PEMBANGUNAN SISTEM MAKLUMAT KAWALAN KADASTER SECARA ATAS TALIAN NORAIDAH BINTI KELING
advertisement
PEMBANGUNAN SISTEM MAKLUMAT KAWALAN KADASTER SECARA ATAS TALIAN NORAIDAH BINTI KELING UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA iii untuk yang ku sanjungi dan sayangi :Ayahanda Ayahanda dan Bondaku ::Keling Bin Majid dan Aminah Binti Ahmad Johari Kekanda dan Adindaku Adindaku ::Norliza, Norhisham, Norazah, Norlelawati, Noramalin dan Norazam Suamiku :Mohd Hilmi Bin Ngah & Permata Hatiku :Anakanda Puteri Nurul Iman kalianlah tonggak keyakinanku terima kasih buat semua… iv PENGHARGAAN Syukur alhamdulillah kehadrat ALLAH S.W.T dengan izin dan kurnia-Nya jua kajian sarjana yang bertajuk Pembangunan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian ini berjaya disiapkan. Pertama-tamanya sekalung budi, setinggi penghargaan buat Dr. Abdullah Hisam Bin Omar, selaku penyelia projek, dalam memberi bimbingan serta panduan sepanjang menyiapkan projek sarjana ini. Demikian atas kesudian barisan panel, pemeriksa dalam dan luar, Prof. Madya Ghazali Bin Desa dan Dr. Samad Bin Abu dalam membuat penilaian, jutaan terima kasih diucapkan. Buat Prof. Dr. Abdul Majid Bin A. Kadir, Prof. Dr. Mohd Razali Bin Mahmud, En. Mazalan Bin Selamat, kakitangan Fakulti Kejuruteraan dan Sains Geoinformasi dan Sekolah Pengajian Siswazah, Universiti Teknologi Malaysia dan rakan-rakan seperjuangan serta mereka yang banyak memberikan sokongan dan dorongan secara langsung mahupun tidak langsung pada setiap ketika, jasa kalian amat bermakna. Penghasilan kajian sarjana ini diharapkan mampu memberi pendekatan yang lebih kreatif dan kritis dalam melaksana proses penyampaian ilmu dalam bidang kejuruteraan Geomatik khususnya persekitaran GIS yang lebih berkesan. v ABSTRAK Teknologi sains dan maklumat telah merevolusi pelbagai bidang Geomatik. Perubahan paling ketara yang dibawa oleh teknologi maklumat adalah anjakan daripada segi capaian data secara analog (konvensional) ke arah data digital dan seterusnya pengenalan kepada konsep pangkalan data atas talian. Ini bertepatan dengan implementasi perlaksanaan Sistem Kadaster Berkoordinat (Coordinated Cadastral System, CCS) di Malaysia. Penggunaan kawalan kadaster dalam implementasi CCS adalah amat penting kerana segala pengukuran dan kawalan kadaster akan dijalankan berasaskan datum kawalan rujukan tersebut. Objektif kajian ini adalah untuk membangunkan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster (Cadastral Control Information System,CCIS) Secara Atas Talian dan untuk menganalisa keberkesanan sistem ini. Hasil-hasil kajian ini termasuklah e-borang, e-dagang, petainteraktif, maklumat data spatial dan atribut. Data-data yang terlibat dalam kajian ini ialah maklumat stesen GPS, data topografi, dan pangkalan data kadaster digital bagi negeri Melaka. Pembangunan kajian ini melibatkan beberapa fasa seperti pengumpulan data, rekabentuk fizikal dan sistem serta pembangunan antaramuka pengguna. Perisian ArcIMS telah digunakan dalam kajian ini. Pembangunan CCIS Secara Atas Talian adalah salah satu inisiatif ke arah e-Kerajaan. Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian ini mampu menjadi mekanisma alternatif kepada perolehan maklumat kawalan kadaster yang lebih efektif dan efisien kepada pengguna dan menyediakan garis panduan bagi pihak komuniti ukur khususnya kepada pihak Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM). vi ABSTRACT Nowadays, science and technologies have revolutionized many Geomatic disciplines. The most significant change that IT has brought about is the shift from conventional analogue data access to digital data and consequently the introduction of the concept of online digital database. These had lead to the concept and implementation of the Coordinated Cadastral System (CCS) for Malaysia. The usage of cadastral data control in CCS implementation is very important because all the measurement and cadastral control will be established according to that cadastral control datum. The objectives of the study are to develop Online-Based Cadastral Control Information System (CCIS) and to analyze the effectiveness of the system. Results from the research include e-form, e-commerce, interactive map, information of spatial and attribute data. The dataset used in this research are GPS station information, topography data, and digital cadastral database for state of Malacca. The development of this research involves several phases such as data gathering, physical design and user interface development. ArcIMS software was used in this research. The development of Online-Based CCIS is one of the initiatives to shift to E Government. Online-Based Cadastral Control Information System can be an alternative mechanism for more effective and efficient cadastral control information access and management. This system provides a guideline for survey community especially for Department of Survey and Mapping Malaysia (DSMM). vii KANDUNGAN BAB BAB 1 PERKARA MUKA SURAT HALAMAN JUDUL i HALAMAN PENGAKUAN ii HALAMAN DEDIKASI iii HALAMAN PENGHARGAAN iv ABSTRAK v ABSTRACT vi HALAMAN KANDUNGAN vii SENARAI JADUAL xiv SENARAI RAJAH xv SENARAI SINGKATAN xviii SENARAI LAMPIRAN xix PENGENALAN 1.1 Pendahuluan 1 1.2 Penyataan Masalah 2 1.3 Tujuan Dan Objektif Kajian 6 1.4 Skop Kajian 7 1.5 Metodologi Kajian 8 1.6 Kepentingan Dan Sumbangan Kajian 11 1.7 Kesimpulan 12 viii BAB 2 KAWALAN KADASTER 2.1 Pendahuluan 14 2.2 Kelemahan Sistem Ukur Kadaster Sedia Ada 14 2.3 Sistem Kadaster Berkoordinat 15 2.4 Kelebihan Sistem Kadaster Berkoordinat 17 2.5 Komponen – Komponen Amalan Perlaksanaan 2.6 Sistem Kadaster Berkoordinat 18 2.5.1 Datum Kawalan Homogen 18 2.5.2 Teknik Pelarasan Jaringan Kadaster 19 2.5.3 Peraturan Dan Akta – Akta Ukur GPS 19 Jaringan Kawalan Kadaster Dan Jaringan Kawalan Geodetik Di Semenanjung Malaysia Sebelum Perlaksanaan CCS 20 2.7 Keperluan Penggunaan Datum Geosentrik 23 2.8 Pembangunan Kawalan Kadaster Berasaskan Datum Geosentrik 2.8.1 26 Pemantapan Peninsular Malaysia Primary Network (PGGN) Untuk Digunakan Sebagai Jaringan Rujukan Homogen 2.8.2 28 Penubuhan Infrastruktur Kadaster Berkoordinat Dan Pengikatan Antara Stesen GPS Dan Batu Sempadan Terpilih 2.9 Kepentingan Kawalan Kadaster Terhadap Sistem Kadaster Berkoordinat BAB 3 30 33 SISTEM KADASTER DI MALAYSIA 3.1 Pendahuluan 37 3.2 Sistem Kadaster Di Malaysia 38 3.2.1 40 3.3 Amalan Ukur Kadaster Perkembangan Pengurusan Data Ukur Kadaster ix Dan Pemetaan Di Malaysia 42 3.4 Sistem Pemetaan Bantuan Komputer 44 3.5 Sistem Ukur Tanah Bantuan Komputer 44 3.6 Pangkalan Data Ukur Kadaster Berdigit 45 3.7 Hala Tuju Pembangunan DCDB Di Malaysia 46 3.8 Sistem Unjuran Yang Digunakan Di Malaysia 47 3.9 Sistem Rujukan Geografi 52 3.10 Sistem Koordinat Di Malaysia Masa Kini 53 3.11 Sistem Maklumat Tanah 53 3.12 Pembangunan Infrastruktur Sistem Maklumat Tanah Kebangsaan Di Malaysia 3.13 BAB 4 56 Pembangunan Pangkalan Data Dalam Persekitaran GIS 57 3.13.1 Keperluan Perisian 57 SISTEM MAKLUMAT UMUM DAN SISTEM MAKLUMAT GEOGRAFI BERASASKAN INTERNET 4.1 Pendahuluan 58 4.2 Kategori Sistem Maklumat 60 4.3 Sistem Maklumat Umum 64 4.4 Definasi Data Dan Maklumat Dalam Sistem Maklumat 65 4.5 Sistem Maklumat Geografi (GIS) 65 4.6 Komponen GIS 68 4.7 Data Dalam GIS 70 4.7.1 Data Spatial 71 4.7.2 Data Atribut 71 4.8 Permodelan Data Spatial Dalam GIS 72 4.8.1 74 Pendekatan Berasaskan Lapisan 4.9 GIS Untuk Tujuan Perancangan Dan Pengurusan 75 4.10 Kajian Ke atas Teknologi Berasaskan Web 76 4.10.1 Teknologi Internet 76 x BAB 5 4.10.2 Intranet 77 4.10.3 Ekstranet 78 4.11 World Wide Web (WWW) 79 4.12 Hypertext Transfer Protocol (HTTP) 80 4.13 Hypertext Markup Language (HTML) 81 4.14 Internet GIS 82 4.15 Teknologi Pelayan – Pelanggan 83 4.16 Seni Bina Teknologi Pelayan – Pelanggan 85 4.17 GIS Berasaskan Web 87 4.18 Seni Bina GIS Berasaskan Web 88 4.19 Pra Penjanaan Imej Grafik 89 4.20 Perpustakaan Dan Katalog Pangkalan Data Spatial 90 4.21 Penjana Peta 91 4.22 Pelayar Peta Masa Hakiki (Real Time) 91 4.23 Imej Dan Peta Pada Masa Hakiki 92 4.24 Kajian Terhadap Perisian GIS Berasaskan Web Yang Digunakan 92 4.24.1 Seni Bina ArcIMS 3.1 93 METODOLOGI PEMBANGUNAN SISTEM MAKLUMAT KAWALAN KADASTER SECARA ATAS TALIAN 5.1 Pendahuluan 96 5.2 Metodologi Projek 97 5.3 Justifikasi Pemilihan Teknologi 97 5.4 Metodologi Prototaip Evolusi 98 5.5 Fasa Penyiasatan Awal Dan Perancangan 100 5.6 Fasa Analisa Sistem 101 5.7 Fasa Rekabentuk Sistem 102 5.7.1 Fasa Pembangunan 103 5.7.2 Fasa Implementasi Sistem 103 Justifikasi Pemilihan Metodologi 104 5.8 xi 5.9 Analisis Keperluan Sistem 105 5.10 Justifikasi Keperluan Perkakasan 105 5.10.1 Spesifikasi Perkakasan Pembangun 106 5.10.2 Spesifikasi Perkakasan Pengguna 106 5.10.3 Justifikasi Perkakasan Pembangun 5.11 Dan Pengguna 107 Justifikasi Keperluan Perisian 107 5.11.1 Justifikasi Perisian Sistem 109 5.11.1.1 Justifikasi Microsoft Windows 2000 Profesional 109 5.11.1.2 Justifikasi Internet Information Server 5.12 BAB 6 110 Data 110 5.12.1 Metadata 111 5.13 Justifikasi Perisian Pangkalan Data 111 5.14 Justifikasi Bahasa Pengaturcaraan 112 5.15 Justifikasi Perisian Pembangunan Sistem 113 5.16 Kesimpulan 114 ANALISA DAN REKA BENTUK SISTEM 6.1 Pendahuluan 116 6.2 Seni Bina Sistem 117 6.3 Reka Bentuk Sistem 117 6.4 Reka Bentuk Pangkalan Data 118 6.4.1 Reka Bentuk Konseptual 118 6.4.2 Reka Bentuk Logikal 120 6.4.3 Reka Bentuk Fizikal 120 6.5 Reka Bentuk Antara Muka 121 6.5.1 Reka Bentuk Laman Web GIS 121 6.5.1.1 Reka Bentuk Arkitektual Web GIS 122 6.5.1.2 Reka Bentuk Antara Muka Web GIS 122 6.5.2 Reka Bentuk Antara Muka Pengguna 123 xii 6.6 BAB 7 Kesimpulan 125 PERLAKSANAAN SISTEM 7.1 Pendahuluan 126 7.2 Kemasukan Data 127 7.3 Penyediaan Data Spatial 128 7.3.1 Infrastruktur Kawalan Kadaster 128 7.3.2 Pelan – Pelan Yang Mengandungi Maklumat Ikatan Antara Stesen GPS Dan Batu Sempadan 129 7.4 Kemasukan Data Atribut 129 7.5 Persekitaran Pembangunan 130 7.5.1 Konfigurasi Internet Information Server (IIS), PHP Dan MySQL 7.6 Pembangunan Sistem 132 7.7 Pembangunan Web GIS 132 7.8 Pembinaan Laman Web GIS Menggunakan ArcIMS3.1 7.9 BAB 8 130 132 Pengubahsuaian (Customization) Antara Muka Web GIS 137 7.10 Pembangunan Laman Web Umum 139 7.11 Pengaturcaraan Sistem 140 7.12 Pengaturcaraan Laman Web Umum 141 7.13 Pengaturcaraan Laman Web GIS 142 7.14 Kesimpulan 143 HASIL, PENGGUNAAN DAN PENGUJIAN CCIS 8.1 Pendahuluan 8.2 Laman Web Umum Sistem Maklumat Kawalan 144 Kadaster Secara Atas Talian 145 8.2.1 Pihak Pengguna 148 8.2.2 Pentadbir Sistem 164 xiii 8.3 Laman Web Peta Interaktif Cadastral Control Information System (CCIS) 169 8.4 Fungsi – Fungsi GIS Untuk Peta Interaktif CCIS 170 8.5 Pengujian Sistem 172 8.6 Pengujian Laman Web Umum 173 8.6.1 Pengujian Pangkalan Data 173 8.6.2 Pengujian Integrasi 174 Pengujian Laman Web GIS 179 8.7 8.7.1 Pengujian Terhadap Paparan Peta Interaktif 179 8.7.2 Pengujian Terhadap Kefungsian Sistem 8.7.3 Pengujian Terhadap Fungsi Perhubungan (Hyperlinks) Cadastre Plan 8.8 BAB 9 Kesimpulan 183 186 189 KESIMPULAN DAN CADANGAN 9.1 Pendahuluan 190 9.2 Hasil Kajian 191 9.3 Kekangan Sistem 191 9.4 Kelebihan Sistem 192 9.5 Kelemahan Sistem 193 9.6 Cadangan Pembaikan Sistem 193 9.7 Ringkasan 194 RUJUKAN LAMPIRAN A - G 195 200 - 206 xiv SENARAI JADUAL JADUAL TAJUK MUKA SURAT 2.1 Maklumat stesen cerapan GPS di sempadan Melaka-Johor 31 2.2 Maklumat rangkaian GPS yang ditubuhkan di Melaka-Johor 32 4.1 Perbezaan model satu aras dan model dua aras 87 5.1 Spesifikasi perkakasan pembangun 106 5.2 Spesifikasi perkakasan pengguna 106 5.3 Spesifikasi perisian sistem 109 6.1 Reka bentuk spesifikasi pengguna 124 8.1 Penerangan fungsi-fungsi dalam laman web utama 146 8.2 Penerangan antara muka web kedua laman profil 147 8.3 Penerangan antara muka web ketiga laman daftar 148 8.4 (a) Penerangan antara muka web keempat laman ahli 153 8.4 (b) Penerangan bagi fungsi-fungsi dalam rajah 8.4 (c) dan (d) 155 8.4 (c) Penerangan fungsi- fungsi menu maklumat pembayaran 157 8.5 Penerangan fungsi- fungsi laman pengemaskinian untuk 165 pentadbir sistem 8.6 Fungsi- fungsi toolbar dalam web GIS 171 8.7 Pengujian unit / sub modul pendaftaran 175 8.8 Pengujian sub modul ahli / login 176 8.9 Penilaian CCIS oleh pembangun 178 xv SENARAI RAJAH RAJAH TAJUK MUKA SURAT 1.1 Cartalir metodologi kajian 10 2.1 Jaringan kawalan geodetik Semenanjung Malaysia 21 2.2 Jaringan geodetik dan saintifik Semenanjung Malaysia 23 2.3 Datum geodetik tempatan dan datum global Semenanjung 25 Malaysia 2.4 Pembangunan kawalan kadaster berasaskan datum geosentrik 27 2.5 Jaringan kawalan GPS utama Malaysia 29 2.6 Stesen MASS di Malaysia 30 2.7 Garisan penghubung di antara stesen GPS dan batu sempadan 33 3.1 Sistem unjuran RSO di Semenanjung Malaysia 49 3.2 Representasi komformal antara elipsoid-aposfera-sfera 50 3.3 Sistem koordinat RSO 51 3.4 Struktur konsep Land Information Victoria 55 4.1 Proses penukaran data kepada maklumat 65 4.2 Interaksi antara pengguna, sistem dan dunia sebenar 68 4.3 Perhubungan antara data spatial dan data atribut 72 4.4 Pendekatan yang digunakan dalam permodelan GIS 73 4.5 Organisasi peta dalam pendekatan berasaskan lapisan 75 4.6 Diantara contoh pecahan lapisan data spatial bagi peta CCIS 75 4.7 Rangkaian client / server 84 4.8 Reka bentuk rangkaian 85 4.9 Model dua aras 86 4.10 Model tiga aras 87 4.11 Seni bina GIS berasaskan web 88 xvi 4.12 Seni bina ESRI ArcIMS 3.1 93 4.13 Pelayan spatial server 94 5.1 Fasa-fasa dalam metodologi prototaip evolusi 99 6.1 Model konseptual pangkalan data kawalan kadaster 120 7.1 (a) Antara muka bagi ArcIMS Manager sebelum login 133 7.1 (b) Antara muka ArcIMS Manager selepas login 133 7.2 Konfigurasi spatial yang terhasil dalam Author A Map Service 134 7.3 Pembinaan Map Service di Author A Map Service 135 7.4 Proses mereka bentuk laman web GIS 136 7.5 Antara muka ArcIMS Manager untuk modul Administrator The 137 Site 7.6 Keratan atur cara buku pelawat 141 7.7 Keratan atur cara penyambungan ke pangkalan data 142 7.8 Keratan atur cara mentakrifkan Map Services 142 7.9 Keratan atur cara menetapkan koordinat paparan peta 143 8.1 (a) Paparan laman utama sistem 145 8.1 (b) Paparan laman utama sistem 146 8.2 Paparan laman profil 147 8.3 (a) Paparan laman daftar 149 8.3 (b) Paparan proses pendaftaran keahlian telah selesai 150 8.3 (c) Paparan mesej maklumat pendaftaran keahlian tidak lengkap 150 8.3 (d) Paparan proses pendaftaran keahlian mengandungi kesilapan 151 8.4 (a) Paparan laman ahli 152 8.4 (b) Paparan log masuk atau login semula 152 8.4 (c) Paparan sekiranya kata nama dan kata kunci yang sepadan 154 dimasukkan 8.4 (d) Paparan bagi menu profil peribadi 154 8.4 (e) Paparan sekiranya kata nama dan kata kunci yang sepadan 156 dimasukkan bagi ahli CCIS yang telah diaktifkan akaunnya 8.4 (f) Paparan bagi menu maklumat pembayaran 158 8.4 (g) Pembayaran secara deposit tunai 158 8.4 (h) Pembayaran tunai melalui transaksi Maybank2u 159 8.4 (i) Pembayaran secara kad kredit Visa 159 xvii 8.4 (j) Paparan sekiranya proses pembayaran secara tunai selesai 160 8.4 (k) Paparan proses pembayaran secara kad kredit selesai 160 8.4 (l) Paparan semakan semula maklumat pembayaran kad kredit 161 8.4 (m) Paparan semakan semula maklumat pembayaran tunai 161 8.4 (n) Peta interaktif CCIS tanpa maklumat lengkap 162 8.5 Paparan laman bagi menu hubungi kami 163 8.6 Paparan proses penghantaran cadangan telah selesai 163 8.7 Paparan laman menu buku pelawat 164 8.8 Paparan log masuk pentadbir sistem 165 8.9 Laman pengoperasian pentadbir sistem bagi menu keahlian 166 8.10 Laman pengoperasian pihak pentadbir sistem bagi menu maklum 167 balas pengguna 8.11 Paparan ruangan maklum balas oleh pentadbir sistem 168 8.12 Paparan maklum balas dari pentadbir sistem 168 8.13 Paparan operasi yang dilakukan oleh pihak pentadbir 169 8.14 Peta interaktif kawalan kadaster negeri Melaka 170 8.15 Contoh mesej ralat semasa mengisi maklumat pendaftaran 174 8.16 Pengguna perlu masukkan semula kata nama dan kata laluan 176 8.17 Pengujian paparan fungsi zoom out 180 8.18 Pengujian fungsi paparan zoom in 181 8.19 Pengujian fungsi paparan pan 182 8.20 Pengujian fungsi paparan full view 183 8.21 Pengujian terhadap fungsi identify 184 8.22 Pengujian terhadap fungsi query 185 8.23 Pengujian terhadap fungsi extract 186 8.24 Hyperlinks bagi paparan sketch plan 187 8.25 Hyperlinks bagi paparan location plan 188 8.26 Hyperlinks bagi paparan certified plan 189 xviii SENARAI SINGKATAN CCIS - Cadastral Control Information System CCDB - Cadastral Control Data Base GIS - Geographic Information System GPS - Global Positioning System LIS - Land Information System NaLIS - National Infrastructure for Land Information System DCDB - Digital Cadastral Data Base SDCDB - State Digital Cadastral Data Base NDCDB - National Digital Cadastral Data Base CAMS - Cadastral Assisted Mapping System RSO - Rectified Skew Orthomorphic WGS84 - World Geodetic Datum 84 CCS - Coordinated Cadastral System ITRF - International Terrestrial Reference Frame IIS - Internet Information System HTML - Hypertext Markup Language ESRI - Environmental System Research Institute IMS - Internet Map Service WWW - World Wide Web URL - Uniform Resource Locator LAN - Local Area Network PHP - Hypertext Processor CFML - Cold Fusion Markup Language ASP - Active Server Page xix SENARAI LAMPIRAN LAMPIRAN TAJUK MUKA SURAT A Stesen Kawalan Kadaster Negeri Melaka 200 B Konsep Model CCS Semenanjung Malaysia 201 C Struktur Perlaksanaan NaLIS 202 D Aliran Kerja Pelayan - Pelanggan 203 E Proses Pembangunan CCIS 204 F Kitaran Hidup CCIS 205 G Keratan Atur Cara 206 BAB 1 PENGENALAN 1.1 Pendahuluan Senario pengurusan maklumat di Malaysia telah mengalami perubahan yang positif khususnya dari segi teknologi dan kemajuan komputer. Perkembangan ini telah mencetuskan suatu arus revolusi baru yang bukan sahaja mampu memperbaiki tetapi juga mempertingkatkan mutu pengurusan maklumat di dalam pelbagai bidang. Kemunculan Sistem Maklumat Geografi (GIS) dan Sistem Penentududukan Global (GPS) adalah suatu bentuk teknologi baru yang turut memberi sumbangan yang besar dalam bidang kadaster di Malaysia. Penggunaan teknologi pengukuran moden dan kemajuan teknologi maklumat yang pesat telah menyebabkan wujud sedikit kelemahan dalam sistem kadaster yang dipraktikkan kini kerana tidak dapat menyokong sepenuhnya perkembangan tersebut. Malahan ia dianggap tidak memenuhi keperluan masa kini. Dengan berlakunya keadaan seperti ini, maka ia akan lebih menyulitkan pihak Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM) untuk membangunkan bank data yang boleh mengintegrasikan antara maklumat kadaster iaitu Pangkalan Data Kadaster Kebangsaan atau National Digital Cadastral Database (NDCDB) serta mengintegrasikan maklumat topografi dan kadaster bagi tujuan pengoperasian. Kaedah pelarasan cerapan kadaster dan kelemahan pada datum kadaster telah dikenalpasti sebagai dua punca utama penyebab masalah tersebut. Untuk mengatasi masalah ini, maka konsep Sistem Kadaster Berkoordinat atau Coordinated Cadastral 2 System (CCS) diperkenalkan dan akan digunakan secara pesat dalam bidang kadaster di Malaysia. CCS adalah berdasarkan konsep menubuhkan satu jaringan rujukan piawai yang menggunakan teknik cerapan GPS supaya dapat mewujudkan satu sistem koordinat rujukan yang homogen iaitu Sistem Unjuran Rectified Skew Ortomorphic (RSO) geosentrik. Permintaan terhadap nilai-nilai koordinat dan maklumat lokasi stesen-stesen kawalan kadaster melibatkan banyak agensi kerajaan mahupun swasta seperti Kementerian Pertahanan, Jabatan Kerja Raya, Jabatan Perhutanan, Tenaga Nasional Berhad, Telekom Malaysia Berhad, PLUS dan lain-lain. Oleh kerana maklumat kawalan kadaster ini disimpan di dalam bentuk salinan keras termasuklah fail, lakaran kawasan stesen, peta topografi dan keterangan stesen , maka timbul masalah apabila proses pencarian dan perolehan semula maklumat ini diperlukan samada oleh pelanggan atau untuk kegunaan jabatan sendiri. Kemunculan integrasi GPS dan GIS serta teknologi internet adalah salah satu contoh yang mampu mengatasi situasi tersebut. Permintaan yang meningkat dari pelbagai agensi dan seiring dengan perkembangan teknologi dan kemajuan komputer telah mencetuskan reformasi baru dalam bidang kadaster di Malaysia. Konsep kajian Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian yang dibangunkan turut dibentuk dengan mengambil kira faktor-faktor tersebut. Secara tidak langsung, ia membantu dalam perkembangan teknologi negara terutamanya seruan kerajaan untuk melahirkan satu masyarakat yang serba maju seperti pentadbiran kerajaan elektronik. 1.2 Pernyataan Masalah Sistem Kadaster Malaysia adalah berdasarkan dimensi setiap lot dan lokasinya dengan lot-lot sebelahan. Ia merupakan satu sistem yang mengandungi mekanisma pengukuran dan perekodan dalam menerangkan informasi tentang luas, lokasi dan garis sempadan sesebuah lot. Di dalam era maklumat yang sungguh canggih pada dewasa ini, sistem ini didapati tidak begitu sesuai jika dibandingkan dengan teknologi yang ada sekarang. Secara kesimpulannya kelemahan-kelemahan 3 sistem adalah seperti yang telah dibentangkan oleh Majid Mohamed et al., (1998) adalah: i. Kaedah pengukuran dan pengagihan ralat bukan sebenarnya mengikut kaedah ‘whole to part’ dan tidak berupaya untuk mengurus cerapan berlebihan. ii. Bearing, jarak dan sistem unjuran Cassini yang merupakan maklumat utama didapati tidak sesuai dengan kehendak teknologi GIS dan GPS. iii. Sistem pemetaan di Malaysia menggunakan unjuran RSO, oleh itu perbezaan sistem koordinat dengan sistem kadaster telah menyebabkan ketidaksesuaian apabila melibatkan pangkalan data digital. iv. Perbandingan koordinat titik pengukuran apabila daripada satu negeri ke negeri yang lain adalah tidak memuaskan. v. Sistem ini tidak boleh memenuhi permintaan yang semakin tinggi daripada agensi-agensi pengguna untuk mewujudkan satu sistem pengurusan kadaster yang mesra pengguna dengan menggunakan perkakasan teknologi yang moden. Kelemahan-kelemahan di atas telah menyulitkan pihak JUPEM dalam membangunkan bank data yang boleh mengintegrasikan antara maklumat kadaster untuk seluruh Semenanjung Malaysia atau lebih dikenali sebagai NDCDB serta mengintegrasikan maklumat topografi dan kadaster bagi tujuan pengoperasian. Kaedah pelarasan cerapan kadaster dan kelemahan kawalan pada datum kadaster adalah dua punca utama penyebab masalah ini berlaku. Untuk mengatasi masalah tersebut maka pemantapan Rangkaian Geodetik GPS atau Primary GPS Geodetic Network (PGGN) dan diikuti dengan pembangunan jaringan kawalan kadaster dengan teknik cerapan GPS telah dijalankan. 4 Data-data atau maklumat-maklumat jaringan kawalan ini bertujuan untuk membuat pengawalan kejituan ukur kadaster bagi menghadkan selisih yang wujud semasa pengukuran dijalankan serta membekalkan koordinat rujukan yang homogen supaya membolehkan pengintegrasian antara data kadaster dan data pemetaan. Aronoff (1989) menyatakan perlunya mengorganisasikan data sebagai faktor kedua menjayakan penggunaan GIS. Menurutnya, pangkalan data menjadi begitu kritikal kerana data tidak akan bernilai sekiranya data yang betul dan tepat tetapi tidak berada pada tempat yang sepatutnya dan masa yang sebenarnya. Demi kepentingan penyelenggaraan data dengan betul, maka pembangunan pangkalan data akan dibangunkan sebaik sahaja data-data pengukuran GPS diperolehi. Memandangkan Sistem Kadaster Berkoordinat ini merupakan satu sistem yang baru diperkenalkan di Malaysia dan masih dalam peringkat pembangunan maka segala data-data jaringan kawalan yang sedia ada pada pihak JUPEM masih disimpan dalam bentuk salinan keras yang tidak tersusun, terurus dan belum merujuk kepada sistem koordinat homogen yang diperlukan. Keadaan ini bukan saja amat merumitkan proses pembangunan NDCDB maka ia juga merumitkan pihak JUPEM sendiri dalam membuat penyemakan terhadap kawasan-kawasan yang belum melakukan pengukuran untuk penubuhan stesen-stesen GPS dan kawalan kadaster, melambatkan pengguna dalam proses dapatan maklumat dan mendatangkan masalah dari segi operasi dapatan kembali data-data, pengemaskinian dan analisis dalam membuat keputusan kerana ia melibatkan : i. Penggunaan fail yang banyak. ii. Mengambil masa yang lama untuk pencarian maklumat. iii. Memerlukan ruang simpanan data yang besar. iv. Memerlukan ramai tenaga kerja untuk pengurusan data-data dalam bentuk fail. Mengambil kira faktor-faktor seperti kos perbelanjaan untuk menjalankan pengukuran data kawalan kadaster ini adalah mahal, memerlukan masa yang panjang, tenaga kerja yang ramai serta kepentingan maklumat-maklumat kawalan kadaster ini dalam perlaksanaan CCS dan keperluannya dalam memulakan suatu 5 kerja ukuran kadaster dan pemetaan setelah CCS dilaksanakan maka pembangunan satu Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian adalah diperlukan. Dalam sistem tersebut, maklumat kawalan kadaster yang telah merujuk kepada sistem koordinat homogen akan disimpan secara berdigit dalam bentuk pangkalan data. Keadaan ini dapat merendahkan risiko seperti kehilangan fail atau kesilapan lokasi fail. Di samping itu, maklumat dari pangkalan data boleh ditambah untuk dikemas kini, diolah, diproses, dan dipaparkan dengan pelbagai cara dengan formatformat tertentu pada masa yang singkat. Selain itu, data-data spatial dan atribut dapat dihubungkaitkan antara satu sama lain bagi membentuk paparan maklumat yang komprehensif dan efektif serta mampu melakukan pelbagai analisis dan menjawab pertanyaan. Tambahan pula pengguna boleh menggunakannya dalam pencarian maklumat tersebut pada bila-bila masa dan dimana sahaja. Keadaan ini akan mempercepatkan penentuan stesen rujukan yang akan digunakan untuk sesuatu kerja pengukuran dan pemaparan maklumat spatial di dalam bentuk salinan keras juga dapat dilakukan dengan hanya membuat plotan daripada pangkalan data spatial. Secara amnya, bagi menyelesaikan masalah-masalah yang dinyatakan di atas pihak JUPEM sebagai sebuah organisasi terulung yang telah mendapat pengiktirafan antarabangsa dalam menggunakan komputer bagi mengeluarkan pelan kadaster dan peta-peta berdigit di dunia untuk mencapai objektif NaLIS yang menyokong perkongsian maklumat antara pengeluar-pengeluar dan pengguna-pengguna maklumat tanah maka Sistem Maklumat Kawalan Kadaster atau Cadastral Control Information System (CCIS) Secara Atas Talian ini perlu dibangunkan bagi memudahkan agensi berkaitan tanah dalam membuat keputusan melibatkan tanah serta membantu dalam menyelesaikan masalah. Oleh yang demikian, Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian yang bakal dibangunkan nanti turut dibentuk dengan mengambil kira faktor-faktor tersebut selain fungsi sistem itu sendiri, iaitu memudahkan pengguna dalam membuat keputusan dengan mudah dan cepat. Pengguna juga berupaya melakukan arahan pemaparan seperti zoom, pan, identify dan sebagainya. Keupayaan internet GIS dalam kawalan kadaster adalah masih baru di Malaysia dan di harap akan sentiasa dipertingkat, diperkemas dan digabung dengan 6 sistem maklumat yang lain bagi membolehkan ianya menjadi sebagai sistem sokongan perancangan dan pengurusan maklumat yang berkesan bagi menangani sebarang masalah berkenaan kerja-kerja berkaitan kadaster pada masa akan datang di Malaysia. Konsep kajian yang bakal dilaksanakan ini secara tidak langsung, turut membantu dalam perkembangan teknologi negara terutamanya seruan kerajaan untuk melahirkan satu masyarakat yang serba maju seperti pentadbiran kerajaan elektronik. 1.3 Tujuan Dan Objektif Kajian Tujuan utama kajian ini adalah untuk membangunkan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian yang dapat membantu dalam pembangunan NDCDB serta mempermudahkan pihak berkaitan dalam mengurus dan mengendalikan maklumat kawalan kadaster. Beberapa objektif telah dikenal pasti untuk mencapai matlamat kajian adalah seperti berikut: i. Untuk membuat analisis dan mereka bentuk sistem maklumat kawalan kadaster :- ii. Keperluan pengguna. Reka bentuk konseptual. Reka bentuk logikal. Reka bentuk fizikal. Untuk membangunkan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian :- iii. Pembangunan pangkalan data. Reka bentuk antara muka pengguna. Integrasi perkakasan, perisian dan pangkalan data. Untuk pengujian sistem. 7 1.4 Skop Kajian Kajian ini akan melibatkan penggunaan tentang beberapa perisian terutamanya perisian GIS dan perisian Internet Mapping Server (ArcIMS). Konsep LIS akan digunakan untuk aplikasi ke atas kadaster. Ia tertumpu kepada tiga elemen berikut:- Objektif Pertama : Untuk membuat analisis dan mereka bentuk sistem maklumat kawalan kadaster :a. Kawasan Kajian : Negeri Melaka. Rujuk Lampiran A. b. Data Input : i. Diperolehi dari sumber : Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM) dan Center for Cadastral & Land Information Studies, Fakulti Kejuruteraan dan Sains Geoinformasi, UTM. ii. Jenis data yang digunakan : Data kadaster, Data Global Positioning System (GPS), Data topografi. iii. Jenis pangkalan data hubungan. Objektif Kedua : Untuk membangunkan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian :a. Menggunakan perisian ArcView 3.1 untuk membangunkan pangkalan data, perisian ArcIMS 3.1 bagi paparan pemetaan dan web secara interaktif manakala perisian Macromedia Dreamweaver MX pula digunakan untuk mereka bentuk antara muka pengguna menggunakan bahasa pengaturcaraan PHP. Objektif Ketiga : Untuk pengujian sistem :a. Menguji kebolehan sistem dari segi tahap kemasukan, paparan web, fungsi carian mengenai lokasi atau maklumat yang melibatkan pertanyaan data spatial dan atribut serta ujian terhadap paparan secara interaktif dan secara masa hakiki dilakukan. 8 1.5 Metodologi Kajian Kajian ini melibatkan beberapa fasa yang perlu dilalui berdasarkan objektifobjektif yang telah digariskan agar pencapaian matlamat mengikut masa yang ditetapkan. Peringkat-peringkat kajian ini adalah seperti berikut:- Fasa Pertama : 1. Analisis dan reka bentuk sistem maklumat. a. Kajian keperluan pengguna. i. Fasa pertama dalam kitaran hidup pembangunan sistem. ii. Untuk mendapatkan suatu pandangan keseluruhan tentang keadaan dan skop masalah dalam suatu sistem sedia ada. iii. Untuk memastikan sistem yang dibangunkan nanti dapat memenuhi keperluan pengguna. iv. Hala tuju bagi sesuatu aplikasi yang ingin dibangunkan ditentukan. b. Analisis sistem. i. Mendapatkan dan menganalisa fakta berkenaan sistem sedia ada dalam menentukan adakah penting sesuatu sistem itu dibangunkan. ii. Sumber-sumber dan jenis-jenis data yang diperlukan oleh pengguna akan ditentukan dan dikumpulkan. c. Mereka bentuk sistem maklumat. i. Reka bentuk pangkalan data dan laman web antara muka pengguna. Kajian literatur dilakukan untuk memahami konsep kawalan kadaster dan internet GIS. Memilih kawasan penyelidikan. kajian untuk menjalankan 9 Data input yang digunakan adalah melibatkan pangkalan data kawalan kadaster atau Cadastral Control Database (CCDB) dan State Digital Cadasral Database (SDCDB) : Negeri Melaka. Fasa Kedua : 2. Pembangunan sistem. a. Pembangunan pangkalan data dan laman web antara muka pengguna. b. Integrasi diantara perkakasan, perisian dan pangkalan data bagi membentuk Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian. i. Penyediaan pangkalan data dalam persekitaran GIS memerlukan penukaran format, pengeditan dan pengemaskinian dilakukan bagi data spatial dan data atribut. ii. Mewujudkan hubungan diantara pembangun dan pengguna sistem. Fasa Ketiga : 3. Pengujian sistem. a. Penilaian bagi memastikan laman web berfungsi dengan baik dan memenuhi spesifikasi yang ditetapkan. b. Sekiranya terdapat ralat, pembetulan terhadap sistem akan dilakukan dengan merujuk semula kepada fasa reka bentuk sistem. i. Menilai aplikasi agar ia berfungsi dengan baik dan memenuhi spesifikasi yang telah ditetapkan dari segi : • Masa. • Tahap kegunaan. • Kejelasan. • Paparan. 10 • Pertanyaan. • Keseluruhan. Metodologi kajian dapat diringkaskan seperti yang ditunjukkan dalam carta alir pada Rajah 1.1. Fasa Pertama Analisis Sistem : Penentuan keperluan. Analisis Sistem : Analisis keperluan. • • Penentuan keperluan Analisis keperluan • • • • • Reka bentuk Sistem :Reka bentuk konseptual. Reka bentuk logikal. Reka bentuk fizikal. Fasa Kedua • • • • • • Pembangunan Sistem : Pembangunan pangkalan data. Pembangunan laman web. Integrasi antara perkakasan, perisian dan pangkalan data. Pembangunan Sistem : Pembangunan pangkalan data Pembangunan laman web Integrasi antara perkakasan, Fasa Ketiga perisian dan pangkalan data Pengujian Sistem Ujikaji Pencapaian Sistem & Analisis : • • • • • Masa. Tahap Kegunaan. Kejelasan. Pertanyaan (data atribut & spatial). Keseluruhan. Rajah 1.1 : Cartalir metodologi kajian 11 1.6 Kepentingan Dan Sumbangan Kajian Kajian ini mengandungi cadangan spesifikasi sistem dan rangka kerja bagi pembangunan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian yang berasaskan kepada GIS dan internet. Sistem ini dirangka bertujuan untuk membantu pihak Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM) di dalam mengendalikan datadata bagi stesen kawalan kadaster yang telah dibentuk di seluruh Semenanjung Malaysia. Dengan terbentuknya sistem ini nanti, dijangka akan memudahkan pelbagai agensi kerajaan, swasta mahupun orang perseorangan untuk mendapatkan maklumat lokasi stesen kawalan kadaster di sesuatu kawasan dengan cepat dan efektif. Pihak berkaitan juga akan dapat mengemaskinikan data-data dengan cepat dan lebih mudah berbanding cara sebelumnya yang melibatkan data-data disimpan di dalam bentuk salinan keras. Disamping keupayaan sistem ini di dalam pemaparan maklumat spatial dan atribut yang komprehensif, ianya juga boleh melakukan pemetaan secara atas talian, dan berupaya melakukan arahan pemaparan seperti zoom, pan, identify dan pelbagai pertanyaan bagi pembuatan keputusan yang optima dan interaktif. Diharapkan, melalui sistem ini kita juga dapat melihat sejauh manakah aplikasi sistem yang telah dibangunkan dapat membantu bagi menyokong Sistem Kadaster Berkoordinat di Malaysia. CCIS adalah implementasi dari Sistem Kadaster Berkoordinat (CCS) dan merupakan salah satu inisiatif pengurusan digital yang bersesuaian dengan matlamat kerajaan elektronik terutama bagi Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM). 