamera eksenlerinin üçüde uçuş
eksenine dik bir düzlem içinde yer alır.
bknz. fon kamera fotoğrafçılığı
tek mercekten alınmış gibi fotoğraf elde etmek için çok mercekli bir fotoğrafın dönüştürülmüş
çıktılarının nasıl düzeltileceğini gösteren tablo.
güneşin maksimum denklinasyonunda diğer bir deyişle gök ekvatoru’ndan yaklaşık 23°27’lik
açı yaparak eriştiği kuzey denklinasyon paraleli veya dünya üzerinde bunun karşılığı olan
paraleldir.
gök ekvatorundan yaklaşık 23 27’ da, maksimum deklinasyondayken güneşin ulaştığı
deknilasyon kuzey paraleli veya ona karşılık gelen yer paraleli.
gök ekvatorundan yaklaşık 23 27’ da, maksimum deklinasyondayken güneşin ulaştığıı
deklinasyon güney pareleli veya ona karşılık gelen yer paraleli.
güneşin maksimum denklinasyonunda diğer bir deyişle gök ekvatoru’ndan yaklaşık 23°27’lik
açı yaparak eriştiği güney denklinasyon paraleli veya dünya üzerinde bunun karşılığı olan
paraleldir.
vernal ekinoksa göre dünya etrafında ayın dönüşünün ortalama periyodu, yaklaşık 27 1/3 gün.
güneşin vernal ekinokstan iki geçişi arasındaki zaman aralığı.tropik yıl mevsimler yılıdır ve
temel takvim yılıdır. ayrıca astronomik yıl; ekinoktial yıl; doğal yıl; solar yıl olarak da
adlandırılır.
troposfer ve strotosfer arasındaki geçiş bölgesi tropopause normal olarak kutuplarda 25000
45000 feet ve tropiklerde 55000 feet tedir. ayrıca atmosfere bknz.
yükseklik ile birlikte ısı değişimin rölatif olarak çok olduğu en alçak atmosfer karmanı.troposfer
bulutların olduğu karışımın devamlı olduğu ve az ya da çok tam olan bir bölgesidir.
troposferin fiziksel özelliklerindeki düzensizlikler ve devamsızlıkların bir sonucu olan
saçılmadan dolayı radyo dalgalarının dağılması.
denklunatuvara bknz.
teleskop tüpünün tepesine sabit olarak tutturulmuşbir düzece sabit ingiliz aleti.
1.manyetik kuzeyin tersine gerçek kuzey ile ilişkili.2.hayal gücü ile karşılaştırıldığında reel olan,
gerçek güneş gibi.3.hareket eden bir noktayı temsil eden rölatif ‘ekarşıt olarak, gerçek rüzgar
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 108/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
true altitude
gerçek yükseklik
true amplitude
true anomaly
true azimuth
true bearing
gerçek ölçek
gerçek anomali
gerçek azimut
gerçek semt
true depression angle -
gerçek basıklık açısı
true direction
true error
true horizon
gerçek doğrultu
gerçek hata
gerçek ufuk(jcs)
true line
true meridian
gerçek hat
gerçek meridyen
true north
gerçek kuzey(jcs)
true place
true position
gerçek gerçek yer
gerçek konum
true prime vertical
gerçek birinci düşey
true sideral time
true solar time
true sun
true to scale
gerçek yıldız zamanı
gerçek güneş zamanı
gerçek güneş
gerçek ölçek (doğru ölçek)
true value
gerçek değer
turning point
dönme noktası
turret graver
“turret” başlıklı kazıyıcı
tusche
tusching
litografik işlem
two base method
iki temel metodu
two body orbit
iki cisim yörüngesi
two body problem
iki cisim problemi
two dimensional pantograph
iki boyutlu pantograf cihazı
two point problem
iki nokta problemi
two step
enlargement/reduction
iki aşamalı büyütme/küçültme
two-dimensional
(2-d) data
type
iki boyutlu (2-b) veri
typography
u.s. control survey nets
matbaacılık
birleşik devletler kontrol ağı
u.s. engineer precise leveling
rod
u.s. geological survey level
birleşik devletler hassas
nivelman mirası
birleşik devletler jeolojik ölçüm
nivosu
u.s. geological survey precise
birleşik devletler jeolojik ölçüm
matbaa harfi (dizgi)
gibi, hem dünya hem de uzaydaki sabitlenmiş bir nokta ile ilişkili.4.gerçek yükseklikte olduğu
gibi düzeltilmiştir.5.bodean mantığında kullanıldığı gibi (doğru/yanlış) değerlerinden biri.
1.(jcs) bir uçağın ortalama deniz seviyesinden ölçülen yüksekliği.2.gök ufkunun üzerindeki bir
gök cisminin yüksekliği. ayrıca gözlenmiş yükseklik olarak da adlandırılır.
gerçek doğu ya da batıya göre rölatiftir.
anomaliye bknz. tanım 3.
gerçek kuzeyden itibaren ölçülen herhangi bir hattın yatay doğrultusu.
yeryüzü üzerindeki bir hat ile meridyen hattı arasındaki yatay açı.abd’deki ilk arazi sınırları
tanımlamalarının çoğunda gerçek semt terimi kullanılmıştır. astronomik gözlemler ile elde
edilmiş kuzey noktası doğrultusuna bağlı olarak gerçek kuzey ile bağlantılıdır. eğer astronomik
olarak tesbit edilmiş semt kullanılırsa, gerçek semt yerine astronomik semt terimi tercih edilir.
fotografik amaçlı uçaklarda eğik kameraların gerçek ufka bağlı olarak ayarlanması. pozlama
istasyonundan eğik fotoğrafın asal noktaya ve gerçek ufka olan ışınla ifade edilir.
gerçek kuzeyden itibaren açısal mesafe olarak ifade edilen yatay doğrultu.
bknz. sonuç hata.
1.bir görüntü noktasından geçen biryatay düzlemin sınırı.2.fotogrametride bir mercek
sisteminin merkezinden geçen bir yatay düzlemin sınırı.
bir ölçünün iki köşesi arasındaki sabit hat.
coğrafik kutuplardan geçen büyük daireyi, manyetik meridyen, pusula meridyeni ya da grid
meridyeninden ayıran tarim.
gözlemcinin bulunduğu noktadan coğrafik kuzey kutbuna olan doğrultu. hehangi bir coğrafik
meridyenin kuzey doğrultusu. (terim orjinal olarak astronomik kuzeyi manyetik kuzeyden
ayırmak amacı ile uygulanmıştır.
bknz. gerçek konum.
presesyon ve nutasyonu da içeren bütün bilinen düzeltmeler yapıldıktan sonra bir gök cisminin
konumu.
manyetik ya da grid birinci düşeylerinin manyetik ya da grid batı ve doğu noktalarından
ayrıldığı gibi ufkun gerçek doğu ve batı noktalarına doğru olan düşey daire.
bknz. görünen yıldız zamanı.
bknz. görünen güneş zamanı.
bknz. görünen güneş.
