PENGGUNAN WEB GIS OLEH PIHAK BERKUASA PERANCANGAN :
TINJAUAN KANDUNGAN DAN TAHAP PERKHIDMATAN YANG
DISEDIAKAN
HAIZA WAHIDA BINTI HARON
Tesis ini dikemukakan
Sebagai memenuhi syarat penganugerahan
Ijazah Sarjana Sains Perancangan (Teknologi Maklumat)
Fakulti Alam Bina
Universiti Teknologi Malaysia
NOVEMBER 2006
`
ii
buat yang tersayang, mama, abah, waffa, wani, wafiq
iii
PENGHARGAAN
BismillãhirRahmãnirRahiim. Assalamualaikum
Alhamdulillah, segala pujian dan syukur ke hadrat Allah S.W.T, kerana
dengan berkat keizinan-Nya, dapatlah saya menyiapkan Projek Sarjana ini dengan
sebaik-baiknya.
Di kesempatan ini, saya ingin merakamkan ucapan terima kasih yang tidak
terhingga kepada penyelia Projek Sarjana Muda ini, Dr. Ahris Yaakup dan Dr
Mohamed Rafee Majid, yang telah banyak memberi bimbingan dan tunjuk ajar
kepada saya di dalam menjalankan kajian ini. Jasa kalian amat saya hargai.
Buat Zalissa, Nafisa, Noordini, Norshikah, dan Wan Yusryzal, Fazrul dan
rakan-rakan seperjuangan yang lain. Sekalung ucapan terima kasih, sebagai tanda
penghargaan yang tidak terhingga di atas bantuan yang anda semua berikan.
Penghargaan juga ditujukan kepada individu dan organisasi yang terlibat
secara langsung dan tidak langsung di dalam kajian ini. Akhir sekali, ucapan terima
kasih kepada keluarga, dan rakan-rakan lain yang turut membantu dan memberikan
sokongan. Sekian, terima kasih.
iv
ABSTRAK
Penggunaan sistem teknologi maklumat dan GIS merupakan satu pendekatan
terbaik bagi membantu proses perancangan bandar dilakukan lebih berkesan. Ini
adalah berdasarkan kepada keupayaan sistem teknologi maklumat yang mampu
membantu membuat keputusan dengan paras keyakinan yang tinggi dan hampir
menyamai keadaan sebenar. Web GIS merupakan satu teknologi canggih yang
mampu mengagihkan maklumat secara terbuka dan telus. Namun begitu, terdapat
satu isu utama berkaitan penggunaan web GIS, iaitu apakah kandungan dan
perkhidmatan web GIS yang sepatutnya disediakan, untuk pihak berkuasa
perancangan menyampaikan dan melaksanakan perkhidmatan mereka kepada
komuniti, dan membantu dalam proses perancangan, secara efektif. Kewujudan web
GIS yang pelbagai menunjukkan tidak ada satu format khusus yang digunakan untuk
membangunkan web GIS bagi tujuan perancangan. Berdasarkan isu ini, satu tinjauan
terhadap kandungan dan tahap perkhidmatan di kalangan pihak berkuasa
perancangan dijalankan. Sampel kajian web GIS pihak berkuasa perancangan
diambil daripada dua negara iaitu Malaysia dan Amerika Syarikat. Kandungan web
GIS dinilai melalui kaedah pemerhatian. Tahap Perkhidmatan web GIS dinilai
melalui penggunaan Cross Tabular Matriks (CTM), berdasarkan dua perkara iaitu
Tahap Kandungan web GIS dan Tahap Fungsi Antara Muka web GIS. Peringkat
tahap perkhidmatan bermula dari tahap A1, iaitu tahap web GIS paling rendah,
sehingga tahap D4, tahap perkhidmatan web GIS paling tinggi. Pada tahap A1, jenis
perkhidmatan adalah untuk menyampaikan maklumat am sahaja dengan
menggunakan paparan peta dalam bentuk grafik. Pada tahap D4, tahap perkhidmatan
web GIS paling interaktif, dan mampu menyokong proses perancangan. Berdasarkan
kajian, dua web GIS mencapai tahap ini iaitu web GIS AGISwlk dan web GIS
OLIVER. Pada peringkat akhir kajian ini, garis panduan untuk membangunkan web
GIS dan rangka kandungan laman web GIS yang bersesuaian dicadangkan.
Cadangan ini adalah berdasarkan keperluan fungsi web GIS kepada pengguna,
perkhidmatan dan aplikasi yang hendak dibangunkan, kumpulan dan keperluan
pengguna, kandungan web GIS yang sepatutnya disediakan, fungsi antara muka web
GIS yang perlu disediakan, serta perisian yang sesuai digunakan.
v
ABSTRACT
An efficient planning process utilizes both information technology system and
GIS. Both information technology system and GIS provide high capabilities in
support decision making process, and provide accurate output that resemblance the
real world situation. Web GIS is an advanced GIS and information technologies that
capable to distribute spatial data in an open environment. Though, the wide used of
this technologies among planning authorities didn’t reflect the exact used of web GIS
for planning purpose. The main question emerge from this issue is, what are the
exact web GIS content and services that suitable for planning authorities to serve the
public interest, as well as planning agencies. Based on the issue, a study is made on
the web GIS contents and level of services. Samples of web GIS from Malaysia and
USA are teken into consideration. Observation study are done to analyze the content
of web GIS. The Level Of Services (LOS) are analyze base on the Level Of Contents
(LOC) and Level Of GIS Functions (LOF). Cross Tabular Matrix (CTM) approach
are used to determine the level of services. LOS are rank from level A1 (lowest level)
to level D4 (highest level). At level A1, the web GIS services are focus on delivering
general information to the public. Level D4 represent the highest level of web GIS
services, which is distributing information that supports decision making in planning
process. Trough out the analysis, two web GIS; AGISwlk and OLIVER, were
identified as web GIS under level D4. At the end, this study will come out with
suggestions of guidelines to develop a web GIS suitable for planning authorities. The
suggestions are made based on web GIS functions requirements, services and
applications needed, identification of focus group and the user requirements,
interface GIS functions and menus, and suitability of web GIS software.
vi
KANDUNGAN
BAB
1
PERKARA
MUKA
SURAT
PENGAKUAN
i.
DEDIKASI
ii.
PENGHARGAAN
iii
ABSTRAK
iv
ABSTRACT
v
ISI KANDUNGAN
vi
SENARAI JADUAL
x
SENARAI RAJAH
xii
SENARAI SINGKATAN
xv
PENDAHULUAN
1
1.1
Pengenalan
1
1.2
Pernyataan Isu dan Masalah
2
1.3
Matlamat Kajian
3
1.4
Objektif Kajian
4
1.5
Skop Kajian
4
1.6
Sampel Kajian
5
1.7
Kaedah Kajian
5
1.7.1
Kajian Awal
7
1.7.2
Kajian literatur
7
1.7.3
Analisis
9
1.7.4
Cadangan
10
vii
2
TEKNOLOGI WEB GIS
11
2.1
Pengenalan
11
2.2
Teknologi GIS berasaskan Internet
12
2.3
Evolusi Teknologi GIS dari Sistem Berpusat
Kepada Sistem Teragih Berasaskan Internet
14
2.4
Evolusi Teknologi Pemetaan Web
18
2.5
Komponon Asas Web GIS
24
2.5.1
Data
25
2.5.2
Perisian GIS Berasaskan Web
25
2.5.2.1 Perisian Komersial
26
2.5.2.2 Perisian Open-Source
31
2.6
3
Fungsi dan Menu Antara muka WebGIS
36
2.6.1
Fungsi dan Menu asas (Map Browsing)
38
2.6.2
Fungsi dan menu Standard atau Map Navigation
39
2.6.3
Fungsi dan Menu Interaktif atau canggih
40
2.7
Pengguna Web GIS
41
2.8
Rumusan
42
2.8.1
Kebaikan Sistem Web GIS
42
2.8.2
Jenis Perkhidmatan Web GIS
42
2.8.3
Perisian Web GIS
44
2.8.4
Fungsi Antara muka Web GIS
46
2.8.5
Rumusan Keseluruhan
46
PEMAKAIAN SISTEM WEB GIS DI DALAM SEKTOR
PERANCANGAN BANDAR
49
3.1
Pengenalan
49
3.2
Teknologi Maklumat dan GIS berasaskan Web
di peringkat Kerajaan
50
3.2.1
51
3.3
Perancangan dan E-Governance
Contoh Pemakaian Web GIS
53
3.3.1
Web GIS di peringkat PBT Malaysia
53
3.3.2
Web GIS Bagi Pemantauan Pembangunan
Wilayah, AGISwlk (Lembah Kelang)
54
viii
3.3.3
3.3.4
3.3.5
3.3.6
3.4
4
Web GIS Peringkat Negeri
(GIS9 Online, Negeri Sembilan).
55
Aplikasi GIS untuk Penyertaan Awam
(Village Slaithwaite Di United Kingdom).
57
Web GIS untuk Pengurusan Pengangkutan
(Gary-Chicago-Milwaukee (GCM)
Intelligent Transportation Systems (ITS) )
60
Web GIS untuk Pemantauan Projek
(Project Monitoring System,
Bayawan City, Filipina)
61
Rumusan
63
ANALISIS PEMAKAIAN WEB GIS
67
4.1
Pengenalan
67
4.2
Kaedah Kajian
68
4.2.1
Ciri-Ciri Web GIS
68
4.2.2
Tahap Perkhidmatan Web GIS.
73
4.3
Sampel Kajian
78
4.3.1
Sampel Kajian di Malaysia
78
4.3.2
Sampel Kajian di Amerika Syarikat
81
4.3.3
Analisis Web GIS
88
4.3.3.1 Analisis Sampel Kajian Malaysia
88
4.3.3.2 Analisis Kajian Kes Amerika Syarikat
97
Kesimpulan Analisis
112
4.3.4.1 Perbandingan Web GIS Peringkat Negeri,
Wilayah, dan PBT.
112
4.3.4.2 Perbandingan Ciri-Ciri Web GIS
112
4.3.4
4.4
Rumusan
116
ix
5
CADANGAN GARIS PANDUAN PEMBANGUNAN SISTEM
WEB GIS
116
5.1
Pengenalan
116
5.2
Keperluan Pembangunan Sistem Web GIS
117
5.3
Cadangan Garis Panduan Pembangunan Web GIS
118
5.3.1
Menentukan Perkhidmatan dan Fungsi Web GIS
118
5.3.2
Mengenal Pasti Kumpulan Pengguna dan Keperluan
Pengguna
122
Menentukan Kandungan dan Aplikasi Web GIS
124
5.3.3.1 Cadangan Aplikasi Web GIS Negeri
125
5.3.3.2 Cadangan Aplikasi Web GIS PBT
128
Menentukan Reka Bentuk dan Keupayaan Teknologi
Web GIS
130
5.3.5
Pemilihan Perisian Web GIS
132
5.3.6
Ciri Antara Muka Pengguna Web GIS
132
5.3.3
5.3.4
5.4
6
Rumusan
133
PENUTUP
134
6.1
Kesimpulan
134
6.2
Implikasi Perancangan
135
6.3
Kajian Lanjutan
136
RUJUKAN
137-140
x
SENARAI JADUAL
NO.
JADUAL
TAJUK
MUKA
SURAT
Jadual 2.1 : Komponon Utama Geoportal
14
Jadual 2.2 : Perbezaan di antara Distributed GIS dengan Mainframe GIS dan
Desktop GIS.