12 1.7 Kesimpulan Kemajuan sains dan teknologi terutamanya perkembangan teknologi maklumat di Malaysia telah menjadi pendorong kepada pelbagai agensi kerajaan dan swasta menguruskan aktiviti-aktiviti dan data mereka secara sistematik menggunakan komputer. Hakikat kemajuan era ini, suatu reformasi teknologi telah berlaku dalam sistem ukur kadaster di Malaysia, iaitu daripada sistem data kadaster konvensional analog kepada sistem data digital. Sungguh pun demikian, dengan munculnya Sistem Maklumat Geografi dan kaedah pengukuran moden GPS telah menyebabkan kaedah pengukuran sistem ukur kadaster yang dipraktikkan kini dianggap tidak dapat menyokong sepenuhnya terhadap perkembangan tersebut. Salah satu sebabnya adalah perbezaan antara sistem rujukan koordinat yang digunakan untuk tujuan kadaster dan pemetaan telah menyebabkan kedua-dua maklumat yang merujuk kepada sistem yang berlainan ini tidak dapat digabungkan atau diproses bersama. Sungguh pun telah diubah suai melalui transformasi koordinat tetapi kejituan dan ketepatan posisi dalam bentuk angka akan dipersoalkan nanti. Oleh yang demikian, langkah untuk menggantikan sistem ukur kadaster yang sedia ada kepada sistem koordinat kadaster homogen untuk seluruh Semenanjung Malaysia adalah diperlukan. Keistimewaan yang dapat diperolehi daripada Sistem Kadaster Berkoordinat ialah sistem ini adalah selaras dengan keupayaan teknologi pengukuran GPS yang kini banyak digunakan oleh agensi-agensi berkaitan tanah dalam menjalankan kerja-kerja pengukuran, tambahan pula maklumat atau data-data yang diperolehi daripada teknologi pengukuran tersebut dapat menyokong keperluan berorientasikan kedudukan sistem pengurusan maklumat seperti GIS dan LIS. Dalam projek penyelidikan ini, Sistem Maklumat Kawalan Kadaster bagi kawasan kajian iaitu 40 km x 40 km di negeri Melaka dibangunkan supaya ia dapat digunakan sebagai projek perintis dalam membantu pihak JUPEM mengendalikan data-data jaringan geodetik bersifat homogen serta berketepatan tinggi yang akan dibentuk di seluruh Semenanjung Malaysia. Di samping itu, ia juga digunakan sebagai model data bagi pembangunan NDCDB. Sistem Maklumat Kawalan 13 Kadaster Secara Atas Talian yang dibangunkan dijangkakan akan memudahkan pelbagai agensi kerajaan, swasta mahupun individu mendapatkan maklumat lokasi stesen rujukan di sesuatu kawasan dengan cepat dan efektif tanpa melibatkan fail-fail yang banyak. BAB 2 KAWALAN KADASTER 2.1 Pendahuluan Definasi sistem kadaster adalah sistem yang terdiri daripada mekanisme pengukuran dan perekodan untuk mengambarkan maklumat-maklumat tanah seperti keluasan, lokasi, garis sempadan dan lot-lot tanah (Majid Kadir, 1997). Ukur kadaster di Malaysia dipraktikkan mengikut kaedah dan teknik pengukuran yang berkejituan tinggi serta dikawal melalui peraturan-peraturan yang ketat oleh JUPEM supaya hasil yang diperolehi boleh dipercayai dari segi mutu dan ketepatannya. Walaupun demikian, secara amnya ukur kadaster di negara ini masih lagi berpegang kepada kaedah dan teknik ukur konvensional. 2.2 Kelemahan Sistem Ukur Kadaster Sedia Ada Sistem ukur kadaster yang diamalkan masa kini adalah berdasarkan kepada pengukuran dimensi lot yang relatif kepada lot berhampiran dan juga bergantung kepada datum ukur yang digunakan. Kaedah pengukuran ini tidak menepati hukum whole to part yang sebenar. Rambatan ralat berlaku dari satu pengukuran lot ke pengukuran lot yang lain dan juga berlaku dari satu datum pengukuran ke datum pengukuran yang lain. Kaedah pelarasan Bowditch yang digunakan kini juga tidak dapat mengatasi masalah ini. Walaupun sistem ukur yang diamalkan memberikan hasil output di dalam bentuk koordinat, namun koordinat-koordinat ini tidak dikawal 15 dan dilaras dengan baik. Oleh yang demikian, koordinat-koordinat plotan ini tidak boleh dianggap sebagai koordinat tetap (rigid). Selain daripada itu, origin sistem koordinat Cassini yang dirujukkan di kebanyakan negeri juga adalah berlainan di mana kecuali negeri Perlis dan Melaka setiap negeri di Semenanjung Malaysia mempunyai titik origin rujukan dan sistem koordinat tersendiri. Terdapat sepuluh origin rujukan sistem Cassini di Semenanjung Malaysia (Majid et al., 1986). Ketidakseragaman datum rujukan kadaster ini telah menyebabkan keraguan dan kesulitan dalam menghubungkan semua data kadaster di antara negeri-negeri tersebut serta proses penubuhan Sistem Maklumat Geografi (GIS) dan Sistem Maklumat Tanah (LIS). Dalam era dunia kini yang penuh dengan teknologi moden GIS dan GPS, sistem ukur kadaster kini yang bukan position oriented dianggap tidak dapat menyokong sepenuhnya terhadap perkembangan teknologi tersebut. Masalah- masalah yang dihuraikan di atas akan menghalang atau melambatkan proses hasrat kerajaan untuk mencapai sebuah negara berasaskan teknologi informasi. Kesedaran daripada masalah-masalah ini, maka JUPEM telah mengadakan reformasi kadaster terhadap satu sistem pengurusan kadaster baru yang lebih efektif dan bersesuaian dengan teknologi moden. Sistem ini hendaklah berasaskan format digital yang disokong oleh peralatan dan teknologi moden yang mampu mempercepatkan pembangunan pangkalan data digital kadaster dan seterusnya memudahkan proses perekodan, pengurusan, pengolahan, pemprosesan dan pengemaskinian pengkomputeran. Dalam hubungan ini, kemunculan Sistem Kadaster Berkoordinat adalah tepat pada masanya. 2.3 Sistem Kadaster Berkoordinat Sistem Kadaster Berkoordinat atau Coordinated Cadastral System (CCS) secara umumnya didefinasikan sebagai satu sistem yang memberikan taraf sah di sisi undang-undang terhadap pasangan nilai koordinat (x,y) yang ditetapkan pada 16 pepenjuru sempadan lot melalui kaedah pengukuran dan pelarasan yang dipiawaikan. Menurut Dola (1995), Sistem Kadaster Berkoordinat dapat didefinasikan sebagai : “Cadastral boundaries expressed as coordinates based on the common national datum, of sufficient accuracy to satisfy the demands of a modern Land Information System” Sistem ini bukan saja lebih memberikan penekanan dalam penentududukan mutlak (dengan nilai koordinat) terhadap lot kadaster daripada memberikan penentududukan relatif (dengan pengukuran bearing dan jarak), malah ia juga lebih selaras dengan keupayaan peralatan ukur berteknologi masa kini seperti alat Electronic Distance Measurement (EDM), alat Total Station dan alat GPS. Di samping itu, sistem ini juga dapat menyokong keperluan position oriented seperti di dalam sistem-sistem maklumat GIS dan LIS. Sistem ini telah dilaksana di Australia, New Zealand dan Singapura dan membukti dapat memberi manfaat dalam jangka masa yang panjang. Konsep Sistem Kadaster Berkoordinat ini adalah mula diperkenalkan dalam persidangan Cadastral Reform 1990 yang diadakan di Australia pada tahun 1990. Menurut Dale (1992) dalam International Conference on Cadastral Reform 92 bahawa terdapat dua konsep yang dapat menerangkan Sistem Kadaster Berkoordinat. Konsep pertama ialah coordinate-based cadastral system yang menerangkan bahawa setiap pepenjuru lot kadaster mempunyai koordinat yang sah. Sistem Kadaster Berkoordinat yang akan diamalkan di Malaysia adalah berdasarkan konsep ini dan konsep tersebut mempunyai ciri-ciri seperti berikut : i. Koordinat-koordinat stesen ukur kawalan adalah merujuk kepada datum geosentrik. ii. Menggunakan satu sistem unjuran yang sama untuk seluruh negara. iii. Menggunakan satu kaedah pelarasan jaringan yang sesuai supaya satu pasangan koordinat yang unik boleh didefinasikan untuk setiap tanda sempadan lot kadaster. 17 Konsep Sistem Kadaster Berkoordinat yang kedua pula ialah coordination of the cadastre yang membawa maksud koordinasi di antara jabatan-jabatan atau agensi-agensi yang terlibat dan berkaitan dengan bidang kadaster. Dalam konsep ini, nilai koordinat tidak mempunyai fungsi yang khusus tetapi penekanan adalah tertumpu kepada penghasilan peta kadaster yang lengkap di mana setiap sentimeter persegi tanah boleh ditentukan secara uniknya. Rujuk Lampiran B. 2.4 Kelebihan Sistem Kadaster Berkoordinat Kelebihan-kelebihan Sistem Kadaster Berkoordinat yang telah dikemukakan ketika persidangan Cadastral Reform 1990 di Australia adalah seperti berikut : i. Menghubungkan ukuran kadaster ke dalam sistem rujukan koordinat kebangsaan. ii. Membekalkan satu jaringan rujukan piawai bagi pengukuran kadaster, kejuruteraan, pemetaan dan sistem pengurusan pangkalan data tanah. iii. Memberikan kawalan terhadap rambatan ralat pengukuran dan kejituan pengukuran. iv. Memudahkan pengemaskinian pangkalan data tanah dan peningkatan ketepatan. v. Selaras dengan perkembangan teknologi ukur, teknik persembahan dan pemprosesan komputer yang berasaskan sistem koordinat. vi. Menjimatkan ruangan storan komputer terhadap data digital kadaster. vii. Memudahkan proses data input dan proses capaian data terhadap pangkalan data kadaster. viii. Memudahkan pengesahan tanda-tanda sempadan dengan adanya nilai pasangan koordinat yang unik. 18 2.5 Komponen-Komponen Amalan Perlaksanaan Sistem Kadaster Berkoordinat Perlaksanaan Sistem Kadaster Berkoordinat dijangka akan memajukan pengurusan sistem kadaster negara di samping memainkan peranan sebagai sistem sokongan tunjang dal am perancangan, pengurusan, perkembangan dan pengawalan hartanah serta sistem maklumat tanah yang berkaitan. Oleh yang demikian, kajiankajian terhadap ramalannya adalah penting dan amat diperlukan (Tan Say Kee, 1997). Terdapat tiga komponen yang perlu ditinjau dalam peringkat awalan perlaksanaan Sistem Kadaster Berkoordinat iaitu : 2.5.1 i. Datum kawalan homogen. ii. Teknik pelarasan jaringan kadaster. iii. Peraturan dan akta-akta ukur GPS. Datum Kawalan Homogen Dalam pembentukan Sistem Kadaster Berkoordinat, datum kawalan adalah merupakan salah satu komponen yang agak penting disebabkan segala pengukuran kadaster yang dilakukan perlu dirujuk kepada satu datum kawalan yang telah diiktirafkan. Datum kawalan rujukan yang berkualiti akan lebih menjaminkan ketepatan kedudukan tanda-tanda sempadan. Selain daripada itu, sifat homogen pada jaringan kawalan tersebut juga diperlukan bagi menjamin kekonsistenan hasil cerapan koordinat kedudukan tanda sempadan. Jaringan kawalan yang homogen dan berketepatan tinggi akan mengurangkan berlakunya rambatan ralat sehingga wujudnya perbezaan nilai koordinat bagi tanda sempadan yang besar terutamanya apabila terdapat lot-lot kadaster yang menyeberangi sesuatu sempadan. Lazimnya jaringan kawalan geodetik kebangsaan iaitu jaringan yang dibangunkan dengan teknik GPS yang berketepatan 1-2ppm akan digunakan sebagai datum rujukan dalam hal ini (Tan Say Kee, 1997). 19 Selain daripada itu, pemilihan sistem koordinat unjuran atas datum kawalan tersebut juga perlu dipertimbangkan supaya pengukuran yang dilakukan atas datum tersebut dapat ditranformasikan atau diunjurkan ke dalam sistem rujukan kebangsaan negara dengan ralat unjuran yang minima. Ciri ini adalah penting bagi menginterasikan maklumat kadaster dengan maklumat tanah yang berkaitan (Tan Say Kee, 1997). 2.5.2 Teknik Pelarasan Jaringan Kadaster Dalam pembentukan Sistem Kadaster Berkoordinat, teknik pelarasan juga amat memainkan peranan yang penting disebabkan nilai cerapan pasangan koordinat yang ditetapkan pada tanda sempadan perlu dilaras dan disemak kualiti pencerapannya sebelum nilai-nilai koordinat tersebut dijadikan maklumat muktamad dalam rekod perihalan sempadan kadaster. Sebenarnya teknik pelarasan yang baik perlu mempunyai ciri-ciri seperti berikut (Tan Say Kee, 1997) : i. Pelarasan bersifat from whole to the part. ii. Berupaya menganalisis kualiti data cerapan. iii. Berupaya menganalisis kesepadanan geometri jaringan. iv. Membolehkan pelarasan dilakukan dalam kualiti yang besar. v. Nilai pemberat dapat diletakkan terhadap data-data cerapan input. vi. Pelarasan dapat dilakukan secara kekangan minima atau kekangan sepenuh. 2.5.3 Peraturan Dan Akta-Akta Ukur GPS Peraturan dan akta-akta ukur GPS juga merupakan salah satu komponen lain yang penting dalam pembentukan Sistem Kadaster Berkoordinat. Peraturan- peraturan dan akta-akta yang baru harus ditambah atau dimasukkan ke dalam akta- 20 akta yang sedia ada. Keadaan ini adalah untuk memberikan satu panduan yang jelas terhadap perlaksanaan Sistem Kadaster Berkoordinat di samping itu memberikan kedudukan sah terhadap sistem ini dari segi undang-undang. Dengan adanya peraturan dan akta ini maka semua pihak yang terlibat samada pihak pentadbir atau pengguna dapat mengenalpasti tugas-tugas dan tanggungjawab masing-masing dalam pengamalan sistem ini di samping itu dapat menjamin kepentingan orang ramai. Pengenalan peraturan-peraturan baru ini haruslah melingkungi aspek-aspek seperti berikut (Tan Say Kee, 1997): i. Teknik pengukuran baru seperti GPS. ii. Kaedah pelarasan data cerapan. iii. Peraturan-peraturan dan akta-akta ukur. iv. Ketepatan piawaian datum kawalan dan ketepatan penentududukan. v. Pengukuran lot baru dan penukaran lot lama ke dalam Sistem Kadaster Berkoordinat. 2.6 Jaringan Kawalan Kadaster Dan Jaringan Kawalan Geodetik Di Semenanjung Malaysia Sebelum Perlaksanaan CCS Pengukuran kadaster di Malaysia sebenarnya adalah pengukuran sempadan sesuatu lot tanah dengan kawalan terabas piawai atau standard traverses yang diikatkan kepada jaringan triangulasi kelas dua atau kelas tiga. Kebanyakan jaringan-jaringan triangulasi lama seperti sistem Perak dan Asa adalah ditubuhkan di Tanah Melayu pada akhir abad ke-19 dan permulaan abad ke-20 untuk tujuan ukur kadaster. Disebabkan jaringan-jaringan triangulasi lama ini bukannya jaringan kelas geodetik maka ia telah digantikan dengan sistem triangulasi Repsold pada tahun 1913-1916. Pada tahun 1948, dengan keputusan penggunaan sistem unjuran Rectified Skew Orthomorphic Projection (RSO) dalam semua unjuran peta telah menyebabkan sistem Repsold digantikan dengan sistem triangulasi Malayan Revised Triangulation System 48 (MRT48) yang bertujuan untuk digunakan dalam pemetaan. 21 MRT68 terdiri daripada 77 stesen geodetik, 240 stesen primer, 837 stesen sekunder dan 51 stesen tertiar. Jaringan kawalan MRT ini adalah merupakan hasil hitungan semula gabungan di antara jaringan kawalan lama (1888-1913) bersama dengan jaringan kawalan utama yang telah diukur pada tahun 1913-1916. Semasa hitungannya, penurunan data tidak mengikut prosidur biasa seperti pelarasan garis dasar ke elipsoid, pembetulan pesongan pugak dan pembetulan Laplace. Keadaan ini disebabkan ketiadaan data tersebut oleh itu, jaringan ini masih mengalami selisihan dalam bentuk, kedudukan, skala dan orientasi. Jaringan kawalan geodetik lama Semenanjung Malaysia telah ditunjukkan dalam Rajah 2.1. Rajah 2.1 : Jaringan kawalan geodetik Semenanjung Malaysia (Abdullah Hisam Omar, 2004) Dalam era dunia kini yang penuh dengan teknologi moden seperti GPS, jaringan kawalan geodetik ini didapati tidak mampu lagi untuk memenuhi kehendak pengguna yang semakin canggih. Kelemahan-kelemahan penggunaan sistem triangulasi MRT yang merujuk kepada datum geodetik adalah seperti berikut : - i. Ia dianggap kurang lengkap dan tidak memenuhi ciri-ciri datum geodetik sepenuhnya atas sebab komponen tegaknya yang agak lemah. ii. Garis dasar bagi jaringan kawalan adalah antara 70 – 80 km. 22 iii. Kedudukan stesen jaringan hanya terletak pada puncak bukit di mana tidak terletak pada kawasan pembangunan yang sangat memerlukannya. iv. Secara keseluruhannya ia adalah kurang konsisten dan sukar dari segi kawalan jarak serta azimut. Keadaan ini telah mendesak pihak JUPEM meneruskan usaha ke arah penubuhan Jaringan Geodetik dan Saintifik untuk seluruh Malaysia. Pada Disember 1989, satu program kerjasama antara Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia dengan Agensi Ukur Tanah Sweden telah diadakan untuk menubuhkan jaringan geodetik baru ini dengan penggunaan teknik cerapan GPS. Tujuan awal penubuhan jaringan ini adalah supaya jaringan geodetik baru dapat meningkatkan kejituan dan menganalisa jaringan geodetik yang sediada iaitu jaringan triangulasi konvensional serta menambahkan bilangan titik-titik kawalan untuk tujuan pemetaan. Secara umumnya, kerja penubuhan Jaringan Geodetik dan Saintifik ini terbahagi kepada dua fasa. Fasa I bermula dari Desember 1989 sehingga Mac 1990 di mana sebanyak 108 titik telah dicerap di Selatan Semenanjung Malaysia manakala fasa II telah bermula dari Desember 1991 hingga Mac 1993 (Lim, 2003). Dalam fasa ini sebanyak 130 titik telah dicerap. Pada awal 1993, pihak JUPEM telah berjaya menubuhkan jaringan kawalan yang tepat, menyeluruh, seragam dan bertaraf tinggi kejituannya bagi memenuhi keperluan kawalan untuk proses pembangunan infrastruktur negara. Jaringan Geodetik dan Saintifik ini adalah terdiri daripada 238 stesen iaitu 5 titik Doppler, 14 titik kawalan geodetik, 10 titik primari, 10 titik sekunder, 7 BM , 1 stesen pasang surut dan 191 titik kawalan GPS baru yang bertaburan secara seragam di seluruh Semenanjung Malaysia dengan garis dasar 30 kilometer dan berkejituan di antara 1 hingga 2 ppm (bahagian dalam sejuta) dalam arah ufuk dan 3 hingga 5 ppm dalam arah pugak. Disebabkan cerapan GPS tidak memerlukan faktor saling nampak di antara stesen, stesen-stesen geodetik ini telah diletakkan di tempat-tempat yang lebih sesuai, contohnya di kawasan-kawasan pembangunan yang mempunyai laluan mudah dan tidak lagi di atas puncak-puncak bukit. Pengukuran dengan teknologi 23 GPS ini telah terbukti keberkesanannya dan kos pengendalian yang agak rendah di samping berupaya menghasilkan kejituan yang tinggi (Samad, 2002). Jaringan geodetik baru untuk Semenanjung Malaysia telah ditunjukkan pada Rajah 2.2. Rajah 2.2 : Jaringan geodetik dan saintifik Semenanjung Malaysia (Samad, 2002) 2.7 Keperluan Penggunaan Datum Geosentrik Datum geodetik tempatan merupakan suatu elipsoid yang dipilih dengan padanan terbaik terhadap permukaan geoid pada kawasan atau negara yang hendak dipetakan di mana ia paling menyerupai atau berpadanan baik dengan permukaan geoid dan mempunyai topografi tempatan yang dapat mengurangkan erotan kepada tahap paling minima. Elipsoid padanan terbaik tidak mengambilkira pusat elipsoid bertepatan dengan pusat jisim bumi. Oleh yang demikian, kedudukan pusat rujukan tersebut adalah tidak geosenter. Syarat yang menentukan kedudukan elipsoid padanan terbaik ini adalah titik permulaan atau origin, elipsoid dan geoid mesti bersentuh dan selari. Kesempurnaan padanan elipsoid hanya terhad di titik origin 24 maka titik-titik yang berjauhan daripada origin akan mengalami erotan. Sesuatu datum geodetik tempatan yang berpadanan terbaik dengan geoid sesuatu kawasan tidak semestinya sesuai untuk kawasan yang lain. Untuk tujuan politik dan pertahanan negara, kebanyakan negara memilih datum geodetik tempatan yang sesuai sebagai permukaan rujukan. Begitu juga keadaan di Malaysia di mana elipsoid Modified Everest adalah elipsoid padanan terbaik yang digunakan untuk tujuan pengukuran dan pemetaan. Cassini Soldner dan Rectified Skew Orthorphic merupakan dua sistem unjuran peta berujukan elipsoid Modified Everest yang digunakan di Semenanjung Malaysia bagi tujuan kadaster dan pemetaan. Pada peringkat awal, sistem koordinat tempatan ini memang dapat memenuhi keperluan yang diperlukan dalam kadaster dan pemetaan. Dengan perkembangan teknologi dalam bidang pengukuran seperti GPS dan GIS, keadaan ini telah menyulitkan pihak JUPEM dalam membangunkan bank data yang boleh mengintegrasikan antara maklumat kadaster untuk seluruh Semenanjung Malaysia serta mengintegrasikan maklumat topografi dan kadaster bagi tujuan operasi. Keadaan ini telah menunjukkan di mana suatu sistem koordinat yang menggunakan datum yang bersifat universal adalah lebih diperlukan. Selain daripada itu, datum mendatar dan datum pugak di negara Malaysia adalah dalam dua sistem yang berlainan maka datum geodetik ini dianggap kurang lengkap dan tidak mampu untuk memenuhi kehendak pengguna atas sebab komponen tegak yang agak lemah. Arus perubahan global ini telah mendorong pihak JUPEM melakukan reformasi kadaster dengan memperkenalkan Sistem Kadaster Berkoordinat yang menggunakan datum geosentrik. Datum geodetik global atau datum geosentrik merupakan elipsoid yang mempunyai padanan terbaik dengan geoid untuk keseluruhan bumi. Origin datum geosentrik ini adalah merupakan pusat elipsoid yang bersetindih dengan pusat bumi atau geosenter di mana elipsoid tersebut diorientasikan dengan meletakkan paksi minornya setindih dengan paksi putaran bumi. Elipsoid geosentrik digunakan terutamanya dalam sistem penentududukan secara teknologi satelit seperti Doppler atau GPS di mana pusat originnya adalah geosentrik. 25 Teknologi GPS telah diterima sebagai penggerak teknologi utama yang tepat dan ekonomi di dalam bidang ukur penentududukan geodetik dan navigasi, sejak tahun 1989 teknologi tersebut mula diperkenalkan di JUPEM dan meresapi pelbagai aktiviti pengukuran iaitu termasuk kerja-kerja ukur kadaster dan pemetaan, pemantauan stesen tolok pasang surut, pengujudan jaringan geodetik kebangsaan dan aplikasi dalam bidang geodinamik. Sistem GPS menggunakan elipsoid WGS 84 iaitu elipsoid bersifat geosentrik dan mempunyai origin yang hampir menyamai pusat bumi. Penggunaan sistem GPS ini telah menunjukkan keupayaannya dimana ia bukan saja berkejituan tinggi maka ia juga berjimat kos dan masa serta hanya memerlukan operasi lapangan yang mudah, oleh itu pemilihan dan penerimaan datum geosentrik dan penggunaan GPS tentu akan menghasilkan suatu jaringan kawalan geodetik dan sistem koordinat kadaster yang homogen bagi seluruh Semenanjung Malaysia (Wong, 1999). Rajah 2.3 menunjukkan datum geodetik tempatan dan datum global di Semenanjung Malaysia. Permukaan topografi Elipsoid Modified Everest (datum geodetik tempatan) Elipsoid WGS84 (datum geosentrik) Rajah 2.3 : Datum geodetik tempatan dan datum global Semenanjung Malaysia (Wong, 1999) 26 2.8 Pembangunan Kawalan Kadaster Berasaskan Datum Geosentrik Seperti mana yang diketahui, sistem triangulasi dan sistem trabas piawai merupakan kawalan kadaster semasa yang digunakan sebelum era GPS. Setelah pengenalan penggunaan teknologi GPS dalam bidang ukur terutamanya bagi ukur kadaster, kedua-dua sistem ini didapati tidak sesuai lagi untuk tujuan pengawalan kadaster. Kelemahan-kelemahan yang wujud dari kedua-dua sistem adalah seperti berikut : - i. Ketepatan dan kejituan yang rendah iaitu hanya berketepatan ≈ 20ppm (bahagian dalam sejuta). ii. Jaringan dan taburan stesen kawalan yang tidak seragam. iii. Trabas piawai dibentuk di sepanjang jalan dan tidak secara menyeluruh. iv. Tidak digunakan secara praktikal. Pengenalan kepada Sistem Kadaster Berkoordinat dan pernemuan ke atas datum geosentrik terbaru iaitu International Terrestrial Reference Frame (ITRF) maka didapati bahawa jaringan kawalan berasaskan datum geosentrik yang diiktirafkan oleh ITRF adalah lebih diperlukan terutamanya dalam konteks kawalan kadaster (Lim, 2003). Antara sebab-sebab keperluan pembangunan kawalan kadaster berasaskan kepada datum geosentrik yang diiktirafkan oleh ITRF adalah seperti berikut : i. Setelah penggunaan GPS dalam ukur kadaster direalisasikan di Malaysia maka jaringan kawalan kadaster yang berkejituan tinggi diperlukan. ii. Sistem ITRF adalah sistem kawalan yang paling jitu yang diiktirafkan. iii. Membolehkan kerja-kerja pengukuran samada ukur kadaster, pemetaan dan sebagainya dijalankan dengan merujuk kepada datum kawalan homogen yang berkejituan tinggi. 27 iv. Memudahkan proses penginterasian antara data spatial di mana sebelum ini integrasi antara data spatial yang merujuk kepada datum geodetik tempatan dengan data yang diperolehi melalui teknologi pengukuran kini seperti GPS, remote sensing dan sebagainya yang mana datum rujukannya adalah geosentrik amat sukar disebabkan ia perlu sentiasa diubahsuai melalui proses transformasi koordinat sebelum kejituan dan ketepatan posisi dalam bentuk angka dipersoalkan. Secara umumnya, pada awal pembangunan jaringan kawalan kadaster yang berasaskan datum kawalan homogen ini boleh dibahagi kepada dua peringkat seperti berikut : i. Pemantapan Peninsular Malaysia Primary GPS Network (PGGN) untuk digunakan sebagai jaringan rujukan homogen; ii. Penubuhan Infrastruktur Kadaster Berkoordinat dan membuat ikatan kepada batu sempadan terpilih. Pembangunan kawalan kadaster berasaskan datum geosentrik adalah seperti ditunjukkan dalam Rajah 2.4 di bawah. Infrastruktur Kadaster Berkoordinat •2.5km,0.5km •Ikatan ke Batu Sempadan Rajah 2.4 : Pembangunan kawalan kadaster berasaskan datum geosentrik (Lim, 2003) 28 2.8.1 Pemantapan Peninsular Malaysia Primary GPS Network (PGGN) Untuk Digunakan Sebagai Jaringan Rujukan Homogen Datum geosentrik terbaru telah diwujudkan dengan tertubuhnya satu jaringan global yang berdasarkan kepada stesen-stesen bumi yang ditentukan dengan jitu, iaitu International Earth Rotation Service’s (IERS) dan International Terrestrial Reference Frame (ITRF). Jaringan ITRF adalah jaringan rujukan geodetik antarabangsa berkejituan tinggi yang dibentuk oleh IERS (Lim, 2003). ITRF merupakan datum lebih baru berbanding dengan WGS 84 dan dianggapkan sebagai hasil pembetulan ke atas WGS84. Origin bagi sistem tersebut adalah berdasarkan pada pusat bumi. Kini ITRF merupakan satu datum rujukan yang telah diiktirafkan dan dipersetujui secara antarabangsa melalui International Association of Geodesy (IAG). Pada tahun 1998, Kempen GPS Malaysia yang merangkumi 25 stesen di seluruh Malaysia telah membentukkan Sistem Jaringan GPS Utama Malaysia dengan kejituan milimeter dan ditakrifkan dalam sistem ITRF. Stesen-stesen bagi Jaringan GPS Utama ini adalah merangkumi seluruh Malaysia di mana di Semenanjung Malaysia terdapat sebanyak 10 stesen manakala sebanyak 15 stesen terletak di Sabah dan Sarawak. Taburan stesen-stesen tersebut adalah seperti berikut: i. ii. Di Semenanjung Malaysia terdapat :• 5 stesen Doppler • 4 stesen Mass • 1 stesen pasang surut Di Sabah dan Sarawak terdapat :• 3 stesen Doppler • 6 stesen Mass • 3 stesen pasang surut • 1 stesen GEODYSSEA • 2 stesen triangulasi sekunder 29 Rajah 2.5 : Jaringan kawalan GPS utama Malaysia (JUPEM, 2001) Rajah 2.5 di atas telah menunjukkan taburan jaringan kawalan GPS utama di Malaysia. Jika diperhatikan kepada Sistem Jaringan Utama yang ditubuhkan itu, didapati bahawa beberapa stesen yang dipilih itu adalah terdiri daripada stesen Malaysia Active GPS System (MASS). MASS merupakan jaringan stesen GPS kekal yang meliputi seluruh Malaysia di mana ia terdiri daripada 15 stesen yang akan merekod dan membekalkan data kedudukan GPS yang berkejituan tinggi dalam masa 24 jam sehari. Tujuan pemilihan stesen MASS sebagai stesen Jaringan GPS Utama adalah supaya ketiga-tiga jaringan iaitu jaringan stesen GPS kekal, jaringan GPS Utama dan Jaringan Geodetik dan Saintifik dapat dihubungkan antara satu sama lain. Selepas itu, Jaringan Geodetik dan Saintifik akan dilaraskan semula dengan kaedah pelarasan ganda dua terdikit di mana stesen-stesen Jaringan GPS Utama telah ditetapkan untuk meletakkan semua stesen GPS di dalam sistem ITRF. Taburan stesen-stesen MASS di Malaysia telah ditunjukkan dalam Rajah 2.6. 30 Rajah 2.6 : Stesen MASS di Malaysia (DSMM, 2001) Setelah pelarasan atas kedua-dua Jaringan Kawalan GPS Utama dan Jaringan Geodetik dan Saintifik maka stesen MASS digunakan sebagai Jaringan Geodetik GPS Tahap Sifar (Zero-order) manakala Jaringan Kawalan Geodetik dan Saintifik berujukan koordinat ITRF2000 Epoch 0.00 dengan kejituan 1-3 cm telah digunakan sebagai Jaringan GPS Tahap Pertama (First-order) bagi mengawal jaringan kawalan kadaster yang ditubuh di bawahnya (Majid Kadir et al., 2002). 2.8.2 Penubuhan Infrastruktur Kadaster Berkoordinat Dan Pengikatan Antara Stesen GPS Dan Batu Sempadan Terpilih Dalam usaha untuk melaksanakan Sistem Kadaster Berkoordinat di Semenanjung Malaysia, sistem koordinat kadaster homogen akan menggantikan sistem koordinat kadaster yang sedia ada dalam bidang kadaster. Pertukaran sistem koordinat ini akan melibatkan teknik pelarasan jaringan kadaster bersaiz besar di mana nilai cerapan pasangan koordinat yang ditetapkan pada tanda sempadan akan dilaraskan dan disemak kualiti pencerapannya sebelum nilai-nilai koordinat tersebut dijadikan maklumat muktamad dalam rekod perihalan sempadan kadaster. Menurut Wong Kok Siong (1999) hasil pelarasan koordinat amat dipengaruhi oleh faktor kemampatan stesen kawalan GPS, untuk menggantikan sistem koordinat kadaster 31 yang sedia ada kepada sistem koordinat kadaster homogen bagi tujuan kadaster, bilangan stesen kawalan GPS yang mencukupi dengan sela 2.5 km adalah dicadangkan untuk pelarasan terhadap kawasan yang bersaiz 10 km x 10 km bagi kawasan semi bandar . Pada Mac 2001, kerja-kerja penyiasatan stesen-stesen telah dilakukan oleh pegawai dari seksyen Geodesi dan Jabatan Ukur Daerah Melaka serta Johor di kawasan kajian yang merangkumi 40 km x 40 km Melaka-Johor. Kerja-kerja penyiasatan stesen-stesen telah dilakukan dengan menggunakan teknik GPS. Monumen yang digunakan untuk penandaan stesen adalah bergantung kepada lokasi dan juga keadaan tanah. Terdapat 3 jenis monumen yang digunakan iaitu tanda aras piawai, paip besi dan juga tanda kadaster. Keterangan bagi stesen-stesen yang telah ditanam di kedua-dua negeri Melaka-Johor adalah seperti berikut : Jadual 2.1 : Maklumat stesen cerapan GPS di sempadan Melaka-Johor Keterangan Pihak yang Melaka menjalankan Pegawai-pegawai dari kerja-kerja penyiasatan Johor Diketuai oleh seksyen Geodesi dan pegawai dari Seksyen Jabatan Ukur Daerah Geodesi dan dibantu Melaka oleh kakitangan dari Jabatan Ukur Daerah Muar Bilangan stesen cerapan GPS 90 132 Bilangan stesen yang sesuai 89 131 1 1 Kod stesen yang tidak sesuai C090 C014 atau tidak dapat dikenalpasti (Tidak dapat kenalpasti) (Tidak sesuai) Ladang kelapa sawit Hutan untuk cerapan GPS Bilangan stesen yang tidak sesuai untuk cerapan GPS Sebab tidak sesuai 32 Cerapan GPS telah dibahagikan kepada dua bahagian iaitu dengan mewujudkan rangkaian Grid Utama pada sela 10 km x 10 km dan jaringan GPS sekunder pada sela 2.5 km. Rangkaian GPS telah digunakan untuk memproses grid utama manakala stesen-stesen GPS yang lain diproses dengan merujuk kepada stesen-stesen dari grid utama iaitu dua stesen di dalam setiap penjuru blok telah dijadikan sebagai stesen rujukan. Tiga stesen dari rangkaian GPS iaitu M331 yang terletak di Tanjung Keling, GP13 yang terletak di Tebong Melaka dan GP16 yang terletak di Pagoh, Johor telah dijadikan sebagai stesen rujukan. Koordinat untuk semua stesen adalah berasaskan koordinat Rangkaian Sainstifik Geodetik Semenanjung Malaysia 1994. Keterangan tentang Grid Utama dan stesen-stesen GPS adalah seperti berikut : Jadual 2.2 : Maklumat rangkaian GPS yang ditubuhkan di Melaka-Johor (Abdullah Hisam Omar, 2004) Keterangan Grid Utama Stesen-stesen GPS 10 km x 10 km 2.5 km x 2.5 km Teknik Cerapan Static Fast Static / Rapid Static Stesen Rujukan M331 (Tg. Keling, Titik-titik dari Melaka), GP13 (Tebong, Grid Utama Sela Melaka), GP16 (Pagoh, Johor) Masa Cerapan Bilangan Stesen Perisian Pemprosesan Data Perisian Pelarasan 90 minit per sessi 15-30 minit 23 197 Trimble Geomatic Office Trimble Geomatic Office (TGO) Versi 1.1 (TGO) Versi 1.1 Geolab 2.4c Trimble Geomatic Office (TGO) Versi 1.1 Penentuan penggunaan jaringan GPS sekunder pada sela 0.5 km bagi kawasan bandar adalah berdasarkan pengalaman perlaksanaan CCS di negara Australia. Setelah jaringan GPS sekunder ditubuhkan maka langkah yang seterusnya adalah membuat pengikatan antara stesen GPS dengan batu sempadan yang terpilih. 33 Langkah ini adalah bertujuan supaya semua batu-batu sempadan yang telah diikat kepada stesen GPS mempunyai nilai koordinat baru berdasarkan datum geosentrik. Batu-batu sempadan yang telah diikat kepada stesen GPS ini kemudiannya akan digunakan sebagai rujukan dalam menyelaras semula lot-lot kadaster dengan kaedah pelarasan kuasa dua terdikit. Setelah penyelarasan semula dijalankan maka semua maklumat kadaster adalah berdasarkan kepada datum rujukan geosentrik. Rujuk Rajah 2.7 di bawah. Rajah 2.7 : Garisan penghubung di antara stesen GPS dan batu sempadan (Abdullah Hisam Omar, 2004) 2.9 Kepentingan Kawalan Kadaster Terhadap Sistem Kadaster Berkoordinat Terdapat beberapa kelemahan dalam sistem kadaster masakini, oleh itu pada bulan November 1995, satu kerjasama antara Jabatan Ukur dan Pemetaan dengan Fakulti Kejuruteraan dan Sains Geoinformasi, Universiti Teknologi Malaysia telah diadakan untuk menjalankan satu penyelidikan terhadap perlaksanaan Sistem Kadaster Berkoordinat di Malaysia. Pada peringkat awal kajian, satu kawasan kajian yang melibatkan sebanyak 80, 000 lot kadaster telah dipilih di Melaka Tengah. Tujuan utama penyelidikan ini dijalankan adalah untuk mengkaji kesesuaian perlaksanaan sistem ini di Semenanjung Malaysia. Di samping itu, projek ini cuba untuk melakarkan satu garis panduan atau perancangan supaya sistem ini dapat diaplikasi ke dalam sistem kadaster kini dengan menggunapakaikan alat ukur yang berteknologi tinggi khususnya GPS dan menganalisis jaringan kadaster yang kukuh. 