g§nmXH$s¶... {චA{^¶§Vm ~§Yw§Zmo, g.Z‘ñH$ma, gd© gXñ¶ A{^¶§Ë¶m§Zm ""15 gßQ>~| a A{^¶§Vm {XZm{Z{‘Îm g§KQ>ZVo ’}$ hm{X©H$ ew^Ào N>m! ^maVr¶ A{^¶§Ë¶m§Mo ñ’y$VuñWmZ d AmXaUr¶ ì¶p³V‘Ëd ""^maVaËZ ga ‘mojJw§S>‘ {dídoída¡¶m'' ¶m§Mm 15 gßQ>|~a hm OÝ‘{XZ. ¶m 15 gßQ>|~a {XZr ""ga E‘.ìhr.'' ¶m§Mr 152 dr O¶§Vr Amho. AmnU Xadfr© hm {Xdg ""A{^¶§Vm {XZ'' åhUyZ gmOam H$aVmo. A{^¶§Ë¶m§À¶m ‘ZmV XodËd àmá Agcoë¶m Aem Wmoa A{^¶§Ë¶mg g§KQ>ZoV’}$ d gd© gXñ¶ A[^¶§Ë¶m§V’}$ {dZ‘« A{^dmXZ! ""ga E‘.ìhr.'' ¶m§Zr XoemVrc OZVoH$arVm {d{dY àH$ënm§Mr/¶moOZm§Mr Ho$cocr AmIUr d A§‘c~OmdUr d ˶mH$[aVm {Xcoco {Zñn¥h ¶moJXmZ ¶m‘wioM g§nyU© A{^¶§Vm g§dJm©Mr EH$ ""{dídH$‘m©'' åhUyZ OJmcm AmoiI nQ>cr d ˶m§À¶m H$V¥©Ëdm‘wioM ˶m§Zm XoemZo ""^maVaËZ'' hm gdm}ÀM ~hþ‘mZ ~hmc Ho$cm. åhUyZ Aem Wmoa A{^¶§Ë¶mMm OÝ‘{XZ AmnU ""A{^¶§Vm {XZ'' åhUyZ gmOam H$aVmo d ˶m§Zr XmIdyZ {Xcoë¶m dmQ>oda AmnU gd© A{^¶§Vo ‘mJ©H«$‘U H$arV A{daV n[al‘ H$arV AmhmoV d OZH$ë¶mUmH$arVm emgH$s¶ CnH«$‘m§Ûmao d ImOJr joÌmVrc CnH«$‘m§Ûmao Amnco ¶moJXmZ XoV AmhmoV. AmVmn¶ªV Agm g‘O éT> hmoVm H$s, emók Am{U B§{O{ZAa ¶m§Mr H$m‘o {^Þ ñdénmMr AgyZ Scientists explore, experiment and discover Am{U Engineers create, design and build Ago ‘mZco OmV hmoV.o na§Vw AmVm g˶ Ago Amho H$s Engineer participate in scientific process of discovery in many ways, grand experiments and missions of exploration always need engineering expertise to design the tools, instrument and systems and that makes possible to acquire new knowledge about physical and biological world. åhUyZ nwT>rc eVH$mV B§{O{ZAg© ho emókm§~amo~a g§emoYZ H$m‘m§‘ܶo EH$ nmQ>©Za åhUyZ gh^mJr hmoVrc Am{U ^{dî¶mV {ZgJm©Mm à˶oH$ AZwÎmarV àíZ gmoS>{dcm OmB©c. ¶mnwT>ohr OmD$Z Ago åhQ>co OmB©c H$s, "Engineer, the tool of scientific discovery," ‘mJrc Am°JñQ> ‘{hݶmV g§KQ>ZoÀ¶m Ñï>rZo ‘hËdmÀ¶m d gXñ¶ A{^¶§Ë¶m§Mo {Oìhmù¶mMo àíZmda ݶm¶ {‘idyZ XoʶmH$arVm ‘hËdnyU© ~¡R>H$m§Mo Am¶moOZ H$aʶmV Amco. {X.17.08.2012 amoOr A{^¶m§{ÌH$s godm ‘hmg§KmMr ~¡R>H$, {X.21.08.2012 amoOr ‘m.g{Md (cm.jo.{d.) ¶m§Mo g‘doV d {X.23.08.2012 amoOr ‘m.Zm.lr.N>JZamdOr ^wO~i ¶m§Mo XmcZmV, ‘m.Zm.lr.am‘amOo ZmB©H$ qZ~miH$a d Am‘Xma ‘m.lr.gVre MìhmU (Am¡a§Jm~mX) ¶m§Mo g‘doV g§KQ>ZoMr ~¡R>H$ g§nÞ Pmcr. Amnë¶m Ñï>rZo ‘hËdmMm àíZ åhUOo ‘m.~jr g{‘VrÀ¶m Aݶm¶H$maH$ {e’$maetg§X^m©V ‘hËdmMr ~¡R>H$ ‘m.Zm.lr.N>JZamdOr ^wO~i ¶m§Mo XmcZmV g§nÞ Pmcr. ¶m ~¡R>H$sV ~jr g{‘VrÀ¶m {S>ßcmo‘m B§{O{ZAg© ~m~VrV ^aVr VgoM nXmoÞVr g§X^m©V Ho$coë¶m Aݶm¶H$maH$ {e’$maer, Am.à.¶moOZm Xþgam cm^, àH$ën ^Îmm VgoM n[aMamEodOr amoI ^Ë˶mMo Xa gwYmaUo, AmJmD$ doVZdmT>rMo àc§{~V àH$aU ¶mda {dñV¥V MMm© H$aʶmV Amcr. Am{W©H$ ~moOm nS>Umè¶m àíZm§~m~VrV IwÔ AW©‘§Ìr VgoM Cn‘w»¶‘§Ìr ‘m.Zm.A{OVXmXm ndma ¶m§Mo g‘doV ~¡R>H$ KoʶmMo AmídmgZ ‘m.‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr {Xco Amho. ‘m.~jr g{‘VrÀ¶m {e’$maet~m~V MM}À¶m doir ‘m.‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr {S>ßcmo‘m B§{O{ZAg©Zm 35 dfm©n¶ªV nXmoÞVr Zmhr Var nXmoÞVrMm H$moQ>m H$‘r H$aUo hr Jmoï> ¶mo½¶ ZgyZ, {S>ßcmo‘m B§{O{ZAg© H$arVm nXmoÞVrH$arVm Ëd[aV OmXm nXo CncãY H$éZ XoD$Z ˶m§Zm Ëd[aV nXmoÞVr H$er {‘ioc ho nhmdo, àg§Jr BVa Xþgè¶m {d^mJmV S>o߶wQ>oeZÀ¶m OmJm CncãY hmoVrc H$m? nXmoÞVrÀ¶m g§dJm©Vrc gaigodm ^aVrMm H$moQ>m aÔ H$aUo B.n¶m©¶ Adc§~Vm ¶oVrc H$m? ¶mda g{dñVa àñVmd V¶ma H$aʶmÀ¶m gyMZm XmoÝhr {d^mJmÀ¶m ‘m.g{Md ‘hmoX¶m§Zm ‘m.‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr {Xë¶m AmhoV. {deof åhUOo g§KQ>ZoH$arVm Ëd[aV ~¡R>H$ cmdmdr d g§KQ>Zocm ݶm¶ Úmdm åhUyZ Am‘Xma ‘hmoX¶ ‘m.lr.gVreOr MìhmU ¶m§Zr {deof à¶ËZ Ho$co d ˶mV cJoM ¶e XoIrc -3- {‘imco. ˶m~Ôc Am‘Xma ‘hmoX¶ ‘m.lr.gVreOr MìhmU ¶m§Mo g§KQ>ZoV’}$ ‘Z…nyd©H$ Am^ma. XmoÝhr ‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr XoIrc ‘mJrc E{àc ‘{hݶmV amÁ¶ñVar¶ A{YdoeZmV g§KQ>Zo g‘doV ~¡R>H$ KoD$Z ݶm¶ Xoʶm~m~VrV AmídmgZ {Xcoco hmoVo. ˶mZwgma ~¡R>H$ g§nÞ Pmcr ˶m~Ôc ‘§Ìr ‘hmoX¶ ‘m.Zm.N>JZamdOr ^wO~i d ‘m.Zm.am‘amOo ZmB©H$ qZ~miH$a ¶m§Mo g§KQ>ZoV’}$ ‘Z…nyd©H$ Am^ma! {X. 14.08.2012 amoOr d¡OmnyaMo Am‘Xma lr.dmUr ¶m§Zr Zm§Xÿa‘ܶ‘oída H$mcdm {d^mJ A§VJ©V H$m¶©aV Agcooco VrZ CnA{^¶§Vo B§{O.Ho$.nr.YmÌH$, B§{O.ìhr.Ho$.Hw$cH$Uu d B§{O.nr.S>r.gmZn ¶m§Zm Kar ~mocmdyZ ˶m§Zm ‘mahmU Ho$cr. ˶m§Zr {Z¶‘mZwgma H$madmB© Ho$cr åhUyZ ˶mMm amJ ¶oD$Z ˶m Am‘XmamZr ˶m§Zm ‘mahmU Ho$cr. ¶m {VÝhr A[^¶§Ë¶m§Zm ˶m§Mo g§~§{YV H$m¶©H$mar A{^¶§Vm ¶m§Zr H$mcì¶mda AZ{YH¥$VnUo nmB©n gm¶’$ZZo nmUr MmoaUmè¶m cmoH$m§da, ˶m§Mo nmB©n H$mTy>Z ˶m§Moda H$madmB© H$am åhUyZ AmXoe {Xco hmoVo. ˶mZwgma {Z¶‘mà‘mUo ˶m§Zr H$madmB© Ho$cr hmoVr. ¶m ‘mahmUrMo Vrd« nS>gmX g§nyU© amÁ¶^a A{^¶§Ë¶m§‘ܶo C‘Q>co, gdmªZr Vrd« {ZfoY Ho$cm. ho Ooìhm g§KQ>Zocm H$ico Voìhm Am¡a§Jm~mXMo ‘§S>i g{Md B§{O.ZmamJwS>o VgoM Cnmܶj B§{O.O¶d§V Jm¶H$dmS> ¶m§Zr g§~{§ YV ‘m.‘w»¶ A{^¶§Vm VgoM H$m¶©H$mar g§MmcH$ ‘m.B§{O.H§$Xa’$io gmho~ ¶m§Mr ^oQ> KoD$Z g{dñVa d¥Îm XoD$Z {ZfoY Zm|X{dcm d g§~§{YV Am‘Xmamda H$madmB© H$amdr åhUyZ ‘mJUr Ho$cr. g§~§{YV {VÝhr A{^¶§Ë¶m§Zm Yra XoD$Z ݶm¶ Xoʶm~m~V g§KQ>ZoZo AmídñV Ho$co. cJoMM g§~§{YV Am‘Xmamda JwÝhm Zm|X{dʶm~m~V {ZU©¶ KoʶmV Amcm. ˶mZwgma d¡Omnya ¶oWrc nmo{cg ñQ>oeZcm B§{O.Ho$.nr.YmÌH$, Cn{d^mJr¶ A{YH$mar ¶m§Zr JwÝhm Zm|X{dcm. ¶màg§Jr {d^mJmVrc gd© A{^¶§Vo VgoM H$‘©Mmar ‘moR>çm g§»¶oZo CnpñWV hmoVo d EH$OwQ>rMo àXe©Z Ho$co. VX²Z§Va ¶m JwÝô¶mg§X^m©V H$moQ>m©V gwZmdUr gwé Amho. g§~§{YV Am‘Xmamcm AQ>H$ H$amdr åhUyZ g§KQ>ZoZo emgZmH$S>o ‘mJUr Ho$cocr Amho. ¶m~m~VrV Am¡a§Jm~mX ‘hm‘§S>imV’}$ Mm§Jë¶m[aVrZo gd©Vmonar ghH$m¶© XoʶmV ¶oV Amho. ¶mV {d^mJmV’}$ dH$sc Zo‘ʶmV Amcm Amho. ݶm¶ XoʶmMm à¶ËZ gwé Amho. {X.17 d 21 Am°JñQ> amoOr g§nÞ ‘hmg§K VgoM ‘m.g{Md (cm.jo.