harita üzerindeki ölçümlerin belirtilen harita ölçeğiyle tam uyumlu olması durumudur. bütün
harita izdüşümlerinde bazı ölçek değişiklikleri içerdiğinden ölçek haritanın her yerinde doğru
değildir.
tamamen hatasız büyüklük değeri. fiziksel ölçüler düşünüldüğünde tam anlamıyla hatalar
bilinmediğinden dolayı, bir büyüklüğün gerçek değeri doğru olarak bilinmeyecektir. ölçü işinde
en muhtemel değer, büyüklüğün gerçek değerini en iyi temsil eden değer olarak kullanılır.
eksi görüşün (öngörüş)ve artı görüşün (arka görüş)her ikisinin birden alındığı doğru
düzlemlerdeki çizginin üzerindeki nokta. aynı zamanda topoğrafik ölçümlerde, başka bir
istasyona hareket ettiğinde aletin işaret çubuğunun tutulduğu herhangi bir nokta. bu dönme
noktaları gelecekteki kullanımları için bağlantı veya kontrol noktası olarak genellikle
işaretlenirler.
değiştirerek birkaç ağırlık noktası kullanımına izin veren böylece nokta değiştirirken kazıma
işini durdurmayan bir kazıma aletidir. “turret” başlık arzu edilen noktanın konumuna döndürülür
ve kazımaya devam edilir.
litoğrafik kalıplarda baskı alanının taslağını çizmek için bir mürekkep.
bir baskı kalıbında “tusche” yardımıyla çizgi düzelterek, yazı yazarak ve dolgu ekleyerek
görüntü üzerinde ek çalışma yapma işlemidir. litoğrafik gösterim de denilmektedir.
üç barometre kullanılarak barometrik yükseklik belirleme yöntemi. iki barometreden biri bilinen
bir noktanın yükseğine yerleştirilmiş ve diğeri bilinen bir yüksekliğin altına yerleştirilmiş ve iki
bilinen nokta arsında hareketli bir barometre. yüksekteki ve alçaktaki barometrelerin ısısı her 5
dakikada bir okunur ve kayıt edilir. hareketli barometre ve sicaklığı her bir istasyona varılınca
okunur ve kayıt edilir. veri, büro işlemleri ile konum belirleme yöntemi + - 1m. hata ile
çalışmaktadır.
başka bir nokta kütlenin gravitasyonel çekiminin ve diğer kuvvetlerin olmadığında bir nokta
kütlenin hareketi.
kendi gravitasyonel çekimlerinin etkisi altında, iki nokta kütlenin ya da rölatif hareketin
davranışının gök mekaniğindeki problemi.
yükseklik modeli yapımında, istenilen ölçekte, düz harita münhani çizgilerinden üç boyutlu
arazi tabanının kesilmesine izin veren bir cihaz.
yerleştirilecek noktayı içermeyen bir hattın uzunluğunun bilinen bir faktör olması ile bir noktanın
konumunun belirleme problemi.
küçük bir görüntünün izdüşürülme ve baskı tekniği olup istenilen boyutta tekrar kopyalama ve
izdüşürülme tekniğidir. bu daha çok kopya boyutu/kamera limitlerinin tek işlemli büyütme ve
küçültmeye olanak tanımadığında gerekli görülür.
2 boyutta alansal veri, örneğin kuzey-doğu veya enlem-boylam.
tipoğrafik baskıda mürekkepliyken kağıt veya diğer malzemeye baskı için kullanılan kabartma
harf veya şekil taşıyan metal bir bloktur. negatif veya pozitif “stripping film” şeklinde de olabilir.
kategorileri şunlardır: elle düzenlenen soğuk dizgi ; (metale işlenen) monotype ; phototype
(negatif veya pozitif film) ve photontype (film). dizgi şekil ve boyut ile tanımlanır.
dizgi kompozisyonu ve kabartma dizgi yüzeylerinde baskı elde etme sanatıdır.
iki kontrol ölçüm ağı, ulusal jeodezi servisi “national geodetic survey” tarafından birleşik
devletler çapında, denizcilik haritaları ve topoğrafik haritaların kontrolü için genişletilmiş olup
şunları içermektedir: 1.yatay kontrol ölçüm ağı birinci ve ikinci derece triangulasyon arklarıyla
birinci ve ikinci derece travers kenarlarını içermekte olup bunların bir bölümü birleşik devletler
jeoloji servisi “u.s. jeoloji survey”, mühendisler birliği ve diğer organizasyonlar tarafından
gerçekleştirilmiştir. bu ölçüde türetilen veriler 1927 kuzey amerika datumuna dayandırılarak
koordinatlandırılmış ve düzeltilmiştir. ulusal jeodezi servisi (ngs) yatay kokntrol ağını 1983
kuzey amerika datumuna göre sürekli olarak yeniden hesaplanmaktadır. 2.düşey kontrol ölçüm
ağı nivelman noktalarından binlercesinin yüksekliğini yaygın bir datum olan ortalama deniz
seviyesi üzerinde tespit eden birinci ve ikinci derece özel nitelikli nivelman hatlarını
içermektedir.bu ağ birleşik devletler jeoloji servisi (usgs) , mühendisler birliği ve diğer
organizasyonlar tarafından gerçekleştirilen nivelman hatlarını içermektedir.
12 feet uzunluğunda cm taksimatlı ve t şeklinde bir kesite sahip olan miradır.
paslanmaz çelikten imal edilmiş kısa bir nivo tipidir.bu bir iç odaklama teleskopuna
sahiptir,hava kabarcığı sonda çakıştırma “end coincidence” metodu ile merkezlendirilir.bu
metot gözlemci tarafından ayarlanan stellite aynası ve bir prizma sistemi yardımı ile uygulanır.
1. bu mira yard ve yard’ın alt birimleriyle bölümlendirilmiştir. kılağındaki üç noktanın herbirinde
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 109/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
leveling rod
hassas nivelman mirası
ufki
ultra wide-angle lens unchecked spot elevation
açı
ultra geniş açılı mercek
kontrol edilmemiş nokta
yüksekliği-
unchecked spot elevation
kontrolsüz nokta yüksekliği
uncontrolled mosaic
kontrolsüz mozaik
underground mark
yeraltı işareti
undershoot
kısa kalma
undevelopable
geliştirilemez
undo
undulation of the geoid
universal analog photographic
rectification system
universal instrument
universal level
universal plotting sheet
geri alma
jeoid ondülasyonu
evrensel analog fotoğrafik
düzeltme sistemi
evrensel alet
evrensel nivo
universal çizim paftası
unıversal sketchmaster
universal time
universal sketchmasterevrensel zaman
universal time coordinated
koordinatlandırılmış
(ayarlanmış) evrensel zaman
universal dönüştüren yazıcı
universal transforming printer
universal transverse mercator
(utm) coordinates
universal transverse mercator
(utm) grid (jcs)
utm koordinatları
unperturbed orbit
unstable type gravimeter
bozulmamış yörünge
değişken sallanan tipli gravite
ölçme cihazı
updating
upper branch
güncelleştirme
üst meridyen
upper culmination
upper limb
üst kolimasyon
üst uzuv,dal meridyen
upper motion
upper transit
üst hareket
üst geçiş
user interface
kullanıcı arayüzü
utm gridi
ut0 time
ut1 time
ut 1 zamanı
ut2 time
ut2 zamanı
vacuum box
emme/emiş kutusu
vaisala comparatör
vaisala komparatörü
value
vanishing line -
deger
kaybolan çizgi
vanishing point -
kaybolan nokta
variable contour interval
değişken münhani aralığı
variable length field
değişken uzunluklu kolon
(öznitelik)
değişken uzunluklu kayıtlar
variable length records
variable perspective camera
değişken perspektif kamera
sistemi
yard biriminin en yakın binlik değerine okuma yapılır.bu üç okumanın toplamı şu halde
ortalama okumanın feet birimindeki en yakın binlik değeridir.2. artı işaretli kesişimlerin olduğu
12 feet’ten biraz daha fazla uzunluğu olan bir hedef mira.bu miranın iki şekli vardır. tek ve çift
yönlü hedef mira.