15
Jadual 2.3: Perbandingan Model data di dalam proses pemindahan
data kepada pelanggan
25
Jadual 2.4: Fungsi Antara Muka Web GIS
37
Jadual 2.5: Perbezaan Sistem WebGIS dan Sistem GIS Tradisional
42
Jadual 2.6: Perbandingan di antara perisian web GIS komersial
dan open-source
45
Jadual 3.1: Web GIS di peringkat PBT Malaysia
53
Jadual 3.2: Ringkasan pemakaian Web GIS yang dinilai
63
Jadual 4.1: Fungsi Web GIS dan Fokus Pengguna Web GIS
69
Jadual 4.2: Matriks Perbandingan tahap kandungan dan fungsi antara
muka/teknologi paparan GIS.
74
Jadual 4.3: Kajian kes di Malaysia
78
Jadual 4.4: Sampel Kajian dari Amerika Syarikat
81
Jadual 4.5: Fungsi Penggunaan Web GIS
89
Jadual 4.6: Aplikasi Web GIS yang dibangunkan
89
Jadual 4.7: Analisis Ciri Web GIS Kajian Kes Malaysia
90
Jadual 4.8: Perisian Web Yang Digunakan
95
xi
Jadual 4.9: Analisis Perkhidmatan Web GIS
96
Jadual 4.10: Aplikasi Web GIS di Amerika Syarikat
99
Jadual 4.11: Analisis Ciri-Ciri Web GIS
100
Jadual 4.12: Jadual Perisian Web GIS yang digunakan.
106
Jadual 4.13: Tahap Perkhidmatan web GIS
109
Jadual 4.14: Tahap Perkhidmatan Web GIS di Malaysia
113
Jadual 4.15: Web GIS Amerika Syarikat
114
Jadual 5.1: Matriks Perbandingan tahap kandungan dan fungsi antara
muka/teknologi paparan GIS.
120
Jadual 5.2: Kumpulan Pengguna Sistem
125
Jadual 5.3: Cadangan jenis maklumat dan fungsi antara muka
web GIS aplikasi Maklumat Spatial Negeri
127
Jadual 5.4: Cadangan jenis maklumat dan fungsi antaramuka
web GIS aplikasi maklumat Rancangan Struktur
128
Jadual 5.5: Cadangan jenis maklumat dan fungsi antara muka
web GIS aplikasi PBT dan Agensi Kerajaan
128
Jadual 5.6: Cadangan jenis maklumat dan fungsi antara muka
web GIS Pata Interaktif Awam PBT
129
Jadual 5.7: Cadangan jenis maklumat dan fungsi antara muka
web GIS Sistem Pemantauan Projek
130
Jadual 5.8: Cadangan jenis maklumat dan fungsi antara muka
web GIS Sistem Perancangan Komuniti
131
Jadual 5.9: Skala Pengguna dan Keupayaan Pelanggan – Pelayan Web GIS
132
xii
SENARAI RAJAH
NO.
TAJUK
RAJAH
MUKA
SURAT
Rajah 1.1:
Carta Alir Pendekatan Kajian
11
Rajah 2.1:
Mainframe GIS
16
Rajah 2.2:
Perkakasan Pelanggan Mobile GIS dan Internet GIS.
17
Rajah 2.3:
Perkembangan Teknologi Pemetaan Web
18
Rajah 2.4:
Model seni bina sistem yang digunakan untuk
Static Map Publishing
19
Rajah 2.5:
Contoh paparan pelan statik di dalam laman web
20
Rajah 2.6:
Xerox Map Viewer
21
Rajah 2.7:
Seni bina bagi Static Map Publishing
22
Rajah 2.8:
Contoh seni bina aplikasi GIS menggunakan aplikasi
Interactive Web Mapping
23
Seni bina Web Servis dan operasi yang dijalankan
24
Rajah 2.9:
Rajah 2.10: Seni bina Three-Tier ArcIMS (ESRI, 2004)
26
Rajah 2.11: Contoh Paparan Peta Interaktif Menggunakan ArcIMS
27
Rajah 2.12: Seni bina perisian GeoMedia WebMap
28
Rajah 2.13: Web GIS City of Fairfield, Ohio, menggunakan
GeoMedia WebMap Profesional.
28
Rajah 2.14: Seni bina asas perisian MapGuide
30
Rajah 2.15: Contoh Paparan Peta Perisian MapGuide
31
Rajah 2.16: Contoh penggunaan perisian open-source dalam reka
bentuk system web GIS
32
xiii
Rajah 2.17: Senibina MapServer menggunakan aplikasi CGI
34
Rajah 2.18: Senibina MapServer menggunakan MapScript
34
Rajah 2.19: Penggunaan PostGIS dengan perisian open-source lain
36
Rajah 2.20: Contoh penggunaan fungsi dan menu asas, Peta Interaktif
Maklumat Putrajaya
38
Rajah 2.21: Contoh Fungsi dan Menu Standard atau Map Navigation,
Peta Interaktif DBKL.
39
Rajah 2.22: Contoh penggunaan Fungsi dan Menu Interaktif/Canggih
di dalam laman web GISNET, Los Angeles County
40
Rajah 2.23: Perkaitan tahap fungsi dan menu, dengan tujuan
penggunaan sistem
47
Rajah 3.1:
Paparan peta bagi dua jenis capaian dalam Web AGISwlk
54
Rajah 3.2:
Aplikasi Web GIS pengguna umum
56
Rajah 3.3 : Aplikasi web GIS Jabatan Teknikal
56
Rajah 3.4:
Paparan antara muka web GIS Village Slaithwaite
Di United Kingdom
58
Rajah 3.5:
Antaramuka Interaktif Virtual Slaithwaite
59
Rajah 3.6:
Gary-Chicago-Milwaukee (GCM)
Intelligent Transportation Systems (ITS).
60
Rajah 3.7:
Projek Pemantauan Bandar Bayawan, Filipina.
62
Rajah 4.1:
Contoh paparan antara muka web GIS yang mesra pengguna
69
Rajah 4.2:
Contoh antara muka web GIS tidak menarik
70
Rajah 4.3:
Contoh antara muka web GIS menarik
70
Rajah 4.4:
Contoh paparan web GIS tanpa login dan dengan login
71
Rajah 4.5:
Contoh paparan web GIS dengan data ringkas
72
Rajah 4.6:
Contoh paparan web GIS dengan paparan data terperinci
73
Rajah 4.7:
Contoh ikon fungsi web GIS asas
76
Rajah 4.8:
Contoh fungsi standard pada paparan antara muka web GIS
76
Rajah 4.9:
Contoh ikon fungsi canggih seperti fungsi Markup
(melukis, melabel, menulis).
77
Rajah 4.10: Contoh tetingkap menu carian pelbagai untuk membuat carian
77
Rajah 4.11: Ciri mesra pengguna web GIS Malaysia
91
Rajah 4.12: Grafik antara muka web GIS Malaysia
92
xiv
Rajah 4.13: Paparan PEGIS kelihatan rigid dan tidak menarik
92
Rajah 4.14: Ciri aksesibiliti web GIS
93
Rajah 4.15: Perincian data web GIS Malaysia
94
Rajah 4.16: Paparan data web GIS Putrajaya
94
Rajah 4.17: Penggunaan fungsi dan menu antara muka web GIS Malaysia
95
Rajah 4.18: Tahap perkhidmatan web GIS PBT dan Negeri di Malaysia
97
Rajah 4.19: Pecahan peratus penggunaan Web GIS di Amerika Syarikat
98
Rajah 4.21: Ciri antara muka web GIS Amerika Syarikat
101
Rajah 4.22: Ciri grafik Antara muka web GIS Amerika Syarikat
102
Rajah 4.23: Aksesibiliti web GIS Amerika Syarikat
103
Rajah 4.24: Perincian paparan data web GIS Amerika Syarikat
104
Rajah 4.25: Ciri fungsi/menu antara muka web GIS Amerika Syarikat
104
Rajah 4.26 : Pecahan penggunaan perisian web GIS Amerika Syarikat
105
Rajah 4.27: Web GIS OLIVER menggunakan perisian
open-source Fulcrum
107
Rajah 4.28: Web GIS Town of Orchard Park, menggunakan
perisian open- source (PostGIS, Cartoweb)
108
Rajah 4.29: Tahap Perkhidmatan Web GIS Amerika Syarikat
109
Rajah 4.30: Paparan Web GIS OLIVER
110
Rajah 5.1:
Contoh aplikasi Sistem EIS berasaskan Web
121
Rajah 5.2:
Cadangan aplikasi web GIS Negeri
125
Rajah 5.3:
Cadangan aplikasi web GIS PBT
128
xv
SENARAI SINGKATAN
CGI
-
Common Gateway Interface
CTM
-
Cross Tabular Matrix
EIS
-
Executive Infomation System
GIS
-
Geographic Infomation System
HTML
-
HyperText Markup Language
HTTP
-
HyperText Markup Language
IE
-
Internet Explorer
LAN
-
Local Area Network
OGC
-
OpenGIS Consortium
PBT
-
Pihak Berkuasa Tempatan
RS
-
Rancangan Struktur
RT
-
Rancangan Tempatan
1
BAB 1
PENDAHULUAN
1.1
Pengenalan
Penggunaan sistem teknologi maklumat dan GIS merupakan satu pendekatan
terbaik bagi membantu proses perancangan bandar dilakukan lebih berkesan. Ini
adalah berdasarkan kepada keupayaan sistem teknologi maklumat yang mampu
membantu membuat keputusan dengan paras keyakinan yang tinggi dan hampir
menyamai keadaan sebenar. Malah, menurut Kingston (2000) :
“The rise of the Internet and the WWW over the past decade has
created many opportunities for its use in local, regional and national
democratic processes.”
“ Kewujudan teknologi internet dan WWW sejak sedekad yang lalu,
mewujudkan pelbagai peluang, untuk digunakan dalam proses
demokratik di peringkat tempatan, wilayah dan nasional. ”
2
Selain itu teknologi internet juga membolehkan pelbagai ciri atau fungsi baru
diaplikasikan di dalam sistem sokongan perancangan supaya lebih sesuai untuk
menampung keperluan masa kini, yang lebih menjurus kepada penggunaan teknologi
tanpa sempadan. Oleh yang demikian, seperti yang dinyatakan oleh Ahris Yaakup
(2006):
“The use of GIS with web services, as the major component of the
planning support system is therefore significant as spatial
information concerning planning and development needs to be
organized and updated frequently.” ,
“Penggunaan GIS dengan perkhidmatan laman web, sebagai
komponen utama sistem sokongan perancangan dilihat sebagai satu
perkara yang perlu, memandangkan keperluan maklumat spatial
yang sentiasa perlu di urus dan di kemas kini ”
Perkembangan teknologi maklumat yang semakin canggih dan berkembang
telah mencetuskan evolusi teknologi GIS daripada sistem GIS tradisional kepada
sistem Distributed GIS yang berasaskan platform internet. Perkembangan ini adalah
sejajar dengan senario masa kini yang lebih berasaskan persekitaran maklumat yang
telus. Dalam bidang perancangan, idea web GIS ini mampu mengatasi masalah
terutamanya dalam proses pengagihan dan perkongsian maklumat.
1.2
Pernyataan Isu dan Masalah
Web GIS pada masa kini dianggap sebagai satu perkhidmatan yang canggih
dalam mengagihkan maklumat secara terbuka dan telus. Ia menjadi satu keperluan
dalam menyelesaikan masalah-masalah seperti masalah pengagihan dan perkongsian
3
data, masalah birokrasi dalam mendapatkan data, dan sebagainya. Di luar negara,
penggunaan web GIS adalah meluas berbanding di Malaysia, terutamanya di
kalangan Pihak Berkuasa Tempatan (PBT). Penggunaan web GIS ini bertujuan
menyokong penggunaan konsep e-governance. Ia digunakan untuk pelbagai fungsi
seperti memaparkan maklumat hartanah dalm bentuk spatial, menyediakan
kemudahan mendapatkan peta secara online, dan sebagainya. Web GIS turut
digunakan bagi tujuan perniagaan, seperti urusan penjualan tanah, rumah dan
sebagainya.