{d.) ¶m§Mo g‘doV g§nÞ ~¡R>H$sV XoIrc g§KQ>ZoZo hm ‘mahmUrMm ‘wÔm CnpñWV H$éZ {ZfoY Zm|X{dcm Amho. emgZmZo XoIrc J¥h {d^mJmg H$madmB© H$aʶmH$arVm nÌì¶dhma Ho$cm Amho. emgH$s¶ A{YH$mè¶m§Zm ‘mahmUr g§X^m©V Ho$coë¶m JwÝô¶m§~m~VrV JwÝhoJmam§Zm H$R>mao {ejm ìhmdr ¶mH$[aVm ‘§Ìmc¶ñVamda ‘m.nmo{cg ‘hmg§MmcH$ d ‘m.g{Mdm§Mr EH$ g{‘Vr {Z¶w³V H$aʶmV Amcr Amho. ¶m g{‘VrH$S>o XoIrc g§KQ>ZoZo XmX ‘m{JVcr Amho. g§KQ>ZoÀ¶m gXñ¶ A{^¶§Ë¶m§Zr g§~§{YVm§da H$madmB© ìhmdr, AQ>H$ ìhmdr åhUyZ EH${ÌVnUo {ZfoY ‘moMm© H$mTy>Z ‘hmamï´>^amVyZ Amncm amJ 춳V Ho$cm Amho. EH$ {Xdg H$mù¶m [’$Vr cmdyZ noZ S>mD$Z Am§XmocZ XoIrc Ho$coco Amho. g§~§{YV CnA{^¶§Vo B§{O.YmÌH$, B§{O.Hw$cH$Uu d B§{O.gmZn ¶m§Zm g§KQ>ZMo m gX¡d nmR>t~m amhrc. ˶m§Zr ¶m~m~VrV Yra gmoS>y Z¶o. g§KQ>Zm ݶm¶ {‘iʶmH$arVm gVV nmR>nwamdm H$aUma Amho. ¶m {Z{‘ÎmmZo gd© gXñ¶ A{^¶§Ë¶m§Zm ‘hËdmÀ¶m gyMZm AmhoV H$s ˶m§Zr Aem àH$maÀ¶m cmoH$à{V{ZYtZr emgH$s¶ H$m‘m{Z{‘Îm Kar ~moc{dë¶mg OmD$ Z¶o d Vgo Amnë¶mcm ~§YZH$maH$ {ZpíMVM Zmhr. VgoM Hw$R>ohr Amnë¶mcm ‘mahmUrMm YmoH$m Agë¶mg Aem ~m~VrV {d^mJmH$S>o nmo{cg g§ajUmMr ‘mJUr H$amdr, Amncm Ord Ymo³¶mV Kmcy Z¶o. nmo{cg g§ajU Z XoVm H$m¶©dmhr H$aʶmMo AmXoe {Xë¶mg Or{dVmg YmoH$m Agë¶mMo d g§nyU© O~m~Xmar Amncr Agë¶mMo coIr nÌì¶dhma H$éZM nwT>o H$m¶©dmhr H$amdr ho cjmV R>odmdo. Amnco XoIrc EH$ Hw$Qw>§~ Amho d ˶mMr O~m~Xmar Amnë¶mda Amho ¶mMo ^mZ Agy Úmdo d Aem KQ>Zm§nmgyZ gOJ ahmdo. A§H$mV B§{O.e{eH$m§V nmQ>rc, ga{MQ>Urg ¶m§Mm Ahdmc àH$m{eV Ho$cm Amho. g§KQ>Zm nmR>nwamdm H$arV Agcoë¶m àíZm§~m~VrV gÚpñWVr ˶mV XoʶmV Amcr Amho. YݶdmX! - B§{O. A. am. nmQ>rb, H$m`©H$mar g§nmXH$ -4- ga{MQ>Urg ¶m§Mm Ahdmc 1) Ocg§nXm {d^mJmVrc Cn{d^mJr¶ A{YH$mar (ñWm) g§dJm©Mr {X.1.4.2010 Mr {Z¶{‘V/ VXW© {ZdS>gyMrVrc H${Zð> A{^¶§Vm/emIm A{^¶§Vm ¶m§Zm Cn{d^mJr¶ A{YH$mar (ñWm) ¶m g§dJm©V nXmoÞVrgmR>r 46 nXg§»¶oMr Ym[aH$m nXmoÞVrZo {Z¶w³VrgmR>r {d^mJr¶ g§dJ© ng§VrH«$‘ dmQ>nmgmR>r Ocg§nXm {d^mJmH$Sy>Z gm‘mݶ àemgZ {d^mJmÀ¶m A§{V‘ ‘mݶVoñVd gm.à.{d^mJmg gmXa Ho$cr Amho. gXa Ym[aH$m gm.à.{d^mJmH$Sy>Z cdH$aM Ocg§nXm {d^mJmg àmá PmcoZ§Va {d^mJr¶ g§dJ© dmQ>n ng§VrH«$‘mZwgma g{dñVa nXñWmnZoÀ¶m AmXoemgmR>r ‘m.‘§Ìr Ocg§nXm (H¥$îUm Imoao dJiyZ) ¶m§MoH$S>o Ocg§nXm {d^mJmg gmXa H$aUoV ¶oV Amho. H$Xm{MV "A{^¶§Vm dmVm©'Mm hm A§H$ g^mgXm§À¶m hmVmV nS>on¶ªV nXmoÞVrMo (46) AmXoe emgZmH$Sy>Z {ZJ©{‘V Pmcoco AgVrc. 2) gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJmVrc H${ZîR> A{^¶§Vm/emIm A{^¶§Vm ¶m§Zm Cn{d^mJr¶ A{YH$mar (ñWmn˶) ¶m g§dJm©Vrc nXmoÞVrgmR>r 57 nXg§»¶oÀ¶m Ym[aHo$g q~Xÿ Zm‘mdcr g§X^m©V gm‘mݶ àemgZ {d^mJmZo ‘mݶVm àXmZ Ho$ë¶mZwgma gm.~m§.{d^mJmZo S>r.nr.gr. ~¡R>H$ KoVcr Amho. gm.~m§.{d^mJmZo nXg§»¶oÀ¶m N>mZZrH$arVm gXa Ym[aH$m gm‘mݶ àemgZ {d^mJmg gmXa Ho$cr hmoVr. gXa Ym[aHo$g {X.31.08.2012 amoOr gm.à.{d^mJmZo ‘mݶVm àXmZ Ho$cr Amho. VX²Z§Va gXa Ym[aH$m {d^mJr¶ g§dJ© ng§VrH«$‘ dmQ>nmgmR>r gm.à.{d^mJmH$S>o gm.~m§.{d^mJmH$Sy>Z gmXa H$aUoMr à{H«$¶m Mmcy Amho. 3) emImñVa A{^¶§Ë¶m§À¶m godm {df¶H$ 17 àíZm§g§~§Yr g§KQ>ZoZo Ho$coë¶m {dZ§VrdéZ ‘m.g{Md (cmjo{d) ¶m§Mo g‘doV g§KQ>ZoMr {X.21.08.2012 amoOr ‘m.g{Md (cmjo{d) ¶m§Mo H$jmV gH$mir 11 dm. ‘§Ìmc¶, ‘w§~B© ¶oWo g§nÞ Pmcr. ~¡R>H$s‘ܶo g§KQ>ZoZo CnpñWV Ho$coë¶m gd© ‘wÚm§da g§~§{YV H$m¶m©gZmg‘doV g{dñVa MMm© KoʶmV Amcr d ~¡R>H$ A˶§V Ioir‘oirÀ¶m dmVmdaUmV g§nÞ Pmcr. g§KQ>ZoZo CnpñWV Ho$coë¶m gd© ‘wÚm§Mr XIc ‘m.g{Md (cmjo{d) ¶m§Zr KoVcr AgyZ gXa àíZm§Mr gmoS>dUyH$ VmËH$mi H$aUoMo AmXoe XoIrc g§~§{YV H$m¶m©gZm§Zm {Xcoco AmhoV. gXa ~¡R>H$s‘wio g^mgXm§Mo ~aoMgo àíZ ‘mJu cmJVrc Ago dmQ>Vo. 4) gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJmVrc H${Zð> A{^¶§Vm ¶m§Mr AÚ¶mdV Ooð>VmgyMr Im˶mÀ¶m do~gmB©Q>da 7 gßQ>|~a 2012 n¶ªV àH$m{eV H$aUoV ¶oV Amho Aer gm.~m§.{d^mJmÀ¶m A{YH¥$V gyÌm§H$Sy>Z ‘m{hVr [‘imcr Amho. 5) Ocg§nXm d gm.~m§.{d^mJmVrc godm {Z¶‘m§À¶m nwZa©MZogmR>r JR>rV Ho$coë¶m ~jr g{‘VrÀ¶m VH©$hrZ d {dg§JV {e’$maet‘wio nXm{dH$mYmaH$ A{^¶§Ë¶m§da hmoD$ KmVcocm Aݶm¶ Xÿa H$aUo~m~V ~¡R>H$ ‘m.‘w»¶ g{Md, Ocg§nXm d gm.~m§.{d^mJmMo g{Md, g{Md, V§Ì{ejU d H${Zð> A{^¶§Vm g§KQ>Zm Aer g§¶w³V[a˶m Am¶mo{OV H$aUo~m~V g§KQ>ZoZo Ho$coë¶m AmdmhZmZwgma d ‘m.‘§Ìr, V§Ì{ejU (‘.am.) ¶m§Zr ‘m.‘w»¶ g{Mdm§g {Xcoë¶m {ZX}emZwgma gXa ~¡R>H$sMo cdH$aM Am¶moOZ H$aUoÀ¶m gyMZm ‘m.‘w»¶ g{Md ¶m§Zr g§~§{YV {d^mJm§Zm {Xë¶m AmhoV. VXZwf§JmZo gXa ~¡R>H$sMo cdH$aM Ocg§nXm {d^mJm‘m’©$V Am¶moOZ H$aʶmV ¶oV Amho. 6) Ocg§nXm d gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJmVrc nX{dH$mYmaH$ A{^¶§Ë¶m§À¶m AS>rAS>MUt~m~V A{^¶§Vm ‘hmg§KmMr ~¡R>H$ Am¶mo{OV H$aUo~m~V g§KQ>ZoZo ‘m.Aܶj, ‘hmamï´> A{^¶m§{ÌH$s godm ‘hmg§Kmg Ho$coë¶m {dZ§VrZwgma gXa ~¡R>H$ {X.17.08.2012 amoOr Xþ.12 dm. ‘m.‘w»¶ A{^¶§Vm, gm.~m§.{d^mJ ‘w§~B© ¶oWo ˶m§Mo H$jmV KoʶmV Amcr. gXa ~¡R>H$s‘ܶo H${ZîR> A{^¶§Vm g§KQ>ZoZo CnpñWV Ho$coco gd© àíZ d BVa 5 (nmM) àíZm§~m~V g{dñVa MMm© Pmcr. gXa àíZm§Zm ‘m.amO|oÐOr ndma, Aܶj ¶m§Zr g‘n©H$ CÎmao XoD$Z ~hþVm§er àíZm§Mm nmR>nwamdm emgZñVam§da ‘hmg§Km‘m’©$V H$aUoMo AmídmgZ {Xco. g§KQ>ZoZo CnpñWV Ho$coë¶m ‘wÚm§~m~V ‘m.Aܶj, ‘hmamï´> A{^¶m§{ÌH$s godm g§K ¶m§Zr A§JrH$macocm -5- Ñï>rH$moZ EH§$XarV gH$mamË‘H$ {XgyZ Amcm. VXZwf§JmZo ‘m.B§{O.amO|Ð ndma ho ‘hmg§KmMo ¶mnwT>rc OmñVrV OmñV {Xdg Aܶj ahmdoV Aem g{XÀN>m H${Zð> A{^¶§Vm g§KQ>ZoZo ˶m§Zm {Xë¶m. 7) Ocg§nXm d gm.~m§.{d^mJmVrc nX{dH$mYmaH$ A{^¶§Ë¶m§À¶m godm{df¶H$ AS>MUr Xÿa H$aUogmR>r ‘m.‘§Ìr gm.~m§. ¶m§Mo AܶjVoImcr ‘m.‘§Ìr Ocg§nXm (H¥$îUm Imoao dJiyZ), ‘m.‘§Ìr Ocg§nXm (H¥$îUm Imoao), ‘m.g{Md, Ocg§nXm d gm.~m§.{d^mJ ¶m§Mo g‘doV ~¡R>H$sMo Am¶moOZ H$aUo~m~V g§KQ>ZoZo {X.9.5.2012 nmgyZ nmR>nwamdm ‘m.‘§Ìr gm.~m§.¶m§MoH$S>o gVV Ho$cm hmoVm d Am‘Xma ‘m.lr.gVreOr MìhmU (Am¡a§Jm~mX) ¶m§Zr XoIrc {deof à¶ËZ Ho$co hmoVo. ˶mg AZwgéZ {X.23.08.2012 amoOr g§KQ>ZoZo ‘mJUr Ho$cocr {df¶m§H$sV ~¡R>H$ ‘m.‘§Ìr gm.~m§.¶m§Mo XmcZmV ‘m.‘§Ìr Ocg§nXm {d^mJ (H¥$.Imo.), ‘m.g{Md (añVo) d ‘m.g{Md (cmjo{d) Ocg§nXm {d^mJ ¶m§Mo g‘doV g§nÞ Pmcr. ¶m ~¡R>H$sV ‘m.~jr g{‘VrZo Ho$coë¶m Aݶm¶H$maH$ {e’$maetg§X^m©V g§KQ>ZoZo Amnco åhUUo ‘m§S>co. ˶mda ‘m.‘§Ìr ‘hmoX¶ ¶m§Zr nXmoÞVrÀ¶m H$moQ>çm g§X^m©V Aݶm¶ hmoUma Zmhr d ¶mVyZ Ëd[aV ‘mJ© H$mT>ʶmÀ¶m ‘m.g{Md ‘hmoX¶m§Zm gyMZm - B§{O.e{eH$m§V nmQ>rc, ga{MQ>Urg Ho$ë¶m AmhoV. H${Zð> A{^¶§Vm g§KQ>Zm (‘hmamï´> amÁ¶) à{V, ‘m.g{Md {XZm§H$ … 25.08.2012 Ocg§nXm {d^mJ, ‘§Ìmc¶, ‘w§~B©-32. {df` … H${Zð> A{^¶§Vm/emIm A{^¶§Vm/ghmæ¶H$ A{^¶§Vm loUr-2, g§dJm©Vrc A{^¶§Ë¶m§À¶m gmd©{ÌH$ ~Xë¶m§À¶m A§‘c~OmdUr~m~V g§X^© … 1) emgZ AmXoe H«$.~Xcr 1212/(111/2012)/Am/(em.A.)(2), {X.31.05.12 2) H$m¶©H$mar g§MmcH$, JmoXmdar ‘amR>dmS>m nmQ>~Y§ mao {dH$mg ‘hm‘§Si > ,Am¡aJ§ m~mX ¶m§Mo H$m¶m©c¶rZ AmXoe H«$.1130, d Om.H«$./AmñWm-2/6995, {X.30.06.2012 3) Amnco g‘doV {X.21.08.12 amoOrMr H${Zð> A{^¶§Vm g§KQ>ZoÀ¶m ~¡R>H$sVrc g‘j MMm© _hmoX`, Cnamo³V g§X^© nÌ H«$.1 À¶m emgZ AmXoemÝd¶o {dX^© nmQ>~§Ymao {dH$mg ‘hm‘§S>im§VJ©V H$m¶©aV AgUmè¶m d JmoXmdar ‘amR>dmS>m nmQ>~§Ymao ‘hm‘§S>i, Am¡a§Jm~mX ¶m§MoH$S>o ~Xcrda OmUmè¶m H${Zð> A{^¶§Vm/emIm A{^¶§Vm/ghm.A{^¶§Vm loUr-2 ¶m§À¶m ~Xë¶m§Mo AmXoe emgZmZo {ZJ©{‘V Ho$co AmhoV. ˶m AZwf§JmZo darc g§X^© nÌ H«$.2 À¶m nÌmÝd¶o emgZmÀ¶m AmXoemZwgma g§~§{YVm§Mo nXñWmnZoMo g{dñVa AmXoe JmoXmdar ‘amR>dmS>m nmQ>~§Ymao {dH$mg ‘hm‘§S>i, Am¡a§Jm~mX ¶m§Zr {ZJ©{‘V Ho$co AmhoV. {X. 21.08.2012 amoOr AmnUmg‘doV Pmcoë¶m H${Zð> A{^¶§Vm g§KQ>ZoÀ¶m ~¡R>H$sV XoIrc {dX^© nmQ>~§Ymao {dH$mg ‘hm‘§S>imH$Sy>Z JmoXmdar ‘amR>dmS>m nmQ>~§Ymao {dH$mg ‘hm‘§S>i, Am¡a§Jm~mX ¶m§MoH$S>o ~Xcr Pmcoë¶m H${Zð> A{^¶§Vm/emIm A{^¶§Vm/ghm.A{^¶§Vm loUr2 ¶m§Zm Ëd[aV H$m¶©‘w³V H$aʶm~m~Vhr MMm© Pmcr hmoVr. Cnamo³V g§X^© nÌ H«$.1 AÝd¶o H${Zð> A{^¶§Vm/ emIm A{^¶§Vm/ghm.A{^¶§Vm loUr-2 ¶m§À¶m H$aUoV Amcoë¶m ~Xë¶m øm {dZ§VrZwgma H$aUoV Amë¶m hmo˶m. ˶m‘wio emgZmg H$moUVmhr Am{W©H$ ^ma nS>Uma Zmhr. Cnamo³V g§X^© nÌ H«$.1 ‘Yrc emgZ AmXoemVrc H$mhr H${Zð> A{^¶§Vm/emIm A{^¶§Vm/ghm.A{^¶§Vm loUr-2 ¶m§Zm H$m¶©‘w³V Ho$co Amho. na§Vw {dX^© nmQ>~§Ymao {dH$mg ‘hm‘§S>imZo JmoXmdar ‘amR>dmS>m nmQ>~§Ymao {dH$mg ‘hm‘§S>imH$S>o ~Xcr Pmcoë¶m gd©lr Eg.E‘.AWm©nyaH$a, Ama.Or.nV§Jamd, Ama.E‘.Xdo, ìhr.dm¶.XmoS>c, gr.E‘.