ii
CORAK PERGERAKAN PEJALAN KAKI DAN KESANNYA KE ATAS DAYA
TARIKAN PERNIAGAAN DI JALAN WONG AH FOOK
YONG „ADILAH BT SHAMSUL HARUMAIN
Tesis ini dikemukakan
sebagai memenuhi syarat penganugerahan
Sarjana Sains (Pentadbiran dan Pembangunan Tanah)
Fakulti Geoinformasi dan Harta Tanah
Universiti Teknologi Malaysia
FEBRUARI 2012
iv
‫ﺒﺴﻡﺃﷲﺃﻟﺭﺤﻤﻥﺃﻟﺭﺤﻴﻡ‬
“Dengan Nama Allah Yang Maha Pemurah Lagi Maha Mengasihani,
Segala Puji-Pujiian Hanyalah Bagi Allah S.W.T Tuhan Sekalian Alam dan
Salam Ke Atas Junjungan Besar Nabi Muhammad S.A.W”
Untuk semua ahli keluarga yang telah banyak berkorban dan memberi galakan,
Semoga Allah memberkati usaha dan ibadah yang kita jalani di dunia ini agar
menjadi bekalan berguna di Akhirat kelak, Insyallah.
v
PENGHARGAAN
Dengan nama Allah yang Maha Pemurah lagi Maha Mengasihani, Hanya
kepada Allah saya panjatkan kesyukuran kerana dimurahkan rezeki dan
dipermudahkan perjalanan sepanjang saya bergelar seorang mahasiswi di Universiti
Teknologi Malaysia. Sekalung penghargaan saya harus berikan kepada pensyarahpensyarah dan staf pentadbiran di Jabatan Pentadbiran dan Pembangunan Tanah
yang selalu menyumbangkan buah fikiran dan galakan. Saya juga harus berterima
kasih kepada Majlis Bandaraya Johor Bahru yang telah membantu saya sewaktu
mengumpulkan data bagi menyiapkan tesis ini.
Sepanjang saya bergelar mahasiswi di universiti ini, saya telah menjalani
banyak pengalaman berharga yang tidak mungkin saya akan lupakan. Saya telah
belajar erti kesabaran, persahabatan, kesyukuran dan juga kematangan. Proses
menyiapkan kajian ini telah melalui suatu perjalanan yang amat sukar dan saya harus
bersyukur kepada Allah, Yang Maha Kuasa kerana telah menunjukkan jalan dan
memberikan ketenangan kepada saya dalam menyiapkan kajian ini. Terima Kasih
kepada, Profesor Dr. Sr. Megat Mohd Ghazali, Profesor Dr. Noor Sharipah dan Dr.
Norhaya yang memberikan nasihat bagi menyempurnakan tesis ini
Saya juga amat bersyukur kepada Sekolah Pengajian Siswazah yang telah
menganugerahkan saya biasiswa dan ianya telah membantu saya menyiapkan tesis
ini. Akhir sekali, saya berterima kasih kepada semua orang yang mendoakan
kejayaan saya. Insyallah.
vi
ABSTRAK
Corak pergerakan pejalan kaki di dalam kawasan pusat bandar dipengaruhi
oleh pelbagai faktor. Di antaranya ialah hala tuju, motivasi, keselesaan, keselamatan
dan banyak lagi faktor penyumbang yang memberi kesan terhadap corak pergerakan
pejalan kaki. Nodus atau tumpuan utama seperti Kompleks Kastam dan Imigresen di
Johor Bahru adalah di antara satu faktor lagi yang memberi kesan ke atas corak
pergerakan pejalan kaki. Elemen nodus adalah tumpuan utama yang menarik pejalan
kaki untuk berjalan ke arahnya. Oleh itu, apabila nodus Kompleks Kastam dan
Imigresen Johor Bahru berpindah pada tahun 2009, terdapat pelbagai rungutan
terutamanya dari pihak peniaga di Jalan Wong Ah Fook mengenai kekurangan
jumlah pejalan kaki. Perpindahan nodus telah menyebabkan perubahan terhadap
pergerakan hala tuju pejalan kaki dan ini telah dikatakan menggugat perniagaan
mereka. Objektif kajian ini adalah bagi mengenal pasti keadaan perniagaan di Jalan
Wong Ah Fook sebelum dan selepas Kompleks Kastam dan Imigresen dipindahkan.
Kajian sejarah kawasan perniagaan Jalan Wong Ah Fook dianalisis bagi memahami
perubahan yang berlaku. Objektif analisis ini dijalankan adalah bagi mengenal pasti
jumlah perniagaan yang menurun di dalam kawasan kajian selepas nodus Kompleks
Kastam dan Imigresen berpindah. Objektif yang kedua adalah bagi mengkaji kesan
nodus ke atas corak pergerakan pejalan kaki dan daya tarikan kawasan perniagaan di
Jalan Wong Ah Fook. Pemerhatian dijalankan ke atas pejalan kaki di laluan nodus
yang menjadi tumpuan utama pejalan kaki bagi mengetahui jumlah pejalan kaki dan
corak pergerakan pejalan kaki. Tujuan pengiraan jumlah pejalan kaki ini adalah
mendapatkan data kuantitatif yang perlu bagi analisis perbandingan jumlah pejalan
kaki di antara tahun 2008 dan 2011. Ini adalah bagi mengetahui perbezaan jumlah
pejalan kaki sebelum dan selepas nodus berpindah ke kawasan yang lain. Hasil dari
pemerhatian mendapati perpindahan nodus memberi kesan ke atas arah tuju pejalan
kaki kerana majoriti pejalan kaki bergerak ke arah nodus. Temuramah dijalankan ke
atas pejalan kaki bagi meningkatkan pemahaman pengkaji mengenai arah perjalanan
pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook. Kepentingan menjalankan temuramah adalah
mendapatkan data kualitatif iaitu pendapat pejalan kaki mengenai perpindahan nodus
Kompleks Kastam dan Imigresen dan arah tuju mereka. Temuramah juga turut
dijalankan ke atas peniaga-peniaga. Hasil dari temuramah yang dijalankan mendapati
terdapat perniagaan yang tidak bergantung kepada bilangan pejalan kaki yang lalu
lalang dan tidak mengalami kesan negatif akibat perpindahan nodus. Kesimpulannya,
walaupun secara kuantitatif bilangan perniagaan yang ditutup adalah rendah, secara
kualitatif kajian mendapati nodus membentuk corak pergerakan pejalan kaki namun
tidak menjejaskan kesemua jenis perniagaan.
vii
ABSTRACT
Pedestrian movement patterns in a city are influenced by various factors
including direction, motivation, comfort and safety. Node or focus, for this case
study, Customs and Immigration Complex in Johor Bahru is one other factor that
affects the pattern of pedestrian movement. Nodes related theories are important in
understanding the impact of nodes towards pedestrians and businesses. Nodes are the
main focus for the pedestrian to walk. When Customs and Immigration Complex was
transferred to a new site in 2009, there were numerous complaints, especially from
the business owners at Jalan Wong Ah Fook on the number of pedestrian passing by
their shops. The transfer of the node caused changes in the direction of pedestrian‟s
movement and was said to affect their business. Therefore, the objective of this study
is to identify the business condition at Jalan Wong Ah Fook, before and after the
Customs and Immigration Complex transfer. The historical fact of the business
district at Jalan Wong Ah Fook was analyzed to understand the changes. The
objective of this analysis was to identify the decrease in the number of businesses
within the study area after the transfer of the node to other location. The second
objective is to study the impact on the movement patterns towards pedestrians and to
the attractiveness of the business district along Jalan Wong Ah Fook. The number of
pedestrians and their movement patterns were investigated. The purpose was to
analyse the number of pedestrians between the years 2008 and 2011. This is to find
the differences before and after the nodes transfer. From the observations, it was
found that the transfer of node gives impact on the direction of the pedestrian flow
because the majority of pedestrians move towards the node. Therefore, businesses
that are not located along pedestrian movement have less pedestrians passing by.
Interviews were conducted to enhance the understanding on the direction of
pedestrian in Jalan Wong Ah Fook. The importance of conducting interviews was to
obtain qualitative data and opinion directly from the pedestrians on the impact of the
nodes transfer. Interviews were also conducted on businesses owners within the
study area to find out their opinion. Results from the interviews showed that
businesses that do not depend on pedestrians are less affected by the transfer. In
conclusion, it was found that the number of businesses closure is low and the
location of nodes effect the pedestrian movement patterns, but does not affect all
types of businesses.
viii
ISI KANDUNGAN
BAB
1
PERKARA
MUKA SURAT
PENGESAHAN
i
PENGAKUAN
iv
DEDIKASI
v
PENGHARGAAN
vi
ABSTRAK
vii
ABSTRACT
viii
SENARAI ISI KANDUNGAN
ix
SENARAI JADUAL
xiii
SENARAI GAMBAR
xv
SENARAI CARTA
xvi
SENARAI PETA
xviii
SENARAI RAJAH
xix
SENARAI SINGKATAN
xx
SENARAI LAMPIRAN
xxi
PENGENALAN
1.1
Pengenalan
1
1.2
Persoalan Kajian
3
1.3
Objektif Kajian
3
1.4
Skop Kajian
4
1.5
Kepentingan Kajian
4
1.6
Metolodogi Kajian
5
1.6.1
Peringkat Pertama
5
1.6.2
Peringkat Kedua
5
ix
1.7
1.6.3
Peringkat Ketiga
6
1.6.4
Peringkat Keempat
6
1.6.5
Peringkat Kelima
7
Susun Atur Bab
Carta Metodologi Kajian
2
8
PERHUBUNGAN KAWASAN PERNIAGAAN DI PUSAT BANDAR
DENGAN NODUS DAN PENGARUHNYA KE ATAS CORAK
PERGERAKAN PEJALAN KAKI
2.1
Pengenalan
9
2.2
Perhubungan Elemen Nodus dengan Kawasan
10
Perniagaan
3
2.3
Elemen Nodus dan Imej Bandar
18
2.4
Kaitan Elemen Nodus dan Pejalan Kaki
22
2.5
Perhubungan Pejalan Kaki dan Kawasan Perniagaan
24
2.6
Kepentingan Pejalan Kaki Kepada Kawasan Perniagaan
32
2.7
Kajian-kajian Lepas Mengenai Jalan Wong Ah Fook
36
2.8
Kesimpulan
38
REKA BENTUK DAN KAEDAH KAJIAN
3.1
Pengenalan
39
3.2
Reka bentuk kajian
43
3.3
Kaedah Pengumpulan Data
44
3.3.1
Kaedah Pengumpulan Data Corak Pergerakan
Pejalan Kaki
3.3.2
44
Kaedah Pengumpulan Data Jumlah dan Jenis
Perniagaan
46
3.3.3
Kaedah Temuramah Pejalan Kaki
47
3.3.4
Kaedah Temuramah Peniaga
49
3.4
Kaedah Pemilihan Kawasan Kajian
50
3.5
Teknik Analisis Data
51
3.5
Kesimpulan
52
x
4
KAWASAN KAJIAN: KRONOLOGI PERKEMBANGAN
KAWASAN PERNIAGAAN DI JALAN WONG AH
FOOK, JOHOR BAHRU
5
4.1
Pengenalan
54
4.2
Sejarah Johor Bahru dan Jalan Wong Ah Fook
55
4.3
Nodus-nodus di Jalan Wong Ah Fook
59
4.4
Jenis Perniagaan di Jalan Wong Ah Fook
64
4.5
Kesimpulan
70
ANALISIS CORAK PERGERAKAN PEJALAN KAKI DI
JALAN WONG AH FOOK
5.1
Pengenalan
71
5.2
Analisis Terhadap Pemerhatian Corak Pergerakan
72
Pejalan Kaki
5.2.1 Analisis Terhadap Corak Pergerakan Pejalan Kaki
73
Tahun 2008
5.2.2 Analisis Terhadap Corak Pergerakan Pejalan Kaki
75
Tahun 2011
5.2.3 Analisis Terhadap Corak Pergerakan Pejalan Kaki
79
Pada Tahun 2011 di Laluan D.
5.3
Profil Pejalan Kaki yang ditemuramah
81
5.3.1 Analisis Terhadap Temuramah dengan Pejalan
83
Kaki
5.4
Profil Peniaga Yang Ditemuramah di Jalan Wong Ah
88
Fook.
5.4.1 Analisis Terhadap Temuramah dengan Peniaga
88
Jenis Perkhidmatan.
5.4.2 Analisis Terhadap Temuramah dengan Peniaga
90
Jenis Spesifik.
5.4.3 Analisis Terhadap Temuramah dengan Peniaga
91
Jenis Runcit.
5.5
Kesimpulan
92
xi
6
KESIMPULAN KAJIAN
6.1
Pengenalan
94
6.2
Penemuan Utama
94
6.2.1 Kesan Perpindahan Nodus terhadap Corak
95
Pergerakan Pejalan Kaki
6.2.2 Kesan Perpindahan Nodus terhadap Daya Tarikan
96
Perniagaan
6.3
Cadangan Lanjutan Kajian
96
6.4
Kesimpulan
99
BIBLIOGRAFI
LAMPIRAN
101
xii
SENARAI JADUAL
NO. JADUAL
2.1
TAJUK
MUKASURAT
Hieraki pembangunan kawasan perniagaan yang dinyatakan oleh
17
Martin dan Whittle (1983).
2.2
Kategori jenis perniagaan yang ditafsirkan oleh Martin dan
17
Whittle (1983).
2.3
Jenis perniagaan yang boleh didapati di pusat bandar oleh Mun
18
(1981).
2.4
Mod, anggaran kelajuan dan jarak berdasarkan Land Transport
28
Agency, New Zealand (2009).
2.5
Elemen, definisi dan kelebihan mengenai jalan yang selesa Land
28
Transport Agency, New Zealand (2009).
2.6
Tahap sikap pejalan kaki sewaktu membeli-belah.
30
2.7
Panduan Level of Service for Pedestrian oleh Transportation
34
Research Board (TRB), National Research Council, Washington.
3.1
Jenis-jenis pandangan pengkaji terhadap kajian yang akan
40
dilakukan.
3.2
Jenis-jenis sumber yang boleh digunakan dalam kajian.
41
3.3
Jenis kajian berdasarkan matlamat dan objektif kajian
42
3.4
Rekabentuk kajian yang ditetapkan bedasarkan objektif kajian.
43
3.5
Panduan jenis perniagaan yang telah digunakan oleh pengkaji
47
4.1
Jenis nodus yang terdapat pada tahun 2008 dan pada tahun 2011
62
4.2
Senarai perniagaan yang terdapat dalam kawasan kajian di Jalan
65
Wong Ah Fook pada tahun 2011.
4.3
Panduan jenis perniagaan yang telah digunakan oleh pengkaji
69
5.1
Jadual jumlah pejalan kaki yang direkodkan oleh Yusef (2008).
73
xiii
5.2
Jadual jumlah pejalan kaki yang direkodkan oleh pengkaji pada
76
2011.
5.3
Perbezaan jumlah pejalan kaki di kawasan perkiraan di antara kuil
76
hindu dan perhentian bas pada tahun 2008 dan tahun 2011.
5.4
Jadual jumlah pejalan kaki yang direkodkan oleh pengkaji di
lokasi lama Kompleks Kastam dan Imigresen.
80
xiv
SENARAI GAMBAR
NO. GAMBAR
2.1
TAJUK
MUKASURAT
Laluan pejalan kaki di hadapan kawasan pusat membeli belah
11
sekitar Orchard Road, Singapura.
2.2
Perniagaan yang terletak di bangunan lama sebati dengan unsur
14
moden di sekitar Bukit Timah, Singapura.
2.3
Tafsiran hirarki pusat perniagaan menurut Martin dan Whittle
16
(1983).
2.4
Mercu tanda Kuala Lumpur dan Malaysia.
20
2.5
Titik tumpu atau nodus yang memberi gambaran imej kawasan
21
tumpuan pejalan kaki.
2.6
Laluan pejalan kaki.
21
2.7
Persimpangan Jalan Bukit Bintang dan Jalan Sultan Ismail, nodus
22
kepada Jalan Bukit Bintang.
2.8
Kawasan perniagaan di Jalan Masjid India di Kuala Lumpur.
23
2.9
Suasana tumpuan pejalan kaki di kawasan CBD di Shibuya,Tokyo
25
2.10
Jenis laluan pejalan kaki yang dinyatakan oleh Marshall S. (2005).
30
4.1
Kawasan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook sekitar tahun 1920
56
dan Jalan Wong Ah Fook pada tahun 2011.
4.2
Pemandangan Tambak Johor pada tahun 1940an dan terkini
59
4.3
Keadaan Kompleks Imigresen dan Kastam lama dan baru.
60
4.4
Kompleks Membeli Belah City Square yang terletak di sebelah
61
kiri
4.5
Kompleks Membeli Belah City Square di Jalan Wong Ah Fook.
64
6.1
Contoh nodus yang boleh menarik perhatian pengunjung.
98
6.2
Suasana mesra pejalan kaki dengan tempat duduk yang
98
mencukupi dan papan tanda menarik.
xv
SENARAI CARTA
NO. CARTA
TAJUK
MUKASURAT
1.1
Carta Alir Metodologi Kajian.
8
4.1
Jenis-jenis perniagaan di dalam kawasan kajian di Jalan Wong Ah
67
Fook pada 2011.
4.2
Jumlah perniagaan dari tahun 2007 hingga tahun 2011 di dalam
67
kawasan kajian mengikut kategori perniagaan di Jalan Wong Ah
Fook.
4.3
Jumlah perniagaan dari tahun 2007 hingga tahun 2011 di dalam
68
kawasan kajian di Jalan Wong Ah Fook.
5.1
Carta jumlah pejalan kaki yang direkodkan oleh pengkaji pada
77
tiga hari berbeza pada tahun 2011.
5.2
Carta jumlah pejalan kaki yang direkodkan oleh pengkaji di
80
kawasan lama Kompleks Kastam dan Imigresen.
5.3
Jumlah dan jantina pejalan kaki yang ditemuramah pada hari
82
Selasa.
5.4
Jumlah dan jantina pejalan kaki yang ditemuramah pada hari
82
Khamis.
5.5
Jumlah dan jantina pejalan kaki yang ditemuramah pada hari
83
Ahad
5.6
Destinasi pejalan kaki yang ditemuramah di Jalan Wong Ah Fook
84
pada hari Selasa.
5.7
Destinasi pejalan kaki yang ditemuramah di Jalan Wong Ah Fook
85
pada hari Khamis.
5.8
Destinasi pejalan kaki yang ditemuramah di Jalan Wong Ah Fook
86
pada hari Ahad.
5.9
Carta pendapat pejalan kaki terhadap perpindahan Kompleks
87
xvi
Kastam dan Imigresen yang disusun mengikut umur.
5.10
Respon peniaga perkhidamatan terhadap temuramah yang
89
dijalankan.
5.11
Respon peniaga-peniaga spesifik terhadap temuramah yang
90
dijalankan.
5.12
Respon peniaga-peniaga runcit terhadap temuramah yang
dijalankan.
91
xvii
SENARAI PETA
NO. PETA
TAJUK
MUKASURAT
3.1
Kedudukan nodus di Jalan Wong Ah Fook.
48
4.1
Lokasi Jalan Wong Ah Fook dalam bandaraya Johor Bahru.
58
4.2
Peta Lokasi Nodus pada tahun 2008 dan 2011 di Jalan Wong Ah
63
Fook, Johor Bahru
5.1
Kawasan nodus yang direkodkan oleh Yusef (2008) dan corak
74
pergerakan pejalan kaki pada tahun 2008.
5.2
Kompleks Kastam dan Imigresen yang baru mewujudkan laluan
78
baru yang menarik penumpuan pejalan kaki
6.1
Lokasi di mana nodus baru boleh dibina bagi menarik tumpuan
pejalan kaki berjalan ke kawasan yang kurang tumpuan pejalan
kaki di kawasan kajian.
99
xviii
SENARAI RAJAH
NO. RAJAH
TAJUK
MUKASURAT
2.1Ci Ciri-ciri reka bentuk bangunan yang ditekankan oleh Bentley et. al
15
(1985).
2.2
Perancangan dan Pembangunan Sejagat (DPPS).
2.3
Corak perilaku manusia yang berkait rapat dengan bentuk
perbandaran seperti yang digambarkan oleh David Canter (1977).
27
37
xix
SENARAI SINGKATAN
IM
Iskandar Malaysia
NCER
Wilayah Ekonomi Koridor Utara
ECER
Wilayah Ekonomi Koridor Timur
IRDA
Pihak Berkuasa Pembangunan Wilayah Iskandar
CBD
Central Bussines District
JPBD
Jabatan Perancang Bandar dan Desa
RSN
Rancangan Struktur Negeri
RTD
Rancangan Tempatan Daerah
MBJB
Majlis Bandaraya Johor Bahru
BPK
Blok Perancangan Kecil
BP
Blok Perancangan
BSI
Bangunan Sultan Iskandar
LOS
Level of Service
TRB
Transport Research Board
LOA
Level of Action
xx
SENARAI LAMPIRAN
TAJUK
Keratan- keratan laporan dari akhbar mengenai Jalan Wong
Ah Fook dan perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen
sekitar tahun 2007 hingga 2010.
1
BAB 1
PENDAHULUAN
1.1
Pengenalan
Malaysia mensasarkan peningkatan perbandaran yang tinggi selaras dengan
wawasan negara untuk mencapai status negara maju pada tahun 2020. Ibrahim
(1995) menyatakan, pembandaran adalah satu proses perubahan yang tidak dapat
dielakkan bagi sebuah negara membangun seperti Malaysia. Pembangunan baru
dalam kawasan bandar adalah sebahagian dari proses perubahan tersebut. Ini
termasuklah meningkatkan taraf infrastruktur pembangunan serta pembangunan
semula bangunan-bangunan lama.
Pembangunan semula kawasan pusat bandar yang telah berusia dan tepu
harus mengambil kira pembangunan sedia ada seperti komuniti setempat, sistem
pengangkutan dan juga aksesibiliti. Keseimbangan pembangunan haruslah dititik
beratkan agar pembangunan baru tidak mengganggu sistem sedia ada. Aspek fizikal
dan aspek sosial haruslah dilihat dalam setiap perancangan dalam bandar (Ibrahim,
1995). Pengimbangan kedua-dua aspek ini mengelakkan berlakunya masalahmasalah seperti jurang perbezaan antara wilayah, ketidak seimbangan ekonomi serta
kepincangan perancangan guna tanah.
merujuk
kepada
kemerosotan
Ketidak seimbangan ekonomi ini turut
perniagaan.
Ini
termasuklah,
memastikan
keseimbangan pembangunan baru terhadap pembangunan sedia supaya tidak
2
terkesan akibat pembangunan semula yang melibatkan perpindahan, pengubahan,
penjanaan dan juga pembukaan kawasan baru.
Kesan perubahan pembangunan termasuklah ke atas manusia sendiri.
Kegagalan
mengimbangi
pembangunan
serta
keperluan
manusia
akan
mengakibatkan pembangunan yang disediakan tidak dapat dinikmati dengan baik
oleh manusia. Ini termasuklah kesan terhadap corak pergerakan manusia. Islam turut
menitik beratkan unsur keseimbangan dan kesederhanaan. Unsur ini boleh dilihat
melalui perancangan pembangunan yang seimbang sepertimana yang diadaptasi oleh
Jabatan Perancangan Bandar Malaysia melalui Total Planning Doctrine. Kegagalan
perancangan dengan seimbang akan menyebabkan sesebuah kawasan yang dirancang
itu mundur dan merosot.
Perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen di bandaraya Johor Bahru
adalah satu bentuk perubahan pembangunan dalam kawasan bandar. Perpindahan
tersebut adalah perlu kerana kesesakan lalu lintas dan kepadatan orang ramai di
Kompleks Kastam dan Imigresen yang lama. Selain berfungsi sebagai pusat transit,
kompleks tersebut juga merupakan satu elemen tarikan kepada bandar Johor Bahru
dan kawasan sekitarnya. Elemen tarikan yang dikenali sebagai nodus menyebabkan
kawasan perniagaan di sekitar kompleks tersebut membangun dan maju. Maka,
apabila perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen berlaku pada tahun 2009,
sudah pasti memberi kesan baik positif ataupun negatif ke atas kawasan sekitaranya
dan juga kepada bandaraya Johor Bahru. Kajian ini penting bagi melihat samada
perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen memberi kesan ke atas kawasan
perniagaan terutamanya yang terletak berhampiran dengan lokasi kawasan lama
kompleks tersebut. Bagaimanakah kompleks tersebut memberi kesan ke atas
kawasan perniagaan? Adakah perpindahan nodus tersebut memberi kesan ke atas
pejalan kaki? Maka kajian ini ingin mengkaji bagaimanakah perpindahan Kompleks
Kastam dan Imigresen yang juga merupakan nodus memberi kesan ke atas
pergerakan pejalan kaki dan juga perniagaan di Jalan Wong Ah Fook. Berikut
merupakan persoalan-persoalan kajian yang ingin dikaji di dalam kajian ini:
3
1.2
Persoalan Kajian
Berikut adalah persoalan-persoalan yang ingin dijawab dalam kajian ini:
a.
Bagaimanakah keadaan kawasan perniagaan dan pergerakan pejalan
kaki di Jalan Wong Ah Fook sebelum dan selepas nodus iaitu
Kompleks Kastam dan Imigresen dipindahkan?
b.
Adakah terdapat perbezaan terhadap jumlah perniagaan dan halatuju
pergerakan pejalan kaki selepas nodus iaitu Kompleks Kastam dan
Imigresen di pindahkan?
c.
Bagaimanakah nodus, pejalan kaki dan perniagaan saling berhubung?
Persoalan-persoalan di atas akan dijawab melalui objektif-objektif yang
ditetapkan seperti berikut:
1.3
Objektif Kajian
Maka, menjawab penyataan masalah objektif kajian dibentuk seperti berikut:
1.
Mengenal pasti keadaan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook sebelum
dan selepas Kompleks Kastam dan Imigresen di pindahkan.
2.
Mengkaji kesan nodus ke atas corak pergerakan pejalan kaki dan daya
tarikan kawasan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook.
4
1.4
Skop Kajian
Skop kajian ini terbatas kepada aspek laluan pejalan kaki di kawasan
perniagaan Jalan Wong Ah Fook pada tempoh 2007 sehingga 2011. Laluan pejalan
kaki di Jalan Wong Ah Fook siap dibina pada tahun 2006 manakala Kompleks
Kastam dan Imigresen dipindahkan pada tahun 2009. Menurut Marshall (1995),
kawasan kajian tidak perlu terlalu besar kerana terbatas atas masa dan tenaga kerja.
Penetapan kawasan yang lebih spesifik memudahkan pengkaji mendapatkan data
yang tepat sewaktu menjalankan pengumpulan data di kawasan kajian.
Kajian yang dijalankan oleh Yusef (2008) menyentuh tentang peranan yang
dimainkan oleh jalan yang aktif bagi membangunkan kawasan bandar di Jalan Wong
Ah Fook. Di antara peranan yang dinyatakan olehnya ialah kepentingan peranan
pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook. Kajian Yusef (2008) adalah satu-satunya kajian
yang dijalankan di Jalan Wong Ah Fook yang menyentuh tentang pejalan kaki.
Kajian yang dijalankan oleh Rosmawati (2001) pula menyatakan pembangunan pusat
membeli-belah bertumpu di kawasan pusat bandaraya Johor Bahru sekitar tahun
2001. Walaubagaimanapun, beliau mendapati terdapat lebihan ruang lantai pusat
membeli-belah di Johor Bahru yang akhirnya menjadi terbiar seperti Plaza Best
World, Pacific Mall dan Landmark Mall. Beliau menyatakan kegagalan pusat
membeli-belah adalah kerana lokasi, kawasan tadahan, kemudahsampaian,
kemudahan sokongan dan juga ciri-ciri pusat membeli-belah tersebut.
1.5
Kepentingan Kajian
Antara pihak yang mendapat kepentingan daripada kajian ini adalah:
i.
Majlis Bandaraya Johor Bahru (MBJB);
ii.
Pemilik perniagaan di Jalan Wong Ah Fook;
iii.
Ahli-ahli akademik serta pelajar Perancangan Bandar yang berminat.
5
Oleh kerana pejalan kaki memainkan peranan penting bagi sebuah kawasan
perniagaan, sudah pasti ia juga penting bagi pembangunan kawasan pusat bandar.
Pihak yang berkenaan seperti Majlis Bandaraya Johor Bahru (MBJB) dapat
menjalankan usaha ke atas pengubahan imej Jalan Wong Ah Fook sebagai pusat
tumpuan perniagaan yang lebih maju dan terkenal. Ini kerana kawasan ini penuh
dengan sejarah dan mempamerkan identitinya yang tersendiri. Pihak MBJB dapat
memanfaatkan kawasan ini sebagai salah satu kawasan pemangkin pembangunan
pusat bandar dan kembali menghidupkan bandaraya Johor Bahru seiiring dengan
pembangunan semasa di kawasan sekitarnya.
1.6
Metodologi Kajian
Tujuan metodologi kajian ini dijalankan adalah untuk menyediakan landasan
kepada kajian ini agar teratur dan mencapai objektifnya. Oleh itu, kaedah yang tepat
perlu digunakan agar dapat mencapai objektif-objektif yang telah ditetapkan
berdasarkan penyataan masalah yang diutarakan di awal kajian ini. Berikut
merupakan aturan metodologi kajian ini:
1.6.1
Peringkat Pertama : Kajian Awalan
Pada peringkat ini, pengkaji perlu memahami isu dan permasalahan yang
timbul dalam kajian ini. Pembacaan dan temuramah awal dijalankan supaya dapat
memberi gambaran yang lebih jelas kepada pengkaji dalam menetapkan matlamat
kajian.
1.6.2
Peringkat Kedua : Kajian Literatur
Kajian literatur adalah penting dalam membentuk reka bentuk kajian ini.
Pengkaji perlu mendalami teori perancangan kawasan perniagaan di pusat bandar,
elemen nodus dan kesan pergerakan pejalan kaki ke atas perniagaan. Kepentingan
6
memahami teori-teori ini penting bagi memahami kepentingan nodus yang menjadi
tumpuan pejalan kaki yang seterusnya mencorak pergerakan pejalan kaki. Kajian
teori mengupas bagaimana kepentingan pejalan kaki kepada perniagaan.
1.6.3
Peringkat Ketiga : Pengumpulan data dan Kawasan Kajian
Pemahaman terhadap kawasan kajian adalah bagi mendalami sejarah
kawasan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook dan juga bandaraya Johor Bahru. Ini
membolehkan pengkaji memahami perubahan pembangunan sebelum tahun 2009.
Ianya turut membantu pengkaji memahami implikasi nodus iaitu Kompleks Kastam
dan Imigresen terhadap pembangunan Jalan Wong Ah Fook dan Johor Bahru.
Perubahan selepas perpindahan nodus adalah melalui pemerhatian dan juga
temuramah dengan pejalan kaki dan peniaga-peniaga. Adalah wajar bagi kajian ini
meneliti sejarah pembangunan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook bagi memahami
implikasi nodus iaitu kompleks tersebut ke atas kawasan perniagaan dan pejalan kaki
di Jalan Wong Ah Fook. Pengkaji menjalankan pemerhatian secara terus iaitu Direct
Observation bagi memahami corak pergerakan pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook.
Kemudian, temuramah dijalankan ke atas pejalan kaki bagi mengesahkan
pemerhatian yang dijalankan. Temuramah yang dijalankan ke atas peniaga-peniaga
pula adalah bagi mengetahui keadaan perniagaan mereka sebelum dan selepas
Kompleks Kastam dan Imigresen dipindahkan.
1.6.4
Peringkat Keempat : Analisis dan Penemuan
Kajian yang dijalankan adalah berbentuk kajian kes (Case Study) iaitu
terhadap perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen di Johor Bahru. Data jumlah
pejalan kaki yang dikumpulkan oleh pengkaji akan dibandingkan dengan data jumlah
pejalan kaki pada tahun 2008. Teknik perbandingan digunakan bagi melihat corak
perubahan jumlah pejalan kaki sebelum dan selepas Kompleks Kastam dan
Imigresen berpindah pada tahun 2009. Perbandingan keadaan sebelum dan selepas
kompleks berpindah dapat menjelaskan kepentingan nodus iaitu Kompleks Kastam
dan Imigresen terhadap pejalan kaki dan juga perniagaan disekitarnya.
7
1.6.5
Peringkat Kelima : Kesimpulan Kajian
Peringkat terakhir kajian iaitu peringkat kelima ialah kesimpulan kajian.
Peringkat ini juga akan merumuskan kajian dan memberi cadangan kepada kajian
akan datang.
1.7
Susun Atur Bab
Bab 1 kajian akan menerangkan mengenai pengenalan kajian, mengenal pasti
masalah dan isu di kawasan kajian dan juga menetapkan objektif kajian. Bab ini juga
akan menerangkan skop kajian dan kaedah kajian ini dijalankan. Bab 2 pula
menerangkan mengenai bahagian teori dan literatur kajian yang akan menerangkan
definisi serta teori berkaitan. Teori elemen nodus juga ditekankan di dalam bab ini
bagi menjelaskan elemen nodus yang menjadi tarikan kepada pejalan kaki untuk
berjalan lantas memberi manfaat terhadap perniagaan di sepanjang laluan tersebut.