34 Seperti yang diketahui Sistem Kadaster Berkoordinat didefinasikan sebagai sistem kadaster yang berdasarkan kepada koordinat. Penetapan nilai koordinat terhadap tanda-tanda sempadan lot adalah melalui kaedah pengukuran, pelarasan dan peraturan ukur yang telah dipiawaikan maka jaringan kawalan geodetik yang merujuk kepada datum rujukan homogen serta berketapatan tinggi memainkan peranan penting dalam konteks ini. Jika ditinjaukan kepada jaringan kawalan ukur kadaster yang digunakan kini iaitu sistem triangulasi lama adalah tidak bersifat homogen dan hanya berketepatan ≈ 20 ppm. Kelemahan jaringan kawalan ini telah menyebabkan berlakunya rambatan ralat yang besar sehingga ke julat meter. Keadaan ini telah menunjukkan jaringan tersebut tidak dapat menyokong keperluan CCS. Melalui beberapa penyelidikan yang telah dijalankan, didapati bahawa teknologi GPS adalah sesuai untuk penubuhan, pengubahsuaian dan penyelenggaraan jaringan kawalan yang diperlukan dalam perlaksanaan Sistem Kadaster Berkoordinat. Pengaruh GPS di antaranya telah memberikan sumbangan seperti berikut : i. Memperuntukkan satu datum geosentrik sejagat untuk sesebuah negara dengan menggunakan kemudahan infrastruktur daripada International GPS Service (IGS) dan orbit satelit GPS jitu serta sistem International Terrestrial Reference System (ITRS). ii. Memperbaiki ketepatan relatif dalaman untuk jaringan geodetik negara. iii. Mempercepatkan penubuhan jaringan kawalan sekunder atau membawa datum ke tapak kerja dengan berdasarkan kepada jaringan utama. iv. Sebagai satu kaedah yang kos efektif dan menjimatkan masa untuk memperkenalkan jaringan kawalan. Sehubungan dengan itu, dalam perlaksanaan CCS di Semenanjung Malaysia pihak JUPEM telah mengambil keputusan untuk membangunkan kawalan kadaster dengan memantapkan PGGN, penubuhan infrastruktur kawalan kadaster serta 35 membuat pengikatan kepada batu sempadan. Jaringan kawalan kadaster yang ditubuhkan dengan teknik cerapan GPS akan digunakan bagi menggantikan sistem triangulasi untuk tujuan pengawalan kadaster serta sebagai satu hirarki kawalan jitu sebelum diikuti dengan penubuhan stesen kawalan yang kurang jitu di bawahnya. Disebabkan fungsi sistem kadaster adalah bertujuan untuk menyokong dan memberi perlindungan asas kepada pemilikan tanah serta harta benda maka jaringan kawalan GPS diperlukan supaya semua kerja pengukuran kadaster dapat diikat kepada jaringan kawalan yang berkualiti dan berketepatan tinggi ini. Di samping itu ia membolehkan semua kerja ukuran kadaster merujukkan kepada datum yang homogen seterusnya semua lot-lot kadaster dapat dilaraskan semula dengan kaedah pelarasan ganda dua terdikit yang berlandaskan konsep pelarasan ‘from whole to part’. Selain daripada itu, kepentingan-kepentingan penubuhan jaringan kawalan kadaster dalam perlaksanaan CCS adalah seperti : i. Meningkatkan ketepatan kawalan ukur kadaster dan meminimakan rambatan ralat. ii. Meningkatkan kepadatan kawalan ukur kadaster sebagai tambahan kepada rangkaian kawalan ukur yang sedia ada. iii. Semua aktiviti pengukuran kadaster, pengukuran kejuruteraan dan pemetaan dapat merujuk kepada satu datum rujukan yang homogen. iv. Memberikan penetapan nilai koordinat yang tepat terhadap tandatanda sempadan dan membolehkan aplikasi data ukur digunakan dengan meluas seperti di dalam penyediaan peta utiliti, pelan pembangunan dan pemetaan berskala besar. v. Menyokong penubuhan LIS untuk Semenanjung Malaysia dengan wujudnya keupayaan integrasi antara pangkalan data geografik (CAMS) dengan pangkalan data kadaster (CALS). vi. Mempercepatkan pembangunan data-data digital kadaster dan memudahkan proses perekodan, pengurusan, pemprosesan, pengemaskinian dan perajahan komputer. pengelolahan, 36 vii. Meningkatkan keberkesanan pengurusan sistem maklumat tanah di Semenanjung Malaysia dengan adanya sistem koordinat perihal persempadanan yang konsisten. viii. Mengurangkan percanggahan persempadanan dengan adanya sistem perihal tanda sempadan dengan nilai pasangan koordinat yang unik. BAB 3 SISTEM KADASTER DI MALAYSIA 3.1 Pendahuluan Sebelum mencapai kemerdekaan pada tahun 1957, Malaysia telah mengamalkan sistem pemberimilikan tanah secara berasingan sehingga digantikan dengan Sistem Torrens pada tahun 1966. Tujuan utamanya adalah untuk memberi jaminan mutu pengukuran yang tinggi dan mengelakkan daripada pertikaian di antara tuan punya tanah terhadap sempadan tanah (Wong, 1999). Pengukuran dan pemetaan Malaysia adalah menggunakan datum geodetik. Ia adalah berdasarkan elipsoid Modified Everest. Cassini Soldner dan Rectified Skew Orthomorphic pula merupakan dua sistem unjuran peta yang merujuk kepada ellipsoid Modified Everest. Jaringan kawalan kadaster ditubuhkan sebagai stesen kawalan dalam ukur kadaster. Jaringan ini telah diubahsuai dari semasa ke semasa bagi memenuhi perkembangan teknologi yang sedia ada serta memenuhi keperluan terkini. Dalam konteks stesen kawalan kadaster, satu jaringan kawalan kadaster yang berasaskan datum geosentrik adalah amat diperlukan. Di mana jaringan ini merupakan satu jaringan bersifat global dan telah diiktirafkan oleh ITRF. Oleh itu, Jaringan GPS Utama dan Jaringan GPS Sekunder telah ditubuhkan di negara kita. Jaringan GPS Utama mempunyai kejituannya sehingga ke unit milimeter manakala Jaringan GPS Sekunder pula mempunyai sela stesen kawalan 0.5km bagi kawasan bandar dan 2.5km bagi kawasan semi bandar. Penyelidikan terhadap perlaksanaan Sistem 38 Kadaster Berkoordinat (CCS) di Malaysia telah dijalankan pada tahun 1996, di mana tujuannya adalah untuk membentuk satu sistem yang sah di sisi undang-undang dalam penentuan pasangan nilai koordinat. Konsep ini memerlukan suatu stesen kawalan yang berdasarkan datum geosentrik sebagai titik rujukannya. Dalam pada itu, konsep ini juga memerlukan satu sistem unjuran yang sama untuk seluruh negara dan kaedah pelarasan jaringan yang sesuai supaya satu pasangan koordinat yang unik boleh didefinisikan untuk setiap tanda sempadan lot kadaster. Untuk melaksanakan konsep CCS ini, pembangunan infrastruktur kawalan kadaster perlu dilaksanakan untuk menghasilkan sistem koordinat rujukan homogen dengan berdasarkan datum geosentrik. Penukaran sistem koordinat kepada sistem koordinat homogen sememangnya memerlukan pelarasan semula koordinat yang sedia ada. 3.2 Sistem Kadaster Di Malaysia Malaysia mempunyai sistem kadaster yang baik untuk memberi perlindungan asas kepada pemilik tanah dan harta benda. Sistem ukur kadaster boleh didefinisikan sebagai satu sistem yang terdiri daripada mekanisme pengukuran dan pengekodan untuk menggambarkan maklumat-maklumat tanah seperti keluasan, lokasi, garis sempadan dan lot-lot tanah. Ukur kadaster di negara ini dipraktikkan mengikut kaedah dan teknik pengukuran yang berkejituan tinggi serta dikawal melalui peraturan-peraturan yang ketat oleh JUPEM bagi menjamin kualiti dan mutunya. Sebelum tahun 1957, Malaysia dikenali sebagai Tanah Melayu. Pada ketika itu, Tanah Melayu dibahagikan kepada tiga bahagian oleh penjajah British bagi memudahkan pentadbiran. Bahagian pertama terdiri daripada negeri- negeri Selat iaitu Negeri Pulau Pinang dan Melaka. Bahagian kedua pula adalah Negeri-negeri Melayu Bersekutu iaitu Perak, Selangor, Pahang dan Negeri Sembilan, manakala Johor, Kedah, Perlis, Kelatan dan Terengganu pula digelar Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu. 39 Ketiga-tiga bahagian ini mengamalkan sistem pemberimilikan tanah yang berasingan sehingga digantikan dengan Sistem Torrens pada tahun 1966. Sebelum lhb Januari 1966, sebelas buah negeri di Semananjung Malaysia mengamalkan dua sistem pemegangan tanah yang berlainan. Negeri Pulau Pinang dan Melaka mengamalkan sistem yang khusus kerana tertakluk di dalam Negeri- negeri Selat, iaitu menggunakan sistem pendaftaran surat ikatan undang-undang Inggeris (Deed System). Manakala sistem yang diamalkan di sembilan buah Negeri Melayu yang lain ialah sistem pendaftaran hakmilik atau sistem Torrens. Selepas tahun 1966, kesemua sebelas negeri di Semenanjung Malaysia telah menggunakan Sistem Torrens. Sistem Torrens adalah satu sistem yang dapat memberi jaminan dan memudahkan proses urusan tanah. Hak milik yang dikeluarkan dalam sistem ini adalah bukit muktamad dalam perihal tuan punya tanah tanpa disangkalkan. Hak milik tanah yang sah membawa maksud bahawa sempadan-sempadan lot telah ditentukurkan dan keluasannya telah dikira mengikut kaedah pengukuran dan cara perhitungan yang piawai. Jaminan mutu pengukuran yang berketepatan tinggi dapat mengelakkan pertikaian dan pertengkaran sempadan. Sebenarnya, Sistem Torrens merupakan satu sistem pendaftaran hak milik yang diperkenalkan oleh Sir Robert Torrens di Australia Selatan pada tahun 1857. Sistem ini diluluskan dalam perundangan Australia Selatan pada 27hb Jun 1858 tetapi hanya diterimapakai oleh Pendaftar Penempatan Negeri-negeri Selat setelah memansuhkan sistem pendaftaran suratan dan digantikan dengan Akta Kanun Tanah Negera (Hak milik Pulau Pinang dan Melaka) pada tahun 1963. Mulai tahun 1966, Sistem Torrens mula diterima dan diamalkan di semua Negeri-negeri Tanah Melayu (Ang, 1999). Sistem Torrens yang diamalkan di Negeri-negeri Tanah Melayu adalah berasal dari Fiji di mana sistem ini telah diubahsuaikan ke dalam sistem pendaftaran tempatan (Tan, 1997). Kebaikan-kebaikan sistem ini adalah seperti berikut : i. Tuan punya tanah akan diberikan satu dokumen hak milik yang jelas dan dijamin oleh Kerajaan. Dokumen ini mengandungi segala syarat dan kepentingan-kepentingan lain yang melibatkan tanah tersebut. 40 ii. Tuan punya tanah dapat mengurus-niagakan tanah secara pendaftaran yang mudah. iii. Hak milik bagi tanah tersebut, dan hak-hak semua orang yang memegang pajakan atau gadaian adalah tidak boleh disangkalkan. iv. Kerajaan dapat mengawal segala aktiviti ukur kadaster dan mengemas kini maklumat pendaftaran hak milik dengan lebih efektif. 3.2.1 Amalan Ukur Kadaster Di Semenanjung Malaysia, pendaftaran hak milik tanah adalah di bawah kuasa Pejabat Tanah Negeri manakala pengukuran tanah dan pengeluaran hak milik tanah merupakan urusan Jabatan Ukur Dan Pemetaaan Negara bersama sekumpulan Jurukur Bertauliah (berlesen) di bawah kuasa Licensed Land Surveyors Ordinance 1958. Kerja kadaster bermula dengan pengeluaran Permintaan Ukur (Requisition of Survey) dari Jabatan Tanah untuk menjalankan pengukuran kadaster pada satu lot tanah. Sementara pengukuran lot dijalankan, lazimnya satu hak milik sementara (qualified title) akan dikeluarkan kepada tuan punya tanah supaya segala aktiviti urusniaga tanah dapat dijalankan. Hak milik muktamad (final title) hanya akan dikeluarkan setelah pengukuran muktamad ke atas lot tersebut telah dijalankan dan pelan kadaster telah diluluskan oleh Pengarah Ukur (Tan, 1997). Kita sedia maklum bahawa setiap pengukuran kadaster di Semenanjung Malaysia adalah berdasarkan kelas ukuran pertama, kedua dan ketiga. Sebelum sesuatu pengukuran dilakukan, datum perlu dibuktikan pada kedudukan asal dengan merujuk keperluan yang tercatat dalam Pekeliling Ketua Pengarah Ukur bil1.6 tahun 1981 (di mana batu sempadan yang diduduki perlu dibuktikan dengan dua batu sempadan yang bersebelahan dengan membandingkan jarak dan bukaan sudut, atau bearing dibandingkan dengan cerapan matahari). Pengukuran trabas yang merupakan pengukuran sempadan lot yang mesti mematuhi tikaian bering dan tikaian lurus yang dibenarkan. Tikaian sudut yang dibenarkan untuk kelas ukuran pertama adalah 1’15" dan kelas ukuran kedua adalah 2'30" manakala tikaian lurus 41 yang dibenarkan untuk kelas ukuran pertama adalah 1 : 8000 dan 1 : 4000 untuk kelas ukuran kedua (Abdullah Hisam Omar, 2004). Data-data cerapan padang kadaster dan lakaran gambarajah ukur trabas lot perlu dicatatkan dan direkodkan secara sistematik dalam buku kerja luar. Bearing muktamad dan jarak muktamad sempadan lot, nilai koordinat batu sempadan dan keluasan lot juga perlu dikira di syit jilid kiraan. Pelan kadaster pula perlu dihasilkan pada skala tertentu dan mengandungi maklumat-maklumat seperti nombor pelan yang diakui, kelas ukuran, nombor buku kerja luar, nama jurukur, nombor jilid kiraan, nombor syit piawai, nombor fail Pejabat Ukur, nombor fail Pejabat Tanah, nama pemeriksa dan nama pelukis pelan. Pelan kadaster perlu diluluskan oleh Pengarah Ukur sebelum hak milik dikeluarkan. Selain ukur kadaster yang telah dinyatakan di atas, pengukuran kadaster juga perlu dilakukan ke atas lot-lot pecahan dalam bangunan yang bertingkat. Pengukuran ini dikenali sebagai pengukuran strata yang bertujuan untuk mengeluarkan hak milik strata bagi unit lot yang terletak dalam sesebuah bangunan bertingkat. Prosedur pengukuran dan pendaftaran hak milik strata telah dinyatakan dengan jelas dalam Akta Hakmilik Strata 1985. Sistem koordinat Semenanjung Malaysia adalah berbentuk satu sistem koordinat segiempat tepat yang berdasarkan kepada Unjuran Cassini. Unjuran Cassini adalah satu bentuk unjuran silinder jarak sama dalam aspek lintang. Dalam unjuran ini, satu garis bujur pusat dipilih untuk dijadikan satu garis lurus yang betul dalam skala di sepanjang garis tersebut. Kelebihan sistem unjuran ini ialah dapat mengurangkan erotan skala yang berlaku pada titik-titik unjuran yang jauh dari garis bujur pusat. Namun begitu, sistem ini hanya mampu atau sesuai untuk unjuran kawasan kecil. Ini adalah disebabkan erotannya akan menjadi semakin besar apabila sesuatu titik itu semakin jauh dari titik origin sistem. Hakikatnya, setiap negeri di Semenanjung Malaysia mempunyai titik rujukan origin Cassini masing-masing kecuali negeri Melaka dan negeri Perlis. Keadaan ini telah menyebabkan terdapatnya sepuluh origin Cassini di Semenanjung Malaysia. Perbezaan rujukan origin ini telah menimbulkan kesukaran dan keraguan untuk menghubungkaitkan data- data antara satu negeri dengan negeri yang lain. 42 Keadaan ini menyebabkan kejituannya adalah rendah dan tidak sesuai untuk tujuan pemetaan. Masalah rambatan ralat yang tidak terkawal juga berlaku. Masalahmasalah ini menyulitkan pihak JUPEM bagi membangunkan bank data yang membolehkan integrasi antara maklumat kadaster untuk seluruh Semenanjung Malaysia (Majid et al., 2000). Sistem Koordinat Cassini yang dipraktikkan dalam sistem kadaster di Malaysia pada masa kini perlu di tukarkan dengan sistem koordinat yang homogen iaitu RSO. 3.3 Perkembangan Pengurusan Data Ukur Kadaster Dan Pemetaan Di Malaysia Pemetaan memberi maksud proses pengeluaran peta dengan pelbagai kaedah pemetaan untuk sesuatu tujuan tertentu. Pemetaan boleh merujuk kepada pemetaan kadaster, pemetaan topografi, pemetaan tematik dan sebagainya. Dalam konteks penerangan geografi, maklumat topografi memberikan gambaran jelas mengenai bentuk rupabumi, sumber dan jasad semula jadi serta pembinaan asas buatan manusia seperti jalan dan kawasan petempatan. Dalam konteks pendaftaran dan pentadbiran tanah pula, maklumat kadaster memberikan peranan yang penting. Sebelum penggunaan komputer diperkenalkan dalam aspek pengurusan data dalam jabatan kerajaan di Malaysia, Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia hanya menguruskan segala maklumatnya dengan menggunakan sistem pengaturan analog yang konvensional. Segala maklumat ukur kadaster dan pemetaan disimpan dalam format analog dan seterusnya dicetakkan dalam helaian peta sahaja. Keputusan daripada sistem kadaster yang bermodel klasik adalah tidak mencukupi untuk keperluan pada masa depan mahupun sekarang (Lim, 2003). Data yang disimpan dalam sistem kadaster konvensional yang berbentuk analog gagal memadai keperluan penyeliaan, pengurusan, pembuatan keputusan, peramalan dan perancangan pembangunan yang sistematik. Masalah yang paling penting terhadap data kadaster berformat analog konvensional adalah : 43 i. Data geomatik yang berketepatan rendah. ii. Kualiti dan kelajuan capaian data. iii. Perbezaan antara persembahan peta dengan filosofis pendaftar. iv. Kekurangan fungsi penyeliaan (supervisory tools). JUPEM adalah badan kerajaan yang berhasrat mengadakan sistem perkhidmatan ukur tanah dan pemetaan serta penyebaran maklumat geografi yang efektif, berkualiti tinggi dan bersesuaian dengan keperluan negara. Untuk mencapai misi di atas serta mengatasi masalah pengurusan maklumat konvensional, maka beberapa pemulihan (reformation) telah dirancangkan. Pemulihan terdiri daripada aspek-aspek seperti pemulihan kadaster dari segi pejabat dan padang, pemulihan organisasi dan pemulihan pangkalan data berdigit (Majid, 1997). JUPEM telah memperkenalkan beberapa sistem moden untuk melaksanakan kerja-kerja ukur kadaster dan pemetaan dengan lebih efektif dan berkualiti sejak tahun 1986. Sistem moden di antaranya adalah seperti Computer Assisted Land Survey System (CALS), Computer Assisted Mapping System (CAMS), Fast Mapping System (FMS), Digital Thematic Mapping System (DTMS) dan penggunaan GPS dan Total Station dalam menjalankan kerja luar. Sistem ukur kadaster CALS dan sistem pemetaan CAMS pula merupakan sistem-sistem sokongan yang penting untuk pelaksanaan konsep pengurusan maklumat tanah yang lebih teratur dan berkesan dengan penukaran data-data daripada bentuk fail atau analog kepada bentuk digital. Sistem CAMS adalah sistem pemetaan berkomputer yang dilaksanakan untuk mempercepatkan kapasiti pengeluaran peta di JUPEM disamping berfungsi sebagai sistem pengurusan maklumat pemetaan yang lebih efektif dan disokong oleh teknologi moden. Sistem CALS pula merupakan sistem perkomputeran yang dilaksanakan oleh JUPEM untuk meningkatkan produktiviti serta pencapaian teknologi moden seperti pengautomasian dan teknologi maklumat bagi sistem pemprosesan dan pengurusan maklumat ukur kadaster. 44 3.4 Sistem Pemetaan Bantuan Komputer Sistem Pemetaan Bantuan Berkomputer atau Computer Assisted Mapping System (CAMS) telah dilaksanakan pada tahun 1988 bagi mempercepatkan kapasiti pengeluaran peta di JUPEM. Pengoperasian CAMS meliputi beberapa aspek kartografi atau pemetaan seperti perolehan dan pengumpulan data, pengesahan data di padang, penyuntingan data, pengurusan data dan pengeluaran peta topografi dalam bentuk digital atau percetakan (JUPEM, 1992). CAMS direka untuk mengautomasikan triangulasi udara, kompilasi fotogrammetri dan teknik reka bentuk kartografi konvensional. CAMS mempunyai empat subsistem yang komprehensif iaitu Subsistem Fotogrammetri Berkomputer (CAPS), Subsistem Pendigitan Raster Berkomputer (CARDS), Subsistem Kartografi Berkomputer (CACS), dan Sistem Pengurusan Maklumat (MIS). Subsistem- subsistem tersebut beroperasi menggunakan modul tersendiri dan berfungsi secara bebas (off-line) dari sistem yang lain. Pemindahan data dilakukan melalui perkongsian cakera dan pita magnetik. 3.5 Sistem Ukur Tanah Bantuan Komputer Sistem Ukur Tanah Bantuan Komputer atau Computer Assisted Land Surveying System (CALS) telah dilaksanakan di JUPEM pada pertengahan tahun 1985 sebagai projek perintis dengan kos RM3.2 juta, dan dirasmikan pada 5hb April 1986 di Johor. Projek CALS kedua adalah di Jabatan Ukur dan Pemetaan Pahang pada tahun1991 dan seterusnya ke seluruh semenanjung Malaysia pada penghujung tahun 1994. Perkembangan ini adalah sejajar dengan pelaksanaan konsep pengautomasian kerja ukur kadaster dan pengoperasian kerja pejabat secara berkomputer. Objektif CALS adalah untuk mempercepatkan pemprosesan data ukur kadaster bagi menghasilkan peta kadaster dan pelan. Ia telah diperluaskan bagi menubuhkan Pangkalan Data Ukur Kadaster atau Digital Cadastral Data Base (DCDB) dan juga menyediakan data kadaster berdigit kepada Pejabat Tanah bagi penubuhan Sistem Maklumat Tanah. sistem CALS tersendiri. Setiap jabatan JUPEM negeri mempunyai 45 3.6 Pangkalan Data Ukur Kadaster Berdigit Definasi kadaster adalah satu sistem maklumat tanah yang bersifat 'parcel’ dan kemaskini yang mengandungi rekod-rekod berkenaan tanah seperti hak, sekatan dan pertanggungjawaban (Yik, 2002). Ia sentiasa menerangkan aspek geomatik ke atas tanah dan berhubung dengan rekod-rekod yang menerangkan atribut tanah tersebut. Maka, DCDB yang dibangunkan seharusnya bersifat piawai dan boleh dikongsi oleh pelbagai penggunaan untuk tujuan dan keperluan yang berlainan. Menurut Williamson dan Hunter (1996a), terdapat dua kumpulan utama DCDB dapat diidentifikasikan. Dalam kumpulan pertama, rangka kerja kadaster ditunjukkan secara grafik sebagai satu DCDB berkomputer. Kriteria-kriteria yang penting di dalam peta kadaster berdigit adalah ia menunjukkan semua lot tanah, topologi yang betul dan rangka kerja lot yang sentiasa dikemaskinikan. Konteks 'koordinat' di dalam DCDB ini merupakan koordinat anggaran daripada koordinat yang dicerap sebenar. Ketepatan koordinat di dalam peta kadaster amat bergantung kepada keperluan pengguna dan aplikasinya lebih sesuai bagi keperluan perancangan dan penilaian. Kumpulan kedua adalah peta kadaster atau DCDB yang dihasilkan berdasarkan koordinat yang sebenar daripada cerapan padang yang memberi dan menerangkan garis-garis sempadan lot tanah. Keputusan kumpulan ini adalah hasil daripada perlaksanaan sistem ukur kadaster berkoordinat sepenuhnya. Ia merupakan pembangunan DCDB lanjutan daripada kes kumpulan pertama. Ketepatan koordinat yang tinggi sebagai contoh ± 0.03m bagi koordinat relatif di kawasan urban, ±0.2m di kawasan rural dan ±0.5m di kawasan tinggi dapat dicapai dengan sistem ukur kadaster berkoordinat berciri DCDB yang tepat dan berkualiti. Kebanyakan DCDB di negeri-negeri di Malaysia adalah berbentuk dalam kumpulan pertama iaitu berketepatan secara grafik sahaja. Revolusi pengalihan data kadaster DCDB daripada kumpulan pertama kepada kumpulan kedua menjadi isu 46 kritikal dalam pengurusan maklumat tanah demi perkembangan teknologi maklumat pada masa yang akan datang. 3.7 Hala-Tuju Pembangunan DCDB Di Malaysia Kebanyakan negara seperti Australia dan New Zealand telah melakukan pembaharuan sistem ukur kadaster dengan memperkenalkan Sistem Kadaster Berkoordinat. Sistem ini lebih mementingkan pasangan koordinat tanda sempadan jika dibandingkan dengan sistem konvensional yang menggunakan bearing dan jarak untuk menakrifkan garis sempadan parcel. Pelaksanaan Sistem Kadaster Berkoordinat (CCS) bukan sahaja menyeragamkan sistem koordinat tempatan yang digunakan oleh sistem kadaster, tetapi ia juga bermatlamat supaya menggabungkan sistem ukur kadaster dan DCDB supaya menjadi satu sistem pengurusan maklumat spatial yang berdigit sepenuhnya (Majid et al., 2002). DCDB yang berasaskan maklumat CCS telah diamalkan di Australia dan sesetengah negara Eropah. Penggabungan ini telah menggunakan konsep GIS / LIS untuk mengautomasikan dan membangunkan sistem kadaster berdigit yang berorientasikan koordinat dan berketepatan tinggi supaya berfungsi sebagai komponen spatial utama dalam infrastruktur sistem maklumat spatial global. Sistem ini seharusnya dapat diintegrasikan dengan sistem spatial yang lain seperti sistem pemetaan topografi kebangsaan berasaskan rangkaian kawalan geodetik kebangsaan yang bersifat homogen. Perkembangan CCS dan DCDB yang berlaku di negara luar telah membawakan kesan terhadap sistem ukur kadaster yang digunakan di Malaysia sekarang. Sebagai satu negara membangun yang bermotifkan teknologi maklumat, Malaysia kini telah menumpukan kajian terhadap pelaksanaan CCS di Semenanjung, dan seterusnya mengkaji dan mereka bentukkan prosedur pembangunan DCDB berkoordinat yang lebih berkesan. Pada tahun 1997, projek perintis CCS telah dimulakan di Melaka untuk menguji kesesuaian pelaksanaan CCS untuk memenuhi pelbagai keperluan maklumat 47 kadaster serta pengintegrasian CCS dengan maklumat pemetaan yang lain. Projek kajian pelaksanaan CCS dari semua aspek berkaitan telah diusahakan oleh JUPEM berkerjasama Fakulti Kejuruteraan dan Sains Geoinformasi, Universiti Teknologi Malaysia. Penerangan lebih lanjut berkaitan CCS telah pun dibincangkan pada bab yang lepas. 3.8 Sistem Unjuran Yang Digunakan Di Malaysia Unjuran peta adalah nilai-nilai koordinat yang ditransformasikan kepada koordinat dalam bentuk dua dimensi (2D). Terdapat beberapa sistem unjuran yang digunakan bagi memaparkan permukaan bumi yang keluk di atas kertas yang berasaskan Mercator, Lambert, Cassini dan Rectified Skewed Orthomophic (RSO). Dua jenis unjuran yang sering digunakan didalam kerja-kerja ukur tanah di Semenanjung Malaysia ialah Unjuran Cassini Soldner dan unjuran ‘Rectified Skew Orthomorphic’ (RSO). Kedua-dua unjuran ini sesuai digunakan bergantung kepada bentuk muka bumi yang akan diunjurkan bersesuaian dengan kegunaannya. Semasa menjalankan aktiviti pengukuran yang sebenar diatas permukaan bumi, ia melibatkan faktor-faktor erotan terhadap hasil kerja yang dijalankan. Lantaran itu, struktur unjuran yang sesuai hendaklah dipilih bagi mengurangkan senario tersebut. Bagi persembahan grafik yang sesuai pula, formula matematik dan kaedah hitungan diperlukan (Wan Abdul Aziz et al., 1998). Unjuran ‘Rectified Skew Orthomorphic’ (RSO) telah dicipta oleh seorang ahli geodesi iaitu Martin Hotine pada tahun 1947. Dengan ciptaan ini, Direktorat Pemetaan Koloni di Teddington, England, telah menyediakan jadual bagi unjuran RSO untuk Semenanjung Malaysia dan jadual berikut telah digunakan oleh Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM) sehingga hari ini. Sistem Koordinat RSO telah digunakan sebagai grid Rujukan Kebangsaan di mana ia merupakan sistem grid asas yang digunakan untuk kerja-kerja pemetaan Semenanjung Malaysia. Unjuran RSO adalah berdasarkan kepada aspeknya ‘oblique’ atau serong dan ia bersifat sama 48 bentuk atau konformal dan dari jenis silinder. Kelebihan unjuran ini adalah ia dapat mengekalkan bentuk sebenar kawasan yang dipetakan. Unjuran RSO ini adalah sesuai untuk tujuan pemetaan kawasan yang berbentuk memanjang serta serong seperti Italy dan Semenanjung Malaysia, serta Sabah dan Sarawak. Ini adalah kerana selisih skala yang minimum di sepanjang bulatan gedang yang melintasi secara serong sesuatu kawasan yang hendak dipetakan. Namun begitu, faktor skalanya akan bertambah apabila meningkatnya jarak dari bulatan gedang yang bersentuhan dengan permukaan unjuran. Azimut bulatan gedang yang melintasi titik origin di Kertau adalah 323° 01’ 32.8458” . Datum yang digunakan dalam unjuran RSO adalah seperti berikut : Origin : Kertau, Pahang Latitud : 3° 27’ 54.18” U a) b) Longitud : 102°37’13.63” T Ellipsoid : Modified Everest Paksi Major, a : 6377304.063 meter Pesekan, f : 1/300.8017 Pesongan Pugak : 3.47” di sepanjang meridian dan sepanjang pugak utama Ketinggian Geoid : 0 meter -10.90” di 49 Rajah 3.1 : Sistem unjuran RSO di Semenanjung Malaysia Sementara itu, koordinat palsu yang digunakan dalam unjuran ini adalah 40, 000 rantai T dan 0 rantai U di mana 1 rantai = 20.11678249 meter dan azimut yang melalui origin adalah 323°01’32.8458” dengan faktor skala 0.99948. Had unjuran RSO ini adalah seperti berikut: Had Utara : Latitud 8°U Had Timur : Longitud 104°30’T Had Selatan : Latitud 1° Had Barat : Longitud 99°30’T Garis awal unjuran iaitu garis yang melalui origin di Kertau yang berazimut 323°01’32.8458” merupakan satu garis di atas ellipsoid di mana terdapat dua titik di atasnya boleh digunakan sebagai origin unjuran. Salah satu titik itu adalah (4°00’U,102°15’T) di mana titik ini dapat memenuhi garis awal unjuran dengan menggunakan persamaan berikut : 50 Sin B (λ0 -λ) = 0.7 Sinh = (Bφ + C) Dan satu titik lagi terdapat di selatan khatulistiwa di mana longitudnya, λ0 adalah 105°14’11.19435” T dan latitudnya dapat diperolehi melalui persamaan ini; φ = -(C/B) Unjuran pada titik kedua ini iaitu (φ,λ0) ke satah telah menjadi titik origin kepada sistem koordinat segiempat tepat serong (x,y) di mana x di ukur di sepanjang garis awal dan positif ke arah Utara-Barat manakala y di ukur bersudut tepat dengan garis awal dan positif ke arah Utara-Timur. Pada keadaan sebenar, origin koordinat (x,y) adalah terletak berhampiran dengan persilangan garis awal dengan garis khatulistiwa, tetapi bagi tujuan perhitungan, titik origin ini di anggap terletak pada persilangan antara garis awal dan garis khatulistiwa aposfera. Aposfera merupakan satu permukaan perantaraan di antara ellipsoid dengan sfera di mana ia tidak akan mengubah representasi ellipsoid di atas sfera. Dengan itu, titik-titik di atas elipsoid dapat di unjurkan secara orthomorfik ke atas aposfera dengan menggunakan formula berikut ; Papo = A Sech (Bφapo + C) Rajah 3.2 : Representasi komformal antara elipsoid-aposfera-sfera 51 Kemudian titik-titik di atas aposfera diunjurkan sekali lagi secara orthomorfik ke atas sfera yang berjejari B/A. Sekarang bulatan gedang garis awal unjuran telah di unjurkan ke atas sfera. Selepas itu, titik-titik di atas sfera diunjurkan semula secara orthomorfik ke atas satah dengan menggunakan formula Unjuran Mercator Melintang dan garis awal unjuran dianggap sebagai meridian pusat. Pada akhir proses, satu sistem koordinat (x,y) dihasilkan. Bagi memperolehi koordinat (U,T), ia perlu melalui proses transformasi orthomorfik mudah di atas satah tersebut. Kedudukan origin sistem rektangular serong ditepati (U,T) adalah 40,000 rantai ke barat origin sistem koordinat (x,y). Rajah 3.3 menunjukkan transformasi koordinat RSO dilakukan. Rajah 3.3 : Sistem koordinat RSO Sistem unjuran RSO banyak digunakan bagi tujuan kerja-kerja pemetaan, manakala unjuran Cassini Soldner pula sesuai untuk tujuan kerja-kerja ukur kadaster. Setiap negeri di Semenanjung Malaysia mempunyai titik origin Cassini yang tersendiri kecuali negeri Melaka dan Perlis. Terdapat sepuluh rujukan origin Cassini Soldner di Semenanjung Malaysia (Majid et al., 1986). 52 3.9 Sistem Rujukan Geografi Sistem rujukan geografi adalah penting untuk pendaftaran koordinat bagi semua geometri atau entiti spatial dari permukaan bumi sebenar ke atas satah cetakan. Sesuatu sistem rujukan yang baik dan sesuai dapat memberikan keputusan unjuran yang paling baik dan meminamakan selisih dalam proses pemetaan. Segala aktiviti pengukuran kadaster dan pemetaan di Malaysia masih dijalankan berdasarkan datum geodetik tempatan ke atas elipsoid Modified Everest. Ia digunakan untuk mewujudkan sistem Triangulasi Malaya Tersemak sebagai sistem kawalan kepada sistem-sistem unjuran yang digunakan dalam ukur kadaster dan pemetaan seperti unjuran RSO (Rectified Skew Orthomorphic) dan Cassini. Walaupun datum ini lebih menghampiri kepada kedudukan geoid dan permukaan topografi tempatan, tetapi tidak semestinya sesuai untuk kawasan yang lain jika dibandingkan elipsoid global WGS84 yang berorigin hampir menyamai pusat bumi. Seperti yang diperbincangkan sebelum ini, pemilihan datum adalah penting bagi tujuan pemetaan. Ini kerana datum yang sesuai dapat memberikan keputusan pemetaan yang paling tepat serta meminimakan ketaksamaan antara satah dengan muka bumi sebenar. Dalam pemetaan konvensional seperti pemetaan topografi serta pemetaan ukur kadaster, datum yang digunakan adalah berasaskan datum geodetik tempatan. Dalam datum geosentrik, origin yang digunakan ialah titik O iaitu pusat bagi sebuah elipsoid rujukan. Parameter-parameter yang digunakan dalam rangka sistem ini adalah φ (latitud), λ (longitud), dan h (ketinggian). Latitud φ diukur disepanjang satah meridian tempatan diantara garis normal dengan satah khatulistiwa. Longitud λ di ukur disepanjang satah khatulistiwa dari meridian rujukan (λ = 0) sehingga ke meridian tempatan. Ketinggian elipsoid h pula diukur di sepanjang garis normal dari permukaan elipsoid ke titik M (koordinat sebarang titik yang ditentukan oleh parameter-parameter φ, λ, h)yang diunjurkan (Abd. Majid, 1997). 53 3.10 Sistem Koordinat Di Malaysia Masa Kini Dalam usaha untuk menyeragamkan sistem koordinat bagi kegunaan kerja kadaster di Semenanjung Malaysia, maka CCS telah diimplementasikan. Sistem koordinat RSO telah dicadangkan untuk menggantikan sistem koordinat Cassini Soldner yang digunakan selama ini. Ini bermakna data kadaster yang sedia ada, iaitu nilai bering jarak yang terdapat dalam syit piawai, pelan akui dan sebagainya yang berada di dalam sistem Cassini Soldner perlu di tukarkan kepada nilai bering dan jarak yang berada dalam sistem RSO. 3.11 Sistem Maklumat Tanah Dalam negara-negara yang giat membangun, LIS adalah bahagian yang paling kritikal dalam isu sistem pentadbiran dan pengurusan sumber tanah. LIS menyumbangkan satu infrasturktur yang menghubungkan semua rangkaian sistem maklumat berkaitan tanah. Pelaksanaan LIS tidak sahaja bergantung kepada kepentingan perkakasan, perisian dan data seperti GIS tetapi juga merupakan satu pengaturan yang kompleks tentang tenaga manusia, politik, isu-isu institusi, prosedur, maklumat teknologi dan pangkalan data. (Williamson, 1996b). LIS konvensional yang ada pada masa sekarang tidak lagi mampu menampung permintaan pelbagai pengguna yang semakin meningkat. Maka, pemulihan LIS moden dicadangkan untuk tujuan memenuhi permintaan-permintaan (Williamson, 1996b) : i. Peningkatan keperluan kerajaan dan jabatan kerajaan berkenaan supaya lebih efektif, efisyen dan bertindak batas. ii. LIS moden yang lebih memadai sistem penyusunan maklumat kadaster yang tersedia ada. 54 iii. Kesan daripada teknologi moden dalam aspek-aspek seperti mengumpul, menyimpan, manipulasi dan memapar data spatial berdigit berkenaan tanah. iv. Kesedaran masyarakat dan agensi kerajaan terhadap konsep pengurusan maklumat tanah yang lebih sempurna dan kemas kini. v. Permintaan kerajaan yang mengharapkan sistem maklumat yang lebih baik dan membolehkan pembuatan keputusan semasa. Pemulihan LIS moden dengan menggunakan sistem kadaster bersifat 'koordinat' adalah bertujuan mengintegrasikan dengan maklumat pemetaan berdasarkan satu sistem geodetik rujukan yang sama. Sistem kadaster berkoordinat dan DCDB akan menjadi komponen kekunci kepada infrastruktur data spatial LIS dan perlu diintegrasikan sepenuhnya dengan set-set data spatial yang lain seperti data topografi. Sebagai contohnya, satu struktur institusi secara konsep berkenaan 'Land Information Victoria' (Williamson, 1996c) telah digambarkan menurut Report for Geografphic Policy and Coordination, Victoria pada tahun 1996 seperti rajah 3.4 di bawah. Penyeragaman format pangkalan data bagi DCDB berorientasikan koordinat dengan pangkalan data pemetaan CAMS merupakan satu piawaian rangkaan asas bagi proses-proses penyeragaman sistem-sistem pangkalan data berkaitan tanah yang lain. Kepiawaian sistem-sistem ini membenarkan penyampaian maklumat kepada bidang perkhidmatan awam dengan lebih cepat dan berkesan, terutamanya penggabungan data kepada pengguna-pengguna seperti hartanah, percukaian tanah, perancangan, kemudahan pengurusan, alam sekitar, pengambilan balik tanah dan pentadbiran tanah (Lim, 2003). 55 Rajah 3.4 : Struktur konsep ‘Land Information Victoria’ (Williamson I.P., 1996c) Menyeragamkan format pangkalan data juga memberikan keupayaan analisis data yang lebih cekap dan tujuan perancangan yang lebih teratur untuk perkhidmatan awam. Objektif yang harus dicapaikan adalah seperti : i. Menyeragamkan penyusunan data bagi tujuan meningkatkan daya perkongsian dan penukaran data antara organisasi. ii. Sebagai satu pengurusan data yang formal untuk meningkatkan daya pengemaskinian data menepati kehendak semasa. iii. Kepiawaian mengurangkan kos pembangunan struktur pangkalan peta, dan juga kos pengemaskinian data melalui perkongsian kos. iv. Kepiawaian menjaminkan piawaian yang memadai dan kualiti dapat dikekalkan. v. Kepiawaian meminimumkan pengulangan usaha dalam pengekalan dan pengurusan maklumat tanah. 