Berdasarkan senario ini, terdapat satu isu utama berkaitan penggunaan web
GIS, iaitu apakah kandungan dan perkhidmatan web GIS yang sepatutnya
disediakan, untuk pihak berkuasa perancangan menyampaikan dan melaksanakan
perkhidmatan mereka kepada komuniti, dan membantu dalam proses perancangan,
secara efektif. Kewujudan web GIS yang pelbagai menunjukkan tidak ada satu
format khusus yang digunakan untuk membangunkan web GIS bagi tujuan
perancangan. Maklumat-maklumat yang dipaparkan berbeza-beza. Terdapat web GIS
yang memaparkan kandungan untuk kegunaan umum, dan terdapat juga web GIS
yang digunakan khusus untuk kegunaan pengguna tertentu. Ini menimbulkan
kesukaran bagi pihak berkuasa perancangan membangunkan web GIS yang sesuai.
Menyedari isu, kajian ini dijalankan bagi mengenal pasti keperluan kandungan dan
perkhidmatan web GIS yang sesuai bagi kegunaan pihak berkuasa perancangan.
1.3
Matlamat Kajian
Matlamat penyelidikan ini ialah untuk mengkaji penggunaan teknologi web
GIS di dalam laman web untuk tujuan perancangan, oleh Pihak Berkuasa
Perancangan, serta mencadangkan sistem web GIS yang bersesuaian.
4
1.4
Objektif Kajian
Objektif yang telah dikenal pasti di dalam kajian ini ialah :-
i)
Mengkaji dan memahami sistem web GIS dari segi teknologi sistem,
penggunaan, kebaikannya dan kelemahannya.
ii)
Mengkaji pemakaian web GIS di dalam bidang perancangan bandar.
iii)
Menganalisis ciri-ciri web GIS dan tahap perkhidmatan laman web GIS bagi
laman web yang dipilih sebagai sampel kajian.
iv)
Mencadangkan bentuk dan rangka kandungan laman web GIS yang boleh
digunakan
dalam
sektor
perancangan
bandar,
terutamanya
dalam
perancangan peringkat negeri dan PBT.
1.5
Skop Kajian
Kajian ini ditumpukan di bawah skop:
i)
Pemakaian laman web GIS di peringkat negeri/wilayah dan daerah/PBT di
Malaysia dan Amerika Syarikat.
ii)
Analisis terhadap ciri-ciri, aplikasi, tahap perkhidmatan, kandungan dan
fungsi GIS dalam sampel kajian yang dipilih.
5
1.6
Sampel Kajian
Untuk kajian ini, pengkaji mengambil sebanyak 30 sampel kes, iaitu 5 sampel
dari Malaysia dan 25 jumlah sampel dari negara Amerika Syarikat. Pilihan laman
web adalah dibuat ke atas laman web GIS di peringkat negeri, wilayah dan PBT yang
berkaitan dengan perancangan bandar.
Jadual 1.1: Sampel kajian web GIS dalam sektor perancangan Bandar
Sampel web GIS Malaysia
Sampel web GIS Amerika Syarikat
Web GIS di Peringkat Negeri/Wilayah
•
•
•
Web AGISwlk (Kawasan Wilayah Lembah
Klang)
Peta Interaktif PEGIS (Pulau Pinang)
Web GIS9 (Negeri Sembilan)
•
•
•
•
•
•
MassGIS (Negeri)
SANDAG (Wilayah)
Martha’ Vinyard (Wilayah)
GIS-NET, Department of Regional Planning,
Los Angeles.
I-Map, Hawai Statewide GIS
MARIS Missisipi Automated Resource
Infomation System (Negeri)
Web GIS di Peringkat Daerah/PBT
•
•
Peta Interaktif DBKL
Peta Interaktif Majlis Perbadanan Putrajaya
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1.7
City Of Lincoln, Nebraska
Town of Amherst,
ZIMAS, City of Los Angeles
Fulton County, Indiana
City of Fairfield, Ohio
Honolulu County, Hawai
PlanNet – Maricopa County
Town of Fishers
Gila County, Arizona
Milwaukee (Map Milwaukee dan
COMPASS Milwaukee)
DevWeb, Austin
Town of Orchard Park, New York
City of Greensboro, North Carolina
City of Huntsville, Alabama
Kaedah Kajian
Kaedah kajian yang terlibat dibahagikan kepada empat peringkat utama
(rujuk Rajah 1.1) iaitu kajian Awal, kajian literatur, analisis, dan cadangan.
6
Pemahaman Awal
Isu dan Masalah Kajian
Matlamat & Objektif
Skop Kajian & Metodologi Kajian
Peringkat 1
Kajian Literatur
Kajian teknologi GIS berasaskan web
•
•
•
Evolusi Teknologi Web GIS
Komponon Web GIS
Perisian GIS berasaskan Web
Penggunaan GIS berasaskan Web
•
•
•
•
•
•
•
Egovernment dan perancangan
Peta Interaktif Web GIS di PBT
Sistem Maklumat GIS Negeri dan
Wilayah
Web GIS untuk Perancangan komuniti
dan penyertaan awam
Web GIS untuk Sistem Maklumat Sistem
Pengangkutan Jalan Raya
Web GIS untuk pemantauan projek
pembangunan
Web GIS untuk pengagihan dan
perkongsian maklumat
Peringkat 2
Analisis Sampel Kajian
Kajian Web GIS Di Peringkat Negeri/Wilayah/Daerah dan Pihak
Berkuasa Tempatan (Malaysia/ Amerika Syarikat)
Peringkat 3
Cadangan
Cadangan Web GIS yang sesuai untuk kegunaan
perancangan bandar.
Rajah 1.1: Carta alir pendekatan kajian
Peringkat 4
7
1.7.1
Kajian Awal
Di peringkat ini pemahaman awal terhadap kajian ini perlu dilakukan terlebih
dahulu dengan melakukan perkara berikut:
i)
Menentukan isu dan masalah kajian
ii)
Membentuk matlamat dan objektif kajian
iii)
Menentukan skop dan metodologi kajian.
iv)
Mendapatkan bahan-bahan kajian literatur yang berkaitan dengan kajian
melalui rujukan-rujukan perpustakaan, artikel dan sebagainya.
v)
Mengumpulkan data-data sekunder daripada agensi-agensi yang berkaitan
dengan kajian-kajian dan sumber dari sampel berkenaan.
1.7.2
Kajian literatur
Pada peringkat ini, kajian yang dilakukan melibatkan dua kajian utama iaitu
Kajian teknologi web GIS dan kajian terhadap penggunaan web GIS dalam sektor
perancangan.
i)
Kajian teknologi web GIS dilakukan untuk memahami secara asas teknologi
tersebut. Kajian yang dilakukan meliputi perkara berikut:
•
Pemahaman terhadap evolusi perkembangan web GIS
•
Teknologi web GIS pada masa ini dan komponen-komponennya
•
Kebaikan penggunaan web GIS
8
ii)
Kajian terhadap pemakaian web GIS dalam Sektor perancangan.
•
E-government dan perancangan
•
Peta Interaktif web GIS di PBT
•
Sistem Maklumat GIS Negeri dan Wilayah
•
Web GIS untuk Perancangan komuniti dan penyertaan awam
•
Web GIS untuk Sistem Maklumat Sistem Pengangkutan Jalan Raya
•
Web GIS untuk pemantauan projek pembangunan
•
Web GIS untuk pengagihan dan perkongsian maklumat
Kajian ini akan melibatkan pengumpulan data primer dan data sekunder.
i)
Data Primer
Bagi kajian ini data primer diperoleh melalui kaedah penilaian lama web GIS
terhadap sampel kajian, melalui internet. Sebarang persoalan mengenai laman web
GIS yang dinilai dilakukan melalui kaedah soal jawab dengan menggunakan e-mel
kepada Web Master.
ii)
Data Sekunder
Data sekunder diperoleh melalui bahan-bahan bacaan seperti buku, laporan dan
artikel berkaitan teknologi web GIS dan sistem web GIS yang dinilai.
9
1.7.3
Analisis
Analisis laman web GIS ditumpukan kepada laman web pihak berkuasa
perancangan negeri dan PBT. Perbandingan dibuat di antara beberapa kajian kes
terpilih dari Malaysia
dan Amerika Syarikat. Analisis di jalankan kepada dua
bahagian iaitu analisis ciri antara muka web GIS dan tahap perkhidmatan web GIS.
i)
Ciri-Ciri Web GIS
Kajian yang dijalankan melalui internet terhadap peta interaktif GIS yang
dibangunkan meliputi perkara-perkara seperti fungsi Web GIS yang dibangunkan,
sumber maklumat atau data yang digunakan, perisian yang digunakan dalam
membangunkan sistem, aplikasi-aplikasi yang disediakan, dan jenis akses yang
dibenarkan. Perbandingan dibuat di antara setiap Web GIS yang dinilai. Perkaraperkara yang dinilai adalah seperti berikut:
ii)
•
Ciri antara muka web GIS
•
Grafik paparan peta interaktif
•
Aksesibiliti
•
Perisian yang digunakan
•
Perincian data
Tahap Perkhidmatan Web GIS
Analisis tahap perkhidmatan Web GIS dijalankan dengan melihat kepada dua
perkara iaitu tahap kandungan dan tahap fungsi antara muka Web GIS Pemerhatian
akan dijalankan terhadap kandungan Web GIS yang dipaparkan seperti maklumat
untuk perancangan, dan juga fungsi-fungsi antara muka yang disediakan untuk
pengguna menggunakan Web GIS tersebut. Tahap kandungan dan fungsi antara
muka dinilai melalui penggunaan Cross Tabular Matriks (CTM). Kaedah analisis
yang dijalankan akan dijelaskan dengan lebih terperinci di dalam Bab 4.
10
1.7.4
Cadangan
Hasil akhir kajian adalah cadangan garis panduan untuk membangunkan web
GIS dan cadangan rangka kandungan laman web GIS yang bersesuaian untuk
dibangunkan oleh pihak berkuasa perancangan di peringkat PBT dan negeri.
Cadangan ini dicadangkan berdasarkan keperluan berikut:
i)
Fungsi web GIS kepada pengguna.
ii)
Perkhidmatan dan aplikasi yang hendak dibangunkan.
iii)
Kumpulan pengguna yang wujud (Intranet/internet).
iv)
Kandungan web GIS yang sepatutnya disediakan.
v)
Fungsi antaramuka web GIS yang perlu disediakan.
vi)
Perisian yang sesuai untuk digunakan.
11
BAB 2
TEKNOLOGI WEB GIS
2.1
Pengenalan
Internet merupakan media massa yang penting pada masa kini. Ia
membolehkan pengguna untuk berkomunikasi dan mendapatkan maklumat dengan
mudah melalui network dengan mudah dan berkesan. Dengan melayari World Wide
Web (WWW), pengguna daripada serata dunia telah menjadikan teknologi ini sebagai
satu media penting bagi mengakses maklumat dan memperoleh maklumat. Peng dan
Tsou (2003) mendefinisikan internet seperti berikut:
“The Internet is a modern information relay system that connects
hundreds of thousands of telecommunication networks and creates an
‘internetworking’ framework. Internet GIS utilizes both wired and
wireless network system.”
“Internet adalah sistem penyampaian maklumat moden yang
menghubungkan ratusan dan ribuan rangkaian telekomunikasi, dan
mewujudkan rangka kerja internetworking. Internet GIS menggunakan
sistem rangkaian berwayar dan tanpa wayar.”