Kajian literatur membentuk dan merupakan asas kepada kajian ini. Manakala Bab 3
kajian ini adalah khusus untuk menjelaskan tentang kaedah kajian dan mengenai
data-data yang diperolehi. Bab ini juga menerangkan bagaimana data yang dikumpul
akan digunakan.
Bab 4 kajian akan menerangkan kawasan kajian yang dipilih. Kronologi
perubahan pembangunan di Jalan Wong Ah Fook membolehkan pengkaji memahami
keadaan sebelum dan selepas Kompleks Kastam dan Imigresen dipindahkan ke
kawasan yang lain. Adalah wajar bagi kajian ini meneliti sejarah pembangunan
perniagaan di Jalan Wong Ah Fook bagi memahami implikasi nodus iaitu kompleks
tersebut ke atas kawasan perniagaan dan pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook. Bab 5
kajian akan membincangkan hasil analisis kajian yang dijalankan. Akhir sekali ialah
Bab 6 iaitu kesimpulan kajian. Bab ini merupakan rumusan terhadap keseluruhan
kajian yang dijalankan. Seterusnya, bab ini akan merumus kajian secara
keseluruhannya. Secara ringkasnya, Carta 1.1 carta alir metodologi kajian.
8
Kajian Awal
Mengenal Pasti Masalah dan Isu
Pembentukan Objektif Kajian
Peringkat
Pertama
Peringkat
Kedua
Objektif 1
Objektif 2
Mengenal pasti
keadaan perniagaan di
Jalan Wong Ah Fook
sebelum dan selepas
Kompleks Kastam dan
Imigresen
Mengkaji elemen
nodus ke atas corak
pergerakan pejalan
kaki di Jalan Wong Ah
Fook
pindahkan pada
tahun
2009
Kajian
Literatur
Perancangan Perniagaan, Pejalan Kaki dan
Elemen Nodus
Kajian Empirikal
Kajian melibatkan pengumpulan data-data dan
maklumat melalui temubual dan soal selidik.
Peringkat
Ketiga
Kes Kajian
Temubual
Kompleks Kastam dan
Imigresen dan
Jalan Wong Ah Fook
Dijalankan ke atas kumpulan fokus
iaitu peniaga dan pejalan kaki
Soal Selidik
Mengandungi soalan berkaitan
dengan kajian tentang hala tuju
pejalan kaki
Analisis
Peringkat
Keempat
Memerhatikan Jumlah Pejalan Kaki untuk
mengetahui corak pejalan kaki dan temuramah ke
atas peniaga dan pejalan kaki
Penemuan Kajian
Mengetahui corak pergerakan pejalan kaki pada tahun 2011
Peringkat
Kelima
Kesimpulan Kajian
Carta 1.1
: Carta Aliran Metodologi Kajian.
9
BAB 2
PERHUBUNGAN KAWASAN PERNIAGAAN DI PUSAT BANDAR
DENGAN NODUS DAN PENGARUHNYA KE ATAS CORAK
PERGERAKAN PEJALAN KAKI
2.1
Pengenalan
Bab kedua ini adalah untuk membincangkan teori perancangan perniagaan,
pejalan kaki dan juga elemen nodus. Ini termasuklah kajian dalam negara dan luar
negara. Meneliti kajian-kajian lepas adalah penting, bagi mengenal pasti keadaan
perniagaan sebelum dan selepas Kompleks Kastam dan Imigresen berpindah yang
merupakan objektif pertama kajian ini. Menurut Creswell (2009), kajian literatur ini
adalah penting bagi memberikan pengkaji pemahaman dan asas mengenai kajian
yang dikaji. Bab ini turut menjelaskan bagaimana elemen nodus saling berkaitan
dengan tarikan perniagaan yang mana perubahan nodus memberi kesan ke corak
pergerakan pejalan kaki.
Pemahaman tentang elemen nodus penting kerana pengkaji melihat topik ini
saling berkaitan dengan pembangunan bandar. Syed (1995) menyatakan bandar yang
sempurna adalah bandar yang dapat menyeimbangkan tahap pembangunan dengan
pemeliharaan nilai budaya yang penting. Nilai budaya penting wujud apabila elemen
imej bandar diketengahkan. Elemen nodus merupakan sebahagian dari elemen imej
bandar itu. Rubenstein (1978) turut menekankan elemen nodus sebagai kewujudan
titik tumpu orang ramai dalam kawasan bandar. Keunikan bandar yang mempunyai
imej bandar yang baik diukur dari penilain visualisasi dan penataan imej individu
terhadap bandar tersebut.
10
Imej bandar dinilai melalui aspek visual yang terdiri daripada beberapa
elemen yang menterjemahkan rekabentuk bandar tersebut (Lynch, 1960). Green
(1994) menyatakan pusat bandar seharusnya menarik, selesa dan cekap dalam
menentukan hayat sebuah bandar. Akan tetapi banyak pusat bandar kini banyak
diancam keusangan, kemunduran dan kesesakan kerana kurang mengetengahkan
imej bandar. Ancaman ini akan turut memberi kesan ke atas penduduk bandar itu
sendiri dan salah satunya adalah ke atas corak pergerakan pejalan kaki. Menurut
Jacobs (1993) di antara ciri-ciri yang menggalakkan pergerakan pejalan kaki ialah
menjadikan jalan itu hebat. Jalan yang hebat diperolehi dari karakter fizikal jalan
yang baik seperti terdapat permulaan dan pengakhiran, keselesaan, kemudahan dan
rekabentuk yang baik. Rekabentuk bandar yang baik ini boleh diperolehi dari nodus
yang merupakan elemen dari imej bandar.
2.2
Perhubungan Elemen Nodus Dengan Kawasan Perniagaan.
Ibrahim (1995) mengklafikasikan tiga peringkat pembentukan bandar iaitu
zaman purba, zaman pertengahan dan zaman pembaharuan. Ketiga-tiga zaman ini
mempengaruhi perkembangan bandar pada masa kini dan memberi kesan ke atas
struktur perancangan. Definisi bandar pula terlalu luas untuk digambarkan namun
kebanyakan ilmuwan seperti Shuhana (2007), Ibrahim (1995) dan Green (1994)
mendefinisikan bandar sebagai kawasan yang padat dan mempunyai kepelbagaian
guna tanah.
Pusat tumpuan perniagaan atau pun Central Business District (CBD)
merupakan sebahagian dari kawasan bandar. CBD sering kali dikaitkan dengan
bangunan pencakar langit, kesesakan lalulintas, kepadatan orang ramai dan juga
kepelbagaian aktiviti ekonomi dan sosial. Kepesatan pembangunan di kawasan CBD
boleh dilihat melalui kepelbagaian jenis perniagaan, jumlah penjalan kaki yang tinggi
dan padat seperti di Bukit Bintang, Kuala Lumpur, Times Square di New York dan
Shibuya di Tokyo.
Kawasan CBD terkenal dengan perniagaan seperti pusat
membeli-belah, perniagaan ekslusif, pejabat-pejabat, kedai barangan berjenama serta
11
berfingsi sebagai pusat ekonomi. Kawasan CBD juga terkenal dengan nilai tanah
yang tinggi dan selalunya dizonkan sebagai kawasan perniagaan berbanding kawasan
perumahan atau industri.
Dasar perlaksanaan perancangan kawasan perniagaan perlu menitik beratkan
kemampuan aktiviti sedia ada untuk menampung keperluan akan datang (JPBD,
2002). Ini termasuklah mengambil kira kepadatan orang ramai dan juga kawasan
tadahan perniagaan.
Jalan Orchard di Singapura merupakan contoh kawasan
membeli-belah yang terletak di kawasan CBD. Laluan pejalan kaki yang selesa,
landskap yang menarik serta dilengkapi dengan tempat duduk di sepanjang jalan
mewujudkan perhubungan antara bangunan dan pejalan kaki. Kewujudan nodus
seperti stesen keretapi dan pusat membeli-belah di sepanjang jalan tersebut turut
menjadi tumpuan pejalan kaki. Rujuk Gambar 2.1 dibawah.
Gambar 2.1 Laluan pejalan kaki di hadapan kawasan pusat membeli belah sekitar
Orchard Road, Singapura.
Di samping mempunyai pelbagai jenis pusat membeli-belah, kawasan CBD
juga merupakan kawasan pelancongan dan lokasi hotel-hotel terkenal terletak di
kawasan ini. Kawasan CBD juga sering dikaitkan dengan sistem pengangkutan yang
baik, menghubungkan kawasan kediaman dan pusat bandar seperti keretapi, bas dan
teksi. Ini menjadikan penduduk di kawasan pinggir bandar mudah mengunjungi
kawasan pusat bandar tanpa perlu memandu kenderaan persendirian. Keadaan ini
juga mengurangkan kesesakan lalu lintas di kawasan perniagaan tersebut.
12
Kewujudan nodus di dalam kawasan CBD bukan sahaja menunjukkan
penumpuan pejalan kaki malah memberi motivasi kepada pejalan kaki untuk datang
ke kawasan tersebut. Sepertimana yang disebutkan oleh Rubenstein (1978), nodus
menjadi titik tumpu yang menarik pejalan kaki. Manakala pejalan kaki pula penting
bagi sebuah kawasan perniagaan. Misalnya, kawasan perniagaan di Jalan Bukit
Bintang, Kuala Lumpur yang terletak di dalam kawasan segi tiga emas yang padat
dengan pejalan kaki. Kemudahan laluan pejalan kaki yang selesa di jalan tersebut
meningkatkan motivasi pejalan kaki. Elemen nodus di Jalan Bukit Bintang iaitu
stesen keretapi dan pusat membeli-belah terkemuka telah menarik tumpuan pejalan
kaki. Ianya juga menjadi motivasi kepada pejalan kaki untuk berjalan di kawasan
tersebut.
Perhubungan manusia dan alam sekeliling ditekankan dalam Doktrin
Perancangan atau Total Planning Doctrine oleh Jabatan Perancangan Bandar dan
Desa Semenanjung Malaysia (2005). Lynch (1960) di dalam bukunya yang terkenal
“The Image of A City” menyatakan seseorang boleh berinteraksi dengan kawasan
sekeliling melalui elemen visual dalam rekabentuk bandar. Rekabentuk bandar yang
baik seperti kawasan CBD di Jalan Bukit Bintang menjadikan kawasan tersebut
berbeza dan unik.
Ini membolehkan seseorang memberi gambaran yang baik
terhadap kawasan tersebut dan mengingati kawasan tersebut lebih dari kawasan lain.
Bagi seorang peniaga pula, antara faktor utama sewaktu membuka perniagaan
adalah penetapan lokasi, pasaran semasa, jenis pembeli dan juga kualiti produk yang
ingin dijual (Berman dan Evans, 2010; Soderholm, 2004 dan Chung, 2009). Maka
dengan itu dapat dilihat bahawa banyak perniagaan-perniagaan ternama dan besar
dijumpai di kawasan CBD kerana lokasi dan pasaran adalah baik. Penumpuan ini
menghasilkan kepelbagaian perniagaan yang boleh menarik tumpuan pejalan kaki.
Chung (2009) dan Soderholm (2004) menjelaskan bagi sebuah CBD, elemen pejalan
kaki adalah satu elemen yang sangat sinonim.
Sungguhpun sebuah perniagaan
bergantung kepada daya tarikannya yang tersendiri, namun ia juga turut bergantung
kepada faktor lokasi dan jenis pembeli. Lokasi dan jenis pembeli pula bergantung
kepada daya tarikan yang berada di kawasan perniagaan tersebut. Nyata sekali,
perhubungan nodus sebagai tarikan dan titik tumpuan pejalan dalam kawasan CBD
13
tidak boleh di pisahkan sepertimana perhubungan pejalan kaki dengan perniagaan
yang begitu sinonim.
Pembangunan semula berlaku apabila zaman berubah sesuai dengan
kepesatan pembangunan bandar tersebut.
Walaubagaimanapun, Shuhana (2011)
menegaskan faktor pembangunan semula di kawasan pusat bandar telah
mengakibatkan nilai sejarah tersebut hilang begitu sahaja. Berdasarkan kajian yang
dijalankan Shuhana (2011) kebanyakan kawasan perniagaan dahulu tidak lagi
bersesuaian dengan keadaan kawasan perniagaan sekarang. Hal ini adalah benar
kerana, corak perniagaan dahulu sangat berkait-rapat dengan pejalan kaki. Ini dapat
dilihat dari segi senibina bangunan serta bandar. Kawasan perniagaan seperti Johor
Bahru, Melaka dan Taiping masih mempunyai kawasan perniagaan seperti ini.
Kedudukan bangunan yang rapat serta jalan yang sempit menunjukkan ciri-ciri
perancangan perniagaan adalah berasaskan pejalan kaki.
Peredaran masa telah menyebabkan penggunaaan kenderaan semakin
meningkat.
Hal ini telah mengakibatkan proses pembesaran jalan berlaku bagi
melancarkan lalu lintas serta penting bagi menghubungkan pusat bandar dan
kawasan luar bandar.
Penerobosan bangunan baru yang berselang seli dengan
bangunan lama telah merosakkan imej bandar yang indah dan unik. Bangunan baru
yang dibina pula kurang memiliki nilai-nilai estetik, budaya dan juga tidak mesra
pejalan kaki menjadikan kawasan tersebut keras, tiada imej dan elemen Sense of
Place.
Sebuah bandar bukan sahaja terdiri daripada bangunan bahkan perlu “hidup”
(Shuhana, 2011).
Penilaian terhadap pembangunan semula haruslah menitik
beratkan pembangunan sedia ada seperti bangunan pra-sejarah dan juga bangunan
warisan agar tidak bercelaru dan menghasilkan sebuah bandar yang tiada elemen
Sense of Place (rujuk Gambar 2.2 pada halaman berikutnya). Pembangunan semula
yang tidak dirancang dengan betul juga menyebabkan pemandangan dan pergerakan
aktiviti sedia ada terjejas. Ini dapat dilihat di bandar Taiping apabila bangunan usang
digantikan dengan bangunan baru tetapi tidak sebati dengan bangunan warisan
(Shuhana, 2001). Ini menimbulkan konflik imej bandar. Konflik imej bandar ini
14
turut merendahkan motivasi pejalan kaki serta menimbulkan pergolakan terhadap
aspek perancangan bandar.
Gambar 2.2
Perniagaan yang terletak di bangunan lama sebati dengan unsur
moden di sekitar Bukit Timah, Singapura.
Lynch (1960) pula menjelaskan nodus adalah elemen yang perlu dititik
beratkan dalam pembentukan sesebuar bandar kerana sifatnya yang menjadi tumpuan
pejalan kaki. Elemen ini membuktikan bahawa pejalan kaki adalah kriteria penting
dalam pembangunan sebuah bandar. Hal ini dipersetujui oleh Marlina (2002), Khairi
(2006) dan Yusef (2008). Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung
Malaysia turut menyediakan Garis Panduan Imej Bandar (2005) dalam usaha
menekankan kepentingan nodus dalam ciri-ciri pembangunan bandar.
Bentley et. al (1985) pula menekankan aspek ketelapan (permeability),
kesahihan (legibility) dan keistimewaan (personalisation) perlu wujud dalam setiap
rekabentuk pembangunan yang responsif. Di antara kualiti yang ditekankanmya
ialah dengan mengekalkan jumlah unit blok kedai yang sedikit bagi mewujudkan
aspek ketelapan.
Ini kerana unit blok kedai yang sedikit adalah mudah dilihat
pejalan kaki dan juga mudah sampai.
Rajah 2.1 pada halaman berikutnya
menunjukkan ciri-ciri rekabentuk pembangunan yang ditekankan oleh Bentley et. al
(1985).
15
Ketelapan
(Permeability)
• Terdapat pelbagai
alternatif jalan
menuju ke arah satu
bangunan
• Mudah dilihat dan
akses
Kesahihan (Legibility)
Keistimewaan
(Personalisation)
• Susun atur bangunan
dan jalan yang mudah
difahami
• Unggul
• Mudah dikenali
Rajah 2.1 Ciri-ciri reka bentuk bangunan yang ditekankan oleh Bentley et. al (1985).
Lynch (1960) mencadangkan sebuah bandar haruslah mempunyai elemenelemen yang memudahkan bandar tersebut dikenal pasti dan orang ramai adalah
sebahagian daripada landskap bandar tersebut.
Lynch (1960) memberi contoh
bandar Boston yang pesat membangun tetapi sukar difahami kerana elemen laluan
pejalan kaki yang tidak teratur. Lynch (1960) menggambarkan bandar Jersey pula
sebagai sebuah bandar yang gagal mencipta keunikannya tersendiri walaupun
berkembang pesat.
Dalam sebuah temuramah yang dijalankan, beliau telah
mendapati tiada keunikan dan tempat yang diingati di bandar walaupun bandar
Jersey mempunyai pusat membeli-belah terkemuka, namun laluan yang berselirat
menyebabkan kawasan tersebut tidak menonjol dan gagal memberi imej yang baik
kepada bandar Jersey itu sendiri. Akhirnya, gambaran visualisasi yang diperolehi
oleh seseorang individu dari elemen-elemen penting seperti nodus dan laluan gagal
memberi imej yang baik kepada bandar tersebut.
Pembangunan tanpa imej yang baik akan gagal diingati pengunjung.
Kawasan perniagaan yang wujud di pusat bandar juga kebanyakannya terhasil
daripada permintaan tinggi (demand) pengunjung. Juaina (2006) di dalam kajiannya
menyatakan pembangunan sebuah kawasan perniagaan berkait rapat dengan saiz atau
hieraki pembangunan sebuah kawasan (rujuk Gambar 2.3 pada halaman
berikutnya).
Jenis perniagaan seperti runcit lebih sesuai berhampiran dengan
kawasan perumahan memandangkan tempat letak kereta yang lebih luas dan saiz
kedai yang lebih besar memberi kepelbagaian terhadap jenis barangan yang boleh
diniagakan. Berman (2010) mengklasifikasikan pusat membeli-belah kepada tiga
jenis iaitu:
16
i.
Pusat membeli belah wilayah;
ii.
Pusat membeli belah komuniti; dan
iii.
Pusat membeli belah kejiranan.
Gambar 2.3 Tafsiran hirarki pusat perniagaan menurut Martin dan Whittle (1983).
Menurut Somake (1981), perniagaan tertentu sahaja yang sesuai di
bangunkan di kawasan CBD seperti perniagaan pakaian, barang kemas dan juga
perkakasan rumah. Menurut Somake lagi, perniagaan seperti ini adalah lebih sesuai
kerana barangan lebih bersifat spesifik dan sesuai dengan keadaan CBD berbanding
kawasan kediaman yang memerlukan perniagaan berbentuk keperluan harian. Pusat
membeli-belah komuniti pula lebih menyediakan keperluan setempat seperti
barangan runcit.
Ini didorong oleh lokasi yang berhampiran dengan kawasan
perumahan serta keperluan di kawasan tersebut.
Mun (1981) menakrifkan jenis perniagaan yang boleh didapati di CBD harus
lebih spesifik seperti pakaian dan barangan kemas.
Martin dan Whittle (1983)
menyokong pendapat ini kerana terdapat beberapa jenis corak perniagaan bergantung
kepada skala pembangunan dan populasi penduduk. Jadual 2.1 pada mukasurat
berikutnya menunjukkan aturan corak perniagaan yang dinyatakan oleh mereka:
17
Jenis Kawasan
Jenis Perniagaan
Kawasan Kejiranan Tempat
Jarak ke kedai hanyalah jarak berjalan kaki
Tinggal
sahaja. Barang keperluan seharian ditawarkan
(Jarak 0-1/4km) - jarak dari
oleh kawasan perniagaan ini.
rumah
Kawasan Daerah
Jarak ke kawasan perniagaan terletak dalam
(Jarak 0-1km) - jarak dari
jarak yang lebih jauh namun ada yang berada
rumah
dalam lingkungan berjalan kaki dari rumah.
Lebih ramai yang menggunakan kenderaan
seperti bas dan kereta kerana jarak jauh.
Kawasan Pusat Bandar
Jarak dari rumah adalah jauh dan tidak sesuai
(Jarak 0-5km) - jarak dari
untuk berjalan kaki. Fokus pembeli untuk
rumah
barangan khusus dan terancang. Selalunya,
kawasan perniagaan berhampiran rumah tidak
menjual barangan yang dijual di kawasan pusat
Bandar.
Jadual 2.1 Hieraki pembangunan kawasan perniagaan yang dinyatakan oleh Martin
dan Whittle (1983).
Jadual 2.2 dibawah dan Jadual 2.3 pada halaman seterusnya masing-masing
menunjukkan jenis perniagaan yang dinyatakan oleh Mun (1981) dan klasifikasi
jenis perniagaan yang ditafsirkan oleh Martin dan Whittle (1983) khusus untuk
kawasan perniagaan di CBD.
Perniagaan Pelbagai
Perniagaan Spesifik
Restoran
Agensi
Servis seperti Bank dan
Pejabat Pos
Jadual 2.2 Kategori jenis perniagaan yang ditafsirkan oleh Martin dan Whittle
Runcit
Makanan spesifik
Gerai-gerai
Pakaian lelaki dan wanita
Perkakasan rumah
Barang tukangan rumah
Perniagaan Perkhidmatan
(1983).
18
Jenis Perniagaan di
CBD
Runcit
Contoh produk yang diniagakan
Makanan dalam tin dan pelbagai jenis makanan kering
dan basah
Daging segar dan beku
Daging
Pelbagai jenis ikan
Ikan
Roti dan kek
Roti
Sayuran segar
Sayuran
Pelbagai Jenis perabot
Perabot
Pelbagai jenis barangan rumah
Barangan Rumah
Haiwan peliharaan
Haiwan
Pelbagai barang kemas
Barangan Kemas
Pelbagai jenis pakaian
Pakaian
Jadual 2.3 Jenis perniagaan yang boleh didapati di pusat bandar oleh Mun (1981).
Murphy dan Vance (1954) menyatakan kawasan CBD yang terletak di bandar
merupakan pusat konsentrasi yang paling tinggi mempunyai perniagaan yang terbaik.
Kawasan ini juga mempunyai nilai sewa dan nilai harga bangunan yang tinggi
berbanding kawasan lain yang terletak di dalam kawasan bandar.
Di sini juga
terdapat kawasan yang mempunyai jumlah pejalan kaki yang tinggi serta kawasan di
mana selalu berlakunya kesesakan lalu lintas.
Kesimpulannya perancangan kawasan perniagaan tidak hanya bertumpu
kepada perniagaan itu sendiri malah melibatkan banyak unsur lain seperti pejalan
kaki, jenis barangan yang dijual, aspek luaran yang menentukan persepsi pembeli
serta kawasan tadahan perniagaan. Perhubungan nodus dengan pejalan kaki pula
harus dititik beratkan dalam perancangan kawasan perniagaan.
2.3
Elemen Nodus dan Imej Bandar
Imej bandar ada dinyatakan oleh Kevin Lynch pada tahun 1960an. Beliau
adalah antara pelopor ilmuwan rekabentuk bandar yang terkenal. Melalui penakrifan
beliau, setiap bandar adalah lebih mudah diterjemahkan melalui elemen-elemen
fizikal yang akan membentuk imej visual terhadap rekabentuk bandar. Elemen inilah
yang menceritakan mengenai bandar tersebut dan mewujudkan elemen Sense of
19
Place seperti yang dinyatakan oleh Shuhana (2011). Ketiadaan imej bandar seolaholeh seperti bandar yang suram, tidak berdaya saing dan mundur dengan kurangnya
tumpuan orang ramai yang menghidupkan bandar. Ini juga bermakna pembangunan
bukan sahaja berbentuk fizikal bahkan perlu mempunyai nilai-nilai kemanusiaan
yang memberi makna.
Visualisasi seseorang terhadap sebuah bandar adalah penting bagi
menentukan sebuah bandar yang baik atau tidak (Lynch, 1960).
Elemen ini
digunakan sebagai panduan dalam menterjemahkan imej bandar. Elemen tersebut
menanda aras persepsi visual seseorang terhadap sebuah bandar. Persepsi visual pula
boleh dikaitkan dengan pejalan kaki kerana pejalan kaki berhubung terus dengan
bangunan disekelilingnya berbanding dengan pemandu yang terhalang oleh
kenderaan.
Menyedari hakikat itu, maka Garis Panduan Reka Bentuk Imej Bandar yang
disediakan oleh Jabatan Perancangan Bandar dan Desa (JPBD) pada tahun 2005
mengadaptasi kepentingan elemen yang disebutkan oleh Lynch (1960). Panduan
tersebut menjelaskan garis panduan perlaksaanaan perancangan dan pengawalan di
peringkat Rancangan Struktur Negeri (RSN), Rancangan Tempatan Daerah (RTD)
dan juga Kawalan Pembangunan Bandar.
Garis panduan ini disediakan dalam
merancang dan mengawal imej pembangunan dalam bandar.
Imej bandar
didefinisikan sebagai satu penataan fizikal bandar yang mempamerkan tamadun,
kebudayaan, perkhidmatan dan pemajuan sebuah masyarakat sesebuah negara
(JPBD, 2005). Kekurangan atau ketiadaan imej akan menyebabkan sebuah bandar
mempunyai identiti yang kurang jelas, kurangnya Sense of Place dan protokol
(JPBD, 2001). Elemen-elemen fizikal yang boleh di ambil kira bagi perancangan
sebuah kawasan perniagaan di pusat bandar adalah:
a.
Mercu tanda;
b.
Titik tumpu atau nodus;
c.
Sempadan;
d.
Daerah; dan
e.
Laluan
20
Setiap elemen ini mempunyai kewajarannya tersendiri terhadap imej bandar.
Mercu tanda yang sesuai akan memberikan impak dan ingatan kepada bandar.
Malah ia juga turut boleh dijadikan sebagai lambang bagi mengenal pasti sesebuah
bandar. Ini dapat di lihat di Kuala Lumpur seperti Menara Kuala Lumpur, Menara
Berkembar Petronas dan juga Bangunan Pentadbiran Perdana Menteri di Putrajaya
yang sememangnya dikenali oleh setiap pengunjung yang datang (rujuk Gambar
2.4).
Gambar 2.4 Mercu tanda Kuala Lumpur dan Malaysia.
Titik tumpu atau nodus adalah kawasan di mana aktviti bertumpu (Lynch,
1960). Nodus menggambarkan persimpangan jalan utama, pusat transit dan pusat
membeli-belah. Selain berfungsi sebagai pusat transit dan juga laluan pejalan kaki,
kawasan tersebut boleh digambarkan sebagai sebuah pusat tumpuan perniagaan atau
CBD. Berdasarkan Gambar 2.5 pada halaman berikutnya, nodus menggambarkan
kawasan di mana titik tumpu bertemu dan juga kawasan menjadi tarikan orang ramai.
Ini juga bermakna fungsi nodus bukan sahaja sebagai simbol bahkan gambaran
tumpuan pejalan kaki. Ketiadaan nodus menjelaskan kurangnya penumpuan pejalan
kaki.
21
Gambar 2.5 Titik tumpu atau nodus yang memberi gambaran imej kawasan
tumpuan pejalan kaki.
Laluan pula adalah penting dalam memberikan gambaran mengenai
sempadan perbandaran. Sempadan yang jelas menggambarkan pengakhiran sebuah
perbandaran dan juga menandakan pintu masuk ke sebuah bandar. Ini memberi
identiti sempadan kepada bandar tersebut (rujuk Gambar 2.6). Kawasan deretan
kedai yang lurus mengambarkan hala tuju seseorang melalui suatu kawasan.
Persepsi visual yang digambarkan melalui laluan memberi imej rekabentuk baik
kepada bandar.
Gambar 2.6 Laluan pejalan kaki.
Daerah pula merupakan rangkaian laluan tersebut. Perasaan seseorang yang
berada di dalam satu kawasan yang mempunyai daerah akan berubah apabila dia
meninggalkan daerah tersebut. Perbezaan setiap daerah akan meninggalkan imej
22
yang mendalam terhadap ingatan pejalan kaki. Daerah dapat digambarkan seperti
berada dalam satu kawasan perniagaan atau berada dalam satu kawasan kediaman.
Kewujudan imej bandar dapat dilihat jika Sense of Place dapat dirasai di daerah
kawasan tersebut. Shuhana et al. (2007) dalam kajiannya mengenai rekabentuk
bandar mentafsirkan nodus atau titik tumpuan dibentuk oleh lima elemen iaitu
persimpangan jalan, konsentrasi penduduk, penampilan visual, kepungan, tanda dan
simbol.
2.4
Kaitan Elemen Nodus dan Pejalan Kaki
Apabila menyatakan tentang imej, maka kita merujuk kepada gambaran.
Lynch (1960) yang menafsirkan keadaan ini sebagai mind mapping atau bagaimana
seseorang menggambarkan sebuah kawasan dengan baik. Sebuah kawasan perlulah
digambarkan dengan baik dan lima elemen yang disebutkan adalah merupakan
gambaran seseorang ke atas ciri fizikal sebuah bandar. Kebiasaanya persimpangan
jalan merupakan titik perhubungan antara dua kawasan dan menjadikan kawasan
tersebut sebagai tumpuan orang ramai berkumpul. Penumpuan dua kawasan ini
menjadikan kawasan ini terserlah daripada kawasan lain.
Antara contoh
persimpangan jalan ialah Jalan Bukit Bintang dan Jalan Sultan Ismail di Kuala
Lumpur seperti yang ditunjukkan dalam Gambar 2.7 di bawah.
Gambar 2.7 Persimpangan Jalan Bukit Bintang dan Jalan Sultan Ismail, elemen
nodus kepada Jalan Bukit Bintang.
23
Sebuah lagi keadaan yang menggambarkan nodus ialah konsentrasi orang
ramai. Konsentrasi menunjukkan perbezaan ketara antara kawasan nodus dan bukan
nodus. Dari segi penampilan visual pula, nodus adalah mudah dilihat kerana begitu
ketara dari penampilan visual yang biasa. Kawasan nodus mudah dikenal pasti
dengan jumlah orang yang ramai, kadangkala terdapat papan tanda besar atau pun
satu ruangan yang jelas menjadi tumpuan orang. Misalnya ialah kawasan perniagaan
di Jalan Masjid India, Kuala Lumpur dan juga kawasan perhentian bas di Larkin,
Johor Bahru seperti yang ditunjukkan dalam Gambar 2.8.
Gambar 2.8 Kawasan perniagaan di Jalan Masjid India di Kuala Lumpur.
Kepungan pula menunjukkan penumpuan nodus kepada satu arah.
Ini
menunjukkan nodus mempunyai ciri kepungan yang menonjolkan ciri nodus
tersebut. Menurut Shuhana et al. (2007), ciri-ciri kepungan dapat membentuk kesan
ruang nodus. Bagi tanda pula, ciri-ciri nodus dilihat melalui satu mercu tanda bagi
mengenal pasti nodus dengan baik.
Sebagai contoh, seseorang yang berada di
kawasan Jalan Masjid India pasti akan melintasi Masjid India. Maka, masjid tersebut
merupakan tanda kepada nodus. Mengikut Bently et al. (1985), antara jenis nodus
lain yang menjadi tumpuan orang ramai adalah seperti stesen bas, stesen keretapi dan
juga pusat transit.
Nodus adalah kawasan tumpu orang ramai seperti stesen keretapi, stesen bas
ataupun pusat membeli-belah (Bentley et al., 1985). Oleh itu, kawasan perniagaan
yang terletak di pusat bandaraya juga selalunya dikenali dengan elemen nodus kerana
24
pusat membeli-belah juga terletak di dalam kawasan ini. Kedai-kedai berjenama dan
terkenal boleh menjadi tarikan utama seperti kedai barangan eksklusif Nike, Coach,
Gucci, Starbucks dan lain-lain lagi. Dalam kajian ini, Kompleks Kastam dan
Imigresen merupakan contoh pusat transit yang mempunyai ciri-ciri nodus yang baik.
Ini kerana, orang ramai memberi penumpuan terhadap kompleks ini lebih dari
kawasan lain disekitarnya. Berdasarkan beberapa contoh yang diberi ini, kita juga
boleh mentafsirkan gambaran nodus yang lemah ataupun ketiadaan gambaran nodus
dalam imej bandar menunjukkan kurangnya atau ketiadaan penumpuan orang ramai
di kawasan tersebut.
Tafsiran seseorang terhadap sebuah bandar yang baik atau tidak baik banyak
bergantung kepada penilaian terhadap imej bandar.
Lynch (1981) menerangkan
terdapat beberapa teori dalam menggambarkan sebuah bandar iaitu teori
perancangan, teori yang berfungsi dan juga teori normatif. Di antara teori-teori ini,
teori normatif adalah teori yang menanda aras bagaimanakah seseorang boleh
memberi interpretasi sesebuah bandar sebagai sebuah bandar yang baik. Antara ciriciri utama yang disebutkan oleh Lynch (1981) berkenaan teori normatif tersebut
adalah pembangunan seharusnya menepati kehendak semua penduduk dan
berhubung antara satu sama lain. Pendekatan ini juga bertepatan dengan teori imej
bandar beliau yang menekankan lima elemen fizikal struktur bandar iaitu titik tumpu
(nodus), laluan (path) , sempadan (edges), mercu tanda (landmark) dan juga daerah
(district). Ketiadaan gambaran nodus dalam satu gambaran imej bandar
menunjukkan tiada penumpuan pejalan kaki di dalam bandar tersebut.