56 3.12 Pembangunan Infrastruktur Sistem Maklumat Tanah Kebangsaan Di Malaysia Pembangunan sistem maklumat tanah yang lebih efektif semakin diperlukan oleh negara yang giat membangun seperti Malaysia terutamanya dalam era teknologi maklumat ini. Pada tahun 1997, satu sistem infrastruktur maklumat tanah telah diwujudkan di bawah Pekeliling Kemajuan Pentadbiran Awam Bilangan 1(PKPA 1/1997) bagi tujuan menyelaraskan pengumpulan, pentadbiran dan pengedaran maklumat-maklumat tanah. Sistem infrastruktur tersebut telah membolehkan ABT (agensi-agensi berkaitan tanah) berkongsi dan bertukar-tukar maklumat tanah antara satu sama lain. Sistem Infrastruktur Maklumat Tanah Kebangsaan atau dikenali sebagai NaLIS adalah satu sistem yang dirancang untuk menyokong perkongsian maklumat tanah antara pengeluar-pengeluar dan pengguna-pengguna maklumat tanah bagi mencapai objektif-objektif seperti berikut : i. Membolehkan pencapaian maklumat secara terus (on-line) maklumat tanah yang disimpan di agensi-agensi berkaitan dengan tanah. ii. Mengelakkan pembaziran dalam usaha pengutipan dan pengeluaran maklumat tanah. iii. Menentukan ketepeatan, kemutahiran dan kejituan maklumat yang digunakan bagi merancang pembangunan dan pengurusan sumber alam. iv. Membolehkan penggunaan teknologi internet (world-wide-web) dalam pembangunan NaLIS. NaLIS dilaksanakan dengan menggunakan rangkaian komputer atau teknologi web internet yang berstruktur satu jendela yang merangkumi capaian maklumat tanah daripada sistem-sistem seperti sistem ukur tanah, sistem pemetaan, sistem perhutanan, sistem pertanian, sistem infrastruktur, sistem geologi, sistem maklumat penilaian, sistem pendaftaran tanah, sistem demografi dan sistem penaksiran hartanah (Nik Mohd Zain, 1997). Rujuk Lampiran C. 57 3.13 Pembangunan Pangkalan Data Dalam Persekitaran GIS Dalam era perkembangan teknologi maklumat yang pesat, pembangunan pangkalan data tidak lagi bermaksud perolehan dan penyimpanan data set tetapi termasuk juga pembangunan infrastruktur pangkalan data yang berkeupayaan membuat keputusan serta spatial atau atribut analisis. Dalam konteks ini, GIS menjadi peralatan yang sangat berguna dalam sistem pengurusan data yang sistematik dan efektif. 3.13.1 Keperluan Perisian Kemampuan dan kegunaan perisian perlu serasi dengan keperluan serta struktur data. Perisian GIS sangat berperanan dalam sistem pengurusan pangkalan data. Keperluan perisian seharusnya dapat memenuhi syarat-syarat berikut : - i. Pengaturan pelbagai jenis data set yang berlainan struktur dan latar belakang. ii. Kemasukan data – membolehkan kepelbagaian format dalam pelbagai dasar (platform). iii. Pemprosesan data – membenarkan proses pembangunan paling efektif dan mengambil kira kejimatan masa dan kos. iv. Penyimpanan – membolehkan ruangan storan data yang banyak v. Pengurusan sistem – membenarkan cara sistem pengurusan yang sistematik dan mudah disalur keluar atau masuk. vi. Persembahan – menyokong persembahan garfik atau non-grafik yang baik dan tepat. vii. Keupayaan kegunaan lanjutan – mempunyai kemampuan yang menggalakkan kegunaan masa depan. Peningkatan keupayaan pangkalan data ke dalam format world-wide web menjadi satu alternatif yang baru yang dapat meningkatkan nilai dan kegunaan pangkalan data tersebut. BAB 4 SISTEM MAKLUMAT UMUM DAN SISTEM MAKLUMAT GEOGRAFI BERASASKAN INTERNET 4.1 Pendahuluan Menurut Laudon K. dan Laudon J. (2003), sistem maklumat boleh ditakrifkan sebagai satu set komponen yang mengumpul, memproses, menyimpan dan menagih maklumat bagi menyokong kawalan dan membuat keputusan dalam sesebuah organisasi. Sebagai tambahan kepada membuat keputusan, penyelarasan dan kawalan, sistem maklumat juga membantu pengurus dan pekerja menganalisa masalah, menggambarkan perkara yang kompleks dan menjana produk baru. Definisi lain yang telah dipetik daripada pengarang Ralph M. Stair dan George W. Reynolds (1976) pula menyebut sistem maklumat merupakan satu set unsur-unsur atau komponen yang berkaitan yang mengumpul (input), mengolah (proses) dan menyebar (output) data dan maklumat dan menyediakan satu mekanisme maklum balas untuk mencapai sesuatu objektif. Terdapat lima komponen utama dalam sistem maklumat. Komponen- komponen tersebut ialah (Thompson dan Ronald Lawrence, 2000) :- i. Manusia yang diperlukan untuk melaksanakan operasi-operasi Sistem Maklumat (SM). Manusia boleh terdiri daripada pengguna akhir dan pakar sistem maklumat. 59 ii. Perkakasan yang terdiri daripada mesin seperti komputer atau peralatan yang lain dan juga semua media data iaitu objek tangible yang mana data boleh direkodkan. iii. Perisian iaitu jujukan kepada arahan komputer dan terbahagi kepada dua iaitu perisian sistem dan perisian aplikasi. iv. Data iaitu bahan mentah bagi SM dan merupakan sumber organisasi yang berharga dan kritikal. v. Prosedur merupakan langkah-langkah atau peraturan yang menerangkan bagaimana melaksanakan atau menggunakan setiap fungsi SM. Manakala aktiviti-aktiviti utama sesebuah SM terdiri daripada input, pemprosesan dan output. Selain daripada itu, maklum balas dan kawalan juga merupakan aktiviti-aktiviti yang terdapat dalam sistem maklumat. Daripada perlaksanaan aktiviti-aktiviti tersebut maka sumber data boleh ditukarkan kepada hasil maklumat. Aktiviti-aktiviti tersebut ialah : - i. Input iaitu satu aktiviti yang mengumpul dan menawan data mentah. Contohnya dalam pemprosesan gaji kakitangan, jumlah jam bekerja dikumpulkan terlebih dahulu sebelum gaji boleh dikira atau dicetak. ii. Pemprosesan pula melibatkan pertukaran atau transformasi data kepada output yang berguna. iii. Output melibatkan penghasilan maklumat yang berguna, biasanya dalam bentuk laporan atau dokumen. iv. Maklum balas ialah output yang digunakan untuk membuat perubahan kepada aktiviti input atau pemprosesan. Ia juga penting kepada pengurus dan pembuat keputusan. v. Kawalan pula melibatkan pemantauan dan penilaian ke atas maklum balas bagi menentukan sama ada sistem bergerak menuju ke hadapan untuk mencapai objektif. 60 4.2 Kategori Sistem Maklumat Terdapat tujuh jenis sistem maklumat yang menyokong setiap peringkat pengurusan organisasi iaitu (Thompson dan Ronald Lawrence, 2000) :- i. Sistem Pengurusan Transaksi (SPT). Sistem Pengurusan Transaksi (SPT) digunakan untuk memproses transaksi yang dilakukan dalam organisasi dan mengautomasikan kerja rutin harian. Antara contoh SPT ialah sistem memproses pesanan belian, sistem kawalan inventori, sistem penempahan hotel dan sistem pembayaran gaji. SPT boleh didefinisikan sebagai sistem berkomputer yang melaksana dan merekodkan rutin transaksi harian. Transaksi merupakan peristiwa harian perniagaan yang direkodkan dan melibatkan pertukaran produk atau perkhidmatan dengan wang di antara organisasi dengan pelanggan atau pembekal. Proses transaksi ini memberi kesan ke atas kedudukan kewangan organisasi. SPT mempunyai tiga fungsi utama iaitu menyimpan akaun, mengeluarkan dokumen dan menghasilkan laporan. Fungsi menyimpan akaun melibatkan proses menyimpan data-data kewangan dengan tepat. Mengeluarkan dokumen ialah seperti resit pembelian, invois dan penyata bulanan transaksi. Penjanaan laporan merupakan hasil daripada transaksi yang berlaku dan digunakan untuk kawalan operasi (Thompson dan Ronald Lawrence, 2000). ii. Sistem Automasi Pejabat (SAP). Sistem Automasi Pejabat (SAP) merupakan satu sistem maklumat yang digunakan untuk mengumpul, memproses, menyimpan dan menghantar mesej elektronik, dokumen, suara atau grafik di antara individu dan kumpulan kerja dalam organisasi. SAP sering digunakan untuk memudahkan komunikasi antara kerja-kerja pekerja, pejabat mesyuarat seperti dan percetakan, kerja-kerja rutin pengurusan pejabat. Oleh itu, sebarang aplikasi teknologi maklumat yang yang dapat meningkatkan produktiviti pekerja di dalam pejabat 61 dapat dikategorikan sebagai Sistem Automasi Pejabat. Biasanya pekerja pejabat bekerja di dalam bentuk kumpulan, maka kebanyakan sistem automasi pejabat merupakan alat bantu kerja berkumpulan yang canggih. SAP boleh dikelaskan kepada tiga kategori utama iaitu Sistem Pengurusan dan Pengendalian Dokumen, Sistem Penjadualan dan Sistem Komunikasi. Antara sistem yang dapat dikategorikan ke dalam Sistem Pengurusan dan Pengendalian Dokumen ialah Pemproses Perkataan, Penerbitan Atas Meja dan Pemproses Imej. Contoh sistem Penjadualan pula ialah kalendar elektronik dan alat bantu penjadualan. Manakala contoh sistem bagi Sistem Komunikasi ialah mel elektronik, mel suara dan persidangan video (Gordon S. R. dan Gordon J. R, 2003). iii. Sistem Kerja Pengetahuan (SKP). Sistem Kerja Pengetahuan (SKP) merupakan sistem-sistem maklumat yang membantu pekerja pengetahuan di dalam mencipta dan mengintegrasikan pengetahuan-pengetahuan baru di dalam organisasi. SKP merupakan sistem yang membantu pekerja pengetahuan manakala SAP merupakan sistem yang membantu pekerja-peerja data (SAP juga digunakan oleh pekerja pengetahuan). Pekerja pengetahuan merupakan berkelulusan Ijazah Sarjana Muda yang sering menjawat jawatan-jawatan yang diiktiraf seperti, jurutera, doktor, peguam dan ahli sains. SKP digunakan oleh peringkat pengetahuan di dalam organisasi. Pembuatan keputusan di peringkat pengetahuan meliputi penilaian idea-idea baru untuk produk dan perkhidmatan serta cara mengagihkan pengetahuan ke seluruh organisasi. Secara ringkasnya, SKP membolehkan pengetahuan baru dicipta dan memastikan bahawa pengetahuan tersebut beserta kepakaran teknikal diintegrasikan dengan baik ke dalam organisasi. Antara aplikasi SKP termasuklah sistem-sistem reka bentuk berpandukan komputer, sistem realiti maya dan stesyen kerja kewangan (Gordon S. R. dan Gordon J. R, 2003). 62 iv. Sistem Maklumat Pengurusan (SMP). Sistem Maklumat Pengurusan (SMP) merupakan sistem yang maklumat yang memberi khidmat dengan menyediakan ringkasan rutin dan laporan-laporan pengecualian sebagai output bagi fungsifungsi perancangan, pengawalan dan pembuatan keputusan di peringkat pengurusan taktikal sesuatu organisasi (Gordon S. R. dan Gordon J. R, 2003). v. Sistem Bantuan Keputusan (SBK). Sistem Bantuan Keputusan (SBK) merupakan satu sistem maklumat yang direka bentuk untuk membantu pihak pengurusan dalam menyelesaikan masalah yang semi-struktur dan tidak berstruktur dengan menggunakan data dan model. SBK membolehkan pengguna untuk memanipulasi data secara terus dan menggabungkan data-data luaran serta membina model-model analisa “apa-jika”. Perlu diberi perhatian bahawa SBK hanya membantu pihak pengurusan untuk membuat keputusan dan bukan membuat keputusan bagi pihak mereka. Antara ciri-ciri SBK ialah lebih fleksibel, boleh disesuaikan dan mampu memberi maklum balas dengan cepat. SBK boleh beroperasi dengan bantuan yang sedikit daripada pengaturcara professional. Ia menyediakan sokongan untuk membuat keputusan dan masalah di mana penyelesaiannya sukar diramalkan lebih awal. SBK mempunyai kebolehan analisis yang baik kerana ia dibina menggunakan pelbagai model untuk penganalisaan data. Ia biasanya mempunyai antara muka yang ramah pengguna dan bersifat interaktif di mana pengguna dapat menukar andaian serta memasukkan pertanyaan dan data-data baru. Contoh aplikasi penggunaannya ialah seperti syarikat penerbangan menggunakan SBK untuk membuat keputusan-keputusan penting seperti penggunaan pesawat, kapasiti pesawat dan statistik trafik. Syarikat-syarikat insurans menggunakan SBK untuk mengurangkan kerugian akibat daripada kemalangan, kecurian dan lain-lain (Gordon S. R. dan Gordon J. R, 2003). 63 vi. Sistem Pakar (SP). Sistem Pakar (SP) merupakan satu sistem maklumat yang berasaskan pengetahuan yang menggunakan pengetahuan tentang sesuatu bidang aplikasi untuk bertindak sebagai pakar runding kepada pengguna akhir. Logik yang digunakan oleh pakar di dalam bidang yang mempunyai kepakaran yang terhad seperti penentuan kerosakan enjin kereta atau pengkelasan spesimen biologi, dikodkan dan dilaksanakan oleh komputer. Sistem pakar dapat membantu proses membuat keputusan dengan menggunakan pengetahuan mengenai satu domain kepakaran manusia yang spesifik. Ini dilakukan dengan menanyakan soalan-soalan yang relevan kepada pengguna dan memberikan penjelasan kenapa sesuatu tindakan itu diambil. Antara ciri-ciri SP ialah mempunyai Pangkalan Pengetahuan yang dipisahkan daripada mekanisme pemprosesan yang dinamakan Enjin Inferens untuk menjelaskan sesuatu tindakan yang diambil oleh sistem. Sebarang penambahan atau penukaran boleh dilakukan dengan mudah. Perlaksanaan sistem dilakukan dengan menggunakan kaedah heuristik dan logik. Sistem boleh beroperasi dengan menggunakan maklumatmaklumat yang kurang pasti atau tidak lengkap. SP boleh memanipulasi pangkalan data yang besar dan menguruskan data-data kualitatif. Ia juga boleh memperoleh, menjelaskan dan mengagihkan pengetahuan pakar untuk membuat keputusan. Antara contoh kegunaan SP ialah mendiagnosis kerosakan peranti atau mesin dan mendiagnosis penyakit (Gordon S. R. dan Gordon J. R, 2003). vii. Sistem Maklumat Eksekutif (SME). Sistem Maklumat Eksekutif (SME) merupakan sistem maklumat pengurusan yang telah diubahsuai mengikut keperluan maklumat strategik pihak pengurusan atasan. Sistem ini menggabungkan ciriciri Sistem Maklumat Pengurusan (SMP) dan Sistem Bantuan Keputusan (SBK) dan bertujuan untuk memudahkan eksekutif atasan mendapatkan maklumat kritikal yang diperlukan pada masa tertentu dan mengikut format tersendiri. SME merupakan satu sistem maklumat yang sangat penting dan bernilai kepada pihak pengurusan 64 atasan/strategik. Nilai SME terletak pada keanjalannya di mana pengguna boleh menentukan sendiri cara penganalisaan dan penterjemahan yang dikehendaki. Antaramuka pengguna bergrafik yang mudah digunakan, membolehkan pengguna menganalisa lebih banyak data dengan lebih cepat dan kos yang rendah (Gordon S. R. dan Gordon J. R, 2003). 4.3 Sistem Maklumat Umum Sistem – sistem maklumat umum pula terdiri daripada : - i. Sistem maklumat kewangan. Sistem maklumat berasaskan komputer yang menghasilkan maklumat berkaitan dengan kewangan organisasi untuk diberikan kepada individu dalam bentuk laporan berkala, laporan khas, penyata akaun dan sebagainya. ii. Sistem maklumat sumber manusia. Sistem maklumat yang direka bentuk untuk membantu perancangan dalam memenuhi keperluan staf organisasi, pembangunan staf organisasi dan pengawalan terhadap polisi dan program staf organisasi. iii. Sistem maklumat pemasaran. Sistem maklumat yang digunakan untuk membantu dalam menjalankan fungsi- fungsi pemasaran iaitu untuk mengetahui kehendak dan keperluan pengguna, merumuskan campuran pemasaran dan untuk menghasilkan teknologi pemasaran yang terbaik. 65 4.4 Definisi Data Dan Maklumat Dalam Sistem Maklumat Data adalah bahan mentah yang diproses bagi menghasilkan maklumat. Data juga merupakan sumber yang bernilai bagi sesebuah organisasi. Oleh itu, ia mestilah diurus secara efektif supaya boleh memberi manfaat kepada pengguna-pengguna akhir. Data merupakan fakta-fakta mentah yang akhirnya akan menjadi maklumat setelah disusun dan diproses dalam bentuk yang bernilai. Pemprosesan ini kebiasaannya melibatkan pengiraan, perbandingan, isihan, pengkelasan dan juga ringkasan di mana data disusun, dianalisa serta diolah untuk menukarkannya kepada maklumat. Maklumat adalah koleksi data yang telah disusun dalam pelbagai bentuk dan ditambah dengan nilai yang berguna. Beberapa peraturan dan hubungan boleh dibentuk untuk menjadikan data lebih bernilai seterusnya menjadi maklumat yang bernilai setelah diproses. Penukaran data kepada maklumat adalah satu proses atau satu set tugas yang logik untuk mencapai hasil yang diperlukan. Proses bermaksud hubungan antara data dan keperluan pengetahuan. Pengetahuan adalah kesedaran dan kefahaman terhadap satu set maklumat serta bagaimana pengetahuan tersebut boleh menyokong sesuatu tugas yang tertentu. Rajah 4.1 menunjukkan proses yang berlaku untuk menghasilkan maklumat yang bernilai. Data Proses Penukaran: ( menghubungkan pengetahuan melalui pemilihan, penyusunan dan pengolahan data ) Maklumat Rajah 4.1 : Proses penukaran data kepada maklumat 4.5 Sistem Maklumat Geografi (GIS) Sistem Maklumat Geografi ataupun lebih dikenali sebagai GIS ditakrifkan sebagai satu sistem berasaskan komputer yang mengintegrasikan empat komponen 66 asas termasuklah data, perisian dan institusi untuk menyokong perolehan, penyimpanan, pengurusan, manipulasi, analisis serta pemaparan visual data spatial. Ia memainkan peranan yang penting di dalam menyelesaikan masalah yang melibatkan rujukan geografi dan merupakan alat atau tools yang berpotensi di dalam pengurusan dan perancangan. GIS merupakan satu sistem berasaskan komputer yang direka bentuk untuk menyokong perolehan, penyimpanan, pengolahan, penganalisaan dan pemaparan data spatial. Keistimewaan GIS berbanding dengan sistem maklumat yang lain terletak pada kebolehannya untuk menghubungkan komponen spatial dan komponen aspatial serta membuat analisis spatial terhadap kedua-dua komponen tersebut berasaskan pada perhubungan spatial yang tertakrif. Tujuan utama GIS adalah untuk mengeluarkan maklumat dan informasi spatial yang terkini dalam masa yang singkat dan cekap. GIS membolehkan maklumat spatial dan hasil-hasil analisis spatial dipaparkan secara digital di mana ianya menjimatkan masa dan juga kos efisyen. GIS terdiri daripada empat komponen penting iaitu data, institusi, perisian, dan juga perkakasan. Antara takrif dan definisi yang telah dinyatakan mengenai GIS adalah seperti berikut : i. Satu sistem yang terdiri daripada perkakasan, perisian, data, pengguna dan susunan organisasi untuk mengumpul, menyimpan, menganalisa dan menyebarkan maklumat mengenai kawasan dalam mukabumi. Definisi ini telah diperolehi oleh Dueker dan Kjerne (1989). ii. Set peralatan untuk tujuan mengumpul, menyimpan, mengubah dan memaparkan data spatial daripada dunia sebenar untuk tujuan tertentu (Burrough, 1986). 67 iii. Menurut Rhind (1989) GIS adalah sistem komputer yang menggunakan data untuk menerangkan tempat atau lokasi dalam mukabumi. Sistem Maklumat Geografi bermula dari perkembangan peta yang diwakilkan secara pendigitan. Kebiasaannya pembangunan GIS adalah mengikut keperluan aplikasi sistem. Selain daripada definisi umum yang diberikan di atas, GIS juga didefinisikan atau dirujuk mengikut perspektif tertentu. Di bawah merupakan definisi GIS yang diberi mengikut perspektif tertentu : i. Definisi berdasarkan fungsi. Terdiri daripada empat subsistem iaitu kemasukan, pengurusan, analisis dan pengeluaran. ii. Definisi sebagai alat. Memberi penekanan bahawa GIS merangkumi suatu set prosedur dan algoritma yang kompleks. Definisi sebagai alat mengilustrasikan proses penukaran data kepada maklumat. iii. Definisi berdasarkan data. Faktor utama yang membezakan suatu sistem dengan sistem yang lain adalah data. GIS boleh dilihat sebagai suatu sistem yang menggunakan pangkalan data spatial bagi memberikan jawapan kepada permasalahan geografi. Data yang telah melalui proses manipulasi dipaparkan sebagai maklumat. iv. Definisi berdasarkan teknologi. Teknologi adalah kaedah dan bahan yang digunakan untuk mencapai sesuatu objektif. maklumat yang GIS didefinisikan sebagai suatu teknologi menyimpan, menganalisis maklumat spatial dan bukan spatial. dan memaparkan 68 v. Definisi berdasarkan Sistem Bantuan Keputusan. Terlibat dengan penyepaduan data geografi dalam suatu persekitaran penyelesaian masalah. Secara amnya interaksi antara pengguna, sistem dan dunia sebenar digambarkan seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 4.2. SISTEM MAKLUMAT GEOGRAFI (GIS) Pengguna Perisian Pangkalan Data Geografik Dunia Sebenar Rajah 4.2 : Interaksi antara pengguna, sistem dan dunia sebenar Definisi Sistem Maklumat Geografi yang akan digunakan dalam projek ini adalah suatu sistem maklumat yang terdiri daripada satu set perkakasan, perisian, data, proses manipulasi data dan paparan data spatial dan atribut kepada pengguna akhir. 4.6 Komponen GIS Pembangunan GIS melibatkan beberapa komponen utama iaitu perkakasan, perisian, personal/pengguna, data dan prosedur : i. Perkakasan komputer. Komputer boleh ditakrifkan sebagai suatu alat elektronik yang boleh menerima arahan seperti arahan input, memproses input dan menghasilkan output (maklumat). Perkakasan komputer pula merujuk 69 kepada mesin, alat fizikal atau peranti yang melakukan fungsi-fungsi asas kitaran pemprosesan data dan terletak di luar talian iaitu terpisah dan dikendalikan secara bebas daripada komputer atau di dalam talian iaitu disambung terus kepada komputer dan dikawal olehnya. Terdapat empat jenis utama perkakasan komputer iaitu peranti input, pemproses, peranti output dan storan. Peranti input merupakan perkakasan yang digunakan untuk memasukkan data ke dalam komputer. Antaranya ialah papan kekunci, terminal, peranti penuding, peranti pengimbas, dan peranti input suara. Pemproses pula ialah litar bersepadu di atas cip silikon yang mengandungi berjuta-juta transistor. Ia mesti ada pada sesebuah komputer memandangkan ia merupakan otak kepada komputer. Bagi peranti output terdapat empat cara utama bagi mengeluarkan output daripada komputer iaitu melalui pencetak, pemplot, tiub sinaran katod dan output komputer mikrobentuk. Output yang dicetak dipanggil salinan nyata (hardcopy) dan output yang dipaparkan pada skrin dipanggil salinan maya (softcopy). Output yang lain termasuklah audio (bunyi) dan video (imej visual) (Shelly G. B, Vermaat M. E dan Walker T. J, 1999). ii. Perisian GIS. Spesifikasi perisian yang telah digunakan adalah berdasarkan kepada kajian kehendak pengguna dan perincian aplikasi. Sesuatu jenis perisian yang diguna pakai adalah bergantung kepada bentuk informasi yang telah dihasilkan daripadanya yang mana ianya juga melibatkan jenis dan kepadatan data yang dimasukkan dan sebagainya. Perisian GIS diperlukan supaya dapat diolah bagi menjana maklumat yang dikehendaki.dan ianya terbahagi kepada dua iaitu perisian yang dibangunkan khusus untuk sesuatu pemakaian dan perisian generik. Oleh kerana kos untuk membangunkan perisian sendiri adalah sangat tinggi, kebanyakan perlaksanaan GIS adalah menggunakan perisian generik yang berada di pasaran setelah diberi pengubahsuaian. 70 iii. Data. Di dalam kebanyakan perlaksanaan GIS, data merupakan komponen yang paling mahal untuk diperolehi. Oleh itu, perhatian yang lebih perlu diberikan kepada perolehan dan pengumpulan data untuk mengelakkan kos penyelenggaraan yang tinggi kerana jangkaan hidup data jauh lebih lama dari jangkaan hidup perisian dan perkakasan. Tambahan pula sesetengah data mempunyai nilai undang-undang dan ini membuatkan data yang tidak baik akan terus kekal di dalam sistem walaupun tidak dapat dimanfaatkan sepenuhnya. iv. Pengguna / Personal. Dalam pembangunan GIS, khidmat pakar mengenai selok belok GIS akan membantu dalam mewujudkankan sistem yang berjaya. Ini kerana khidmat pakar diperlukan dalam mereka bentuk, mengkaji keperluan GIS, dan menilai sistem yang dibangunkan. Selain itu, pengguna yang menggunakan GIS juga perlu diberi perhatian supaya mereka mendapat pengetahuan dan memahami gunapakai sistem serta konsep baru yang mereka akan berurusan. Selain itu perlaksanaan GIS yang tidak mendapat sokongan pengguna dengan sepenuhnya juga akan menyebabkan kegagalan dalam pembangunan GIS. 4.7 Data Dalam GIS Data yang digunakan untuk menghasilkan suatu Sistem Maklumat Geografi terdiri daripada data atribut dan data spatial. 71 4.7.1 Data Spatial Data spatial secara mudahnya ia boleh ditakrifkan sebagai data peta. Data spatial merupakan kaedah pengenalan objek peta dalam suatu ruang geografi. Diantara contoh data spatial bagi Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian (CCIS) adalah data lapisan GPS, stone, baundary, topography, lot dan connection. Data spatial yang paling asas dipersembahkan dalam 3 kaedah utama iaitu : i. Titik. Titik digunakan untuk menunjukkan permukaan yang terdapat dalam sesuatu kawasan. ii. Garis. Garis digunakan untuk menunjukkan keadaan yang linear dalam dunia sebenar. iii. Kawasan. Kawasan ditunjukkan dengan satu set tertutup yang dilingkungi oleh garis yang digunakan untuk menakrifkan kawasan seperti sempadan. 4.7.2 Data Atribut Data atribut adalah data yang mempunyai perkaitan secara langsung dengan data spatial. Data atribut merupakan entiti yang menerangkan ciri atau sifat bagi sesuatu data spatial. Contohnya data atribut bagi sesuatu kawasan adalah luas, koordinat x dan y dan no lot yang terdapat dalam kawasan itu. Kebanyakan Sistem Maklumat Geografi menyimpan komponen spatial dan atribut dalam sistem yang berlainan. Data spatial disimpan dalam fail-fail khas manakala data atribut disimpan dalam Sistem Pengurusan Pangkalan Data (SPPD). Satu bentuk hubungan perlu diwujudkan antara kedua-dua pangkalan data bagi membolehkan capaian dibuat 72 terhadap kedua-dua jenis data. Rajah 4.3 menunjukkan perhubungan antara data spatial dan data atribut dalam GIS. Alatan GIS Perisian Manipulasi Grafikal: Data Spatial Perhubungan Pengenalan Unik SPPD : Data Atribut Rajah 4.3 : Perhubungan antara data spatial dan data atribut 4.8 Permodelan Data Spatial Dalam GIS Sistem Maklumat Geografi merupakan sistem maklumat berasaskan komputer yang membenarkan proses pemodelan, pemanipulasian, perolehan semula, analisis dan proses persembahan rujukan data geografi (Worboys, 2004). Proses permodelan dan persembahan maklumat spatial dalam GIS melibatkan pemisahan atau pengasingan objek daripada dunia sebenar yang mengambilkira satu set data yang mana menyokong pemaparan peta, pertanyaan, pengeditan dan analisis. Secara umumnya terdapat tiga pendekatan yang digunakan untuk membangunkan permodelan data spatial dalam GIS. Pendekatan-pendekatan yang digunakan adalah pendekatan berasaskan lapisan data (layer-based approach), pendekatan berasaskan jubin (tile-based approach) dan pendekatan berasaskan objek (Object-Oriented Approach). Gambaran bagi ketiga-tiga pendekatan yang digunakan dalam memodelkan GIS boleh dilihat pada rajah 4.4. 73 Rajah 4.4 : Pendekatan yang digunakan dalam permodelan GIS (Worboys, 2004) i. Pendekatan berasaskan lapisan data (layer-based approach). Kaedah yang biasa digunakan bagi mengstrukturkan maklumat spatial dalam komputer. Melalui kaedah ini maklumat dunia sebenar akan dipecahkan kepada beberapa lapisan data. Setiap lapisan data adalah menggambarkan sifat atau ciri yang khusus bagi objek dunia sebenar. ii. Pendekatan berasaskan jubin (tile-based approach). Pendekatan berasaskan jubin merupakan sambungan daripada pendekatan berasaskan lapisan. Pendekatan ini membahagikan ruang geografi kepada beberapa siri unit yang terdiri daripada unit malar dan bukan malar. Unit-unit ini boleh dihimpunkan kembali menggunakan sistem koordinat. membantu Tujuan utama pendekatan ini adalah untuk pembangun dengan menyimpan maklumat dalam komputer. iii. Pendekatan berasaskan objek (object-oriented approach). Pendekatan berasaskan objek mengstrukturkan ruang geografi ke dalam satu set objek tunggal atau sekumpulan objek yang dikenali 74 sebagai kelas. Konsep berasaskan objek adalah meniru objek yang terdapat dalam dunia sebenar. 4.8.1 Pendekatan Berasaskan Lapisan Penulis telah memilih pendekatan berasaskan lapisan (layer-based approach) bagi mempersembahkan maklumat spatial dalam sistem yang bakal dibangunkan. Peta merupakan media utama bagi maklumat geografi dan menjadi asas untuk memanipulasi objek dalam GIS. Pendekatan berasaskan lapisan mempersembahkan data spatial dalam satu set yang terdiri daripada tajuk utama peta, nama lapisan yang mana melambangkan sesuatu objek seperti GPS, boundary, lot dan sebagainya. Pendekatan ini dipilih kerana ia memudahkan proses untuk membuat pertanyaan spatial dan analisis spatial. Ini kerana pertindihan objek spatial dalam peta dunia sebenar dapat dielakkan. Secara umumnya aplikasi pendekatan yang dipilih ke dalam Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian ini dilakukan berdasarkan beberapa langkah penting iaitu : i. Mengenal pasti ciri atau sifat istimewa bagi objek dalam peta kawalan kadaster negeri Melaka seterusnya menentukan tema bagi setiap lapisan. ii. Mereka bentuk lapisan data secara berturutan bergantung kepada tema yang telah dipilih. iii. Mencipta data indeks atau senarai rujukan bagi setiap lapisan. Organisasi bagi persembahan peta dalam pendekatan berasaskan lapisan boleh dilihat pada rajah 4.5. Berdasarkan rajah 4.5, boleh dilihat struktur bagi peta sebenar dibahagikan kepada beberapa tema dan setiap tema terdiri daripada berbilang objek. 75 Rajah 4.5 : Organisasi peta dalam pendekatan berasaskan lapisan Data spatial bagi Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian akan dipersembahkan dalam 7 lapisan utama secara berturutan iaitu GPS, stone, baundary, text, topography, lot, dan connection. Lapisan-lapisan data spatial dalam peta CCIS boleh dilihat pada rajah 4.6. Peta CCIS Topografi Stn GPS = + Lot + Rajah 4.6 : Diantara contoh pecahan lapisan data spatial bagi peta CCIS 4.9 GIS Untuk Tujuan Perancangan Dan Pengurusan Prosidur perancangan menunjukkan bahawa penyediaan perancangan dan pengurusan seharusnya bergerak mengarah kepada kemampuannya mengguna sistem maklumat. Ini adalah berasaskan kepada satu konsep timbal balik bagi menilai perancangan dan juga proses penyediaan rancangan dan juga pengurusan. Sistem Maklumat Geografi (GIS) dapat menangani masalah di dalam pengurusan data dan maklumat spatial yang begitu kompleks. Kini, satu evolusi baru telah bermula di 76 mana kemunculan internet telah mengubah haluan penggunaan GIS yang pada mulanya berasaskan kepada ‘stand alone’ ke arah pemakaian secara berangkaian. Dengan adanya teknologi ini, sesuatu proses perancangan dan pengurusan dapat dilaksanakan dengan lebih efisyen kerana penggunaan GIS telah dapat diintegrasikan dengan rangkaian internet yang membolehkan data spatial disalurkan dengan cepat kepada pengguna, tidak mengira masa dan juga lokasi pengguna. 4.10 Kajian Ke Atas Teknologi Berasaskan Web Teknologi berasaskan web ini membolehkan pengguna mencapai matlamat penggunaan dengan lebih cepat dan berkesan kerana ia mampu menjimatkan kos dan mudah untuk dikendalikan. Laman web yang dihasilkan sememangnya dapat memudahkan segala urusan seperti pendaftaran, pengesahan dan penyimpanan maklumat dengan lebih berkesan dan selamat. 4.10.1 Teknologi Internet Internet merupakan media elektronik yang tercanggih pada abad ke-21 kerana ia menghubungkan rangkaian global terbesar yang menggabungkan berjuta-juta komputer di seluruh dunia. Internet merupakan satu saluran maklumat yang paling pantas tanpa sempadan. ARPAnet yang dibangunkan oleh Advanced Research Project Agent Jabatan, Pertahanan Amerika Syarikat merupakan asal wujudnya internet. Tujuan asas pembangunan ARPAnet ini adalah untuk membolehkan mereka bertukar-tukar data secara sulit . Konsep ini kemudiannya digunakan oleh organisasi-organisasi yang besar untuk membolehkan mereka bertukar-tukar data sesama cawangan sendiri yang berada pada lokasi yang berlainan. 77 Kini internet merupakan satu lebuh raya maklumat dan juga pangkalan data yang mengandungi pelbagai jenis maklumat yang boleh dicapai oleh sesiapa sahaja yang menghubungkan komputer mereka dengan rangkaian internet. Secara definisinya, internet ialah satu rangkaian yang berasaskan Protokol Kawalan Penghantaran / Protokol Internet (TCP / IP) di mana sekumpulan manusia telah membangunkan dan menggunakan rangkaian-rangkaian tersebut. Ia juga adalah satu koleksi sumber yang dapat dicapai daripada rangkaian-rangkaian itu. Internet membenarkan gabungan antara sistem komputer yang membolehkan komunikasi dua hala dan pertukaran maklumat secara bebas berlaku. Ia merupakan rangkaian komputer yang terbesar di dunia di mana istilah yang digunakan ialah komunikasi antara rangkaian. Segala data dan maklumat yang disimpan dalam sesebuah komputer boleh dicapai oleh komputer lain yang mempunyai talian bersama. Dengan menggunakan Protokol Kawalan Penghantaran / Protokol Internet (TCP/IP), internet membenarkan komputer dari pelbagai jenis berkomunikasi antara satu sama lain. Komputer dari pelbagai pembekal yang terdiri daripada computer super, pencetak, mesin kod, kamera video dan penyiaran radio dapat disambung kepada rangkaian internet. Di Malaysia, Internet dilancarkan pada tahun 1987 apabila Institut Mikroelektronik Malaysia (MIMOS) memulakan Rangkaian Komputer Malaysia atau Rangkom. Kemudian rangkaian Jaring yang diperkembangkan daripada RangKom dilancarkan pada tahun 1990. Seterusnya pada tahun 1996, Telekom Malaysia pula menyediakan perkhidmatan internet melalui TMnet. Antara pembekal rangkaian internet yang digunakan dengan meluas di Malaysia ialah Jaring dan TM Net. 4.10.2 Intranet Teknologi yang diasaskan kepada teknologi dan topologi internet tersebut dinamakan intranet. Ia merupakan rangkaian dalaman bagi organisasi,termasuk 78 penggunaan rangkaian setempat Local Area Network (LAN) dan rangkaian kawasan luas Wide Area Network (WAN). Intranet dibangunkan menggunakan sepenuhnya kemudahan yang dibawakan oleh internet dan tetap menggunakan TCP/IP sebagai protokol utama proses komunikasi. Pihak atau pelayar internet luar lingkungan rangkaian intranet tidak boleh mencapai rangkaian dan kandungan didalamnya. Keselamatan intranet ini dilindungi oleh penghadang keselamatan yang dinamakan firewall, iaitu gabungan perkakasan dan perisian yang menghalang capaian pihak luar yang tidak mempunyai kuasa capaian. Segala urusan pejabat yang dilaksanakan menggunakan kertas masa kini boleh ditukar secara elektronik dengan wujudnya intranet. Permohonan cuti tahunan, cuti sakit, penempahan kenderaan pejabat, tempahan peralatan IT, penempatan bilik mesyuarat, tempahan alat tulis dan seumpamanya boleh dilakukan secara elektronik. Pastinya kos dapat dijimatkan melalui kurangnya penggunaan kertas. Dokumen penting berkenaan pekerja seperti, dasar penilian prestasi, dasar kenaikan pangkat, perolehan bahan di perpustakaan dan banyak lagi. 4.10.3 Ekstranet Selain internet dan intranet, terdapat satu bidang teknologi yang semakin mendapat tempat dikalangan bisnes hari ini, iaitu ekstranet. Bagi kalangan penggalak teknologi maklumat IT, ekstranet telah menjadi salah satu bidang yang hangat dibincangkan. Ekstranet dikatakan akan meningkatkan nilai pelaburan dalam teknologi berkaitan web bagi syarikat terbabit. Ekstranet sebenarnya satu rangkaian menggunakan World Wide Web (WWW) dan intranet dalam menguruskan rantaian pembekal serta rakan niaga. Rantaian pembekal adalah penting dalam proses bisnes yang menghubungkan pengeluar, peruncit, pelanggan dan pembekal. Rantaian yang membentuk satu rangkaian untuk membangunkan dan menghantar produk tersebut membentuk satu organisasi maya tersendiri. 79 Objektif akhir ekstranet ialah untuk meningkatkan keuntungan melalui pengenal pastian pengerak produk yang dihasilkan yang bermula dari barisan pengeluar sehingga sampai ke tangan pelanggan. Cara sebegini akan menyediakan petunjuk awal terhadap turun naik permintaan dan dapat menyediakan koordinasi proses bisnes merentasi sebilangan organisasi yang saling bekerjasama. Ekstranet merupakan elemen terpenting dalam membangunkan konsep perdagangan elektronik (e-dagang). Intergrasi e-dagang dan ekstranet dapat mengubah kaedah bisnes dilaksanakan secara dalaman dan bisnes bekerja antara satu sama lain dalam kaedah yang lebih efektif. 