12
Dalam masa yang sama pengguna boleh berinteraksi dengan menggunakan
pelbagai cara seperti menggunakan grafik, imej, pelan, diagram, dan graf. Teknologi
internet juga telah mengubah cara data GIS dan pemprosesan data GIS diakses,
dikongsi dan di manipulasi (Peng dan Tsou, 2003). Pada masa ini terdapat banyak
sistem GIS telah diintegrasikan dengan keupayaan internet. Sistem ini adalah
berbeza-beza dari segi kompleksiti dan kefungsian, tetapi ia membenarkan akses
secara terbuka kepada pengguna terhadap maklumat GIS.
Keupayaan GIS berasaskan internet telah membuka ruang untuk maklumatmaklumat
perancangan
dan
pembangunan
disebarkan
kepada
umum dan
stakeholders terlibat. Malah, proses-proses perancangan dapat dijalankan dengan
lebih efektif, melalui fungsi-fungsi tertentu yang dibangunkan bagi tujuan tersebut.
Walau bagaimanapun, aplikasi-aplikasi GIS yang digunakan berbeza-beza mengikut
keperluan, pengguna, dan perisian yang digunakan. Perbezaan yang ketara boleh
dilihat pada sistem GIS berasaskan internet di Malaysia berbanding negara
membangun seperti Amerika Syarikat. Antara sebab keadaan ini berlaku adalah
kerana tahap ketelusan maklumat di Malaysia masih di tahap rendah berbanding
negara tersebut, selain daripada tahap penggunaan teknologi yang masih terhad. Di
dalam bab ini, pengkaji akan mengupas perkembangan teknologi GIS berasaskan
internet, aplikasi-aplikasinya, dan contoh-contoh penggunaannya.
2.2
Teknologi GIS berasaskan Internet
Tiada satu istilah dan definisi yang tepat yang dapat menjelaskan teknologi
GIS berasaskan internet. Di dalam beberapa kajian sebelum ini, beberapa istilah telah
digunakan oleh penyelidik berbeza bagi menjelaskan teknologi tersebut. Di antara
istilah yang digunakan adalah Internet GIS (Peng 1999), GIS Online, Distributed
Geographic Infomation (Plewe, 1997), dan Web-based GIS atau Web GIS (Grunwald
et al.,2003). Menurut Peng dan Tsou (2003):
13
“Internet GIS is a framework of network-based geographic
information services that utilize both wired and wireless Internet to
access geographic information, spatial analytical tools, and GIS web
services"
“Internet GIS adalah satu rangka kerja berasaskan rangkaian
perkhidmatan maklumat geografi, yang menggunakan platform
internet berwayar dan tanpa wayar, untuk mengakses maklumat
geografi, fungsi analisis spatial, dan perkhidmatan web GIS.”
Internet GIS merujuk kepada penggunaan internet sebagai landasan kepada
pertukaran maklumat, menjalankan analisis GIS, dan memaparkan keputusan
analisis. Internet GIS juga mempunyai maksud yang lebih meluas berbanding Webbased GIS. Peng dan Tsou juga berpendapat Web Based GIS merujuk kepada salah
satu aplikasi yang beroperasi menggunakan internet sebagai landasan, melalui
penggunaan World Wide Web (WWW). Pendapat ini juga adalah sama sebagaimana
yang dinyatakan oleh Grunwald et al. (2005):
“…Web-based GIS refers to the use of the World Wide Web, i.e., the
WWW or the Web.”
“ ... Web-based GIS merujuk kepada penggunaan World Wide Web
(WWW), atau web”
‘Distributed GIS’ pula mewakili rangkakerja yang lebih meluas, meliputi
‘Internet GIS’ dan ‘Mobile GIS’, manakala Distributed GIServices merujuk kepada
perkhidmatan memproses maklumat secara on-line dan task oriented ‘Internet GIS’
aplications. Namun, Plewe (1997) pula menggunakan istilah Distributed GIS untuk
merujuk kepada penggunaan teknologi GIS untuk mengagihkan maklumat geografi
di dalam pelbagai bentuk, termasuk peta, imej, set data, operasi analisis, dan laporan.
Penggunaan istilah oleh Plewe adalah hampir sama dengan istilah Internet GIS.
14
Daripada perbincangan di atas, dapat disimpulkan bahawa Internet GIS
adalah sistem GIS yang menggunakan persekitaran Internet sebagai landasan,
manakala Web-based GIS adalah sistem GIS yang menggunakan landasan WWW di
dalam persekitaran internet. Distributed GIS pula adalah sistem GIS teragih yang
merangkumi dua sistem GIS iaitu Internet GIS dan Mobile GIS. Geoportal
merupakan teknologi lain yang juga menggunakan persekitaran internet sebagai
platform, dan menggunakan teknologi Distributed GIS di dalam rangka kerjanya.
Komponen dan aplikasi Geoportal ditunjukkan seperti di dalam Jadual 2.1. Secara
keseluruhannya, semua istilah ini adalah di bawah kategori Internet GIS.
Jadual 2.1 : Komponon Utama Geoportal
Komponon
Geoportal
Elemen
Persekitaran
Laman Web
HTML, HTTP, XSL,
XML, JSP, ASP
Kawalan Web
Java Beans, .NET
Perkhidmatan Web
Perkhidmatan Web
Geografi
XML, SOAP, WSDL,
WMS, WFS, GML
Pengurusan Data
DBMS
SQL
Portal Web
Data Tabular dan
Data Geografi
Fungsi
Carian, Paparan
Peta, Penerbitan,
Pengurusan
Pertanyaan,
Gazetter,
Pemetaan, Edit,
Geocoding
Pertanyaan, Map
render/feauture,
permindahan,
Geocode.
Raster, Vektor,
Tabular
Sumber: Michael G. Tait, 2004.
2.3
Evolusi Teknologi GIS dari Sistem Berpusat Kepada Sistem Teragih
Berasaskan Internet
Evolusi perkembangan teknologi GIS kepada teknologi GIS yang berasaskan
internet boleh dilihat bermula dari mainframe GIS kepada desktop GIS dan
15
seterusnya kepada distributed GIS. Jadual 2.2 menunjukkan perbezaan di antara
ketiga-tiga teknologi GIS tersebut.
Jadual 2.2 : Perbezaan di antara Distributed GIS dengan Mainframe GIS dan
Desktop GIS.
Komponon
Aplikasi
Model Seni
bina
Klien
Antara muka
Klien
‘Mainframe
GIS’
Monolithic
‘Dumb
Terminals’
-
‘Desktop
GIS’
pelanggan/
pelayan (‘twotier’)
‘Desktop
Computers
’
Fat Graphic
User Interface
(GUI) clients
‘Internet
GIS’
(‘Distributed
GIS’)
Pelanggan
Web/ pelayan
(three-tier or
n-tier)
Pelanggan
Web
Pelayar web,
Java Beans,
ActiveX
controls
Internet
‘Mobile
GIS’(‘Distri
buted GIS’)
pelanggan/
pelayan tanpa
wayar
(three-tier or
n-tier)
Alat tanpa
wayar
Minibrowser,
Wireless
Application
Protocol (WAP)
Rangkaian
tanpa wayar
dan internet
Networks
‘Local Area
Networks’
(LAN)
LANs / Wide
Area
Networks
(WANs)
Server
Bil.
pelayan
yang
boleh
diakses
Kerangka
utama
satu
Pelayan
aplikasi dan
pelayan data
Satu atau
lebih
Pelayan web,
pelayan
aplikasi,
pelayan GIS,
dan pelayan
data
pelayan
‘Gateway’,
Web pelayan
web, dan
pelayan GIS
seribu ke
atas
seribu ke
atas
Sumber: Ubahsuai daripada Peng dan Tsou (2003)
i)
Mainframe GIS merupakan sistem GIS berpusat, yang dibangunkan di
dalam
satu
rangka
utama
komputer.
Rangka
utama
komputer
mengandungi perisian GIS dan mempunyai akses terminal. Server sistem
iaitu rangka utama komputer, boleh diakses oleh pengguna melalui dumb
terminal yang dihubungkan melalui Local Area Networks (LANs) (rujuk
rajah 2.1.). Dumb terminal ini bergantung kepada pelayan untuk
menjalankan operasi GIS.
16
Sumber : Ubah suai dari Peng dan Tsou, 2003
Rajah 2.1: Mainframe GIS
ii)
Desktop GIS bergantung kepada perisian GIS yang terdapat di dalam
komputer tersebut. Ia mempunyai dua kategori iaitu stand-alone ataupun
berasaskan LAN. Komputer stand-alone mengandungi fungsi GIS, antara
muka pengguna dan data GIS di dalamnya. Ia tidak berkomunikasi
dengan komputer lain, dan mampu menjalankan operasi GIS di dalam
komputer itu sendiri. Desktop GIS berasaskan LAN pula menggunakan
seni bina pelanggan-pelayan (two-tier). Program atau perisian GIS di
dalam komputer pengguna berinteraksi dengan pelayan di dalam
rangkaian LAN. Setiap komputer di dalam rangkaian LAN ini perlu
mengandungi perisian GIS. Jumlah pengguna adalah terhad kepada
jumlah komputer yang terdapat dalam rangkaian LAN tersebut.
iii)
Distributed GIServices membolehkan pengguna memanipulasi data dan
peta secara interaktif melalui internet dan rangkaian telekomunikasi tanpa
wayar. Pengguna tidak perlu memasukkan program GIS di dalam
komputer pengguna. Di dalam Distributed GIServices, tidak wujud
perbezaan di antara klien dan pelayan. Setiap nod GIS mempunyai
program GIS dan geodata sendiri. Terdapat dua kategori Distributed GIS
iaitu Internet GIS
dan Mobile GIS. Perbezaan di antara kedua-duanya
17
ialah Internet GIS beroperasi di atas rangkaian internet berwayar, dan
pelanggannya adalah komputer biasa, manakala mobile GIS beroperasi di
atas rangkaian telekomunikasi tanpa wayar, dan pelanggannya terdiri
daripada komputer riba, PDA, atau telefon mudah alih (rujuk Rajah 2.2).
Sumber : Ubah suai dari Peng dan Tsou, 2003
Rajah 2. 2: Perkakasan Pelanggan Mobile GIS dan Internet GIS.
Keperluan masa kini yang memerlukan gerak kerja bergerak dengan pantas,
dan perpindahan maklumat yang cepat dan mudah, serta keperluan pengagihan data
secara telus, telah mencetuskan perubahan teknologi GIS. Antara faktor yang
mempengaruhi perubahan teknologi ini adalah keupayaan internet yang efektif
sebagai landasan dalam mengagihkan maklumat. Tambahan pula, kebanyakan
agensi-agensi kerajaan dan pihak berkuasa tempatan telah mula membenarkan
maklumat-maklumat tertentu di paparkan kepada umum, dan menggalakkan orang
awam turut bersama melibatkan diri dalam proses pembangunan. Keadaan ini telah
menggalakkan pembangunan sistem GIS yang berkeupayaan tinggi dalam
menyimpan, mengagih, dan memproses data melalui penggunaan internet.
18
2.4
Evolusi Teknologi Pemetaan Web
Paparan pelan di dalam laman web terbahagi kepada dua jenis iaitu statik dan
dinamik. Pada permulaannya, teknologi ini bermula dengan paparan pelan secara
statik, iaitu untuk tujuan paparan pelan dan maklumat berkaitan sahaja. Selepas dari
itu, perubahan teknologi yang semakin canggih membolehkan paparan pelan dibuat
secara dinamik, iaitu lebih interaktif, bagi disesuaikan mengikut kefungsian tertentu.
Evolusi perkembangan teknologi pemetaan web bermula dari paparan peta dalam
bentuk grafik (Static Map Publishing) sehinggalah kepada perkhidmatan GIS teragih
(Distributed GIServices) (rujuk Rajah 2.3).
Tinggi
Tahap Kefungsian
Distributed
GIServices
Static Web
Mapping
Interactive
Web
Mapping
Static Map
Publishing
Rendah
Tinggi
Tahap Interaktif
Sumber : Peng dan Tsou, 2003
Rajah 2.3: Perkembangan Teknologi Pemetaan Web
19
i)
Static Map Publishing
Di awal kemunculan paparan maklumat spatial di dalam internet, pelan-pelan
yang dipaparkan adalah bersifat statik. Teknologi ini dipanggil static map publishing.