yatay düzlemdeki açı.
bknz. süper geniş açılı mercek.
stadya çizgilerinde yan tatbikler, kontrol edilmemiş düşey açılar ve barometrik nivelman gibi
kontrol edilmemiş arazi ölçme metodları ile belirlenen yükseklik, bununla birlikte tekrar eden
fotogrametrik okumalarla belirlenen yükseklikler.
yükseklik kontrol edilmemiş yer ölçme yöntemleri ile tespit edilir, kontrolsüz düşey açılarla ve
barometrik nivelmanla gibi.ayrıca bir yükseklik tekrarlı fotogrametrik okumalarla da tayin edilir.
düzeltilmemiş baskılardan oluşan mozaik.yer kontrolü veya başka bir yöneltme olmadan
baskıdan baskıya detayların çakıştırılması ile uygulanann yöntemdir. üzerinden doğru ölçüm
ve yön ölçümü yapılamaz. bknz. kontrollü mozaik
bir ölçüm nokta setidir ve yer işareti merkezinin altına doğru çeküllendirilir,yer işaretine bir
hasar geldiğinde korunması içinde yer işaretinden ayrıdır.
veri toplama işlemi esnasında, özellikle elle sayısallaştırma sırasında oluşan veri kaybı,
sayısallaştırma hatası. bu hatada çizgisel veri kesişim noktasına ulaşmaz, kısa kalır. bu hata
bir yapıştırma (snap) yazılım fonksiyonu ile düzeltilebilir.
basınç uygulamadan veya bazı kısımlarını uzatmadan bir düzlem oluşturacak şekilde
düzleştirilemeyen küre benzeri bir yüzey.
bilgisayara verilen bir önceki komutu iptal etme yeteneği.
jeoid yüksekliğine bknz.
trimetrogon veya herhangi diğer hava fotoğrafı tipinde,panoramik kapsamayı içermesi için
detayların hızlı transfer edilmesine olanak sağlayan elektronik düzeltme sistemi.
bknz. altaazimut alet.
bknz. sirküler (dairevi) nivo.
yeryüzünün herhangi bir kısmı için hızlı bir çizim haritası oluşturmayı mümkün kılarak enlem ve
boylam çizgilerinden birinin gösterilmediği fakat kullanıcılar tarafından çizilecek olan bir çizim
haritasıdır. çizim haritası ve konum çizim haritasına bknz.
düşey ve eğik fotografların kullanılabildiği bir çeşit sketchmaster.
1. zaman sinyallerinin koordinatlandırılmış olarak yayımı için temel,geceyarısı 00.00’dan
itibaren sayılır.yani (cut) koordinatlandırılmış evrensel zaman denir. 2. göksel navigasyon
tatbiklerinde yerin mutlak ratosyonel yöneltmesini veren zaman.birleşik devletler denizcilik
rasathanesi tarafından tayin edilen artışların tatbikindeki (cut)’dan elde edilir. 3. birleşik
krallığın resmi olarak devlete ait zamanı.eskiden greenwich ortalama zamanı denirdi.
yeni ayarlanmış (koordinatlandırılmış) evrensel zaman denir.bknz. evrensel zaman.
bilinen bir kamera distorsiyonunun giderildiği veya dengelendiği veya bazı olaylarda görüldüğü
durumlarda cam diopozitifleri oluşturmak için özel tasarımlı bir baskı cihazıdır. cam diopozitifler
ise ölçeğinde, büyütülmüş veya küçültülmüş olabilir.
universal transvers merkator gridinde bir noktanın konumunu belirten büyüklüklerdir.
84° kuzey merkator ve 80° güney enlemleri arasında kalan dünyanın haritalanmasında
uygulanan transvers merkator izdüşümüne dayalı askeri bir grid sistemidir.
bknz. normal yörünge.
bu gravite ölçme aleti değişkenlik,karasızlık noktasına yaklaşan bir hareketli sistem kullanır ki
bu sistemde gravitedeki küçük değişiklikler sistemde relatif olarak daha büyük hareketlere
neden olur.
mevcut veriye yeni bilgi ekleme veya değişiklikler yapma yeteneği.
kutuptan kutuba gök meridyenin yada bir meridyenin yarısı olup bu meridyen bir yerden (ki bu
yer zenittir) geçer.
bknz. kolimasyon.
en büyük enleme sahip gök cisminin dış köşesinin yarısı olup en düşük enleme sahip olan alet
meridyen yarımı ile zıtlık (çelişki) içerisindedir.
(ölçme)bir tekrarlı aletin üst kısmının rotasyonu.
bir gök cisminin gök meridyenin üst bölümünden geçişi.aynı zamanda superior transit de
denir.bknz. culmination.
operatörün çeşitli veri tabanları ve uygulama modülleri ile arasında iletişim kurma yolu,
metodu.
yıldız geçişlerinin gözlem zamanından türetilen ortalama üniversal zaman.kutup gezinmesi
nedeniyle meridyenlerin yönlerinin değişmesinden dolayı ut0 zamanı bundan etkilenecek ve
düzensiz olacaktır.bknz. ut1 time, ut2 time
ortalama ekvatoryal sistemde yerin anlık ekseni etrafında gerçek açısal dönüşü. ut1,ut0’a
gözlem istasyonunun anlık ve ortalama boylamları arasındaki farktan dolayı bir düzeltme
getirmek yoluyla hesaplanır.ut1 düzenli bir hareketi olmayan anlık yer dönme eksenine bağlı
olarak tanımlandığından düzenli olarak değişmez.bknz. ut0 time,ut1 time.