2.5
Perhubungan Pejalan Kaki dan Kawasan Perniagaan.
Di dalam satu kajian yang dijalankan oleh Todd dan Walker (1980)
mendapati kebanyakan orang berjalan di Britain adalah untuk tujuan membeli-belah
(Roberts, 1981). Kajian tersebut mendapati pejalan kaki menggunakan 47 peratus
dari masa berjalan untuk membeli-belah manakala hanya 17 peratus masa digunakan
25
untuk bekerja atau belajar.
Ini menunjukkan bahawa, aktiviti pejalan kaki di
kawasan perniagaan adalah tinggi berbanding aktiviti lain.
Begitu juga seperti kajian yang dijalankan oleh Chung (2009) bertajuk
“Impact of a Pedestrianisation Scheme on Retail Rent an Empirical Study in Hong
Kong” yang mendapati nilai sewa kawasan yang dizonkan khas untuk pejalan kaki
adalah 17 peratus lebih tinggi berbanding kawasan yang tidak dizonkan sebagai
kawasan pejalan kaki. Perancangan kawasan perniagaan perlu mengambil kira aspek
kemudahan pejalan kaki, sebagai contoh kawasan CBD di Shibuya, Tokyo (rujuk
Gambar 2.9). Kawasan ini menitik beratkan kemudahan pejalan kaki dengan
menyediakan akses mudah ke stesen keretapi dan juga lalu lintas yang memberi
keutamaan kepada pejalan kaki dan bukannya kenderaan. Stesen keretapi tersebut
adalah juga nodus kepada kawasan CBD Shibuya.
Gambar 2.9 Suasana tumpuan pejalan kaki di kawasan CBD di Shibuya, Tokyo.
Green (1994) menyatakan bahawa perniagaan adalah langkah dua hala iaitu
melibatkan pembeli dan tuan kedai itu sendiri. Ini bermakna dalam perancangan
kawasan perniagaan kepentingan kedua-dua pihak perlu diambil kira. Kepentingan
tuan kedai pula ialah lokasi strategik manakala kepentingan bagi pembeli ialah laluan
pejalan kaki yang selesa yang mendorong pejalan kaki ke kawasan perniagaan
tersebut. Tambah beliau lagi antara faktor utama mempengaruhi tabiat membeli-
26
belah ialah mobiliti ini kerana menurut beliau lokasi dan kemudahan ke kedai
memainkan peranan penting.
Kawasan tadahan pembeli pula menentukan kuasa belanja di kawasan
tersebut. Teori ini juga selari dengan apa yang diutarakan oleh King (1984) yang
menyatakan bahawa saiz kawasan tadahan akan menentukan kawasan pembeli. Oleh
kerana itu dalam perancangan guna tanah sebuah bandar, perkara utama yang harus
dititik beratkan adalah keseimbangan pembangunan termasuklah kawasan tadahan
pembeli. Pembangunan seimbang perlu mengambil kira keperluan pengguna dan
mengelakkan merancang berlebihan daripada apa yang sepatutnya.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Malaysia (2005) menggariskan
panduan perancangan kawasan perniagaan menerusi Garis Panduan Kawasan
Perdagangan dan Doktrin Perancangan dan Pembangunan Sejagat. Panduan tersebut
adalah seiring dengan Dasar Urbanisasi dan dasar-dasar lain yang digariskan oleh
kerajaan dalam memastikan perancangan kawasan perniagaan di kawasan bandar
yang terancang.
Melalui garis panduan ini, pihak berkuasa tempatan dapat
merancang kawasan perniagaan dengan lebih teratur. Garis panduan perancangan
kawasan perniagaan harus merangkumi aspek lokasi, komponen, rekabentuk
bangunan di samping keperluan teknikal yang berkaitan.
Ini termasuklah
perancangan aktiviti perdagangan seperti borong, runcit, pejabat, hotel, pasaraya dan
hypermarket. Garis panduan ini dihasilkan bagi merancang kawasan perdagangan
mengikut hierarki dan fungsi bandar.
Definisi perniagaan menurut garis panduan ini merujuk kepada apa-apa
aktiviti perniagaan, pekerjaan atau lapangan termasuk penawaran barangan atau
perkhidmatan, penyimpanan atau pertukaran apa jua jenis barangan untuk tujuan
perniagaan (JPBD, 2005). Antara lain kandungan utama garis panduan tersebut
adalah menumpukan perdagangan berdensiti tinggi di sepanjang jalan utama.
Aktiviti perdagangan juga tidak boleh diletakkan berhampiran dengan kawasan
perumahan serta diletakkan berhampiran jalan yang paling sesuai dengan jenis
kenderaan yang akan mengunjunginya.
Pembangunan rumah kedai pula harus
27
menyediakan ruang pejalan kaki selebar 3 meter. Hal ini menjelaskan kepentingan
dan kaitan pejalan kaki dengan perniagaan.
Garis panduan perniagaan adalah berlandaskan prisip perancangan yang adil,
kemudahsampaian, keselamatan, berkualiti, perhubungan, seni, bersih, berwawasan
dan juga penjimatan (JPBD, 2005). Ini selaras dengan Doktrin Perancangan dan
Pembangunan Sejagat yang merupakan asas kepada setiap perancangan di Malaysia.
Doktrin perancangan dan Pembangunan Sejagat yang disediakan oleh Jabatan
Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia adalah berlandaskan
kepentingan pembangunan insan dalam pembangunan negara. Berdasarkan Rajah
2.2, doktrin ini bukan sahaja mengambil kira kepentingan pembangunan malah
hubungan pembangunan dengan manusia, alam sekitar dan juga Tuhan.
Pencipta
Manusia
Alam
sekitar
Manusia
Rajah 2.2 Doktrin Perancangan dan Pembangunan Sejagat (DPPS).
Ini juga selaras dengan teras pembangunan negara iaitu Wawasan 2020,
Dasar Pembangunan Nasional, Dasar Urbanisasi Negara dan juga Rancangan Lima
Tahun Malaysia.
Doktrin ini menekankan hubungan manusia dengan manusia,
Pencipta iaitu Tuhan dan juga hubungan manusia dengan alam sekitar. Menerusi
pendekatan ini, maka perancangan kawasan perniagaan dapat dibangunkan dengan
lebih realistik kerana mengambil kira unsur berkaitan dengan manusia. Ini kerana
falsafah perancangan dan pembangunan sejagat adalah bersifat menyeluruh,
28
menjadikan manusia sebagai fokus pembangunan, aktiviti pelbagai dimensi,
mencangkupi perubahan kuantitatif dan kualitatif, pengagihan dan penggunaan
sumber dengan saksama. Sejak beratus tahun dahulu, berjalan kaki adalah cara
pergerakan yang terbaik sekali (Grava, 2002). Jarak normal seseorang berjalan
sejauh 400 meter adalah selama 5 minit manakala 800 meter untuk 10 minit (Martin,
2006). Dalam Jadual 2.4 dibawah menunjukkan mod, anggaran kelajuan dan jarak
berdasarkan garis panduan tersebut.
Mod
Anggaran Kelajuan
Jarak
Berjalan Kaki
5.4km/jam
90 meter
Berbasikal
20km/jam
330 meter
Memandu Kereta
54km/jam
900 meter
Jadual 2.4 Mod, anggaran kelajuan dan jarak berdasarkan Land Transport Agency,
New Zealand (2009).
Elemen
Ketelapan
Pejalan Kaki
(Pedestrian
Permeability)
Definisi
Berada di tahap di mana pejalan 
kaki merasai selesa, tiada
halangan
dan
kemudahan
aksesibiliti.

Kelebihan
Mengurangkan
waktu
menunggu
di
tempat
melintas.Pejalan kaki mendapat
prioriti berbanding kenderaan.
Jalanraya mesra pejalan kaki
dan low speed zone untuk
kenderaan.
Perhubungan Kemudahan
perhubungan  Laluan pejalan kaki di kawasan
ke destinasi
mudah dari point of origin to
yang menjadi tumpuan pejalan
(Connections destination dengan kemudahan
kaki
seperti
sekolah,
to destinations) pengangkutan
yang
supermarket, taman rekreasi
memudahkan pejalan kaki.
dan kawasan awam.
Perancangan
Kerajaan tempatan meletakkan  Merancang koordinasi guna
Strategik
pejalan kaki sebagai prioriti
tanah supaya mesra pejalan
(Strategic
dalam
apapun
bentuk
kaki.
Planning)
pembangunan.
 Rancangan Tempatan yang
menyokong pejalan kaki.
 Rancangan Tempatan yang
menggalakan
kawasan
perumahan berdekatan dengan
nodus supaya memudahkan
pejalan kaki.
Jadual 2.5 Elemen, definisi dan kelebihan mengenai jalan yang selesa Land
Transport Agency, New Zealand (2009).
29
Jacobs (1993) pula menyatakan jalan yang hebat sebagai berada di jalan yang
selesa. Ia seharusnya mempunyai aksesibiliti yang mudah dan selesa untuk berjalanjalan, memandu atau pun bermain. Jadual 2.5 menerangkan elemen, definisi dan
kelebihan mengenai jalan yang selesa seperti yang digambarkan oleh Jacobs (1993).
Marshall (2005) menyatakan jalan bukan sahaja penting bagi perhubungan di dalam
bandar bahkan di antara bandar. Perubahan jalan dari jalan ke jalan baru juga
memberi kesan ke atas rekabentuk bandar. Khairi (2006) menyokong pendapat ini.
Dari segi fizikal, perhubungan ke kawasan pusat bandar mempunyai struktur
jalan yang lebar dan luas.
Seringkali pembangunan jalan bercanggah dengan
keperluan seperti rekabentuk jalan dan guna tanah (Marshall, 2005).
Ini
menghasilkan jalan-jalan yang berbeza mengikut keperluan guna tanah dan akan
membentuk corak guna tanah. Soderholm (2008) menyatakan bandar lama yang
bercorak grid lebih mudah untuk pejalan kaki kerana jarak bangunan yang hampir.
Di Malaysia pula, terdapat beberapa kategori sistem pengangkutan bandar
iaitu sistem jalan raya, sistem kenderaan persendirian, sistem pengangkutan awam,
sistem pengangkutan perdagangan dan sistem pengangkutan tidak berjentera
(Ibrahim, 1990). Pada masa yang sama terdapat pelbagai bentuk kawasan
pembangunan di Malaysia iaitu kawasan bandar lama seperti di Johor Bahru dan
kawasan bandar baru seperti di Shah Alam. Preston(2010) berpendapat corak
pergerakan di bandar lama yang berasaskan pejalan kaki juga membentuk corak guna
tanah yang tersendiri. Bandar-bandar ini dikenali dengan jalan yang sempit didorong
oleh kedudukan bangunan yang berdekatan antara satu sama lain. Keadaan ini juga
boleh dilihat seperti di bandar Melaka, Georgetown dan Taiping.
Terdapat beberapa jenis laluan pejalan kaki. Laluan pejalan kaki pula
dibangunkan berdasarkan kedudukan bangunan atau pun kedudukan jalan.
Walaubagaimanapun,
terdapat
kelemahan
pembinaan
laluan
pejalan
kaki
berdasarkan bangunan dan jalan sedangkan tujuan pejalan kaki adalah berbeza
bergantung kepada jarak, destinasi, dan sebagainya. Ini menghasilkan laluan pejalan
kaki yang dibina tanpa perancangan yang betul. Koike(2004) dalam kajiannya yang
menekankan jumlah tenaga yang digunakan memberi kesan kepada pejalan kaki. Ini
30
berkaitan dengan jarak ke tempat yang dituju dan kecenderungan pejalan kaki
menggunakan jalan yang terpantas. Terdapat empat jenis laluan pejalan kaki yang
ditekankan oleh Marshall S. (2005). Rujuk Gambar 2.8.
Gambar 2.10 Jenis laluan pejalan kaki yang dinyatakan oleh
Marshall S. (2005).
Kajian
yang
dijalankan
oleh
Yoshida
dan
Kaneda
(2009)
pula
mengkategorikan tahap pergerakan (Level of Action) pejalan kaki kepada beberapa
bahagian berdasarkan Jadual 2.6 dibawah.
Tahap Pergerakan
(Level of Action)
Detour Action
(DA)
Erratic Visit (EV)
Makna
Jenis motivasi Pejalan Kaki
Berjalan keluar dari laluan terdekat
pejalan kaki.
Menyinggah di mana-mana kedai.
Berkemungkinan akan AV atau PA.
Menyinggah lebih dari satu kedai.
Berkemungkinan akan PA.
Mencari-cari jalan terpantas
untuk ke destinasi.
Pemilihan mengikut
kemudahan.
Alternative Visit
Cuba untuk melawat kedai
(AV)
lain apabila gagal mencapai
tujuan asal.
Planned Action
Menyinggah di kedai yang sudah
Apa jua halangan cuba untuk
(PA)
dirancang.
mencapai tujuan yang
dirancang.
Jadual 2.6 Tahap sikap pejalan kaki sewaktu membeli-belah.
Berdasarkan jadual diatas, tahap pergerakan ini menyatakan jenis motivasi
pejalan kaki. Tahap pergerakan ini juga membolehkan kita mengenal pasti jenis
31
pejalan kaki. Di Malaysia, di antara kawasan perniagaan yang padat dengan jumlah
pejalan kaki ialah di Kuala Lumpur seperti Jalan Bukit Bintang, Jalan Tuanku Abdul
Rahman, Jalan Sultan Ismail, Jalan Masjid India, Jalan Pudu dan Jalan Petaling.
Kesemua jalan ini mempunyai kepadatan dan penumpuan pejalan kaki yang tinggi.
Persamaan yang wujud di setiap jalan ini adalah elemen nodus yang menjadi daya
tarikan dan tumpuan pejalan kaki seperti kewujudan pusat membeli-belah dan
stesyen keretapi. Ini disokong Khairi (2008) yang menyatakan kewujudan nodus
sebagai tarikan pejalan kaki di Jalan Masjid India yang mempunyai kawasan
membeli belah.
Grava (2002) turut mencadangkan terdapat beberapa jenis pejalan kaki yang
mempunyai pelbagai tujuan dan gaya tertentu, antaranya:
i.
Berjalan dengan lincah;

Berjalan dari titik A ke titik B tanpa singgah di mana-mana
tempat lain.
Tujuan adalah tepat dan mengabaikan segala
bentuk gangguan di sepanjang jalan.

Contohnya seperti laluan ke tempat kerja pada setiap pagi
adalah singkat, cepat dan terus.
ii.
Berjalan merayau-rayau;

Pejalan kaki yang ingin merayau-rayau, menikmati keadaan
sekeliling dan menjadi sebahagian dari orang ramai di
sepanjang jalan.

Mempunyai tujuan ke titik B dari titik A tapi berkemungkinan
untuk berhenti sebentar di antara dua titik tersebut.
iii.
Berjalan berlengah-lengah.

Pejalan kaki yang langsung tidak menghiraukan tujuan
berjalan.

Pejalan kaki jenis ini hanya ingin menikmati perjalanan di
sepanjang jalan dan mungkin akan keluar dari titik A ke titik C
atau D sebelum sampai ke titik B. Berkemungkinan tidak
sampai ke titik B.
32
Grava (2002) juga menekankan beberapa aspek utama yang menggalakkan
pejalan kaki iaitu ekonomi, kesihatan, ruang masa, kesedaran dan juga perlindungan
dari persekitaran.
Sebagai contoh pejalan kaki yang berjalan merayau-rayau
mengambil masa 30 minit untuk berjalan sejauh 3.2 kilometer berbanding pejalan
kaki yang berjalan dengan pantas dapat berjalan sejauh 7.2 kilometer pada masa yang
sama. Ini menunjukkan pembangunan dan kawasan sekeliling memberikan kesan
terhadap pejalan kaki.
Antara komponen yang mempengaruhi sistem pejalan kaki adalah laluan
pejalan kaki dan keadaan laluan pejalan kaki, infrastruktur seperti longkang dan
lampu jalan dan keadaan trafik (Koike, 2004). Oleh kerana itu, ia juga memberi
kesan terhadap jenis dan jumlah pejalan kaki. Ini disokong oleh Parnes (1948) yang
menyatakan tiada perniagaan yang mampu bergerak tanpa pelanggan, kedai, pekerja
dan barang. Beliau juga menyatakan, kepentingan pejalan kaki di pusat bandar
adalah sama pentingnya dengan mempunyai pintu rumah. Parnes (1948) juga
menekankan bahawa tempat letak kereta haruslah berdekatan dengan kedai agar
tidak menyusahkan pengguna serta memberikan keselesaan. Sungguhpun begitu,
Berman et. al (2010) menekankan walaupun lokasi perniagaan dan jenis perniagaan
bukan jaminan utama prestasi perniagaan itu untuk berdaya maju.
2.6
Kepentingan Pejalan Kaki Kepada Kawasan Perniagaan.
Menjelang tahun 1980an, Roberts (1981) menyatakan terdapat beberapa
kawasan perniagaan telah kembali memberi keutamaan kepada pejalan kaki. Ini
berdasarkan kesedaran kepentingan berjalan kaki kepada kesihatan dan juga
kesesakan lalu lintas yang membuatkan ramai orang lebih terdorong untuk berjalan
kaki dan menggunakan kenderaan awam (Preston et al., 2010).
Guy (2007)
menyatakan sebelum tahun 1960-an, era pembangunan perniagaan di Britain lebih
berkelompok mengikut kelas masyarakat dan lebih menekankan aspek pejalan kaki
berbanding kemudahan kenderaan. Namun keadaan berubah apabila, semakin ramai
penduduk di Britain menggunakan kenderaan dan berubah seiring dengan tren
33
membeli-belah di kalangan masyarakat. Lebih banyak kenderaan digunakan
berbanding berjalan kaki.
Menurut Preston et al. (2010), kekurangan kawalan perancangan terhadap
penggunaan kenderaan di dalam kawasan bandar menyebabkan kejadian Automobile
City ini
yang mana
kenderaan digunakan secara meluas
menggalakkan
perkembangan pembangunan ke luar dari kawasan pusat bandar. Jaringan jalan raya
juga bertambah baik dan menggalakkan pembangunan di sepanjang jalan tersebut.
Kawasan perniagaan pula dilihat menyediakan lebih banyak ruang meletakkan
kenderaan dan menjadikan kemudahan ini sebagai suatu tarikan kepada orang ramai
untuk datang membeli-belah di kedai mereka (Guy, 2007). Kini, ia kembali berubah
apabila menyedari kepentingan pejalan kaki kepada kawasan perniagaan.
Negara-negara maju seperti Jepun, Jerman, United Kingdom dan Amerika
Syarikat memberi perhatian terhadap kepentingan perancangan pejalan kaki dan
bukan untuk kenderaan di dalam pusat bandar. Ini kerana pembeli dapat melihat
secara langsung barang-barang yang dipamerkan di cermin kedai dan dapat
melakukan aktiviti sosial. Pembeli dan penjual dapat berhubung tanpa halangan dan
ini meningkatkan pengaruh penjual ke atas pejalan kaki. Pertumbuhan kawasan
pejalan kaki di kawasan perniagaan ini adalah sesuatu yang baik. Kepelbagaian
aktiviti di sepanjang laluan kaki lima di ruang perniagaan juga menggalakkan pejalan
kaki. Perhubungan pejalan kaki dengan bangunan-bangunan di sekelilingnya ini juga
dapat menghidupkan kawasan tersebut dan menyerlahkan elemen imej bandar.
Perhubungan pejalan kaki dan sekeliling ini dapat menghasilkan Sense of Place
(Lynch, 1960; Shuhana, 2011).
Davies (1982) dalam laporannya menekankan aspek pejalan kaki harus dititik
beratkan bagi membangunkan kawasan perniagaan yang terletak di kawasan CBD.
Menurut laporan ini, antara aspek utama yang harus di berikan penekanan ialah saiz
ruang pejalan kaki. Ianya penting bagi memberi ruang kepada pejalan kaki untuk
melihat-lihat kedai, berjalan dan juga bersiar-siar (Davies, 1982). Level of Service
adalah panduan yang sering digunakan baik bagi jurutera, arkitek atau perancang
34
bagi mengukur tahap keberkesanan elemen infrastruktur di jalan sama ada untuk
pejalan kaki ataupun kenderaan. Grava (2002) memetik ciri-ciri laluan pejalan kaki
berdasarkan panduan Level of Service for Pedestrian seperti yang ditakrifkan oleh
Transportation Research Board (TRB), National Research Council, Washington
ditunjukkan dalam Jadual 2.7 di bawah:
Level Of
Service A
Laluan pejalan kaki Pejalan kaki dapat berjalan kaki sesuka hati tanpa
> 60ft/p Flow Rate perlu memberikan tumpuan penuh terhadap
<5p/min/ft
aktiviti berjalan kaki.
Level Of
Service B
Laluan
pejalan
kaki>
40-60ft/p
Flow Rate >5-7
p/min/ft
Laluan
pejalan
kaki>
24-40ft/p
Flow Rate >7-10
p/min/ft
Laluan
pejalan
kaki>
15-24ft/p
Flow Rate >10-15
p/min/ft
Laluan
pejalan
kaki>
8-15ft/p
Flow Rate >1523p/min/ft
Laluan pejalan kaki
<8ft/p Flow Rate
varies p/min/ft
Level Of
Service C
Level Of
Service D
Level Of
Service E
Level Of
Service F
Pejalan kaki masih dapat berjalan dengan selesa
tanpa perlu bertembung dengan pejalan kaki lain
tetapi perlu memberi perhatian terhadap keadaan
di laluan pejalan kaki.
Terdapat pejalan kaki yang berjalan berlawanan
arah dan berjalan kaki menjadi sedikit sukar
kerana perlu berhati-hati dengan pejalan kaki lain.
Berjalan kaki menjadi lebih sukar dan perlu lebih
banyak mengelak dari bertembung dengan pejalan
kaki lain.
Ketiadaan ruang di antara pejalan kaki dan
kelajuan pejalan kaki adalah perlahan berbanding
LOS A ke LOS D.
Berjalan kaki adalah sangat sukar dan terhalang.
Kemungkinan untuk berlanggar antara satu sama
lain adalah sangat tinggi. Ruang antara pejalan
kaki adalah sangat sempit.
Jadual 2.7 Panduan Level of Service for Pedestrian oleh Transportation Research
Board (TRB), National Research Council, Washington.
Berdasarkan jadual dia atas, teknik yang digunakan adalah melalui perkiraan
People per foot per minute ataupun PFM (Davies, 1982). Garis panduan ini telah
diguna pakai oleh TRB di mana konsep Level of Service digunakan bagi memberi
panduan terhadap kelajuan pejalan kaki dan jumlah pejalan kaki yang menggunakan
laluan tersebut. Ini akan memperjelaskan saiz yang sesuai untuk kawasan perniagaan
tersebut berdasarkan perkiraan PFM.
Sebagai contoh Level Service A adalah
bersamaan dengan 7 PFM yang membawa maksud pejalan kaki berjalan dengan
35
selesa tanpa halangan dan kurang konflik di sepanjang perjalanan (Davies, 1982).
Perancangan yang dicadangkan pula harus bersesuaian dengan skala PFM yang telah
dikenal pasti itu.
Elemen perniagaan di pusat bandar adalah berlainan dengan elemen
perniagaan di luar bandar. Menurut Solomon (1999), perniagaan di luar bandar lebih
menumpukan kepada perniagaan berskala besar seperti hypermarket kerana mampu
menyediakan banyak tempat letak kereta dan juga keluasan tanah yang luas.
Manakala di pusat bandar pula, perniagaan adalah lebih berbentuk spesifik seperti
kedai makanan, kedai peralatan dan servis (Berry et al., 1988).
Ini bermakna,
beberapa jenis perniagaan sahaja yang sesuai dibuka di kawasan bandar. Juaina
(1996) di dalam kajiannya menyatakan pembangunan perniagaan adalah saling
berkait rapat dengan hieraki pembangunan sesebuah kawasan.
Kawasan pusat
bandar mempunyai elemen-elemen yang jelas berbanding luar bandar seperti pusat
perniagaan utama yang menempatkan cawangan utama, mempunyai tahap kesesakan
lalu lintas yang tinggi, kawasan di mana berpusatnya pentadbiran dan mempunyai
jumlah pejalan kaki yang tinggi (Roberts, 1981; Soderholm, 2004; Davies, 1982).
Perniagaan di kawasan pusat bandar haruslah menitik beratkan keselesaan
dan kemudahan sosial para pembeli sama ada yang bergerak sendirian mahu pun
berkumpulan (Davies, 1982). Menurut Jacobs (1993), jalan-jalan di pusat bandar
adalah sangat sinonim dengan pejalan kaki, seolah-olah tidak boleh dipisahkan. Ini
menjelaskan kepada kita terdapat banyak jenis pejalan kaki dan kemajuan sesebuah
kawasan perniagaan itu bergantung kepada kepelbagaian jenis pejalan kaki.
36
2.7
Kajian-kajian Lepas Mengenai Jalan Wong Ah Fook
Terdapat beberapa kajian yang releven dijadikan panduan pengkaji.
Ini
penting kerana pengkaji perlu mengenal pasti keadaan kawasan perniagaan di Jalan
Wong Ah Fook. Pemahaman terhadap sejarah kawasan ini membolehkan pengkaji
menganalisis perubahan yang berlaku selepas Kompleks Kastam dan Imigresen
berpindah.
Pada tahun 1991, bandaraya lama di Jalan Wong Ah Fook telah
digambarkan oleh Rohaiza (1991) sebagai sebuah pusat bandar yang sesak dengan
kenderaan dan pejalan kaki berjalan dalam keadaan yang tidak selesa.
Kedudukan perhentian bas di hadapan kompleks membeli-belah City Square
pada ketika itu menambahkan lagi kesesakan di Jalan Wong Ah Fook. Sungguhpun
begitu, Rohaiza (1991) menyatakan kawasan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook ini
sebagai kawasan yang sangat maju dan padat dengan orang ramai. Pekerja yang
berulang-alik dari Johor Bahru ke Singapura banyak memberi impak terhadap
pembangunan perniagaan di kawasan ini. Jenis perniagaan seperti pengurup wang,
kedai membaiki motosikal dan juga runcit adalah antara perniagaan yang banyak
didapati di kawasan ini. Kajian ini juga telah mengenal pasti beberapa nodus pada
ketika itu dan salah satu daripada nodus tersebut adalah Jalan Siu Nam. Hal ini
kerana ramai pengunjung bergerak dari Kompleks Kastam dan Imigresen melalui
jalan tersebut menghala ke Jalan Wong Ah Fook.
Menurut Shuhana (1999) pula bangunan-bangunan tinggi di Jalan Wong Ah
Fook dibangunkan sekitar tahun 1970 iaitu selepas Pasar Besar di pindahkan
bersebelahan dengan bangunan Komtar. Pada 1 Januari 1994, sistem jalan raya
dipertingkatkan selari dengan status bandar Johor Bahru yang dinaik taraf kepada
status bandaraya. Menurut Loh (2002), sistem jalan yang baik itu mempengaruhi
produktiviti dan pertumbuhan eknomi bandar. Marlina (2002) menggambarkan Jalan
Wong Ah Fook merupakan tumpuan orang ramai terutamanya di sekitar kompleks
membeli-belah City Square dan Kompleks Kastam dan Imigresen yang pada ketika
itu terletak di bahagian selatan Jalan Wong Ah Fook. Ia menggalakkan penumpuan
orang ramai dan pada masa yang sama menjadikan Jalan Wong Ah Fook mudah
dikenalpasti.
37
Sanjay (1999) pula telah membuat kajian terhadap laluan pejalan kaki di
Jalan Wong Ah Fook. Sanjay merekodkan antara waktu puncak pejalan kaki di
kawasan tersebut adalah sekitar 7 pagi hingga 9 pagi dan 11 pagi hingga 4 petang.
Beliau menjelaskan kekurangan tempat letak kereta berpusat menjadikan kawasan ini
juga kurang selesa bagi golongan berkeluarga dan orang kurang upaya. Azral (2001)
menjalankan kajian beliau terhadap ruang terbuka di Jalan Wong Ah Fook. Beliau
menyatakan bahawa tren pejalan kaki dan pengunjung di jalan tersebut bergantung
kepada aspek perbandaran.
Ini bermaksud pembangunan persekitaran memberi
impak terhadap tren pejalan kaki. Beliau juga merujuk kepada Canter (1977) bahawa
corak perilaku manusia berkait rapat dengan rekabentuk perbandaran seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 2.3 dibawah.
Aktiviti
Tempat
Ciri
Fizikal
Konsep
Rajah 2.3 Corak perilaku manusia yang berkait rapat dengan bentuk perbandaran
seperti yang digambarkan oleh David Canter (1977).
Yusef (2008) telah menjalankan kajian terhadap streetscape di Jalan Wong
Ah Fook. Beliau menggambarkan keadaan jalan sebagai padat dengan orang ramai
dan mengkategorikan laluan pejalan kaki kepada sepenuh masa dan separuh masa.
Menurut kajian ini, terdapat pergerakan pejalan kaki yang berbeza di dua kawasan
iaitu kawasan berhadapan dengan kompleks membeli-belah City Square dan juga
kawasan di deretan kedai lama. Kawasan berhadapan dengan kompleks membelibelah City Square adalah lebih padat dan dikategorikan sebagai sepenuh masa
berbanding di kawasan deretan kedai lama yang kurang padat namun masih sibuk
38
dan dikategorikan sebagai laluan separuh masa dengan pelbagai aktiviti perniagaan.
Beliau juga mengaitkan elemen streetscape yang penting dalam menarik orang ramai
datang ke jalan ini.
2.8
Kesimpulan
Kajian literatur membentuk pemahaman dan teori-teori berkaitan dengan
perhubungan kawasan perniaagaan dengan nodus serta pengaruhnya ke atas corak
pergerakan pejalan kaki. Corak pergerakan pejalan kaki memberi impak terhadap
bentuk dan perkembangan sebuah bandar. Bedasarkan kajian literatur yang
dijalankan bahawa nodus merupakan kawasan tumpuan utama. Perubahan ke atas
kawasan tumpuan utama akan merubah corak pergerakan pejalan kaki. Kesan
terhadap perniagaan pula akan dapat dilihat terhadap perniagaan-perniagaan yang
bergantung dengan jumlah pejalan kaki. Perubahan terhadap corak pergerakan
pejalan kaki ini pula bergantung dengan nodus yang menjadi tumpuan utama. Maka,
keseimbangan dalam pembangunan amat penting seperti yang ditekankan dalam
Total Planning Doctrine. Kefahaman jelas mengenai keadaan sebelum dan selepas
Kompleks Kastam dan Imigresen dipindahkan membolehkan pengkaji memahami
dengan mendalam apakah kesan nodus terhadap pejalan kaki dan perniagaan. Ini
membolehkan pengkaji memahami perhubungan di antara pejalan kaki, nodus dan
juga perniagaan.
Menerusi bab ini, pengkaji memahami bahawa pejalan kaki dilihat sebagai
faktor penting dalam pembangunan kawasan perniagaan. Bukan itu sahaja, malah
peranan yang dimainkan oleh pejalan kaki bergantung kepada bentuk pembangunan
dan peletakan kawasan nodus atau titik tumpu. Ini kerana, nodus memberikan kesan
ke atas corak pergerakan pejalan kaki menerusi jarak, keselesaan dan juga tarikan.
Berdasarkan kajian akademik yang lepas mengenai Jalan Wong Ah Fook
menunjukkan kawasan perniagaan di jalan tersebut adalah maju dan sesak dengan
pejalan kaki. Terdapat pelbagai jenis kegiatan ekonomi dan sosial boleh didapati di
sini. Pejalan kaki jelas memainkan peranan penting dalam pembangunan jalan ini.
39
BAB 3
REKA BENTUK DAN KAEDAH KAJIAN
3.1
Pengenalan
Bab ini akan menjelaskan mengenai kaedah-kaedah yang digunakan dalam
kajian. Bab ini akan menerangkan rekabentuk kajian, teknik pengumpulan data dan
teknik analisis data. Kelebihan menggunakan kajian kes sebagai struktur kepada
kajian adalah ianya lebih realistik dan lebih terperinci terhadap apa yang hendak
dikaji (Yin, 2003).
Creswell (2009) mentafsirkan pengkaji memerlukan satu pemahaman atau
worldview terhadap kajian bagi mendapatkan arah tuju.
Beliau menyenaraikan
empat kategori worldview seorang pengkaji ke atas kajiannya iaitu “postpositivisim”,
“social constructivisim”, “advocacy” dan “pragmatism”. Oleh kerana kajian yang
dijalankan adalah kesan nodus terhadap pejalan kaki, maka arah tuju kajian ini perlu
lebih terbuka dan tidak membataskan kajian terhadap perkara tertentu. Ini kerana
terdapat banyak faktor yang memberi kesan ke atas corak pergerakan pejalan kaki
dan juga faktor perubahan nodus. Jadual 3.1 pada halaman berikutnya menunjukkan
perbezaan antara keempat-empat pandangan kajian seperti yang dicadangkan oleh
Creswell (2009).
40
“Postpositivism”


Cenderung ke arah kajian berbentuk kuantitatif.