Paparan pelan statik ini adalah di dalam bentuk grafik iaitu seperti dalam format GIF,
JPEG, PNG dan PDF. Peta yang dipaparkan merupakan sebahagian daripada
dokumen Hypertext Mark Up Language (HTML). Pengguna tidak boleh berinteraksi
dengan peta atau mengubah format paparan grafik tersebut. Ada sesetengah paparan
yang membolehkan ia di klik (clickable maps) untuk mencapai maklumat berkaitan.
Ia tidak mempunyai ciri-ciri interaktif dan menggunakan teknologi penerbitan web
yang ringkas iaitu seni bina ringkas berasaskan two-tier (pelanggan - pelayan) (rujuk
Rajah 2.4).
Pelanggan
Pelayan
HTTP
Pelayar Web
HTTP
Internet
TCP/IP
Pelayan Web dan
sistem fail
(Sumber : Peng dan Tsou, 2003)
Rajah 2.4: Model seni bina sistem yang digunakan untuk Static Map Publishing
Pada masa ini, kaedah Static Map Publishing masih lagi digunakan.
Kebanyakannya digunakan untuk fungsi paparan pelan dan maklumat yang ringkas.
Kaedah ini tidak memerlukan penggunaan perisian GIS ataupun penggunaan data
GIS, sebaliknya peta GIS diubah kepada peta grafik dalam bentuk PDF atau JPEG.
Paparan grafik tidak berat dan melibatkan operasi ringkas dari pelayan ke pelayar
web. Web ini juga mudah dibangunkan tanpa menggunakan perisian kompleks.
Kelemahannya ialah, ia tidak boleh menyampaikan banyak maklumat sebagaimana
data GIS. Namun begitu, ia sesuai untuk organisasi yang mahu membangunkan web
untuk informasi pengguna, tanpa melibatkan sebarang operasi. Contoh pemakaian
teknologi ini adalah seperti paparan pelan Rancangan Tempatan di Melaka (rujuk
Rajah 2.5).
20
‘Clickable maps’
mempunyai
rangkaian kepada
maklumat RT bagi
setiap BP
Paparan maklumat
RT setiap BP
Sumber : http://www.mbmb.gov.my
Rajah 2.5: Contoh paparan pelan statik di dalam laman web
ii)
Static Web Mapping
Teknologi Static Web Mapping merujuk kepada teknologi pemetaan dalam
laman web, menjalankan proses carian, dan melakukan analisis ringkas di dalam
pelayan, dan paparan output dijana melalui pelayar web biasa. Paparan peta ini masih
lagi paparan peta statik. Perbezaannya adalah, ia lebih interaktif berbanding kaedah
paparan Static Web Publishing kerana ia melibatkan komunikasi dua hala di antara
pelayar web pelanggan dengan pelayan. Namun keupayaan sistem ini terhad kepada
beberapa fungsi sahaja. Ia kurang mempunyai ciri-ciri mesra pengguna dan cuma
menggunakan paparan ringkas HTML sahaja. Contoh sistem yang bercirikan
teknologi ini adalah Xerox PARC Map Viewer, yang dibina pada June 1993 (rujuk
Rajah 2.6).
21
Sumber : Peng dan Tsou, 2003
Rajah 2.6: Xerox Map Viewer
Seni bina web ini berasaskan kepada seni bina three-tier (pelayar webpelayan web – pelayan aplikasi/DBMS/peta) (rujuk Rajah 2.7). Secara ringkasnya,
pelanggan menggunakan operasi yang disediakan pada pelayar web, dan data yang di
kumpul oleh pelayan web dihantar kepada back-end programs menggunakan CGI
(Common Gateway Interface). Back-end programs akan memproses permintaan dan
memberikan output dalam bentuk peta grafik, kepada pelayar web melalui pelayan
web. Paparan web ini lebih interaktif dari Static Web Publishing. Ia membolehkan
pengguna mendapatkan maklumat daripada peta melalui pelayar web. Pengguna
boleh menggunakannya untuk menghasilkan peta yang dikehendaki. Namun, ia tidak
mewujudkan interaksi sebenar di antara pengguna dan peta. Pengguna tidak boleh
memanipulasi data secara terus di atas pelayar web. Sebarang permintaan paparan
data perlu melalui forms di pelayar web. Selain itu operasi permintaan dan
22
pemindahan maklumat mengambil masa yang agak lama. Kelemahan ini
menyebabkan teknologi ini berubah kepada Interactive Web Mapping.
‘Tier1’
‘Tier2’
‘Tier3’
Dokumen
HTML
Pelayar
Web
(HTML
& Forms)
Pelayan Peta
HTTP
DBMS
CGI
Pelayan
Aplikasi
Pelanggan
Web
Internet
TCP/IP
Pelayan
Web
Aplikasi
Pelayan
Sumber : Peng dan Tsou, 2003
Rajah 2.7: Seni bina bagi Static Map Publishing .
iii)
Interact Web Mapping
Paparan ringkas HTML melalui penggunaan forms mengehadkan interaksi di
antara pengguna dan aplikasi tersebut dalam menangani pelan dan objek spatial.
Oleh yang demikian, teknologi Interact Web Mapping telah muncul untuk
meningkatkan tahap interaktif teknologi paparan pelan GIS di dalam laman web.
Salah satu ciri utama teknologi ini adalah ia menawarkan lebih banyak komunikasi
dua hala di antara pengguna dengan antara muka klien, pemprosesan bahagian
pelanggan, dan fungsi, berbanding teknologi static web mapping.
Kebanyakan
program GIS berasaskan internet adalah termasuk dalam kategori ini, iaitu seperti
Arc IMS, GeoMedia Web Map, MapXtreme, dan MapGuide. Contoh senibina
aplikasi ini adalah seperti di dalam Rajah 2.8.
23
Sumber : Peng dan Tsou, 2003
Rajah 2.8:
iv.
Contoh seni bina aplikasi GIS menggunakan aplikasi Interactive Web
Mapping
Distributed GIServices
Berbeza dengan teknologi yang lain, Distributed GIServices adalah lebih
kompleks. Ia adalah teknologi komponen teragih yang membolehkan sistem
berhubung dan berinteraksi dengan pelbagai sistem dan platform di dalam satu masa
tanpa halangan. Komponen GIS di sebelah klien boleh berkomunikasi secara terus
dengan komponen GIS di sebelah pelayan, tanpa perlu melalui CGI middleware dan
pelayan HTTP. Berdasarkan ISO 19119, maksud services adalah merujuk kepada
koleksi operasi, yang boleh diakses melalui antara muka. Servis web adalah
interoperable, self-contained, self describing module components yang boleh
berkomunikasi di antara satu sama lain di atas platform servis web. Seni bina servis
web mempunyai tiga peranan (rujuk Rajah 2.9), iaitu penyedia perkhidmatan
24
(pelayan), service requestor (pelanggan) dan service brokers (middleware). Ia
menjalankan tiga jenis operasi yang penting iaitu publish, find dan bind.
Service Broker
(Middleware)
Publish
Find
Service
Providor
(Pelayan)
Bind
Service
Requestor
(Pelanggan)
Sumber : Wilaiporn Sriphaisal et al. , 2006
Rajah 2.9: Seni bina Web Servis dan operasi yang dijalankan
2.5
Komponen Asas Web GIS
Sistem web GIS kebiasaannya mempunyai komponen-komponen berikut:
i.
Data
ii.
Perisian
iii.
Perkakasan
25
2.5.1
Data
Secara asasnya, data GIS terbahagi kepada dua jenis iaitu data spatial dan
data atribut. Di dalam sistem web GIS, jenis data spatial yang digunakan banyak
mempengaruhi tahap persembahan sistem. Kelebihan dan kelemahan jenis data yang
digunakan dibandingkan seperti di dalam Jadual 2.3.
Jadual 2.3: Perbandingan Model data di dalam proses pemindahan data kepada
pelanggan
Kriteria
Raster
Persembahan Perlahan kerana fail imej
raster adalah besar dan
bergantung kepada pelayan
untuk sebarang operasi fungsi
GIS
Vektor
Operasi fungsi GIS dan
penghasilan paparan data lebih
cepat, tetapi memerlukan
penggunaan plug-in
Format
GIF, JPG, PNG
SHP, SDF, CGM
Pelanggan
Thin-client – memerlukan
pelayar web sahaja
Thick-client – memerlukan plug-in
kerana sesetengah operasi
dijalankan di bahagian pelanggan
Fungsi
Fungsi terhad – zoom, pan,
identify
Fungsi lebih banyak dan kompleks
2.5.2
Perisian GIS Berasaskan Web
Terdapat pelbagai perisian untuk membangunkan web GIS di pasaran.
Perisian ini berbeza-beza mengikut fungsi, spesifikasi, dan seni bina. Antara perisian
yang popular dan sering digunakan adalah perisian ArcIMS daripada ESRI. Selain
daripada produk-produk komersial, terdapat juga perisian-perisian yang dipanggil
perisian open-source, yang boleh diperoleh secara percuma. Kedua-dua jenis perisian
dibincangkan seperti berikut.
26
2.5.2.1 Perisian Komersial
Perisian komersial sering kali menjadi pilihan dalam membangunkan
sesebuah sistem web GIS. Walaupun melibatkan kos yang tinggi, tetapi ia lebih
mudah digunakan berbanding perisian open-source yang kompleks. Berikut adalah
beberapa perisian komersial yang sering digunakan oleh pembangun web.
i)
ArcIMS Oleh ESRI
ArcIMS merupakan salah satu perisian yang dibangunkan oleh ESRI khusus
untuk aplikasi GIS di dalam internet. Perisian ini mengandungi Three-Tier
Architecture (rujuk Rajah 2.10):
Rajah 2.10: Seni bina ’Three-Tier’ ArcIMS (ESRI, 2004)
•
Presentation Tier: ArcIMS Clients, iaitu pengantara untuk pengguna
mengakses, menglihat dan menganalisis data geografi
•
Business Logic Tier: komponon di dalam Bisnes Tier digunakan untuk
menangani permintaan dan mentadbir laman ArcIMS.
27
•
Data Tier: mengandungi semua sumber data yang ada untuk digunakan
bersama ArcIMS.
ArcIMS mempunyai tiga jenis paparan pengguna iaitu HTML, Java Standard,
dan Java Custom. Paparan HTML cuma menyokong paparan imej dan imej servis
ArcMap., dan hanya satu servis imej boleh dipaparkan dalam satu-satu masa. Java
Viewer pula menggunakan Java 2 applet dan menyokong imej, imej ArcMap, dan
feature services. Paparan Java mempunyai lebih banyak fungsi di sebelah klien,
menyokong feature streaming, multiple services dan local data dalam paparan yang
sama. Pelbagai pelayar web pelanggan boleh dibangunkan menggunakan ActiveX,
ColdFusion, dan Java connector. Pakej perisian ArcIMS Suite juga mengandungi
ArcIMS Manager untuk membantu mengakses komponen-komponen ArcIMS seperti
ArcIMS Author, ArcIMS Designer, dan ArcIMS Administrator. Perisian ArcIMS
juga mengandungi pakej perisian yang membolehkan sistem web GIS dibangunkan
dengan mudah tanpa memerlukan perisian lain, selain mampu menyediakan antara
muka yang mesra pengguna. Dalam keadaan lain, perisian ini juga boleh
diintegrasikan dengan perisian lain untuk menghasilkan fungsi-fungsi web GIS yang
lebih canggih. Contoh paparan web GIS menggunakan perisian ArcIMS adalah
seperti dalam Rajah 2.11.