4.11 World Wide Web (WWW) Internet telah lama wujud dan berkembang pesat dan telah digunakan oleh ramai penyelidik. Internet telah mewujudkan satu idea sistem penyebaran maklumat yang penting pada masa kini iaitu world wide web (www). WWW dihasilkan oleh seorang ahli fizik yang bernama Tim Berners-Lee yang bertugas di CERN, Pusat Teknologi Nuklear Eropah sekitar tahun 1989. WWW terdiri daripada beberapa bahagian yang saling bersandaran untuk menjadikan Internet sebagai media yang diguna oleh ramai pengguna. Setiap dokumen yang berada di www mempunyai satu alamat global yang dikenali sebagai Uniform Resoures Locator (URL). Dokumen ini berasaskan teknologi hiperteks dan hipermedia yang membolehkan sambungan kepada dokumen yang lain contohnya seperti Internet Explorer dan Netscape Navigator. Bahagianbahagian yang terdapat dalam www adalah URL, pelayar web, bahasa aplikasi dan enjin carian. 80 4.12 Hypertext Transfer Protocol (HTTP) HTTP adalah satu protokol yang digunakan oleh www untuk mendefinisikan bagaimana pesanan diformat dan dipindahkan serta bagaimana tindak balas yang seharusnya diambil oleh pelayan web dan pelayar atas pelbagai arahan. HTTP juga dikenali sebagai model pelayan-pelanggan bekerja kerana pelanggan dilaksanakan pada satu mesin dan meminta perkhidmatan dari pelayan dilaksanakan pada mesin lain. Maka pelayan akan menghantar mesej dan ini memerlukan protokol yang baik. i. Uniform Resource Locator (URL). Lokasi bagi setiap halaman web diberikan satu alamat global yang dikenali sebagai URL. URL merujuk pada lokasi pelayan web dengan gabungan alamat nama domain dan lokasi fail web yang dipisahkan dengan tanda ‘/’. ii. Pelayar Web. Pelayar web merupakan perisian untuk membolehkan capaian kepada dokumen web yang terdapat dalam Internet. Tim Berners-Lee telah mencipta pelayar web yang pertama iaitu Mosaic. Perkembangan pelayar web dilihat telah banyak berubah mengikut peredaran masa. Kini pelayar web mampu memaparkan pelbagai ciri-ciri multimedia berbanding pemaparan kandungan teks sahaja di awal kewujudannya. Antara Pelayar Web yang banyak digunakan sekarang adalah Microsoft Internet Explorer dan juga Netscape Navigator. iii. Bahasa Aplikasi. Bahasa aplikasi yang digunakan dalam internet adalah HyperText Markup Language atau lebih dikenali sebagai HTML. HTML merupakan contoh bahasa internet yang mula diperkenalkan oleh Tim Berners-Lee sekitar tahun 1989. HTML merupakan text plain dan menggunakan dua sambungan iaitu, ‘.htm’ dan ‘.html’. Sambungan ‘.htm’ adalah untuk menyokong platform DOS kerana ia hanya menyokong sambungan hingga tiga aksara sahaja manakala ‘.html’ adalah sambungan untuk platform Windows, Mac, Unix dan lain-lain. 81 4.13 HyperText Markup Language (HTML) HTML boleh menjadi Dynamic HyperText Markup Language (DHTML) jika digabungkan dengan CSS (Cascading Style Sheet), Javascript dan Visual Basic Script. Bahasa-bahasa lain yang menyokong HTML adalah selain tiga yang disebut di atas adalah Active Server Pages (ASP), Practical Extraction and report Language (PERL), Personal Homepage Hypertext Preprosessor (PHP), Cold Fusion Markup Language (CFML), Structured Query Language (SQL), dan lain-lain. Personal homepage Hypertext Preprosessor (PHP), Cold Fusion Markup Language (CFML) dan Structured Query Language (SQL) adalah tiga bahasa yang akan diterangkan dengan lebih lanjut dalam bahagian ini. i. Personal homepage Hypertext Preprosessor (PHP). Aplikasi PHP digunakan sebagai bahasa skrip pelayan. Ia digunakan dengan membenamkan skrip dalam dokumen HTML. Khidmat aplikasi ini serupa dengan ASP atau PERL dan merupakan bahasa web yang paling awal. PHP mempunyai potensi yang serasi dengan pangkalan data seperti MySQL. ii. Cold Fusion Markup Language (CFML). Aplikasi ini dibangunkan oleh Allaire Corporation untuk membina skrip pelayan. Khidmatnya serupa seperti ASP, PERL dan PHP tetapi kurang kawalan terhadap aturcara dan pangkalan data. Bahasa ini menggunakan tag seperti HTML, tetapi beroperasi sebagai skrip pelayan dan hanya dokumen HTML dan skrip pelanggan sahaja yang dihantar kepada pengguna. Sekarang ColdFusion dimiliki oleh Macromedia dan mempunyai pelbagai ciri-ciri tambahan lain. iii. Structured Query Language (SQL). Bahasa pengaturcaraan ini merupakan bahasa pangkalan data dan digunakan bersama ASP, PHP, PERL dan bahasa generasi ketiga dan keempat. Bahasa ini mula diperkenalkan sekitar tahun 1976 dan kegunaannya terbahagi kepada dua bahagian iaitu Bahasa Definisi 82 Data (Data Definition Language-DDL) dan Bahasa Manipulasi Data (Data Manipulation Language-DML). 4.14 Internet GIS Integrasi teknologi internet dan GIS telah membawa kepada satu dimensi baru di dalam mendapatkan maklumat spatial. Internet GIS ataupun web-based GIS membolehkan perkongsian maklumat spatial kepada sejumlah pengguna tanpa hadhad yang tertentu. Dengan erti kata lain, gabungan teknologi GIS dan internet ini membolehkan maklumat spatial dicapai oleh pengguna dengan lebih mudah dan efisyen tidak mengira masa dan tempat. Teknologi internet iaitu teknologi yang mendominasi abad yang ke-21 ini merupakan alat komunikasi global yang pada mulanya berasaskan teks kini telah berkembang menjadi satu jaringan komunikasi global multimedia yang sebenar yang menyokong teknologi GIS di dalam menyebarkan maklumat spatial. Pemetaan berasaskan web melalui jaringan komunikasi global membolehkan maklumat geospatial disebarkan dan diagihkan melalui internet. Penggunaan GIS sebagai alat bantu di dalam membuat sesuatu keputusan di dalam proses perancangan telah meningkatkan ketepatan dan pencapaian data dan hasilnya keputusankeputusan yang lebih baik dapat diperolehi. Penyebaran maklumat spatial dan data GIS yang lebih efektif baik dari segi masa ataupun kos dapat dicapai melalui penyelesaian pemetaan secara berinternet ataupun web based GIS. Aplikasi internet GIS bukan sahaja berasaskan pada pemaparan peta semata-mata tetapi turut membolehkan pengguna membuat pencarian lokasi yang spesifik, pemaparan pelbagai set data dan analisis spatial secara langsung, interaktif dan virtual melalui capaian secara atas talian menerusi internet. Arus perubahan globalisasi telah membawa kepada berkembangnya GIS melalui rangkaian internet. Teknologi GIS yang berpaksikan pada web membolehkan pengguna mencapai dan menjelajahi maklumat spatial serta dapat 83 melakukan manipulasi dan analisis-analisis tertentu tidak mengira faktor masa dan juga lokasi. Web-GIS merupakan gabungan teknologi internet dan World Wide Web (WWW) yang menggunakan internet untuk saling menghubungkan jurang antara kedua-dua teknologi tersebut. Teknologi web GIS menyokong proses transmisi, analisis, manipulasi dan persembahan data spatial secara interaktif. Sebelum teknologi GIS berasaskan web diperkenalkan, GIS dilihat sebagai satu sistem ‘stand alone’. Dengan adanya kemajuan di dalam teknologi internet, data GIS kini dapat diperoleh dan digunakan secara meluas oleh semua peringkat pengguna. Kebolehan GIS berasaskan internet ini yang boleh membuat analsis dan manipulasi, data secara terus akan meluaskan lagi penggunaannya bukan sahaja di dalam menyalurkan maklumat penting kepada pengguna tidak kira pengguna berada di mana-mana lokasi tetapi juga merupakan salah satu cara yang mudah dan cepat untuk pengguna membuat keputusan. 4.15 Teknologi Pelayan–Pelanggan Konsep pelayan–pelanggan merupakan komunikasi komputer melibatkan proses pelanggan meminta servis daripada proses pelayan. yang Proses pelanggan akan menghantar pesanan kepada pelayan untuk membuat sesuatu pekerjaan seperti pengesahan data yang dimasukkan oleh pengguna, menguruskan sebahagian daripada aplikasi antara muka pengguna dan kadangkala melaksanakan proses dan aplikasi. Manakala proses pelayan akan menunaikan permintaan pelanggan dengan melaksanakan kerja yang telah diminta. Pelayan akan menerima permintaan daripada pelanggan, melaksanakan arahan tersebut dan menghantar tindakbalas kepada pelanggan semula. Kedua-dua pelayan dan pelanggan biasanya berada pada mesin berlainan yang dihubungkan melalui rangkaian tetapi boleh dilaksanakan pada mesin yang sama juga. Rajah 4.7 menjelaskan hubungan pelayan / pelanggan atau client / server. 84 Rajah 4.7 : Rangkaian client / server Selain itu, pelayan dan pelanggan juga akan berkongsi sumber atau aplikasi yang sama. Komunikasi antara pelayan dan pelanggan adalah menggunakan protokol asimetrik iaitu banyak pelanggan boleh dihubungkan kepada satu pelayan yang sama. Di antara kelebihan menggunakan teknologi ini ialah penambahan atau pengurangan peranti yang akan dilakukan. Jika seni binanya perlu diselenggara, ia tidak akan menjejaskan prestasi sistem tersebut. Dalam teknologi ini, terdapat tiga komponen penting yang terlibat untuk membolehkan ia berfungsi. Komponen- komponen tersebut adalah pelayan, rangkaian dan juga pelanggan. Pelayan yang juga dikenali sebagai pusat komputer membekalkan pelbagai maklumat, data serta program. Ia juga melakukan servis pengagihan kepada semua komputer yang dihubungkan secara aktif selain mengawal sumber rangkaian yang dikongsi bersama. Rangkaian pula menghubungkan semua komputer kepada pelayan dan juga sebagai laluan yang membawa dan menukar data dan aplikasi di antara semua komputer dalam sesuatu sistem. Manakala pelanggan merupakan komputer 85 yang.akan menerima maklumat, data dan program yang akan diagihkan oleh pelayan. Rajah 4.8 di bawah menjelaskan reka bentuk rangkaian. Pentadbir / Pengguna Pelayan Web Rajah 4.8 : Reka bentuk rangkaian 4.16 Seni Bina Teknologi Pelayan–Pelanggan Dalam teknologi ini, terdapat tiga jenis model berbeza iaitu model satu aras, model dua aras dan juga model tiga aras. Setiap model mempunyai saiz, fungsi dan kebolehan yang berbeza antara satu sama lain seperti yang diterangkan di bawah: i. Model satu aras. Sistem yang dibangunkan menggunakan model ini wujud pada satu komputer sahaja kerana ia menggabungkan sepenuhnya aplikasi, antara muka pengguna dan juga sistem pangkalan data. Walaupun model sebegini mudah dibangunkan tetapi ia kurang efisyen dan fleksibel kerana perkongsian sumber antara aplikasi dan pangkalan data tidak dapat berfungsi pada rangkaian kawasan setempat. Kelemahan lain ialah ia tidak dapat dikembangkan kerana aplikasi pengekodan dan antara muka pengguna terikat kepada pangkalan data yang sedia ada. 86 ii. Model dua aras. Model ini dibangunkan pada tahun 1980-an yang berpunca daripada seni bina reka bentuk pelayan fail. Model ini melibatkan operasi yang tidak kompleks serta penggunaan perkakasan yang minimum. Pelanggan akan menghantar permintaan melalui pernyataan Selected Query Language (SQL) kepada pangkalan data pelayan untuk diproses. Pelayan pula akan menghantar keputusan pemprosesan kepada pelanggan yang bertanggungjawab memaparkan maklumat tersebut. Ia hanya dapat berfungsi dengan baik dalam persekitaran yang sama dan saiz pengguna kurang daripada seratus orang. Setiap perubahan dan pengembangan pula mesti dilakukan dan diuji pada sebelah pelanggan. Rujuk rajah 4.9 di bawah. Rajah 4.9 : Model dua aras iii. Model tiga aras. Kemunculan model tiga aras pada tahun 1990-an adalah disebabkan kelemahan yang timbul jika model dua aras diimplemenkan. Terdapat middleware yang berada antara pelanggan dan pelayan. Ia menyediakan pengurusan di mana peraturan dan logik perniagaan dilakasanakan. Middleware juga dikenali sebagai aplikasi pelayan yang memproses data yang diperlukan oleh pengguna dan seterusnya dapat meningkatkan skalabiliti, fleksibiliti, pengekalan dan prestasi. Selain itu, kelebihan model ini ialah segala perubahan hanya berlaku pada bahagian ini sahaja dan ini akan memudahkan pengurusan pelayan. Ia juga biasa digunakan dalam proses capaian sesuatu 87 maklumat menerusi internet atau intranet melalui perhubungan yang selamat. Rujuk rajah 4.10 di bawah. Rajah 4.10 : Model tiga aras Sistem yang dibangunkan ini merupakan model tiga aras kerana operasi yang terlibat adalah dilaksanakan oleh pelayan-pelanggan dan capaian dilakukan melalui internet. Ia menyokong lebih daripada seratus orang pengguna. Perbezaan di antara model satu aras dan model dua aras dapat dilihat pada jadual 4.1 di bawah. Jadual 4.1 : Perbezaan model satu aras dan model dua aras 4.17 GIS Berasaskan Web GIS berasaskan web dalam konteks yang mudah difahami membawa maksud penggunaan aplikasi GIS dan penyebaran maklumat yang terdapat dalam bentuk peta dan data digital untuk ramai pengguna tanpa had lokasi dan masa. Pembangunan 88 GIS berasaskan web menjadikan internet adalah laman portal untuk memperkenalkan kepelbagaian fungsi GIS melalui pelayar web. 4.18 Seni Bina GIS Berasaskan Web Rajah 4.11 : Seni bina GIS berasaskan web Rajah 4.11 merupakan gambarajah tipikal yang menunjukkan model pemetaan peta secara web. Senibina GIS berasakan web terdiri daripada dua bahagian penting iaitu client-side dan server-side. Dua bahagian ini dihubungkan oleh CGI script. Apabila pengguna membuat pertanyaan spatial, CGI script akan menukarkan pemintaan kepada satu operasi yang sesuai untuk dipaparkan dalam pelayar web dan kemudian dihantar ke client-side. Client-side disokong oleh Plugin, Active-X dan Java Applet. Java Applet diterjemahkan dalam bentuk binari untuk diproses dalam pelayan web seterusnya keputusan yang telah diperolehi dihantar pada client-side. Secara asasnya, web menggunakan seni bina sistem client-server iaitu melibatkan client-side dan server- side (Lampiran D). Oleh itu, dalam aplikasi GIS berasaskan web, pengguna akan melaksanakan fungsi GIS pada client- side. Sebelum itu, pengguna akan menghantar permintaan kepada server di bahagian server- side. Server seterusnya akan memproses permintaan tersebut dan akhirnya 89 akan menghantar kembali hasilnya kepada client- side. Dalam aplikasi GIS berasaskan web ini, kesemua perisian yang kompleks, spatial dan atribut akan disimpan pada server. Senibina begini telah dapat memudahkan kerja- kerja pembangunan GIS kerana pemusatan data dan aplikasi adalah pada server dan ini memudahkan pengagihan dan pengawalan data GIS yang dicapai oleh orang awam. Perkara begini jauh berbeza dengan pendekatan penyebaran maklumat GIS sebelum ini, dimana pemprosesan maklumat adalah terhad pada sistem komputer dan perisian stand- alone yang tidak membenarkan perkongsian sumber- sumber pengkomputeran dengan komputer lain dan menyebabkan data sukar dikongsi, disunting kerana hanya boleh dilakukan pada satu tempat sahaja. Melihat kepada GIS berasaskan web GIS yang wujud pada masa kini dan kelebihannya dalam membenarkan penyertaan pengguna awam dalam menggunakan sistem untuk tujuan tertentu, ianya amat penting untuk membezakan bentuk teknologi GIS berasaskan web yang akan dibangunkan sebelum aplikasi dilaksanakan kerana masing- masing mempunyai kelebihan dan kelemahan masing- masing bergantung kepada keperluan pengguna dan peruntukan dari segi kos untuk membangunkannya. Bentuk teknologi GIS berasaskan web dapat dikategorikan kepada 5 kategori iaitu (Keng Pin Chang, 1997) : - 4.19 i. Imej grafik. ii. Perpustakaan dan katalog pangkalan data spatial. iii. Penjana peta. iv. Pelayar masa hakiki. v. Imej dan peta masa hakiki. Pra Penjanaan Imej Grafik Laman web yang termasuk dalam kategori ini adalah laman web yang paling mudah untuk dibangunkan. Ini kerana imej-imej peta akan dijana terlebih dahulu menggunakan perisian GIS dan imej tersebut akan dipaparkan dalam bentuk raster di 90 laman web. Namun peta yang akan dipaparkan hanya boleh dipaparkan dalam keadaan sebagaimana ianya dihasilkan. Ini kerana pengguna tidak dibenarkan untuk melakukan sebarang penggunaan interaktif terhadap data seperti fungsi zooming, panning mahupun identify. Jenis imej grafik yang dipaparkan dalam web akan mudah untuk dipapar dan dicapai. Antara bentuk imej peta yang biasa dipaparkan adalah dalam format GIFF, GeoTIFF untuk ArcInfo 7.1 dan ArcView3.0 dan imej CGM, DXF atau DWG untuk imej AutoCAD. 4.20 Perpustakaan Dan Katalog Pangkalan Data Spatial Komponen yang terlibat dalam perpustakaan dan katalog data spatial adalah : i. Metadata iaitu memaparkan maklumat tentang data spatial. ii. Indeks peta, hyperlinks kepada peta- peta lain. iii. Paparan semula grafik (graphic preview) iaitu imej- imej statik peta seperti dalam format GIFF. iv. Peta- peta vector dan raster dalam format digital. Laman- laman web seperti ini tidak sukar untuk dibangunkan dan mudah untuk diselenggarakan. Untuk jenis laman web ini, biasanya pengguna tidak dapat mencapai data melalui pelayar web, namun kemudahan muat turun data sama ada melalui pelayar web ataupun dengan menggunakan protokol FTP menggunakan rangkaian internet biasanya disediakan untuk membolehkan pengguna membuat capaian terhadap pelbagai jenis data. Perpustakaan dan katalog pangkalan data spatial ini mempunyai beberapa kelebihan. Antaranya ialah membenarkan capaian terhadap metadata boleh melalui pertanyaan (query), membenarkan untuk paparan semula imej, capaian kepada data sebenar untuk analisis lebih lanjut dan paparan data adalah dalam persekitaran yang mudah. 91 4.21 Penjana Peta Penjana peta direalisasikan melalui pelayan web (web server) dimana suatu borang yang direka bentuk menggunakan bahasa Hypertext Markup Language (HTML) boleh dicapai oleh pengguna melalui pelayar web. Borang tersebut menjadi antara muka pengguna antara server dan pengguna. Pengguna akan memasukkan maklumat- maklumat tertetnu seperti butiran lokasi, lapisan tematik, dan sebagainya bagi mendapatkan peta yang dikehendaki dimana maklumat tersebut akan diproses oleh pelayan web dan pelayan web akan menghantar peta yang dikehendaki kepada pengguna. Kelebihan penjana peta adalah membenarkan peta diubahsuai mengkut keperluan pengguna. Manakala kelemahannya pula adalah capaian terhadap data spatial mentah iaitu yang belum diproses tidak dapat dilakukan, kelajuan capaian terhadap data adalah lambat dan pilihan untuk pengguna adalah terhad. 4.22 Pelayar Peta Masa Hakiki (Real Time) Laman web yang berkeupayaan untuk menawarkan perkhidmatan pelayar pada masa hakiki perlu mempunyai pelayan web dan perkakasan serta perisian yang berkeupayaan tinggi. Ciri- ciri pada pelayar web masa hakiki membenarkan capaian terhadap metadata, pangkalan data spatial, keupayaan melakukan pertanyaan Boolean danj uga suntingan secara atas talian atau masa hakiki. Masa hakiki disini membawa maksud sebarang penyuntingan, pertanyaan terhadap data akan memberi kesan pada ketika itu juga. Pelayar akan menyediakan CGI script untuk menerima pertanyaan dan analisis spatial daripada pengguna di client- side. Selepas data diproses, pelayar data spatial tersebut akan menghantar semula imej dan data yang dikehendaki oleh pengguna dengan menggunakan dokumen HTML. Antara perisian yang telah dibangunkan dan dijual di pasaran untuk membangunkan peta interaktif jens ini adalah seperti Spatial Database Engine (SDE) oleh ESRI, Map Object oleh 92 ESRI, Map Guide oleh AutoDesk. Teknologi jenis ini biasanya digunakan untuk melaksanakan prototaip projek GIS berasaskan web. 4.23 Imej Dan Peta Pada Masa Hakiki Laman web dalam kategori ini menggunakan perkhidmatan webcame iaitu kamera digital yang akan berkomunikasi dengan pelayan web untuk tujuan penghantaran imej dan peta ke dalam internet. Kamera- kamera ini akan merakamkan sebarang senario dimana senario ini akan dipaparkan secara langsung dalam laman- laman web tertentu. Imej- imej dalam laman web ini akan sentiasa diperbaharui mengikut sela masa yang ditentukan. Pendekatan pemaparan laman web menggunakan kaedah paparan pelayar peta masa hakiki danj uga imej dan peta masa hakiki kini telah mwenjadi ikutan dalam mempersembahkan maklumat spatial. Ini kerana, walupun pembangunan penyelenggaraan laman web seperti ini memerlukan kos yang tinggi, namun perkembangan dalam perkakasan dan perisian perkomputeran yang agak menggalakkan bagi industri laman web seperti ini telah telah turut membantu dalam mengurangkan kos pembangunannya. 4.24 Kajian Terhadap Perisian GIS Berasaskan Web Yang Digunakan Perisian yang digunakan untuk membangunkan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian ini adalah ArcIMS3.1. ArcIMS merupakan produk keluaran Environmental System Research Institute (ESRI). ESRI ArcIMS merupakan penyelesaian kepada masalah penghantaran peta dinamik dan data GIS yang terdiri daripada data spatial dan data atribut dan perkhidmatan yang disediakan melalui web. ArcIMS merupakan produk berasaskan server yang menyediakan perkhidmatan untuk menerbitkan web bagi peta GIS, data dan metadata untuk membolehkan capaian daripada ramai pengguna sama ada bagi organisasi dalaman atau luaran atau pengguna internet. ArcIMS juga membenarkan laman web untuk menyediakan data GIS, peta interaktif, katalog metadata dan memberi tumpuan 93 untuk aplikasi GIS. Perkhidmatan yang disediakan oleh ArcIMS boleh dicapai oleh pengguna melalui pelayar web menggunakan HTML atau aplikasi Java. Selain itu, perisian ini menyokong Pengoperasian Windows NT/2000 dan juga Sun Solaris seperti Apache Web Server dan Microsoft Internet Information Server (IIS). 4.24.1 Seni Bina ArcIMS 3.1 Rajah 4.12 : Seni bina ESRI ArcIMS 3.1 (ESRI, 2001) Seni bina ArcIMS 3.1 boleh dilihat pada rajah 4.12. ArcIMS 3.1 terdiri daripada lima komponen penting yang saling bersandar antara satu sama lain bagi membolehkan pengguna untuk melihat dan membuat pertanyaan berkenaan data GIS melaui pelayar web. Komponen-komponen yang terdapat dalam ArcIMS adalah : i. ArcIMS Spatial Server. Pelayan ini berfungsi untuk memproses permintaan atau pertanyaan mengenai maklumat peta dan maklumat atribut. Pelayan spatial merupakan satu tempat yang menyimpan komponen-komponen yang menyokong berbagai jenis fungsi seperti Image Server, Feature 94 Server, Query Server, Extract Server, Geocode Server, Metadata Server dan ArcMap Server. Rajah 4.13 : Pelayan spatial server (ESRI, 2001) ii. ArcIMS Application Server. Pelayan ini ditulis dalam Java dan ia berperanan untuk mengesan pertanyaan atau permintan pelanggan terhadap maklumat dan mengagihkan ke ArcIMS Spatial Server yang sesuai. iii. ArcIMS Application Server Connectors. Pelayan ini menghubungkan pelayan web dengan ArcIMS Application Server. Empat penyambung boleh digunakan untuk menterjemahkan permintaan dan pertanyaan pelanggan ke dalam ArcXML iaitu ArcIMS Servlet Connector menggunakan ArcXML, ColdFusion Connector translates Macromedia® ColdFusion® ke dalam ArcXML, ActiveX Connector translates ASP atau VB ke dalam ArcXML dan ArcIMS Java Connector menggunakan JSP. 95 iv. ArcIMS Manager. ArcIMS Manager menyediakan 3 antara muka web yang menyokong tiga aplikasi utama iaitu ArcIMS Author, ArcIMS Designer dan ArcIMS Administrator dalam satu antara muka. Ketiga-tiga aplikasi ini juga boleh digunakan secara berasingan dalam mesin dalaman. • ArcIMS Author. Berfungsi untuk menghasilkan peta dipaparkan di dalam internet. menambah lapisa-lapisan data. yang akan Ia berperanan untuk Bentuk dan rupa terakhir sesuatu peta akan dihasilkan di bahagian ini. • ArcIMS Administrator. ArcIMS Administrator merupakan bahagian yang menguruskan Map Service dalam perisian ArcIMS. Ia membolehkan pengguna menguruskan Map Service, server dan juga folder di dalam ArcIMS. • ArcIMS Designer. ArcIMS Designer menyediakan alatan yang mudah untuk menyediakan aplikasi web yang ringkas. Bahagian ini membenarkan pengguna untuk memilih alatan dan panel templat yang diperlukan semasa proses mereka bentuk antara muka sistem. v. ArcIMS Viewers. Terdapat tiga pandangan yang boleh didapati dalam ArcIMS 3.1 iaitu pandangan HTML, pandangan Java Standard Viewer dan pandangan Java Custom. BAB 5 METODOLOGI PEMBANGUNAN SISTEM MAKLUMAT KAWALAN KADASTER SECARA ATAS TALIAN 5.1 Pendahuluan Dalam membangunkan sesebuah projek, metodologi merupakan di antara bahagian kritikal yang harus diambil perhatian. Ini kerana metodologi membantu pembangun sistem membuat perancangan yang lebih sistematik dan realistik dalam membangunkan sesuatu sistem. Metodologi adalah satu pendekatan formal untuk mengimplementasikan kitaran pembangunan sistem. Sesuatu sistem yang dibangunkan adalah untuk menyelesaikan kekangan-kekangan yang dihadapi bagi memudahkan kerja-kerja pengguna. Perancangan kerja mestilah dilakukan secara bersistematik dan teratur bagi memastikan sistem yang dibangunkan berjalan lancar dan memenuhi spesifikasi keperluan pengguna. Tujuan utama perancangan kerja dilakukan adalah sebagai panduan kepada pembangun supaya pembangunan sistem tidak tersasar daripada skop dan objektif projek. Segala perancangan pembangunan sistem adalah berdasarkan fasa-fasa yang terdapat dalam metodologi yang dipilih. Secara keseluruhannya, bab ini akan membincangkan mengenai metodologi yang terlibat, keperluan perkakasan dan perisian serta justifikasi pemilihan model yang dibangunkan. 97 5.2 Metodologi Projek Metodologi merupakan satu penerangan secara bersistematik berkenaan keseluruhan proses yang terlibat dalam proses pembangunan sistem ini. Metodologi menyediakan satu set teknik-teknik yang boleh digunakan untuk melaksanakan sesuatu aktiviti yang tertentu. Setiap metodologi pembangunan sistem mempunyai fasa-fasa tertentu dan setiap fasa mempunyai matlamat yang tersendiri. Terdapat banyak jenis metodologi yang diperkenalkan dan setiap metodologi tersebut mempunyai keunikan masing-masing. Metodologi jenis reka bentuk berstruktur menggunakan pendekatan langkah demi langkah kepada Kitaran Hayat Pembangunan Perisian (SDLC) yang bergerak dari satu fasa ke fasa seterusnya secara berturutan. Metodologi berjenis lelaran ialah model yang membenarkan pengulangan fasa dilakukan dan ini dapat mengatasi kelemahan yang terdapat di dalam metodologi jenis reka bentuk struktur. Contoh model berjenis lelaran adalah Rapid Application Development (RAD) dan Prototaip. Jenis metodologi lain yang boleh digunakan ialah metodologi berorientasikan objek. Metodologi berorientasikan objek akan mengimbangkan penumpuan ke atas data dan proses serta menggabungkan kedua-duanya ke dalam satu model. 5.3 Justifikasi Pemilihan Teknologi Pemilihan metodologi yang sesuai sangat penting bagi menjamin proses pembangunan aplikasi dapat berjalan dengan lancar dan sistematik. Ini kerana metodologi menyediakan pelbagai garis panduan menyeluruh untuk menyelesaikan setiap aktiviti yang terdapat di dalam kitar hayat pembangunan sistem termasuk model, alatan dan teknik. Ia juga dapat memastikan sistem dibangunkan mengikut prosedur yang betul supaya sistem yang dihasilkan memenuhi keperluan pengguna. Proses membina prototaip merupakan satu proses yang bertujuan untuk membina satu perwakilan atau model berfungsi yang berskala kecil bagi mengenalpasti keperluan pengguna serta mengesahkan keperluan-keperluan tersebut (Whitten et al., 1998). 98 Metodologi prototaip evolusi dipilih kerana metodologi ini mempunyai kelebihan-kelebihan yang tertentu. Kelebihan utama ialah proses pembelajaran diintegrasikan ke dalam proses pembangunan sistem. Setelah satu prototaip sistem dibina, pembangun akan menunjukkan kepada pengguna untuk mendapatkan komen dan juga pandangan. Dengan cara ini, pembangun boleh memperbaiki kesilapan yang dilakukan berdasarkan komen dan pandangan yang diberikan oleh pengguna. Penggunaan metodologi ini juga membolehkan ralat diketahui dengan lebih cepat. Ini dapat diketahui hasil daripada semakan setiap prototaip oleh pengguna. Maklumbalas yang diberikan oleh pengguna adalah cepat kerana tempoh pengulangan fasa adalah pendek. Pembangun dapat membaiki masalah yang diutarakan oleh pengguna pada peringkat awal pembangunan sistem dijalankan. Spesifikasi sistem yang didokumentasikan dalam bentuk prototaip membolehkan pengguna lebih memahami tentang sistem yang dibangunkan. Ini kerana prototaip memberikan gambaran yang lebih realistik kepada pengguna berbanding spesifikasi dalam bentuk teks. Pengguna dapat saling bertindak terhadap prototaip sistem yang dibangunkan dengan cara memberi komen dan pandangan kepadanya. Secara tidak langsung, pembabitan pengguna dalam pembangunan sistem dapat dipertingkatkan. Ini merupakan faktor penting di dalam metodologi prototaip evolusi. Kejayaan untuk membangunkan satu sistem yang boleh percaya, berkeupayaan dan ramah pengguna dapat dibangunkan dengan lebih mudah hasil daripada gabungan pembangun sistem dengan penglibatan pengguna yang aktif. 5.4 Metodologi Prototaip Evolusi Metodologi yang digunakan untuk membangunkan projek ialah metodologi prototaip evolusi. Metodologi ini merupakan sejenis model Rapid Application Development (RAD). Di dalam metodologi prototaip evolusi, hubungan pembangun dengan pengguna adalah sangat penting di dalam proses menghasilkan prototaip sistem. Penglibatan pengguna diperlukan dalam reka bentuk prototaip dan penilaian terhadap protataip yang dihasilkan. Pembangun akan cuba membangunkan reka bentuk yang diingini oleh pengguna menggunakan segala teknik dan kepakaran yang 99 ada. Biasanya, prototaip sistem pertama yang dihasilkan merupakan bahagian pertama dalam sistem yang digunakan oleh pengguna. Untuk menghasilkan prototaip sistem pertama dengan cepat, analisa dan reka bentuk sistem yang asas dilakukan. Prototaip sistem tersebut mengandungi ciri-ciri program yang minimum. Kemudian, ia akan ditunjukkan kepada pengguna. Pengguna akan memberikan sebarang komen dan cadangan ke atas prototaip pertama yang dihasilkan. Pihak pembangun pula akan membaiki prototaip yang telah ditunjukkan kepada pihak pengguna berdasarkan segala komen dan cadangan daripada mereka. Pandangan dan cadangan yang diberikan oleh pengguna akan digunakan untuk membangunkan prototaip sistem yang kedua dimana protataip ini akan mempunyai lebih banyak ciri dan fungsi sistem yang lebih menyeluruh. Proses kitaran ini akan diulangi sehingga kedua-dua pihak bersetuju dengan prototaip yang dibangunkan. Metodologi prototaip evolusi ini terdiri daripada empat fasa utama iaitu fasapenyiasatan awalan dan perancangan, fasa analisa sistem, fasa reka bentuk sistem dan fasa implementasi sistem. Fasa analisa, reka bentuk dan implementasi sistem secara sejajar. Fasa-fasa ini dilakukan berulang kali sehingga sebuah sistem yang stabil dan komprehensif dapat dihasilkan. Rajah 5.1 menunjukkan proses pembangunan sistem menggunakan model prototaip evolusi. Rajah 5.1 : Fasa-fasa dalam metodologi prototaip evolusi 100 5.5 Fasa Penyiasatan Awalan Dan Perancangan Fasa ini melibatkan aktiviti pengenalpastian dan perancangan projek. Tujuan utama fasa ini adalah untuk memahami sistem yang akan dibangunkan serta mendokumenkan objektif dan skop sistem. Matlamat sistem juga ditentukan supaya pembangun dapat membangunkan sebuah sistem yang memenuhi semua objektif yang telah ditetapkan. Diantara teknik yang digunakan bagi melaksanakan fasa ini ialah temuduga, soal selidik, penyiasatan terperinci dan perbincangan. Dalam kajian ini, kajian keperluan pengguna telah dijalankan melalui penyiasatan terperinci dan membuat perbincangan dengan mereka yang terlibat dalam projek Sistem Kadaster Berkoordinat (CCS). Berdasarkan penyiasatan awal yang dijalankan, didapati bahawa Sistem Kadaster Berkoordinat merupakan satu sistem baru yang akan diimplementasikan di Malaysia. Sistem ini mengutama dan memberikan kedudukan sah di sisi undang-undang terhadap pasangan koordinat yang diberikan ke atas pepenjuru-pepenjuru sempadan lot kadaster melalui kaedah pengukuran dan pelarasan yang dipiawaikan. Datum geosentrik, sistem rujukan homogen dan kaedah pelarasan cerapan merupakan isu-isu penekanan dalam konsep CCS. Dalam usaha ke arah perlaksanaan Sistem Kadaster Berkoordinat homogen ini, pemantapan Peninsular Malaysia Primary GPS Network (PGGN) diikuti dengan pembangunan jaringan kawalan kadaster telah dijalankan. Tujuan utama pembangunan jaringan kawalan kadaster adalah untuk meningkatkan ketepatan kawalan ukur kadaster dan meminimakan rambatan ralat. Pembangunan jaringan kawalan kadaster telah dimulakan dengan penubuhan Infrastruktur Kadaster Berkoordinat (CCI), seterusnya ikatan antara batu sempadan terpilih kepada CCI akan dijalankan. Kepadatan penubuhan stesen yang membentuk Infrastruktur Kadaster Berkoordinat adalah bergantung kepada status sesuatu kawasan. Dalam kajian perlaksanaan CCS di Malaysia, jarak stesen yang dirancangkan bagi kawasan semibandar adalah 2.5 km manakala 0.5 km bagi kawasan bandar. Batu-batu sempadan terpilih yang telah diikat dengan CCI akan membentuk stesen-stesen kawalan kadaster atau lebih dikenali sebagai Infrastruktur Kawalan Kadaster. 101 Rangkaian kawalan ini mempunyai ketepatan sangat tinggi kerana ia adalah dicerap menggunakan GPS dan membuat perikatan dengan Jaringan GPS Tahap Sifar serta Jaringan GPS Tahap Pertama yang telah dikawal oleh stesen IGS dalam ITRF. Dalam persoalan pengintegrasian kedua-dua pangkalan data kadaster dan pemetaan, maklumat jaringan kawalan kadaster menjadi satu rujukan yang penting sebagai garis dasar untuk menentukan keputusan pengintegrasian di mana ia akan membekalkan set koordinat yang berorientasikan datum geosentrik. Melalui proses transformasi dan unjuran, set koordinat geosentrik tersebut akan menghasilkan sistem koordinat rujukan homogen yang membolehkan keseragaman data kadaster. CCS ini merupakan sistem baru yang diperkenalkan dan masih dalam peringkat pembangunan maka belum ada satu sistem yang digunakan untuk mengurus datadata kawalan kadaster di mana semua data-data kawalan kadaster masih disimpan dalam bentuk fail dan masih belum merujuk kepada sistem koordinat homogen yang diperlukan. Keadaan ini bukan saja merumitkan kerja-kerja pencarian maklumat kawalan kadaster malah ia juga melambatkan proses pembentukan NDCDB. Memandangkan kepentingan Infrastruktur Kawalan Kadaster dan koordinat stesen kawalan kadaster yang telah merujuk kepada sistem koordinat homogen dalam proses pembentukan NDCDB maka Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian atau Cadastral Control Information System (CCIS) perlu dibangunkan. Kelebihan- kelebihan lain atas pembangunan CCIS ini adalah ia dapat memudahkan pengguna termasuk pihak JUPEM sendiri dalam proses dapatan kembali maklumat, pengemaskinian dan mempercepatkan proses dalam membuat keputusan perancangan serta supaya membolehkan pencapaian objektif NaLIS yang menyokong perkongsian maklumat antara pengeluar-pengeluar dan penggunapengguna maklumat tanah. 