Kajian berlandaskan data, bukti dan rasional pemerhatian
pengkaji.
“Social
 Bergantung banyak terhadap persepsi orang ramai kerana
Constructivism”
lebih banyak mengetahui tentang kawasan yang dikaji.
 Pengkaji menggunakan data kualitatif (temuramah dan
pemerhatian).
“Advocacy”
 Kajian berlandaskan persepsi politik bertujuan untuk
membawa perubahan terhadap kawasan yang dikaji.
“Pragmatism”
 Pengkaji adalah lebih bebas dalam pemilihan kaedah
kajian, dan kaedah analisis kajian.
 Pengkaji tidak bergantung kepada satu-satu kaedah sahaja
dan ini bermakna pragmatism lebih terbuka.
Jadual 3.1 Jenis-jenis pandangan pengkaji terhadap kajian yang akan dilakukan.
Yin (2003) menjelaskan terdapat beberapa jenis sumber yang boleh
digunakan dalam kajian seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 3.2. Manakala,
Marshall (1995) pula menyatakan worldview bergantung kepada persoalan kajian.
(Rujuk Jadual 3.3). Oleh kerana itu, pengkaji perlu menyenaraikan persoalanpersoalan yang berkaitan dengan kajian yang akan dijalankan terlebih dahulu bagi
mendapatkan worldview seperti yang telah dinyatakan di dalam bab satu kajian ini.
Persoalan-persoalan yang dinyatakan adalah:
a. Bagaimanakah keadaan kawasan perniagaan dan pergerakan
pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook sebelum dan selepas nodus
iaitu Kompleks Kastam dan Imigresen dipindahkan?
b. Adakah terdapat perbezaan terhadap jumlah perniagaan dan
halatuju pergerakan pejalan kaki selepas nodus iaitu Kompleks
Kastam dan Imigresen di pindahkan?
c. Bagaimanakah nodus, pejalan kaki dan perniagaan saling
berhubung?
41
Sumber
Dokumendokumen
Rekod-rekod
Temuramah
Pemerhatian terus
Pemerhatian
terhadap peserta.
Artifak Fizikal
Kekuatan
Kelemahan




Boleh dirujuk berulang kali.
 Boleh jadi bias terhadap aspek tertentu.
Tidak boleh direka-reka dan diubah-ubah.  Sukar diperolehi jika maklumat adalah sulit.
Tepat.
Lebih luas dan merangkumi banyak
aspek.
 Tepat dan kuantitatif.
 Sukar diperolehi jika maklumat adalah sulit.
 Fokus
terus
kepada
topik
dan  Bias jika soal selidik tidak dilakukan dengan baik.
permasalahan yang berlaku.
 Kurang tepat.
 Boleh mendapatkan maklumat terus dari  Reflexivity - ini bermakna pengkaji mungkin akan mendapat apa yang
orang yang terlibat.
pengkaji ingin dengar.
 Menggalakkan bias.
 Realiti-Dapat maklumat terus dari  Mengambil masa.
kawasan kajian.
 Kajian akan menjadi selektif di kawasan tertentu sahaja akibat kos
dan masa.
 Oleh kerana teknik pemerhatian, kawasan yang dikaji mungkin akan
merasa tergugat dan tidak menunjukkan keadaan sebenar.
 Kemungkinan untuk bias seperti temuramah.
 Orang ramai yang terlibat dapat  Kemungkinan untuk bias.
memberikan pandangan individu mereka.
 Pemahaman
teknikal.
terhadap
perkara-perkara  Kajian akan cenderung terhadap topik-topik tertentu.
Jadual 3.2 Jenis-jenis sumber yang boleh digunakan dalam kajian.
42
Matlamat Kajian
Persoalan Kajian
Strategi Kajian
Contoh data yang perlu
dikumpulkan
Apa yang berlaku dalam program ini?
Kawasan Kajian. Pemerhatian.
Exploratory:
Apakah bentuk corak dan kategori?
Kajian
Temuramah
dengan
Mengkaji fenomena yang berlaku.
Bagaimanakah ini memberi kesan ke atas yang
Lapangan.
profesional dan orang ramai.
Mengenal pasti faktor-faktor berkaitan.
Menghasilkan hipotesis untuk kajian lain?
masa hadapan.
Apakah kejadian yang berlaku sehingga
Beberapa
Pemerhatian.
Explanatory:
kawasan kajian. Temuramah
secara
Menyenaraikan faktor yang memberi berlakunya fenomena tersebut?
Bagaimanakah faktor tersebut menghasilkan Kajian sejarah. mendalam.
kesan ke atas kajian.
Kajian lapangan. Soal selidik.
Mengenal pasti kemungkinan yang boleh keputusan terhadap fenomena tersebut?
Analisis fakta dan laporan
memberi kesan.
yang berkaitan.
Apakah sikap, kejadian, pemahaman, sturktur Kajian lapangan. Pemerhatian.
Descriptive:
yang berlaku dalam fenomena tersebut?
Kawasan kajian. Temuramah mendalam.
Mengenal pasti fenomena yang berlaku.
Analisis fakta dan laporan
yang berkaitan.
Soal Selidik
Apakah kesan yang boleh dilihat dalam
Kajian.
Soal selidik.
Predictive:
fenomena
ini?
Analisis kandungan.
Mengandaikan kesan yang bakal
Siapakah yang terlibat dan melalui apa?
berlaku?
Membuat andaian terhadap kesan yang
akan berlaku akibat fenomena tersebut?
Jadual 3.3 Jenis kajian berdasarkan matlamat dan objektif kajian.
43
3.2
Reka Bentuk Kajian
Bedasarkan teori yang dinyatakan oleh Creswell (2009) mengenai worldview,
pemahaman kajian ini disifatkan sebagai pragmatism dan exploratory yang
bermaksud ianya adalah penyelidikan yang lebih terbuka, yang membenarkan
kemungkinan dalam menyelesaikan permasalahan dan tidak membataskan kajian
terhadap perkara tertentu. Kajian ini akan menggunakan pemerhatian dan temuramah
bagi memahami corak pergerakan pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook. Bagi
memahami kesan perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen ke atas kawasan
perniagaan pula, kajian akan menjalankan temuramah terhadap peniaga-peniaga dan
juga menilai perubahan jumlah dan jenis perniagaan dari data sekunder yang
diperolehi dari Majlis Bandaraya Johor Bahru. Penggunaan pelbagai jenis kaedah
seperti pemerhatian, temuramah dan penilaian data-data sekunder menepati kehendak
kajian yang berbentuk exploratory. Ini seiring dengan pendapat Whysall (1995) yang
menyatakan penggunaan satu jenis data adalah sukar seperti sekunder sahaja. Ini bagi
mendapatkan pemahaman yang lebih tepat mengenai kawasan yang dikaji. Berikut
merupakan jadual 3.4 reka bentuk kajian ini bedasarkan objektif kajian:
Objektif
Mengenal pasti keadaan
perniagaan di Jalan
Wong Ah Fook sebelum
dan selepas Kompleks
Kastam dan Imigresen di
pindahkan pada tahun
2009
Mengkaji kesan nodus
ke
atas
corak
pergerakan pejalan kaki
dan
daya
tarikan
kawasan perniagaan di
Jalan Wong Ah Fook.
Kaedah
Perbandingan jumlah dan
jenis perniagaan dari tahun
2007 hingga 2011.
Jenis Data
Jumlah
dan
perniagaan dari
2007 hingga 2011.
jenis
tahun
Pemerhatian
corak Jumlah pejalan kaki pada
pergerakan pejalan kaki tahun 2008 dan 2011.
pada tahun 2008 dan 2011.
Temuramah
terhadap
pejalan kaki dan peniagapeniaga.
Jadual 3.4 Rekabentuk kajian yang ditetapkan bedasarkan objektif kajian.
Bagi mencapai objektif kedua kajian ini iaitu mengkaji kesan nodus ke atas
corak pergerakan pejalan kaki dan daya tarikan kawasan perniagaan di Jalan Wong
44
Ah Fook, kajian akan menggunakan hasil analisis pemerhatian dan temuramah
dengan kaedah analisis perbandingan. Kaedah analisis perbandingan dijalankan ke
atas jumlah pejalan kaki dan jumlah perniagaan pada tahun 2011 dengan tahun 2008
seperti yang dikaji oleh Yusef (2008). Ini membolehkan pengkaji mengkaji corak
pergerakan pejalan kaki, kategori laluan dan kesan perbezaan yang berlaku selepas
Kompleks Kastam dan Imigresen berpindah pada tahun 2009.
3.3
Kaedah Pengumpulan Data
Data yang dikumpulkan ialah data primer dan data sekunder. Data primer
ialah data asli yang diperolehi di kawasan yang di kaji melalui pemerhatian dan
temuramah.
Data sekunder pula diperolehi melalui kajian lepas, buku-buku,
majalah, jurnal, kertas kerja, laporan dan keratan akhbar. Kaedah pengumpulan data
adalah melalui pemerhatian dan temuramah yang telah disediakan soalannya..
Pemerhatian dijalankan ke atas pejalan kaki bagi mengumpulkan data jumlah pejalan
kaki dan juga corak pergerakan pejalan kaki. Ini bertujuan memahami kawasan mana
yang menjadi tumpuan pejalan kaki dan tidak menjadi tumpuan pejalan kaki.
Pengumpulan data temuramah dijalankan ke atas pejalan kaki dan juga peniaga.
Data-data yang dikumpul dari temuramah akan dianalisis bagi mengetahui kesan
perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen ke atas corak pergerakan pejalan kaki
dan juga perniagaan. Ini membolehkan kajian memahami implikasi nodus terhadap
kawasan perniagaan melalui corak pergerakan pejalan kaki.
3.3.1
Kaedah Pengumpulan Data Corak Pergerakan Pejalan Kaki
Pemerhatian atau Direct Observation dijalankan ke atas kawasan kajian bagi
memahami keadaan pergerakan pejalan kaki di kawasan kajian. Pemerhatian
dijalankan bagi mengira jumlah pejalan kaki yang berjalan di Jalan Wong Ah Fook
pada tahun 2011. Data ini akan dibandingkan dengan data yang direkodkan oleh
Yusef (2008). Dua titik pengiraan jumlah pejalan kaki di pilih. Pemilihan titik
pengiraan
yang sama
seperti
kajian
Yusef(2008)
membolehkan
pengkaji
45
membandingkan jumlah pejalan kaki yang melalui titik tersebut pada tahun 2008 dan
2011. Pengkaji turut mengira jumlah pejalan kaki di lokasi lama nodus Kompleks
Kastam dan Imigresen Johor Bahru. Sungguhpun, Yusef (2008) tidak mengira
jumlah pejalan kaki di kawasan tersebut, jumlah pejalan kaki dibandingkan dengan
jumlah pejalan kaki di nodus lain pada tahun 2011. Kaedah pengiraan pejalan kaki
adalah mengira setiap pejalan kaki yang melalui garisan yang ditentukan dahulu oleh
pengkaji tanpa mengira umur, jantina dan kaum. Rujuk peta 3.1 berikut bagi
memahami kedudukan nodus di Jalan Wong Ah Fook.
C
Perhentian Bas
B
Kompleks membeli-belah
City Square
A
Kuil Hindu
Lokasi lama
Kompleks Kastam
dan Imigresen
Kawasan pemerhatian
pergerakan pejalan kaki yang di
jalankan oleh Yusef (2008).
D
Peta 3.1 Kedudukan nodus di Jalan Wong Ah Fook.
46
Waktu telah ditetapkan selama satu jam pada waktu pagi, tengahari dan
petang. Pengkaji menjalankan pengiraan pada hari
Selasa, Khamis dan juga
Ahad.Waktu tersebut adalah seperti berikut:
i.
Pagi
: Antara jam 9 pagi ke 10.00 pagi;
ii.
Tengahari : Antara jam 1.00 tengahari ke 2.00 petang; dan
iii.
Petang
: Antara jam 5.00 petang ke 6.00 petang;
Bedasarkan peta 3.1 pengkaji berada di hadapan nodus B iaitu kompleks
membeli-belah City Square dan mengira setiap pejalan kaki yang melalui garisan
yang ditetapkan. Pengiraan dijalankan secara manual dengan menanda di kertas yang
disediakan. Seorang pembantu pula mengira di nodus D iaitu di lokasi lama
Kompleks Kastam dan Imigresen pada masa yang sama bagi mendapatkan jumlah
pejalan kaki yang melalui garisan di situ. Pembantu tersebut juga menanda secara
manual di kertas yang disediakan. Masa yang ditetapkan adalah satu jam dalam satu
perkiraan. Sebanyak tiga kali perkiraan dijalankan dalam satu hari. Tiga hari
diperuntukan bagi merekod jumlah pejalan kaki. Jumlah hari yang diperuntukan
adalah bagi melihat corak pergerakan pejalan kaki yang berbeza pada setiap hari
tersebut. Jumlah pejalan kaki yang telah dikira di rekodkan agar data yang
dikumpulkan tidak hilang dan boleh seterusnya dianalisis. Jumlah pejalan kaki yang
direkodkan oleh pengkaji dijadualkan dan dibandingkan dengan jumlah pergerakan
pejalan kaki yang direkodkan oleh Yusef (2008). Jenis kategori laluan sepenuh masa
atau separuh masa juga dikenal pasti dan dibandingkan.
3.3.2
Kaedah Pengumpulan Data Jumlah dan Jenis Perniagaan
Data jumlah dan jenis perniagaan ialah data sekunder yang diperolehi dari
Majlis Bandaraya Johor Bahru. Data dikumpulkan dan disahkan semula oleh
pengkaji di kawasan kajian samada perniagaan tersebut masih beroperasi atau
sebaliknya. Data yang dikumpulkan dianalisa bagi mengetahui perubahan terhadap
jumlah dan jenis perniagaan antara tahun 2007 hingga 2011. Panduan yang
digunakan pengkaji dalam menetapkan jenis perniagaan adalah berdasarkan kajian
literatur kategori perniagaan Martin dan Whittle (1983) dan juga Garis Panduan
47
Kawasan Perdagangan, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung
Malaysia seperti Jadual 3.5.
Jenis Perniagaan
Perkhidmatan
Spesifik
Runcit
Jadual 3.5
3.3.3
Huraian
 Restoran, Kedai Makan, Cafe, Klinik, Kolej, Bank, Kedai
Gunting Rambut, Kedai Urut, Pengurup Wang,
Peminjam Wang dan apa-apa berbentuk perkhidmatan.
 Perniagaan ini selalunya meniagakan perkhidmatan dan
bukannya produk.
 Kedai Emas, Kedai Pakaian, Kedai Telefon, Kedai Buah,
Kedai Jam, Kedai Ubat dan Kedai Percetakan.
 Kedai jenis ini selalunya menumpukan ke atas beberapa
produk dan terletak jauh dari tempat tinggal kerana tidak
diperlukan secara harian.
 Kedai Menjual Barang Masakan, Menjual Makanan
Kering, Kedai Pelbagai, Kedai Hardware dan Kedai
Runcit.
 Kedai jenis ini selalunya menjual barangan yang
diperlukan harian.
: Panduan jenis perniagaan yang telah digunakan oleh pengkaji
Kaedah Temuramah Pejalan Kaki
Kaedah pemilihan pejalan kaki yang ditemuramah adalah secara spontan di
mana pejalan kaki dipilih secara rawak di dalam masa yang ditentukan. Pengkaji juga
tidak menghadkan jenis soalan yang ditanya ke atas jantina atau umur tertentu bagi
mengelakkan bias. Ini membolehkan pengkaji mendapatkan jawapan lebih tepat dan
jujur mengenai kesan perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen terhadap
pergerakan pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook. Teknik pemilihan sampel pula
adalah sampel rawak mudah atau Simple Random Sampling. Teknik ini
membenarkan keberangkalian sesiapa sahaja dalam kawasan kajian untuk
ditemuramah. Soalan yang disoal menjurus terhadap hala tuju pejalan kaki dan juga
kekerapan laluan tersebut digunakan. Pengkaji merekodkan jantina dan umur
responden pejalan kaki yang ditemuramah. Ini kerana motivasi pejalan kaki dan
destinasi pejalan kaki berbeza-beza. Temuramah dijalankan tanpa paksaan dan
pemilihan jantina, umur atau warganegara tertentu. Ini berbalik kepada teori yang
dijelaskan oleh Yoshida dan Kaneda (2009) yang menyatakan motivasi pejalan kaki
bergantung kepada sebab-sebab yang berbeza. Jumlah pejalan kaki yang
48
ditemuramah ditetapkan mengikut masa yang telah ditetapkan pengkaji. Temuramah
tidak dijalankan pada waktu malam kerana bedasarkan kajian rintis, jumlah pejalan
kaki adalah sangat rendah. Segala soalan-soalan yang ditanya adalah berpandukan
objektif kedua kajian iaitu untuk mengkaji corak pergerakan pejalan kaki dan
temuduga adalah terbuka. Berikut merupakan contoh soalan yang ditanya semasa
temuramah dijalankan:
Jantina
L
P
Umur
Halatuju Anda:
A. City Square
C. Kompleks Kastam
B. Perhentian Bas
D.Kedai Di Jalan Wong Ah Fook
Pendapat Mengenai Perpindahan Kompleks Kastam Dan
Imigresen?Jika Tidak, Mengapa?
_______________________________________________________
SETUJU
TIDAK
Carta 3.1 Contoh soalan yang ditanya semasa temuramah dengan pejalan kaki.
Soalan yang ditanya kepada pejalan kaki adalah singkat dan padat. Ini kerana
melalui kajian rintis, pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook bergerak pantas dari satu
tempat ke tempat yang lain dengan pelbagai tujuan. Pejalan kaki tidak mahu
bekerjasama jika soalan yang ditanya panjang dan meleret-leret. Pengkaji juga
mendapati soalan yang mempunyai pilihan adalah lebih sukar untuk ditanya kerana
bedasarkan kajian rintis terdapat pelbagai jawapan yang diberi oleh pengkaji
mengenai alasan pemilihan laluan. Oleh kerana itu, pengkaji telah menggunakan
kaedah temuramah yang lebih menjurus tepat ke atas perkara yang ingin diketahui
pengkaji.
49
3.3.4
Kaedah Temuramah Peniaga
Temubual dijalankan bagi mendapatkan pandangan secara langsung dengan
pemilik perniagaan di Jalan Wong Ah Fook. Kaedah yang dijalankan dalam
temuramah dengan peniaga adalah juga secara spontan. Ini bagi mengelakkan bias
dalam mendapatkan jawapan dari peniaga. Teknik pemilihan jumlah sampel pula
adalah sampel rawak mudah atau Simple Random Sampling. Ini bermakna semua
sampel dalam kawasan kajian mempunyai keberangkalian sebagai responden kepada
temuramah ini. Hasil temuramah digunakan bagi memahami situasi peniaga di situ.
Temuramah juga dijalankan tanpa paksaan, spontan dan dilakukan apabila peniaga
bersetuju untuk ditemuramah. Temuramah adalah terbuka dan peniaga bebas
memberikan jawapan dengan jujur.
Soalan-soalan yang ditanya kepada peniaga adalah:
Jenis Perniagaan:
Nama Perniagaan:
Adakah perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen memberi
kesan terhadap perniagaan anda?
Carta 3.2 Contoh soalan yang ditanya semasa temuramah dengan peniaga.
Soalan yang ditanya kepada peniaga adalah berbentuk subjektif. Ini
membolehkan peniaga menjawab dengan jujur tanpa didorong oleh apa-apa jawapan
pilihan yang mungkin tidak sama seperti jawapan yang ingin dinyatakkanya.
50
3.4
Kaedah Pemilihan Kawasan Kajian
Kajian dijalankan menggunakan kaedah Case Study. Lokasi kajian adalah
Kompleks Kastam dan Imigresen dengan sebahagian besar kawasan perniagaan
sepanjang Jalan Wong Ah Fook. Fokus kawasan kajian terletak di laluan pejalan kaki
dan jalan utama. Pemilihan jalan ini adalah bedasarkan kedudukannya yang
berhampiran dengan lokasi lama Kompleks Kastam dan Imigresen. Kawasan kajian
dipilih bedasarkan lokasi laluan pejalan kaki serta kepelbagaian jenis perniagaan
yang dibuka. Ini penting bagi menunjukkan kesan perpindahan Kompleks Kastam
dan Imigresen terhadap daya tarikan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook. Selain
daripada dapat mengetahui jenis perniagaan yang terjejas, pemilihan kawasan kajian
adalah bedasarkan tahun ia dibuka iaitu di antara tahun 2007 hingga 2011. Nodus
Kompleks Kastam dan Imigresen merupakan tumpuan pejalan kaki dan membentuk
corak pergerakan pejalan kaki.
Kewujudan pelbagai jenis nodus di Jalan Wong Ah Fook seperti kompleks
membeli-belah dan Kompleks Kastam dan Imigresen merupakan tarikan atau nodus
kepada pengunjung ke jalan tersebut. Nodus tersebut memberi kesan ke atas hala tuju
pergerakan pejalan kaki bertumpu di Jalan Wong Ah Fook. Bab empat kajian ini
akan menghuraikan mengenai kajian sejarah yang dilakukan ke atas kawasan kajian
di Jalan Wong Ah Fook bagi memahami perubahan pembangunan terutamanya jenis
dan jumlah perniagaan. Kronologi pembangunan Johor Bahru, nodus-nodus yang
terdapat di Jalan Wong Ah Fook dan juga Kompleks Kastam dan Imigresen sebagai
nodus juga diterangkan di dalam bab tersebut. Ini dapat memberi penjelasan dengan
lebih teliti mengenai kaitan nodus dengan pembangunan kawasan tersebut. Terdapat
laporan-laporan akhbar yang dilampiran di muka lampiran kajian ini mengenai isu
yang timbul akibat perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen bagi membantu
pengkaji dalam memilih lokasi kajian.
51
3.5
Teknik Analisis Data
Tujuan data dianalisis adalah bagi mengkaji dan mengubah data kepada
maklumat yang akan mencadangkan kepada objektif kajian ini. Data dianalisis juga
membantu memahami kajian yang dijalankan. Data dianalisis secara manual. Data
pemerhatian jumlah pejalan kaki yang telah dikumpulkan oleh pengkaji di susun
dalam bentuk jadual dan juga carta. Data ini di analisis secara perbandingan dengan
jumlah pejalan kaki yang telah dianalisis oleh Yusef (2008). Ini bagi melihat
peningkatan atau penurunan jumlah pejalan kaki di kawasan yang telah ditetapkan.
Data dikategorikan dalam bentuk carta bar. Jumlah perniagaan pula dianalisis
mengikut tahun dari tahun 2007 hingga tahun 2011 bagi melihat perubahan dari segi
jumlah dan jenisnya. Perbezaan terhadap jumlah pejalan kaki dibandingkan dengan
analisis perbandingan jumlah perniagaan. Data-data juga akan dikategorikan dalam
bentuk carta bar. Perbandingan di antara pejalan kaki dan perniagaan menjelaskan
perpindahan nodus pada tahun 2009 memberi kesan terhadap corak pergerakan
pejalan kaki dan perniagaan.
Kesan dapat dilihat jika jumlah perniagaan menurun dengan penurunan
jumlah pejalan kaki. Manakala jumlah pejalan kaki menurun pula dianalisis
berdasarkan kewujudan nodus. Adakah terdapat sebarang perhubungan di antara
kewujudan nodus dan pejalan kaki?. Jumlah pejalan kaki yang tinggi akan
menunjukkan jumlah perniagaan yang tinggi. Jumlah pejalan kaki pula didorong oleh
nodus. Carta berikut menerangkan dengan jelas mengenai perhubungan positif di
antara pejalan kaki dan perniagaan di kawasan yang terdapat nodus.
Oleh kerana itu, analisis kajian ini menjangkakan keputusan yang
menggambarkan perhubungan linear positif di mana jumlah pejalan kaki yang tinggi
akan menunjukkan jumlah perniagaan yang tinggi. Manakala kawasan yang
mempunyai pejalan kaki yang rendah akan menunjukkan jumlah perniagaan yang
rendah. Bedasarkan teori yang dikemukakan Rubenstein (1978) pula menjangkakan
kawasan yang mempunyai nodus akan mempunyai jumlah pejalan kaki yang tinggi.
52
Maka, analisis kajian ini menjangkakan jumlah pejalan kaki yang tinggi adalah
disebabkan oleh faktor nodus ini.
Oleh kerana temuramah adalah bentuk kualitatif, hasil temuramah dari
temuramah digambarkan dalam bentuk carta bar supaya lebih mudah difahami. Bagi
keputusan temuramah yang tidak mempunyai struktur seperti dengan peniaga,
pendapat mereka akan dikategorikan kepada dua kategori iaitu “memberi kesan” dan
“tidak memberi kesan”. Peniaga-peniaga yang memberikan pendapat positif tentang
perniagaan mereka selepas perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen
dikategorikan sebagai “tidak memberi kesan”. Manakala bagi peniaga yang
memberikan pendapat yang negatif tentang perniagaan mereka selepas perpindahan
tersebut dikategorikan sebagai “memberi kesan”. Temuramah dengan pejalan kaki
disusun dalam bentuk carta bar bagi menunjukkan pemilihan utama pejalan kaki
terhadap nodus-nodus yang disenaraikan. Data perolehan dari temuramah dianalisis
secara manual dan dipersembahkan dalam bentuk carta dan penerangan. Tujuan
analisis ini dijalankan adalah bagi melihat perubahan corak pergerakan pejalan kaki
di Jalan Wong Ah Fook dan bagaimana ianya boleh memberi kesan ke atas
perniagaan di jalan tersebut.
3.6
Kesimpulan
Kajian ini menggunakan dua jenis data iaitu data berbentuk kuantitaif dan
juga kualitatif. Penggunaan data kuantitatif dan kualitatif perlu bagi memastikan
hasil analisis yang lebih tepat berbanding menggunakan satu jenis data sahaja.
Penggunaan kedua-dua jenis data ini perlu bagi mencapai objektif kajian ini dalam
menentukan samada perpindahan nodus memberikan kesan ke atas pejalan kaki dan
secara tidak langsung ke atas perniagaan-perniagaan di Jalan Wong Ah Fook.
Berbanding dengan penggunaan data kuantitatif sahaja tidak akan dapat menjelaskan
persoalan kerana tidak dapat membuktikan secara jelas nodus memberi kesan negatif
ke atas pejalan kaki dan perniagaan di situ. Ianya mungkin boleh disebabkan oleh
faktor lain selain daripada perpindahan nodus. Maka, kaedah yang dipilih pengkaji
53
adalah kaedah terbaik dan bersesuaian bagi memahami corak pergerakan pejalan
kaki.
Data yang telah dianalisis pula dikategorikan dalam bentuk carta bar. Ini
memudahakan kefahaman terhadap data yang telah dianalisis baik data yang
berstruktur dan tidak berstruktur. Bab yang seterusnya pula akan membincangkan
mengenai kawasan kajian. Kefahaman mengenai kronologi perkembangan kawasan
perniagaan di Jalan Wong Ah Fook membolehkan pengkaji memahami kepentingan
nodus dalam menarik pejalan kaki serta membangunkan kawasan perniagaan.
54
BAB 4
KAWASAN KAJIAN:
KRONOLOGI PERKEMBANGAN KAWASAN PERNIAGAAN DI
JALAN WONG AH FOOK, JOHOR BAHRU
4.1
Pengenalan
Bagi mencapai objektif pertama kajian ini, bab ini membincangkan kronologi
perkembangan kawasan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook yang terletak di dalam
bandaraya Johor Bahru dari tahun ke tahun. Tujuannya adalah untuk membolehkan
kefahaman tentang perubahan ciri-ciri fizikal dan ciri-ciri jalan serta memberi
maklumat latar belakang kepada analisis. Satu perbincangan ringkas mengenai
perkembangan sejarah Johor Bahru dan sejarah Jalan Wong Ah Fook dibincangkan
dalam bab ini. Ini diikuti oleh kronologi perpindahan Kompleks Kastam dan
Imigresen dan jenis perniagaan di Jalan Wong Ah Fook. Bab ini adalah penting
supaya pengkaji dapat memahami kesan nodus iaitu Kompleks Kastam dan
Imigresen terhadap Jalan Wong Ah Fook dan Johor Bahru. Ini menunjukkan betapa
pentingnya nodus bagi perkembangan pembangunan.
Bandaraya Johor Bahru merupakan bandar bersejarah yang telah mengalami
proses pembangunan sejak berdekad yang lalu.
Bermula dari sebuah kawasan
kampung ke pelabuhan, perdagangan dan pentadbiran, Bandaraya Johor Bahru telah
mengalami banyak perubahan. Di dalam bab ini pengkaji akan mendalami sejarah
bandaraya Johor Bahru untuk mengenal pasti corak pembangunan perniagaan dan
pergerakan pejalan kaki. Pusat bandar bertumpu di kawasan Jalan Wong Ah Fook,
Jalan Tun Razak, Jalan Ibrahim dan sekitarnya. Menurut Laporan Penjanaan Semula
55
Bandaraya Johor Bahru 2004, kawasan pembangunan dibahagikan kepada beberapa
buah presin.
Pemahaman terhadap corak pembangunan perniagaan, sejarah dan kawasan
tumpuan pejalan kaki membolehkan pengkaji memahami corak pergerakan pejalan
kaki. Corak pergerakan ini turut berkaitan dengan aspek corak guna tanah. Corak
guna tanah adalah berbeza dalam setiap bandar (Martin, 1983). Keunikan setiap
corak guna tanah dalam bandar bergantung kepada banyak faktor. Corak guna tanah
Johor Bahru misalnya banyak membangun di sekitar kawasan pelabuhan dan
pentadbiran.
Pembangunan Johor Bahru turut membangun dengan kawasan
perdagangan yang mana Jalan Wong Ah Fook merupakan antara kawasan terawal
yang dibangunkan di Johor Bahru sebagai kawasan perdagangan.
Kawasan perniagaan yang terletak di Jalan Wong Ah Fook adalah kawasan
pembangunan pusat bandar yang bermula dari sebuah kawasan pelabuhan. Corak
guna tanah yang linear di kawasan ini juga berkait rapat dengan sejarah
pembangunan kawasan dari sebuah pusat perdagangan pada awal tahun 1920-an.
Deretan kedai yang tertumpu di sepanjang Sungai Segget menghala ke Selat Tebrau
membentuk kawasan tumpuan orang ramai. Penumpuan kawasan perniagaan ini
juga menyebabkan kawasan ini menjadi pusat tumpuan perniagaan (CBD) dan kini
membangun menjadi sebuah bandaraya yang kita kenali sebagai Johor Bahru.
Penumpuan ini turut memberi kesan ke atas corak pergerakan pejalan kaki yang
bertumpu di Jalan Wong Ah Fook disebabkan oleh penumpuan kawasan perniagaan
serta kawasan pelabuhan.
4.2
Sejarah Johor Bahru Dan Jalan Wong Ah Fook
Sejarah Johor Bahru bermula dari sebuah kawasan pertanian, pelabuhan dan
perdagangan (rujuk Gambar 4.1 disebelah). Walaubagaimanapun, pusat Bandaraya
Johor Bahru yang kita lihat sekarang bukanlah seperti kawasan terawal
pembangunan Johor Bahru pada tahun 1660-an, iaitu sewaktu Belanda mula
56
membuka kawasan ini. Perjanjian yang ditandatangani antara Sir Stamford Raffles
dan Tengku Hussein pada tahun 1819 telah menjadi titik perubahan kepada Negeri
Johor. Kesan daripada perjanjian itu, Singapura berada dalam jajahan sementara
British dan di bawah perjanjian British dengan Sultan Ali dari Johor pada tahun
1855, kuasa memerintah Johor diserahkan kepada Raja Temenggung Ibrahim.
Beliau kemudiannya membuka bandar Tanjung Puteri sebagai bandar utama.
Gambar 4.1 Jalan Wong Ah Fook sebagai kawasan pelabuhan pada tahun 1920.
Pada tahun 1866, anak kepada Temenggung Ibrahim iaitu Temenggung Abu
Bakar telah menamakan bandar Tanjung Puteri kepada Johor Bahru. Di bawah
pemerintahannya, bandar Johor Bahru telah membangun dengan lebih maju. Pada
ketika itu Johor Bahru terkenal dengan aktiviti perdagangan dan aktiviti ekonomi
terutamanya lada hitam dan gambir. Bagi memenuhi tenaga kerja mahir terdapat
banyak kemasukan buruh Cina dan India beramai-ramai ke Johor Bahru. Wong Ah
Fook yang hanya bermula sebagai seorang kontraktor yang bertanggungjawab
membina Istana Besar Johor Bahru, mula melebarkan sayapnya dengan membuka
beberapa perniagaan seperti perdagangan dan bank (Lim, 2009).
Menghargai jasa beliau, maka kawasan di mana pusat bandar utama Johor
Bahru beroperasi pada ketika itu telah dinamakan sempena dengan nama beliau.