Sumber : http://www.dbkl.gov.my
Rajah 2.11: Contoh Paparan Peta Interaktif Menggunakan ArcIMS
28
ii)
Geomedia WebMap Proffesional Oleh Integraph
GeoMedia WebMap Proffesional adalah produk perisian web GIS yang
dikeluarkan oleh Integraph. Seperti ArcIMS, seni bina asas perisian ini terdiri
daripada three-tier architecture (rujuk Rajah 2.12). Contoh paparan web GIS
perisian ini adalah seperti dalam Rajah 2.13.
Tier1
Pelanggan
(Pelayar
Web)
Tier2
Tier3
Business Logic
Pangkalan Data
Rajah 2.12: Seni bina perisian GeoMedia WebMap
Rajah 2.13: Web GIS City of Fairfield, Ohio, menggunakan GeoMedia
WebMap Profesional.
29
Seni bina asas perisian dijelaskan seperti berikut:
•
Client Tier – GeoMedia WebMap Profesional menyediakan dua jenis paparan
pelanggan iaitu ActiveX control viewer untuk Microsoft Internet Explorer
(IE), dan plug-in untuk Netscape Navigator.
•
Business Logic Tier – Bahagian ini mengandungi pelayan HTTP iaitu
Microsoft’s IIS, pelayan Geomedia WebMap, dan Geographic Data Objects
(GDO). Fungsi tier ini adalah untuk memproses permintaan pengguna dan
membuat hubungan data
•
Database Tier – Tier ini menyimpan data dalam format asal data dan unjuran
asal. Data boleh dicapai dan digabungkan melalui pelayan data GDO.
Kelebihan GeoMedia WebMap adalah keupayaan teknologi pelayan datanya
yang unik. Pangkalan data dalam pelayan data perisian ini disimpan dalam format
asal data tersebut, tanpa perlu mengubahnya kepada format tertentu untuk diterbitkan
ke Web. Pelayan datanya menggunakan set komponen antara muka yang dikenali
sebagai GDO, yang berasaskan kepada konsep asas standard daripada Open GIS
Consortium (OGC). GDO membolehkan data dicapai tanpa perlu mengubah
formatnya dan digabungkan menjadi satu paparan peta
iii)
MapGuide Oleh Autodesk
Perisian MapGuide daripada
Autodesk, merupakan di antara perisian
pemetaan web yang terawal. MapGuide menggunakan pendekatan reka bentuk seni
bina three-tier (rujuk Rajah 2.14). Ia mengandungi empat komponen iaitu MapGuide
Author, MapGuide Server, MapGuide Agent, dan MapGuide Viewer.
30
(Sumber : Peng dan Tsou, 2003)
Rajah 2.14: Seni bina asas perisian MapGuide
•
MapGuide Author – Menyediakan kemudahan antara muka untuk
pembangun sistem menghasilkan peta, menyediakan fungsi interaksi
pengguna, dan menghasilkan hubungan ke pangkalan data MapGuide, serta
memproses permintaan.
•
MapGuide Server – Pelayan peta yang memproses permintaan daripada
MapGuide Authors dan MapGuide Viewers.
•
MapGuide Agent – Mewujudkan komunikasi di antara MapGuide Server dan
pelayan HTTP. Peranannya adalah menerima permintaan data daripada
pengguna, iaitu daripada MapGuide Author atau MapGuide Viewer, melalui
pelayan web, kemudian memproses permintaan tersebut, dan mengagihkan
kepada MapGuide Server.
•
MapGuide Viewer- Merupakan antara muka yang dibangunkan untuk
paparan peta dan fungsi-fungsi penggunaan peta. Terdapat dalam tiga versi
iaitu versi mempunyai plug-in, versi ActiveX control, dan versi Java applet.
Aplikasi MapGuide kebiasaannya beroperasi pada bahagian pelanggan.
Operasi seperti pertanyaan, pilihan objek, boleh dibuat pada pelayar web di dalam
komputer pengguna. Tetapi, ia juga boleh dibangunkan berasaskan sistem di
bahagian pelayan, terutamanya untuk tujuan menghasilkan laporan dan data yang
dikehendaki, dan membenarkan pengguna mengemas kini data atribut dan spatial di
atas pelayan. Contoh paparan web GIS MapGuide adalah seperti dalam Rajah 2.15.
31
Sumber : http://pegismap.penang.gov.my
Rajah 2.15: Contoh Paparan Peta Perisian MapGuide
2.5.2.2 Perisian Open-Source
Penggunaan perisian open-source semakin popular pada masa kini kerana
penggunaannya
yang
melibatkan
kos
yang
rendah.
Perisian
open-source
didefinisikan oleh Ramsey P. (2006) seperti berikut:
“Open source software is technically defined as software in which the
source code is available for modification and redistribution by the
general public.”
“Perisian open source, secara teknikalnya didefinisikan sebagai
perisian yang mana source code perisian tersebut adalah tersedia untuk
diubahsuai dan diagihkan semula oleh orang awam.”
32
Kebanyakan perisian open-source mempunyai spesifikasi distributed GIS
yang digariskan oleh OpenGIS Consortium (OGC), dalam menyelaraskan
pembangunan sistem web GIS, supaya bersesuaian dengan semua jenis format data
GIS yang digunakan, dan memudahkan proses pengagihan data. Perisian ataupun
sesetengahnya yang dipanggil toolkits boleh didapati secara percuma dengan memuat
turun melalui internet. Di antara perisian tersebut adalah UMN Map Server,
MapGuide open-source daripada Autodesk, dan PostGIS. Rajah 2.16 menunjukkan
enggunaan perisian web GIS open-source dalam pelbagai peringkat sistem.
Sumber : Ramsey P., 2006
Rajah 2.16: Contoh penggunaan perisian open-source dalam reka bentuk system
web GIS
33
Beberapa perisian open-source web GIS yang biasa digunakan dibincangkan
seperti berikut:
i.
UMN MapServer
UMN (University of Minnesota) Mapserver adalah aplikasi pelayan peta,
perisian di bahagian pelanggan, yang mengubah sumber data GIS kepada bentuk peta
kartografi. MapServer merupakan salah satu perisian open-source yang berjaya. Pada
asalnya, ia dibangunkan di University of Minnesota, melalui projek ForNet yang
ditaja oleh NASA. Perisian ini dibangunkan dan diselenggarakan oleh ramai pemaju
web dari seluruh dunia, serta disokong oleh pelbagai organisasi. Di antara kelebihan
perisian ini ialah ia menyokong pelbagai jenis format input data raster dan vektor
sepeti TIFF/GeoTIFF, JPEG via GDAL, ESRI Shapefiles, PostGIS, ESRI ArcSDE,
Oracle Spatial, dan lain-lain. Ia juga menyokong penggunaan pelbagai jenis script
dan persekitaran pembangunan sistem seperti PHP, Phython, Perl, Ruby, Java dan
C#. Selain itu, ia menawarkan fleksibiliti dalam membangunkan aplikasi web GIS.
MapServer berfungsi pada bahagian belakang sistem, dengan menyediakan
peta kepada bahagian hadapan sistem. Ia menangani permintaan daripada pelayan
melalui aplikasi CGI, atau interpretasi bahasa atur cara sperti PHP, Perl, Python,
Java, dan C#, yang menggunakan MapScript. Secara umumnya, program CGI atau
aplikasi Mapscript, akan membaca fail konfigurasi, akses data, menghasilkan peta,
dan mengembalikan hasil akhir dalam bentuk grafik (JPEG atau PNG), untuk
paparan. Penggunaan script berbeza menghasilkan sistem yang berbeza. Program
CGI
mampu menyediakan pelbagai fungsi map browsing yang dinamik, tetapi
MapScript mempunyai kelebihan dari segi mampu menggabungkan maklumat fail
peta dengan maklumat bukan GIS dari sumber yang lain. Contoh senibina sistem
web GIS menggunakan MapServer adalah seperti dalam Rajah 2.17
34
Pelayar Web
Pelayan Web
Request/
Output
HTTP
MapServer CGI
Fungsi MapServer
C
Data GIS – Vektor dan
raster dalam Mapfile
Sumber: Ardiansyah, 2006
Rajah 2.17: Senibina MapServer menggunakan aplikasi CGI
Pelayar Web
Pelayan Web
Request/
Output
HTTP
Libraries, extensions,
moduls dalam bahasa
script pilihan
Terjemahan
Bahasa Aturcara
MapScript (sebagai extension/
library)
Data bukan
GIS
Fungsi MapServer C
Data GIS Vektor dan
Raster dari sumber lain
Data vektor & raster
dalam Mapfile
Sumber: Ardiansyah, 2006
Rajah 2. 18: Senibina MapServer menggunakan MapScript
35
ii.
PostGreSQL
PostGreSQL ialah open source object-relational database management system
(ORDBMS), yang muncul daripada POSTGRES versi 4.2.1. Pada asalnya, ia
merupakan projek University of California di Berkeley. Perisian ini menyokong
standard SQL dan menawarkan feautures moden seperti complex queries dan foreign
keys. PostgreSQL menggunakan model pelanggan-pelayan. Ia adalah sistem untuk
menguruskan data yang disimpan dalam bentuk berhubungan. Keupayaan
PostgreSQLboleh ditingkatkan dengan menggunakan modul seperti modul
PgDijkstra.
iii.
PostGIS
PostGIS merupakan perisian yang menambahkan keupayaan pangkalan data
spatial kepada PostgreSQL (object-relational database). PostGIS menambahkan
keupayaan pangkalan data PostgreSQL melalui penggunaan extensions berikut:
•
Objek spatial (titik, garis, poligon, multipoint, multiline, multipolygon, koleksi
geometri)
•
Spatial indexing (r-tree)
•
Fungsi analisis ringkas (kawasan, lebar, jarak)
•
Predicates (melalui GEOS)
•
Operators (melalui GEOS)
•
Metadata Sistem Koordinat
•
Sokongan reproduksi koordinat (melalui Proj4)
•
Fungsi import dan eksport data
Kekuatan PostGIS adalah ia telah menjadi pangkalan data spatial standard di
bahagian belakang sistem untuk semua perisian atau toolkits opens-source GIS.
Hasilnya, lapisan data dalam PostGIS boleh di analisis menggunakan perisian
GRASS, diterbitkan pada web melalui penggunaan perisian Mapserver, dipaparkan
ke paparan desktop menggunakan perisian OpenEV, dan eksport kepada format
proprietary melalui perisian OGR.
36
Sumber: Ramsey P., 2006
Rajah 2.19: Penggunaan PostGIS dengan perisian open-source lain
2.6
Fungsi dan Menu Antara Muka WebGIS
Web GIS mempunyai antara muka yang interaktif untuk memudahkan
pengguna dari pelbagai lapisan untuk menggunakannya. Fungsi dan menu web GIS
boleh dikategorikan seperti berikut (rujuk Jadual 2.4):
i)
Fungsi dan menu asas (map browsing)
ii)
Fungsi dan menu standard atau map navigation.
iii)
Fungsi dan menu canggih.