önceden belirlenen peryodik değişimlerden arınmış fakat düzensiz ve seküler değişimlerden
etkilenen yerin ortalama açısal dönüşü.ut2,ut1’in dönme hızındaki mevsimsel değişimler
nedeniyle düzeltilmesiyle elde edilir. bknz. ut0 time,ut1 time,univesal time coordinated.
plastik kabartma haritaların şekillenmesi için kendi emme ünitesini bulunduran kalıp şeklindeki
bir çerçevedir.
optik imterferometre kullana hassas mesafe ölçme aletidir. bu alet 864 metreye kadar olan
uzunlukları 0,1ppm doğrulukla ölçebilmektedir.
bknz. absolute value;adjusted value;most probable value;observed value;true value
fotografta bir yüzeye paralel olan bütün paralel çizgi sistemlerindeki kaybolan noktaların
bulunduğu doğru çizgi.
fotograf düzleminde,obje uzayı kapsamında paralel çizgiler sistemine karşılık gelen noktanın
görüntüsü.
birbirine benzer olmayan bir münhani aralığıdır. sabit bir münhani aralığı içermeyen kartografik
kaynak malzemenin kullanımı veya yükseklik bilgilerinin en uygun gösterimi için belirgin arazi
türlerine münhani aralığını uyumlu kılma nedeniyle ortaya çıkar.
uzunluğu içeriğini depolamak için gerekli olan depo miktarına göre belirlenen kolon,öznitelik.
değişken uzunlukları fazla olan karakter ifadeleri ve koordinat dizileri için kullanışlıdır.
bu kayıtlar değişken sayıda kolonlara (veri elemanlarına) sahip olabilirler veya değişken
uzunluklu kolonlara ya da her ikisinede birden sahip olabilirler. değişken uzunluklu kayıtlar
genel olarak veri işlemeyi kolaylaştırmak için birbirinden ayrılmış kolonlara ve/veya byte
sayılarına sahip olabilirler. ayrıca bkz. legth records.
haritaların bir projeksiyondan diğerine dönüşümünde ve büyük odak uzaklıklı, dönüklüğü fazla
olan fotografların rektifikasyonunda kullanılan ve en basit yapıda standart tipte bir görüntüleme
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 110/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
variable ratio pantograph
variance
değişken oranlı pantograf
variation
variation of coordinate
method
variation of latitude
variation of the poles
varyasyon
koordinat metodunun değişimi
enlem değişimi
kutupların değişimi
variometer
vectograph
varyometre
vektograf
vector
vektör
vector data
vektör veri
vector map product (vmp)
vektör harita ürünü (vhü)
vector product format (vpf)
vektör ürün formatı (vüs)
vector product standard (vps)
vektör ürün standartı (vüs)
vector quantization
vektör nicelendirme
vector refresh display
vectorial angle
velocity correction
veriyi yeniden görüntüleyen
ekran
vektörel açı
hız düzeltmesi
vening meinesz formulas
verbal scale
verify
vening meinesz formülleri
eşit ölçek
onay/doğrulama
vernal equinox
ilkbahar noktası
vernier
verniyer
vernier closure
vertex (vertices)
verniyer kapanması
zirve, uç
vertex of curve
vertex(vertices)
en yüksek nokta
vertical
vertical angle
düşey
düşey açı
vertical angle bench mark
vertical angle station
vertical angulation
düşey açı yükseklik noktası
düşey açı istasyonu
düşey angulation
vertical axis
düşey eksen
vertical bridging
vertical circle
düşey bağlantı
düşey daire
vertical collimator
düşey kolimatör
vertical comparator
düşey komparator
vertical control
düşey kontrol
vertical control datum
düşey kontrol datumu
vertical control net
düşey kontrol ağı
kamerası ve küresel yapıda büyük ön yüzey ayna aparatından oluşan bir sistem.kamera
bileşenleri bir projektörle yer değiştirildiğinde,yersel gözlemlerle çekilen ay fotograflarının
rektifikasyonunu mümkün kılmaktadır.
pantografa bknz.
en çok kullanılan dagıtım ölçütü yada istatistik analizlerde dağılım ve hatalarla ilgili olarak en
çok kullanılan bir ölçüt.aynı zamanda ortalama karesel sapmada denir.varyans hesaplamak
için önce herbir ölçünün ortalamadan farklarının kareleri toplanır daha sonra n- 1’e bölünür.
bknz. magnetic variation
gözlemlerdeki en iyi uyumu ve matematiksel homojenliği sağlamak için jeodezik noktaların
koordinatlarının değiştiği ölçülerin dengelemesi için bir metod.
kutuplardaki değişime bağlı olarak noktaların astronomik enlemlerindeki küçük değişim.
yerin dönme ekseninin anlık konumunun fiziksel yeryüzüne göre küçük değişimleri.aynı
zamanda polar motion’da denir.bknz. conventional international origin
özellikle dünyanın manyetik alanındaki kuvvetleri karşılaştırma etmeye yarayan cihaz.
birbirinden
900 ayrık olan düzlemlerdeki ışığı polarize eden iki superimpoze görüntüden
oluşan stereoskopik fotoğraf. bu görüntüler dik açılı polarizasyon eksenleriyle polaroid
gözlüklerinden görüntülendiğinde derinlik izlenimi elde edilir.
1. büyüklüğü ve yönü olan bir nesne (büyüklükmiktar) 2. (veriyapısı) pozisyonu kuvvetlendiren
veri yapısı.homojen birimler noktalar , çizgiler ve poligonlardır.3. çoğunlukla başlangıç ve bitiş
noktalarının koordinatıyla ifade edilen büyüklük ile yönlendirilmiş çizgi parçası. 4. (bilgisayar
programlaması matematik) bir boyutlu dizi formundaki vektör verisi.
her bir kartoğrafik detayı bir özel tanımlama (detay kodu) ve bir konumsal uzantı (coğrafi
konumu) ile temsil eden veri. coğrafi konum 2-boyutlu (sadece içerir) olabilir.detaylar nokta,
çizgi veya alan detaylar olarak kategorilendirilirler. bir nokta yatay konum) veya 3-boyutlu
(yüksekliğide detayın konumu tek bir koordinat çifti (3-boyutlu veri için üçüz) ile tanımlanır.
çizgi detayın konumsal ifadesi çizgi boyunca uzanan noktaların koordinatları dizisi ile
tanımlanır. alan detayın ifadesi, sınırını teşkil eden çizgi detay ile tanımlanır. vektör veri; sıralı,
zincir düğüm veya topolojik veri yapısında depolanır.
vektör formda, elektronik harita sunuş ürünü tanımlamak için kullanılan genel bir terim. vhü;
çizgi parçaları (vektörler), noktalar veya doğrusal olmayan alan poligonlar olabilir, bu şekilde
gösterilebilir veya sembolleştirilebilir. detaylar yüzey materyaline, yapısal kompozisyonuna
veya radar sinyallerine göre özniteliklendirilebilirler. görsel sunuşlar için renk doldurma yazılımı
gerekebilir.
vektör ürünleri cd-rom ortamında sağlamak, depolamak ve coğrafi bilgi sistemlerinde
işleyebilmek için dizayn edilmiş bir yer ilişkisel veri yapısı.
vüf sayısallaştırma anlaşmalarını, bölümlemeyi, detay özniteliklendirmeyi ve kodlamayı içeren
kullanıcı sistemlerine yönelik standartlar.
veri blok sayısının code kelimeleri isimli belirli bir seri blok sayısına eşitlendiği bir kayıplı
sıkıştırma tekniği.