5.6 Fasa Analisa Sistem Gambaran yang lebih jelas terhadap masalah yang dihadapi oleh pembangun untuk membangunkan sistem dapat dilihat setelah maklumat diperolehi dalam fasa 102 penyiasatan awal. Fasa analisa sistem dilakukan setelah kajian yang terperinci dan menyeluruh dijalankan terhadap projek ini. Keperluan pengguna dapat dikenalpasti berdasarkan analisa yang telah dilakukan ke atas sistem semasa. Meskipun analisa sistem melibatkan satu proses yang kompleks tetapi fasa ini sangat penting bagi memudahkan proses reka bentuk cadangan bagi sistem yang akan dibangunkan. Spesifikasi keperluan bagi sistem cadangan yang akan dibangunkan juga perlu dikenalpasti di dalam fasa ini. Aktiviti ini adalah penting bagi melancarkan operasi pembangunan sistem. Daripada penyiasatan awal yang telah dijalankan didapati bahawa CCS merupakan suatu inovasi yang akan dilaksanakan oleh pihak JUPEM, oleh itu pihak JUPEM belum ada satu sistem pengkomputeran yang digunakan untuk mengurus dan menyelenggara data spatial dan data atribut tentang kawalan kadaster. Oleh yang demikian, penentuan terhadap langkah-langkah pembangunan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian dilaksanakan supaya ia dapat digunakan sebagai model data bagi pembangunan NDCDB dan projek pilot dalam membantu pihak JUPEM mengendalikan data-data jaringan geodetik bersifat homogen serta berketepatan tinggi yang akan dibentuk di seluruh Semenanjung Malaysia. Rujuk Lampiran E. 5.7 Fasa Reka Bentuk Sistem Fasa reka bentuk sistem dijalankan setelah mengenalpasti spesifikasi keperluan dan analisa terhadap sistem dilakukan. Spesifikasi yang diperolehi akan dimanipulasi bagi menghasilkan sistem cadangan yang sebenar. Proses reka bentuk sistem perlu dilakukan dengan teliti agar sistem cadangan yang dihasilkan berkualiti dan memenuhi keperluan pengguna akhir. Reka bentuk yang dibangunkan adalah melibatkan reka bentuk antara muka, pangkalan data dan spesifikasi fail serta reka bentuk atur cara. Reka bentuk antara muka sistem yang dibangunkan menerangkan tentang antara muka yang akan dilihat dan digunakan oleh pengguna dalam sistem seperti 103 borang atau laporan yang disediakan. Antara muka yang disediakan mempunyai ciri- ciri ramah pengguna seperti menyediakan menu yang jelas, butang yang sesuai dan sebagainya. Reka bentuk pangkalan data dan spesifikasi fail pula menerangkan jenis data dan di mana data akan disimpan. Reka bentuk atur cara pula menerangkan fungsi dan atur cara yang terlibat serta kegunaannya di dalam sistem. 5.7.1 Fasa Pembangunan Aktiviti yang terlibat di dalam fasa ini adalah mengkodkan fungsian dan modul ke dalam aturcara sistem untuk dijadikan prototaip. Selain itu, pembangunan prototaip melibatkan pemasangan perkakasan iaitu pelayan web iaitu Internet Information Service (IIS) dan perisian GIS berasaskan web iaitu ArcIMS3.1 dan komponen yang terlibat dengan perisian ini iaitu Java Runtime Environtment (JRE) dan juga servlet. Pendapat pengguna akhir sistem iaitu pengguna internet yang ingin mendapatkan maklumat dan melihat peta akan diminta untuk dipertimbangkan bagi menghasilkan sistem akhir yang akan dihasilkan nanti memenuhi keperluan dan kehendak pengguna sistem. Pada peringkat ini proses pengubahsuaianakan dilakukan mengikut spesifikasi pengguna. 5.7.2 Fasa Implementasi Sistem Fasa ini bertujuan untuk membina, menguji dan memasang sistem baru yang dibangunkan. Dalam pembinaan sistem, aktiviti pengekodan dilakukan untuk membina beberapa modul dan juga sub-sub modul. Pengujian terhadap modul dan submodul dilakukan bagi memastikan modul digabungkan dengan betul dan tepat serta bebas daripada ralat. Setelah melalui beberapa sesi pengujian, perlaksanaan sistem akan dilakukan ke atas prototaip sistem yang telah melalui proses pengubahsuaian mengikut keperluan pengguna dan pembangun sistem. Kemudian, sistem yang dibangunkan dipasang dan digunakan oleh pengguna. Cadangan dan komen yang diberikan oleh pengguna akan dijadikan asas panduan kepada 104 penghasilan sistem yang lebih interaktif. Pengujian terhadap sistem merangkumi ujian terhadap kemasukan dan kawalan data dan ketahanan sistem. Sistem yang telah melalui kesemua ujian dan penilaian tanpa keperluan tanpa proses pengubahsuaian akan diterima sebagai sistem akhir. 5.8 Justifikasi Pemilihan Metodologi Setelah menganalisa kelebihan dan kelemahan metodologi yang ada serta mengambilkira pelbagai faktor, pembangun telah membuat keputusan untuk memilih metodologi prototaip evolusi dalam membangunkan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian (CCIS). Pemilihan metodologi ini adalah berdasarkan justifikasi seperti yang dinyatakan di bawah : i. Menyokong pembangunan sistem berasaskan web yang mana memerlukan spesifikasi perkakasan dan perisian yang terperinci. ii. Sesuai dengan persekitaran sistem cadangan yang ingin dibangunkan iaitu suatu sistem yang bersifat interaktif berasaskan web. iii. Menyokong pembangunan sistem yang memerlukan penglibatan pengguna yang tinggi semasa proses pembangunan dijalankan. Ini kerana prototaip Evolusi membenarkan pengguna memberikan maklum balas dalam kadar waktu yang cepat semasa berinteraksi dengan sistem. iv. Membenarkan pengulangan fasa supaya proses pembaikan dapat dijalankan segera tanpa menunggu semua fasa siap dilaksanakan. 105 5.9 Analisis Keperluan Sistem Dalam membangunkan sistem, beberapa keperluan sistem telah dikenalpasti untuk digunapakai iaitu dari segi: i. Perkakasan. ii. Perisian. iii. Sistem pengoperasian. Bahagian ini akan menerangkan spesifikasi perkakasan dan perisian yang diperlukan dalam proses pembangunan sistem. Keperluan perkakasan dan perisian merupakan perkara yang perlu diambil perhatian serius agar sistem dapat dibangunkan dengan sempurna. Antara perkakasan yang digunakan ialah komputer peribadi, pencetak, pengimbas dan sebagainya. Manakala keperluan perisian yang digunakan adalah pengkompil, penyunting teks, bahasa pengaturcaraan, perisian berserta komponen yang terlibat. 5.10 Justifikasi Keperluan Perkakasan Perkakasan komputer yang akan digunakan juga perlu dipertimbangkan supaya sistem yang dibangunkan berupaya mengurus pelbagai jenis data yang banyak. Penentuan keperluan perkakasan ini adalah bergantung kepada kajian kehendak pengguna, aplikasi dan jenis perisian yang digunakan. Secara terperinci, faktor-faktor yang perlu diperhatikan adalah bergantung kepada perkara-perkara seperti berikut : i. Perisian yang digunakan. ii. Jumlah data yang akan disimpan. iii. Kaedah paparan maklumat. iv. Kekerapan penjanaan maklumat. v. Jenis output yang dikehendaki. 106 vi. Kaedah kemasukan data. vii. Kaedah pengemaskinian data. viii. Aliran data dan maklumat. ix. Konfigurasi sistem. 5.10.1 Spesifikasi Perkakasan Pembangun Spesifikasi-spesifikasi perkakasan pembangun dalam pembangunan sistem ini adalah seperti jadual berikut : Jadual 5.1 : Spesifikasi perkakasan pembangun Perkakasan Spesifikasi Minima Pemprosesan Pentium II 300 MHZ dan ke atas IngatanUtama 256 MB Cakera Keras 20 GB Talian Sambungan Internet Kelajuan 56 Kbps 5.10.2 Spesifikasi Perkakasan Pengguna Spesifikasi-spesifikasi perkakasan dalam pembangunan pengguna sistem ini adalah seperti jadual berikut : Jadual 5.2 : Spesifikasi perkakasan pengguna Perkakasan Spesifikasi Minima Pemprosesan Pentium II 300 MHZ dan ke atas IngatanUtama 28 MB Cakera Keras 20 GB 107 Talian Sambungan Internet Kelajuan 36.6 Kbps Lain-lain keperluan perkakasan bagi kedua-dua pembangun dan pengguna adalah seperti berikut : i. Kad antara muka rangkaian. ii. Peranti input iaitu papan kekunci dan tetikus. iii. Peranti output iaitu monitor. iv. Perkakasan sokongan lain seperti pencetak dan mesin pengimbas. 5.10.3 Justifikasi Perkakasan Pembangun Dan Pengguna Bagi membolehkan sistem berasaskan web yang dibangunkan ini boleh digunakan, sistem memerlukan talian sambungan kepada internet. Sambungan dengan kelajuan yang lebih tinggi diperlukan oleh pihak pembangun disebabkan kemungkinan capaian yang akan dibuat adalah secara berbilang pengguna. Saiz ingatan utama yang besar diperlukan supaya tahap kepantasan aktiviti sistem dapat dioptimumkan. Ruang ingatan yang digunakan juga adalah besar kerana sistem melibatkan penyimpanan data yang banyak. Pemproses yang berkelajuan tinggi diperlukan bagi membolehkan proses pemprosesan dan larian dapat dilakukan dengan cepat. Keperluan perkakasan pengguna sistem pula adalah lebih rendah berbanding keperluan perkakasan pembangun kerana komputer pelanggan hanya melibatkan aktiviti capaian data dan maklumat sistem kerana pemprosesan dilakukan pada pihak pembangun sistem. 5.11 Justifikasi Keperluan Perisian Secara umumnya, penentuan perisian yang digunakan dalam perlaksanaan GIS seharusnya berdasarkan kepada kajian keperluan pengguna dan aplikasi yang 108 diperlukan. Selain daripada itu, ia juga bergantung kepada bentuk informasi yang dihasilkan iaitu melibatkan jenis dan kepadatan data yang dimasukkan, jenis analisis yang akan dilakukan dan sebagainya. Sesetengah perisian GIS hanya berkeupayaan menjana, mengurus dan paparan jenis data atau format data yang tertentu sahaja maka penentuan perisian yang dipilih semestinya bersesuaian dengan jenis data, maklumat dan paparan yang akan dilakukan. Dalam kajian ini, penentuan perisian GIS iaitu perisian utama yang digunakan bagi proses pembangunan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian adalah berdasarkan syarat-syarat berikut : i. Pengaturan pelbagai jenis data set yang berlainan struktur dan latar belakang. ii. Kemasukan data – membolehkan kepelbagaian format transformasi dalam pelbagai dasar (platform). iii. Pemprosesan data – membenarkan proses pembangunan paling efektif dan mengambil kira kejimatan masa dan kos. iv. Pengestoran – membolehkan ruangan storan data yang banyak. v. Pengurusan sistem – membenarkan cara sistem pengurusan yang sistematik dan mudah disalur keluar atau masuk. vi. Persembahan – menyokong persembahan grafik atau non-grafik yang baik dan tepat. vii. Mempunyai kebolehan untuk menjana metadata mengikut keperluan. viii. Keupayaan kegunaan lanjutan – mempunyai kemampuan yang menggalakkan kegunaan masa depan. Peningkatan keupayaan pangkalan data ke dalam format world-wide web menjadi satu alternatif yang baru yang dapat meningkatkan nilai dan kegunaan pangakalan data tersebut. Hasil daripada analisis yang dijalankan, perisian-perisian yang terlibat dalam pembangunan CCIS adalah seperti berikut : 109 Jadual 5.3 : Spesifikasi perisian sistem Komponen Jenis Perisian Sistem Pengoperasian Microsoft Windows 2000 Professional Pelayan Web Internet Information Server Pelayar Web Sekurang-kurangnya Internet Explorer 5.0 dan Netscape Communicator 4.75 Perisian Pangkalan Data DBASE MySQL Bahasa Pengaturcaraan JavaScript PHP Pembangunan Web Macromedia Dreamweaver MX 2004 ESRI ArcIMS 3.1 ESRI Arcview 3.1 5.11.1 Justifikasi Perisian Sistem Kajian telah dibuat ke atas perisian-perisian yang telah dipilih. Pemilihan perisian perlu sesuai supaya memudahkan pembangun dalam membangunkan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian (CCIS) ini. Berikut merupakan justifikasi bagi setiap perisian yang telah dipilih. 5.11.1.1Justifikasi Microsoft Windows 2000 Profesional Faktor-faktor yang membawa kapada pemilihan Microsoft Windows 2000 sebagai platform dalam pembangunan sistem ini adalah : i. Berkeupayaan untuk berkomunikasi, perkongsian maklumat dan membenarkan capaian dengan mudah dan cepat. 110 ii. Menyokong pelayan perisian produk Microsoft iaitu Internet Information Server. 5.11.1.2 Justifikasi Internet Information Server Internet Information Server (IIS) dijadikan pelayan web dalam projek ini kerana projek menggunakan platform Microsoft Windows 2000 Profesional yang mempunyai ciri-ciri yang stabil dan integrasi yang kuat dengan sistem pengoperasian. Selain itu, perisian pelayan web ini membolehkan dan membenarkan penulisan dan perlaksanaan bahasa pengaturcaraan sebelah pelayan seperti PHP dan JavaScript. 5.12 Data Penyediaan data yang sesuai untuk pembangunan GIS adalah penting kerana ia merangkumi 70 % daripada sistem pangkalan data GIS yang dibangunkan. Kebanyakan kaedah kemasukan data adalah memakan masa, oleh itu proses perolehan dan kemasukan data mestilah bersesuaian dengan tujuan pembangunan, sumber kewangan dan sebagainya. Data yang digunakan untuk membangunkan laman web Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian ada dua jenis iaitu data spatial dan data atribut. Data spatial merujuk kepada objek di atas permukaan bumi atau data geografi seperti pelan, pelan yang ditunjukkan dalam pangkalan data yang menerangkan sesuatu entiti itu. Data atribut pula merupakan medan numerik atau teks di dalam pangkalan data yang menerangkan sesuatu entiti itu. Kesemua data-data yang diperlukan dalam pembangunan sistem maklumat ini merupakan data sedia ada daripada sumber berlainan diantaranya adalah data dari cerapan GPS dan pengimbasan pelan akui, pelan lokasi, pelan lakaran dan peta 111 topografi. Dua jenis data yang utama dalam projek ini adalah maklumat kadaster dan maklumat GPS. Bagi kawasan kajian yang dipilih iaitu negeri Melaka, keduadua set maklumat kadaster (PDUK) dan maklumat GPS telah didapati daripada pihak Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM). 5.12.1 Metadata Metadata merupakan maklumat mengenai data di mana ia dapat memberikan gambaran mengenai data seperti identifikasi entiti dan atribut dengan nama yang piawai dan menyediakan maklumat seperti ketepatan data, sumber data, kualiti data, keadaan data dan ciri-ciri yang lain. Tujuan metadata adalah untuk menguruskan data, mengekalkan, memelihara organisasi data, menyediakan maklumat tentang sesuatu data dengan lebih jelas sebagai bantuan dalam proses penukaran data. CCS merupakan sistem baru diperkenalkan dan masih di bawah peringkat pembangunan maka mungkin terdapat perubahan atau pembaharuan ke atas sistem pengurusan data. Dalam pembaharuan sistem pengurusan data lama kepada sistem baru, kemungkinan penyaliran data (data transferring) dan pertukaran format data akan berlaku. Oleh itu, metadata adalah penting bagi sesuatu sistem pengurusan maklumat. 5.13 Justifikasi Perisian Pangkalan Data Perisian pangkalan data yang digunakan dalam pembangunan sistem ini adalah dilakukan dalam ikon table dalam perisian Arcview. Perisian Arcview digunakan untuk menyimpan atau edit data atribut dan spatial bagi peta yang digunakan dalam sistem ini. Jadual pangkalan data atribut yang dibentuk adalah dalam format dBASE. Data yang disimpan dalam format ini adalah data atribut. Fail data atribut yang direka bentuk dalam dBASE adalah dalam format *.dbf. Manakala data spatial yang disimpan dalam perisian ini adalah dalam bentuk shapefile, *.shp. Fail *.dbf dan *.shp adalah format yang disokong oleh perisian ArcIMS. 112 MySQL merupakan pangkalan data yang melibatkan pertanyaan berstruktur dipanggil “Structure Query Language”. MySQL dipilih kerana aplikasinya dirasakan lebih mesra pengguna di samping kestabilannya jika digunakan bersama perisian PHP. Kelebihan yang ada pada MySQL ialah lebih cepat, satu program yang efisyen yang boleh digunakan sama ada pada persekitaran Windows dan juga Unix. MySQL sesuai untuk pembangunan projek yang berskala kecil hingga ke sederhana besar. Ianya adalah satu lagi produk open source yang semakin mendapat tempat sejak akhir-akhir ini. Penggunaannya juga amat mudah dan senang difahami oleh pengguna-pengguna baru. Pembangunan pangkalan data umum CCIS dibangunkan di PHPMyAdmin yang boleh dilayari menerusi Internet Explorer. Pangkalan data umum CCIS dinamakan ccis_membership. Terdapat sebelas jadual yang terlibat di dalamnya iaitu jadual cash, contact_us, counter, credit_card, credit_card_tmp, faq, guestbook, kata pengarah, log_info, members, dan pautan. 5.14 Justifikasi Bahasa Pengaturcaraan Bahasa-bahasa pengaturcaraan yang digunakan dalam pembangunan sistem cadangan adalah PHP dan JavaScript. Justifikasi bahasa pengaturcaraan yang digunakan diterangkan secara ringkas di bawah : i. JavaScript. JavaScript dibangunkan oleh Sun Microsystem yang berperanan sebagai bahasa untuk kegunaan rangkaian atas talian Internet. JavaScript direka bentuk untuk menambahkan unsur interaktif pada dokumen HTML. Ini kerana pembinaan dokumen HTML berserta JavaScript dapat menjana kandungan yang interaktif dan dinamik kerana ia merupakan bahasa dari jenis skrip pelanggan yang beroperasi dengan pelayar web seperti Netscape dan Internet Explorer. 113 ii. Hypertext Preprocessor (PHP). PHP merupakan salah satu bahasa skrip. Ia adalah script sebelah pelanggan (server side script) yang dicipta khas untuk pembangunan aplikasi web. Ia dicipta oleh Rasmus Lerdorf. PHP adalah open source dan ia tidak memerlukan bayaran atau lesen untuk menggunakannya. Prestasinya antara yang terbaik di kalangan skrip sebelah pelanggan seperti Active Server Pages (ASP) , Coldfusion, Java Server Pages (JSP), Perl dan Python. Pembangunan PHP telah dipengaruhi oleh beberapa bahasa seperti Perl, ‘C’, Java dan lanjutan ASP. Ia juga menyokong pembolehubah-pembolehubah yang tidak ditakrif untuk memberi kemudahan pembangunan. Matlamat bahasa ini ialah untuk membenarkan pembangun web menghasilkan halaman web yang dinamik dengan cepat. Kelebihan-kelebihan PHP adalah extensibility dan beberapa modul tambahan disediakan untuk menyokong beberapa perkara seperti menghubungkan pangkalan data, mail dan XML. PHP memerlukan pelayan web (web server) untuk digunakan seperti Apache, dan IIS. Antara pangkalan data yang boleh berinteraksi dengan PHP pula adalah MySQL, postgresql, oracle, MS SQL dan lain-lain. 5.15 Justifikasi Perisian Pembangunan Sistem i. Macromedia Dreamweaver MX 2004. Macromedia Dreamweaver MX 2004 merupakan satu perisian baru yang dikeluarkan oleh Macromedia Inc. editor bagi HTML untuk mereka Macromedia merupakan bentuk, pengkodan dan pembangunan laman web dan aplikasi web yang profesional. Dreamweaver juga menyediakan alat bantu untuk meningkatkan pengetahuan bagi reka bentuk web. Ia juga membenarkan pembangunan sistem samada pada persekitaran kawalan hand-coding HTML atau visual editing. Ciri-ciri visual editing dalam Dreamweaver membenarkan pembangun membina halaman dengan 114 cepat iaitu tanpa menulis kod aturcara. Jika hendak menulis sendiri kod aturcara juga dibenarkan dengan menggunakan ciri-ciri dan alatan pengkodan yang bersesuaian. Ia membantu kita membina aplikasi web yang dinamik dengan sokongan pangkalan data menggunakan bahasa-bahasa pelayan seperti ASP (Active Server Page), ASP.NET, ColdFusion Markup Language (CFML), JSP dan PHP. Selain itu, perisian ini menyediakan tutorial penggunaan secara berkesan. ii. ESRI ArcIMS 3.1. Perisian ArcIMS 3.1 dipilih untuk digunakan dalam pembangunan projek kerana perisian ini membenarkan penulis membangunkan aplikasi GIS dalam Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian (CCIS). Perisian ini menyokong data yang disimpan dalam format dBASE iaitu fail dalam bentuk *.dbf. Keterangan dan kajian lanjut berkenaan seni bina ArcIMS telah dibincangkan dalam bab yang lepas. iii. ESRI Arcview 3.1. Arcview 3.1 merupakan perisian yang digunakan untuk menyunting, mengedit dan mengemaskini data sistem. Data-data spatial yang diperoleh dipersembahkan dalam bentuk lapisan data dan ditukar ke dalam format *.shp iaitu format yang disokong oleh perisian ArcIMS. 5.16 Kesimpulan Secara keseluruhannya bab ini membincangkan mengenai fasa-fasa perancangan yang dilakukan dalam proses pembangunan sistem ini mengikut aliran kerja beserta spesifikasi perkakasan dan perisian yang digunakan. Kejayaan dan kesempurnaan sesuatu sistem GIS itu amat bergantung pada perancangan yang rapi serta corak kerja yang mengikut pada apa yang telah dirancangkan. Metodologi memainkan peranan yang penting di dalam membuat pemerhatian dan mengawal kemajuan kajian yang dijalankan agar menghala ke arah hasil yang diingini. 115 Pembangunan sistem berasaskan web ini merangkumi beberapa fasa ataupun peringkat yang perlu diikuti secara berturutan bagi membolehkan perjalanan sesebuah sistem dapat dilakukan dengan sempurna. BAB 6 ANALISA DAN REKA BENTUK SISTEM 6.1 Pendahuluan Reka bentuk sistem merupakan proses untuk menerbitkan satu model dari fakta – fakta yang telah dikumpul semasa fasa analisis sistem. Untuk menentukan suatu pangkalan data yang baik dan dapat menghasilkan sistem maklumat yang teguh serta integriti terjamin, khususnya pada pangkalan data yang kompleks, suatu pendekatan reka bentuk yang berkesan amat diperlukan. Sebelum ini, proses analisis keperluan dan kajian keperluan data telah dilaksanakan di mana penentuan keperluan data, perisian dan perkakasan yang hendak digunakan dalam pembangunan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian telah pun disentuh maka dalam bab ini akan menerangkan pula mengenai seni bina sistem, reka bentuk pangkalan data dan reka bentuk antara muka bagi sistem ini yang melibatkan : i. Reka bentuk konseptual. ii. Reka bentuk logikal. iii. Reka bentuk fizikal. iv. Reka bentuk antara muka. 117 6.2 Seni Bina Sistem Seni bina sistem maklumat geografi berasaskan web terbahagi kepada dua bahagian iaitu client-side dan server-side. Seni bina sistem ini menerangkan proses dan hubungan yang berlaku antara client-side dan server-side sebelum pengguna sistem dapat mencapai dan mengguna sistem yang akan dibangunkan. Pengguna akan menghantar pertanyaan spatial melalui web browser ke web server menggunakan Hypertext Transfer Protocol (HTTP). Pada client-side aplikasi GIS disokong oleh plug-in, ActiveX dan Java Applet. Java Applet merupakan program yang dihasilkan daripada bahasa pengaturcaraan Java yang ditempatkan pada server. Applet ini akan dikodkan sebelum dihantar ke server di dalam bentuk binari. Setelah itu satu program atau script dari web server akan dihubungkan dengan GIS Gateway yang mana akan dihubungkan terus dengan pangkalan data sistem. Pangkalan data sistem terdiri daripada data atribut dan data spatial. Kedua-dua data ini dihubungkan degan pengenalan atau id unik. Setelah itu, barulah data berformat vektor akan dipindahkan ke client-side yang membolehkan fungsi-fungsi GIS dilaksanakan. 6.3 Reka Bentuk Sistem Dalam konteks pembangunan Sistem Kawalan Kadaster Secara Atas Talian atau Cadastral Control Information System (CCIS) ini, reka bentuk sistem dirujuk kepada penerangan terperinci tentang proses yang berlaku dalam sistem. Oleh yang demikian, reka bentuk sistem yang baik diperlukan bagi menghasilkan satu sistem yang berkualiti. Reka bentuk sistem merangkumi reka bentuk pangkalan data, dan reka bentuk antara muka. Reka bentuk antara muka terbahagi kepada dua iaitu reka bentuk laman web GIS dan reka bentuk maklumat umum / pengguna. 118 6.4 Reka Bentuk Pangkalan Data Reka bentuk pangkalan data perlu melalui tiga peringkat iaitu reka bentuk konseptual, logikal dan fizikal. Terdapat tiga objektif utama yang hendak dicapai dalam proses reka bentuk pangkalan data iaitu : i. Mempersembahkan data dan hubungan diantara data yang diperlukan oleh semua keperluan dan kumpulan pengguna. ii. Membekalkan model data yang menyokong transaksi diperlukan pada data. iii. Menyokong keperluan pemprosesan seperti tempoh tindak balas, masa pemprosesan dan storan. Reka bentuk pangkalan data bagi CCIS yang dibangunkan adalah aktiviti kompleks meliputi perancangan, spesifikasi, pembangunan setiap komponen berdasarkan lapisan-lapisan data yang terdapat dalam sistem. Reka bentuk pangkalan data adalah proses kompleks yang meliputi peringkat membuat keputusan berlainan. Kompleksiti adalah mudah diuruskan jika masalah dipecahkan kepada masalah kecil dan menyelesaikan masalah secara berasingan. Reka bentuk pangkalan data dipecahkan kepada reka bentuk konseptual, reka bentuk logikal dan reka bentuk fizikal. Pangkalan data bermula dengan reka bentuk kemudian diikuti dengan aplikasi penggunaan. Rujuk Lampiran F. 6.4.1 Reka Bentuk Konseptual Reka bentuk konseptual sistem GIS secara umumnya merupakan suatu bentuk latihan kepada pembentukkan reka bentuk pangkalan data. Reka bentuk konseptual terdiri daripada permodelan yang formal bagi pangkalan data dan merupakan sebahagian daripada langkah aktiviti pembangunan pangkalan data. Reka bentuk konseptual akan memberi gambaran awal tentang pangkalan data GIS 119 yang akan dibina dan seterusnya menyokong aktiviti perancangan pangkalan data yang lebih terperinci. Reka bentuk konseptual adalah digunakan untuk menerangkan isi kandungan maklumat pangkalan data dan bukan struktur penyimpanan data di mana ia akan bermula dengan spesifikasi keperluan dan menghasilkan skema konseptual pangkalan data. Skema konseptual adalah peringkat tinggi yang menerangkan struktur pangkalan data. Skema konseptual mewakili semua keperluan data yang sepatutnya disimpan dalam pangkalan data. Ia merupakan asas utama pangkalan data bersepadu direka bentuk, menyatakan keseluruhan elemen data pertalian dan halangannya. Model konseptual pula merupakan bahasa yang digunakan untuk menerangkan skema konseptual. Model ini merupakan abstrak dunia benar yang mengambilkira sifat-sifat yang difikirkan relevan kepada aplikasi yang sedang dijalankan di mana ia menerangkan secara umum tentang suatu set entiti dan hubungan antara set-set entiti. Biasanya ia merupakan gambaran awal dan konseptualisasi manusia tentang cara mengorganisasikan data bagi mewakilkan dunia benar tanpa bersandarkan cara sebenar merekodkan data tersebut mengikut perkakasan atau perlaksanaan tertentu. Dalam kajian ini, reka bentuk konseptual CCIS ini adalah berasaskan model data hubungan entiti (Entity Relationship Model – ERM) yang menggunakan konsep entiti, hubungan dan atribut untuk mempersembahkan data. Entiti adalah elemen (benda atau objek) berkaitan dan boleh diklasifikasikan ke dalam jenis-jenis yang berbeza contohnya batu sempadan, lot, stesen kawalan kadaster dan sebagainya. Hubungan pula menggambarkan perhubungan di antara entiti manakala atribut adalah sifat atau ciri-ciri tersendiri (jenis atau penerangan) yang menghuraikan sesuatu entiti dan hubungan. Hubungan adalah berbentuk dua arah. Dalam proses reka bentuk konseptual pangkalan data, perkara yang hendak dibuat adalah mengenal pasti komponen asas skema seperti jenis-jenis entiti, hubungan antara entiti, atribut dan kekunci utama yang digunakan. Kemudiannya skema konseptual mengenai perhubungan di antara entiti dan atribut dalam sistem yang hendak dibangunkan akan digambarkan dalam gambarajah perhubungan entiti (E-R Diagram). 120 Rajah 6.1 : Model konseptual pangkalan data kawalan kadaster 6.4.2 Reka Bentuk Logikal Reka bentuk logikal adalah langkah yang dilakukan berdasarkan reka bentuk konseptual yang telah dihasilkan di mana ia adalah proses penukaran reka bentuk konseptual kepada format DBMS (Database Management System) untuk penyelesaian antara pangkalan data dengan sistem yang dipilih seterusnya menghasilkan skema logikal. Skema logikal adalah penerangan tentang struktur pangkalan data yang dapat diproses oleh perisian DBMS manakala model logikal adalah bahasa yang digunakan untuk menerangkan secara khusus skema logikal. Model logikal menggambarkan isu-isu implementasi atau penerangan secara terperinci fenomena ruang secara praktikal. Model logikal yang biasa digunakan terbahagi kepada tiga kelas iaitu hubungan, rangkaian dan hierarki. Reka bentuk logikal adalah bergantung kepada kelas model yang digunakan oleh DBMS. 6.4.3 Reka Bentuk Fizikal Reka bentuk fizikal ialah proses pemilihan struktur penyimpanan dan laluan capaian bagi fail pangkalan data untuk mendapatkan persembahan yang baik. Reka 121 bentuk fizikal berhubung terus dengan sistem DBMS tertentu. Apabila DBMS tertentu dipilih maka reka bentuk fizikal dihadkan kepada memilih struktur fail pangkalan data yang paling sesuai daripada pilihan yang ditawarkan oleh DBMS tersebut. Reka bentuk fizikal bermula dengan skema logikal dan seterusnya menghasilkan skema fizikal di mana skema fizikal menerangkan perlaksanaan pangkalan data dalam ingatan sekunder. Tujuan reka bentuk fizikal adalah menentukan storan secara spesifik dan juga cara laluan bagi pangkalan yang telah dibangunkan dalam sistem maklumat. Tambahan pula, ia digunakan untuk membuat anggaran terhadap ruang yang digunakan untuk menyimpan data dalam pangkalan data supaya jumlah storan yang diperlukan bagi setiap penciptaan ruang kosong dan jadual rekod dihitungkan, dengan itu maka ia dapat menentukan storan yang diperlukan dalam membangunkan sistem maklumat. 6.5 Reka Bentuk Antara Muka Salah satu aspek yang perlu diberi penekanan semasa proses reka bentuk antara muka sistem. Reka bentuk antara muka sistem adalah penting terutamanya dalam menentukan aliran antara muka sistem bagi memudahkan pengguna sistem berinteraksi dengan sistem. Antara muka bertindak sebagai medan perantara antara pengguna dengan sistem. Sistem gagal berinteraksi dengan pengguna tanpa adanya antara muka yang baik. Antara muka yang baik adalah antara muka yang mempunyai ciri-ciri ramah pengguna dan lengkap. Ciri ramah pengguna membantu pengguna sistem untuk memahami fungsi-fungsi yang disediakan oleh sistem. 6.5.1 Reka Bentuk Laman Web GIS Reka bentuk laman web GIS terdiri daripada beberapa peringkat iaitu reka bentuk arkitektual dan juga reka bentuk antara muka web GIS. Di dalam reka bentuk 122 arkitektual web GIS ini, ianya akan menunjukkan gambaran secara umum bagaimana web GIS yang dibangunkan itu nanti beroperasi. 6.5.1.1 Reka Bentuk Arkitektual Web GIS Di dalam ArcIMS, dua komponen yang memainkan peranan yang penting di dalam pembangunan sesuatu web GIS ialah bahagian klien atau client side dan juga bahagian pelayan atau server side. Di bahagian klien, Internet Server memainkan peranan di dalam menghantar pemintaan pengguna ke pelayan untuk pemprosesan dan hasil daripada permintaan pengguna tadi akan dihantar balik ke bahagian klien. Komponen web server digunakan untuk memproses permintaan pengguna, mereka bentuk dan mengoperasi map service yang telah dihasilkan di dalam ArcIMS. Apabila pertanyaan dan permintaan daripada pengguna diterima, server akan menghantar pertanyaan tersebut ke servlet connector. Seterusnya connector pula akan membuka laluan bagi ArcIMS Application Server untuk memberi respon dan permintaan daripada pengguna tadi dipindahkan dari connector ke Application Server. Application Server seterusnya akan menghantar permintaan ke Spatial Server yang berada di dalam lingkungan Virtual Server. Spatial Server akan menjana respon sebagai string XML seperti menjana keputusan pertanyaan atau pun lokasi rekod. Keputusan yang diperoleh tersebut akan dihantar balik semula ke pengguna atau pun klien mengikut arah yang berlawanan dengan aliran asal tadi. 6.5.1.2 Reka Bentuk Antara Muka Web GIS Reka bentuk antara muka web GIS adalah reka bentuk antara muka peta interaktif CCIS yang menjadi objektif utama yang ingin di capai dalam kajian Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian ini. Ia bertujuan untuk membangunkan suatu reka bentuk fizikal yang berasaskan reka bentuk logik sistem 123 guna pakai bagi memenuhi keperluan-keperluan atau objektif yang telah ditentukan berdasarkan kajian kehendak pengguna dan jenis data yang ada. Beberapa aspek telah diambilkira semasa membuat perancangan reka bentuk antara muka peta interaktif ini, antaranya adalah seperti : i. Bersifat user-friendly di mana ia mesti mengambil kira pengguna yang kurang mahir sehingga kepada pengguna biasa. ii. Menyediakan menu dan peralatan yang membolehkan perinteraksian pengguna dengan maklumat spatial dan atribut. iii. Saiz tetingkap pemaparan yang cukup besar berbanding sub-window yang lain seperti tetingkap pemaparan atribut, tetingkap kandungan dan sebagainya. Selain itu, tetingkap-tetingkap ini mestilah fleksibel berdasarkan keinginan saiz pemaparan pengguna. iv. Komponen data-data geografi CCIS melibatkan komponen data vektor dan raster. Oleh yang demikian, antara muka peta interaktif yang dibangunkan seharusnya mampu mengendalikan kedua-dua jenis data secara serentak bagi tujuan visualisasi. v. Mempunyai petunjuk yang menerangkan tentang simbol dan butiran di atas peta. vi. Kebolehan penunjukan parameter paparan berdasarkan skala dan koordinat objek semasa. vii. Mengambilkira impak visual sistem antara muka peta interaktif di mana hanya ikon-ikon berkaitan yang biasa digunakan akan dipaparkan dan dikumpulkan di tempat yang sesuai. 6.5.2 Reka Bentuk Antara Muka Pengguna Antaramuka pengguna terbahagi kepada tiga iaitu antara muka bagi pentadbir, pengguna sistem yang berdaftar dan pengguna yang tidak berdaftar. Bagi modul pentadbir, antara muka yang terlibat adalah antara muka utama, antara muka 124 profil, antara muka login bagi ahli CCIS yang terkandung di dalamnya antara muka senarai keahlian iaitu maklumat peribadi pengguna yang berdaftar dan maklumat pembayaran, antara muka maklumat maklum balas pengguna diantaranya senarai emel, pertanyaan, cadangan atau komen, soalan lazim, antara muka kata pengarah dan antara muka polisi sistem dan juga antara muka pautan. Bagi modul pengguna sistem CCIS berdaftar pula, antara muka yang disediakan adalah antara muka utama, antara muka profil, antara muka daftar, antara muka login bagi ahli yang terkandung di dalamnya antara muka kemaskini maklumat peribadi, antara muka maklumat pembayaran dan peta interaktif CCIS, antara muka soalan lazim, antara muka hubungi kami, antara muka buku pelawat, antara muka kata pengarah, antara muka polisi sistem dan juga antara muka pautan.. Kepada pengguna yang tidak berdaftar pula, kemudahan yang disediakan adalah sama seperti pengguna CCIS berdaftar tetapi peta interaktif CCIS yang di akses adalah versi percubaan dimana maklumat adalah tidak lengkap. Jadual 6.1 : Reka bentuk spesifikasi pengguna Pengguna Keterangan Pentadbir Sistem Pentadbir berperanan untuk mengawal selia segala aktiviti yang berlaku pada laman web. Selain itu, pentadbir perlu memastikan keselamatan peribadi maklumat pengguna terjamin. Pentadbir juga bertanggungjawab untuk mengubah isi kandungan laman web jika perlu. Pengguna CCIS Pengguna-pengguna CCIS yang berdaftar dan telah diaktif kan Berdaftar dan akaunnya Tidak Berdaftar. sebagai ahli berhak menggunakan sebarang perkhidmatan pada laman web termasuklah mendapatkan maklumat lengkap dari peta interaktif kawalan kadaster serta memperolehi pelan-pelan berkaitan yang dikehendaki. Sedikit bayaran akan dikenakan bagi perkhidmatan tersebut. Bagi pengguna yang tidak berdaftar, mereka boleh melayari laman web dan melihat paparan peta interaktif versi percubaan tanpa maklumat yang lengkap. 