ñdm‘r, ¶y.E‘.XodS>rH$a, {ZVrZ ¶odco ¶m§Zm JmoXmdar ‘amR>dmS>m nmQ>~§Ymao ‘hm‘§S>imZo g{dñVa nXñWmnZoMo AmXoe XoD$Z gwÕm hoVynwañH$a H$m¶©‘w³V Ho$co Zmhr. Var Cnamo{Z{X©ð> Z‘yX gmV (H${Zð> A{^¶§Vm/emIm A{^¶§Vm/ghm.A{^¶§Vm loUr-2) A{^¶§Ë¶m§Zm Ëd[aV H$m¶©‘w³V H$aʶm~m~VMo AmXoe H$m¶©H$mar g§MmcH$, {dX^© nmQ>~§Ymao {dH$mg ‘hm‘§S>img Ëd[aV ÚmdoV hr {dZ§Vr. B§{O.e[eH$m§V nmQ>rc, ga{MQ>Urg -6- Sir Mokshagundam Visvesvaraya A Visionary Engineer par Excellence Sir Mokshagundam Visvesvaraya, popularly and affectionately known as Sir M.V., was born on September 15, 1860 in a village known as Muddenahalli in Chikballapur Taluka, Kolar District. His father died in Kurnool when Visvesvaraya was just 15 years old. Visvevaraya completed his lower secondary schooling in Chikballapur. After schooling he joined Central College in Bangalore for his graduation. He lead a very simple life. He was a strict vegetarian and a teetotaler. He would go to sleep by 10 P.M. and wake up at 6 A.M. His diet included a very light breakfast, two slices of bread or chappatis, vegetables without spices, rasam, curds, Nanjangud bananas for lunch. He was known for his honesty and integrity. Before accepting the position of Dewan of Mysore, he invited all his relatives for dinner. He told them very clearly that he would accept the prestigious office on the condition that none of them would approach him for favours. Such things are unheard of these days. Biography Early years- Sir M. V. was born to Srinivasa Sastry and Venkachamma at Muddenahalli village, Chikkaballapur Taluk, Chikballapur District of present-day Karnataka, in what was then the princely state of Mysore. His father Srinivasa Sastry was a Sanskrit scholar and an authority on the Hindu scriptures, besides being an Ayurvedic practitioner. Sir M. V.'s ancestors actually hailed from the village of Mokshagundam near Giddalur in the Prakasam District of present-day Andhra Pradesh; they had migrated to Mysore state perhaps three centuries ago. The family name "Mokshagundam", preserves the memory of this distant association. The young Visvesvaraya lost his father at the age of 15. The family was resident at Kurnool of Andhra Pradesh when this calamity befell them; they moved back to Muddenahalli immediately thereafter. Sir M. V. attended primary school at Chikballapur and high school at Bangalore. He earned his B.A. from Madras University in 1881 and later studied civil engineering at the College of Science, Pune, now known as the College of Engineering, Pune (COEP). Career as engineer- Upon graduating as an engineer, Visvesvaraya took up a job with the Public Works Department (PWD) of Bombay now known as Mumbai, and was later invited to join the Indian Irrigation Commission. He implemented an extremely intricate system of irrigation in the Deccan area. He also designed and patented a system of automatic weir water floodgates, which were first installed in 1903, at the Khadakvasla reservoir near Pune. These gates were employed to raise the flood supply level of storage in the reservoir to the highest level likely to be attained by its flood, without causing any damage to the dam. Based on the success of these gates, the same system was installed at the Tigra dam in Gwalior and the Krishnaraja Sagara (KRS) dam in Mysore. Visvesvaraya achieved celebrity status when he designed a flood protection system to protect the city of Hyderabad from floods. He was also instrumental in developing a system to protect Visakhapatnam port from sea erosion. Sir M. V. supervised the construction of the KRS dam across the Kaveri River from concept to inauguration. This dam created the biggest reservoir in Asia at the time it was built. Sir MV was rightly called the "Father of modern Mysore state" (now Karnataka): he was responsible for building the very first electricity generation plant in Asia at Shivanasamudram near Mysore in 1894. During his period of service with the Government of Mysore state, he was responsible for founding, under the aegis of that government, of the Mysore Soap factory, the Parasitoide -7- laboratory, the Bhadravati Steel factory, the SJP Polytechnic Institute, the Bangalore Agricultural University, the State Bank of Mysore, the Mysore sugar mills and numerous other industrial ventures. He also encouraged private investment in industry during his tenure as Diwan of Mysore. He was known for sincerity, time management and dedication to the cause. He was also instrumental in charting out the plan for road construction between Thirumala and Tirupati. As the Diwan of Mysore :- After taking voluntary retirement in 1908, Visvesvaraya was appointed Diwan, or First Minister, of the princely state of Mysore, one of the largest and most important in India. With the support of Krishnaraja Wodeyar IV, Maharaja of Mysore, Visvesvaraya made an arguably unprecedented contribution as Diwan to the all-round development of the State. Not only the Krishnaraja Sagara dam and reservoir, but also the hydroelectric projects at Shivanasamudram, the steel mills at Bhadravathi, the Sri Jayachamarajendra Polytechnic Institute (SJP) at Bangalore, the University of Mysore and many other industries and public works owe their inception or active nurture to him. He was instrumental in the founding of the "Government Engineering College" at Bangalore in 1917, one of the first engineering institutes in India. This institution was later named the "University Viswesvarayya College of Engineering" (UVCE) after its founder; it remains one of the most reputed institutes of engineering in Karnataka. Honours The Bharat Ratna medal :- While he was Diwan of