Sejak itu, Jalan Wong Ah Fook menjadi sebuah kawasan perniagaan yang maju dan
terkenal. Johor Bahru kini meliputi kawasan seluas 1,067.35 kilometer persegi,
padat dengan pelbagai jenis guna tanah dan merupakan bekas pusat pentadbiran
57
Negeri Johor Darul Ta‟zim yang kini telah dipindahkan ke Nusajaya. Jalan Wong
Ah Fook bukan sahaja hanya sebuah jalan tetapi ia menyimpan banyak sejarah
penting dalam lipatan pembangunan Johor Bahru. Apabila Johor Bahru baru dibuka,
terdapat beberapa penempatan yang berdekatan dengan pusat bandar iaitu Kampung
Baru, Kampung Mahmoodiah, Kampung Wadi Hana, Kampung Ngee Heng,
Kampung Tarom, Kampung Mohamed Amin dan Kampung Nong Chik.
Kawasan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook juga telah mengalami beberapa
perubahan sejak zaman pemerintahan Sultan Abu Bakar.
Dahulunya, terdapat
sebuah pasar besar dan stesen bas yang merupakan tumpuan utama orang ramai di
bandaraya Johor Bahru. Ini menyebabkan kawasan ini menjadi tumpuan orang ramai
dan sesak. Berbeza dengan keadaan sekarang, kompleks membeli-belah City Square
pula menjadi tumpuan orang ramai. Begitu juga dengan Kompleks Kastam dan
Imigresen yang menarik orang ramai datang ke Johor Bahru. Saiz jalan raya yang
luas dan sistem pengangkutan yang baik memudahkan orang ramai mengunjungi
Bandaraya Johor Bahru.
Berdasarkan Rancangan Tempatan Johor Bahru 2020, Jalan Wong Ah Fook
terletak di dalam Blok Perancangan 1: Daerah Sentral yang merupakan kawasan di
bawah pentadbiran Majlis Bandaraya Johor Bahru (MBJB). Ianya merangkumi Pusat
Bandaraya Johor Bahru dan Pusat Perniagaan Utama Negeri Johor. Blok
Perancangan (BP) ini pula dibahagikan kepada 17 Blok Perancangan Kecil (BPK).
Kawasan selatan Jalan Wong Ah Fook terletak di dalam BPK 1.1 Presin Bandaraya
Lama. Manakala kawasan utara Jalan Wong Ah Fook terletak dalam BPK 1.2 Presin
Tengah Bandar. Presin Bandaraya Lama merupakan kawasan utama yang telah
dikenalpasti sebagai kawasan Pembangunan Semula Bandar yang tertakluk kepada
Garis
Panduan
Pemuliharaan
(Conservation
Guideline)
(2005).
menunjukkan lokasi Jalan Wong Ah Fook dalam bandaraya Johor Bahru.
Peta
4.1
58
Peta 4.1 Lokasi Jalan Wong Ah Fook dalam bandaraya Johor Bahru.
59
4.3
Nodus-nodus di Jalan Wong Ah Fook
Jalan Wong Ah Fook juga sinonim dengan Tambak Johor yang berdekatan
antara satu sama lain. Tambak Johor dibina sekitar tahun 1909 yang menghubungkan
Johor Bahru dan Singapura. Tujuannya adalah untuk meningkatkan lagi sistem
perhubungan dan perdagangan antara dua negara. Sebelum Tambak Johor wujud,
feri digunakan untuk merentasi Selat Johor ke Woodlands, Singapura. Ia mengambil
masa yang lama dan sangat menyusahkan. Kedudukan tambak ini telah memberi
kesan ke atas corak pejalan kaki di mana kawasan ini menjadi tumpuan pejalan kaki
yang bergerak keluar masuk ke Singapura menggunakan Tambak Johor. Pejalan kaki
bertumpu di kawasan ini dan secara tidak langsung telah memajukan kawasan
perniagaan di Jalan Wong Ah Fook. Gambar 4.2 menunjukkan perubahan yang
dialami oleh Tambak Johor. Maka sejak dahulu lagi, terdapat nodus yang menarik
tumpuan pejalan kaki ke Jalan Wong Ah Fook.
Gambar 4.2 Pemandangan Tambak Johor pada tahun 1940-an (kiri) dan terkini
(kanan).
Oleh kerana pembangunan pesat dan kepentingan perhubungan antara
Malaysia dan Singapura, sebuah lagi jambatan dibina.
Maka pada tahun 1998,
jambatan kedua telah dibina menyambungkan Tanjung Kupang di Malaysia dan Tuas
di Singapura. Sungguhpun begitu, keadaan Kompleks Kastam dan Imigresen di
Tambak Johor pula sempit dan tidak mampu menampung jumlah pertambahan
pengguna yang keluar masuk setiap hari. Akhirnya pada lewat tahun 1990an, Tun Dr
Mahathir Mohamad (Perdana Menteri Malaysia pada ketika itu) menyatakan hasrat
untuk membina Bangunan Sultan Iskandar bagi memenuhi kehendak pembangunan
60
pesat Johor Bahru. Akhirnya, Kompleks Kastam dan Imigresen dipindahkan dari
Tambak Johor ke bangunan baru yang serba moden yang dikenali sebagai Bangunan
Sultan Iskandar pada lewat tahun 2009.
Bangunan Sultan Iskandar Johor Bahru telah dirasmikan oleh Almarhum
Sultan Johor DYMM Sultan Iskandar Ibni Almarhum Sultan Ismail pada 1 Disember
2008.
Bangunan seluas 113.2 ekar ini telah beroperasi pada tahun 2009 dan
menempatkan 21 jabatan kerajaan dan agensi swasta. Bangunan Sultan Iskandar
(BSI) terletak di Bukit Chagar dan dibina bersama-sama bangunan Johor Sentral (JB
Sentral) yang merupakan sebuah bangunan komersial yang juga sebuah stesyen
keretapi. Kedua-dua bangunan ini bergabung dalam satu kawasan yang terletak
bersebelahan dengan kompleks membeli-belah City Square yang dibuka pada tahun
1999.
Lokasinya yang bersebelahan dengan kompleks membeli-belah utama
bandaraya itu telah meningkatkan lagi kecekapan pergerakan pejalan kaki dari satu
bangunan ke bangunan yang lain. Bangunan ini menjadi mercu tanda dan menjadi
penyelesaian kepada masalah kesesakan lalu lintas yang sekian lama berlaku di
dalam bandaraya Johor Bahru (rujuk Gambar 4.3). Maka, kefahaman mengenai
Jalan Wong Ah Fook dan Kompleks Kastam dan Imigresen membantu mencapai
objektif pertama kajian ini iaitu mengenal pasti keadaan perniagaan di Jalan Wong
Ah Fook sebelum dan selepas Kompleks Kastam dan Imigresen dipindahkan.
Gambar 4.3 Keadaan Kompleks Kastam dan Imigresen Johor Bahru lama
(kiri) dan baru(kanan).
61
Kompleks membeli-belah City Square menjadi tumpuan penduduk tempatan
dan Singapura apabila mengunjungi kawasan pusat bandar Johor Bahru.
Kedudukannya di dalam kawasan CBD adalah sangat strategik dan menarik ramai
pengunjung untuk bersama memajukan kawasan sekitarnya. Terdapat lebih 200
buah kedai di dalam kompleks ini, antaranya menyediakan kemudahan perbankan,
panggung wayang, gerai makan, kedai barangan berjenama dan sebagainya.
Kompleks ini turut memberi kesan ke atas corak pergerakan pejalan kaki di mana
menjadi tarikan dan berfungsi sebagai nodus. Kedudukannya yang strategik
bersebelahan dengan perhentian bas memudahkan pejalan kaki mengunjungi
kompleks ini. Secara tidak langsung meletakkan kompleks membeli belah ini sebagai
nodus di tengah-tengah Bandaraya Johor Bahru.
Kewujudan kompleks membeli-belah ini juga turut menggalakan pejalan kaki
di kawasan sekitarnya. Hal ini telah menjadikan kompleks membeli-belah tersebut
sebagai kawasan tumpuan atau nodus di jalan ini. Kedudukan kompleks ini juga
mencorak laluan utama pejalan kaki.
Gambar 4.4 menunjukkan kedudukan
kompleks membeli belah yang terletak berhampiran dengan perhentian bas.
Kedudukan kompleks ini membentuk hala tuju pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook.
Penumpuan pejalan kaki dapat dilihat di kawasan ini.
Gambar 4.4 Kompleks Membeli Belah City Square yang terletak di sebelah
kiri berhadapan dengan perhentian bas di Jalan Wong Ah Fook.
62
Pada tahun 2009, perubahan nodus dapat dilihat apabila Kompleks Kastam
dan Imigresen telah berpindah ke Jalan Tun Razak. Walaupun lokasinya masih lagi
di dalam pusat bandar Johor Bahru, kedudukan baru kompleks tersebut pasti
memberi kesan terhadap corak pergerakan pejalan kaki di mana ia membentuk hala
tuju pejalan kaki. Maka, perniagaan-perniagaan yang tidak berada di laluan pejalan
kaki utama akan menerima implikasi akibat perpindahan nodus Kompleks Kastam
dan Imigresen tersebut. Maka, perubahan lokasi nodus tersebut telah memberi kesan
ke atas pergerakan dan hala tuju pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook. Berikut
merupakan nodus-nodus yang menarik tumpuan pejalan kaki ke Jalan Wong Ah
Fook pada tahun 2008 dan pada tahun 2011:
Tahun
Nodus-nodus yang
menjadi tumpuan
pejalan kaki di
Jalan Wong Ah
Fook
2008
2011
a)Kompleks Membeli-belah City
a)Kompleks MembeliSquare
belah City Square
b)Perhentian Bas
b)Perhentian Bas
c)Kompleks Kastam dan
Imigresen
d)Persimpangan di Kuil Hindu
Jadual 4.1 Jenis nodus yang terdapat pada tahun 2008 dan pada tahun 2011.
Bedasarkan Jadual 4.1, pengkaji dapat melihat perubahan terhadap nodus di
Jalan Wong Ah Fook pada tahun 2011. Persimpangan di Kuil Hindu dan juga
Kompleks Kastam dan Imigresen tidak lagi menjadi nodus bagi Jalan Wong Ah Fook
pada 2011. Ini adalah kerana terdapat kekurangan tumpuan pejalan kaki di kedua-dua
tempat ini berbanding tahun 2008. Adakah pengurangan tumpuan pejalan kaki ini
akan mengakibatkan jumlah dan jenis perniagaan berubah? Bab analisis akan
mengupas samada jumlah dan jenis perniagaan merosot pada tahun 2011 bagi
mengkaji samada ketiadaan nodus atau kawasan tumpuan pejalan kaki memberi
kesan atau tidak. Peta 4.2 menunjukkan lokasi nodus pada tahun 2008 dan tahun
2011.
63
Nodus Perhentian Bas
PETA LOKASI NODUS PADA
TAHUN 2008 DAN 2011
PETUNJUK
Nodus Kompleks Membeli
Belah
Nodus di Persimpangan Kuil
Hindu
Nodus Kompleks Kastam dan
Imigresen pada tahun 2008
Peta 4.2 Peta Lokasi Nodus pada tahun 2008 dan 2011 di Jalan Wong Ah Fook, Johor Bahru
Nodus yang telah di kenal
pasti oleh Yusef (2008).
Nodus yang telah di kenal
pasti oleh pengkaji pada tahun
2011.
64
4.4
Jenis Perniagaan di Kawasan Kajian, Jalan Wong Ah Fook.
Menurut Rancangan Tempatan Daerah Johor Bahru 2020, kawasan Jalan
Wong Ah Fook terletak di dalam kawasan pusat tumpu perniagaan atau pun CBD.
Jalan ini terbahagi kepada dua iaitu kawasan selatan, BPK 1.1 Presin Bandaraya
Lama yang terdiri daripada bangunan-bangunan bersejarah manakala kawasan utara
iaitu BPK 1.2 Presin Tengah Bandar. Keadaan fizikal jalan ini telah mencorak
penumpuan pejalan kaki yang bertumpu di sepanjang jalan dan terhadap nodusnodus tertentu seperti Kompleks Kastam dan Imigresen serta kompleks membelibelah City Square. Rujuk gambar 4.5.
Gambar 4.5 Kompleks Membeli Belah City Square di Jalan Wong Ah Fook.
Walaubagaimanapun, corak pembangunan bandar lama ini, mengalakkan
kesesakan trafik kerana terdapat banyak persimpangan. Ciri-ciri pembangunan
bandar lama seperti ini juga boleh dilihat di Taiping dan Ipoh yang terletak di Perak
serta Georgetown di Pulau Pinang (Syed, 1995). Terdapat laporan-laporan akhbar
yang dilampiran di muka lampiran kajian ini mengenai isu yang timbul akibat
perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen. Laporan-laporan akhbar tersebut turut
mengulas mengenai kesan terhadap pembangunan perniagan di Jalan Wong Ah
Fook. Kawasan pusat bandar seperti ini juga sebenarnya sukar untuk dibangunkan
semula kerana unsur sejarah pada bangunan serta struktur jalan yang bergrid
(Marshall, 2005). Berikut merupakan senarai perniagaan-perniagaan yang berada di
dalam kawasan kajian ini. Rujuk Jadual 4.2.
65
Senarai Perniagaan
Pajak gadai
Peminjam Wang Berlesen
Restoren
Kedai Barang Makanan
Kedai Pakaian
Kedai Pakaian
Restoren
Kedai serbaneka
Restoren
Kedai Telekomunikasi
Farmasi Guardian
Tukang Jahit
Kedai Serbaneka
Public Bank
Kedai Komputer/Cyber Cafe
Kedai Makan
Klinik
Restoren
Kedai Gunting
Kedai Emas
Peminjam Wang Berlesen
Kedai Jam
Kedai Ubat Tradisional
Kedai Telekomunikasi
Tukang Kunci
Restoren
Menjual Telefon Bimbit
Pengurup Wang
Menjual aksesori
Penghantaran Wang
Penghantaran Wang
Penghantaran Wang
Kedai Pakaian
Kedai Barang Elektrik
Ambank
Ambank
Restoren
Kedai VCD
Bank United Overseas
Bank
Hotel
Pengurup Wang
Pengurup Wang
Pengurup Wang
Pengurup Wang
Kolej
Pengurup Wang
Klinik
Kolej
Tahun Operasi
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2010
2008-2011
2007-2010
2008-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2009-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2011
2007-2010
2007-2011
2007- 2011
2007-2011
2007
2007-2011
2007-2011
Jenis Perniagaan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Runcit
Spesifik
Spesifik
Perkhidmatan
Runcit
Perkhidmatan
Spesifik
Spesifik
Spesifik
Runcit
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Spesifik
Spesifik
Perkhidmatan
Spesifik
Spesifik
Spesifik
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Spesifik
Perkhidmatan
Spesifik
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Spesifik
Spesifik
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Spesifik
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
Perkhidmatan
66
2007-2011
Perkhidmatan
Kolej
2007-2011
Perkhidmatan
Klinik
2007-2011
Spesifik
Percetakan
2007-2011
Perkhidmatan
Kedai makan
2009-2011
Spesifik
Kedai Perhiasan
2007-2011
Perkhidmatan
Pengurup Wang
2007-2011
Spesifik
Kedai Telekomunikasi
2007-2011
Spesifik
Kedai emas
2007-2011
Perkhidmatan
Kedai Gunting
2007-2011
Spesifik
Kedai Pakaian/VCD
2007-2011
Spesifik
Kedai Telefon/VCD
2007-2011
Spesifik
Kedai Telekomunikasi
2008-2011
Perkhidmatan
Refleksologi
2007-2011
Spesifik
Kedai Ubat/Telekomunikasi
2007-2011
Spesifik
Kedai Telekomunikasi
2007-2011
Runcit
Kedai Keperluan Harian
2007-2011
Spesifik
Kedai Pakaian
2007-2011
Spesifik
Kedai Pakaian
2007-2011
Perkhidmatan
Kedai Makan
2007-2011
Spesifik
Kedai Pakaian
2007-2011
Spesifik
Kedai Ubat
2007-2011
Perkhidmatan
Restoren
2007-2011
Spesifik
Kedai Telekomunikasi
2007-2011
Perkhidmatan
Kedai Gunting
2007-2011
Spesifik
Kedai Pakaian
2007-2011
Spesifik
Kedai Ubat
2007-2011
Perkhidmatan
Kedai Gunting Rambut
2007-2011
Spesifik
Kedai Emas
2007-2011
Spesifik
Telekomunikasi
2007-2011
Spesifik
Kedai nombor ekor TOTO
2007-2011
Spesifik
Farmasi
2007-2011
Spesifik
Kedai Pakaian
2007-2011
Spesifik
Telekomunikasi
2007-2009
Spesifik
Kedai Cuci Gambar
2009-2011
Runcit
Kedai Serbaneka
2007-2011
Spesifik
Kedai Telekomunikasi
2007-2009
Spesifik
Kedai Kain
2007-2011
Runcit
Kedai Serbaneka 7Eleven
2007-2011
Spesifik
Kedai Pakaian
2007-2011
Spesifik
Kedai Telekomunikasi/VCD
2007-2011
Spesifik
Kedai Herba
Sumber : Data Lesen Majlis Bandaraya Johor Bahru 2007-2010 dan Pemerhatian
Pengkaji 2011
Jadual 4.2 Senarai perniagaan yang terdapat dalam kawasan kajian di Jalan Wong
Ah Fook pada tahun 2011.
Berikut merupakan carta bar yang menunjukkan jenis perniagaan yang
terdapat di dalam kawasan kajian di Jalan Wong Ah Fook.
67
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Perkhidmatan
40
39
Spesifik
Runcit
6
Carta 4.1 Jenis-jenis perniagaan di dalam kawasan kajian di Jalan Wong Ah Fook
pada 2011.
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Perkhidmatan
38
42
40 42
40 41
40 40
40 39
Spesifik
Runcit
6
2007
6
2008
6
2009
6
2010
6
2011
Carta 4.2 Jumlah perniagaan dari tahun 2007 hingga tahun 2011 di dalam kawasan
kajian mengikut kategori perniagaan di Jalan Wong Ah Fook.
Sebagaimana yang telah diterangkan di dalam bab empat kajian ini, kawasan
kajian dipilih bedasarkan lokasi laluan pejalan kaki serta kepelbagaian jenis
perniagaan yang dibuka. Ini penting bagi menunjukkan kesan perpindahan Kompleks
Kastam dan Imigresen terhadap daya tarikan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook.
Selain daripada dapat mengetahui jenis perniagaan yang terjejas, pemilihan kawasan
kajian adalah bedasarkan tahun ia dibuka iaitu di antara tahun 2007 hingga 2011.
Merujuk kepada carta 4.2, terdapat 88 buah perniagaan yang dibuka di dalam
kawasan kajian pada tahun 2009. Tahun tersebut mempunyai rekod jumlah
perniagaan yang tertinggi di antara tahun 2007 hingga 2011.
68
Ini termasuklah beberapa perniagaan yang dibuka di dalam satu kedai.
Perniagaan di Jalan Wong Ah Fook mengalami perubahan yang tidak begitu ketara
dari tahun 2007 hingga tahun 2008. Ini menunjukkan kestabilan perniagaan di situ.
Sungguhpun begitu, bedasarkan carta 4.3, terdapat penurunan jumlah perniagaan
yang dibuka di dalam kawasan kajian iaitu kepada 85 buah saja pada tahun 2011. Ini
menunjukkan penurunan bilangan perniagaan yang ditutup adalah sedikit iaitu
kurang dari 4% sahaja. Peratusan ini mungkin menunjukkan perpindahan Kompleks
Kastam dan Imigresen tidak menjejaskan daya tarikan perniagaan di Jalan Wong Ah
Fook. Ini juga menunjukkan perpindahan tersebut tidak menjejaskan secara terus
atau immediate effect ke atas perniagaan di Jalan Wong Ah Fook. Maka, apakah asas
kepada peniaga-peniaga di Jalan Wong Ah Fook yang bimbang dengan perpindahan
Kompleks Kastam dan Imigresen? Adakah terhadap kekurangan jumlah pejalan kaki
yang melalui perniagaan mereka? Oleh kerana itu, kajian seterusnya akan mengkaji
kesan perpindahan tersebut ke atas pejalan kaki. Ini adalah kerana pejalan kaki
memainkan peranan besar kepada kawasan perniagaan di pusat bandar. Oleh kerana
itu, immediate effect mungkin berlaku ke atas pejalan kaki dan kemudiannya kepada
perniagaan. Bab analisis berikutnya membantu kajian menjelaskan persoalan ini.
89
88
87
86
85
84
86
87
88
86
85
83
2007
2008
2009
2010
2011
Carta 4.3 Jumlah perniagaan dari tahun 2007 hingga tahun 2011 di dalam kawasan
kajian di Jalan Wong Ah Fook.
Carta 4.3 menjelaskan jumlah perniagaan dari tahun 2007 hingga tahun 2011
yang melihatkan jumlah penutupan perniagaan yang sedikit iaitu sebanyak 3 buah
69
perniagaan sejak tahun 2009 yang merupakan tahun di mana Kompleks Kastam dan
Imigresen dipindahkan. Sebelum itu, jumlah perniagaan kelihatan meningkat dari
tahun 2007. Ini menjelaskan kesan perpindahan yang tidak begitu ketara terhadap
daya tarikan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook. Ini juga menjelaskan kepada
pengkaji bahawa kesan perpindahan terhadap jumlah perniagaan di dalam kawasan
kajian di Jalan Wong Ah Fook adalah tidak ketara. Maka, faktor perpindahan nodus
tidak boleh dijadikan faktor yang boleh memberi kesan ke atas daya tarikan
perniagaan. Objektif pertama kajian ini telah dicapai dengan mengenal pasti jenis
dan jumlah perniagaan sebelum dan selepas perpindahan Kompleks Kastam dan
Imigresen. Data jenis-jenis dan jumlah perniagaan ini diperolehi dari Bahagian Sewa,
Majlis Bandaraya Johor Bahru serta kajian lapangan pengkaji sendiri pada tahun
2011. Panduan dalam menetapkan jenis perniagaan adalah berdasarkan kajian
literatur kategori perniagaan Martin dan Whittle (1983) dan juga Garis Panduan
Kawasan Perdagangan, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung
Malaysia seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 4.3 di bawah:
Jenis Perniagaan
Huraian
 Restoran, Kedai Makan, Cafe, Klinik, Kolej, Bank, Kedai
Gunting Rambut, Kedai Urut, Pengurup Wang, Peminjam
Wang dan apa-apa berbentuk perkhidmatan.
 Perniagaan ini meniagakan perkhidmatan dan bukannya
produk.
Spesifik
 Kedai Emas, Kedai Pakaian, Kedai Telefon, Kedai Buah,
Kedai Jam, Kedai Ubat dan Kedai Percetakan.
 Kedai jenis ini menumpukan ke atas beberapa produk dan
terletak jauh dari tempat tinggal kerana tidak diperlukan
secara harian.
Runcit
 Kedai Menjual Barang Masakan, Menjual Makanan
Kering, Kedai Pelbagai, Kedai Hardware dan Kedai
Runcit.
 Kedai jenis ini menjual barangan yang diperlukan harian.
Jadual 4.3 Panduan jenis perniagaan yang telah digunakan oleh pengkaj
Perkhidmatan
Panduan jenis perniagaan seperti di Jadual 4.1 membantu pengkaji
menjalankan analisis terhadap kawasan kajian. Perniagaan-perniagaan dianalisis
70
mengikut kategori perniagaannya. Melalui teknik ini, pengkaji dapat melihat apakah
jenis perniagaan yang terjejas akibat perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen
dan jenis perniagaan yang tidak terjejas. Bab seterusnya akan menjelaskan hasil
analisis temuramah terhadap perniagaan yang mana akan menjelaskan jenis
perniagaan yang terjejas dan tidak terjejas akibat perpindahan nodus Kompleks
Kastam dan Imigresen.
4.5
Kesimpulan
Kesimpulan terhadap bab ini adalah kajian sejarah di Jalan Wong Ah Fook
membolehkan pengkaji memahami perubahan fizikal yang berlaku terutamanya ke
atas perniagaan dan pejalan kaki. Melalui kajian sejarah juga, pengkaji dapat
mengenal pasti implikasi nodus terhadap corak pergerakan pejalan kaki sebelum dan
selepas Kompleks Kastam dan Imigresen berpindah. Kefahaman ini membolehkan
pengkaji menjalankan analisis terhadap kajian ini. Bab yang seterusnya akan
menerangkan mengenai analisis yang dijalankan bagi mengkaji corak pergerakan
pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook ke atas perniagaan. Perubahan corak pergerakan
tersebut adalah disebabkan oleh perpindahan nodus. Maka, kajian akan dapat
mengetahui samada nodus boleh memberi kesan ke atas corak pergerakan pejalan
kaki atau tidak.
71
BAB 5
ANALISIS CORAK PERGERAKAN PEJALAN KAKI DI JALAN WONG AH
FOOK
5.1
Pengenalan
Setelah mengenal pasti perbezaan jumlah dan jenis perniagaan yang tidak
begitu berbeza berbanding dengan tahun 2008 di dalam bab empat, bab ini pula akan
membincangkan analisis yang dijalankan bagi mengkaji corak pergerakan pejalan
kaki akibat perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen. Sepertimana yang telah
diterangkan dalam kaedah kajian di dalam bab tiga, pemerhatian dilakukan ke atas
pejalan kaki bagi mengkaji corak pergerakan pejalan kaki serta bilangan pejalan kaki
semasa. Temuramah dengan pejalan kaki pula dijalankan bagi mendapatkan
maklumat mengenai hala tuju dan pandangan pejalan kaki mengenai perpindahan
Kompleks Kastam dan Imigresen. Manakala, temuramah yang dijalankan dengan
peniaga adalah bagi mendapatkan pendapat peniaga mengenai perpindahan
Kompleks Kastam dan Imigresen dan kesannya ke atas perniagaan mereka.
Analisis pertama yang dijalankan ialah analisis terhadap pemerhatian corak
pergerakan pejalan kaki bagi mengetahui bilangan pejalan kaki semasa di Jalan
Wong Ah Fook. Analisis kedua adalah terhadap temuramah dengan pejalan kaki bagi
mendapat panduan mengenai hala tuju pejalan kaki. Analisis ketiga pula terhadap
temuramah dengan peniaga bagi memahami kesan perpindahan nodus terhadap
perniagaan. Analisis temuramah pejalan kaki dan peniaga serta analisis jumlah dan
jenis perniagaan ini menguatkan lagi hasil analisis perbandingan jumlah pejalan kaki.
Ini membantu pengkaji dalam menjalankan analisis dan memberi pengukuhan
72
terhadap kesimpulan yang dijalankan pengkaji. Ini juga membantu pengkaji dalam
memahami kesan perpindahan tersebut ke atas corak pergerakan pejalan kaki dan
daya tarikan perniagaan.
5.2
Pemerhatian Corak Pergerakan Pejalan Kaki.
Pemerhatian dijalankan terhadap corak pergerakan pejalan kaki bagi
mengetahui jumlah pejalan kaki dan mengkaji halatuju pejalan kaki di Jalan Wong
Ah Fook. Corak pergerakan ini akan memberitahu kepada pengkaji hala tuju dan
membolehkan analisis perbandingan dilakukan dengan jumlah pejalan kaki yang
telah direkodkan oleh Yusef (2008) iaitu sebelum Kompleks Kastam dan Imigresen
dipindahkan. Pemilihan nodus bagi tujuan pengiraan pejalan kaki dan pemerhatian
adalah bedasarkan kajian Yusef (2008) yang juga telah menjalankan perkiraan
pejalan kaki. Ini membolehkan perbandingan dilakukan.
Analisis perbandingan membolehkan pengkaji melihat perbezaan terhadap
jumlah pejalan kaki di nodus tersebut dan mengkaji corak pergerakannya. Jika
terdapatnya penurunan terhadap jumlah pejalan kaki di nodus tersebut pada tahun
2011, maka membuktikan perpindahan nodus mengubah penumpuan pejalan kaki
serta corak pergerakannya. Jika tidak terdapat perubahan terhadap jumlah pejalan
kaki pada tahun 2011, maka perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen boleh
dikatakan tidak memberi kesan ke atas corak pergerakan pejalan kaki di Jalan Wong
Ah Fook. Ini kerana, jumlah pejalan kaki boleh menunjukkan jika terdapatnya
perubahan tumpuan pejalan kaki di situ. Seterusnya, temuramah pejalan kaki pula
memberi keyakinan kepada pengkaji terhadap hasil analisis perkiraan jumlah pejalan
kaki ini.
73
5.2.1
Analisis Terhadap Corak Pergerakan Pejalan Kaki Pada Tahun
2008.
Sebelum pengkaji menganalisis jumlah pejalan kaki pada tahun 2011,
pengkaji terlebih dahulu perlu memahami keadaan Jalan Wong Ah Fook pada tahun
2008 seperti yang direkodkan olehYusef (2008). Kajian tersebut membincangkan
senario pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook dan turut menggambarkan beberapa
nodus dan mengkategorikan laluan pejalan kaki kepada sepenuh masa dan separuh
masa. Laluan sepenuh masa menerangkan laluan pejalan kaki utama manakala
separuh masa menunjukkan laluan pejalan kaki sekunder. Nodus pada tahun 2008
adalah kuil hindu, kompleks membeli-belah City Square dan juga perhentian bas.
Manakala, Kompleks Kastam dan Imigresen juga merupakan nodus yang menarik
tumpuan pejalan kaki dari Jalan Wong Ah Fook. Yusef (2008) menjalankan
pengiraan pejalan kaki di antara nodus kuil hindu dan nodus perhentian bas pada
tahun 2008 adalah seperti jadual 5.1.
Kajian Yusef Pada
9-10pagi
1-2tengahari
5-6petang
Tahun 2008.
Jumlah Pejalan Kaki
1368orang
1074orang
1350orang
Jadual 5.1 Jadual jumlah pejalan kaki yang direkodkan oleh Yusef (2008).
Corak pergerakan pejalan kaki pada tahun 2008 menunjukkan bahawa jumlah
pejalan kaki tertinggi adalah pada waktu pagi dan waktu petang. Manakala pada
waktu tengahari jumlahnya adalah rendah. Menurut Yusef (2008) di antara aktiviti
utama pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook adalah bergerak ke tempat kerja atau pun
ke sekolah. Terdapat juga pejalan kaki yang bersiar-siar dan bersosial di jalan
tersebut. Pejalan kaki tertumpu ke arah nodus seperti kompleks membeli belah City
Square, kuil hindu dan perhentian bas. Kompleks Kastam dan Imigresen yang ketika
itu terletak berhampiran dengan Jalan Wong Ah Fook juga menarik pejalan kaki dari
Jalan Wong Ah Fook. Jumlah pejalan kaki yang tinggi pada waktu pagi dan petang
menunjukkan pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook mungkin terdiri daripada pekerja
dan pelajar. Bagi gambaran yang lebih jelas, berikut merupakan peta 5.1 yang
menunjukkan nodus dan gambaran corak pergerakan pejalan kaki pada tahun 2008.
74
C
B
PETA LALUAN PEJALAN
KAKI TAHUN 2008
Kawasan nodus yang direkodkan
oleh Yusef (2008) serta kawasan
perkiraan pejalan kaki
PETUNJUK
Pergerakan pejalan
kaki sepenuh masa.
Pergerakan pejalan
kaki separuh masa.
A
Lokasi lama Kompleks Kastam dan
Imigresen Johor Bahru yang juga nodus
kawasan tumpuan pejalan kaki menarik
tumpuan pejalan kaki dari Jalan Wong Ah
Fook
Peta 5.1 Kawasan nodus yang direkodkan oleh Yusef (2008) dan corak pergerakan pejalan kaki pada tahun 2008.
75
Nodus yang ditunjukkan di dalam peta 5.1 menunjukkan lokasi lama
Kompleks Kastam dan Imigresen Johor Bahru memberi kesan ke atas corak
pergerakan pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook pada tahun 2008. Walaupun
Yusef(2008) tidak menjalankan pengiraan jumlah pejalan kaki di kawasan nodus
tersebut, berdasarkan corak pergerakan pejalan kaki yang ditunjukkannya
menunjukkan terdapat laluan pejalan kaki separuh masa ke arah kawasan tersebut.
Sunggupun begitu, Yusef(2008) tidak mengenal pasti laluan tersebut sebagai laluan
sepenuh masa iaitu sebagai laluan utama. Ini mungkin menjelaskan situasi penurunan
jumlah perniagaan yang sedikit iaitu kurang dari 4% pada tahun 2011 kerana laluan
tersebut bukan laluan sepenuh masa sejak tahun 2008 lagi iaitu sebelum Kompleks
Kastam dan Imigresen dipindahkan.
Setelah meneliti corak pergerakan pejalan kaki pada tahun 2008 mendapati
terdapat pergerakan pejalan kaki ke arah nodus Kompleks Kastam dan Imigresen.
Namun laluan tersebut direkodkan sebagai laluan separuh masa. Manakala laluan
sepenuh masa adalah di kawasan kompleks membeli-belah City Square, kuil hindu
dan perhentian bas sahaja. Ini menjelaskan keadaan pejalan kaki yang kurang padat
ke arah Kompleks Kastam dan Imigresen pada ketika itu, berbanding ke arah
perhentian bas. Seterusnya, kajian ini melihat corak pergerakan pejalan kaki pada
tahun 2011 pula. Adakah terdapat perubahan terhadap jumlah pejalan kaki dari kuil
hindu ke perhentian bas pada tahun 2011? Pengkaji juga turut memerhatikan corak
pergerakan laluan sepenuh masa dan separuh masa pada tahun 2011 bagi
menjalankan analisis perbandingan dengan keadaan corak pergerakan laluan pejalan
kaki pada tahun 2008.