125 6.6 Kesimpulan Bab ini membincangkan mengenai reka bentuk Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian berdasarkan perancangan yang dilakukan. Antara topik yang dibincangkan merangkumi reka bentuk sistem, reka bentuk pangkalan data, dan reka bentuk antara muka. BAB 7 PERLAKSANAAN SISTEM 7.1 Pendahuluan Fasa perlaksanaan merupakan fasa yang penting dalam pembangunan sistem dan perlu dilaksanakan bagi memastikan sistem yang dibangunkan memenuhi spesifikasi keperluan yang telah ditetapkan. Secara umumnya, untuk perlaksanaan suatu projek GIS yang efisyen beberapa prosedur kerja perlu dilakukan di mana ia terbahagi kepada empat peringkat utama seperti berikut : i. Menentukan objektif projek : Merumuskan masalah. Mengenal pasti pengguna hasil akhir. Menentukan bentuk persembahan hasil akhir. Mengenal pasti sama ada ia digunakan untuk tujuan yang berlainan dan apa keperluannya. ii. Pembangunan pangkalan data : Mereka bentuk pangkalan data. Memasukkan data spatial. Mengedit. Memasukkan data atribut. Mengurus dan manipulasi data. 127 iii. Melakukan beberapa pengujian. iv. Mempersembahkan hasil. Dalam bab-bab yang sebelum ini, objektif-objektif projek telah ditentukan dan reka bentuk sistem juga telah dilaksanakan. Perlaksanaan sistem pangkalan data merupakan proses untuk menguji keberkesanan hasil reka bentuk yang telah dilaksanakan. Terdapat beberapa aktiviti yang perlu dilakukan dalam peringkat ini, di antaranya adalah kemasukan data spatial, data atribut, mereka bentuk antara muka pengguna dan sebagainya. Bab ini akan menjelaskan proses perlaksanaan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian (CCIS) yang terlibat. Penggunaan kaedah dan teknik yang betul adalah sangat penting dalam memastikan sesebuah sistem itu dapat beroperasi dengan sempurna seperti yang dirancangkan. Selain itu, proses pembangunan antara muka pengguna juga akan disentuh dalam bab ini. 7.2 Kemasukan Data Proses kemasukan data merupakan langkah mengekod data dalam bentuk yang difahami oleh komputer supaya dapat disimpan dalam pangkalan data secara terurus. Proses ini sangat rumit, memerlukan masa dan tenaga yang banyak. Terdapat beberapa cara kemasukan data yang biasa digunakan iaitu pendigitan, pengimbasan, papan kekunci dan penukaran format. Dalam kajian yang dijalankan, kaedah yang digunakan untuk kemasukan data spatial dan atribut adalah berlainan di mana data spatial adalah dimasukkan melalui pengimbasan dan penukaran format fail sedia ada manakala data atribut adalah dimasukkan melalui papan kekunci dan penukaran format fail sedia ada. 128 7.3 Penyediaan Data Spatial Data spatial adalah maklumat ruang yang paling utama dalam sistem maklumat yang dibangunkan. Data spatial yang terdapat dalam Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian (CCIS) adalah stesen-stesen GPS yang membentuk Infrastruktur Kadaster Berkoordinat, stesen-stesen kawalan kadaster yang membentuk Infrastruktur Kawalan Kadaster, DCDB yang merangkumi lot kadaster, garis sempadan lot dan batu sempadan, pelan lokasi, pelan lakaran serta pelan akui yang berkaitan. Proses kemasukan data bagi data-data spatial ini adalah berlainan bergantung kepada format data yang diperolehi dan keperluan data tersebut. Contohnya dalam sistem yang dibangunkan, pengimbasan dilakukan ke atas pelan lokasi, pelan lakaran dan pelan akui yang berkaitan bagi menghasilkan data spatial dalam bentuk raster. Tujuan komponen data raster ini adalah hanya digunakan sebagai maklumat tambahan kepada komponen data vektor yang ada dan dipaparkan apabila diperlukan. 7.3.1 Infrastruktur Kawalan Kadaster Infrastruktur kawalan kadaster amat diperlukan dalam pembentukan NDCDB di mana semua maklumat kadaster iaitu lot kadaster, garis sempadan lot dan batu sempadan akan dilaraskan berdasarkan koordinat infrastruktur tersebut. Oleh yang demikian, proses pembangunan infrastruktur ini harus dijalankan dengan teliti. Seperti yang telah dibincangkan sebelum ini, dalam proses perlaksanaan CCS Infrastruktur Kadaster Berkoordinat telah ditubuhkan dengan teknik GPS. Seterusnya pengikatan antara Infrastruktur Kadaster Berkoordinat dengan batu sempadan yang terpilih telah dijalankan. Infrastruktur Kawalan Kadaster adalah hasil batu sempadan terpilih yang telah diikat dengan Infrastruktur Kadaster Berkoordinat. 129 7.3.2 Pelan-Pelan Yang Mengandungi Maklumat Ikatan Antara Stesen GPS Dan Batu Sempadan Terdapat beberapa jenis pelan-pelan yang mengandungi maklumat ikatan antara stesen GPS dan batu sempadan telah disimpan dalam Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian (CCIS) ini, antaranya adalah terdiri daripada : • Pelan lokasi. • Pelan lakaran. • Pelan akui yang berkaitan. Kaedah yang telah digunakan dalam penyediaan imej pelan-pelan tersebut iaitu pengimbasan dengan alat pengimbas bersaiz A0. Proses pengimbasan adalah satu teknik yang menggunakan alat pengimbas untuk menukarkan pelan daripada bentuk analog kepada bentuk digital dalam format raster. Pemilihan resolusi bagi pengimbasan mesti bersesuaian dengan ketepatan dan kejelasan yang diperlukan. Dalam kajian ini, pelan lokasi, pelan lakaran dan pelan-pelan akui berkaitan yang dibekalkan oleh pihak JUPEM adalah dalam bentuk salinan keras dan hasil penyediaan pelan-pelan adalah digunakan sebagai maklumat tambahan kepada komponen data vektor yang ada dan dipaparkan apabila diperlukan. Oleh itu, semasa pengimbasan, resolusi dan saiz imej yang dipilih seharusnya bersesuaian dengan paparan yang dikehendaki dan hasilnya disimpan dalam format imej GIF. Semua pelan-pelan yang telah disediakan masing-masing disimpan dalam folder berlainan. Selain itu, path fail juga perlu disimpankan sebagai atribut bagi entiti yang berkaitan. 7.4 Kemasukan Data Atribut Data atribut pula merupakan medan numerik atau teks di dalam pangkalan data yang menerangkan sesuatu entiti itu. Setelah semua data spatial disiapsediakan, data atribut akan dimasukkan. Dalam kajian yang dijalankan, shapefile maklumat 130 DCDB iaitu lot kadaster, garis sempadan lot dan batu sempadan telah disertai dengan data-data atribut yang diurus di bawah format *.dbf. 7.5 Persekitaran Pembangunan Proses mengkonfigurasi beberapa komponen dan perisian perlu dipasang sebelum proses pembangunan sistem dilaksanakan. Proses ini penting bagi memastikan proses pembangunan yang dilakukan seterusnya dapat dilakukan dengan lancar dan sempurna. Proses konfigurasi perlu dilakukan dengan cermat dan berhatihati bagi mengelakkan gangguan ke atas pembangunan sistem. 7.5.1 Konfigurasi Internet Information Server (IIS), PHP dan MySQL Pembangunan sistem ini memerlukan beberapa perisian yang saling bersandaran antara satu sama lain. Antara perisian yang diperlukan bagi membangunakan sistem ini adalah IIS sebagai pelayan web, PHP sebagai bahasa aturcara dalam sistem, PHPMyAdmin sebagai antara muka pangkalan data dan MySQL sebagai pengkalan data. Di bawah ditunjukkan cara dan langkah-langkah yang terlibat dalam proses mengkonfigurasikan perisian. i. Konfigurasi PHP dan IIS :- Extract folder php4 dan copy folder ke dalam c:\ . Copy php.ini-dist yang berada dalam folder php ke : Windows XP. c:\windows. Kemudian rename php.ini-dist ke php.ini Windows 2000. c:\winnt. Kemudian rename php.ini-dist ke php.ini Periksa sama ada file msvcrt.dll ada dalam : 131 Windows XP. c:\windows\system32. Sekiranya tiada copy file tersebut dari php folder dan paste dalam directory tersebut. Windows 2000. c:\winnt\system32. Sekiranya tiada copy file tersebut dari php folder dan paste dalam directory tersebut. Copy php4ts.dll dari folder php ke : Windows XP c:\windows\system32 Windows 2000 c:\winnt\system32 Kemudian buka IIS yang terdapat dalam Control Panel Administrative Tools Internet Information Services Web Sites Default Web Site(klik kanan) dan pilih Properties. Klik pada tab ISAPI Filters. Klik Add. Masukkan : Filter Name: PHP, Executable : (Browse) c:\php\sapi\php4isapi.dll. (OK). Kemudian klik pada tab Home Directory. Klik Configuration Mapping tab. Klik Add. Masukkan : Executable : (Browse) c:\php\sapi\php4isapi.dll, Extension : .php Script Engine tandakan check pada check box. Kemudian klik OK. Stop dan Start semula services IIS pada Control Panel Administrative Tools Services IIS Admin. Buka Notepad. Tulis <?php phpinfo() ?> dan save as index.php dalam c:\inetpub\wwwroot. Cuba run file tersebut. ii. MySQL dan PHPMyAdmin :- Extract folder mysql dan copy folder ke dalam c:\ Run winmysqladmin (application file) yang berada dalam c:\mysql\bin. Extract folder phpmyadmin dan copy folder ke c:\inetpub\wwwroot Buka Intenet Explorer http://localhost/phpMyAdmin/index.php. (IE) dan taip 132 7.6 Pembangunan Sistem Pembangunan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian dijalankan dalam dua fasa yang berlainanan dan terpisah antara satu sama lain. Fasa pembangunan dipecahkan kepada dua bahagian iaitu pembangunan web umum dan pembangunan web GIS. Setelah akhir pembangunan setiap bahagian dibuat, baharulah akan kedua-duanya dihubungkan antara satu sama lain dan dipersembahkan dalam persekitaran antara muka yang ringkas, padat dah ramah pengguna dalam memudahkan pengguna pelbagai tahap kemahiran menggunakan sistem ini sebagai sumber pencarian maklumat. 7.7 Pembangunan Web GIS Pembangunan laman web GIS perlu melalui beberapa langkah penting yang perlu dilalui langkah demi langkah bagi menghasilkan satu laman web atau antara muka web GIS yang sempurna. Dalam pembangunan sistem ini, perisian internet map server iaitu ArcIMS 3.1 telah digunakan untuk mereka bentuk dan membangunkan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian (CCIS). Pembangunan sistem ini adalah menggunakan teknologi internet GIS. Konsep laman web GIS adalah berbeza dengan laman web peta yang biasa kerana laman web GIS berupaya untuk memaparkan dan menyediakan elemen interaktif seperti pan, zoom in, zoom out, dan sebagainya ke atas data peta yang merangkumi data spatial dan data atribut. 7.8 Pembinaan Laman Web GIS Menggunakan ArcIMS 3.1 Proses mereka bentuk dan menerbitkan laman web menggunakan ArcIMS secara mudahnya adalah dengan menggunakan ArcIMS Manager yang merangkumi 133 ketiga-tiga fungsi bagi ArcIMS Author, ArcIMS Administrator dan ArcIMS Designer (Rajah 7.1 (a) dan (b)). Berikut adalah langkah-langkah yang perlu diikuti untuk menerbitkan laman web GIS menggunakan ArcIMS Manager : a) Klik pada ArcIMS Manager dan Login ArcIMS Manager menggunakan password yang telah diset semasa ArcIMS installation. Rajah 7.1 (a) : Antara muka bagi ArcIMS Manager sebelum login Rajah 7.1 (b) : Antara muka ArcIMS Manager selepas login 134 b) Seterusnya tetingkap ArcIMS Manager akan dipaparkan. Pilih Author a Map Service untuk menentukan kandungan web dan untuk menghasilkan map configuration file (*.axl). Arahan Author a Map Service menjalankan fungsi yang sama seperti ArcIMS Author. i. Proses mengkonfigurasi data spatial dan atribut. Proses ini melibatkan kemasukan data spatial dalam format shapefile (*.shp) menggunakan ikon Add Layers. Di sini akan didefinasikan skala, symbol dan layer properties bagi setiap lapisan data spatial. Hasil daripada modul ini adalah map service configuration file dalam format ArcXML ( Rajah 7.2 ). Ia merupakan fail konfigurasi spatial yang akan digunakan untuk membentuk map service dalam modul seterusnya iaitu modul Design the website yang menjalankan fungsi yang sama seperti ArcIMS Designer. Rajah 7.2 : Konfigurasi spatial yang terhasil dalam Author A Map Service ii. Proses membina Map Service. Proses membina Map Service adalah bertujuan untuk menyediakan arahan kepada spatial server bagi menjana peta apabila permintaan diterima. Map Service beroperasi dalam persekitaran ArcIMS Spatial Server. Input yang membawa kepada terhasilnya Map Service adalah 135 daripada fail yang telah dikonfigurasikan dalam ArcIMS Author dalam format *.axl. ArcIMS menyokong dua jenis Map Service iaitu feature dan juga image. Di dalam kajian ini, Virtual Server yang telah digunakan ialah Image Map Service. Map Service yang dibina dikawal oleh ArcIMS Administrator yang menjalankan Map Service, Server, Virtual Server dan juga Folder. Rajah 7.3 menunjukkan antara muka bagi pembinaan Map Service yang digunakan dalam pembangunan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian (CCIS) ini. Rajah 7.3 : Pembinaan Map Service di Author A Map Service c) Seterusnya apabila map service tersebut telah dibangunkan, pilih modul seterusnya iaitu Design the website. iii. Proses mereka bentuk laman web GIS. Modul ini digunakan untuk membina atau menamakan web yang akan dihasilkan ( Rajah 7.4). Web yang akan dihasilkan dalam peringkat ini akan disimpan dalam kandungan fail website. Terdapat beberapa langkah yang perlu dilakukan bagi menghasilkan laman web GIS yang boleh dilarikan pada alamat URL, http: // < nama hos> / < direktori laman web > / < direktori laman web >. Antara proses 136 yang terlibat dalam bahagian ini adalah penentuan panel templat yang akan digunakan. Terdapat dua jenis templat bagi membangunkan laman web GIS iaitu HTML viewer atau Java viewer. Bagi kajian ini, HTML viewer telah dipilih kerana ianya lebih mudah untuk diubahsuai mengikut aplikasi yang telah ditentukan dan Java Plug-in juga tidak diperlukan oleh pengguna untuk mengakses laman web GIS ini. Bahasa HTML dan JavaScript merupakan asas kepada pembentukan HTML viewer. HTML viewer hanya membenarkan satu imej Map Service dipaparkan pada satu-satu masa. Rajah 7.4 : Proses mereka bentuk laman web GIS Dalam bahagian ini juga, peta dan laman web GIS yang akan dipersembahkan dapat direka bentuk berdasarkan keperluan dari segi penentuan warna, font, latar belakang, unit peta dan fungsi-fungsi dalam toolbars yang hendak dimasukkan dalam pemaparan web GIS turut ditentukan. 137 d) Seterusnya modul Administrater the site digunakan untuk menguruskan laman web ArcIMS. Fungsi modul ini adalah sama seperti fungsi ArcIMS Administrator iaitu untuk menguruskan map services, server, Virtual server dan folder ( Rajah 7.5). Dalam kajian ini jenis Virtual server yang dipilih untuk digunakan adalah Image Server dimana data yang akan dipaparkan dalam web nanti akan berada dalam bentuk pixel. Rajah 7.5 : Antara muka ArcIMS Manager untuk modul Administrator The Site Hasil daripada perlaksanaan langkah pembangunan dalam perisian ESRI ArcIMS 3.1 iaitu bermula dengan membina fail konfigurasi spatial, pembinaan Map Service dan seterusnya mereka bentuk laman web. 7.9 Pengubahsuaian (Customization) Antara Muka Web GIS Proses pengubahsuaian terhadap antara muka web GIS perlu dilakukan bagi menghasilkan laman web yang lebih interaktif, menarik dan ramah pengguna. Proses ini melibatkan masa yang agak panjang dan banyak menggunakan teknik try and 138 error untuk memastikan laman web yang benar-benar memenuhi objektif dan keperluan pembangun dan pengguna. Beberapa direktori dari beberapa fail akan dihasilkan bagi pembangunan laman web menggunakan HTML viewer dan fail ini perlu diedit. Antara fail dan direktori yang terhasil adalah fail parameter ArcIMSparam.js, fail HTML dan sub direktori yang terlibat iaitu fail images dan Javascript. i. Fail Parameter ArcIMSparam.js. Fail ArcIMSparam.js merupakan fail yang mengandungi set pembolehubah javascript yang mewakili bentuk laman web yang dihasilkan. Untuk membolehkan pengubahsuaian dibuat, fail perlu dibuka melalui text editor seperti notepad dan parameter yang bersesuaian perlu dimasukkan bagi pembolehubah tertentu. Penukaran Map Service turut boleh dijalankan dengan menukarkan pembolehubah imsURL dan imsOVURL kepada nama Map Service yang ingin digunakan. ii. Fail HTML. Pembangunan laman web GIS menggunakan HTML viewer menghasilkan lebih kurang 25 fail HTML yang berbeza-beza peranan. Apabila laman web dihasilkan menggunakan HTML viewer melalui ArcIMS Designer, beberapa direktori dan fail akan dihasilkan bersama. Penentuan bingkai-bingkai atau pun frames HTML adalah sangat penting di dalam memahami hubungan di antara setiap fail yang mewakili paparan web. Setiap bingkai ini berperanan untuk memaparkan satu halaman HTML yang berfungsi mengikut koordinasi yang telah ditetapkan dengan bingkai yang lain. Contohnya terdapat satu fail HTML yang penting iaitu viewer.htm. Fail ini berfungsi untuk menentukan bingkai layout untuk viewer tersebut. Bingkai tersebut membahagikan laman web kepada beberapa bahagian atau bingkai. Setiap bingkai diisikan dengan 139 HTML fail yang berlainan. Senarai fail HTML beserta penerangan bagi setiap fungsi bingkai yang terdapat di dalam HTML Viewer . iii. Images. Kandungan fail ini ialah imej-imej grafik yang digunakan di dalam web seperti butang-butang dan ikon-ikon. Untuk menambahkan elemen grafik di dalam web, imej grafik yang baru perlu dimasukkan ke dalam fail ini. iv. Fail Javascript. HTML viewer menggunakan fungsi Javascript dalam sub direktori javascript. Fail ini berfungsi untuk mendefinisikan dan membolehkan fungsi-fungsi bagi operasi di dalam laman web GIS yang dibangunkan. Pengubahsuaian terhadap pemaparan maklumat spatial dilakukan melibatkan beberapa fail dan javascript yang tertentu. Dalam kajian ini pengubahsuaian antara muka laman web GIS ini menjadi fokus utama untuk menghasilkan laman web GIS yang mesra pengguna dan mudah digunakan oleh sesiapa sahaja. Penukaran paparan dan kandungan bingkai ini dibuat dengan membuka fail HTML yang mewakili bingkai itu menggunakan perisian Macromedia Dreamweaver MX dan penyuntingan kod dilakukan. Penyuntingan kod yang dilakukan melibatkan penambahan kod-kod baru dan pengubahsuaian kod-kod sedia ada. Rujuk Lampiran G. 7.10 Pembangunan Laman Web Umum Laman maklumat umum merupakan antara muka pertama yang akan dicapai oleh pengguna apabila mengakses laman web Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian (CCIS). Laman ini disediakan kemudahan hyperlink untuk melayari bahagian web yang lain di antaranya ialah laman peta interaktif (CCIS), 140 laman pengemaskinian data oleh pengguna atau ahli yang berdaftar, laman pengemaskinian data oleh bahagian pentadbir sistem dan laman pencarian maklumat oleh pengguna. Di dalam laman web ini disediakan kemudahan untuk login pengguna iaitu login khusus untuk ahli CCIS yang berdaftar dan bahagian pentadbir untuk ke laman borang pengemaskinian data dan pembayaran secara atas talian. Oleh itu, capaian terhadap data untuk pengemaskinian dan pembayaran adalah terhad kepada pengguna tertentu sahaja dan ini dapat menjamin keselamatan data daripada di ubah. Pembangunan web umum ini telah dibangunkan dengan menggunakan teknologi berasaskan web menggunakan perisian Macromedia Dreamweaver MX. Proses pembinaan laman web umum meliputi aktiviti seperti membina struktur paparan maklumat dan struktur hyperlinks dengan laman web yang lain. Perisian Macromedia Dreamweaver MX mempunyai fungsi yang sama seperti perisian Ms Front Page dimana ianya dapat membantu dalam memudahkan pemaparan teks, imej, jadual, form, dan elemen lain pada pelayar web (web browser) dan seterusnya memudahkan proses penyuntingan kod. Pelayan web yang digunakan dalam sistem ini adalah IIS, manakala bahasa pengaturcaraan yang digunakan adalah PHP. Pembangunan sistem ini dimulakan dengan membina jadual pangkalan data yang dikenalpasti menggunakan pangkalan data MySQL, dengan bantuan phpMyAdmin. Oleh kerana PHP dipilih sebagai bahasa pengaturcaraan, maka pengaturcaraan serta pembangunan antara muka dijalankan secara serentak. 7.11 Pengaturcaraan Sistem Aktiviti pengaturcaran bagi projek ini dibahagikan kepada dua bahagaian utama iaitu pengaturcaraan untuk pembangunan laman web umum dan pengaturcaraan untuk laman web GIS. Ini keranan persekitaran, bahasa pengaturcaran yang diperlukan untuk membangunkan kedua-dua bahagian ini berbeza dan memerlukan pengaturcaran dilakukan secara berasingan dan penggabungan antara dua bahagian ini hanya dilakukan setelah kedua-dua bahagian 141 siap dibangunkan dan dihubungkan antara satu sama lain menggunakan alamat URL, http: // < nama hos> / < direktori laman web > / < direktori laman web >. 7.12 Pengaturcaraan Laman Web Umum Pengaturcaraan laman web umum dibangunkan dengan menggunakan perisian Macromedia Dreamweaver MX 2004. Bahasa pengaturcaraan yang digunakan untuk pembangunan laman web ini adalah Hypertext Preprocessor, PHP. PHP dipilih kerana ia merupakan bahasa pengaturcaraan yang agak mudah untuk diguna, ia merupakan bahasa pengaturcaraan “server-side HTML-embedded scripting” yang hampir menyamai bentuk pengaturcaraan C atau C++. Antara pautan-pautan yang disediakan dalam laman web ini adalah pautan ke antara muka yang menyediakan serba sedikit dan ringkasan mengenai latar belakang Sistem Kadaster Berkoordinat dan Kawalan Kadaster bagi lokasi yang terlibat dalam kajian ini iaitu negeri Melaka. Diantara pautan lain yang disediakan adalah pautan buku pelawat. Pautan buku pelawat dibangunkan bagi membolehkan pengguna sistem memberi komen, coretan dan ulasan berkaitan sistem CCIS. Rajah 7.6 merupakan keratan atur cara yang dilakukan untuk menyediakan antara muka untuk pautan buku pelawat manakala Rajah 7.7 adalah keratan atur cara penyambungan ke pangkalan data. Rajah 7.6 : Keratan atur cara buku pelawat 142 Rajah 7.7 : Keratan atur cara penyambungan ke pangkalan data 7.13 Pengaturcaraan Laman Web GIS Bahasa pengaturcaraan yang digunakan untuk membangunkan laman web GIS adalah JavaScript dan HTML. JavaScript direka bentuk untuk menambahkan unsur interaktif pada dokumen HTML. Ini kerana pembinaan dokumen HTML beserta JavaScript dapat menjana kandungan yang interaktif dan dinamik. Pengaturcaraan dan pengubahsuaian untuk pemaparan maklumat spatial dan elemenelemen GIS dalam sistem ini pula adalah dilakukan pada beberapa fail. Antara fail yang paling penting adalah ArcIMSparam.js. Fail ini mengandungi kesemua pembolehubah global yang mendefinisikan bentuk antara muka mahupun aktiviti bagi keseluruhan sistem peta interaktif. Rupa antara muka bagi laman web sistem ini menggunakan pandangan HTML dihasilkan pada fail viewer.htm. Rajah 7.8 dan Rajah 7.9 merupakan keratan atur cara dalam fail ArcIMSparam.js untuk mentakrifkan Map Service yang digunakan untuk pemaparan peta utama. Rajah 7.8 : Keratan atur cara mentakrifkan Map Services 143 Rajah 7.9 : Keratan atur cara menetapkan koordinat paparan peta 7.14 Kesimpulan Fasa perlaksanaan sistem ini melibatkan proses-proses teknikal dan pengaturcaraan. Proses-proses ini memerlukan penganalisaan yang terperinci dalam menghasilkan sistem yang dikehendaki. Fasa ini adalah lebih mudah dilaksanakan sekiranya fasa analisa dan reka bentuk sistem dilaksanakan dengan berkesan. Pemilihan perkakasan dan perisian yang sesuai adalah sangat penting supaya bersesuaian dengan sistem yang hendak dibangunkan dan perlu dikonfigurasi dengan berhati-hati dan betul. Jika ianya bertepatan , maka, fasa pembangunan sistem akan menjadi lebih lancar. BAB 8 HASIL, PENGGUNAAN DAN PENGUJIAN CCIS 8.1 Pendahuluan Langkah terakhir dalam perlaksanaan CCIS adalah menggunakan sistem maklumat yang dibangunkan serta melakukan pengujian terhadap sistem untuk menguji keberkesanan, keupayaan dan kecapaian sistem dari segi pertanyaan, pencarian dan pemaparan maklumat serta kemampuan dalam memberi keputusan yang dikehendaki dengan cepat dan tepat. Hasil kajian ini terdiri daripada dua bahagian. Bahagian yang pertama merupakan bahagian laman web umum manakala bahagian yang kedua pula merupakan bahagian utama di dalam kajian ini iaitu laman web peta interaktif GIS yang telah dibangunkan menggunakan perisian ArcIMS 3.1. Dalam bab ini pengujian terhadap penggunaan CCIS turut dilakukan bagi menguji dan melihat keupayaan sistem ini dalam memberi dan menjawab hasil analisis yang dikehendaki dalam bentuk maklumat spatial dan atribut. Selain daripada itu, ujikaji penggunaan CCIS dari segi perlaksanaan paparan data dan pencapaian maklumat kepada pengguna juga turut dilakukan. 145 8.2 Laman Web Umum Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian Laman web umum merupakan laman web menjadi antara muka pertama yang akan dicapai oleh pengguna apabila mengakses sistem. Antaramuka laman utama ini memaparkan pautan informasi dan maklumat berkaitan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Negeri Melaka yang dibangunkan secara atas talian (Rajah 8.1(a) & (b)). Jadual 8.1 menerangkan fungsi-fungsi tersebut. 4 2 1 3 3 1 2 Rajah 8.1 (a) : Paparan laman utama sistem 146 5 6 Rajah 8.1 (b) : Paparan laman utama sistem Jadual 8.1 : Penerangan fungsi-fungsi dalam laman web utama No. Penerangan 1 Menu-menu yang terdapat dalam laman web. 2 Pautan atau capaian ke jabatan-jabatan kerajaan yang berkaitan. Membawa pengguna terus kepada laman berkaitan tanpa perlu menaip alamat laman tersebut. 3 Berita atau pengumuman terkini untuk maklumat pengguna dan pihak pengurusan. 4 Tarikh dan waktu semasa. 5 Informasi secara ringkas berkaitan penggunaan, pendaftaran dan pembayaran secara atas talian Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Negeri Melaka (CCIS). 6 Menunjukkan bilangan pengunjung laman web. Penerangan lebih lanjut berkaitan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian (CCIS) akan dipaparkan pada menu profil iaitu pengenalan bagi bahagian antara muka laman web yang kedua. Modul ini seterusnya terbahagi kepada dua bahagian yang menerangkan definasi, konsep, latar belakang secara 147 ringkas berkenaan maklumat CCS untuk Sistem Kadaster Berkoordinat manakala CCIS pula menerangkan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian (Rajah 8.2). Secara tidak langsung, paparan ini akan memberi informasi dan gambaran yang lebih jelas khususnya kepada pengunjung-pengunjung umum dan amnya kepada pengguna-pengguna komuniti ukur laman web sistem ini. 1 Rajah 8.2 : Paparan laman profil Jadual 8.2 : Penerangan antara muka web kedua laman profil No. Penerangan 1 Memberi maklumat dengan lebih lanjut berkaitan sistem yang dibangunkan secara atas talian ini. Menu profil terbahagi kepada dua iaitu CCS dan CCIS : i. Klik menu profil untuk paparan pengenalan laman ini. ii. Klik menu profil→CCS : untuk paparan maklumat Sistem Kadaster Berkoordinat. iii. Klik menu profil→CCIS : untuk paparan maklumat Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian. 148 8.2.1 Pihak Pengguna Sistem Maklumat Kawalan Kadaster atau Cadastal Control Information System (CCIS) menyediakan peta interaktif kepada pengguna untuk mengakses maklumat berkaitan kawalan kadaster dan melihat paparan peta secara atas talian. Maklumat lengkap kawalan kadaster (mengandungi koordinat stesen gps, pelan akui, pelan lakaran dan pelan lokasi yang berkaitan) hanya boleh diakses oleh pengguna yang mendaftarkan diri dan telah diaktifkan akaunnya sebagai ahli CCIS. Untuk memudahkan pentadbir sistem, beberapa maklumat asas seperti nama atau nama syarikat, alamat, nombor telefon, e-mel dan maklumat log masuk seperti kata nama, kata laluan dan pengesahan kata laluan perlu diisi dengan lengkap oleh pengguna yang ingin menjadi ahli CCIS berdaftar (Rajah 8.3(a), (b), (c) & (d)). Jadual 8.3 : Penerangan antara muka web ketiga laman daftar No. Penerangan 1 Maklumat asas berikut perlu diisi oleh pengguna yang ingin mendaftar sebagai ahli. 2 Pendaftaran bagi kata nama dan kata laluan pengguna yang ingin mendaftar sebagai ahli. Pengesahan kata laluan perlu diisi oleh pengguna untuk memastikan kata laluan yang ingin didaftar. Kata nama dan kata laluan ini perlu dilakukan untuk log masuk ke dalam sistem sebagai ahli CCIS yang berdaftar. 3 Setelah semua maklumat asas dan log masuk diisi dengan lengkap oleh pengguna, klik butang hantar untuk paparan seterusnya. 4 Sekiranya pengguna ingin membuat pembetulan pada maklumat asas atau maklumat log masuk, klik butang batal untuk memasukkan semula maklumat. 5 Paparan yang menunjukkan pengguna telah mengisi maklumat asas dan maklumat log masuk dengan lengkap dan proses pendaftaran telah selesai. Pengguna akan menjadi ahli CCIS yang berdaftar setelah akaun diaktifkan oleh pihak pentadbir sistem CCIS. 149 6 Paparan mesej : mesej pemberitahuan jika ada diantara maklumat asas atau maklumat log masuk yang dihantar tidak lengkap. 7 Paparan yang menunjukkan proses pendaftaran gagal. Kesilapan pengguna dalam mengisi maklumat asas atau maklumat log masuk yang dihantar akan dinyatakan. 1 2 4 3 Rajah 8.3 (a) : Paparan laman daftar 150 5 Rajah 8.3 (b) : Paparan proses pendaftaran keahlian telah selesai 6 Rajah 8.3 (c) :Paparan mesej maklumat pendaftaran keahlian tidak lengkap 151 7 Rajah 8.3 (d) : Paparan proses pendaftaran keahlian mengandungi kesilapan Sekiranya maklumat asas dan maklumat log masuk yang dihantar oleh pengguna mengandungi kesalahan, proses pendaftaran dianggap gagal. Kesilapan pengguna turut dinyatakan dalam paparan antara muka (Rajah 8.3 (d)). Laman pendaftaran keahlian akan dipaparkan semula secara automatik. Maklumat asas dan maklumat log masuk perlu diisi dan dihantar semula sehingga antara muka menunjukkan proses pendaftaran keahlian telah selesai dipaparkan. Ahli CCIS berdaftar bermaksud pengguna yang telah mendaftar dan mempunyai rekod dalam maklumat pendaftaran keahlian dalam sistem ini. Mereka adalah pengguna yang telah diaktifkan akaunnya oleh pihak pentadbir sistem. Kata nama dan kata laluan yang telah didaftar perlu dimasukkan di ruangan bahagian menu ahli untuk paparan peta interaktif CCIS yang mengandungi maklumat kawalan kadaster yang lengkap (Rajah 8.4(a)). Rajah 8.4 (b) adalah paparan yang akan di tunjukkan sekiranya kata nama dan kata laluan yang tidak sepadan dimasukkan. Jadual 8.4(a) menerangkan setiap fungsi-fungsi yang terdapat dalam laman ini. 152 1 2 3 Rajah 8.4 (a) : Paparan laman ahli 4 Rajah 8.4 (b) : Paparan log masuk atau login semula 153 Jadual 8.4(a) : Penerangan antara muka web keempat laman ahli No. Penerangan 1 Pengguna yang belum mendaftar sebagai ahli CCIS dan pengguna yang masih belum diaktifkan akaunnya oleh pihak pentadbir sistem masih boleh mengakses ke versi percubaan peta interaktif CCIS dengan cara klik pautan yang terdapat di ruangan ini. 2 Pautan ke laman daftar bagi memudahkan pengguna baru yang berminat untuk mendaftar sebagai ahli CCIS. 3 Ruang log masuk atau login bagi memasuki sistem peta interaktif CCIS. Pengguna aktif perlu memasukkan kata nama dan kata laluan seperti yang telah didaftarkan kemudian klik butang hantar. 4 Pengguna akan dapat melihat paparan pada Rajah 8.4 (b) jika kata nama dan kata laluan tidak sepadan. Pengguna diminta memasukkan semula kata nama dan kata laluan yang betul kemudian klik butang hantar. Sekiranya kata nama dan kata kunci yang sepadan dimasukkan paparan pada Rajah 8.4 (c) akan ditunjukkan. Peta interaktif CCIS tanpa maklumat kawalan kadaster yang lengkap masih boleh diakses untuk versi percubaan pengguna yang belum mendaftar atau akaunnya belum diaktifkan oleh pentadbir sistem. Maklumat peribadi adalah bahagian pertama yang akan dipaparkan dalam laman ini (Rajah 8.4 (d)). Penerangan akan di jelaskan dalam Jadual 8.4 (b). 154 1 2 3 Rajah 8.4(c) : Paparan sekiranya kata nama dan kata kunci yang sepadan dimasukkan 4 Rajah 8.4 (d) : Paparan bagi menu profil peribadi 155 Jadual 8.4 (b) : Penerangan bagi fungsi-fungsi dalam rajah 8.4 (c) dan (d) No Penerangan 1 Di bahagian ini pengguna boleh mengemaskini maklumat melalui pautan profil peribadi, melakukan pembayaran secara atas talian melalui menu maklumat pembayaran dan melawati peta interaktif CCIS. Bagi ahli CCIS yang belum diaktifkan akaunnya oleh pihak pentadbir sistem, menu peta interaktif CCIS yang dipaparkan adalah tidak lengkap iaitu tidak mengandungi maklumat koordinat GPS. 2 Menu untuk pautan log keluar dari laman ini. Secara automatik paparan kembali ke laman utama sistem. 3 Paparan bagi menu profil peribadi. Pengguna boleh mengemaskini maklumat diri di bahagian ini. 4 Selain dari maklumat asas, pengguna juga boleh menukar atau memperbaharui kata nama dan kata kunci di bahagian menu profil peribadi (Rajah 8.4 (d)). Bagi pengguna yang telah berdaftar dan akaunnya telah diaktifkan oleh pentadbir sistem Rajah 8.4 (e) akan dipaparkan. Perbezaan adalah dari segi menu ke pautan peta interaktif CCIS yang lengkap. 156 Rajah 8.4 (e) : Paparan sekiranya kata nama dan kata kunci yang sepadan dimasukkan bagi ahli CCIS yang telah diaktifkan akaunnya Kemudahan pembayaran secara atas talian disediakan kepada ahli CCIS yang berminat untuk memperolehi maklumat kawalan kadaster yang dikehendaki. Jadual 8.4 (c) menerangkan fungsi- fungsi yang terdapat dalam menu maklumat pembayaran. 157 Jadual 8.4 (c) : Penerangan fungsi- fungsi menu maklumat pembayaran No Penerangan 1 Pembayaran secara atas talian dapat dilakukan dengan klik maklumat pembayaran (Rajah 8.4 (f)). Pengguna boleh membuat pembayaran ke no akaun bahagian kewangan pentadbir sistem melalui : 2 i. Kad Kredit – Visa. ii. Tunai – Deposit tunai atau Maybank2u. Maklumat yang perlu di isi oleh pengguna yang membuat pembayaran secara transaksi deposit tunai (Rajah 8.4 (g)). 3 Maklumat yang perlu di isi oleh pengguna yang membuat pembayaran tunai melalui transaksi Maybank2u (Rajah 8.4 (h)). 4 Maklumat yang perlu di isi oleh pengguna yang membuat pembayaran secara kad kredit Visa (Rajah 8.4 (i)). 5 Apabila proses pembayaran secara tunai dilakukan dengan sempurna maka proses pembayaran telah selesai. Paparan seperti Rajah 8.4 (j) akan ditunjukkan. Pada masa ini pihak pentadbir sistem memerlukan sedikit masa untuk pengesahan pembayaran dan sebelum memberi maklum balas kepada pengguna. 6 Paparan sekiranya proses pembayaran secara kad kredit selesai dilakukan (Rajah 8.4 (k)). 7 Pengguna boleh melakukan semakan semula maklumat pembayaran dengan memasukkan kata kunci atau password di bahagian ini. Kemudian paparan seperti Rajah 8.4 (l) akan ditunjukkan. 8 Paparan semakan maklumat pembayaran secara atas talian melalui kad kredit Visa. 9 Semakan semula maklumat pembayaran secara tunai boleh juga dilakukan dengan klik menu maklumat pembayaran semula dan paparan seperti Rajah 8.4 (m) menunjukkan pembayaran masih dalam tempoh pengesahan oleh pihak pentadbir sistem. 