üzerinde görüntünün vektör olarak görüntülendiği ve saniyede yaklaşık 30 kez yeni bir elektron
ışın geçişi ile tazelenmesi gereken bir katod ışın tüpü.
doğrultuların dayandırıldığı sabit bir hat ile yarıçap vektörü arasındaki açı.
yükseklik,sıcaklık ve nemi gözönünde bulundurarak gerçek hızı elde etmek amacı ile ışık
hızına getirilen düzeltmedir.
gravite verilerinden yararlanarak çekül sapması bileşenlerini hesaplayan formüller.
eşdeğer ölçeğe bknz.
1.verilerin kopyalanması veya diğer bir işlemin doğru olarak yapıldığını belirlemek. 2. mevcut
standartlara veya talimatlara uygun olarak sayısal verilerin doğruluğu, gösterimi ve tamlığının
onaylanması.
göksel ekliptik ve ekvatorun kesim yeri,güneşin deklinasyonun güneyden kuzeye geçtiği nokta.
(21 mart günü) aynı zamanda first of aries,first point of aries , mart ekinoksu da denir.bknz.
ortalama ekinoks.
ana cetvel üzerindeki en küçük bölümlemenin kesirli kısmını hassas bir şekilde ölçmeye
yarayan ana cetvel boyunca yerleştirilmiş yardımcı bir küçük cetvelden oluşan bir alet.
ufuk kapanması ölçüm istemleri süresince başlangıç ve bitiş vernier okumaları arasındaki fark.
en yüksek nokta. bir büyük dairenin zirve noktaları kutuplara en yakın noktalardır. ayrıca apex
de denir.
point of intersection’a bknz.
büyük dairenin kutuplaraen yakın noktaları vertices’dir. aynı zamanda apex olarakda
adlandırılır.
herhangi bir noktada jeoide olan dik çizgi.gravitenin etki ettiği doğrultu.bknz. lokal düşey.
1. düşey düzlemdeki bir açıdır.2. (ölçme) bir düşey açıyı oluşturan doğrultulardan bir tanesi
genellikle zenit doğrultusudur ve açı zenit mesafesi olarak isimlendirilir;veya depresyon açısı
veya yükseklik açısı olarak isimlendirilen ufuk düzlemi ile düşey düzlemin kesişimiyle oluşan
açı.iki doğrultu arasındaki düşey açı yukarıda tanımlanan iki düşey açının kombinasyonundan
oluşur.
yüksekliği düşey açı ölçülerek hesaplanmış noktadır.bknz. bench mark.
bknz. bütünleyici nokta.
uzunluk ve düşey açı kullanılarak yükseklik farklarının elde edilmesi işlemi.jeodezide
trigonometrik nivelman aynı anlamda kullanılır.
(teodolitte) aletin dönme ekseninden geçen hattır.iyi kalibre edilmiş bir alette bu eksen düşey
konumu ihtiva eder.yatay bölüm dairesinin ortasından geçer ve bölüm dairesinin düzlemine
diktir.
bknz. bağlantı.
1. nadir ve zenit boyunca uzanan göksel küredeki bir büyük dairedir.düşey daireler ufuk
düzlemine diktir.2. bir alet üzerine bölümlenmiş kısmının düşey düzlem üzerine
yerleştirilebileceği şekilde yerleştirilmiş bölümlenmiş bir disktir.astronomik ve geodezik işlerde
düşey açının ölçülmesi için kullanılır.
kolimasyon ekseni(optik eksen) düşey eksen (çekül eğrisi ekseni) ile çakıştırılabilecek şekilde
yerleştirilmiş bir dürbündür.düşey kolimatör optik çekül eğrisi işlevini görür;çok yüksek bir
binanın üzerindeki noktayı yere indirmek (veya tersini) yapmak için tasarlanmıştır.optik çekül
olarak da bilinir.
(sarkaç) uzunluğu bilinen bir çubuk ve sarkaçın uzunluğunu ölçebilecek şekilde karşılıklı olarak
yerleştirilmiş iki mikroskoptan oluşan ve bir sarkaç için tasarlanmış düzenek.
genellikle ortalam deniz yüzeyi gibi gerçekte olmayan (izafi) bir yüzeye göre sadece
yükseklikleri belirlemek için yapılan gözlemlerdir.
yüksekliklerin hesaplandığı herhangi bir referans yüzeyi (örn. ortalama deniz yüzeyi) düşey
datum düşey jeodezik datum ismi de verilir. bknz. datum seviyesi ,referans seviye,referans
düzlem.
bknz. 2 nolu ölçme ağı tanımı.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 111/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
vertical control point
vertical coordinates
düşey kontrol noktası
düşey koordinatlar
vertical curve
düşey eğri
vertical datum
vertical deformation
düşey datum
düşey deformation
vertical exaggeration
düşey abartma
vertical extension
vertical geodetic datum
vertical intensity
düşey uzanım
düşey jeodezik datum
vertical obstruction data (vod)
düşey engel verisi (dev)
vertical parallax vertical pass point
vertical photograph
düşey paralaks
düşey şiddet
düşey fotograf
vertical plane
düşey düzlem
vertical stereo triangulation
düşey stereo üçgenleme
vibration
video disc
salınım
video disk
video point positioning data
base (vppdb)
video nokta konumlandırma veri
tabanı (vnkvt)
viewfinder
vignetting
görüntü bulucu
vignet etkisi
virtual gravity
sanal gravite
virtual image
virtual ppı reflectoscope (vpr)
chart
visibility chart
hayali görüntü
görünürlük haritası
visible horizon
visual
görünen ufuk hattı
görsel keskinlik
visual range
görülebilir mesafe
wading rod
wading rod
wall map
warped model
saplama çubuğu
geçme çubuğu
duvar haritası
eğik model
water leveling
waving the rod
su nivelmanı
mira sallaması
weather map
hava (durumu) haritası
weber
geomanyetizma
wedge
kama ( takoz, kıskı, sıkıştırma)
weight
ağırlık
weight features
detayları ağırlıklandırmak
weighted mean
ağırlıklı ortalama
werner map projection
werner harita izdüşümü
wide-angle lens
geniş açılı mercek-
bknz. kontrol noktası,kontrol istasyonu.
bir referans datumunun altında veya üstünde olan bir noktanın düşey mesafesidir.noktalar
datumun altında veya üstünde olmalarına göre (+) veya (-) değerler alır.
değişik eğimdeki katmanları birleştirmek ve bir katmandan diğerine geçişteki ani kıvrımları
engellemek için kullanılan parabolik eğridir.bu katman değiştirme metodu genellikle iki katman
arasındaki farkın cebrik olarak %0.2 ‘den büyük olduğu durumlarda kullanılır.