37
Jadual 2.4: Fungsi Antara Muka Web GIS
Jenis Fungsi Antara
Muka Pengguna
Pengemudian
(Navigation)
Data
Pilihan (Selection)
Ukuruan (Measure)
Buffering
Pertanyaan (Query)
Persembahan
(Presentation)
Markup
iscellaneous
Fungsi-Fungsi
Menu
Asas
Zoom In, Zoom Out
Zoom Area
Pan
Zoom Full Extents
Pan One Direction
Zoom Selected
Zoom Previous
Zoom Next
Zoom Layer Extents
Zoom Width
Zoom Scale
Zoom X,Y
Bookmarks
Overview Map – reference
Overview Map – control
Layer control/Select layer for display
Refresh
Reload
Stop/Interrupt
Add Local Layer
Add Remote Layer
Select by Feature
Refresh
Reload
Stop/Interrupt
Refresh
Reload
Clear Selection
Select Nearest
Select Multiple on Various Layers
Select by Properties
Set Selection Mode
Measure Distance
Measure Rectangle
Measure Area
Bearing & Distance
Coordinate Display
Set Measure Units
Set Display Units
Create Buffer
Buffer Layer
Select Within Buffer
View Attributes
Find Address
Find Feature
Locate Feature by Query
Create Custom Query
Print
MapTips
Layer Resymbolize
Redlining
Copy Map Image
Save Map Image
Add text to map
Add line to map
Add label to map
Add XY location to map
Help
Save Settings
Load Settings
Set Preferences
Create PDF file
Email
Kategori
Menu
Standard
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
Menu
Canggih
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
38
2.6.1
Fungsi dan Menu asas (Map Browsing)
Pada tahap paling asas, fungsi dan menu yang biasa digunakan adalah
ringkas, yang membolehkan pengguna melihat peta interaktif sahaja. Fungsi asas
adalah seperti zoom in, zoom out, full map, move atau pan (rujuk Rajah 2.20).
Menu ‘Browsing’
Menu Carian
Paparan Peta
Pilihan Layer
Sumber: http://gis.putrajaya.net.my
Rajah 2.20: Contoh penggunaan fungsi dan menu asas, Peta Interaktif Maklumat
Putrajaya
Penggunaan fungsi dan menu ini selalunya digunakan untuk peta interaktif
yang berfungsi untuk menyampaikan maklumat am seperti maklumat lokasi
kemudahan awam atau lokasi pusat pelancongan.
39
2.6.2
Fungsi dan Menu Standard atau Map Navigation
Kategori ini menjelaskan fungsi dan menu yang kebiasaannya digunakan oleh
kebanyakan web GIS. Fungsi dan Menu ini adalah seperti Navigation tools (zoom In,
Zoom Out, Previous View, pan, full extent), fungsi mengukur jarak, identify tool,
cetak dan menu kawalan lapisan data. Tahap interaksi di antara pengguna dan web
GIS kategori ini adalah sederhana. Contoh penggunaan fungsi standard adalah seperti
di dalam Rajah 2.21.
Fungsi Standard
Fungsi Carian
Kawalan Layer
Sumber : http://www.dbkl.gov.my
Sumber : http://www.dbkl.gov.my
Rajah 2.21: Contoh Fungsi dan Menu Standard atau Map Navigation, Peta
Interaktif DBKL.
40
2.6.3
Fungsi dan Menu Interaktif atau Canggih
Kategori ketiga pula adalah kategori fungsi dan menu interaktif, atau canggih.
Dalam kategori ini, fungsi dan menu adalah lebih interaktif berbanding kategori
sebelumnya. Contoh fungsi dan menu ini adalah seperti mengedit secara online, muat
turun data, ataupun membuat bookmark untuk memudahkan pengguna mencapai
paparan data yang sama di lain masa Fungsi dan menu interaktif ini membolehkan
wujudnya komunikasi dua hala, dan interaksi yang tinggi di antara pengguna dan
maklumat web GIS, dan pengguna dengan pihak pengurusan web GIS. Rajah 2.22
menunjukkan penggunaan fungsi kategori ini.
Fungsi Canggih
Fungsi Standard
Sumber : http://regionalgis.co.la.ca.us
Rajah 2.22: Contoh penggunaan Fungsi dan Menu Interaktif/Canggih di dalam
laman web GISNET, Los Angeles County
41
2.7
Pengguna Web GIS
Perkhidmatan dan aplikasi web GIS dibangunkan berdasarkan keperluan
pengguna sistem. Secara amnya terdapat tiga jenis tahap pengguna iaitu pengurusan,
pengguna mahir GIS, dan pengguna biasa. Penjelasan tahap adalah seperti berikut:
i)
Tahap 1 : Pengguna Pengurusan
Pengguna pengurusan terdiri daripada mereka yang menyelenggarakan, dan
menguruskan sistem web GIS organisasi tersebut. Kumpulan pengguna ini
mempunyai akses utama terus kepada sistem utama dan pangkalan data sistem.
Pengurusan sistem dijalankan sama ada terus kepada sistem utama, atau melalui
platform intranet. Sesetengah sistem menyediakan antara muka khusus untuk pihak
pengurusan mengemas kini data dan mencapai data bagi kegunaan tertentu.
ii)
Tahap 2: Pengguna Mahir:
Kumpulan ini terdiri daripada kumpulan mahir yang berpengetahuan tinggi dalam
penggunaan data GIS, selain dari kumpulan pengurusan, yang menggunakan data
GIS bagi tujuan tertentu seperti proses perancangan, penyelidikan, dan sebagainya.
Perkhidmatan yang disediakan untuk kumpulan ini kebiasaannya mempunyai fungsifungsi GIS yang lebih banyak dan kompleks dari pengguna biasa, dan memerlukan
kumpulan tersebut mendaftar atau mempunyai akses login. Jenis data yang boleh
dicapai adalah lebih banyak dan membolehkan mereka menggunakannya untuk
analisis. Contoh pengguna kumpulan ini adalah pegawai kerajaan (PBT dan agensi
kerajaan) dan kumpulan penyelidik.
iii)
Tahap 3: Pengguna Biasa
Pengguna biasa adalah terdiri daripada orang awam yang mempunyai tahap
pengetahuan GIS yang rendah. Kebiasaannya mempunyai antara muka interaktif
dengan fungsi yang ringkas dan mudah difahami oleh semua lapisan pengguna.
42
2.8
Rumusan
2.8.1
Kebaikan Sistem Web GIS
Perkembangan teknologi GIS daripada sistem GIS Tradisional kepada Sistem
Distributed GIS yang berasaskan platform internet, telah banyak membantu dalam
meningkatkan keberkesanan keputusan perancangan. web GIS mempunyai kelebihan
berbanding sistem GIS tradisional seperti mainframe GIS dan stand-alone desktop
GIS. Perbezaan kedua-dua sistem ini boleh dilihat seperti di dalam Jadual 2.5:
Jadual 2.5: Perbezaan Sistem WebGIS dan Sistem GIS Tradisional
Sistem Web GIS
Sistem GIS Tradisional
• Capaian meluas dan tidak terhad
• Bergantung kepada perisian gis
atau runtime license.
• Boleh diakses 24 jam
• Bilangan pengguna dan capaian
• Boleh mewujudkan penglibatan
terhad kepada bilangan komputer
awam yang tinggi
sistem GIS.
• Mewujudkan perkongsian data
• Memerlukan spesifikasi komputer
dan keseragaman data
tertentu.
• Pengemaskinian data yang efektif
• Berlaku ketidakseragaman bagi
• Tiada keperluan perisian yang
pengemaskinian data
khusus bagi capaian pengguna
• Memerlukan pengetahuan dan
• Tidak memerlukan lesen di
kemahiran menggunakan sistem.
sebelah pelanggan (di pelayar
web pengguna).
• Mudah digunakan oleh manamana pengguna.
2.8.2
Jenis Perkhidmatan Web GIS
Teknologi web GIS juga telah berkembang daripada teknologi ringkas Static
Map Publishing, iaitu paparan ringkas melalui format HTML atau PDF, kepada
43
teknologi Distributed GIServices, yang lebih bersifat interaktif. Teknologi ini
semakin berkembang daripada fungsi paparan maklumat sahaja, kepada memberi
perkhidmatan GIS teragih di atas platform internet atau intranet. Ini merupakan
kesan daripada perkembangan teknologi maklumat yang semakin canggih merentasi
peredaran masa. Berdasarkan perbincangan tersebut, secara asasnya, sistem web GIS
boleh dibahagikan kepada empat jenis sistem:
i)
Simple Information and Query Systems,
Mengandungi peta interaktif dengan pelbagai tema dan data tematik dalam
persekitaran internet biasa (pelayar web) atau dengan extensions (Plug in). Ia
sesuai untuk PBT menyampaikan maklumat kepada penduduk dan
pengunjung melalui internet.
ii)
Specialized Geo-Information Systems
Memberikan perkhidmatan tambahan kepada orang awam atau golongan
tertentu sahaja. Fungsi-fungsi yang disediakan adalah seperti carian alamat,
carian jalan, dan analisis ringkas. Sistem ini membolehkan pengguna
mendapatkan maklumat secara lebih interaktif
iii)
WWW-based GI-Clients System
Menyediakan lebih banyak fungsi seperti fungsi mengukur, analisis, export
data, menukar atribut data, diagram dan sebagainya. Sistem jenis ini
kebiasaannya digunakan di dalam persekitaran intranet. Ini kerana ia
memerlukan sokongan dan kepakaran serta memerlukan akses pentadbir
kepada pangkalan data sistem. Tetapi melalui akses terhad kepada sistem
melalui talian internet, pertukaran data boleh dilakukan dari berlainan lokasi
dan stesyen mobile, melalui pelayar web dan Desktop-GIS.
44
iv)
Geodata Portals:
Pusat maklumat data GIS, iaitu one-stop centre untuk pengagihan dan
perkongsian data GIS. Portal menyediakan platform untuk mendapatkan data
dan menjual data GIS. Data-data kebiasaannya adalah daripada pelayan
geodata yang berlainan, seperti daripada pangkalan data agensi kerajaan
berlainan.
Sistem web GIS dibangunkan berdasarkan perkhidmatan yang diberikan dan
keperluan pengguna. Keupayaannya yang tinggi dalam mengagihkan maklumat di
atas platform internet membolehkannya digunakan untuk pelbagai tujuan. Contoh
aplikasi web GIS yang telah dibangunkan adalah seperti kiosk maklumat
perancangan dan pembangunan, portal data GIS, dan sistem Pengurusan
perancangan.
2.8.3
Perisian Web GIS
Terdapat pelbagai jenis perisian untuk membangunkan web GIS yang
terdapat di pasaran, mahupun yang boleh dimuat turun melalui internet sahaja. Ia
terdiri daripada perisian komersial seperti ArcIMS daripada ESRI sehinggalah ke
perisian bercirikan open-source yang boleh diperoleh secara percuma, seperti
PostGIS dan MapGuide Opern Source. Perbandingan di antara perisian komersial
dan open-source adalah seperti di dalam Jadual 2.6. Setiap perisian mempunyai ciriciri berbeza. Pemilihan sistem bergantung kepada kesesuaian data, kemahiran,
kemampuan kewangan dan fungsi perkhidmatan web GIS yang hendak dibangunkan.
Terdapat sesetengah web GIS yang memerlukan plug-in untuk paparan di pihak
klien. Ciri-ciri web GIS yang berlainan ini secara tidak langsung menghasilkan
kualiti persembahan dan kualiti interaksi yang berlainan.
45
Jadual 2.6: Perbandingan di antara perisian web GIS komersial dan open-source
Perisian Komersial
Perisian Open-Source
•
•
•
•
•
•
•
Memerlukan lesen di sebelah
server
Kebiasaannya satu pakej
seperti ArcIMS suite
mudah dibangunkan
Rujukan lebih mudah kerana
banyak sumber rujukan
Terhad kepada customization
tertentu.
Melibatkan kos yang tinggi
Menyokong format data
tertentu
•
•
•
•
•
•
•
•
Perisian percuma
Berlainan perisian untuk berlainan
aplikasi (pelayan, pelayan aplikasi,
pelayan web)
Pembinaan yang kompleks.
Rujukan terhad
Mudah customization antara muka
kos yang rendah
Menyokong pelbagai format data
Mempunyai keupayaan sistem yang
tinggi apabila digabungkan dengan
source-code atau perisian opensource berlainan.