158 1 Rajah 8.4 (f) : Paparan bagi menu maklumat pembayaran 2 Rajah 8.4 (g) : Pembayaran secara deposit tunai 159 3 Rajah 8.4 (h) : Pembayaran tunai melalui transaksi Maybank2u 4 Rajah 8.4 (i) : Pembayaran secara kad kredit Visa 160 5 Rajah 8.4 (j) : Paparan sekiranya proses pembayaran secara tunai selesai 6 7 Rajah 8.4 (k) : Paparan proses pembayaran secara kad kredit selesai 161 8 Rajah 8.4 (l) : Paparan semakan semula maklumat pembayaran kad kredit 9 Rajah 8.4 (m) : Paparan semakan semula maklumat pembayaran tunai 162 Klik menu pautan ‘Sistem CCIS’, paparan seperti Rajah 8.4 (n) di bawah akan di lihat bagi pengguna yang tidak berdaftar atau ahli CCIS yang belum di aktifkan akaunnya oleh pentadbir sistem. Untuk keluar dari peta interaktif CCIS, pengguna perlu klik menu ‘HOME’. Paparan menunjukkan kembali ke laman utama sistem. Rajah 8.4 (n) : Peta interaktif CCIS tanpa maklumat lengkap Untuk sebarang kemusykilan yang dianggarkan dan telah dikaji oleh pihak pentadbir sistem sebagai soalan yang kerap diajukan maka satu menu khas telah diwujudkan dalam sistem ini iaitu laman soalan lazim. Bagi mengemukakan sebarang cadangan, aduan ataupun pertanyaan lain, menu hubungi kami seperti dalam Rajah 8.5 telah disediakan. Semua pengunjung Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian iaitu pengguna atau ahli CCIS berdaftar boleh menggunakan kemudahan ini dengan cara memilih kategori sama ada cadangan, aduan atau pertanyaan. Kemudian masukkan alamat e-mel dan cadangan, aduan atau pertanyaan dalam ruang yang telah disediakan. Setelah selesai, klik butang hantar atau sekiranya terdapat pembetulan klik butang batal (Rajah 8.6). 163 Rajah 8.5 : Paparan laman bagi menu hubungi kami Rajah 8.6 : Paparan proses penghantaran cadangan telah selesai 164 Rajah 8.7 menunjukkan paparan bagi menu buku pelawat. Di bahagian ini pengguna sistem boleh memberikan sebarang komen atau coretan berkaitan sistem. Pengguna hanya perlu mengisi nama, emel dan coretan di ruang yang disediakan. Setelah selesai, klik butang hantar. Rajah 8.7 : Paparan laman menu buku pelawat Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Negeri Melaka telah dibangunkan secara atas talian untuk memudahkan pihak pengguna memperolehi segala maklumat berkaitan tanpa mengira tempat dan masa. Bagaimanapun ianya adalah tertakluk di bawah polisi kerahsiaan pihak pentadbir sistem CCIS ini. 8.2.2 Pentadbir Sistem Untuk membolehkan pengemaskinian data oleh pentadbir sistem, pengguna iaitu pihak yang menguruskan segala operasi bagi Sistem Maklumat Kawalan 165 Kadaster Negeri Melaka secara atas talian ini perlu log masuk terlebih dahulu melalui antara muka pada laman ahli dengan memasukkan kata nama dan kata laluan (Rajah 8.8). Rajah 8.8 : Paparan log masuk pentadbir sistem Rajah 8.9 menunjukkan paparan laman yang akan dikemas kini oleh pentadbir sistem. Rujuk jadual 8.5 untuk penerangan fungsi yang terdapat dalam antara muka modul tersebut. Jadual 8.5 : Penerangan fungsi- fungsi laman pengemaskinian untuk pentadbir sistem No. Penerangan 1 Menu- menu yang terdapat dalam modul ini adalah seperti pengemaskinian keahlian, maklum balas pengguna dan menu pautan log keluar dari laman ini. 166 2 Ruang carian rekod keahlian melalui kata nama bagi memudahkan pentadbir. 3 Menu untuk melihat paparan rekod keahlian secara menyeluruh. 4 Senarai maklumat ahli CCIS yang berdaftar. Turut dinyatakan disini kata nama, nama, cara bayaran, operasi dan tarikh daftar. Bagi pengguna yang baru mendaftar arahan operasi adalah tidak aktif. Operasi akan berubah kepada aktif dari tidak aktif apabila pentadbir klik pada ruangan operasi. Ini menunjukkan akaun bagi pengguna tersebut telah diaktifkan. 5 Untuk melihat maklumat pembayaran, pentadbir sistem perlu klik pada bahagian cara bayaran bagi ahli CCIS tersebut. 1 2 3 4 5 Rajah 8.9 : Laman pengoperasian pentadbir sistem bagi menu keahlian Rajah 8.10 akan dipaparkan apabila pentadbir sistem klik pada menu maklum balas pengguna. Menu ini berfungsi untuk memberi respon pada cadangan, aduan dan pertanyaan yang telah dikemukakan oleh pengguna melalui emel. 167 Rajah 8.10 : Laman pengoperasian pihak pentadbir sistem bagi menu maklum balas pengguna Untuk membalas sebarang kategori cadangan, aduan atau pertanyaan yang telah dikemukakan pengguna, pihak pentadbir sistem perlu klik pada ruangan emel atau cadangan. Pentadbir sistem akan memberi maklum balas dalam ruangan yang telah disediakan (Rajah 8.11). Setelah selesai pentadbir akan klik pada butang hantar. Paparan seperti Rajah 8.12 akan dapat dilihat. 168 Rajah 8.11 : Paparan ruangan maklum balas oleh pentadbir sistem Rajah 8.12 : Paparan maklum balas dari pentadbir sistem 169 Rajah 8.13 : Paparan operasi yang dilakukan oleh pihak pentadbir Berdasarkan Rajah 8.13, sekiranya status pengguna adalah baru ini bermakna pentadbir belum menyemak maklum balas pengguna. Apabila pentadbir telah menyemak maklum balas pengguna, status akan ditukarkan kepada dalam semakan. Apabila pihak pentadbir telah melaksanakan tindakan atau respon kepada pengguna itu dan menghantar maklum balas, status akan berubah kepada selesai. 8.3 Laman Web Peta Interaktif Cadastral Control Information System (CCIS) Peta interaktif yang telah dibangunkan ini merupakan bahagian yang kedua dan merupakan bahagian yang utama di dalam pembangunan sistem GIS berasaskan web ini. Laman web GIS membenarkan pemaparan maklumat spatial yang lebih dinamik dan interaktif. Terdapat 6 bahagian di atas peta interaktif ini. Bahagian pertama merupakan tajuk (title frame) bagi peta interaktif ini. Ini diikuti dengan satu rangka yang memuatkan toolbar yang memainkan peranan fungsi-fungsi GIS untuk 170 peta interaktif, bahagian ketiga pula menyediakan ruang paparan peta ataupun mapframe, bahagian keempat pula menyediakan ruang untuk layer list dan legend dan bahagian kelima pula merupakan ruang yang berperanan untuk memaparkan hasil daripada pertanyaan-petanyaan yang dibuat menggunakan fungsi-fungsi GIS. Rajah 8.14 menunjukkan hasil laman web GIS kawalan kadaster Negeri Melaka. Rajah 8.14 : Peta interaktif kawalan kadaster negeri Melaka 8.4 Fungsi - Fungsi GIS Untuk Peta Interaktif CCIS Fungsi- fungsi yang terdapat dalam laman web GIS merupakan kemudahan yang telah disediakan untuk memudahkan pengguna membuat penjelajahan ke atas peta dan maklumat spatial. Melalui fungsi- fungsi yang telah disediakan ini, peta dapat digunakan secara interaktif. Antara fungsi- fungsi yang terdapat di dalam laman web GIS ini termasuklan fungsi zoom, fungsi pan, identify, dan beberapa lagi tool-tool lain yang turut disertakan. Jadual 8.6 menunjukkan sebahagian fungsifungsi ataupun toolbar yang terdapat di dalam peta interaktif CCIS. 171 Jadual 8.6 : Fungsi- fungsi toolbar dalam web GIS Tool Fungsi Navigation Kemudahan perkakasan untuk navigasi atau penjelajahan terhadap peta. Ikon Zoom In ini berperanan untuk memberi paparan peta yang lebih besar. Ikon Zoom Out berperanan untuk menunjukkan paparan peta dengan skala yang lebih kecil. Merupakan fungsi Pan yang berperanan untuk menggerakkan peta ke paparan yang dikehendaki. Ikon Full View disediakan untuk mengembalikan kepada paparan peta yang asal atau dengan kata lain memaparkan keseluruhan peta. Ikon Last View berfungsi untuk mengembalikan pemaparan peta kepada keadaan zoom yang dilakukan sebelum ini. Queries Kemudahan perkakasan yang disediakan untuk melakukan pertanyaan. Fungsi Identify ini berperanan untuk melihat maklumat spatial dan atribut yang dikehendaki. Ikon Query berperanan untuk mengenalpasti objek melalui pilihan yang dikehendaki. Ikon Line/Poly berfungsi untuk select objek spatial menggunakan line atau polygon. Ikon Clear Selection disediakan untuk mengembalikan pemilihan kepada keadaan yang asal. Tools Kemudahan perkakasan untuk paparan. Ikon Legend untuk menunjukkan kandungan maklumatmaklumat spatial dalam peta. Ikon Overview ini pula berperanan untuk menunjukkan keseluruhan paparan peta dalam satu tetingkap kecil. Ikon Extract disediakan bertujuan untuk mengekstrak data yang dikehendaki. 172 Cadastre Plan Kemudahan perkakasan untuk paparan pelan yang berkaitan. Ikon Sketch berfungsi untuk paparan pelan lakaran. Ikon Location berfungsi untuk paparan pelan lokasi. Ikon Certified berfungsi untuk paparan pelan akui. 8.5 Pengujian Sistem Sesebuah sistem yang telah siap dibina berserta pengkodannya adalah amat penting diikuti dengan pengujian, penyenggaraan dan pembetulan kerana ianya juga aspek utama bagi menjamin sistem yang berkualiti. Pengujian merupakan salah satu proses yang penting bagi menguji kualiti sistem yang dibangunkan. Merujuk kepada objektif sistem dibangunkan, pengujian dapat dilakukan dengan lebih lancar. Selain itu, pengujian juga merupakan satu proses mengesan ralat yang mungkin wujud dari segi interaksi antara modul dengan komponen lain termasuk perkakasan. Pengujian dibuat untuk memastikan sistem melaksanakan fungsi yang telah ditetapkan di awal pembangunan sistem dan memenuhi keperluan pengguna. Namun begitu, pengujian tidak dapat memastikan bahawa sistem benar-benar bebas ralat kerana pengujian bergantung kepada kemampuan dan kebijaksanaan pembangun dalam mengendalikan pengujian dan juga perisian yang digunakan. Pengujian sistem perlu dilakukan bagi memastikan sistem yang dibangunkan dapat memenuhi kehendak pembangun seperti yang dirancang dan kurang ralat. Ralat boleh menyebabkan sesuatu operasi dalam sistem akan terjejas atau prosesproses di dalam sistem tidak dapat berfungsi dengan lancar dan baik. Pengujian biasanya dibuat ke atas modul yang terdapat dalam sistem secara berturutan sekiranya terdapat kaitan antara satu modul dengan modul yang lain. Selain pengujian terhadap modul-modul, pengujian selebihnya banyak bergantung kepada kehendak pembangun. Matlamat pengujian adalah untuk mengesahkan semua komponen yang ada di dalam sistem diintegrasikan dengan baik. Sekiranya terdapat ralat semasa pengujian sistem, pembetulan sistem masih boleh dilakukan. Walaupun 173 fasa pengujian agak membosankan pembangun, ia adalah siri yang utama dalam memastikan keberkesanan sistem yang dibina berfungsi dengan baik. 8.6 Pengujian Laman Web Umum Pengujian laman web umum ialah pengujian yang dibuat ke atas modul dan submodul iaitu unit-unit yang terdapat di dalam Sistem Maklumat Kawalan Kadaster yang dibangunkan secara atas talian (CCIS) ini secara berasingan. Unit-unit yang diuji melibatkan unit yang membawa kepentingan yang paling maksimum kepada CCIS. Setiap unit dan modul yang terdapat dalam sistem perlu diuji agar ianya bebas daripada ralat. Proses ini perlu dilakukan pada peringkat awal agar ianya tidak mengganggu fungsi-fungsi lain. Satu unit sistem ini terdiri daripada fungsi-fungi atau pun proses. Pengujian unit-unit kecil ini termasuklah pengujian terhadap capaian terhadap pangkalan data serta penghantaran maklumat antara pelayan dan pelanggan. Pengujian unit adalah amat penting memandangkan unit-unit kecil inilah yang membangunkan sesuatu modul. Oleh itu, jika terdapat ralat pada unit-unit kecil ini, kemungkinan modul juga akan turut menghadapi masalah yang sama. 8.6.1 Pengujian Pangkalan Data Oleh kerana laman web umum Sistem Maklumat Kawalan kadaster Secara Atas Talian (CCIS) ini melibatkan penggunaan pangkalan data, pengujian pangkalan data adalah amat penting dilakukan oleh pembangun. Dalam memastikan pangkalan data CCIS berfungsi dengan stabil, di antara pengujian yang telah dilakukan ialah membenarkan pengguna mengemaskini maklumat profil peribadi, dan menyemaknya semula di bahagian editor pangkalan data phpMyAdmin bagi memastikan kesamaan tindakan tersebut berlaku secara selari. 174 8.6.2 Pengujian Integrasi Pengujian integrasi adalah pengujian terhadap subsistem. Pengujian ini dilakukan untuk mengintegrasikan unit-unit kecil dan modul seperti yang telah dirancang dalam fasa reka bentuk. Pengujian subsistem dilakukan terlebih dahulu sebelum sistem diuji sepenuhnya. Pengujian subsistem ini dilakukan untuk memastikan data yang dimasukkan dapat bergerak serta dicapai melalui antara muka sistem. Setelah itu, pengujian sistem yang dijalankan melibatkan keseluruhan sistem. Ianya untuk memastikan pergerakan antara subsitem berjalan dengan lancar dari satu antara muka ke antara muka yang lain. Berikut adalah contoh- contoh modul di mana pengujian telah dilakukan : - i. Modul pendaftaran. Modul pendaftaran ini perlu dilalui oleh pengguna yang ingin mebuka akaun sebagai ahli CCIS. Ini kerana hanya ahli CCIS yang berdaftar dan telah diaktifkan akaunnya oleh pihak pentadbir sahaja dibenarkan mengakses maklumat lengkap peta interaktif kawalan kadaster iaitu perkhidmatan utama yang disediakan pada sistem ini. Mereka perlu memasukkan maklumat peribadi sebagai simpanan rekod keahlian yang berurusan dalam sistem ini. Jika pengguna tidak mengisi maklumat yang lengkap, satu mesej ralat akan dipaparkan seperti di Rajah 8.15 di bawah. Rajah 8.15 : Contoh mesej ralat semasa mengisi maklumat pendaftaran 175 Jadual 8.7 : Pengujian unit / sub modul pendaftaran Modul Sub Modul Pengujian Hasil Keputusan Jangkaan Pendaftaran Pengguna baru Pengguna Paparan proses Sah mendaftar untuk mengisi pendaftaran membuka akaun maklumat telah selesai sebagai dan berjaya ahli dengan lengkap. CCIS. dilakukan. Pengguna akan di maklumkan setelah akaun disahkan. ii. Modul ahli / login. Kesemua pengguna sistem ini termasuklah pentadbir serta pelanggan atau pengunjung sistem perlu memasukkan kata nama serta kata laluan yang betul dan sepadan sebelum melakukan aktiviti yang seterusnya dalam sistem ini. Kata nama serta kata laluan ini akan disemak dengan pangkalan data dan jika maklumat yang dimasukkan adalah tepat, sistem akan mengesahkan pengguna. Pengguna akan diarahkan ke halaman yang sepatutnya mengikut jenis pengguna yang telah ditetapkan iaitu pentadbir dan pelanggan sistem (ahli CCIS berdaftar atau pengunjung biasa). Jika terdapat salah satu maklumat yang dimasukkan salah, mesej ralat akan dipaparkan (Rajah 8.16). 176 Rajah 8.16 : Pengguna perlu masukkan semula kata nama dan kata laluan Jadual 8.8 : Pengujian sub modul ahli / login Modul Sub Modul Pengujian Hasil Keputusan Jangkaan Ahli Login / Pentadbir Kata nama dan Paparan kata bagi Sah laluan menu sepadan maklumat dimasukkan. keahlian dan menu maklum balas pengguna. 177 Ahli CCIS Kata nama dan Paparan aktif – telah kata mendaftar laluan menu bagi Sah profil yang sepadan peribadi, menu sebagai ahli dimasukkan. maklumat CCIS dan pembayaran akaunnya telah secara atas diaktifkan. talian, menu peta interaktif CCIS dengan maklumat yang lengkap. Ahli CCIS Kata nama dan Paparan tidak aktif – kata bagi Sah laluan menuprofil telah sepadan yang peribadi, menu mendaftar dimasukkan. sebagai ahli maklumat pembayaran secara atas akaunnya talian, menu belum peta interaktif diaktifkan. CCIS CCIS tetapi tanpa maklumat yang lengkap. 178 Pengunjung - Menu pautan Sah yang untuk belum berdaftar mendaftar sebagai ahli. Laman kembali ke paparan maklumat pendaftaran. - Menu peta interaktif CCIS versi percubaan tanpa maklumat yang lengkap. Kesimpulan yang dibuat oleh pembangun tentang keseluruhan sistem laman web umum yang telah dihasilkan : - Jadual 8.9 : Penilaian CCIS oleh pembangun Tindakan Penilaian i. Pentadbir Sistem Baik ii. Ahli CCIS Aktif Baik iii. Ahli CCIS Tidak Aktif Baik iv. Pengunjung Tidak Berdaftar Baik 179 8.7 Pengujian Laman Web GIS Pengujian peta interaktif kawalan kadaster negeri Melaka ini merupakan fasa terakhir yang dilakukan oleh pembangun bagi memastikan sistem yang terhasil tidak mengandungi ralat dan sempurna. Pengujian boleh ditakrifkan sebagai satu proses melaksanakan atau menilai sesuatu sistem yang dihasilkan telah memenuhi spesifikasi keperluan yang dikehendaki atau mengenalpasti wujudnya perbezaan antara sistem yang telah dihasilkan dengan sistem yang diharapkan. Pengujian yang dilakukan dalam laman web GIS merupakan pengujian terhadap beberapa fungsi yang telah disediakan dalam peta interaktif dan pengujian terhadap carian ringkas. Antara pengujian-pengujian yang dilakukan ke atas laman web GIS adalah : - Pengujian terhadap paparan peta interaktif. Pengujian terhadap kefungsian sistem. Pengujian terhadap fungsi perhubungan (hyperlinks) Cadastre Plan. 8.7.1 Pengujian Terhadap Paparan Peta Interaktif i. Pengujian fungsi paparan zoom out. Pengujian ini adalah untuk memastikan fungsi zoom out pada peta boleh digunakan. Fungsi ini berperanan untuk memberikan paparan peta dalam skala yang lebih besar. Pengujian terhadap fungsi ini ditunjukkan dalam Rajah 8.17. 180 1. Klik butang zoom out pada menu navigation. 3. Hasil paparan zoom out. 2. Zoom out pada paparan peta. Rajah 8.17 : Pengujian paparan fungsi zoom out ii. Pengujian fungsi paparan zoom in. Pengujian ini menghasilkan paparan peta pada skala yang lebih kecil. Rajah 8.18 menunjukkan hasil daripada pengujian paparan zoom in. 181 1. Klik butang zoom in pada menu navigation. 3. Hasil paparan zoom in. 2. Zoom in pada paparan peta Rajah 8.18 : Pengujian fungsi paparan zoom in iii. Pengujian fungsi paparan pan. Pengujian fungsi paparan pan membenarkan gerakan ke atas peta pada paparan yang dikehendaki. Hasil pengujian ini boleh dilihat pada Rajah 8.19. 182 1. Klik butang pan pada menu navigation. 2. Pan pada paparan peta. 3. Hasil paparan pan. Rajah 8.19 : Pengujian fungsi paparan pan iv. Pengujian fungsi paparan full view. Pengujian fungsi paparan full view untuk mengembalikan kepada paparan peta yang asal atau dengan kata lain memaparkan keseluruhan peta. Hasil pengujian ini boleh dilihat pada Rajah 8.20. 183 1. Klik butang full view pada menu navigation. 3. Hasil paparan full view. 2. Full view pada paparan peta Rajah 8.20 : Pengujian fungsi paparan full view 8.7.2 Pengujian Terhadap Kefungsian Sistem i. Pengujian fungsi identify. Pengujian terhadap fungsi ini adalah untuk memastikan pengguna memperolehi maklumat atribut contohnya berkenaan Stn GPS yang dipilih. Rajah 8.21 menunjukkan pengujian yang dilakukan untuk fungsi identify. 184 2. Identify pada paparan peta contoh Stn GPS CCS126. 1. Klik butang identify pada menu queries. 3. Hasil paparan identify maklumat Stn GPS CCS126. Rajah 8.21 : Pengujian terhadap fungsi identify ii. Pengujian fungsi query. Pengujian terhadap fungsi ini adalah untuk membuat pertanyaan ke atas maklumat yang terdapat dalam pangkalan data melalui pemilihan medan contohnya melalui no Stn GPS. Apabila pertanyaan ingin dibuat, contohnya untuk mencari maklumat Stn GPS CCS003, dengan menggunakan ikon query dan memasukkan parameter yang dikehendaki dalam ruangan sample values, maklumat Stn GPS CCS003 akan dipaparkan (Rajah 8.22). 185 1. Klik butang query pada menu queries. 2. Pilih field yang dikehendaki. Contoh GPS_STN. Masukkan parameter. Klik Add to Query String. Kemudian Execute. 3. Hasil paparan query. Rajah 8.22 : Pengujian terhadap fungsi query iii. Pengujian fungsi extract Pengujian terhadap fungsi ini adalah untuk mengekstrak data atribut dari paparan peta (Rajah 8.23). Data yang di download disimpan dalam satu fail *.zip. Format fail yang di simpan dalam fail ini adalah *.dbf, *.shp, dan *.shx. 186 1. Zoom pada paparan spatial yang dikehendaki. 2. Klik menu Extract 3. Klik butang extract 4. Klik download 5. Data di download ke dalam satu fail *.zip. Format fail dalam fail ini adalah *.dbf, *.shp, *.shx. Rajah 8.23 : Pengujian terhadap fungsi extract 8.7.3 Pengujian Terhadap Fungsi Perhubungan (Hyperlinks) Cadastre Plan Pengujian terhadap fungsi perhubungan dalam sistem ini adalah melibatkan links antara Stn GPS yang di kehendaki dengan cadastre plan iaitu : 187 i. Pengujian fungsi sketch. Pengujian terhadap fungsi ini adalah untuk mendapatkan sketch plan atau pelan lakaran bagi Stn GPS yang diperlukan (Rajah 8.24). 1. Klik butang sketch pada menu Cadastre Plan 2. Klik pada spatial Stn GPS yang dikehendaki. Sketch Plan berkaitan di paparkan. Rajah 8.24 : Hyperlinks bagi paparan sketch plan ii. Pengujian fungsi location. Pengujian terhadap fungsi ini adalah untuk mendapatkan location plan atau pelan lokasi bagi Stn GPS yang diperlukan (Rajah 8.25). 188 1. Klik butang location pada menu Cadastre Plan 2. Klik pada spatial Stn GPS yang dikehendaki. Location Plan berkaitan di paparkan. Rajah 8.25 : Hyperlinks bagi paparan location plan iii. Pengujian fungsi certified. Pengujian terhadap fungsi ini adalah untuk mendapatkan certified plan atau pelan akui bagi Stn GPS yang diperlukan (Rajah 8.26). 189 Rajah 8.27 : Hyperlinks Bagi Paparan Location Plan 1. Klik butang Certified pada menu Cadastre Plan 2. Klik pada spatial Stn GPS yang dikehendaki. Mesej ralat - Certified Plan bagi Stn GPS berkaitan tiada dalam simpanan. Rajah 8.26 : Hyperlinks bagi paparan certified plan 8.8 Kesimpulan Secara keseluruhannya, bab ini menerangkan hasil kajian, penggunaan dan aliran proses pengujian, bagaimana ia dilakukan dan objektif pengujian. Pengujian telah dilakukan terhadap modul-modul yang terdapat dalam kedua-dua sistem. Fasa pengujian dan penilaian ini adalah sangat penting dalam proses pembangunan sistem CCIS ini kerana ia akan melindungi sistem daripada ralat dan kesilapan. Maklumat yang diperolehi dalam fasa ini akan dianalisa, kemudian tindakan pengubahsuaian akan dilaksanakan dengan pengulangan fasa reka bentuk dan perlaksanaan. Selepas beberapa kali melalui fasa pengujian dan penilaian, sistem yang memenuhi keperluan pengguna dapat dihasilkan dalam keadaan bebas daripada ralat. BAB 9 KESIMPULAN DAN CADANGAN 9.1 Pendahuluan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster ini telah dibangunkan secara atas talian bagi mengurus data- data jaringan kawalan kadaster yang telah merujuk kepada sistem koordinat homogen. Kajian ini merupakan satu projek pembentukan sistem pangkalan data GIS untuk penyelenggaraan maklumat kawalan kadaster yang digunakan dalam pengawalan kejituan di dalam ukur kadaster bagi menghadkan selisih yang wujud dan mencegah dari terkumpul semasa pengukuran dijalankan. Antara lain keperluan kawalan kadaster adalah ia dibangunkan untuk meningkatkan kepadatan kawalan ukur kadaster sebagai tambahan kepada rangkaian kawalan ukur sedia ada dan koordinat yang tepat membolehkan aplikasi data ukur digunakan dengan meluas seperti di dalam penyediaan peta utiliti, pelan pembangunan dan pemetaan berskala besar. Sistem CCIS secara atas talian ini dibangunkan berdasarkan objektif-objektif dan skop-skop yang telah digariskan. Bagi menentukan metodologi dan kaedah kajian maka kajian kehendak pengguna telah dijalankan untuk mengenalpasti jenisjenis data yang terlibat, teknik capaian data dan persembahan maklumat yang sesuai digunakan. Berdasarkan faktor-faktor ini, proses metodologi diteruskan dengan mereka bentuk skema konseptual, logikal dan fizikal pembentukan pangkalan data CCIS. Selain itu, pembangunan sistem maklumat umum sebagai modul tambahan 191 juga telah dilakukan supaya menghasilkan satu antara muka pengguna yang baik, berkesan dan bersesuaian dengan kehendak pengguna CCIS secara atas talian. Bab ini seterusnya akan menyentuh beberapa aspek penting yang perlu dibincangkan selepas perlaksanaan dan pengujian sistem iaitu kesimpulan terhadap hasil kajian, kekangan yang dihadapi serta kelebihan dan kelemahan sistem. Selain itu, alternatif dan cadangan bagi memperbaiki kelemahan sistem untuk membantu serba sedikit kajian pada masa akan datang juga akan dibincangkan. 9.2 Hasil Kajian Proses pembangunan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian ini dilakukan dengan amat berhati-hati dengan perlaksanaan aktiviti kajian literatur, perancangan kerja, reka bentuk awalan dan seterusnya melalui proses perlaksanaan dan pengujian yang dilakukan dengan mengambil masa yang agak lama. Oleh itu, diharap perlaksanaan dan pembangunan sistem ini dapat memberi kemudahan kepada pengguna sistem dalam mendapatkan dan mencapai maklumat berkenaan kawalan kadaster negeri Melaka iaitu lokasi yang terlibat dalam kajian ini. Selain itu, pembangunan projek ini banyak memberi kebaikan dan pengalaman kepada pembangun sendiri. 9.3 Kekangan Sistem Kekangan sistem merupakan batasan atau ketidakfungsian sesuatu unit di dalam sistem. Kekangan adalah perkara yang biasa wujud dalam aktiviti pembangunan sistem. Bagi pembangunan sistem cadangan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian ini, beberapa kekangan dan masalah yang wujud semasa proses kajian dilakukan telah dikenalpasti. kekangan yang timbul adalah : Antara masalah dan 192 i. Kekangan kemahiran/pengalaman pembangun. Sistem cadangan yang bakal dibangunkan merupakan satu sistem maklumat berasaskan sistem maklumat geografi. Konsep pembangunan sistem maklumat CCIS secara atas talian adalah agak berlainan dengan sistem maklumat geografi yang biasa dibangunkan kerana sistem ini turut melibatkan gabungan sistem maklumat umum. Sistem maklumat umum ini telah dibangunkan menggunakan bahasa pengaturcaraan PHP. Proses untuk mempelajari bagaimana untuk membuat aturcara dan memanipulasi kedua jenis sistem yang digunakan untuk membangunkan sistem ini adalah memakan masa yang panjang kerana penulis tidak mempunyai pengalaman dengan perkara ini sebelum ini. ii. Kekangan perkakasan dan perisian. Kekangan lain yang timbul adalah kemungkinan yang akan dihadapi oleh penulis dalam menghasilkan sistem yang benar-benar dapat memenuhi keperluan dan kehendak pengguna akhir. Selain itu, penulis juga kurang pasti pakej yang telah dipilih dari segi keperluan perkakasan dan perisian adalah benar-benar stabil atau tidak. Map server yang digunakan, ESRI ArcIMS 3.1 juga tidak menyokong untuk pembangunan analisis GIS seperti analisis jaringan (network analysis) dan memerlukan kuasa pengkomputeran yang tinggi untuk memuaskan fungsi pemaparan disebabkan ia melibatkan penyimpanan dan pemaparan data-data spatial yang besar. 9.4 Kelebihan Sistem Secara keseluruhannya, sistem yang dibangunkan ini mempunyai beberapa kelebihan yang telah dikenalpasti. Kelebihan utama sistem ini adalah keupayaannya untuk membenarkan capaian maklumat spatial dan atribut kawalan kadaster bagi lokasi kajian negeri Melaka secara interaktif. 193 Selain itu, teknologi GIS berasaskan internet yang digunakan juga membolehkan pengurusan data dan seterusnya penyampaian maklumat dapat dilakukan secara lebih efektif dengan bantuan peta interaktif. Melalui peta interaktif, pengguna boleh menjelajah peta dengan bantuan fungsi-fungsi GIS yang disediakan dalam peta. Ini bermakna sistem CCIS secara atas talian ini adalah bersifat userfriendly di mana menu-menu pemaparan maklumat yang mudah untuk kegunaan pengguna telah disediakan. Antara lain kelebihan sistem ini adalah CCIS secara atas talian berupaya mencari maklumat dengan mudah dan cepat tanpa melibatkan banyak arahan yang rumit dan mengelirukan. 9.5 Kelemahan Sistem Oleh kerana sistem yang dibangunkan adalah sistem yang berasaskan internet maka, laman web sistem ini hanya boleh dicapai oleh pengguna yang mempunyai kemudahan internet sahaja. Fungsi-fungsi yang disediakan pada laman web GIS hanya terhad kepada fungsi-fungsi pemaparan dan pertanyan yang ringkas sahaja. Fungsi-fungsi untuk analisis seperti analisis jaringan juga tidak dapat disediakan dalam sistem ini. 9.6 Cadangan Pembaikan Sistem Berdasarkan kekangan-kekangan, kelebihan-kelebihan dan kelemahan sistem, beberapa cadangan pembaikan dicadangkan bagi meningkatkan kualiti Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian pada masa akan datang. Antara cadangan pembaikan yang dicadangkan adalah : i. Merangkumkan lapisan data yang lebih banyak supaya sistem yang akan dibangunkan akan menjadi lebih kompleks dan menggambarkan maklumat kawalan kadaster yang lebih banyak. dapat 194 ii. Maklumat - maklumat atribut untuk setiap lapisan boleh ditambah lagi supaya lebih banyak maklumat yang berkaitan dapat dipaparkan selepas pertanyaan terhadap maklumat spatial tersebut dijanakan. iii. Fungsi-fungsi pertanyaan boleh disediakan dengan pelbagai kriteria dan diskopkan kepada pencarian yang lebih khusus supaya pengguna akan memperolehi maklumat yang diingini denganm mudah. iv. 9.7 Gabungjalinkan dengan sistem maklumat yang lain. Ringkasan Bab ini mengandungi kesimpulan yang diperolehi hasil daripada kajian yang dijalankan serta perbincangan mengenai kelebihan dan kelemahan yang terdapat dalam sistem cadangan yang akan dibangunkan. Secara ringkasnya, proses pembangunan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Secara Atas Talian perlu dilaksanakan dengan teliti untuk memastikan sistem dapat dibangunkan seperti yang diinginkan dan dapat memenuhi spesifikasi keperluan pengguna. Walaupun terdapat beberapa kelemahan yang telah dikenalpasti, diharap berdasarkan cadangan pembaikan yang dinyatakan akan dapat menghasilkan sistem yang lebih baik dan berkualiti pada masa akan datang. RUJUKAN Abd. Majid A. Kadir, Kamaluddin Hj Omar, Kamaluddin Hj Taib dan Mohd Nor Kamaruddin (1986). Map Projection Used for the National Mapping of Peninsular Malaysia. Dept. of. Geod. Sci & Surv., The Ohio State University, Columbus, USA. Term paper. Abd Majid A. Kadir (1997). Toward The Implementation of Coordinated Cadastral System For Malaysia : An Analysis of Results of A Pilot Study In The State of Melaka. Kertas seminar. Abdul Majid Mohamed, Chia Wee Tong dan Chan Hun Seok (1998). Cadastral Reforms in Malaysia. FIG XXI Congress Proceeding, Commission 7. Brighton. Abd Majid A. Kadir, Ghazali Desa, Abdullah Hisham Omar (2000). Prinsip Dan Amalan Maklumat Tanah. Fakulti Kejuruteraan Dan Sains Geoinformasi, Universiti Teknologi Malaysia. Modul Pengajaran. Abd Majid A. Kadir, Shahrum Ses dan Abdullah Hisam Omar (2002). Methodology For The Development of National Digital Cadastral Database. Fakulti Kejuruteraan & Sains Geoinformasi, Universiti Teknologi Malaysia. Report Submitted to the Licensed Land Surveyors Board of Peninsular Malaysia. Abdullah Hisam Omar (2001). Sistem Kadaster Berkoordinat : Sistem Penukaran Pangkalan Data Automatik. Geoinformasi 2001. Pulau Pinang. 196 Abdullah Hisam Omar (2004). Development Of A Coordinated Cadastral System For Peninsular Malaysia. Universiti Teknologi Malaysia. Tesis Doktor Falsafah. Ang Tune Hoe (1999). Satu Kajian Kesesuaian Penggunaan GPS Dalam Ukur Kadaster Di Semenanjung Malaysia. Universiti Teknologi Malaysia. Tesis Sarjana. Burrough PA (1986). Principles of Geographical Information System For Land Resources Assessment. Clarendon Press. Oxford.5-6. Dale (1992). International Conference On Cadastral Reform 1992. Oxford. Clarendon Press. DOLA. (1995). Digital Cadastral Database In Australia. The Australian Surveyor. Technical Report. Vol 40, No. 3, pp 235- 224. Deakin. The Institute of Surveyor Malaysia. Ducker, K.J. and Kjerne D. (1989). Multipurpose Cadastre : Terms and Definitions. 7-8. ESRI (2001). ArcIMS 3.1 : Mapping and GIS for the Internet. ESRI White Paper. Gordon S.R and Gordon J.R (2003). Information System : A Management Approach. Wiley, John & Sons, Incorporated. JUPEM (1992). Pangkalan Data CAMS. Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia, Kuala Lumpur. JUPEM (2001). Malaysia DCDB Out-Sourced Format. Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia, Kuala Lumpur. 197 Keng Ping Chang. (1997). The Design of a Web-based Geographical Information System for Community Participant. Department of Geography : University of Buffalo. Master Thesis. Laudon, K. and Laudon, J. (2003). Management Information System. 8th edition. Prentice Hall. Lim Lee Won (2003). Pembangunan Sistem Maklumat Kawalan Kadaster Bagi Menyokong Sistem Kadaster Berkoordinat Semenanjung Malaysia. Universiti Teknologi Malaysia. Tesis Sarjana. Michael F. Worboys (2004). GIS : A Computing Perspective. 2nd edition. CRC Press. Nik Mohd Zain bin Hj. Nik Yusof (1997). The National Infrastructure for Land Information System (LIS), Applying Information Technology to Improve the Utilization of Land Data in Malaysia. FIG Commission 7 Symposium. Ralph M. Stair and George W. Reynolds (1976). Information Systems. Englewood Cliffs, NJ : Prentice – Hall. Rhind DW (1989). Why GIS ? ARC News Summer. 28-29. Samad Abu (2002). Definition and Realization of A Geocentric Datum For Peninsular Malaysia. Universiti Teknologi Malaysia. Tesis Doktor Falsafah. Shelly G. B., Vermaat M. E. and Walker T. J. (1999). Discovering Computers 2000 : Concepts for a Connected World. International Thomson Publishing. Stanley Aronoff (1989). Geographic Information Systems : A Management Perspective. WDL Publications Ottawa, Canada. 198 Tan Say Kee (1997). Pelarasan Jaringan Kadaster Bersaiz Besar Untuk Menampung Sistem Kadaster Berkoordinat. Universiti Teknologi Malaysia. Tesis Sarjana. Thompson and Ronald Lawrence (2000). Information Technology and Management. McGraw- Hill. Wan Abdul Aziz , Md Nor Kamaruddin , Mustafa Din Subari (1998). Unjuran Peta. Fakulti Kejuruteraan dan Sains Geoinformasi, Universiti Teknologi Malaysia. Monograf Edisi Kedua. Whitten, Jeffrey L., Bently, dan Lonnie D. (1998). Systems Analysis And Design Methods. Prentice Hall. Williamson, I. and Hunter G. (1996a). The Establishment of a Coordinated Cadastre For Victoria. Department of Geomatics, University of Melbourne, Melbourne. A Report for the Office of Surveyor General and the Office of Geographic Data Coordination Department of Treasury and Finance. Williamson, I. (1996b). Coordinated Cadastre : A Key To Building Future GIS. Information System For Success, Melbourne : Proceedings of the Regional Conference On Managing Geographic. pp 60- 69. Williamson I.P (1996c). Report for Geographic Policy and Coordination Victoria. A Land Information Vision For Victoria. Wong Yeak Kuan (1999). Pembangunan Pangkalan Data Sistem Makumat Tanah (LIS) : Kawasan Kajian Sempadan Melaka- Johor. Fakulti Kejuruteraan Geomatik, Universiti Teknologi Malaysia. Tesis Sarjana Muda. Wong Kok Siong (1999). Ke Arah Perlaksanaan Sistem Koordinat Kadaster Homogen Untuk Semenanjung Malaysia . Universiti Teknologi Malaysia. Tesis Sarjana. 199 Yik Khuan Wong (2002). Isu-Isu Pengintegrasian Pangkalan Data Ukur Kadaster Dan Pangkalan Data Pemetaan Kebangsaan. Fakulti Kejuruteraan Dan Sains Geoinformasi, Universiti Teknologi Malaysia. Tesis Sarjana Muda. LAMPIRAN A STESEN KAWALAN KADASTER NEGERI MELAKA GPS Control LAMPIRAN B KONSEP MODEL CCS SEMENANJUNG MALAYSIA LAMPIRAN C STRUKTUR PERLAKSANAAN NALIS Pengguna log on NaLIS NaLIS menyediakan satu direktori yang mengandungi maklumat pangkalan data2 ABT yang berkaitan (metadata). Unit sokongan NaLIS (NaLIS Clearinghouse) NaLIS Gateway Server (data warehousing). Maklumat-maklumat daripada pangkalan data ABT yang berkaitan dicapai oleh pengguna. LAMPIRAN D ALIRAN KERJA PELAYAN - PELANGGAN LAMPIRAN E PROSES PEMBANGUNAN CCIS LAMPIRAN F KITARAN HIDUP CCIS Kajian Kemungkinan Pengumpulan Keperluan Dan Analisis Rekabentuk Modul Percubaan Perlaksanaan Pengesahan Dan Pengujian CCIS LAMPIRAN G KERATAN ATUR CARA