bknz. düşey kontrol datum.
rölatif yöneltmede x ve y tilt hatalarından dolayı düşey datumu etkileyen kümülatif model
eğikliği (bükülmesi)
1. aynı baz ölçeği korurken baz seviyesinin üzerindeki tüm noktaların görünen yüksekliğini
belirli bir oranda artırarak yaratılan bir model yüzeyindeki değişimdir. 2. bir arazi modeli veya
plastik kabartma haritanın yatay ölçeğinin üzerinde düşey ölçeğin artırılmasıdır.
bknz. uzanım (2. tanım).
bknz. düşey kontrol datumu.
aşağı doğru ise yukarı,yukarı doğru ise aşağıya göre hesaplanan dünyanın manyetik alanının
düşey bileşeninin manyetik şiddeti.
uçakları zorlayacak ve görev planlayıcıları tarafından hazırlanan cruise füzelerinin rotalarını
engelleyecek derecede yeryüzeyinden yüksekte bulunan insan yapımı veya doğal nesneler
hakkında ayrı ayrı konum ve yükseklik bilgisi içeren veri kütüğü. düşey engeller radyo kuleleri,
bacalar, köprüler, enerji nakil hatları gibi insan yapımı engelleri ve belirlenen minimum
yükseklikten daha yüksekte bulunan diğer nesneleri içerir. dev in yerine olası düşey engel
verisi (odev) geçmiştir. ayrıca bkz. probabilistic vertical obstruction data.
bknz. y-paralaksı
bknz. ilave yükseklik bütünleyici.
sonuç fotografın yaklaşık yatay düzlemde olduğu, kamera ekseninin mümkün olduğu kadar
gerçek düşey konuma yakın olduğu durumda çekilen hava fotografı.
1.zenit ve nadir noktalarını içeren ve dünya üzerindeki bir noktadan geçen, aynı zamanda
çekül eğrisinide içeren düzlem.2.(ölçme)içersinde açıların ve mesafelerin gözlenebildiği ve
yatay düzlemle dik açı oluşturan düzlem.
düşey verilerin kurulmasıyla ilgilenen stereo üçgenleme hesabı. düşey stereo üçgenlere yatay
konumlardan ziyade düşey konumların kurulmasındaki doğruluk standartlarına bağlı işlemlerle
sınırlıdır.
bir sarkacın tek bir yöne doğru hareketi.
her iki tarafında video görüntüleri depolayabilen (yaklaşık iki farklı görüntü alanında 200
ortalama büyüklükte paftaya denk) 30.5 cm. (12″) lik sabit açısal hızlı (sav) analog video disk.
ayrıca bkz. cd-rom
kullanımı analitik fotogrametri konumlandırma sistemi (afks) kullanımından daha yönlü ve kolay
olan, monoskopik hassas konumlama yeteneği sağlayan bir dma analog video disk ürünü.
vnkvt gerçek zamanlı koordinat okuma olanağı sağlayan, kolay kullanım ve asgari eğitim
zamanı için dizayn edilmiş bir kişisel bilgisayar kullanır.
(hava kamerası) kameranın görüntü alanını gösteren alet. ileri bindirmeyi sağlamak.
(fotograf) mercekden geçen bazı ışınların durdurulmasına bağlı olarak fotografik görüntü
parçalarının yoğunluğunun kademeli olarak indirgenmesi. böylece mercek fazla eğik ışınlara
müdahale edebilir. anti vignetting bir filtre merkezden kenarlara doğru dereceli olarak
yoğunluğu azaltır. fotografın merkezindeki fazla pozlamayı azaltarak çok geniş açılı
merceklerde homojen yoğunluklu fotografların üretilmesinde kullanılır. 2.basılmamış kağıt
üzerinde dereceli olarak gölgelendirmeyle ekranda sabit bir rengin elde edilmesiyle ilgili
fotografik işlem. açık deniz genellikle bu metodla gösterilir.
atmosferin bir parçasının dünyaya göre rölatif hareketiyla oluşan sentrifuj kuvveti sebebiyle
gücü azalan ve bu atmosfer parçasına etki eden gravite kuvveti.
aynadaki gibi görülebilen fakat bir yüzey üzerinde gösterilemeyen görüntü.
bir tür radar (görüntüsüne dayalı )harita.
belirli bir gözlem noktasından görünen ve görünmeyen bölgeleri gösteren bir özel harita veya
grafik bir gösterimdir.
bknz. görünen ufuk hattı.
insan gözünün bir objeyi görüntülerken detayları ayırma kabiliyetinin ölçümü. bir yay üzerindeki
derece dakikası seviyesinde, karşılıklı iki doğrultu detayının ayrımı yapılabilir.
coğrafik mesafe ile görülebilir mesafe göz önüde bulundurularak belirlenen ışığın sınırlama
mesafesidir.coğrafik mesafe belirli bir yükseklikteki gözün yeryuvarlağın eğimi sebebi ile parlak
bir ışığın etkisi olmadan görebileceği en uzun mesafedir.
su içinde akım ölçümünde kullanılan fit ve on fit bölümlemeleri yapılmış bir çubuktur.
sığ sularda akıntı ölçmek için feet’in ondabirine kadar taksimatlı çubuk.
duvarda gösterilmek için tasarlanmış geniş bir alanın özel amaçlı bir haritasıdır.
fotoğrafik distorsiyon veya yöneltme hatalarından dolayı bozulmuş model datumuna sahip
veya başka sebeplerden dolayı yataylanamayan herhangi bir konumsal model. ayrıca bkz. flat
model.
durgun su yüzeyine göre yükseklikleri ölçerek rölatif yükseklikleri belirleme yöntemi.
nivelmanda miracının en küçük değer nivocu tarafından okumama mirayı bir eksen etrafında
hareket ettirmesi.
(jcs) dikkate değer bir alan üzerinde etkili olacağı öngörülen veya etkileyen hava durumlarını
gösteren bir haritadır. genellikle, harita aynı zamanda birden fazla istasyonun hava
gözlemlerine dayanır. yüzey haritası ve “synoptic” harita da denilmektedir. “haritaya” bknz.
(geomanyetizma) manyetik akı birimi (mks sisteminde) 1 weber = 1 joule/amp=1 kgm2/amp
2
sec
bazı stereoskopların dürbün bölümlerinde kullanılan çok küçük sapmalı yansıtıcı prizma. aynı
zamanda optik takoz olarakta adlandırılır.
bir gözlem, kaynak veya büyüklüğün, aynı veya ilişkili büyüklükdeki gözlem, kaynak veya
büyüklükle karşılaştırıldığında rölatif değeri. en güvenilir metodla belirlenen değer en büyük
ağırlık olarak atanır.
belirli bir veri elemanına veya elemanlarına, analiz veya hesaplamalarda daha fazla önem
kazandırmak için, bu elemanların değerini sistematik olarak arttırma işlemi.
herbir serideki değerlerin kendileri için atanmış ağırlıklarla çarpıldıktan sonra çarpılmış
değerlerin toplamının ağırlıklar toplamına bölümüyle bulunan ortalama.
bonn harita izdüşümünün özel bir durumudur. standart paralel kutupta bulunur ve teğet koni
ise teğet bir düzlem oluşturur. coğrafik meridyenlerden herhangi biri merkez meridyen olarak
seçilir gerçek ölçeğinde bir doğru hat olarak gösterilir. coğrafik paraleller de gerçek ölçeğinde
dairesel yaylar olarak gösterilir ve diğer daireler eğri cizgiler şeklindedir.