5.2.2
Analisis Terhadap Corak Pergerakan Pejalan Kaki Pada Tahun
2011.
Pada tahun 2011, pengkaji telah menjalankan perkiraan jumlah pejalan kaki
di nodus yang sama seperti Yusef (2008) dan juga penambahan satu lagi lokasi
perkiraan jumlah pejalan kaki iaitu lokasi lama Kompleks Kastam dan Imigresen
Johor Bahru. Ini membolehkan pengkaji menjalankan analisis perbandingan terhadap
76
jumlah pejalan kaki di antara nodus tersebut. Berikut merupakan hasil pengiraan
pejalan kaki di antara kuil hindu dan perhentian bas pada tahun 2011 yang
direkodkan oleh pengkaji sendiri.
Hari/ Jumlah Pejalan
Kaki
9-10pagi
1-2tengahari
5-6petang
Selasa
Khamis
Ahad
980orang
1020orang
550orang
450orang
354orang
680orang
842orang
900orang
595orang
Purata Pejalan Kaki
850 orang
492 orang
779 orang
Jadual 5.2 Jadual jumlah pejalan kaki yang direkodkan oleh pengkaji pada 2011.
Jadual 5.2 adalah jumlah pejalan kaki yang direkodkan oleh pengkaji
bedasarkan pemerhatian selama tiga hari. Konsistensi jumlah pejalan kaki pada hari
bekerja iaitu Selasa dan Khamis menunjukkan jumlah tinggi pejalan kaki disebabkan
pejalan kaki yang bergerak dari perhentian bas ke tempat kerja ataupun ke sekolah.
Keadaan pejalan kaki ini juga dinyatakan oleh Yusef (2008). Pemerhatian yang
dijalankan pada hari Ahad pula merekodkan jumlah pejalan kaki yang lebih rendah
berbanding hari Selasa dan Khamis. Ini kerana, kebanyakan pejabat dan juga
perniagaan perkhidmatan seperti bank ditutup. Ini membuktikan pejalan kaki di Jalan
Wong Ah Fook kebanyakannya untuk tujuan bekerja dan sekolah. Corak pergerakan
pejalan kaki adalah lebih tinggi pada waktu pagi dan petang. Mengapa? Berikut
merupakan jadual yang menunjukkan perbezaan jumlah pejalan kaki Yusef (2008)
dan pengkaji pada tahun 2011:
Tahun/ Masa
9-10 pagi
1-2 tengahari
5-6 petang
2008
1368 orang
1074 orang
1350 orang
2011(Purata untuk
jumlah pejalan kaki 3
hari)
Jumlah perbezaan
850 orang
492 orang
779 orang
518 orang
582 orang
571 orang
Jadual 5.3 Perbezaan jumlah pejalan kaki di kawasan perkiraan di antara kuil hindu
dan perhentian bas pada tahun 2008 dan tahun 2011.
77
Perbezaan menunjukkan penurunan jumlah pejalan kaki di kawasan perkiraan
pengkaji. Penurunan ini mungkin juga disebabkan oleh faktor sampingan seperti
cuaca, kesan daripada serakan perbandaran dan sebagainya. Penemuan utama
pemerhatian ini adalah analisis pemerhatian pejalan kaki menunjukkan perubahan
terhadap penumpuan pejalan kaki. Ini berikutan lokasi nodus yang terletak di Jalan
Tun Razak dan telah menyebabkan perpecahan penumpuan pejalan kaki. Oleh kerana
terdapatnya lokasi baru Kompleks Kastam dan Imigresen maka telah menyebabkan
jumlah penumpuan pejalan kaki pada tahun 2011 berkurangan berbanding pada
tahun 2008. Terdapat laluan baru yang dilalui pejalan kaki dan telah menyebabkan
jumlah pejalan kaki menurun. Berikut merupakan carta 5.1 yang menunjukan
jumlah pejalan kaki pada hari Selasa, Khamis dan Ahad.
1200
1000
800
9-10pagi
1-2tengahari
5-6petang
600
1020
980
842
400
200
450
900
550
680
595
354
0
Selasa
Khamis
Ahad
Carta 5.1 Carta jumlah pejalan kaki yang direkodkan oleh pengkaji pada tiga hari
berbeza pada tahun 2011.
Terdapat perubahan terhadap laluan pejalan kaki yang telah membentuk
laluan yang baru. Ini adalah disebabkan oleh lokasi baru Kompleks Kastam dan
Imigresen. Perpindahan tersebut telah membentuk laluan pejalan kaki yang baru dan
memberi kesan ke atas jumlah pejalan kaki di mana ia menurun pada tahun 2011.
Peta 5.2 menunjukkan lokasi Kompleks Kastam dan Imigresen yang baru dan
bagaimana perpindahan nodus tersebut telah mengubah laluan pejalan kaki dan
halatuju pejalan kaki seterusnya memberi kesan ke atas corak pergerakan pejalan
kaki. :
78
Jumlah pejalan kaki berpecah di
antara laluan pejalan kaki Jalan
Wong Ah Fook dan ke lokasi baru
Kompleks Kastam dan Imigresen
Jumlah pejalan kaki
berkurangan pada tahun 2011 di
nodus ini.
Kompleks Kastam dan
Imigresen yang baru
menarik penumpuan
pejalan kaki.
PETA LALUAN PEJALAN
KAKI PADA TAHUN 2011
Pergerakan
pejalan
sepenuh masa.
Pergerakan
pejalan kaki
separuh masa.
Kawasan perniagaan yang kurang
penumpuan pejalan kaki kerana
ketiadaan nodus berhampiran yang
menarik tumpuan pejalan kaki.
Laluan baru ke
Kompleks
Kastam dan
Imigresen yang
baru
Lokasi di mana
perkiraan di
jalankan.
Nodus
Peta 5.2 Kompleks Kastam dan Imigresen yang baru mewujudkan laluan baru yang menarik penumpuan pejalan kaki.
79
Jumlah
pejalan
kaki
menunjukkan
terdapatnya
perubahan
terhadap
penumpuan pejalan kaki di antara kuil hindu dan perhentian bas. Kurangnya
penumpuan pejalan kaki di kawasan tersebut menunjukkan jumlah pejalan kaki yang
berkurangan dan pemecahan pergerakan pejalan kaki dari perhentian bas ke lokasi
baru Kompleks Kastam dan Imigresen. Ini telah menyebabkan laluan ini berubah
dari laluan sepenuh masa pada tahun 2008 ke laluan separuh masa pada tahun 2011.
Perbezaan ketara dapat dilihat di antara jumlah pejalan kaki pada waktu
tengahari. Jumlah pejalan kaki yang direkodkan oleh Yusef (2008) adalah 1074
orang manakala pengkaji merekodkan seramai 450 orang pejalan kaki pada hari
Selasa, 354 orang pada hari Khamis dan 680 orang pada hari Ahad. Perbezaan ini
jelas menunjukkan kurangnya dorongan pejalan kaki melalui nodus di waktu
tengahari pada tahun 2011. Perpindahan lokasi Kompleks Kastam dan Imigresen ke
lokasi yang baru juga telah menyebabkan pengurangan terhadap jumlah pejalan kaki
pada tahun 2011. Maka, dapat disimpulkan perpindahan nodus telah menyebabkan
kurangnya penumpuan pejalan kaki di nodus tersebut berdasarkan jumlah pejalan
kaki yang disebabkan oleh perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen. Lokasi
baru kompleks tersebut juga telah menyebabkan perpecahan jumlah pejalan kaki dan
membina laluan pejalan kaki baru. Oleh sebab itulah, jumlah pejalan kaki menurun
pada tahun 2011.
5.2.3
Analisis Terhadap Corak Pergerakan Pejalan Kaki Pada Tahun
2011 di Lokasi Lama Kompleks Kastam dan Imigresen.
Sebagai tambahan kepada kajian ini dalam memahami kesan perpindahan
nodus kepada corak pergerakan pejalan kaki, pengkaji menjalankan perkiraan
jumlah pejalan kaki di lokasi lama Kompleks Kastam dan Imigresen Johor Bahru.
Tujuan perkiraan ini dijalankan untuk mengetahui jumlah pejalan kaki semasa iaitu
pada tahun 2011 bagi menunjukkan kesan nodus terhadap pergerakan pejalan kaki.
Walaupun Yusef(2008) tidak mengkaji pergerakan pejalan kaki di kawasan ini,
pengkaji ingin melihat kesan ketiadaan nodus terhadap corak pergerakan pejalan kaki
dan juga jumlah pejalan kaki yang bertumpu di kawasan yang tiada nodus. Jadual
80
5.3 menunjukkan jumlah pejalan kaki di lokasi lama Kompleks Kastam dan
Imigresen yang dikira oleh pengkaji pada tahun 2011:
Hari /Jumlah Pejalan 9-10pagi
1-2tengahari
5-6petang
Kaki
13orang
20orang
8Orang
Selasa
10orang
16orang
10Orang
Khamis
4orang
3orang
3orang
Ahad
9 orang
13 orang
7 orang
Purata Pejalan Kaki
Jadual 5.3 Jadual jumlah pejalan kaki yang direkodkan oleh pengkaji.
25
20
15
9-10pagi
10
5
1-2 tengahari
20
16
13
8
10
5-6petang
10
4
3
3
0
Selasa
Khamis
Ahad
Carta 5.2 Carta jumlah pejalan kaki yang direkodkan oleh pengkaji di kawasan
lama Kompleks Kastam dan Imigresen.
Jumlah pejalan kaki di lokasi lama kompleks tersebut menunjukkan jumlah
pejalan kaki yang jauh lebih rendah berbanding dengan jumlah pejalan kaki di
kawasan yang mempunyai nodus. Pada waktu pagi hanya 13 orang yang direkodkan
dan kesemua 13 orang menuju ke arah sebuah bank yang berdekatan. Manakala pada
waktu tengahari jumlah pejalan kaki bertambah sedikit. Pemerhatian yang dilakukan
pada hari Khamis turut mendapati jumlah pejalan kaki yang rendah di waktu pagi.
Manakala jumlah bertambah sedikit pada waktu tengahari. Kedua-dua keputusan
jumlah pejalan kaki ini mencadangkan kepada kajian bahawa, pejalan kaki yang
melalui lokasi lama Kompleks Kastam dan Imigresen adalah untuk tujuan tertentu
sahaja iaitu ke. Bedasarkan pemerhatian pengkaji juga, tiada terdapat sebarang
81
aktiviti sosial di kawasan tersebut. Walaupun terdapat kemudahan tempat duduk dan
ciri-ciri landskap menarik, ia tidak dapat menarik perhatian pejalan kaki. memberi
impak terhadap corak pergerakan pejalan kaki dan menjadi tumpuan pejalan kaki di
Jalan Wong Ah Fook. Melihatkan kepada jumlah pejalan kaki di antara kuil hindu
dan perhentian bas, jumlah pejalan kaki yang dikira di lokasi lama Kompleks Kastam
dan Imigresen ini adalah sangat rendah. Ini menunjukkan kepentingan nodus
terhadap tarikan pejalan kaki.
Hasil daripada analisis perbandingan di antara jumlah pejalan kaki pada tahun
2008 dan 2011 menunjukkan nodus memainkan peranan penting terhadap
penumpuan pejalan kaki. Ini jelas ditunjukkan melalui jumlah pejalan kaki yang
rendah di nodus tersebut hasil daripada kurangnya penumpuan pejalan kaki dan
pemecahan pergerakan pejalan kaki ke arah lokasi baru Kompleks Kastam dan
Imigresen. Ketiadaan elemen nodus atau tarikan telah menyebabkan kawasan lama
Kompleks Kastam dan Imigresen sangat kurang dilalui oleh pejalan kaki. Ini
menjelaskan kepentingan elemen nodus dalam menarik penumpuan pejalan kaki dan
kesannya ke atas corak pergerakan pejalan kaki. Jenis perniagaan juga memberi
kesan ke atas tarikan pejalan kaki kerana jenis perniagaan yang terdapat di lokasi
lama Kompleks Kastam dan Imigresen ini adalah perniagaan jenis perkhidmatan
seperti pejabat, bank dan hotel sahaja.
5.3 Profil Pejalan Kaki Yang Ditemuramah Di Jalan Wong Ah Fook.
Seterusnya, pengkaji menjalankan temuramah dengan pejalan kaki bagi
memahami halatuju pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook. Temuramah membantu
pengkaji memahami corak pergerakan pejalan kaki dengan lebih baik serta tidak
hanya bergantung kepada data kuantitatif sahaja. Pejalan kaki di Jalan Wong Ah
Fook terdiri daripada pelbagai lapisan. Terdapat pelbagai aktiviti sosial yang dapat
dilihat di Jalan Wong Ah Fook seperti menunggu, makan, berehat, berjual-beli dan
sebagainya oleh beberapa golongan masyarakat. Profil responden pejalan kaki yang
dikaji oleh pengkaji adalah jantina dan umur. Pada hari pertama iaitu hari Selasa,
seramai 16 orang pejalan kaki perempuan ditemuramah dan hanya 8 orang pejalan
82
kaki lelaki berjaya ditemuramah. Berikut merupakan carta bar jumlah dan jantina
pejalan kaki yang berjaya ditemuramah pada hari Selasa. Rujuk Carta 5.3.
10
14
12
10
8
6
4
2
0
8
6
4
8
2
4
0
Lelaki
12
0
25 tahun
ke bawah
Perempuan
0
25 - 50
tahun
50 tahun
ke atas
Carta 5.3 Jumlah dan jantina pejalan kaki yang ditemuramah pada hari
Selasa.
Bedasarkan pemerhatian pengkaji, aktiviti utama pejalan kaki di Jalan Wong
Ah Fook adalah untuk ke tempat kerja dan ke sekolah. Tidak dapat dinafikan,
terdapat juga pergerakan pejalan kaki yang lebih santai seperti untuk tujuan sosial
dan ekonomi. Pada hari Khamis pula, seramai 8 orang pejalan kaki lelaki yang telah
ditemuramah dan 10 orang pejalan kaki perempuan ditemuramah. Julat umur
responden pejalan kaki yang ditemuramah pula adalah 6 orang yang berumur 25
tahun ke bawah dan 10 orang berumur 25 tahun ke 50 tahun dan 2 orang yang
berumur 50 tahun ke atas.
12
12
10
8
6
4
2
0
10
8
6
4
8
10
2
0
Lelaki
10
6
2
25 tahun 25 - 50 50 tahun
ke bawah tahun
ke atas
Perempuan
Carta 5.4 Jumlah dan jantina pejalan kaki yang ditemuramah pada hari
Khamis.
83
Manakala pada hari Ahad pula, sebanyak 10 orang pejalan kaki berjaya
ditemuramah. Jumlah besar pejalan kaki yang ditemuramah adalah berumur 25 tahun
ke bawah. Remaja-remaja kebanyakannya bergerak dalam kumpulan dan
menggunakan perkhidmatan awam. Bedasarkan pemerhatian pengkaji, terdapat
ramai remaja yang berjalan kaki di Jalan Wong Ah Fook pada hari Ahad berbanding
hari bekerja.
8
6
4
7
2
3
12
10
8
6
4
2
0
0
Lelaki
Perempuan
10
0
25 tahun 25 - 50
ke bawah tahun
0
50 tahun
ke atas
Carta 5.5 Jumlah dan jantina pejalan kaki yang ditemuramah pada hari Ahad.
5.3.1 Analisis Terhadap Temuramah Dengan Pejalan Kaki
Soalan pertama yang diajukan kepada pejalan kaki semasa temuramah
dijalankan ialah destinasi pejalan kaki. Tujuan soalan ini diajukan adalah memahami
corak pergerakan pejalan kaki dan mengetahui kesan nodus ke atas pemilihan laluan
pergerakan. Pilihan jawapan yang disediakan untuk soalan pertama ini adalah
menjurus terhadap pilihan nodus yang ada di Jalan Wong Ah Fook. Nodus yang
ditetapkan iaitu Kompleks Kastam dan Imigresen baru di Jalan Tun Razak,kompleks
membeli belah City Square, perhentian bas dan juga premis perniagaan di Jalan
Wong Ah Fook. Bedasarkan pemerhatian awal, diperhatikan nodus-nodus ini adalah
tumpuan utama pejalan kakiTujuan soalan ini ditanyakan adalah bagi mengetahui
kesan nodus ke atas pemilihan laluan pergerakan dan kesannya kepada corak
pergerakan seorang pejalan kaki.Bedasarkan temuramah, mendapati destinasi 8
orang pejalan kaki ialah ke Kompleks Kastam dan Imigresen, 3 orang pejalan kaki
bergerak menuju ke Kompleks Membeli Belah City Square dan seorang ke
perhentian bas pada hari Selasa. Rujuk carta 5.6.
84
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
8
3
0
Premis
Kompleks
Perniagaan di Kastam dan
Jalan Wong Ah Imigresen
Fook
1
Kompleks Perhentian Bas
Membeli Belah di hadapan
City Square
Kompleks
Membeli Belah
City Square
Carta 5.6 Destinasi pejalan kaki yang ditemuramah di Jalan Wong Ah Fook pada
hari Selasa.
Kebanyakan pejalan kaki yang ditemuramah pada hari Selasa menyatakan
destinasi mereka adalah Kompleks Kastam dan Imigresen Johor Bahru yang terletak
di lokasi yang baru di Jalan Tun Razak. Mereka menggunakan laluan jejantas yang
menghubungkan perhentian bas dan kompleks membeli belah City Square. Laluan
ini adalah laluan baru yang digunakan pengkaji dan merupakan laluan sepenuh masa.
Hasil daripada temuramah juga menunjukkan pejalan kaki memilih laluan yang
paling singkat dan selamat untuk bergerak ke Kompleks Kastam dan Imigresen yang
baru di Jalan Tun Razak. Bedasarkan pendapat beberapa responden pejalan kaki
menyatakan laluan tersebut adalah berbumbung dan juga terdapat kawalan polis di
beberapa kawasan. Laluan tersebut juga selamat dari kenderaan yang sesak di Jalan
Wong Ah Fook.
85
Berikut pula merupakan destinasi pejalan kaki yang ditemuramah pada hari Khamis.
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
6
1
2
Premis
Kompleks
Kompleks Perhentian Bas
Perniagaan di Kastam dan Membeli Belah di hadapan
Jalan Wong Ah Imigresen
City Square
Kompleks
Fook
Membeli Belah
City Square
Carta 5.7 Destinasi pejalan kaki yang ditemuramah di Jalan Wong Ah Fook pada
hari Khamis.
Pejalan kaki yang ditemuramah pada hari Khamis juga menghala ke arah
Kompleks Kastam dan Imigresen seperti hari Selasa. Terdapat seorang yang
menghala ke kawasan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook. Pejalan kaki tersebut
ingin ke sebuah bank yang berdekatan. Analisis kepada soalan pertama pada hari
Khamis ini menunjukkan bahawa kebanyakan dari pejalan kaki menghala ke arah
nodus dan menggunakan laluan yang terpantas dan selamat. Pejalan kaki tidak
melencong ke kawasan lain seperti kawasan perniagaan di bahagian selatan Jalan
Wong Ah Fook kerana laluan yang berbeza. Ini telah menyebabkan kurangnya
penumpuan pejalan kaki di nodus tersebut pada tahun 2011 seperti yang dianalisis
pengkaji.
Seterusnya pula, pengkaji menjalankan temuramah pada hari Ahad.
Tujuan hari Ahad dipilih adalah bagi melihat corak pergerakan pejalan kaki di Jalan
Wong Ah Fook samada berbeza dengan hari bekerja. Berikut merupakan carta bar
yang menunjukkan pemilihan jawapan pejalan kaki yang ditemuramah:
86
8
7
6
5
4
3
2
1
0
7
0
Premis
Perniagaan di
Jalan Wong Ah
Fook
2
1
Kompleks
Kompleks Perhentian Bas
Kastam dan Membeli Belah di hadapan
Imigresen
City Square
Kompleks
Membeli Belah
City Square
Carta 5.8 Destinasi pejalan kaki yang ditemuramah di Jalan Wong Ah Fook pada
hari Ahad.
Carta 5.8 menunjukkan pemilihan destinasi pejalan kaki yang berbeza
dengan hari bekerja. Ini kerana, majoriti dari pejalan kaki yang ditemuramah
menyatakan destinasi mereka adalah kompleks membeli-belah City Square. Ini
disebabkan kurangnya pejalan kaki yang bekerja pada hari Ahad. Pejalan kaki
bergerak dari perhentian bas menuju ke arah kompleks membeli-belah City Square
untuk membeli-belah dan bersiar-siar. Sekali lagi, analisis kajian menunjukkan
bahawa corak pergerakan pejalan kaki didorong oleh kedudukan nodus. Maka, oleh
kerana itu tumpuan pejalan kaki di nodus adalah rendah dengan jumlah pejalan kaki
yang rendah pada hari Ahad. Keputusan analisis ini menunjukkan pejalan kaki di
Jalan Wong Ah Fook terdiri dari mereka yang menggunakan kenderaan awam seperti
bas. Ini kerana kenderaan persendirian seperti kereta, van atau motosikal tidak
dibenarkan berhenti di sepanjang Jalan Wong Ah Fook. Oleh kerana itu, boleh
dijangkakan majoriti pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook adalah datangnya dari
perhentian bas, Kompleks Kastam dan Imigresen, stesen keretapi atau bas.
Kedudukan Kompleks Membeli Belah City Square yang berada di antara
perhentian bas dan juga Kompleks Kastam dan Imigresen memudahkan mereka
bergerak. Manakala laluan yang selesa, berbumbung dan berhawa dingin juga
menjadi alasan pejalan kaki tersebut dalam memilih laluan. Rata-rata pendapat
daripada pejalan kaki yang ditemuramah menyatakan lokasi perniagaan turut
87
memainkan faktor penting. Melalui temuramah yang dijalankan dengan pejalan kaki
tersebut menyatakan faktor lokasi serta jarak menjadi aspek utama dalam pemilihan
laluan pejalan kaki. Carta 5.9 menerangkan mengenai pendapat pejalan kaki
mengenai perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen.
25
20
25 tahun ke bawah
15
10
25 tahun hingga 50
tahun
22
16
5
50 tahun ke atas
0
0
0
2
0
Setuju
Tidak Setuju
Carta 5.9 Carta pendapat pejalan kaki terhadap perpindahan Kompleks Kastam dan
Imigresen yang disusun mengikut umur.
Kesemua pejalan kaki yang berumur di antara 25 hingga 50 tahun bersetuju
dengan perpindahan tersebut. Ini adalah kerana perpindahan tersebut telah
memudahkan mereka dan memendekkan perjalanan dari perhentian bas ke Kompleks
Kastam dan Imigresen. Laluan tersebut juga selesa dan selamat. Bedasarkan
pendapat yang tidak bersetuju ialah dari golongan yang berumur 50 tahun ke atas
kerana bimbang dengan mengenai masa depan pembangunan di Johor Bahru
manakala golongan yang berumur bawah 25 tahun yang kesemuanya bersetuju
kerana hanya mementingkan keselesaan dan kepantasan pergerakan ke destinasi
utama mereka. Seterusnya pengkaji menjalankan temuramah ke atas peniaga bagi
mengetahui pendapat mereka mengenai perniagaan mereka selepas Kompleks
Kastam dan Imigresen dipindahkan.
88
5.4 Profil Peniaga Yang Ditemuramah Di Jalan Wong Ah Fook.
Kepelbagaian jenis pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook turut memberi kesan
ke atas jenis perniagaan yang dibuka. Ini dapat dilihat dengan jumlah perniagaan
perkhidmatan seperti perbankan, perhotelan, kolej, penukaran wang dan juga klinik
yang lebih tinggi berbanding perniagaan lain di Jalan Wong Ah Fook. Ini
menunjukkan wujudnya keperluan kepada perniagaan perkhidmatan. Ini diikuti
dengan perniagaan spesifik seperti gunting rambut, pakaian dan aksesori. Akhir
sekali ialah jenis perniagaan runcit. Jumlah keseluruhan perniagaan di Jalan Wong
Ah Fook pada tahun 2011 ialah 83 buah perniagaan. Terdapat beberapa buah
perniagaan yang berkongsi lot perniagaan bagi tujuan penjimatan kos dan
sebagainya. Bedasarkan pemerhatian pengkaji juga mendapati terdapat peniaga
berbangsa asing seperti Bangladesh, Indonesia dan juga China berniaga di Jalan
Wong Ah Fook. Peniaga- peniaga ini berniaga barangan aksesori, pakaian dan juga
ubatan. Manakala peniaga tempatan meniagakan barangan makanan, runcit dan juga
perkhidmatan. Peniaga-peniaga yang ditemuramah dipilih secara rambang bagi
mengelakkan bias. Terdapat juga peniaga yang tidak berjaya ditemuramah kerana
tidak memberikan kerjasama. Berikut merupakan hasil analisis dari temuramah
tersebut mengikut kategori jenis perniagaan yang terdapat di Jalan Wong Ah Fook.
5.4.1
Analisis Terhadap Temuramah dengan Peniaga Jenis
Perkhidmatan.
Temuramah berjaya dijalankan ke atas beberapa peniaga di Jalan Wong Ah
Fook dari kategori perkhidmatan. Perniagaan-perniagaan tersebut adalah peniaga
restoren, peniaga-peniaga gunting rambut, klinik dan peniaga-peniaga pengurup
wang. Soalan yang ditanya kepada peniaga adalah mengenai kesan ke atas
perniagaan mereka. Berikut merupakan respon kepada soalan yang ditanya oleh
pengkaji: Soalan yang ditanya adalah mengenai samada perpindahan tersebut
“memberi kesan”atau “tidak memberi kesan”.Terdapat juga peniaga-peniaga yang
tidak memberikan respon kepada soalan dan tidak berjaya ditemuramah.
89
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
19
13
8
Perpindahan Tidak
Memberi Kesan
Perpindahan
Memberi Kesan
Tidak berjaya
ditemuramah
13
8
19
Perkhidmatan
Carta 5.10 Respon peniaga-peniaga terhadap temuramah yang dijalankan.
Sebanyak 13 orang peniaga yang ditemuramah menyatakan perpindahan
Kompleks Kastam dan Imigresen tidak memberi kesan ke atas perniagaan mereka.
Salah seorang daripada peniaga perkhidmatan yang ditemuramah merupakan peniaga
gunting rambut mejelaskan perniagaanya kurang terkesan kerana mempunyai
pelanggan tetap yang suka dengan perkhidmatannya. Bedasarkan analisis
pemerhatian pejalan kaki menyokong analisis temuramah ini kerana sesetengah
perniagaan masih lagi dikeremuni dengan pelanggan walaupun analisis jumlah
pejalan kaki menunjukkan jumlah pejalan kaki menurun pada tahun 2011. Salah
sebuah perniagaan perkhidmatan yang masih dikunjungi dan mendapat sambutan
hebat ialah perniagaan restoren.
Sungguhpun begitu, terdapat juga peniaga yang menyatakan perpindahan
Kompleks Kastam dan Imigresen telah memberi kesan terhadap perniagaannya.
Peniaga-peniaga yang merungut adalah perniagaan pengurup wang. Ini kerana, kedai
mereka tidak berada di laluan pejalan kaki yang mengarah ke Kompleks Kastam dan
Imigresen. Rata-rata pelanggan mereka adalah yang menuju ke arah Kompleks
Kastam dan Imigresen. Oleh kerana kompleks tersebut telah berpindah, maka laluan
pergerakan pejalan kaki juga berubah. Analisis pemerhatian terhadap laluan pejalan
kaki jelas sekali menyokong analisis temuramah dengan peniaga pengurup wang ini
bahawa perubahan laluan pejalan kaki telah mengakibatkan perniagaannya kurang
dikunjungi pelanggan. Maka, perpindahan tersebut telah memberi kesan ke atas
perniagaannnya. Perbezaan pendapat di antara perniagaan perkhidmatan ini
90
menunjukkan jenis perniagaan yang diniagakan adalah penting dan bergantung
dengan jenis pejalan kaki yang melalui jalan tersebut.
5.4.2
Analisis Terhadap Temuramah dengan Peniaga Jenis Spesifik.
Peniaga-peniaga yang berjaya ditemuramah bagi jenis spesifik adalah seperti
peniaga-peniaga pakaian, aksesori, farmasi dan juga peniaga herba. Majoriti dari
peniaga yang menyatakan perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen memberi
kesan terhadap perniagaan mereka adalah dari pernaigaan jenis pakaian dan aksesori.
Berikut merupakan respon kepada peniaga-peniaga tersebut:
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
Spesifik
18
14
5
Perpindahan Tidak
Memberi Kesan
Perpindahan
Memberi Kesan
Tidak berjaya
ditemuramah
14
5
18
Carta 5.11 Respon peniaga-peniaga spesifik terhadap temuramah yang dijalankan.
Pemilik farmasi adalah peniaga dari jenis perniagaan spesifik. Beliau
menyatakan perniagaan beliau tidak menghadapi masalah akibat perpindahan
tersebut. Menurut beliau, perniagaannya baik dan kurang terkesan dengan
kekurangan pejalan kaki kerana perniagaan beliau bergantung kepada pelanggan
tetap. Perniagaan yang merasai kesan perpindahan tersebut pula adalah perniagaan
pakaian dan aksesori. Menurut mereka, kekurangan penumpuan pejalan kaki di Jalan
Wong Ah Fook telah menyebabkan kurangnya pelanggan di kedainya.
91
Menurut beliau sebelum tahun 2008, perniagaan beliau boleh mencapai
keuntungan RM5,000 sehari tetapi keuntungan selepas Kompleks Kastam dan
Imigresen berpindah pada tahun 2009 adalah tidak menentu.. Sewa unit perniagaan
pula mencecah RM10,000 sebulan dengan keluasan lebih kurang 20 kaki x 50 kaki
sahaja. Terdapat perniagaan berkongsi unit yang sama supaya dapat mengagihkan
jumlah sewa. Menurut peniaga itu lagi, perniagaan pakaian yang diusahakannya
tidak lagi bergantung kepada walk in customer tetapi lebih banyak bergantung
kepada pelanggan tetap yang menyukai pakaian yang dijualnya sejak perpindahan
tersebut.
5.4.3
Analisis Terhadap Temuramah dengan Peniaga Jenis Runcit.
3.5
3
2.5
2
1.5
3
1
2
0.5
0
Runcit
1
Perpindahan Tidak
Memberi Kesan
Perpindahan
Memberi Kesan
Tidak berjaya
ditemuramah
3
1
2
Carta 5.12 Respon peniaga-peniaga runcit terhadap temuramah yang dijalankan.
Bedasarkan carta bar di atas menunjukkan majoriti dari responden perniagaan
runcit yang berjaya ditemuramah menyatakan perpindahan tersebut tidak memberi
kesan. Menurut, pengurus perniagaan runcit 7 Eleven menyatakan oleh disebabkan
hanya terdapat sedikit sahaja kedai runcit di kawasan tersebut, perniagaan runcit
mereka kurang terjejas. Kekurangan persaingan telah menyebabkan perniagaan
runcit kurang mengalami impak. Sungguhpun begitu, menurutnya lagi walaupun
jumlah pejalan kaki menurun, ia tidak sampai ke tahap boleh menjejaskan
perniagaannya. Ini menunjukkan bahawa perpindahan Kompleks Kastam dan
Imigresen tidak memberi impak terhadap kesemua jenis perniagaan namun lebih
92
kepada perniagaan yang bergantung kepada pelanggan baru. Bagi perniagaan yang
telah mempunyai pelanggan tetap, perpindahan tersebut kurang menjejaskan
peratusan keuntungan perniagaan mereka. Perniagaan yang kurang saingan juga
kurang merasai kesan perpindahan tersebut. Walaubagaimanapun tidak dapat
dipastikan berapakah jumlah pengurangan pejalan kaki yang boleh menyebabkan
perniagaan-perniagaan di kawasan ini merosot. Ini kerana bedasarkan analisis
temuramah mendapati, walaupun jumlah pejalan kaki menurun seperti yang didapati
dari analisis pemerhatian pejalan kaki, pejalan kaki masih berjalan di sini dan masih
memberi manfaat kepada perniagaan mereka.
5.5
Kesimpulan
Objektif kedua kajian ini telah dicapai dengan mendapati perpindahan nodus
iaitu Kompleks Kastam dan Imigresen telah memberi kesan ke atas corak pergerakan
pejalan kaki dengan menyebabkan kurangnya penumpuan pejalan kaki dengan
penurunan jumlah pejalan kaki pada tahun 2011 berbanding tahun 2008. Perpindahan
tersebut juga telah menyebabkan kewujudan satu lagi laluan baru yang juga telah
menyebabkan penurunan jumlah pejalan kaki pada tahun 2011 dan penumpuan
pejalan kaki bergerak ke arah Kompleks Kastam dan Imigresen yang baru.
Sungguhpun hasil dari analisis data kuantitatif mendapati jumlah pejalan kaki
menurun, hasil analisis data kualitatif iaitu temuramah menjelaskan hasil analisis
yang berbeza.