Mysore, Visvesvarayya was made Knight Commander of the Order of the Indian Empire by the British for his myriad contributions to the public good. After India attained independence, Sir M. Visvesvarayya was given the nation's highest honour, the Bharat Ratna, in 1955. The Knight Commander Of The Indian Empire medal :- Sir M.V. was honoured with honorary membership of the international Institution of Civil Engineers (based in London) and a fellowship of the Indian Institute of Science (based in Bangalore). He also was awarded several honorary doctoral degrees like D.Sc., LL.D., D.Litt. from various Universities in India. He was president of the 1923 session of the Indian Science Congress Memorial at Muddenahalli - The Samadhi of Sir M.V. at Muddenahalli There is a beautiful and very picturesque memorial of Sir M. V. located on the family-owned land at Muddenahalli, with the Nandi Hills as a backdrop. BIO-DATA OF SIR.M.VISVESVARAYAImportant Milestones 15th Sept. 1861 : : Born at Muddena Halli , Karntaka. 1871-1874 : Initial Education at Chikaballapur 1875 :Joined Weslian Mission School at Bangalore. 1881 :Passed B.A. in First Class at Central College of Bangalore 1881 :Joined Engineering College at Pune 1883 :Obtained his Engineering Degree with distinction in the whole of Bombay Presidency. 1884 :Appointed as Asst.Engineer in P.W.D.Bombay Government 1884-1908 :Served Bombay Government till he became the Superintending Engineer and took Voluntary retirement. 1909 :Special Chief Engineer in Hyderabad Government 1909-1912 :Chief Engineer and Secretary P.W.D. Government of Mysore 1912-1918 :Dewan of Mysore 1919-1959 :Served India in various advisory capacities 1962 14th April :Breathed his last at Bangalore -8- 1886 1891 1899 1901 1906 1908 1909 1912 1913 1914 1916 1918 1927 1936 1937 1941 1942 1952 ACHIEVEMENTS : :Designed water supply and sanitary system for Sakkur(Sindh province) Nasik,Bombay province :Established Deccan Club at Pune in Association with Sri.Mahadeva Govinda Ranade and Sri. Gopala Krishna Gokhale :Designed a New System of Automatic Waste Weir Flood Gate :Introduced the Block System of Irrigation :Designed Drinking Water and Sanitary System for British :Usman Sagar and Himayat Sagar Reservoir project across the river Moosi , Hyderabad :Prepared a Scheme for Flood Protection work and underground drainage for Hyderabad City. :Preparation of Project report for Kannambadi Anicut across river Cauvery :Started the State Bank of Mysore :Started Mechanical Engineering School at Bangalore. :Established Mysore University and the State Engineering College in Bangalore :Approved the plan to establish Bhadravathi Iron & Steel Works and a Number of Other Industries :Designed and Constructed Krishnarajasagar Reservoir. Public Libraries were established in Bangalore & Mysore :Automobile Industry Plan was prepared. :Mahanadi flood control work in Orissa :Designed automatic Gate for Khadakwasla Reservoir Project Establishment of All India Manufacturers' Organisation and became President. :Established Sri.Jayachamarajendra Polytechnic at Bangalore :Selected proper site for a new Railway Bridge to river Ganga Honours conferred on Sir.M.V. 1904 1911 1915 1921 1931 1937 1943 1944 1947 1948 1953 1953 1955 1958 1958 1959 :Honorary Membership of London Institution of civil Engineers :C.I.E.,(Companion of the Indian empire) at Delhi Darbar :K.C.I.E(Knight Commander of the Order of the Indian Empire) :D.Sc. - Calcutta University :LL.D.Bombay University. :D.LITT . Benares Hindu University :Elected as an Honorary Life Member of the Institution of Engineers(India) :D.Sc.Allahabad University :D.Sc.Andhra University :Doctorate - LL.D.Mysore University :D.LITT - Andhra University :Awarded the Honorary Fellowship of the Institute of Town planners, India :" Bharata Ratna" Award- Government of India :D.Sc. - Jadhavpur University Calcutta :Durga Prasad Khaitan Memorial Gold Medal by the Royal Asiatic Society Council of Bengal :Fellowship of the Indian Institute of Science , Bangalore -Er. G. D. Kankrej, Vice President -9- H${Zð> A{^¶§Vm g§KQ>Zm Om.H«$. H$Ag§/g{M.60/30/2012 à{V, ‘m.Zm.lr.gwZrcOr VQ>H$ao gmho~ (‘hmamï´> amÁ¶) {XZm§H$ … 31-08-2012 ‘§Ìr Ocg§nXm (H¥$îUm Imoao-nmQ>~§Ymao dJiyZ) ‘§Ìmc¶, ‘w§~B©-32. {df` … Zm§Xÿa ‘ܶ‘oída H$mcdm {d^mJ A§VJ©V H$m¶©aV AgUmè¶m Cn{d^mJr¶ A{YH$mar/ A{^¶§Vm ¶m§Zm lr.Ama.E‘.dmUr, {dYmZg^m gXñ¶, d¡Omnya ¶m§Zr Ho$coë¶m ‘mahmUr~m~V. _hmoX`, Zm§Xÿa‘ܶ‘oída H$mcì¶mdarc Iarn h§Jm‘mMo AmdV©Z Mmcy Amho. gXa H$mcì¶mMo nwÀN> ^mJmÀ¶m qgMZmgmR>r H$mcì¶mÀ¶m hoS>À¶m ^mJmVrc gd© {dVarH$m/Cn{dVarH$m/{d‘moMHo$ ~§X H$éZ H$mcì¶mMo nmUr nyU© j‘VoZo nwÀN> ^mJmV ZoV AgVmZm {X.13.08.2012 amoOr H$mcì¶mMo {ZarjU H$aVmZm Zma§Jr OcgoVydarc AZ{YH¥$V nr.ìhr.gr.nmB©nMo gm¶’$ZÛmao ^½Jmd H$mo.n.~§Ymè¶mV nmUr KoVco OmV hmoVo Vo gm¶’$Z H$m¶©H$mar A{^¶§Vm ¶m§Mo gyMZoZwgma ˶m§Mo g‘j ~§X H$aUoV Amco. AZ{YH¥$V gm¶’$Z ~§X Ho$ë¶mdéZ {X.14.08.2012 amoOr g.9.30 dmOVm ‘m.lr.dmUr {d.g.g. ¶m§Zr H$m¶©H$mar A{^¶§Vm ¶m§Zm ‘mo~mB©cÛmao g§nH©$ H$éZ Adm©À¶ ^mfoV {edrJmi Ho$cr. VgoM {X.14.08.2012 amoOr Zm§Xÿa‘ܶ‘oída H$mcdm {d^mJm A§VJ©V H$m¶©aV Agcoë¶m lr.Ho$.nr.YmÌH$, lr.Hw$cH$Uu ìhr.S>r. d nr.S>r.gmZn ¶m Cn{d^mJr¶ A[YH$mar/A{^¶§Vm ¶m§Zm ‘mo~mB©cÛmao g§nH©$ gmYyZ Am‘Xmam§Zr {ZdmgñWmZr ~mocmdyZ KoVco d Zma§Jr OcgoVydarc AZ{YH¥$V gm¶’$ZÛmao H$mo.n. ~§Ymè¶mV KoʶmV ¶oV Agcoco nmUr ~§X H$m Ho$co? Ago XaS>mdyZ Om~ {dMmacm. VXZ§Va Cn{d^mJr¶ A{YH$mar ¶m§Mo H$mhrhr åhUUo EoHy$Z Z KoVm ˶m§MoH$S>o OmD$Z CnpñWV eoVH$è¶m§À¶m g‘moa {VKm§À¶m lr‘wImV ‘maco. VX²Z§Va CnpñWV eoVH$è¶m§Zm [MWmdUr XoD$Z ˶m§Zmhr ‘maʶmg gm§{JVcodéZ CnpñWVrV XmoZ eoVH$è¶m§Zr CnA{^¶§Ë¶m§Zm Jim nH$Sy>Z ‘mahmU Ho$cr. VX²Z§Va VrZhr CnpñWV A{^¶§Vo Km~acoë¶m AdñWoV Am‘Xmam§À¶m {ZdmgñWmZmVyZ ~mhoa nS>co d Am‘Xmam§Zr Ho$coë¶m ‘mahmUr‘wio g§~§{YVm§Mo ‘mZ{gH$ Y¡¶© IMco Amho. Vo gܶm XheVrÀ¶m dmVmdaUmImcr AmhoV. {X.16.08.2012 amoOr ¶m CnA{^¶§Ë¶m§Zr d¡Omnya nmo{cg ñQ>oeZ‘ܶo Am‘Xma dmUr d BVa XmoZ eoVH$è¶m§À¶m {damoYmV H$c‘ H«$.353, 332, 186, 506 d 114 AÝd¶o VH«$ma XmIc Ho$cr Amho. cmoH$à{V{ZYtZr gaH$mar A{YH$mè¶m§g ‘mahmU H$aUo A˶§V qZXZr¶ H¥$˶ Amho. AemàH$mao cmoH$à{V{ZYtZr Ho$coë¶m H¥$˶mMm ¶m g§KQ>Zo‘m’©$V {ZfoY Zm|X{dV Amho. àñVwV àH$aUr {dZ§Vr H$aʶmV ¶oVo H$s, nrS>rV CnA{^¶§Ë¶m§Mo Y¡¶© dmT>{dʶmÀ¶m Ñï>rZo d emgH$s¶ H$m‘H$mO gwairV H$aʶmÀ¶m Ñï>rZo ‘m.dmUr, {dYmZg^m gXñ¶ ¶m§Moda VmVS>rZo H$m¶Xoera H$m¶©dmhr H$aUo~m~V Amnë¶m ñVamdéZ ‘m.J¥h‘§Ìr ¶m§Zm {dZ§Vr H$aUoV ¶mdr hr {dZ§Vr. AmXanyd©H$ gmXa. B§{O.e[eH$m§V nmQ>rc ga{MQ>Urg àV … 1) ‘m.g{Md (cmjo{d), Ocg§nXm {d^mJ, ‘§Ìmc¶, ‘w§~B©-32 ¶m§Zm ‘m{hVrñVd d H$m¶©dmhrñVd g{dZ¶ gmXa. 2) Aܶj/B§{O.Oo.