750ve 1000arasında kapsama açısına sahip olan mercek.odak uzaklığı objektif köşegeninin bir
buçuk katına eşit olan mercek.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 112/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
wind rose
rüzgar gülü
window
pencere
wing photgraph wing point
kanat fotoğrafı
kanat noktası
winter solstice
kış gündönümü
wipe-on printing plates
witness corner
baskı kalıbı
röper köşesi
witness mark
röper işareti
witness point
röper noktası
witness post
witness stake
working pendulum
world data bank ii (wdbii)
röper yeri
röper kazığı
çalışma sarkacı
dünya veri bankası ii (dvbii)
world geodetic system (wgs)
dünya jeodezik sistemi
world georaphic reference
system
dünya coğrafi referans sistemi
world mean elevation data
(wmed)
dünya ortalama yükseklik verisi
(doyv)
world polyconic grid
dünya çok konili grid
world vector shoreline (wvs)
write once, read many (worm)
vektör formda dünya sahilleri
(vfds)
bir kere yaz, çok kere oku (byço)
wye (y) level
y nivo
x direction
x istikameti
x-axis
x ekseni
x-coordinate
x-correction
x-displacement
x koordinatları
x düzeltmesi
x-yer değiştirmesi
x-motion
x-hareketi
x-parallax
x-scale x-tilt x-y scaler
x-y scaler
yaw -
x- paralaksı
x-ölçeği
x-eğiklik açısı
x-y ölçer
x -y ölçekleyici
dönüklük açısı
y-axis (jcs)
y ekseni
y-coordinates
y-displacement
y koordinatları
y-yer değiştirmesi-
year
yıl
y-parallax
y-paralaksı-
y-scale
y-ölçeği
1. farklı yönlerden esen rüzgarların göreceli frekanslarını gösteren diagram.aynı zamanda
farklı hızların farklı yönlerden esme frekansını yada sadece hızlarını da gösterebilir. 2. farklı
meteorolojik olguların oluşumu ile farklı yönlerden esen rüzgarların arasındaki ilişkiyi gösteren
diagram.
1. nesnelerin ve hareketlerin kullanıcılara sunulduğu bilgisayarlar için bir arayüz bileşeni. 2. bir
etkileşimli grafik sistemde ekran üzerinde belirli bir boyutta ve yerde bulunan ve içinde verinin
sunulduğu bir diktörtgen kısım veya pencere olan bir diktörtgen çerçeve.
çok objektifli bir kameranın kanat objektifinden veya bir kenardan çekilen fotoğraf.
bir tanesi köşede ve bir tanesi ortanın yakınında olmak üzere hava fotoğrafının her kenarı
boyunca alınan, kolayca tanımlanabilen 3 nokta. kontrollü mozaik yapımında radyal kontrolün
genişletilmesinde kullanılır.
1. maksimum güney deklinasyonundaki güneşin ekliptik üzerindeki yeri.diğer adı
kapricornus’un ilk noktası;aralık gündönümü. 2. güneşin maksimum güney deklinasyonuna
ulaştığı an yada 22 aralık civarı.
kullanıcının uyguladığı ışığa duyarlı maddeyle kaplı (yenilenebilir) baskı kalıbı.
1. köşe oluşturan parsel hattı üzerine konulan işaret; yer işareti inşasının muhafaza açısından
pratik olmadığı durumlarda kullanılır.2. köşelerin yer işaretinin kullanımını pratik olmaktan
çıkardığı durumlarda ölçüm hattı üzerinde referans olarak kullanılmak üzere yapılan ölçü
işaretidir.
bir mülk köşesi yada ölçü istasyonundan belirli bir mesafe ve açıda yerleştirilerek tanınması ve
ihyasını kolaylaştıran işaret.
ölçü hattı üzerinde önemli bir mevki işgal eden ve yön ile mesafe haricinde herhangi bir köşe
ile hiçbir ilişkisi olmayan yer işareti.
bknz. röper işareti.
bknz. röper işareti.
gravite yoğunluğunu belirlemede kullanılan sarkaç.
cia tarafından üretilmiş, dünyanın 5 ayrı coğrafik alana bölünmüş olarak sayısal formda
gösterimi, sunuşu. her bir alan; sahilleri (göller ve adalarıda kapsayan), nehirleri ve uluslararası
sınırları gösteren vektör veri içerir. dvbii 1:1 milyon ile 1:4 milyon arasında değişen çeşitli
ölçeklerde sayısallaştırılmıştır.
(wgs) dünyanın şekil ve büyüklüğünü dünyanın ağırlık merkezine göre ağ noktalarının
konumlarını jeodezik datumdan olan dönüşümleri ve harmonik katsayılar cinsinden dünyanın
potansiyelini açıklayan uyumlu parametreler kümesi.
(georef) izdüşümden bağımsız olarak enlem ve boylam taksimatlı tüm harita ve planlara
uygulanabilen dünya çapında konum referans sistemi.(greenwich meridyeni baz alan) yazım
ve çizim için uygun bir formda konumları ifade etme yöntemi sunar.esas kullanımı, hava
araçları ve hava hedeflerinin kullanımında ortak bir zemin hazırlar.
minimum, maksimum ve ortalama arazi yüksekliklerini içeren bir dma veri tabanı. askeri
planlama, komuta ve kontrol sistemlerini desteklemede kullanılabilecek, tüm dünyayı kapsayan
kaba çözünürlüklü yükseklik verisi sağlar.
çok konili bir projeksiyonun elemanlarından matematiksel olarak türetilen bir grid ağının içinde
bulunduğu bir grid sistemidir.
1: 250000 ölçekte; sahilleri, uluslararası sınırları ve ülke isimlerini içeren harita sunuş
sistemlerini, cbs ni ve silah sistemlerini desteklemek için geliştirilmiş bir sayısal veri kütüğü.