Walaupun terdapat jumlah pengurangan pejalan kaki pada tahun 2011,
jumlah perniagaan hanya merosot sedikit sahaja. Berdasarkan analisis temuramah
mendapati pejalan kaki telah bergerak melalui laluan baru kerana lokasi Kompleks
Kastam dan Imigresen yang baru. Manakala laluan di sepanjang Jalan Wong Ah
Fook masih lagi digunakan untuk tujuan lain seperti ke nodus Kuil Hindu, perhentian
bas dan kompleks membeli-belah City Square. Begitu juga dengan ke kedai-kedai
tepi jalan yang terdapat di sepanjang Jalan Wong Ah Fook. Terdapat juga peniagapeniaga yang menyatakan perpindahan tersebut tidak memberi kesan. Kesimpulan
93
dari analisis temuramah ini mendapati, jumlah pejalan kaki yang menurun tidak
memberi kesan besar ke atas perniagaan mereka namun tidak dapat dipastikan
jumlah pejalan kaki yang boleh memberikan kesan.
Jenis perniagaan yang diniagakan juga memberi banyak perbezaan seperti
perniagaan perkhidmatan restoren tidak terjejas tetapi perniagaan perkhidmatan
seperti pengurup wang adalah terjejas. Ini disebabkan jenis pejalan kaki yang melalui
jalan tersebut adalah berbeza dengan keadaan sebelum Kompleks Kastam dan
Imigresen berpindah. Perniagaan yang amat bergantung kepada jumlah dan jenis
pejalan kaki yang seperti pengurup wang mengalami kemerosotan hasil dari
perubahan pergerakan pejalan kaki di Jalan Wong Ah Fook kerana jenis pejalan kaki
yang melalui laluan ini adalah berbeza selepas Kompleks Kastam dan Imigresen
tersebut berpindah. Manakala perniagaan yang telah terkenal dan tidak bergantung
kepada pejalan kaki tidak terjejas akibat perubahan corak pergerakan pejalan kaki.
Kajian turut mendapati terdapat perhubungan di antara nodus dan pejalan
kaki namun tidak secara langsung ke atas perniagaan kerana terdapat pelbagai faktor
yang menjejaskan perniagaan selain daripada nodus seperti jenis perniagaan dan
kekuatan sesebuah perniagaan tersebut. Perpindahan nodus telah menjejaskan secara
langsung ke atas jumlah pejalan kaki dan corak pergerakannya bedasarkan analisis
yang telah dilakukan. Kesimpulannya, perpindahan nodus tidak memberi kesan
secara langsung terhadap perniagaan tetapi memberi kesan ke atas corak pergerakan
pejalan kaki.
94
BAB 6
KESIMPULAN KAJIAN
6.1
Pengenalan
Bab ini akan merumuskan dan mengemukakan cadangan lanjutan kajian.
Cadangan yang dikemukakan bagi tujuan kajian lanjutan kerana memerlukan kajian
yang lebih mendalam. Ini memerlukan masa, wang dan juga kajian yang lebih teliti
dan tidak dapat dilakukan oleh pengkaji. Berikut dijelaskan penemuan utama kajian
ini bedasarkan objektif kajian yang dikemukakan di awal kajian.
6.2
Penemuan Utama
Terdapat dua objektif yang ingin dicapai oleh pengkaji. Objektif yang
pertama ialah bagi mengenal pasti keadaan perniagaan di Jalan Wong Ah Fook
sebelum dan selepas Kompleks Kastam dan Imigresen di pindahkan. Objektif ini
telah dicapai di bab keempat kajian ini dengan menjalankan kajian sejarah melalui
jenis dan jumlah perniagaan yang telah dibuka di Jalan Wong Ah Fook. Ia telah
membantu menjelaskan keadaan daya tarikan perniagaan sebelum dan selepas
Kompleks Kastam dan Imigresen dipindahkan. Manakala dari segi corak pergerakan
pejalan kaki pula, kajian Yusef (2008) di analisis di bab lima kajian ini bagi
memahami corak pergerakan pejalan kaki pada tahun 2008. Ini membolehkan
pengkaji mencapai objektif pertama kajian ini.
95
Manakala, objektif kedua adalah mengkaji kesan nodus ke atas corak
pergerakan pejalan kaki dan daya tarikan kawasan perniagaan di Jalan Wong Ah
Fook. Objektif ini dicapai di bab lima kajian ini. Bedasarkan analisis yang dijalankan
oleh pengkaji terhadap pemerhatian jumlah dan pergerakan pejalan kaki mendapati
terdapat penurunan jumlah pejalan kaki. Penurunan pejalan kaki tersebut pada tahun
2011 menjelaskan kesan perpindahan nodus ke atas penumpuan pejalan kaki sebelum
dan selepas Kompleks Kastam dan Imigresen berpindah. Manakala bedasarkan
analisis temuramah dengan peniaga pula mendapati, perpindahan nodus tidak
menjejaskan perniagaan mereka secara langsung. Ini adalah kerana terdapat faktor
lain yang memberi kesan ke atas perniagaan mereka seperti faktor jenis perniagaan
yang dibuka dan kekuatan perniagaan masing-masing. Berikut adalah penjelasan
kepada kesan perpindahan nodus terhadap corak pergerakan pejalan kaki dan daya
tarikan perniagaan.
6.2.1 Kesan Perpindahan Nodus terhadap Corak Pergerakan Pejalan
Kaki
Bedasarkan analisis pemerhatian pejalan kaki yang dijalankan oleh pengkaji,
corak pergerakan pejalan kaki telah mengalami perubahan selepas Kompleks Kastam
dan Imigresen berpindah. Pengkaji turut menjalankan analisis perbandingan jumlah
pejalan kaki pada tahun 2008 dan tahun 2011 bagi melihat perbezaan terhadap
penumpuan pejalan kaki. Pengkaji telah mendapati terdapat penurunan jumlah
pejalan kaki dan ianya telah disebabkan oleh perpindahan nodus. Perpindahan nodus
turut mengakibatkan laluan baru digunakan oleh pejalan kaki di mana ia adalah
laluan yang lebih pantas, selamat dan selesa. Faktor ini memainkan peranan penting
dalam mencorak pergerakan pejalan kaki. Pengkaji juga mendapati laluan sepenuh
masa pada tahun 2008 telah bertukar kepada laluan separuh masa. Ini adalah kesan
daripada penumpuan pejalan kaki yang berbeza pada tahun 2011. Perbezaan
penumpuan adalah disebabkan oleh lokasi nodus tersebut yang telah berpindah ke
lokasi yang baru. Perpindahan nodus tersebut juga menyebabkan pejalan kaki
membentuk laluan yang baru. Maka bedasarkan penemuan kajian ini, pengkaji
mendapati terdapat perkaitan di antara nodus dan juga corak pergerakan pejalan kaki.
96
6.2.2 Kesan Perpindahan Nodus terhadap Daya Tarikan Perniagaan
Jumlah perniagaan yang merosot di dalam kawasan kajian adalah sangat
rendah iaitu sekitar kurang dari 4%. Ini menunjukkan tiada kesan secara langsung
dengan perpindahan nodus Kompleks Kastam dan Imigresen. Sunggupun begitu,
kesan dapat dilihat kepada jenis perniagaan yang bergantung kepada jumlah dan jenis
pejalan kaki yang tertentu. Perniagaan yang merasai kesan akibat perpindahan
Kompleks Kastam dan Imigresen adalah perniagaan dari kategori perkhidmatan dan
spesifik. Namun, tidak semua perniagaan dari kategori ini yang merasai kesan
perpindahan tersebut. Bedasarkan analisis perniagaan yang ditutup selepas tahun
2009 adalah perniagaan pengurup wang dan perniagaan kain. Perniagaan seperti
pengurup wang ialah perniagaan yang bergantung kepada jumlah pejalan kaki yang
tinggi dan bergantung kepada jenis pejalan kaki. Pelanggan pengurup wang adalah
mereka yang menuju ke arah Kompleks Kastam dan Imigresen. Oleh sebab itu,
apabila kompleks ini berpindah maka telah menjejaskan perniagaan pengurup wang
tersebut. Manakala perniagaan kain yang ditutup pula kerana lokasi yang tidak
sesuai. Terdapat banyak faktor yang boleh menyebabkan penutupan perniagaan kain
tersebut dan perpindahan Kompleks Kastam dan Imigresen bukan punca penutupan
perniagaan itu. Jelas kepada pengkaji, jenis perniagaan dan juga kekuatan perniagaan
memberi kesan ke atas kemajuan atau kemunduran sebuah perniagaan. Perniagaan
yang menjadikan pejalan kaki sebagai faktor utama dalam kemajuan sebuah
perniagaan ialah perniagaan yang akan mengalami masalah ke atas daya tarikannya
akibat perpindahan nodus. Manakala perniagaan yang kurang bergantung dengan
jumlah pejalan kaki kurang menerima kesan akibat perpindahan nodus.
Kesimpulannya, tiada kaitan secara langsung di antara nodus dan daya tarikan
perniagaan dapat dilihat di dalam kajian ini.
6.3
Cadangan Lanjutan Kajian
Pengkaji mengharapkan agar kajian lanjutan dapat dijalankan ke atas
beberapa perkara tidak dapat dikaji oleh pengkaji. Hasil kajian yang dijalankan
97
mungkin berbeza jika dijalankan ketika cuaca yang lebih baik. Ini kerana pergerakan
pejalan kaki juga bergantung dengan elemen cuaca. Keadaan cuaca hujan akan
memberi kesan terhadap jumlah pejalan kaki yang berjalan. Oleh kerana itu,
diharapkan kajian lanjutan dapat memperbaiki kelemahan kajian ini. Cadangan
kajian lanjutan pertama adalah mengkaji jumlah pejalan kaki yang memberi kesan ke
atas kemajuan dan kemerosotan sebuah perniagaan. Ini adalah bedasarkan penemuan
pengkaji bahawa bukan semua perniagaan menerima kesan akibat penurunan jumlah
pejalan kaki. Jumlah pejalan kaki yang menurun juga tidak semestinya menyebabkan
perniagaan merosot. Ini kerana, kajian tidak mengetahui apakah tanda aras bagi
jumlah pejalan kaki yang boleh memberi kesan ke atas kawasan perniagaan.
Cadangan kajian lanjutan kedua ialah mengenai jarak yang sesuai di antara
satu elemen nodus ke satu elemen nodus yang lain bagi menggalakan pejalan kaki
berjalan. Kajian seperti ini memerlukan lebih banyak masa, tenaga, wang dan juga
kajian mendalam mengenai jenis pejalan kaki serta pemerhatian yang lebih lama
terhadap corak pergerakan pejalan kaki. Hasil daripada kajian lanjutan ini pasti dapat
menyumbang ke arah pembangunan sebuah model jenis perniagaan tertentu
mengikut demand pejalan kaki di kawasan perniagaan yang memerlukan penjanaan
semula seperti Jalan Wong Ah Fook.
Cadangan lanjutan ketiga adalah keperluan mengenal pasti jenis tarikan yang
sesuai di cadangkan bagi menarik pejalan kaki melalui jalan tersebut. Jenis tarikan
dan jenis pejalan kaki juga harus dikaji dengan lebih mendalam kerana jenis tarikan
tidak semestinya menarik semua jenis pejalan kaki. Misalnya kawasan rekreasi akan
menggalakkan penumpuan pejalan kaki dari golongan yang bekeluarga. Manakala
pejalan kaki dari golongan bekerja akan lebih bertumpu terhadap nodus seperti pusat
transit.
Keperluan nodus dalam sebuah bandar adalah penting dalam mewujudkan
kawasan penumpuan pejalan kaki. Antara contoh nodus yang boleh menarik
perhatian pejalan kaki ialah kawasan rehat dan tempat gerai-gerai makan berserta
tempat letak kereta yang mencukupi.
Kajian lanjutan haruslah dijalankan bagi
mengenal pasti jenis pejalan kaki yang akan ditarik oleh nodus tersebut. Jalan yang
98
mempunyai tarikan yang hebat akan menggalakkan pejalan kaki untuk berjalan
(Jacobs, 1993) Rujuk Gambar 6.1 dibawah:
Gambar 6.1 Contoh nodus yang boleh menarik perhatian pengunjung.
Pengkaji mencadangkan kawasan selatan menjadi kawasan yang lebih mesra
pejalan kaki seperti yang terdapat di Jalan Bukit Bintang, Kuala Lumpur. Di
sepanjang itu, laluan ini pula ditempatkan aktiviti jalanan yang menarik, membaik
pulih dan menambahkan tempat duduk, menanam landskap yang sesuai serta
pemuliharaan bangunan di sepanjang jalan tersebut (Rujuk Gambar 6.2 dibawah).
Laluan pejalan kaki yang kurang penggunaan tenaga serta selesa akan meningkatkan
lagi keinginan pejalan kaki berjalan (Koike, 2004) Cadangan kajian lanjutan ini
memerlukan masa, wang dan juga pemahaman yang lebih mendalam terhadap aspek
tersebut.
Gambar 6.2 Suasana mesra pejalan kaki dengan tempat duduk mencukupi dan
papan tanda menarik.
99
6.4
Kesimpulan
Penemuan utama kajian ini adalah perubahan pergerakan pejalan kaki
berhubung rapat dengan lokasi nodus. Nodus memberi implikasi yang besar terhadap
hala tuju pejalan kaki. Ini jelas dapat dilihat dari jumlah pejalan kaki yang rendah di
kawasan yang tiada nodus berbanding dengan kawasan nodus yang mempunyai
pejalan kaki yang tinggi. Bedasarkan kajian literatur, terdapat kaitan di antara
perniagaan dan pejalan kaki. Oleh kerana terdapatnya kaitan di antara perniagaan dan
pejalan kaki, jumlah pejalan kaki yang rendah akan memberi kesan terhadap daya
tarikan perniagaan.
Sungguhpun begitu, ia tidak memberi kesan terhadap semua jenis perniagaan
tetapi kepada jenis perniagaan tertentu sahaja. Ini jelas dapat dilihat dengan jumlah
perniagaan yang menurun sedikit sahaja selepas nodus Kompleks Kastam dan
Imigresen berpindah pada tahun 2009. Jenis perniagaan yang terkesan akibat
perubahan corak pergerakan pejalan kaki tersebut adalah perniagaan
seperti
pengurup wang, pakaian dan aksesori. Perniagaan-perniagaan yang tidak mempunyai
pelanggan tetap juga mengalami kemerosotan keuntungan. Maka, jelas kepada kita
bahawa perniagaan yang mempunyai daya tarikan tersendiri masih mampu mengaut
keuntungan sungguhpun tidak terdapat nodus berhampiran dengannya. Perpindahan
nodus tidak boleh memberi kesan ke atas daya tarikan perniagaan tetapi kepada
corak pergerakan kaki sahaja.
Pembangunan memerlukan perubahan. Pada setiap perubahan akan terdapat
kesannya samada negatif ataupun positif. Perubahan dalam pembangunan
terutamanya bagi sebuah pusat bandar dalah penting bagi memastikan sebuah bandar
tidak ketinggalan dengan persaingan bandar-bandar baru. Perpindahan Kompleks
Kastam dan Imigresen di Johor Bahru sememangnya perlu bagi meningkatkan lagi
infrastruktur negara ini. Perubahan yang berlaku terhadap corak pergerakan pejalan
kaki di Jalan Wong Ah Fook boleh menjadi satu kesan yang positif dan boleh juga
menjadi suatu yang negatif. Maka, perlulah ada tindakan susulan bagi memastikan
perubahan tersebut menjadi sesuatu yang memberi manfaat kepada Jalan Wong Ah
Fook dan agar semua pihak berpuas hati dengan perubahan yang dilakukan.
100
BIBLIOGRAFI
Ahris Yaakup (1998). Kriteria Serakan Bandar / Serakan Guna Tanah. Fakulti Alam
Bina. Laporan Penyelidikan VOT 78106. Universiti Teknologi Malaysia.
Bayangkara, W. K. (1999). Shopping Center Trade Area Analysis in the Jakarta
Central Business District. Tesis Sarjana. Fakulti Geoinformasi dan Harta
Tanah. Univerisiti Teknologi Malaysia.
Bennison, D. J. (1980). The impact of town centre shopping schemes in Britain:
Their impact on traditional retail environments. Oxford; New York:
Pergamon Press.
Bentley, I., Alcock, A., Murrain, P., McGlynn, Smith, G. (1985). Responsive
Environments A Manual for Designers. Architectural Press.
Berman, B., Evans, Joel R. (2010). Retail Management A Strategic Approach.
Prentice Hall.
Berry, B. JL., Parr, John B., with Eipsteinm, Bart J.; Avijit Ghosh; Robert, H.T
Smith (1988). Market Centers and Retail Location Theory and Applications.
Englewood Cliffs New Jersey: Prentice Hall.
Burtenshaw, David (1983). Cities and Towns. London: Bell and Hyman.
Champion, T. (2001). Urbanization, Suburbanization, Counterurbanization and
Reurbanization, in R. Padison (ed.) Handbook of Urban Studies . London:
SAGE Publication
Chan, Pau Moy (2005). Wong Ah Fook Museum: Proposed Wong Ah Fook Museum
at Jalan Wong Ah Fook, Johor Bahru. Tesis Sarjana Muda. Fakulti Alam
Bina. Universiti Teknologi Malaysia.
101
Che, Nai Mohamad (2008). Kesan Pembangunan Bandar Baru Terhadap Nilai
Tanah. Kajian Kes Bandar Darulaman Utama, Kuala Ketil, Baling, Kedah.
Tesis Sarjana Sains. Fakulti Geoinformasi dan Harta Tanah. University
Teknologi Malaysia.
Chung Yim Yiu (2009) Impact of a pedestrianisation scheme on retail rent an
empirical study in Hong Kong. Research Article, Department of Real Estate
and Construction, The University of Hong Kong.
Creswell, J. W. (2009). Research Design, Qualitative, Quantitative and Mixed
Method Approaches, Third Edition. Sage Publication Inc.
David, Canter (1977). The Psychology of Place. London: Merchitatual Press.
Davies (1995). Retail brands and the theft of identity. International Journal of Retail
and Distribution Management, 23(1), pp 18-23.
Davies, C S. (1982). Designing Effective Pedestrian Improvements in Business
District. American Planning Association.
Davies, Ross L. (1984). Retail and Commercial Planning. New York: St Martin
Press.
Davis, S. E., L. King, E. and Robertson, H. D. (1991). Predicting Pedestrian
Crosswalk Volumes, Transportation Research Record 1168, Washington, DC.
dengan pengaruh teknologi sebagai satu budaya baru. Tesis Sarjana
Evans, Alan W. (1980). The Inner City: Employment and Industry. London:
Heinemann.
Fahariah Abdul Wahab (2010). Property Updates and Overview Johor. Henry
Butcher Ltd.
102
Fatimah, S. (2007). Kesan Kesesakan Lalulintas Terhadap Nilai Sewa Harta Tanah
Perdagangan. Kes Kajian: Pusat Bandar Johor Bahru. Tesis Sarjana Muda.
Fakulti Geoinformasi dan Harta Tanah. Universiti Teknologi Malaysia.
Grava, S. (2002). Urban Transportation System Choices for Communities. McGraw
Hill Professional Architecture.
Green, E. H. (1994). Bangunan, Perancangan dan Pembangunan. Diterjemahkan
oleh Haniza Lockman. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Gruen, Claude (1966). Store Location and Customer Behavior: A Behavioral
Research Approach to Optimum Store Location. University Microfilms
International Ann Arbor Michigan U.S.A, London England.
Guy, Clifford (2007). Planning for Retail Development A Critical View of the
British Experience. Routledge Taylor and Francis Group.
Guy, Clifford (1980). Retail Location and Retail Planning in Britain. Gower
Publishing Company.
Hamsa Abdul Azeez Kadar (2003). Seminar Paper. Reviewing the Methodological
Aspects of Trip Generation in an Urban Area. International Islamic
University Malaysia.
Ibrahim Wahab (1990). Teknik Sistem Lalu Lintas dan Pengangkutan. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Ibrahim Yahaya (1995). Perbandaran dan Kejiranan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa
dan Pustaka.
Jabatan Kastam dan Imigresen Malaysia (2010). Laporan Kastam dan Imigresen
Negeri Johor.
103
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa (2002). Garis Panduan Kawasan
Perdagangan. Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan Malaysia.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa (2005). Garis Panduan Perancangan dan
Pembangunan Sejagat. Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan
Malaysia.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Daerah Johor Bahru, Majlis Bandaraya Johor
Bahru; Majlis Perbandaran Johor Bahru Tengah; Majlis Perbandaran Kulai;
Pihak Berkuasa Tempatan Pasir Gudang (2020). Rancangan Tempatan
Daerah Johor Bahru.
Jabatan Ukur Malaysia (2010). Peta Johor Bahru.
Jacobs, A. B (1993). Great Streets. The MIT Press.
Juaina, Abas (1997). Factors Affecting Commercial Development. Tesis Sarjana.
Fakulti Alam Bina. Universiti Teknologi Malaysia.
Kemper, E. A, Stringfield, S., Teddlie, C., (2003). Mixed Methods Sampling
Strategies in Social Science Research from Handbook of Mixed Methods in
Social and Behavioral Research. New Delhi, Thousands Oaks, London:
SAGE Publications.
Kesesakan Jalan Wong Ah Fook retrieve pada 12 Ogos 2010 dalam
http://www.johordt.gov.my/pmbj/v2/
King, L. J. (1984). Central Place Theory. Baverly Hills, California: Sage
Publication.
Koike Hirotoka, Morimoto Akinori, Inone Tadashi (2004). Research on Evaluation
of the CBD based on pedestrian walking behaviors. Walk21-V Cities for
People, The Fifth International Conference On Walking in the 21st
Centrury, Copenhagen, Denmark.
104
Land Transport New Zealand (2009). Pedestrian Planning and Guideline. New
Zealand Transport Agency
Lim, P. H. (2009). Johor, 1855-1957: Local History, Local Landscape. Singapore:
Straits Times Press.
Loh, Hock Keang (2002) Perubahan Jalan Sehala di Bandar Melaka: Kesannya ke
atas jualan perniagaan runcit. Kes Kajian: Jalan Munsyi Abdullah dan Jalan
Kubu. Tesis Sarjana Muda. Fakulti Geoinformasi dan Harta Tanah. Universiti
Teknologi Malaysia.
Lowe Michael (2005) Revitalizing Inner City Retail. International Journal of Retail
and Distribution Management. International Journal of Retail & Distribution
Management. 33(9), pp 658-668.
Lynch, Kevin (1960). The Image of the City. Cambridge, London: The MIT Press.
Lynch, Kevin (1981). Good City Form. Cambridge, London: The MIT Press.
Majlis Bandaraya Johor Bahru (2004). Laporan Cadangan Pelan Tindakan
Penjanaan Semula dan Pemeliharaan Bandaraya Johor Bahru.
Majlis Bandaraya Johor Bahru (2010). Peta Johor Bahru CBD.
Marlina Markam (2002). Rekabentuk bandar Jalan Wong Ah Fook, Johor Bahru
dengan pengaruh teknologi senagai satu budaya baru. Tesis Sarjana Muda.
Fakulti Alam Bina. Universiti Teknologi Malaysia.
Marshall C., and Rossman G. B. (1995). Designing Qualitative Research Second
Edition. Sage Publication Inc.
Marshall, S. (2005). Streets and Patterns. Spon Press.
105
Martin, M., Martin, Fred., Whittle, W. and Whittle, Aubrey (1983). Cities.
Hutchinson.
Mikkelsen, Britha (2005). Methods For Development Work and Research: A New
Guide for Practitioners. Second Edition. New Delhi, Thousands Oaks,
London: SAGE Publications.
Mohd Helmy Md Radzi (2003). Kajian Ruang Antara Bangunan. Kajian Kes: Jalan
Wong Ah Fook. Tesis Sarjana Muda. Fakulti Alam Bina. Universiti Teknologi
Malaysia.
Muhamad Amni Mat Sudin (1993). Keberkesanan Sistem Lintasan Pejalan Kaki Di
Kawasan Bandar Johor Bahru. Tesis Sarjana Muda. Fakulti Kejuruteraan
Awam. Universiti Teknologi Malaysia.
Mun, David (1981). Shops: A Manual Planning Design. London: Architectural Press.
Murphy, Raymond E. dan Vance, J. E., (1954). Central Business District Studies
(Volume 1). University of Michigan: Clark University.
News Straits Times (15 Jun 2010) Bringing life back to downtown JB.
News Straits Times. (27 Mei 2010). Time to Revitalise Rustic Part of JB City.
Nordin Abdul Rahman (1991). Kajian Kelakuan Pejalan Kaki Semasa Melintasi
Jalan Di Tempat Rawak di Johor Bahru. Tesis Sarjana Muda. Fakulti
Kejuruteraan Awam. Universiti Teknologi Malaysia.
Northen, R. Ian (1994). Shopping Centre Development. Reading, UK: College of
Estate Managenent.
Parnes, L. (1948). Planning Stores That Pay. University of Michigan: F.W Dodge
Corporation.
106
Preston L. Schiller, Eric C. Bruun, Jeffrey R. Kenworthy (2010). An Introduction to
Sustainable Transportation Policy, Planning and Implementation. United
Kingdon dan United State: Earthscan.
Roberts, John. (1981). Pedestrian Precincts in Britain. London Transport and
Environment Studies (TEST).
Robertson, Kent A. (1994). Pedestrian Malls and Skywalks: Traffic Separation
Strategies in American Downtowns. Aldershot: Avebury.
Rohaiza Abdullah (1991). Rekabentuk laluan pejalan kaki di pusat Bandar. Kajian
kes : Jalan Wong Ah Fook, Johor Bahru. Tesis Sarjana Muda. Fakulti Alam
Bina. Universiti Teknologi Malaysia.
Roslan Manap (2010). Pengurusan Skim Strata Kediaman dari Perspektif Pemaju.
Tesis Sarjana. Fakulti Geoinformasi dan Harta Tanah. Universiti Teknologi
Malaysia.
Samat Narimah (2006) Kertas Seminar Applications of Geographic Information
System in Urban Land Use Planning in Malaysia. The 4th Taipei International
Conference on Digital Earth, Taiwan.
Sanjay Hassan (1999). Vandalism: Satu Kajian kepada Rupabentuk Fizikal di Jalan
Wong Ah Fook, Johor. Tesis Sarjana Muda. Fakulti Alam Bina. Universiti
Teknologi Malaysia.
Seng, C. K. (1996). Factors of attraction to Johor Bahru Shopping Centers, The
Shoppers View Points. Tesis Sarjana Muda. Fakulti Geoinformasi dan Harta
Tanah. Universiti Teknologi Malaysia.
Shuhana Shamsuddin (1999). Heritage and Conservation Issues in Reviving Cities.
Fakulti Alam Bina. Universiti Teknologi Malaysia.
107
Shuhana Shamsuddin (2007). Konsep Baru Model Bandaraya/Bandar Berdasarkan
Kepada Rupabentuk Tradisional. Jabatan Kejuruteraan Awam Kolej Sains
dan Teknologi Universiti Teknologi Malaysia.
Shuhana Shamsudiin (1999). Persepsi Orang Awam Terhadap Ruang-ruang Bandar.
Kajian Kes: Pusat Bandaraya Johor Bahru. Laporan Penyelidikan VOT
71237. Universiti Teknologi Malaysia.
Shuhana Shamsuddin (2011). Townscape Revisited Unraveling the Character of the
Historic in Malaysia. Johor: Penerbit UTM Press.
Singh, Sukhdew Thaman Singh (1989). Penilaian Cadangan Penempatan Semula
Pasar Besar Johor Bahru. Tesis Sarjana Muda. Fakulti Alam Bina. Universiti
Teknologi Malaysia.
Soderholm Dennis (2008) The Commercial Structure of Pedestrian Streets and
Shopping Districts. Three Cases From Finland. Master Thesis of Planning
Geography University of Helsinki.
Solomon, Michael R. (1999). Consumer Behavior Fourth Edition. New Jersey:
Prentice Hall.
Somake, Ellis Edward (1981). Shops and Stores Today: Their Design Planning and
Organization. London: The Architectural Press.
Spratt and Robinson (2004) Module A5: Mixed Research Method. Commonwealth of
Learning daripada http://www.col.org/SiteCollectionDocuments/A5.pdf
Syed, Zainol Abidin Idid. (1995). Pemeliharaan Warisan Rupa. Badan Warisan
Malaysia.
The STAR. (30 Jun 2009) .Planning A Better City With the People.
Thomas, W. Shafer (1977). Urban Growth and Economics. Reston Pub. Co.
108
Undang-undang Malaysia, Akta Kerajaan Tempatan, 1976 (Akta 171).
Undang-undang Malaysia, Akta Perancang Bandar Dan Desa, 1976 (Akta 172).
Wahab Ahmad Shukri (1986). Pembaikan Laluan Pejalan Kaki di Jalan Wong Ah
Fook. Tesis Sarjana Muda. Fakulti Alam Bina. Universiti Teknologi
Malaysia.
Whysall, Paul (1995). Regenerating Inner City Shopping Centres. The British
Experience. Journal of Retailing and Consumer Service. 2(1), pp 3-13.
William, H. and Wright, H. M. (1950). Cambridge planning proposals: a report to
the Town and Country Planning Committee of the Cambridgeshire County
Council. University of Wisconsin, Madison. University Press.
Wong Yat Weng (1999). Kajian Kepentingan Cadangan Rekabentuk Medan Pejalan
Kaki di Sepanjang Jalan Wong Ah Fook. Tesis Sarjana Muda. Fakulti Alam
Bina. Universiti Teknologi Malaysia.
Yin, Robert K. (2003). Case Study Research: Design and Methods 3rd Edition.
Thousand Oaks, California: Sage Publication.
Yoshida, Takumi and Kaneda, Toshiyuki (2009). A Simulation Analysis of Shoparound Behaviour in a Commercial District as an Intelligent Agent ApproachA Case Study of Osu District of Nagoya City. Humanites, Social Science and
Law. Springer Jurnal, 6(5), pp131-142.
Yusef Abdolla Ahemmed Sammas (2008). The Role of Active Public Streets As
Prequiste For Livable Cities. Tesis Sarjana. Fakulti Alam Bina. Universiti
Teknologi Malaysia.
Zacharias John (2001) Pedestrian Behavior and Perception in Urban Walking
Environment. Journal of Planning Literature. Sage Publication. 16(1), pp 318.
109
Zaid Mohamad (2009). Perlaksanaan Sistem CCC bagi pembangunan hartanah
kediaman dalam kawasan Majlis Perbandaran Ampang Jaya, Selangor Darul
Ehsan. Tesis Sarjana. Fakulti Geoinformasi dan Harta Tanah. Universiti
Teknologi Malaysia.
110
Friday March 12, 2010
Heritage trail in JB
By AUSTIN CAMOENS
newsdesk@thestar.com.my
JOHOR BARU: Experienced tourist guides here feel that the city‟s heritage could be shared
through a trail passing through the city.
The guides were among 40 participants at a heritage training course organised by the Johor
Tourist Guides Association and Iskandar Regional Development Authority.
Tourist guide James Neo, 60, believed the city had a cultural heritage, but it was not well
marketed.
“Johor Baru is different from historically-rich Malacca, but we have a unique history and
architecture and places of interest as well,” he said.
Much to talk about: Leong conducting the heritage walk training in Johor Baru recently.
Neo, an English-speaking tour guide for more than 20 years, said he believed the trail would
give the guides ideas on making the city tour more interesting.
“If we give tourists just a brief history of certain attractions, they may not fully enjoy it,” he
said, adding that the story-telling element was important.
Another tour guide Haliza Rahmat, 45, also believed that story-telling was a good approach
in conveying the history of Johor Baru to tourists.
“We have differing views on how the city developed through the years,” she said, adding
that each guide had his or her own story to tell during the tours.
Haliza said that heritage tours were now being promoted aggressively and tour guides
needed to be trained on it.
Jimmy Leong, who conducted the course, said that educational tours helped raise awareness
on the city‟s rich heritage.
“It is a great way to breathe life into Johor Baru‟s history,” he said, adding that the tours
brought to life the history that might have been forgotten.
Leong, a Unesco-accredited cultural heritage guide and Johor Tourist Guides Association
chairman, said the trail covered various parts of the city including Laman Tun Sri Lanang,
Bukit Timbalan, Jalan Trus and Jalan Wong Ah Fook.
111
Tourists had the chance to see the architecture of the Johor Baru South district police
headquarters, which has a few old buildings constructed by the British, and the flagstaff at
Bukit Timbalan, an old structure built in 1855, he added.
Monday December 15, 2008
New CIQ complex opens
By MEERA VIJAYAN
JOHOR BARU: The new Sultan Iskandar Customs, Immigration and Quarantine (CIQ)
complex will be fully operational tomorrow and replace the Causeway checkpoint in the city
centre, which will be closed.
This means that all vehicles travelling to and from Singapore will have to use the new
complex to get their passports stamped and Customs checks.
Ready for action: An aerial view of the new Sultan Iskandar Building (background), which
houses the new Custom, Immigration and Quarantine complex in Johor Baru.
The RM1.3bil new complex, which has 76 lanes for cars and 100 for motorcycles, was
partially operational on Dec 1 when vehicles from Singapore were diverted to the complex
for a drive-through after completing their Immigration and Customs procedures at the
Causeway checkpoint.Starting tomorrow, all vehicles coming from Singapore must also use
Touch ‟n Go cards to pay toll as they enter Malaysia.