~r.Jm¶H$dmS>, Cnmܶj, H${Zð> A{^¶§Vm g§KQ>Zm (‘.am.) ¶m§Zm ‘m{hVrñVd AJ«o{fV. - 10 - H${Zð> A{^¶§Vm g§KQ>Zm (‘hmamï´> amÁ¶) ‘m.‘§Ìr, gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘, ‘hmamîQ´> amÁ¶, ‘§Ìmc¶, ‘w§~B© ¶m§Mo AܶjVoImcr ‘m.‘§Ìr, Ocg§nXm d ‘m.‘§Ìr Ocg§nXm (H¥$îUm Imoao) d H${Zð> A{^¶§Vm g§KQ>Zm ‘hmamï´> amÁ¶ ¶m§Mo g‘doV {X.23.08.2012 amoOr Am¶mo{OV Ho$coë¶m ~¡R>H$sVrc ‘mJʶm§Mr g§{já {Q>nÊUr {df¶ H«$.1 - Ocg§nXm d gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJmVrc A{^¶m§{ÌH$s godm{Z¶‘m§Mr nwZa©MZm H$aʶmgmR>r Zo‘coë¶m ~jr g{‘VrÀ¶m AhdmcmVrc {dg§JV, VH©$hrZ {e’$maetMo nwZ{d©cmoH$Z H$aʶmgmR>r ‘m.‘w»¶ g{Mdm§À¶m AܶjVoImcr ’o$a AmT>mdm g{‘Vr ñWmnZ H$aUo~m~V. nmœ©^y‘r …- nXdrYa A{^¶§Ë¶m§Mo à{V{ZYrËd H$aUmè¶m amOn{ÌV A{^¶§Vm g§KQ>Zm ‘hmamï´> amÁ¶ ¶m§Zr emgZmH$S>o H$mhr ‘mJʶm gmXa Ho$ë¶m hmo˶m. ˶mVrc à‘wI ‘mJUr Imcrcà‘mUo hmoVr. ""A{^¶m§{ÌH$s nXdrYam§Mr {dnwcVm {dMmamV KoD$Z emIm ñVa, d {d^mJ ñVamdarc ^aVrÀ¶m d nXmoÞVrÀ¶m à‘mUmV ~Xc H$amdoV.'' 1) Ocg§nXm {d^mJmZo ¶mgmR>r emgZ {ZU©¶ H«$.g§{H$U© 1006/(856/2006) Am (g§{Z) ‘§Ìmc¶, ‘w§~B©32. {X.11.07.2006 AÝd¶o ‘m.Aßna ‘w»¶ g{Md gm‘mݶ àemgZ {d^mJ ¶m§À¶m AܶjVoImcr g{‘Vr Zo‘yZ hm {df¶ AmT>mì¶mgmR>r gmon{dcm hmoVm. 2) ¶m {df¶mg AZwgéZ g{‘VrMo gXñ¶ Agcoco XmoÝhr {d^mJmMo g{Mdm§H$S>o gd© A{^¶m§{ÌH$s g§KQ>Zm§Zm ˶m§Mo åhUUo ‘m§S>ʶmgmR>r g§Yr XoʶmV Amcr hmoVr. VgoM g{‘Vr à‘wImH$S>ohr åhUUo ‘m§S>ʶmMr g§Yr {Xcr hmoVr. 3) XmoÝhr {d^mJmVrc gd©ñVar¶ nX{dH$mYmaH$m§Mo à{V{ZYrËd H$aUmè¶m g§KQ>ZoZo (H${Zð> A[^¶§Vm g§KQ>Zm) darc {df¶mg AZwgéZ Imcrcà‘mUo ‘wÔo gmXa Ho$co hmoVo. I) amÁ¶mVrc nm°{cQ>op³ZH$ d B§{O{ZAatJ H$m°coO‘YyZ Xadfu ~mhoa nS>Umè¶m {S>ßcmo‘m B§{O{ZAg© d {S>J«r B§{O{ZAg© Mr AmOMr CncãYVm Vnmgmdr d ˶m à‘mUmV ^aVrÀ¶m/nXmoÞVrÀ¶m g§YrMr nwZa©MZm H$amdr. g§KQ>ZoÀ¶m AmT>mì¶mZwgma ho à‘mU 1…3 Ago Amho. (1 {S>J«r … 3 {S>ßcmo‘m) II) {S>J«r Am{U {S>ßcmo‘m B§{O{ZAg©Zm ‘mH}$Q>‘Yrc CncãYVoMo à‘mUmV ^aVr d nXmoÞVrÀ¶m à‘mUmV g§Yr XoV AgVmZm, {d^mJm‘ܶo gd© ñVamda hmoUmè¶m ^aVrÀ¶m d nXmoÞVrMm EH${ÌV {dMma H$éZ {S>J«r B§{O{ZAg© d {S>ßcmo‘m B§{O{ZAg© Mo ^aVr/nXmoÞVrMo à‘mU R>admdo åhUOoM AmO{‘Vrcm {S>J«r B§{O{ZAg©Zm emImñVa, Cn{d^mJ ñVa d {d^mJ ñVa Aem EHy$U gcJÀ¶m VrZ ñVamda gai ^aVrMr Or g§Yr Amho. ˶mMm EH${ÌV[a˶m {dMma H$éZ ˶m§Mr, {S>ßcmo‘m B§{O{ZAg©Zm Ho$di emImñVamda Agcoë¶m EH$‘od gai^aVrÀ¶m g§Yrer VwcZm H$amdr. III) ‘hmamï´>mÀ¶m J«m‘rU ^mJmVrc eoVH$ar, eoV‘Oya, Am{Xdmgr, Am{W©H$ Xþ~©c KQ>H$mVrc hþema ‘wco n[apñWVr‘wio nm°{cQ>op³ZH$‘Yrc {S>ßcmo‘mMm ‘mJ© Adc§~VmV. ¶m§Zm emgH$s¶ CnH«$‘m‘ܶo ZmoH$arÀ¶m g§Yr nwaoem à‘mUmV XoUo hm gm‘m{OH$ ݶm¶mMm ‘wÔm {dMmamV ¿¶mdm. IV) emImñVamdarc A{^¶§Ë¶m§À¶m H$m‘mMo ñdén nmhVm ˶m§Zm ‘w»¶Ëdo H$éZ n¶©dojr¶ ñdénmMr H$m‘o H$amdr cmJVmV. (CXm.gd}jU, AÝdofU, ‘§Oya g§H$ën{MÌmZwgma/AmamIS>çmZwgma A§XmOnÌHo$ V¶ma H$aUo d H$m¶©joÌmda C^o amhÿZ ~m§YH$m‘o H$éZ KoUo, Pmcoë¶m H$m‘mÀ¶m Zm|Xr H$aUo). ¶m ñVamdarc H$V©ì¶mer {S>ßcmo‘m B§{O{ZAa hm gj‘ A{^¶m§{ÌH$s KQ>H$ Amho ho {dMmamV KoD$Z {dÚ‘mZ aMZoV ¶m ñVamda {S>ßcmo‘m B§{O{ZAg©Zm 75% nXo d {S>J«r B§{O{ZAg©Zm 25% nXo R>odcocr AmhoV. ho à‘mU emgZmÀ¶m àemgH$s¶ nwZa©MZoÀ¶m g{‘VrÀ¶m gd©gmYmaU {e’$maerZwgmaM AmhoV. (gm‘mݶ àemgZ {d^mJ AÝd¶o àñVwV - 11 - Ho$ë¶mZwgma) ˶m‘wio ¶m ñVamdarc aMZoV ~Xc H$é Z¶oV. ¶m ñVamdarc nX{dH$mYmaH$m§Mo doVZ nXdrYam§nojm AmO{‘Vrg à{V‘mh gw‘mao VrZ hOmam§Zr H$‘r Amho. ‘mÌ H$m‘mMo ñdén gmaIoM Amho. ˶m‘wio ¶m ñVamdarc {S>ßcmo‘mMo à‘mU H$m¶‘ R>odë¶mZo emgZmMr Am{W©H$ ~MV hmoUma Amho. V) gcJÀ¶m XmoZ Q>ß߶mda gaigodm ^aVr H$é Z¶o Ago gd©gmYmaU VËd ‘mZco OmVo. Ocg§nXm d gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJm‘ܶo Va nXdrYam§Mr Imcrcà‘mUo gcJÀ¶m VrZ Q>ß߶m§da gaigodm ^aVr hmoV Amho. 1. emImñVa -----------25% 2. Cn{d^mJñVa ---------34% 3. H$m¶©H$mar A{^¶§Vm------40% ¶m g§X^m©V amÁ¶ doVZ gwYmaUm g{‘Vr 1997 Mo Aܶj ‘m.gwH$WZH$agmho~ ¶m§Zr ˶m§À¶m AhdmcmÀ¶m ^mJ-2 n¥.H«$. 65/66 ‘ܶo hr aMZm Cn¶w³V ZgyZ ¶m‘wioM Ho$di nXmoÞVrV Hw§${R>VVm Amë¶mMo ñnï> Ho$co Amho. hm g§X^© XoD$Z g§KQ>ZoZo Cn{d^mJr¶ ñVamdarc ghmæ¶H$ A{^¶§Vm loUr-1 ¶m g§dJm©Mr 34% gaigodm ^aVr aÔ H$amdr d hm H$moQ>m {ZåZñVamdarc nX{dH$m d nXdrYam§Zm nXmoÞVrgmR>rM {d^mJyZ g‘à‘mUmV Úmdm Aer ‘mJUr Ho$cr Amho. g{‘VrÀ¶m AhdmcmVrc {e’$maetMm Jmofdmam Aßna ‘w»¶ g{Md gm‘mݶ àemgZ {d^mJ ‘m.lr.~jr gmho~m§Zr ¶m g{‘VrMm Ahdmc emgZmH$S>o {X.31.03.2011 amoOr gmXa Ho$cm AgyZ ˶m‘ܶo gmo~VÀ¶m V³Ë¶mà‘mUo ^aVr nXmoÞVrMr nwZa©MZm {e’$mag Ho$cocr Amho. (n[a{eï> "A') g{‘VrÀ¶m {e’$maetÀ¶ AZwf§JmZo AhdmcmÀ¶m n¥.H«$.9 ‘wÔm H«$. 32-2 ‘ܶo {d^mJmÀ¶m dVrZo Zm|X{dcoë¶m A{^àm¶m‘ܶo gZ 2008-09 ¶m dfm©Mo {S>J«r/{S>ßcmo‘m CÎmrU© hmoʶmMr AmH$S>odmar {Xcocr Amho. Vr 1…2 Ago åhQ>co Amho åhUOoM AmO{‘Vrg EH$ {S>J«r ‘mJo XmoZ {S>ßcmo‘m CncãY hmoVmV Ago {d^mJmMo A{^àm¶ AmhoV. Ago Agoc Va XþßnQ>rZo CncãY Agcoë¶m {S>ßcmo‘m YmaH$m§Zm {dÚ‘mZ aMZoV EH${ÌV 1…1…50 Aer Or ^aVrMr g§Yr Amho Vr 1…2 Aer H$aUo H«$‘àmá R>aVo. ‘mÌ Ago Z H$aVm ‘moK‘ ñdénmV emImñVamdarc {dÚ‘mZ ^aVrMo 1…3 ho à‘mU 1…1 Ago KQ>dyZ àñVm{dV Ho$coco Amho d ˶mM KQ>dcoë¶m à‘mUmV Cn{d^mJr¶ ñVamdarc nXmoÞVrMo {dÚ‘mZ 1…1 ho à‘mU 2…1 ({S>J«r/ {S>ßcmo‘m) {dg§JV àñVm{dV Ho$ë¶m‘wio EH${ÌV[a˶m ho à‘mU ¶mnwT>o 1 {S>ßcmo‘m … 1.50 {S>J«r Ago ì¶ñV à‘mUmV hmoUma Amho. ˶m‘wio ¶m g{‘VrÀ¶m {e’$maer‘wio nX{dH$mYmaH$m§da ’$ma ‘moR>m Aݶm¶ Pmcocm Amho. nXdrYa A{^¶§Ë¶m§À¶m CncãYVoMo à‘mU nX{dH$mYmaH$m§nojm dmT>coco Amho. AemàH$maMm H$moUVmhr R>mog g§X^© qH$dm {ZîH$f© ¶m AhdmcmV nwT>o AmUcocm Zmhr. ˶m‘wio H$moU˶mhr AmYmam{edm¶ nXdrYam§À¶m ^aVrÀ¶m d nXmoÞVrÀ¶m à‘mUmV Or ^aKmog dmT> Ho$cocr Amho Vr nyU©V… Ag‘W©Zr¶ Amho. g§KQ>ZoMr ‘mJUr 1) emgH$s¶ YmoaUm‘ܶo d CÚmoJ joÌm‘ܶo EH$m nXdrYam‘mJo VrZ nX{dH$mYmaH$ Ago AmXe© à‘mU emgZmZo pñdH$macoco Amho Ago CÀM d V§Ì{ejU {d^mJmZo ZwH$VoM Omhra Ho$coco Amho. ˶mZwgma g{‘VrÀ¶m {e’$maer gwg§JV AmhoV H$m? ho ˶m {d^mJmH$Sy>Z VnmgyZ ¿¶mdo. 2) amÁ¶mVrc gܶmMo {S>J«r/{S>ßcmo‘m CncãYVoÀ¶m à‘mUmMo ‘hmamï´> amÁ¶ V§Ì{ejU ‘§S>imH$Sy>Z ÑT>rH$aU H$éZ ¿¶mdo d ho à‘mU ‘mJrc 10 dfm©Vrc VwcZmË‘H$ Ñï>çm Vnmgmdo. 