1. kullanıcı veri tabanı yaratılması için kullanılan bir lazer disk sistemi. disk kullanıcı tarafından
yalnızca bir kere kodlanabilir, buna karşılık sınırsız sayıda okunabilir. byço diskleri cd-rom disk
çalarlarla uyumlu değildir. 2. byço genellikle sistemlerin kullanıcılarının bilgisi olmaksızın,
kendini bir sistemden diğerine kopyalayan bir yazılım programıdır. ancak aynı zamanda
kütükleri tahrip etmek gibi sisteme bazı zararlar da verebilir.
y şeklindeki kollarla silindirik düzece tutturulmuş dürbünü olan nivelman nivosu.dürbün
kolimasyon ekseni etrafında döndürülebilir ve kaldırılıp aksi kullanılır.bknz. ayrıca fotoğrafik
zenit tübü.
nirengi ağında, yaklaşık değeri alınıp ağın dengelenmesinde gözlenmiş bir istikamet gibi
işleme sokulan gözlenmiş istikamet. nirengi ağının en küçük karelerle dengelenmesi bazen,
yaklaşık değerin ters konum hesabıyla, 3 nokta problemiyle ya da başka yolla hesaplandığı bir
x istikametinin kullanımını ve de gözlenmiş istikametlerin, dengelenmiş değerlerle tutarlı bir
şekilde olmasını sağlayan bir x düzeltmesini elde etmeyi gerektirir.
(jcs) 1. dik koordinat sisteminde yatay eksen; kara, deniz ve hava haritalarında başlangıç
çizgisinden sağa veya sola doğru (doğu ve batı yönünde) uzanan hat. 2. uçuş hattına oldukça
paralel doğrultuda bulunan karşıt müşirleri birleştiren hat.
absis’e bknz.
x yönüne getirilen düzeltme.
görüntü yer değiştirmesinin bir bileşeni.bir nokta görüntüsü dik eksenlerdeki koordinatlarıyla
konumlandığında, x*yer değiştirmesi x ekseni yönündeki hareket edilen mesafeyi temsil
etmektedir.
stereo kıymetlendirme aletinde doğrusal yönlendirme yaklaşık olarak iki projektör istasyonunu
birleştiren doğruya paralel olur.bunu dengelemenin yolu ilgili iki pozlama istasyonu arasındaki
uçuş hattıyla uyumunun sağlanması ile gerçekleştirmektir.
bknz. mutlak stereoskopik paralaks
eğik fotografta çizgi boyunca ölçek, gerçek ufka paraleldir.
x-ekseni etrafındaki dönüklük açısının bileşenleri, uçuş istikametine oldukça yakındır.
analog veriden sayısal formda x ve y koordinatları elde etmeye yarayan alet
analog veriden x ve y koordinatlarını sayısal yapıda sağlayan alet.
1. (hava navigasyonu)uçağın boylamsal ekseninin uçuş istikametinden sapmasına neden olan,
uçağın düşey ekseni etrafındaki dönüklüğüdür. 2.(fotogrametri)kamera veya fotograf koordinat
sisteminin fotograf z ekseni veya harici z ekseni etrafındaki dönüklüğü 3.bazı fotogrametri
aletlerinde ve analitik uygulamalarda dönüklük belirlemede kullanılan terim.
1. dik koordinat sisteminde düşey eksen; kara, deniz ve hava haritalarında başlangıç
çizgisinden yukarı veya aşağı (kuzey ve güney) uzanan hat. 2. orijin (merkez) den geçen ve x
eksenine dik hat.
ordinat’a bknz.
görüntü yer değiştirmenin bileşenidir.bir nokta görüntüsü dik eksenlerdeki koordinatlarıyla
konumlaştırıldığında,y-yer değiştirmesi y yönünde hareket edilen mesafeyi temsil etmektedir.
dünyanın, güneş etrafındaki bir devrini tamamlaması için gerkli 365.25 güneş günü süresi.
bknz. ayrıca anomalistik yıl, takvim yılı, ekliptik yıl, fiktif yıl, büyük yıl, yıldız yılı, tropik yıl.
iki görüntü çifti üzerindeki bir noktanın,hava bazını içeren düşey düzlemden olan dik mesafeler
arasındaki fark.y-paralaksının mevcudiyeti bir veya iki fotograftaki dönüklüğün veya uçuş
yükseklikleri arasındaki farkın göstergesidir ve çiftin stereoskopik incelenmesini zorlaştırır.
eğik fotograf üzerinde,yer üzerinde çizilen herhangi bir çizgi veya asal düşey çizgi boyunca
ölçek asal düşeye paraleldir.
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 113/114
ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ / ULUSAL VERİ STANDARTLARI – KONUMSAL VERİ SÖZLÜĞÜ
y-tilt z motion z scale
y-dönüklüğü
z hareketi
z ölçeği
z time
z value data points
z-axis
z zamanı
z değeri veri noktaları
z ekseni
zenith
zenit
zenith angle
zenith camera
zenit açısı
zenit kamera
zenith camera
zenit kamerası
zenith distance
zenit mesafesi
zenith telescope
zenit dürbünü
zenithal chart
zenithal map projection
başucu haritası
başucu harita izdüşümü
zonal harmonics
zonal harmonikler
zone time
zoom system
zulu time
kuşak zamanı
büyültme-küçültme sistemi
zulu zamanı
bknz. w dönüklük açısı
stereo kıymetlendirme projektörünün düşey doğrultudaki hareketi.
eğik bir fotoğrafta, objenin yüksekliğinin hesaplanmasında kullanılan ölçek. aynı zamanda
yükseklik belirleme yöntemi adıdır.
bknz. evrensel zaman.
belirli bir yüzeye (yükseklik) dik ya da normal olan değerler veren veri noktaları.
üç boyutlu dik koordinat sisteminde, x ve y eksenlerinin kesiştiği noktada bunlara dik bir
eksendir.
gök küresinin düşey olarak başucundan olan noktası.bknz. ayrıca yer merkezli zenit,jeodezik
zenit.
bknz. zenit mesafesi.
optik ekseni zenit yönünde dizayn edilen özel bir kamera.yıldız konumlarını fotograflamaya ve
astronomik konumlarının berlirlenmesinde kullanılır.bknz. fotografik zenit tüpü
optik ekseni tam olarak zenite yöneltilebilecek şekilde dizayn edilmiş özel bir kamera.yıldızların
konumlarını fotoğraflayarak astronomik çekül sapması bileşenlerini hesaplayan formüller.
gözlenen yada tanımlanan nesne ile zenit doğrultusunun arasındaki düşey açı.zenit açısı
yüksekliğin tamamlayıcısıdır. diğer adı zenit açısı.bknz. ayrıca coaltitude.
astronomik enlem tayininde kullanılan ve zenit mesafesindeki küçük farkları ölçmeye yarayan
taşınabilir alet.
azimutal haritaya bknz.
azimutal harita izdüşümüne bknz.
sadece enlemin fonksiyonu olan ve bu yüzden yüzeyin kutup ekseni etrafındaki dönme
simetrisini etkilemeyen küresel harmonikler kümesi.
referans kuşağa ait lokal ortalama zaman.ayrıca bknz. zaman kuşakları.
bknz. pancratic system.
bknz. evrensel zaman.yönde test ve ayar için çevrilebilir.diğer adı (vay nivo)konumlarını
belirlemede
İNGİLİZCE-TÜRKÇE Coğrafi Bilgi Sistemi-Uzaktan Algılama-Harita-Fotogrametri-Uydu Konum Belirleme Sözlüğü [uyarlama: aralık 1999] : 114/114