Previously, at the Causeway checkpoint, toll payments could be done with cash and Touch
‟n Go cards.
Johor traffic police chief Supt T. Raveendran said full operations of the complex would start
at 12.01am tomorrow and would involve all cars, buses, vans and motorcycles.
Lorries, however, would still use the Tanjung Puteri checkpoint.
Supt Raveendran said that at 11.45pm today, the existing Immigration counters in Jalan Tun
Razak just before the Causeway would be closed.
All vehicles heading to Singapore between 11.45pm and midnight would be diverted to Jalan
Sawmill behind the Johor Baru (central) police station, he added.
Vehicles would then have to go on either Jalan Pantai Lido or Jalan Wong Ah Fook to Jalan
Tebrau and subsequently to Jalan Lingkaran Dalam to enter the Sultan Iskandar CIQ
complex, he said.After midnight, all vehicles should head directly to the Sultan Iskandar CIQ
complex via Jalan Lingkaran Dalam.The old Immigration checkpoint at the Causeway will
be demolished after authorities are satisfied with the smooth flow of traffic at the new
complex.Engineer Darryl Chong, 32, who works in Singapore and used the new complex,
said that he was concerned over the narrow roads at the new complex.
“The roads are very narrow for big vehicles,” he said.
He added that he was unsure whether larger vehicles would slow down the flow of traffic
while trying to manoeuvre the winding roads.
Chong also noted the complex was fully covered.
112
Feb 22, 2010
JB takes action
NEW Johor Baru mayor Mohd Jaafar Awang is task-orientated and has set his priorities to
rid the city of its unsavoury image. NELSON BENJAMIN and AUSTIN CAMOENS talk to
him on his plans to bring back the city‟s shine.
Q: What have you done to spruce up Johor Baru since taking office at the end of last year?
A: MBJB focuses on cleanliness and the priority has been to address complaints on
uncollected rubbish, clogged drains and uncut grass. We are improving the landscaping and
hopefully it looks better now. We will do our best to be thorough in making the city lively
again. The council team is moving around the city constantly to upkeep roads and street
lights to make people feel at ease. Potholes and faulty traffic lights are repaired as soon as
the team detects them.
Q: The new Customs, Immigration and Quarantine Complex in Bukit Chagar has been
blamed for “the death” of Johor Baru with a decrease of 50% to 70% in traffic in the city.
What are your comments?
A: Traffic in the city is less but it has not decreased drastically. We have planned attractions
including JB Bazaar near the MIC building in Jalan Segget. Besides this, the state plans to
upgrade Jalan Wong Ah Fook by the maintaining the old structures and transforming the
facade into a walking street.
Q. MBJB has a night bazaar to attract more people. Are there plans to make it permanent?
A: There are no plans to make it permanent as it is on a busy city street. It is a good place for
tourists as they find many items on sale there. It may not be comparable to Petaling Street or
Jonker Walk as it is in the beginning stage but our long-term plan is to emulate these
bazaars. It is open to anyone to sell anything legal at RM5 for a licence. I hope to see more
petty traders as it has a lot of potential.
Q: Johor Baru is nicknamed Jalan Berlubang (JB) as it is riddled with potholes due to poor
maintenance. What do you plan to do to overcome this?
A: MBJB has a special task force set up to deal with potholes and fallen trees. We cannot
afford to go all out to curb the problem but the team can be mobilised when notified. It also
does rounds at night to check on street lights. I promise to take immediate action when we
get information from the public. I have told my staff to report any problems that they notice.
They live in Johor Baru and are the best eyes and ears for the council. I have given my
mobile number to my staff so that they can contact me when they find a problem. This is
working as I am informed daily through SMS about potholes and traffic and street light not
functioning.
Q: There are suggestions to make full council meetings open for people to attend such as in
countries like Australia. What do you think?
A: As of now, members of the public cannot get involved in the meetings. However, they
can apply for a pass from the council to view the proceedings.
Q: The Ah Longs are a major problem with them putting up posters and banners as fast as
they are removed. What are your long-term measures to address this?
113
Wednesday March 18, 2009
JB Central gets a facelift
By NELSON BENJAMIN
MERLIN TOWER used to be regarded as the most happening places in the city in the 1970s
due to its proximity with the border crossing into Singapore.
Over the years the hotel-cum-office and retail outlet along Jalan Meldrum was known to the
locals as a notorious hotspot for vice activities.
However, over the past three years the complex, now known as JB Central, had been going
through a facelift after a local businessman purchased it.
Classy: The hotel‟s entrance.
Khoo Nang Seng, from Pontian, said he bought the building to help the family of his old
friend who had passed away some time ago.
“They (his friends family) were unable to manage the place and I decided to buy from them
and see what I could do with the place,” he said, adding that he had to start the
transformation from scratch.
He explained that the building was one of the landmarks in Johor Baru town and was built 32
years ago after the old Capitol theatre was demolished.
“When I bought this place in 2006, I had to remove about 200 truck-loads of rubbish from it.
“It was in a mess and I even discovered a huge pile of rubbish left in the open on the 4th
floor and concealed under a thin layer of concrete,” he said.
Convenient: The KTMB railway station across the JB Central.
Khoo, 68, had so far spent millions to acquire and spruce up the complex including the
refurbishment of its 200-room hotel, three floors of retail outlets and 70 office suites.
“I have brought in a mamak food operator and told him to operate 24 hours on both sides of
the complex to ensure this place would be always well lit to keep away the criminal elements
114
especially snatch thieves,” he said.He added that besides him, there were 80 other people
who owned individual outlets or shops.Those occupying the lots include gold smiths, travel
agents, a pharmacy, moneychangers, tailors, mobile phone shop operators, saloon operators,
a food court and bus ticketing counters.Khoo added that the hotel, in the process of getting
its three-star rating, offered room rates of between RM138 net and RM195.50 net per night
with a simple breakfast for two people.
The man behind it: Khoo looking at the view from one of the rooms in his JB Central Hotel.
“This is very reasonable for anyone who wants to stay in the heart of Johor Baru city and
travel to Singapore as the complex is located opposite the new Customs, Immigration,
Quarantine Complex (CIQ),” he said, adding that the hotel also had facilities for meetings
and a banquet hall which could accommodate about 250 people.
Asked whether parking was a problem in the area, he said that the complex had about 200
parking bays.“The next thing I plan to do is to give this complex a new coat of paint which is
going to cost me about RM200,000,” he said, welcoming more businesses to take up office
or retail space in the complex.On whether business was affected since the opening of the
new CIQ in December last year, Khoo said that business had dropped as many people,
especially the elderly from Singapore who used to take a stroll across the 1km causeway into
Malaysia, were enable to walk up the steep access into the new CIQ.“These elderly people,
who used to get allowances of a few hundred Singapore dollars from their children would
walk into Johor Baru town and have their morning breakfast or lunch with their friends
before returning to Singapore in the evening,” he said.He hoped the government would open
up the old CIQ for pedestrians which would benefit a lot of people along Jalan Maldrum and
Jalan Wong Ah Fook.Khoo also hoped that Johor Baru City Council (MBJB) would consider
building a proper bus stop at the KTMB station along Jalan Tun Razak to enable bus
passengers returning from Singapore to get off as they now had to walk a long way from the
new CIQ.Those interested in finding out more about the complex or hotel can contact 072222833 or visit the hotel website at www.jbcentralhotel-johorbahru.com.
115
Friday January 9, 2009
CIQ plagued by complaints
JOHOR BARU: The new Sultan Iskandar Customs, Immigration and Quarantine (CIQ)
complex, has regularly been featured in the media but for all the wrong reasons since it
started operations on Dec 16 last year.
The new and modern RM750mil complex was supposed to be the country‟s pride when it
was commissioned to replace the old CIQ, nearly after 40 years.
Many issues: The new CIQ has been plaqued with problems from the time it began
operations in Dec last year.
Unfortunately from day one, the CIQ has been the subject of various complaints, such as the
congestion along the two-lane short term access into the CIQ, pedestrians having to walk a
long way from the CIQ to get to town, poor signages and lack of bays for buses.
There were also complaints about narrow lanes for cars, pedestrians not allowed to walk
across the causeway and even dirty toilets.
Previously a person could cross the 1km causeway within 15 minutes and easily get a bus to
town but now the trip will easily take about 30 to 40 minutes including a 15 minute walk
through a winding 1km road to the new CIQ, then to clear immigration before a long walk to
Jalan Tun Abdul Razak, where the buses usually wait.
Various questions have arisen as to why these problems were not rectified when AMPM Sdn
Bhd, which won a multi-million ringgit government contract to run the complex for five
years with an additional five year extension, carried out several trial runs before the opening?
Small and Medium Enterprises Association of South Johor president Teh Kee Sim did not
mince his words when he said that: ”The problems haunting us now indicates that no long
term or holistic planning was done before the CIQ was built in 2003.”
One possibility he highlighted was the fact that the CIQ was built to cater for a bridge across
the causeway into Singapore.
Inconvenient: Pedestrians are not allowed to walk across the causeway.
Whatever the reasons, the project is now costing taxpayers millions as compensation alone
for cancelling the bridge project and building of a short-term access road had almost touched
RM500mil.
116
Each day the disgruntled voices of the people using the new CIQ seems to be getting louder
especially as the complex is not only used by about 60,000 commuters daily but it also
provided livelihood for hundreds of business operators in Johor Baru town.
Surely the first to feel the pinch are dozens of moneychangers, restaurant owners, hawkers
and traders who peddle cigarettes along Jalan Wong Ah Fook, Jalan Ngee Heng, Jalan Siew
Chin and Jalan Segget.
Some of these business folk had reported that they had lost about 60% of their daily sales.
Many businessmen are already describing the new CIQ as the “JB killer” as 50% of the
traffic bypasses Johor Baru town area via the new CIQ.
The situation is expected to get worse when the Government agencies in Johor Baru start
moving to the new Johor State New Administrative Centre (JSNAC) in Nusajaya, about
30km away in the coming months.
“Is the government planning to turn Johor Baru into a ghost town. How will Iskandar
Malaysia be a success without JB city?,” Malaysian Indian Business Council president P.
Sivakumar asked.
He added that these problems were compounding to the present strain felt by businesses in
the city especially with Singapore in a technical recession.
The time has come for our leaders especially the owners of the CIQ, the federal government,
to visit the CIQ and talk to the people there and gauge the problems faced by thousand of
Malaysians. Many workers and students leave their homes as early as 4am to get across to
ensure they are not late for work or school in Singapore.
These workers are important to the country‟s economy as they bring back millions of ringgit
in foreign exchange and they have a right to air their grievances.
The government should direct AMPM Sdn Bhd to get its act together and rectify problems
like broken fences and keep the toilets and walkways clean. A special committee comprising
experts from various fields including traffic and town planning must be formed to ensure all
the problems at the CIQ is rectified and mitigated.
The government must ensure that the permanent eight-lane-bridge link from the CIQ to the
causeway is done quickly to ensure there will be no bottleneck at the RM200mil short term
access road, which is causing the massive jams especially during peak hours.
Effort must be made to open up the old CIQ to pedestrians to ensure the businesses in the
city continue to survive and a proper taxi stand should also be built to pick up and drop
passengers.
The congestion at the new CIQ could further be eased if the KTM station at the causeway is
allowed to provide shuttle service to Singapore Woodlands checkpoint during peak hours.
The Iskandar Regional Development Authority (IRDA) should also play a role by working
with the Johor Baru City Council to draw up plans to spruce up Johor Baru to attract more
visitors.
As for operations at the causeway, the committee should look into sending immigration and
customs personnel for courtesy courses on how to treat visitors with a smile as they are the
frontliners welcoming visitors into Malaysia.
Effort must also be made to place the Touch & Go readers at the immigration booths, similar
to Singapore, as it is inconvenient for a driver to move his car a few metres after stamping
his passport and again stop to use their Touch & Go card. Many of these problems at the CIQ
could easily be rectified if the people tasked with planning and operating complex resolve
these problems promptly.
It is of paramount importance that everything is done to ensure Johor Baru does not turn into
a ghost town as the city plays a key role as one of the growth areas in the mammoth Iskandar
Malaysia project.
We welcome feedback
117
Friday November 19, 2010
Comprehensive plan needed to revive JB
By ZAZALI MUSA
zaza@thestar.com.my
Opening of new immigration complex and shifting of govt offices left city centre deserted
JOHOR BARU: Comprehensive planning is needed to ensure the Johor Baru city centre
transformation succeed together with strong political will and concerted efforts from various
parties.
Views from property developers, owners, businesses, non-governmental organisations, town
planning experts, chambers or commerce and Johor Baru folk must be taken into account in
drawing up the urban renewal plan.
It is vital to rejuvenate Johor Baru into a vibrant city as it has lost its appeal,'' said Universiti
Teknologi Malaysia dean in the Faculty of Built Environment Prof Ahmad Nazri Muhamad
Ludin in an interview.
Under the 10th Malaysia Plan, some RM1.8bil will be allocated under the transformation
plan with the Iskandar Regional Development Authority and the state economic planning
unit as the project's facilitator.
Many blamed the opening of Bangunan Sultan Iskandar Customs, Immigration and
Quarantine (CIQ) complex at Bukit Chagar in 2008 as the reason why the city centre is now
deserted.
Prior to the opening of the CIQ complex, motorists and visitors especially Singaporeans and
locals working in Singapore entering Johor via the old CIQ would stop at the city centre to
change money and patronise the eateries.
But the traffic now has been diverted to Jalan Tebrau and Stulang Laut, hence money
changers and eateries in the two areas enjoyed brisk business.
He said the shifting of state government offices to the state's new administrative centre of
Kota Iskandar in Nusajaya in 2009 from Bukit Timbalan here made matters worse.
Lunch crowds especially office workers have declined and the public dealing with the
government offices now have to go to Nusajaya,'' said Ahmad.
He said unlike Kuala Lumpur, after the federal offices moved to Putrajaya, it still has
contents such as Jalan Tuanku Abdul Rahman, Jalan Petaling, Jalan Chow Kit and Central
Market to attract crowds, but not Johor Baru.
Ahmad said people did not see a need to come to the city centre as its suburban areas were
also developing; in fact Johor Baru has more vibrant suburban neighbourhoods than the city
centre itself.
Prof Ahmad Nazri Muhamad Ludin ... „It is vital to rejuvenate Johor Baru.‟
118
KGV-Lambert Smith Hampton director Samuel Tan Wee Cheng lauded the plan to
redevelop the former sites of Lumba Kuda and Bukit Chagar low-cost flats in the same way
as KLCC.
He said the development should include high-rise condominiums and serviced apartments as
these could attract Malaysian professionals working in Singapore and expatriates based in
the republic.
The sites' close proximity to the CIQ and the proposed extension of the MRT line from
Singapore to Johor Baru Sentral are the good selling points to attract buyers,'' said Tan.
He said incentives should be given to property owners in the form of soft loans to upgrade
their rundown properties in the city centre as the upgraded properties could fetch better
rental returns for owners.
Tan said these properties could be turned into boutique hotels, specialty retail stores, food
and beverage outlets as well as offices like in Singapore's Arab Street, Emerald Hill, Joo
Chiat and Tanjung Pagar areas.
He said opening up Sungai Segget which flows alongside Jalan Wong Ah Fook in the city
centre was the right move as water elements would bring back life and soul to the area.
Under the transformation plan, RM200mil will be spent to clean up Sungai Segget, one of
the dirtiest rivers in the country with its reputation for being a dumping ground for raw
sewage; RM6mil was spent several years ago to cover the stretch.
An aerial view of Johor Baru city centre. Visitors used to stop by before the opening of the
CIQ complex.
Southern region representative of Malaysian Association for Shopping and Highrise
Complex Management Jenny Chan said old parts of Johor Baru city should be preserved in
the renewal plan.
She said Johor could learn from Malacca and Penang in retaining and preserving old
buildings in Jonker Street and George Town.
Chan said old buildings within the enclave of Johor Baru city might not be as old as those in
Malacca or George Town but still worth preserving them due the uniqueness of the faade
such as art dcor and neo-classical designs.
A vibrant city should be a blend of the old and the new. Look at London and Istanbul where
the two elements blend well in the two cities attracting tourists from all over the world,'' said
Chan.
She said regulat street performances, arts and culture activities, al fresco hawker centre could
attract crowds back to the city centre after office hours and weekends and it was high time
for Johor Baru to have its own Central Market like in Kuala Lumpur.
119
Monday February 7, 2011
Foreign workers unwind during the holidays
By FARIK ZOLKEPLI
farik@thestar.com.my
JOHOR BARU: With many locals away for the Chinese New Year holidays, plenty of
foreign workers were spotted in various parts of the city.
Some of their favourite haunts were the mini-park located in the city centre along Jalan
Wong Ah Fook as well as the shops and sidewalks along Jalan Meldrum.
Just chilling: (From left) Myanmar nationals Swe, Than and Aung having a picnic at the
mini-park in Johor Baru.
Most of the foreigners were factory workers from Nepal, Myanmar, Indonesia as well as
Bangladesh.
Nepalese Rajendra Yadev, 25, said he and his friends would often take advantage of such
long holidays to go sightseeing around the city.
“On normal days, the city will be packed with traffic and people.
“During long public holidays like this, the city is almost empty,” he said.
Rajendra, who works at a factory in Kangkar Tebrau, said the mini-park was his favourite
hangout spot.
“It is a park in a city, which exudes calmness.
“We prefer coming here rather than going to the zoo, which is boring,” he said.
Myanmar national Than Than Htay, 30, said she loved experiencing the heart of the city
during long holidays, as there were not many people around.
The best time to go: Rajendra prefers to visit the
city centre during long breaks
120
She and her friends Swe Zin Oo, 23, and Aung Htay Lin, 32, preferred to go sightseeing than
waste money at shopping complexes.
“We brought along some snacks and drinks.
“We like to relax at the mini-park and have a picnic while facing the Tebrau straits,” she
said.
Than‟s friend Aung said spending quality time just relaxing was a luxury for them as they
worked most of the time at an electronic factory in Kulaijaya.
“Just relaxing in the city cost a lot less compared to going to the zoo or shopping
complexes,” he said.
Jul 12, 2010
JB folk want mini CIQ for pedestrians
JOHOR BARU: Business operators along Jalan Wong Ah Fook have been left to wonder
when the construction of a mini Customs, Immigration and Quarantine (CIQ) complex for
pedestrians will take place.
Johor Baru MCA Public Complaints Bureau deputy chief Michael Tay said he had received
more than 20 enquiries asking when the mini CIQ complex would be built.
He said traders suffered 50% decline in their businesses due to lack of traffic after the
Bangunan Sultan Iskandar CIQ complex was built.
“Most commuters and motorists using the new CIQ complex are diverted from the city
centre. Having a mini CIQ near the old Causeway checkpoint will increase pedestrian traffic
to the city centre and boost business there,” he said in an interview.
Tay said Malaysians using public transport to Singapore also complained about having to
take the long walk along the new CIQ.
Currently, commuters leave the CIQ through Johor Baru Central and City Square, which
would require them to walk to the nearest bus stop.
“All of us are in the dark over the status of the proposed mini CIQ. The Government must
either build it or tell us whether there is going to be one,” said Tay.
Johor Baru MP Datuk Shahrir Samad said talks on the mini CIQ had been put on hold
because of other issues such as a proposed canal as part of the city‟s transformation plan.
In January last year, Shahrir, who was then Domestic Trade and Consumer Affairs Minister,
had proposed using the old CIQ for pedestrian traffic.
121
By ZAZALI MUSA
zaza@thestar.com.my | Feb 5, 2011
Master plan for JB redevelopment soon
JOHOR BARU: Johor will unveil a master plan for the multi-billion ringgit Johor Baru city
centre transformation project in the second quarter, which will be followed by work on the
first component soon after.
Iskandar Regional Development Authority (Irda) chief executive officer Ismail Ibrahim said
the project, which would take five to seven years to complete, would transform Johor Baru
into a vibrant city.
He said it was vital to redevelop and rejuvenate Johor Baru city centre in line with its status
as one of the five flagship development zones in Iskandar Malaysia.
The country‟s first economic growth corridor launched on Nov 4, 2006 is divided into five
flagship zones; the other four are Nusajaya, Eastern Gate Development, Western Gate
Development and Senai-Kulai.
“The redevelopment of Johor Baru city centre is very much by the private sector while the
Government‟s role is to facilitate fund for infrastructure projects,‟‟ Ismail told StarBizWeek
recently.
He said the Johor government had approved the setting up of a special purpose vehicle,
which has been tasked to come out with the master plan.
Ismail said funding for the project would come from the Federal Government while Irda and
the State Economic Planning Unit would provide advisory and consultation for the drafting
of the master plan.
Prime Minister Datuk Seri Najib Tun Razak had in June announced that the Government
would allocate RM1.8bil under the 10th Malaysia Plan to rehabilitate and transform Johor
Baru.
The RM1.8bil allocation includes RM200mil to open and clean up Sungai Segget, one of the
dirtiest rivers in the country which flows along Jalan Wong Ah Fook in the Johor Baru city
centre.
Several years ago, RM6mil was spent to cover up a stretch of the river, which has a
reputation for being a dumping ground for raw sewage, into a pedestrian walkway.
Ismail said the redevelopment covered 485.62ha in Johor Baru city central area including
Bukit Timbalan, Sungai Segget, the former site of the Lumba Kuda low-cost flats, Bukit
Chagar Customs, Immigration and Quarantine (CIQ) Complex and Tanjung Puteri Lorry
Customs Complex.
Ismail said over 70% of the land demarcated under the redevelopment plan was privately
owned and the balance held by the state government and other agencies such Johor Corp.
He said whether the pieces of land were privately owned or belonged to the state, they
needed to be developed in a cohesive manner for the project to succeed.
He believed that with the right business approach, the land owners would accept the
transformation plan.
He said it would be more challenging to undertake the project as those involved would have
to work within a brown field, unlike Nusajaya which was a green field.
Ismail said the treatment of Sungai Segget would be the core of the project as Johor wanted
to replicate the success story of South Korea for rejuvenating Cheongg-yecheon Stream,
once an extremely filthy river, into “the life and soul” of downtown Seoul.
Johor Baru had a humble beginning as a small Malay fishing village, originally known as
Tanjung Puteri. It was founded in 1855 by Temenggung Daeng Ibrahim, the father of the late
Sultan Abu Bakar.
Sultan Abu Bakar, famously known as the “Father of Modern Johor”, changed the name to
Johor Baru after he moved the seat of the government from Teluk Blangah in Singapore to
Johor in 1866.
122
Monday May 31, 2010
Johor Baru losing its appeal
JOHOR JOTTINGS
By ZAZALI MUSA
zaza@thestar.com.my
JOHOR BARU: It needs more than just cleaning up Sungai Segget, one of the filthiest rivers
in Malaysia, to transform Johor Baru into a vibrant city.
Spending RM200mil to clean up the river which flows along Jalan Wong Ah Fook in Johor
Baru city centre will not necessarily bring back the “life and soul” to the area.
Johor Baru has a humble beginning as a small Malay fishing village. Originally known as
Tanjung Puteri, it was founded in 1855 by Temenggung Daeng Ibrahim, the father of Sultan
Abu Bakar.
Old world charm: An old part of Johor Baru city.
Sultan Abu Bakar, famously known as the “Father of Modern Johor” changed the name to
Johor Baru after he moved the seat of the government from Teluk Blangah in Singapore to
Johor in 1866.
During his reign (1862-1895), Johor Baru was one of the “most modern and developed
towns” in the Malay States due to the large presence of British and Chinese businessmen.
Undoubtedly it is vital to rejuvenate Johor Baru city centre in line with its status as one of
the five flagship development zones in Iskandar Malaysia, the country‟s first economic
growth corridor launched on Nov 4, 2006.
Iskandar spans 2,217 sq km in the southernmost part of Johor and under its Comprehensive
Develop-ment Plan (2006-2025), it will be transformed into a strong, sustainable conurbation
of international standing.
History aside, there are several aspects that needed to be looked into in the Johor Baru urban
renewal planning project, including the political will from the present-day state government.
Hip joint: Segget Walk.
123
Even Prime Minister Datuk Seri Najib Tun Razak during his recent 1.6km walkabout in this
city remarked on the JB transformation plan, which includes the cleaning up of Sungai
Segget.
While it is an interesting idea to have gondolas plying the town area, this will not be
practical especially with the government having already spent RM6mil a few years ago to
cover up the stretch.
Tourists travelling on the river will also be put off by the huge, fat rodents in the area and the
sight of raw sewage being dumped into Sungai Segget.
As for funding of the JB urban renewal project, while it comes from the Federal
Government, the stakeholders have to be more proactive and improve on their delivery
system to ensure the project‟s success.
This requires concerted efforts from the Johor Government, State Economic Planning Unit
(UPEN), Johor Baru City Council (MBJB), Iskandar Regional Development Authority
(Irda), Johor Tourism and other relevant agencies.
Easy ride: View of Johor Baru city from Bukit Timbalan.
The opening of Bangunan Sultan Iskandar Customs, Immigration and Quarantine (CIQ)
complex at Bukit Chagar in 2008 is the main reason why the city centre is now “deserted.”
Prior to the opening of the CIQ, motorists and visitors especially Singaporeans entering JB
via the old CIQ would stop over in the city centre to change money and patronise eateries but
the traffic had now been diverted to Jalan Tebrau and Stulang.
The relocation of the state government offices to the new administrative centre in Kota
Iskandar, Nusajaya from Bukit Timbalan in Johor Baru is making the matter worse.
The number of office workers in the area, especially lunch crowd, has declined and those
who have to deal with the government offices now have to go to Kota Iskandar.
Unlike Kuala Lumpur, when the federal offices moved to Putrajaya, the capital city still has
attractions to offer, such as Jalan Tuanku Abdul Rahman, Petaling Street and Central
Market. JB, however, does not have enough content.
People do not see the need to come to JB city centre as the suburban areas of Johor Baru are
also developing and offer a lot of choices in shopping; in fact, JB has more vibrant suburban
neighbourhoods than the city centre itself.
JB does not have to be like Venice in Italy to bring back crowds and visitors with gondolas
meandering down the waterways of the city.
To rejuvenate Sungai Segget, Irda should probably look at the success story of a place closer
to home — Cheonggyecheon Stream that flows through downtown Seoul in South Korea.
The 5.8km stream was such an eyesore before it was covered with concrete step by step over
20 years from 1958, while a 5.6km-long and 16m-wide elevated highway was completed in
1976.
In July 2003, then Seoul mayor Lee Myung-bak, now president of South Korea, initiated a
project to remove the elevated highway and restore the stream.
124
Three years later, the once extremely filthy stream was rejuvenated at a cost of US$350mil
(RM1.15bil) and now Cheongg-yecheon has become a popular recreational park among
Seoul residents and tourists.
MBJB should also consider reintroducing the popular Ungku Puan night outdoor hawker
area which has been replaced with concrete kiosks.
Putting up these concrete kiosks and moving the hawkers to the back alleys of pre-war
shophouses was indeed bad planning as the Ungku Puan was the biggest al fresco dining
area in the city centre and highly popular not only with locals but also tourists.However, if
the outdoor stalls were reintroduced, MBJB must make sure that hawkers practise high
hygiene standard including proper disposal of food wastes.
Another aspect the Johor Government should look into is the former sites of the Lumba
Kuda and Bukit Chagar low-cost flats.
Permit developers to build high-rise condominiums and service apartments here as these
properties can attract Malaysian professionals working in Singapore as well as expatriates
based in the republic due to the areas‟ close proximity to the CIQ.
In order for the JB urban renewal project to succeed, views from property owners must be
considered or the government may find the project delayed for years such as the
redevelopment project of Kampung Baru in Kuala Lumpur.
Both the Federal and Johor Governments should give incentives such as soft loans to these
property owners to upgrade their rundown properties as the upgrading of these properties
will in turn lead to higher rental.Instead of spending tons of money on study trips to
Australia or European countries, the parties involved in the JB urban renewal project should
take notes from the successes of Singapore‟s Urban Redevelopment Authority in
redeveloping old parts of the island republic.
125
Thursday June 23, 2011
Maintaining the charm of Johor Baru
Story and photos by ZAZALI MUSA
zaza@thestar.com.my
JOHOR BARU: Old and new elements and features must co-exist and complement each
other under the multi-billion ringgit Johor Baru city centre transformation project.
University Teknologi Malaysia (UTM), Dean, Faculty of Built Environment, Prof Dr Ahmad
Nazri Muhamad Ludin said redevelopment did not mean the old has to make way for the
new.
“But the most important thing is that the project is able to bring back the crowd to Johor
Baru again and make it a vibrant city,‟‟ he said.
View fro m the top: An aerial view of Johor Baru city centre taken from the Johor Baru City
Square Office Tower block.
Ahmad Nazri said the opening of the Bangunan Sultan Iskandar Customs, Immigration and
Quarantine (CIQ) Complex at Bukit Chagar here in 2008, was the main reason why the city
centre was now „deserted‟.Prior to the opening of the CIQ, motorists and visitors especially
Singaporeans would stop over in the city centre to change money and patronise eateries but
the traffic had now been diverted to Jalan Tebrau and Stulang Laut.He also said the parties
involved in the transformation project must include the conservation of pre-war houses and
heritage buildings in old parts of the city centre.“These buildings are windows of the past
and tells the rich history of Johor Baru and how the city has transformed into what it is
today,‟‟ said Ahmad Nazri.Malaysian Institute of Architects deputy president Saifuddin
Ahmad said Johor Baru city must have its own uniqueness which could not be found in other
Malaysia cities or towns.
Iconic: Bangunan Sultan Ibrahim on Bukit Timbalan in Johor Baru completed in 1942,
“Development and redevelopment does not mean we have the liberty of pulling down old or
historical buildings and replacing them with modern skyscrapers,‟‟ said Saifuddin.
126
He said old and heritage buildings could be turned into income generated products with new
usage such as turning them into boutique hotels, specialty retail and food and beverage
shops.
Johor will unveil the project this year to rejuvenate and redevelop the city centre in line with
its status as one of the five flagship development zones in Iskandar Malaysia.
The RM1.8bil project includes RM200mil to open and clean up Sungai Segget, one of the
filthiest rivers in the country, which flows along Jalan Wong Ah Fook in the city.
Facelift : An old building at the junction of Jalan Tan Hiok Nee in the older parts of Johor
Baru.
Several years ago, RM6mil was spent to cover up a stretch of the river, which has the
reputation for being a dumping ground for raw sewage, into a pedestrian walkway.
The redevelopment project covers 485.62ha area within the Johor Baru city central area
including Bukit Timbalan, Sungai Segget, the former site of the Lumba Kuda low-cost flats,
Bukit Chagar CIQ and Tanjung Puteri Lorry Customs Complex.
Johor Baru has humble beginnings as a small Malay fishing village, originally known as
Tanjung Puteri and was founded in 1855 by Temenggong Daeng Ibrahim, the father or
Sultan Abu Bakar.
Sultan Abu Bakar, famously known as the “Father of Modern Johor” changed the name to
Johor Baru after he moved the seat of government from Teluk Blangah in Singapore to Johor
in 1866.
During his reign (1862-1895), Johor Baru was one of the “most modern and developed
towns” in the Malay states due to the large presence of British and Chinese traders.
127
Thursday July 29, 2010
Outdoor hawker centre back in JB city
By ZAZALI MUSA
zaza@thestar.com.my
NUSAJAYA: Johor plans to reintroduce the Ungku Puan night outdoor hawker centre as part
of the Johor Baru city centre transformation plan.Mentri Besar Datuk Abdul Ghani Othman
said reopening the centre would help bring back the crowd to the city centre especially after
office hours and at nights.“This is one of the things that we want to include in the
transformation plan,‟‟ he said at the opening of the Columbia Asia Hospital Nusajaya @
Afiat Healthpark recently.The hawker centre, which was the biggest alfresco dining area in
the city centre, was highly popular with locals and tourists but was closed several years ago
by the Johor Baru City Council (MBJB).
Time for clean up: Sungai Segget was turned into a pedestrian walkway. Now it is on its way
for a major transformation.
Ghani said the reopening of the centre would have to include proper disposal of food wastes
and hawkers must practice high standard of hygiene.He said apart from the centre, the
opening of Sungai Segget, which was covered and turned into a pedestrian walkway several
years ago, would be the impetus of the transformation plan.Prime Minister had recently
announced that RM200mil would be allocated to open and clean up Sungai Segget, one of
the filthiest rivers in Malaysia.The river, which flows along Jalan Wong Ah Fook in Johor
Baru city centre, was covered at a cost of RM6mil as the stench and sight of rubbish and raw
sewage being dumped into it was becoming unbearable to many.“We are looking at the
Cheonggyecheon Stream that flows in downtown Seoul in South Korea to rejuvenate Sungai
Segget,‟‟ said Ghani.The 5.8km stream was such an eyesore before it was covered with
concrete step by step over 20 years from 1958, while a 5.6km-long and 16m-elevated
highway was completed in 1976.In July 2003, then Seoul mayor Lee Myung-bak, now
president of South Korea, initiated a project to remove the elevated highway and restore the
stream.Three years later, the once extremely filthy stream was rejuvenated at a cost of
US$350mil (RM1.15bil) and now Cheonggyecheon has become a popular recreational park
among Seoul residents and tourists.