3) doVZ gwYmaUm g{‘Vr 1997 À¶m {e’$maerZwgma Cn{d^mJr¶ ñVamdarc ghm¶H$ A{^¶§Vm loUr-1 (34%) Mr gai^aVr ~§X H$amdr d Vmo H$moQ>m {ZåZñVamdarc nXdrYa d nX{dH$mYmaH$m§Zm 1…1 à‘mUmV åhUOoM 50%-50% ¶m g‘à‘mUmV {d^mJyZ Úmdm. - 12 - 4) nXdrYa A{^¶§Ë¶m§Mm gܶm emgZmH$S>rc ghmæ¶H$ A{^¶§Vm loUr-2 ¶m emIm ñVamda ^aVrgmR>r H$c {XgyZ ¶oV Zmhr. {Z¶w³V Pmcoco ~aoM C‘oXdma ZmoH$ar gmoSy>Z OmV AmhoV qH$dm cmoH$godm Am¶moJmH$S>o àñVm{dV Ho$coë¶m ^aVr à{H«$¶oV Zm‘m§H$Z H$arV ZmhrV Ago {XgyZ ¶oV Amho, Ago AgVmZm ˶m ñVamda nXdrYam§Mo à‘mU dmT>{dʶmMo {d^mJmMo YmoaU g§¶wp³VH$ dmQ>V Zmhr Ago åhUmdo cmJoc. ˶m ñVamda nXdrYam§Mr ^aVr H$éZ ˶m§À¶m e¡j{UH$ Ah©VoMo Ad‘yë¶Z hmoVo H$s H$m¶? Vo Vnmgmdo. 5) ‘m.~jr g{‘VrMm Ahdmc KmB©JS>~S>rV Z pñdH$maVm ‘m.‘w»¶ g{Mdm§À¶m AܶjVoImcr ’o$aAmT>mdm g{‘Vr ñWmnZ H$amdr. ˶m‘ܶo XmoÝhr Im˶mMo g{Md d ‘hmamï´> amÁ¶ V§Ì{ejU ‘§S>imMo g§MmcH$ ¶m§Mm gXñ¶ åhUyZ g‘mdoe H$amdm d ¶m AhdmcmMm ’o$aAmT>mdm KoD$Z ݶm¶mo{MV Agm Ahdmc A§{V‘ H$amdm. {df¶ H«$.2 - ‘. Jm§Yr amï´>r¶ J«m‘rU amoOJma h‘r ¶moOZoÀ¶m à^mdr A§‘c~OmdUrgmR>r Ocg§nXm d gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJm‘ܶo A{V[a³V AmñWmnZm {Z‘m©U H$aUo~m~V... gܶm amÁ¶mV ‘.Jm§Yr amï´>r¶ J«m‘rU amoOJma h‘r ¶moOZoMo CnH«$‘ {d{dY Im˶m§‘m’©$V am~{dʶmda amÁ¶ emgZmZo àmYmݶH«$‘ {Xcocm Amho. Ocg§nXm d gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJmVrc gܶmÀ¶m {Z¶{‘V H$m‘mgmR>r H$m¶©joÌmda H$m‘m§Mr à˶j A§‘c~OmdUr H$aUmao Cn{d^mJr¶ H$m¶m©c¶mV ‘wimVM gwYmarV AmH¥$Vr~§Ym‘wio 4 emImñVa A{^¶§Ë¶m§Mr nXo R>odcocr AmhoV. ~è¶mM Cn{d^mJmVrc ‘§Oya nXm§BVH$s nXo H$m¶©aV Zgë¶m‘wio H$m¶©aV AgUmè¶m 2 Vo 3 emImñVa A{^¶§Ë¶m§Zm Zo‘yZ {Xcoë¶m {Z¶{‘V H$m‘m§Mm ^ma à‘mUmnojm A{YH$ Amho. Aem n[apñWVrV nwÝhm amoOJma h‘r ¶moOZoMr H$m‘o ""nmcH$Vm§{ÌH$ A{YH$mar'' åhUyZ Aݶ Im˶mH$S>rc amo.h.¶mo.À¶m H$m‘mda XoIaoI H$aUo, ˶m{edm¶ amondm{Q>H$m V¶ma H$aUo ¶mgmaIr ImVo~mø H$m‘o H$amd¶mg ^mJ nmS>Uo ¶m‘wio XmoÝhr {d^mJmVrc emImñVa A{^¶§Vm gܶm àM§S> VmUVUmdmImcr AmhoV. ‘w»¶Ëdo H$éZ amo.h.¶mo.À¶m CnH«$‘m‘ܶo ""‘mJoc ˶mcm H$m‘ d H$m‘mà‘mUo Xm‘'' ho Kmofdm³¶ AgVmZm H$m‘mda ‘Oya emoYyZ AmUm Am{U H$m‘ gwé H$am Aem àH$maMr O~aXñVr emImñVa A{^¶§Ë¶m§da hmoV Amho. hr H$m‘o H$aʶmgmR>r A{^¶§Ë¶m§Mm ‘wirM {damoY Zmhr, ‘mÌ {OWo ‘Oya CncãY hmoV ZmhrV, {VWo H$m‘ gwé Pmco Zmhr åhUyZ A{^¶§Ë¶m§g O~m~Xma Yaco OmVo. ‘hgyc {d^mJmVrc A{YH$mar ¶m‘mJÀ¶m AS>MUr g‘OyZ KoV ZmhrV Am{U Amnë¶m Im˶mMo H$m¶m©c¶ à‘wI ˶m§À¶mnwT>o Am‘À¶m AS>MUr ‘m§Sy> eH$V ZmhrV. ¶m‘wio {Z¶[‘V {dH$mgmÀ¶ H$m‘mda Va n[aUm‘ hmoVM Amho. {edm¶ amo.h.¶moOZo ‘mJMm ‘yi CÔoe åhUmdm Vgm gmYcm OmV Zmhr. EHo$H$mir ‘hmamï´> amÁ¶mZo ‘hmamï´> J«m‘rU amoOJma h‘r ¶moOZoÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ AZoH$ {dH$mgH$m‘o H$éZ amï´>r¶ CËnmXH$Vm Va gmYcrM Am{U J«m‘rU ^mJmVrc OZVocm amoOJmamÀ¶m g§Yrhr {Z‘m©U H$éZ {Xë¶m AmhoV. hm CÔoe gmܶ H$am¶Mm Agoc Va ¶mgmR>r h§Jm‘r ñdénmV Imcrcà‘mUo AmñWmnZm {Z‘m©U H$éZ XoUo JaOoMo Amho. Cn{d^mJr¶ ñVa 2 H${Zð> A{^¶§Vm H$m¶©joÌmda à˶j A§‘c~OmdUr 4 ñWmn˶ A{^¶m§{ÌH$s ghmæ¶H$ H$aUmar ¶§ÌUm {d^mJr¶ H$m¶m©c¶ ñVa 1 Cn A{^¶§Vm {Z¶§ÌU H$j 2 emIm A{^¶§Vm 2 {cnrH$ ‘§S>i H$m¶m©c¶ ñVa 1 Cn A{^¶§Vm {Z¶§ÌU H$j 1 emIm A{^¶§Vm VgoM Amdí¶H$VoZwgma ‘w»¶ A{^¶§Vm d g{Md ñVamda ¶§ÌUm R>odmdr. Ago Ho$ë¶mg ‘.Jm§.am. J«m‘rU amoOJma h‘r ¶moOZm à^mdrnUo am~dVm ¶oB©c. {edm¶ ¶m ¶moOZoda IMu nS>Umè¶m {ZYrVyZ amï´>r¶ CËnmXH$Vmhr - 13 - gmYVm ¶oB©c. g§KQ>ZoZo ¶m àH$maMr ‘mJUr ¶mnyduM XmoÝhr {d^mJmÀ¶m g{Mdm§H$S>o gmXa Ho$cocr Amho. ˶m~m~V VmËH$mi A§‘c~OmdUr H$aʶmÀ¶m gyMZm ‘m. ‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr Úmì¶mV. {df¶ H«$.3 - emImñVa A{^¶§Ë¶m§À¶m ~XcrMo gܶmMo YmoaU nwZ{d©Mma H$aUo~m~V. emgH$s¶ H$‘©Mmè¶m§À¶m ~XcrMo A{Y{Z¶‘ gZ-2005 ‘ܶo ApñVËdmV Amë¶mZ§Va Xa VrZ dfmªZr {Z¶{‘V ~Xë¶m hmoV AmhoV. ~Xcr H$é Z¶o Agm Am‘Mm AmJ«h Zmhr. ‘mÌ ~Xcr A{Y{Z¶‘mVrc VaVwXrà‘mUo EH$m H$m¶m©c¶mVyZ Xþgè¶m H$m¶m©c¶mV nXñWmnZm åhUOo ~Xcr qH$dm EH$m H$m¶© àH$mamVyZ Xþgè¶m H$m¶© àH$mamV {Z¶w³Vr åhUOo ~Xcr. AemàH$mao emImñVa A{^¶§Ë¶m§Zm EH$mM ‘§S>imV d EH$mM {OëømV H$m¶m©c¶ ~XcyZ d H$m¶©àH$ma ~XcyZ ~Xcr H$aVm ¶oUo e³¶ Amho. ‘mÌ Ho$di emImñVa A{^¶§Ë¶m§À¶m ~m~VrVM {Oëøm~mhoa ~Xcr, àXoem~mhoa ~Xcr AemàH$maMo YmoaU Ocg§nXm {d^mJm‘ܶo ’$ma ‘moR>çm à‘mUmV A‘cmV AmUco OmV Amho d gܶm gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJm‘ܶo gwÕm ˶mMr ar AmoT>cr OmV Amho. ¶mCcQ> CnA{^¶§Vm, H$m¶©H$mar A{^¶§Vm ¶m ñVamdarc A{YH$mè¶mH$Sy>Z ng§VrH«$‘ ‘mJdyZ ~Xë¶m hmoV AmhoV hm XþOm^md H$emgmR>r? ~Xcr A{Y{Z¶‘mVrc CÔoe gmܶ H$amd¶mMm Agoc Va ‘§S>im§VJ©V/ {Oëøm A§VJ©V ~Xcr H$aʶmgmR>r nwîH$i dmd AgVmZm emImñVa A{^¶§Ë¶m§Zm ¶m ~Xcr MH«$m‘ܶo ’$ma ‘moR>m Ìmg hmoV Amho. ‘wimV emImñVa A{^¶§Ë¶m§Zm H$moUVohr S>r.S>r.Am°’$sga Mo A{YH$ma ZmhrV. Ho$di dJ© 2 Mm amOn{ÌV XOm© {‘imcm Amho. Voìhm XmoÝhr {d^mJmÀ¶m ‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr g§¶wp³VH$ {dMma{d{Z‘¶ H$éZ emImñVa A{^¶§Ë¶m§À¶m ~Xë¶m ‘§S>iñVamdaM H$aʶmMo YmoaU am~dmdo d {dd{jV àg§Jr àXoem~mhoa ~Xcr H$amdr cmJë¶mg Aer àH$aUo g{Md ñVamda {dMmamV ¿¶mdrV. VgoM Xa VrZ dfmªZr ~Xcr hmoV Agë¶m‘wio, {edm¶ Pmcocr ~Xcr J¡agmo¶rMr Pmë¶m‘wio ~hþVm§er A{^¶§Ë¶m§Zm ~XcrÀ¶m {R>H$mUr H$m¡Qw>§{~H$ AS>MUt‘wio H$m‘o H$aʶm‘ܶo ‘mZ{gH$Ñï>çm g‘mYmZ Zgë¶mMo {XgyZ ¶oVo. hr gd© dñVwpñWVr {dMmamV KoD$Z XmoÝhr Im˶mÀ¶m ‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr ImVoà‘wIm§er {dMma{d{Z‘¶ H$éZ emImñVa A{^¶§Ë¶m§À¶m ~XcrMo A{YH$ma/ H$m¶©H$mar g§MmcH$ ñVamda/‘§S>i ñVamda dJ© H$aʶmMo YmoaU cmJy H$amdo Aer Anojm Amho. {df¶ H«$. 4 - nXmoÞVrÀ¶m Hw§$R>rVVm Xÿa H$aʶmgmR>r cmJy Ho$coë¶m godm§VJ©V Amœm{gV àJVr ¶moOZoMo cm^ 12 df} d 24 dfm©À¶m godm Q>ß߶mda {‘iUo~m~V. gܶm é.5400 n¶ªV Jo«S> doVZ KoUmè¶m emgH$s¶ A{YH$mar d H$‘©Mmè¶m§Zm 12 df} godm nyU© Pmë¶mg d EH$hr nXmoÞVr Z {‘imë¶mg nwT>rc nXmoÞVrÀ¶m nXmMr EH$ doVZloUr XoUoV ¶oVo. ˶mMà‘mUo AemàH$mao 24 df} godmH$mi nyU© Pmë¶mg Am{U ˶mnwT>o nXmoÞVr Z [‘imë¶mg nwÝhm Xþgè¶m nXmoÞVrÀ¶m nXm§Mr doVZloUr Xo¶ R>aVo. Ocg§nXm d gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJmVrc ~hþVm§er emImñVa A{^¶§Ë¶m§Mr EH$mM nXmda 30 hÿZ A{YH$ df} godm Pmcocr Amho d Vo Xþgè¶m Amœm{gV ¶moOZoÀ¶m cm^mgmR>r nmÌ AmhoV. ‘mÌ ‘wimVM n{hcr ¶moOZm 12 df} godm nyU© Pmcoë¶m {VWrg Z XoVm 1.08.2001 nmgyZ cmJy Ho$ë¶mZo d n{hcr ¶moOZm cmJy Pmë¶mnmgyZ nwT>o 12 dfm©Z§Va Xwgar Aer AZmH$cZr¶ AQ> {dÎm {d^mJmZo KmVë¶m‘wio Xþgar ¶moOZm 1.8.2013 amoOr Xo¶ R>aVo d Vmon¶ªV EH$hr nXmoÞVr Z {‘imcoco ~hþVm§er Á¶oð> emImñVa A{^¶§Vo godm{Zd¥Îm hmoV AmhoV. hr {dg§JVr Xÿa H$aʶmgmR>r ghmdm doVZ Am¶moJ cmJy Pmcoë¶m {X.01-01-2006 ¶m {VWrg EH$mM nXmda 24 df} dm ˶mnojm A{YH$ godm Pmcoë¶m§Zm Xþgè¶m ¶moOZoMm cm^ {‘imdm Aer ¶m g§KQ>Zogh A{YH$mar ‘hmg§KmZo gwÕm {dÎm{d^mJmH$S>o ‘mJUr Ho$cocr Amho. VgoM ho cm^ 01.01.2006 Z§Va godm{Zd¥Îm Pmcoë¶m A{YH$mè¶m§ZmgwÕm ¶WmpñWVr cmJy H$amdoV Aer ‘mJUr Ho$cocr Amho. ‘m.‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr ¶m{df¶r {dÎm d {Z¶moOZ ‘§Ìr ‘m.Zm.lr.A{OV ndma gmho~ ¶m§Mogmo~V {deof ~¡R>H$ Am¶mo{OV H$éZ hm {df¶ ˶m§À¶mg‘moa ‘m§S>ʶmMr g§Yr CncãY H$éZ Úmdr Aer Anojm Amho. - 14 - {df¶ H«$.5 - emImñVa A{^¶§Ë¶m§Zm {‘iUmè¶m n[aMa ^Ë˶mÀ¶m XamV gwYmaUm H$aʶmgmR>r gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJmZo {dÎm d {Z¶moOZ {d^mJmH$S>o {e’$maergh gmXa Ho$cocm àc§{~V àñVmd ‘mJu cmdUo~m~V. EH$ hmVr e³¶ Zgcocr joÌr¶ gd}jU, {ZarjU, AÝdofU ¶mgmaIr H$m‘o H$aUmè¶m emImñVa A{^¶§Ë¶m§Zm nydu n[aMamMr godm CncãY hmoVr Vr aÔ H$éZ ˶mEodOr amoI ^Îmm Xo¶ Ho$cm Amho. gZ 1991 nmgyZ hm ^ËVm é.100/- à{V ‘{hZm Agm {Xcm OmVmo. Mm¡Ï¶m d nmMì¶m doVZ Am¶moJmV gd© nyaH$ ^Ë˶m§Mo Xa gwYm[aV Pmco. ‘mÌ n[aMa ^Ë˶mÀ¶m XamV gwYmaUm Pmcocr ZìhVr. g§KQ>ZoÀ¶m ‘mJUrMm Aä¶mg H$éZ gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJmZo Ocg§nXm {d^mJmÀ¶m gh‘VrZo n[aMa ^Ë˶mÀ¶m XamV é.100/- EodOr é.1000/- à{V ‘{hZm Aer gwYmaUm H$aʶmMm àñVmd [e’$maetgh gw‘mao XmoZ dfm©nydr© gmXa Ho$cm Amho. ‘mÌ AZoH$Xm eoaonyV©VogmR>r hm àñVmd ¶o-Om H$éZ {dÎm d {Z¶moOZ {d^mJmH$S>o A§{V‘ ‘mݶVogmR>r Jocm AgVm, {dÎm {d^mJmMo g{Md ‘m.lr.àXrn ì¶mg gmho~ ¶m§Zr ¶m àñVmdmÀ¶m ‘§Owar~m~V ì¶p³VJV nmVirda ZH$ma {Xë¶m‘wio hr Ym[aH$m gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJmH$S>o naV Amcocr Amho. ¶m{df¶r ‘m.{dÎm d {Z¶moOZ ‘§Ìr ‘m.Zm.lr.A{OV ndma gmho~ ¶m§Mogmo~V ~¡R>H$ Am¶mo{OV H$éZ hm àíZ ‘mJu cmdVm ¶oUo e³¶ Amho. Var ‘m.‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr nwT>mH$ma KoD$Z {dËV d {Z¶moOZ ‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr ~¡R>H$sMo Am¶moOZ H$amdo Aer Anojm Amho. B§{O.e[eH$m§V nmQ>rc B§{O.‘m.am.Zmc§J ga{MQ>Urg Aܶj Ocg§nXm {d^mJm‘ܶo ^aVr d nXmoÞVr‘ܶo nXdrYa d nX{dH$mYmaH$m§Zm {dÚ‘mZ aMZoV CncãY hmoUmè¶m EH${ÌV g§YrMm VwcZmË‘H$ V³Vm A) ^aVrMr {dÚ‘mZ aMZm A.H«$. g§dJ© EHy$U nXo nXdrYam§Zm CncãY nXo nX{dH$mYmaH$m§Zm CncãY nXo AZwko¶ H$moQ>m nXo AZwko¶ H$moQ>m nXo 1. emImñVa 7000 25% 1750 56% 3920 2. Cn{d^mJr¶ ñVa 1950 34% 663 3. H$m¶©H$mar A{^¶§Vm 450 40% 180 EHy$U 9400 2593 3920 EH${ÌV {dÚ‘mZ ^aVrMo à‘mU - 1 … 1.50 ({S>J«r … {S>ßcmo‘m) ~) ^aVrMr àñVm{dV aMZm A.H«$. g§dJ© EHy$U nXo 1. 2. 3. emImñVa Cn{d^mJr¶ ñVa H$m¶©H$mar A{^¶§Vm EHy$U 7000 1950 450 9400 nXdrYam§Zm CncãY nXo nX{dH$mYmaH$m§Zm CncãY nXo AZwko¶ H$moQ>m nXo AZwko¶ H$moQ>m nXo 50% 3500 43% 3010 25% 488 35% 158 4116 3010 EH${ÌV àñVm{dV ^aVrMo à‘mU - 1.50 … 1 ({S>J«r … {S>ßcmo‘m) - 15 - H$) nXmoÞVrMr {dÚ‘mZ aMZm A.H«$. g§dJ© EHy$U nXo 1. 2. 3. 4. Cn{d^mJr¶ ñVa H$m¶©H$mar A{^¶§Vm AYrjH$ A{^¶§Vm ‘w»¶ A{^¶§Vm EHy$U 1950 450 90 45 2535 nXdrYam§Zm CncãY nXo nX{dH$mYmaH$m§Zm CncãY nXo AZwko¶ H$moQ>m nXo AZwko¶ H$moQ>m nXo 33% 644 33% 644 50% 225 10% 45 100% 90 100% 45 1004 689 EH${ÌV {dÚ‘mZ à‘mU - 1.50 … 1 ({S>J«r … {S>ßcmo‘m) S>) nXmoÞVrMr àñVm{dV à‘mU A.H«$. g§dJ© EHy$U nXo 1. 2. 3. 4. Cn{d^mJr¶ ñVa H$m¶©H$mar A{^¶§Vm AYrjH$ A{^¶§Vm ‘w»¶ A{^¶§Vm EHy$U 1950 450 90 45 2535 nXdrYam§Zm CncãY nXo nX{dH$mYmaH$m§Zm CncãY nXo AZwko¶ H$moQ>m nXo AZwko¶ H$moQ>m nXo 50% 975 25% 488 50% 225 15% 68 100% 90 100% 45 1335 556 EH${ÌV àñVm{dV à‘mU - 2.50 … 1 ({S>J«r … {S>ßcmo‘m) Ywio {Oëhm d¥Îm …- Ocg§nXmVrc CnA[^¶§Ë¶m§Zm ‘mahmU àH$aUr qgMZ ^dZmg‘moa Am§XmocZ Zm§Xÿa ‘ܶ‘oída H$mcdm {d^mJ, d¡Omnya ¶oWrc Cn{d^mJr¶ A{YH$mar lr.YmÌH$, Cn{d^mJr¶ A{^¶§Vm lr.gm§Jio d lr.Hw$cH$Uu ¶m§Zm Am‘Xma Ama.E‘.dmUr ¶m§Zr ˶m§À¶m {ZdmgñWmZr 14 Am°JñQ> amoOr MM}gmR>r ~moc{dco hmoVo. ¶mdoir MM}Xaå¶mZ Am‘Xma dmUr ¶m§Zr VrZhr A{^¶§Ë¶m§Zm ‘mahmU Ho$cr. ¶m~m~V Am‘Xma dmUr d ˶m§À¶m XmoZ H$m¶©H$˶mª{déÕ H$c‘ 353 AÝd¶o JwÝhm XmIc H$aʶmV Amcm Amho. ˶m§Zm Ëd[aV AQ>H$ ìhmdr ¶mgmR>r Jwédmar g§nyU© ‘hmamï´>^a H${Zð> A{^¶§Vm g§KQ>Zo‘m’©$V coIUr ~§X Am§XmocZ d XþnmaÀ¶m OodUmÀ¶m gwQ>rÀ¶m H$mcmdYrV {ZfoY g^m Am¶mo{OV H$aʶmV Amë¶m hmo˶m. Xaå¶mZ Ywio ¶oWohr qgMZ ^dZmg‘moa ‘moR>çm à‘mUmV Am§XmocZ H$aʶmV Amco. ¶mV H${ZîR> A{^¶§Vm {ddoH$ ‘hmco ¶m§À¶mgh Aݶ A{YH$mar d H$‘©Mmar gh^mJr Pmco hmoVo. g§KQ>ZoÀ¶m à{gÕr nÌH$mÝd¶o ¶m ‘mahmUrMm {ZfoY Zm|X{dʶmV Amcm Amho. ‘mahmUrÀ¶m - B§{O.Za|Ð ~moago, ‘§S>i g{Md Mm¡H$erMr VgoM gwa{jVVoMr ‘mJUr g§KQ>ZoÀ¶m dVrZo H$aʶmV Amcr. Zm{eH$ d¥Îm …- Zm{eH$ B§{O{ZAg© {O‘ImZmV’}$ dfm© ghc g§nÞ Zm{eH$ ‘hmZJanm{cH$m, gmd©. ~m§YH$m‘ {d^mJ, Ocg§nXm {d^mJ, ‘hmamï´> OrdZ àm{YH$aU d {Oëhm n[afX ‘Yrc A{^¶§Ë¶m§Zr EH$Ì ¶oD$Z gZ 2003 ‘ܶo A{^¶§Ë¶m§Mo Amamo½¶ g§dY©Z d gm‘m{OH$ H$m¶m©gmR>r Zm{eH$ B§{O{ZAg© gmoec doc’o$Aa Agmo{gEeZMr ñWmnZm Ho$cr. Zm{eH$ B§{O{ZAg© {O‘ImZm Zm{eH$ V’}$ Xadfu dfm© ghc Am¶mo{OV H$aʶmV ¶oVo. gmcm~mXà‘mUo ¶mdfu AmoPaIoS> YaU, gmnwVmam d MUH$mnya YaU ¶oWo dfm© ghc Am¶mo{OV H$aʶmV Amcr hmoVr. ghcr‘ܶo Zm{eH$ ‘hmZJanm{cH$m Zm{eH$ ‘Yrc 50 A{^¶§Vo, Ocg§nXm ‘Yrc 60 A{^¶§Vo, gmd©O{ZH$ ~m§YH$m‘ {d^mJmVrc 40 A{^¶§Vo d ‘hmamï´> OrdZ àm{YH$aUmVrc 20 A{^¶§Vo d {Oëhm n[afXo‘Yrc 5 A{^¶§Vo Ago EHy$U 175 A{^¶§Vo ghcrV gh^mJr Pmco hmoVo. - B§{O.aqdÐ H$hmUo, - 16 - ghg{Md Zm{eH$ B§{O{ZAg© {O‘ImZm Zm{eH$ A{^¶§Vm {XZ 2012 {Z{‘ÎmmZo {deof ... emídV Ocg§nXm ì¶dñWmnZm~m~VrV ""Ocdm¶y n[adV©Z'' ho ^{dî¶mVrc EH$ ‘moR>o AmìhmZ Challenges for future "Sustainable water resources management in the face of climate changes" - B§{O.A.am.nmQ>rc, g§KQ>Z g{Md ‘mZd{Z{‘©V n[aUm‘m§‘wio Ocg§gmYZo hr ~m{YV hmoV AmhoV ho AmVm gd© OJmcm H$iyZ MwH$coco Amho. g‘wÐ nmVirV dmT> hmoD$Z Imè¶m nmʶmMo g‘¥Õ ^y^mJmda hmoUmao A{VH«$‘U, àM§S> nmUr Cnem‘wio ^yñVamVrc nmUr gmR>çmVrc KQ>, O‘rZ IMUo, ZÚm VgoM Zmë¶m§À¶m ‘yi àdmhmVrc àM§S> KQ> VgoM ˶m§Mo àXÿfU AemàH$mao ˶mMo Ñí¶ n[aUm‘ AmVm {XgyZ ¶oV AmhoV. ¶m gd© ~m~tMo n[aUm‘ nwT>o Ocdm¶wn[adV©ZmV hmoV AmhoV Am{U ¶m gd© JmoîQ>r "Hydrological cycle" ‘ܶo ~Xc H$aʶmg AmVm H$maUr^yV R>aV AmhoV. A{cH$S>À¶m H$mimV ¶m {df¶mda ~aoM H$mhr g§emoYZ VgoM J{UVr¶ à{VH¥$Vr Aä¶mg hmoV AmhoV d ˶mÛmao Ocdm¶wn[adV©Z VgoM Ocg§nÎmrda ˶mMm H$m¶ n[aUm‘ hmoV Amho ho Vnmgco OmV Amho. Amnë¶m n¥Ïdrda ^anya nmUr CncãY Amho. Ago Agco Var VwcZoZo ‘mZdmÀ¶m dmnamH$arVm ‘mÌ ’$maM H$‘r åhUOo AJXr gyú‘ EdT>oM nmUr CncãY Amho, OJmVrc CncãY EHy$U nmUr gmR>çmn¡H$s 3.5% EdT>oM nmUr ewÕ ñdénmV CncãY Amho. ˶mn¡H$s {Zå‘o 1.75% nmUr ho Ywd« r¶ àXoemV ~’$m©À¶m ñdénmV ~§{XñV Amho. Cd©[aV gmR>çm§nH¡ $s 92% åhUOoM 1.61% nmUr ho ^yJ^r©¶ OcñdénmV CncãY Amho. ho dOm OmVm 0.14% BVHo$ nmUr O{‘Zrda åhUOoM ^ynð¥ >r¶ Oc åhUyZ ZXr VgoM Vio ¶m ñdénmV CncãY Amho. Am{U hoM gyú‘ nmUr ‘mZdr dmnamH$arVm à˶j CncãY Amho Am{U Vo gwÕm ‘mZdM àXÿ{fV H$aVmo Amho. ¶mV EH$ Jmoï> cjmV KoʶmgmaIr Vr åhUOo ^yn¥ð>mdarc VgoM ^yJ^m©Vrc nmUr ho XmoÝhr Hydrological cycle Mo ^mJ AmhoV. nmdgmÀ¶m H$mcMH«$m‘wio ¶mMo gVV Z{dZrH$aU hmoV AgVo. ˶m‘wio OodT>o nmUr nmdgm‘wio CncãY hmoBc © ˶mnojm OmñV nmʶmMm Cngm/dmna Pmcm Va ˶mMo Ñí¶ n[aUm‘ Ocg§gmYZm§da {Z{üVM hmoUma ho g˶ Amho. ‘mJrc XeH$m§‘ܶo OJmÀ¶m cmoH$g§»¶oV ‘moR>çm à‘mUmV dmT> Pmë¶m‘wio ˶mMm ‘moR>m dmB©Q> n[aUm‘ n¶m©daU VgoM EHy$U Ocg§nXoda hmoV Amho d {Xdg|{Xdg hm X~md dmT>V Amho. AmVm n[apñWVr hmVm~mhoa OmV AgyZ ˶mMo Xþîn[aUm‘ OmJ{VH$ VgoM ñWm{ZH$ dmVmdaUmda hmoV AmhoV d n¶m©¶mZo Hydrological cycle da hmoV AmhoV. åhUOoM ""Ocdm¶wn[adV©Z'' Ûmao ˶mMo Ñî¶ n[aUm‘ AmVm g‘moa ¶oV AmhoV. United Nations Environment Programme (UNEP) d World Meterological Organisation (WMO) ñWmnZ Ho$coë¶m Intergovernmental Pannel on Climate Change (IPCC) ¶m§Zr à{gÕ Ho$coë¶m Amnë¶m ¶m§Zr Mm¡Ï¶m AhdmcmZwgma AJXr {dídmgmZo gm§{JVco Amho H$s, ‘mZdmMo Mmcy Agcoco CÚmoJ åhUOo B§YZmMm ~og‘w ma dmna d O§Jc Zï> H$aUo ¶m‘wio n¥ÏdrÀ¶m dmVmdaUmda ‘moR>çm à‘mUmV ~Xc Pmcoco AmhoV. {dgmì¶m eVH$mV OJmÀ¶m ^yn¥ð>r¶ Vmn‘mZmV gamgar 0.60C BVH$s dmT> Pmcocr Amho. ˶m‘wio g§nyU© OJmV nmdgmMr A{Z¶{‘VVm gwé AgyZ H$mhr {R>H$mUr XþîH$mi Va H$mhr {R>H$mUr 2% gamgarnojm OmñV nmD$g nS>V Amho. IPCC Mo AZw‘mZ Ago Amho H$s, 21 ì¶m eVH$mV OmJ{VH$ gamgar Vmn‘mZmV 20C Vo 50C n¶ªV OmXm dmT> hmoUma Amho Am{U ho gd© Green house gases À¶m concentration ‘wio hmoUma Amho. ¶mMm gd© n[aUm‘ hm Y«wdr¶ àXoemda hmoV AgyZ ˶mdarc ~’$m©Mo AmÀN>mXZ {dViyZ Vo g‘wÐmV ¶oD$Z g‘wÐ nmVirV dmT> hmoUma AmhoV. VgoM nmdgmda XoIrc ¶mMm n[aUm‘ hmoUma AgyZ Rainfall Pattern ‘ܶo ‘moR>çm à‘mUmV ~Xc hmoD$Z nmdgmMr A{ZpíMVVm ‘moR>çm à‘mUmV dmT>Uma Amho. H$mhr {R>H$mUr XþîH$mi Va H$mhr {R>H$mUr ZÚm§Zm ‘hmnya Ago ~Xc hmoD$ eH$VmV. WmoS>³¶mV gm§Jm¶Mo Pmco Va 21 ì¶m eVH$mV dmVmdaUmV BVHo$ ‘moR>o ~Xc KS>Uma AmhoV Oo ‘mJrc 10000 dfm©V XoIrc n¥ÏdrZo AZw^dcoco ZmhrV Ago emókm§Mo åhUUo Amho. ¶mMm gd© n[aUm‘ ‘mZd OmVrcm AmVm ^moJmdo cmJUma AmhoV. Am{U AmVm ho ‘mݶ H$aʶmV ¶oV Amho H$s, dmVmdaUmVrc ~XcmMo Xþîn[aUm‘ ho Hydrological cycle da hmoUma d ˶mMo n[aUm‘ n¥ÏdrÀ¶m ^yn¥ð>r¶ VgoM ^yJ^u¶ Ocg§nXoda hmoUma. ¶m Ocg§nXoV H$mhr {R>H$mUr Iyn dmT> hmoB©c d H$mhr {R>H$mUr IynM H$‘VaVm {Z‘m©U hmoB©c. O{‘Zr IMVrc, ZXr/Zmco ¶m§À¶m ‘yi àdmhmV KQ> hmoB©c, - 17 - g‘wÐ{H$Zmè¶mOdirc O{‘Zrda g‘wÐmMo nmUr OmD$Z ˶m ‘moR>çm à‘mUmV Oc‘¶ hmoVrc. KaJwVr, Am¡Úmo{JH$ d eoVrH$arVm nmUr ho ^yn¥ð>mdarc VgoM ^yJ^u¶ OcgmYZmVyZ dmnaco OmVo, doJdoJio Xoe Amnmnë¶m JaOoZg w ma ¶m ómoVm§Mm dmna H$arV AgVmV, ^yJ^u¶ OcómoVmda Oo Xoe Adc§~Zy AmhoV ˶m§Zm ¶m dmVmdaUmVrc ~Xcm‘wio hmoUmè¶m g§^mì¶ Ymo³¶mnmgyZ gmdY amhUo Amdí¶H$ AgyZ ˶mda {dñV¥V g§emoYZ ˶m Xoem§Zm JaOoMo Pmco Amho. ¶m Xoem§ZmM gdm©V àW‘ ¶mMo Xþîn[aUm‘ {XgyZ ¶oV AmhoV. ¶wZoñH$moZo ¶m~m~VrV AJmoXaM nmD$c CMcco AgyZ EH$ {deof Am§Vaamï´>r¶ H$m¶©H«$‘mMr åhUOoM Ground water Resources Assessment under the pressure of humanity and climate change (GRAPHIC) Mr AmIUr Ho$cr Amho. ˶mÛmao ^yJ^u¶ OcómoVmda dmVmdaUmVrc ~Xcm‘wio hmoUmao n[aUm‘m§Mm Aä¶mg VgoM g§emoYZ H$aʶmV ¶oUma Amho. Am{’«$H$m ¶m {dH${gV àXoemV gdm©V àW‘ OcómoVm§‘ܶo àM§S> à‘mUmV KQ> hmoV Amho. ho EH$ ¶m~m~VrV Ádc§V CXmhaU Amho. "Water budget analysis" g§X^m©V AmnU Oa ˶mÀ¶m ‘wimV Jocmo d ""J{UVr¶ ‘m°S>oc'' À¶m {ZîH$fm©Zwgma ~{KVco Va nmUr ho AmnU Oa OcómoVmVyZ dmnamH$arVm H$mTy>Z KoVco Va Vo nwZíM OcómoV ^aʶmH$arVm Hw$Ry>Z Var Amco nm{hOo. åhUOoM nmʶmMr AmdH$ hr ˶mÀ¶m OmdH$ EdT>r Var H$‘rV H$‘r AgcrM nm{hOo ho g˶ Amho Am{U ho ""emídV ^yJ^u¶ Oc ì¶dñWmnZm''H$arVm Amdí¶H$ Amho. ""emídV ^yJ^u¶ Ocì¶dñWmnZm''H$arVm O{‘ZrImcrc nmUr dmhÿZ ZoUmè¶m ^yñVam§Zm EH$‘oH$m§Zm OmoS>Uo VgoM ˶m§Zm CncãY Ocme¶mÀ¶m daÀ¶m nmVirn¶ªV OmoS>Uo A{V Amdí¶H$ Amho Ago gImoc Aä¶mgmA§Vr ^yemókm§Mo åhUUo Amho, ˶mda Xoem§Zr Ëd[aV H$m¶©dmhr H$aUo JaOoMo Amho. gmam§e Agm H$s, ‘mZd{Z{‘©V MwH$sÀ¶m à¶moOZm‘wio AWdm char dmVmdaUm‘wio Oo H$mhr n[aUm‘ ""Ocdm¶w n[adV©Zm'' Ûmao hmoV AmhoV, ˶mMm ‘moR>m n[aUm‘ Ocg§nXoda hmoV Amho. ˶m‘wio ^yn¥ð>mdarc Ocg§nXoV ‘moR>r KQ> hmoV Amho. ˶m‘wio EImÚm dfu nmD$gM nS>cm Zmhr AWdm ’$maM H$‘r nS>cm Va nwT>o H$m¶? YaUmVrc gmR>dcoco nmUr ‘oQ´>mo{gQ>rH$arVm ’$³V WmoS>çm {Xdgm§H$arVm nwaoc. nwT>rc nmdgmim ¶oB©n¶ªV H$m¶ H$am¶Mo? Ago àíZ C^o amhVrc Voìhm ’$³V Amnë¶mcm n¶m©¶ Caoc Vmo ’$³V ""^yJ^m©Vrc nmUr'' (Ground water) øm ""^yJ^m©Vrc Ocg§nXoda'' Imcrc H$mhr ~m~tMm {dnarV n[aUm‘ hmoD$ eH$Vmo. 1) H$mhr df© qH$dm H$mhr XeHo$ ¶mVrc H$‘r nmdgm‘wio O{‘ZrV nmʶmMo nwZ^©aU Z hmoU.o 2) H$Yr H$Yr AWdm {Z˶ XþîH$mi nS>Uo. 3) Vmn‘mZmV dmT> Pmë¶m‘wio ‘moR>çm à‘mUmV hmoUmao ~mînr^dZ. 4) eoVr {dH$mgmH$arVm VgoM Xþgam n¶m©¶ åhUyZ ^ynî¥ R>mdarc Oc g§në¶mZ§VaÀ¶m dmnamH$arVm ˶mMm dmna H$aUo. 5) ^yJ^m©Vrc nmʶmV g‘wÐmVrc nmʶmMo A{VH«$‘U hmoD$Z JmoS> nmUr ImaQ> hmoUo. 6) AmdH$nojm OmñV ^yJ^m©Vrc nmʶmMm {d{dY H$maUmñVd àM§S> Cngm. Cnamo³V H$maUm§‘wio ^yJ^u¶ nmUr gmR>çmV àM§S> KQ> ¶oD$ eH$Vo. darcà‘mUo gd© ~m~tMm ""emídV Oc ì¶dñWmnZmÀ¶m Ñï>rH$moZmVyZ Oa {dMma Ho$cm, ^yn¥ð>r¶ Ocì¶dñWmnZ Agmo AWdm ^yJ^u¶ Ocì¶dñWmnZ Agmo, ˶mH$[aVm AmO hdr Amho ""gj‘ Aer ^{dî¶mVrc hdm‘mZmMm A§XmO KoUmar ì¶dñWm.'' hr ì¶dñWm Oa gj‘ Agoc Va ^{dî¶mVrc H$mhr dfm©V AWdm H$mhr XeH$mV nO©Ý¶‘mZ H$go Agoc ¶mMm A§XmO AJmoXaM KoVm Amcm Va Vgo ßc°qZJ H$éZ à˶oH$ Xoemcm ¶m g§H$Q>mda ‘mV H$aVm ¶oB©c. na§Vw gܶm Var hdm‘mZmMm A§XmO KoUmar AMyH$ ì¶dñWm emókm§H$Sy>Z V¶ma Pmcocr Zmhr. ^{dî¶mV hdm‘mZmMm A§XmO KoʶmH$arVm H$mhr g§emoYZ VgoM M°c|Oog emókm§nwT>o AmhoV d Vr ^{dî¶mV Ocg§nXm ì¶dñWmnZmÀ¶m Ñï>rZo ‘hËdmMr AmhoV. Vr H$mhr ¶mà‘mUo 1) Hydrology H$arVm gyú‘ n°am{‘Q>a Agcoco "Global Climate Model" V¶ma H$aUo H$s ˶m¶moJo Iyn OmXm nmD$g VgoM ~mînr^dZ ¶m§Mm A§XmO KoVm ¶oB©c. 2) El Nino, Interdecadal pacific/Atlantic/Arctic oscillation ¶m n°am{‘Q>g©H$arVm Global Climate Model 3) Hydrology study, Hydrological behaviour study, 4) Co2 concentration, Vegetation study, 5) Remote sensed data Mm dmVmdaUr¶ d hm¶S´>mocm°{OH$c g§emoYZmH$arVm ‘w³V dmna H$aUo. AemàH$mao dmVmdaUmVrc ~Xc AWdm ˶mVrc charnUm ¶mMm emoY KoUo IynM JaOoMo Amho. ho ^{dî¶mV gmܶ Pmco Va ¶mo½¶ VgoM emídV Ocg§nXmMo ì¶dñWmnZ H$aVm ¶oB©c d ˶mVyZ OZVoMm Am{W©H$ {dH$mg gmYVm ¶oB©c. åhUyZ nwT>rc XeH$mV A{^¶§Ë¶m§Zr ¶m joÌmV Iyn OmXm ¶moJXmZ XoʶmMr AmVm Amdí¶H$Vm {Z‘m©U Pmcr Amho. ¶m {Z{‘ÎmmZo EdT>oM. YݶdmX! - 18 -