Namun secara asasnya terdapat dua persamaan yang ketara di antara perisianperisian web GIS ini iaitu:
i)
Semua perisian web GIS yang dikaji dalam kajian ini berasaskan seni bina
sistem three tier atau n-tier. Secara ringkasnya, semua mempunyai tiga
bahagian untuk menjalankan fungsi sistem iaitu pelanggan, Business logic
tier yang mengandungi aplikasi pelayan web untuk memproses permintaan
daripada pelanggan di atas platform internet dan dibawa ke bahagian ketiga
iaitu pelayan data. pelayan data mengandungi pangkalan data web GIS.
ii)
Perisian web GIS digunakan di sebelah pelayan. Komputer pengguna
(pelanggan) tidak perlu mempunyai komputer berperisian GIS. Sebaliknya,
keperluan komputer pelanggan adalah komputer dengan sistem operasi yang
sesuai, akses internet atau intranet, dan pelayar web yang sesuai dengan
spesifikasi web GIS yang hendak diakses. Pelanggan boleh mengakses web
GIS dari mana-mana lokasi yang mempunyai akses internet, tanpa perlu
mengeluarkan kos. Antara muka yang disediakan pada pelayar web
mempunyai fungsi-fungsi antara muka yang disediakan mengikut keperluan
pengguna. Untuk tujuan akses terbuka, kebiasaannya antara muka yang
disediakan ringkas, mudah difahami dan digunakan oleh semua orang.
46
2.8.4
Fungsi Antara muka Web GIS
Seperti yang telah dibincangkan web GIS mempunyai fungsi antara muka
yang pelbagai untuk memudahkan pengguna menggunakan web GIS. Tetapi tidak
semua fungsi seperti yang disenaraikan dalam Jadual 2.4 disediakan dalam semua
web GIS. Penentuan fungsi adalah bergantung pada kumpulan pengguna, aplikasi
dan jenis sistem yang hendak dibangunkan. Fungsi antara muka ini dibahagikan
kepada tiga kumpulan iaitu:
i)
Fungsi dan Menu Asas (Map Browsing) - Fungsi ini sesuai untuk kegunaan
paparan maklumat biasa dan untuk akses terbuka.
ii)
Fungsi dan Menu Standard (Map Navigation) - Fungsi yang biasa digunakan
untuk paparan peta interaktif.
iii)
Fungsi dan Menu Interaktif atau Canggih – Untuk sistem yang mempunyai
perkhidmatan spesifik, mempunyai aplikasi yang kompleks untuk pengguna
berkemahiran.
Kumpulan-kumpulan fungsi ini akan digunakan sebagai pengukur kepada
tahap interaktif fungsi antara muka laman web GIS yang dikaji di dalam Bab 4.
2.8.5
Rumusan Keseluruhan
Di antara kekuatan web GIS adalah mempunyai tahap capaian yang tinggi.
Oleh yang demikian, ia sepatutnya mempunyai antara muka pengguna yang mampu
dikendalikan oleh semua tahap pengguna. Ciri mesra pengguna perlu diterapkan bagi
membolehkan ia diguna dengan lebih mudah. Tahap teknologi fungsi dan menu yang
47
disediakan bergantung kepada jenis perkhidmatan web GIS. Fungsi dan menu yang
kompleks berfungsi untuk membantu membuat keputusan perancangan, manakala
fungsi antara muka asas pula lebih sesuai untuk perkhidmatan paparan maklumat
umum (Rajah 2.23)
Fungsi dan Menu
Advanced
Sokongan Keputusan
Perancangan
Maklumat berinfomasi
(knowledge-base)
Maklumat
umum
Fungsi Asas
Rajah 2.23: Perkaitan tahap fungsi dan menu, dengan tujuan penggunaan sistem
Secara keseluruhannya, teknologi web GIS mempunyai keupayaan yang
tinggi dalam membantu keputusan perancangan, dan mengagihkan maklumat
perancangan kepada orang ramai serta stakeholders. Namun, untuk membangunkan
Sistem web GIS, sesebuah agensi perlu mengetahui tahap kemampuan untuk
membangunkan sistem, dan perkhidmatan yang hendak diberikan. Pilihan perisian
yang betul boleh membantu untuk membangunkan sistem yang berkesan dan
berpatutan. Tambahan pula, dengan kewujudan perisian berasaskan open-source,
agensi kini mempunyai banyak pilihan. Namun, perlu dititikberatkan dari segi
perkhidmatan yang diberikan, sama ada kompleks atau ringkas, kerana ia akan
mempengaruhi
kualiti
persembahan
web
GIS.
Beberapa
kriteria
untuk
membangunkan sistem web GIS perlu diambil perhatian. Secara ringkasnya kriteria
48
keperluan pembangunan sistem yang perlu dilihat dalam sektor perancangan adalah
seperti berikut:
i)
Fungsi web GIS dalam sektor perancangan.
ii)
Jenis kumpulan pengguna yang hendak dilibatkan dalam penggunaan sistem
web GIS.
iii)
Jenis-jenis perkhidmatan dan aplikasi yang hendak diberikan kepada
pengguna sistem.
iv)
Fungsi-fungsi antara muka web GIS yang hendak dibangunkan.
v)
Jenis perisian web GIS yang sesuai dan boleh menyediakan perkhidmatan
dan aplikasi yang dikehendaki, serta menepati kos yang ditentukan.
49
BAB 3
PEMAKAIAN SISTEM WEB GIS DI DALAM DI KALANGAN PIHAK
BERKUASA PERANCANGAN
3.1
Pengenalan
Teknologi GIS merupakan teknologi yang sentiasa berubah-ubah dan
berkembang. Aplikasi GIS di dalam laman web semakin banyak digunakan,
terutamanya di peringkat kerajaan dan pihak berkuasa tempatan. Keupayaannya di
dalam membantu proses perancangan dan pengagihan maklumat perancangan
melalui platform internet dan intranet adalah tinggi. Kelebihan web GIS ini
menjadikan semakin banyak agensi kerajaan menggunakan Web GIS untuk
mengagihkan maklumat GIS kepada orang awam dan stakeholders. Aplikasi-aplikasi
GIS yang dibangunkan berbeza-beza mengikut matlamat dan fungsi Web tersebut
dibangunkan. Sesetengah agensi kerajaan menggunakan platform internet untuk
membolehkan data dikongsi bersama oleh agensi kerajaan yang lain. Contohnya,
Agensi perancangan Negeri menggunakan platform internet/intranet untuk
mengagihkan data kepada Jabatan-Jabatan Kerajaan dan Pihak Berkuasa Tempatan.
Aplikasi ini disediakan sama ada melalui jaringan internet dengan menyediakan
akses login dan kata kunci, ataupun melalui jaringan dalaman intranet.
50
Contoh penggunaan web GIS pada masa ini adalah untuk:
i)
Kios maklumat spatial untuk mengagihkan maklumat am kepada orang
ramai.
ii)
Memudahkan perkongsian data oleh stakeholders dan agensi-agensi yang
terlibat. Maklumat spatial yang telah dianalisis boleh dikongsi antara agensiagensi berkaitan yang terlibat untuk membantu dalam pengurusan
pembangunan.
iii)
Mengagihkan maklumat secara telus dan capaian terus kepada orang awam
dan stakeholders, seperti maklumat perancangan, maklumat pengurusan
pengangkutan atau real-time traffic.
iv)
Menyediakan platform untuk orang awam terlibat dalam proses perancangan
dengan membolehkan orang awam memberi komen melalui fungsi dan menu
interaktif web GIS secara terus.
3.2
Teknologi Maklumat dan GIS Web GIS di peringkat Kerajaan
Konsep e-Gov sering diguna pakai pada hari ini selari dengan perkembangan
teknologi maklumat. e-Government ataupun electronic government adalah merujuk
kepada usaha kerajaan untuk meningkatkan akses dan pengagihan maklumat kerjaan
serta perkhidmtan kepada penduduk, rakan kongsi perniagaan, pekerja, dan badanbadan kerajaan, melalui penggunaan teknologi maklumat, khususnya melalui aplikasi
berasaskan laman web (Anna Ya Nia,, Alfred Tat-Kei Ho, 2005). Secara ringkasnya
pula, e-Gov merujuk kepada tindakan ataupun perkhidmatan kerajaan yang
berasaskan kepada penggunaan rangkaian komputer (Montagna, 2005). Dibawah
konsep ini, interaksi di dalam perkhidmatan yang wujud adalah seperti berikut:
i)
Kerajaan dengan penduduk (G2C – Government to Citizen)
ii)
Kerajaan dan perniagaan (G2B – Government to Business)
iii)
Kerajaan dengan Kerajaan (G2G – Government to Government)
51
iv)
Kerajaan dengan Badan bukan kerajaan (G2NGO – Government to NonProfit Organizations)
E-governance pula merujuk kepada proses-proses kerja yang dilakukan oleh
kerajaan dalam proses pentadbiran dengan menggunakan teknologi canggih seperti
perkhidmatan di dalam internet. Menurut Mead (2002), E-governance boleh
didefinisikan seperti berikut:
“..the transformation of governance processes resulting from the
continual and exponential introduction into society of more advanced
digital technologies. E-governence focuses on how these new
technologies can be used to strenghten the public’s voice as a force to
reshape democratic processes, and refocus the management,
structure, and oversight of government to better serve the public
interest”
“.. perubahan proses governance terhasil daripada pendedahan secara
berterusan dan pesat terhadap teknologi digital yang canggih kepada
masyarakat. E-governance fokus kepada bagaimana teknologi baru
boleh digunakan untuk memperkuatkan suara orang awam, sebagai
satu
kuasa
untuk
membentuk
proses
demokratik,
dan
memperbetulkan semula pengurusan, struktur, dan kesilapan kerajaan
supaya dapat memberikan perkhidmatan yang memenuhi kehendak
orang awam.”
3.2.1
Perancangan dan E-Governance
E-governance menyediakan peluang untuk perancang bandar mempromosi
perancangan melalui perkhidmatan pelanggan. Melalui e-governance juga perancang
bandar boleh menyampaikan maklumat perancangan dan berkomunikasi dengan
52
komuniti berkenaan. Teknologi berasaskan internet yang dipakai dalam konsep ini
membolehkan Jabatan-jabatan perancangan untuk mencapai matlamat dan objektif
perancangan seperti menyampaikan maklumat dan meningkatkan penglibatan di
kalangan orang awam. Beberapa alat atau fungsi e-governance telah digunakan oleh
Pihak Berkuasa Tempatan dalam membolehkan matlamat perancangan tercapai.
Antara contoh fungsi e-governance yang digunakan pada masa ini terutamanya di
negara Amerika Syarikat adalah seperti :
i)
Dokumen Perancangan
ii)
E-Commerce
iii)
E-mel
iv)
Mesyuarat Awam
v)
Streaming Video
vi)
Sistem Pemberitahuan E-mel
vii)
Forum Perbincangan
viii)
Peta Interaktif
ix)
Kiosk Maklumat
x)
Alat inovatif lain
Peta interaktif merupakan di antara fungsi e-governance. Ini bersesuaian
dengan keupayaan GIS dalam memberikan perkhidmatan GIS secara teragih, di atas
platform internet yang terbuka dan mudah dicapai. Perkhidmatan peta interaktif
berasaskan teknologi web GIS menepati konsep e-governance. Peta Interaktif Web
GIS boleh dibangunkan untuk pelbagai tujuan bagi membantu perlaksanaan
perkhidmatan kerajaan di atas talian. Di antara fungsi peta interaktif web GIS yang
dibangunkan adalah seperti kios maklumat, sistem maklumat harta tanah, sistem
maklumat perancangan dan pembangunan guna tanah,
sistem maklumat
pengangkutan, sistem maklumat untuk penyertaan awam atau perancangan komuniti,
dan sebagainya.
53
3.3
Contoh Pemakaian Web GIS
3.3.1
Web GIS di peringkat PBT Malaysia
Penggunaan data GIS di peringkat Pihak Berkuasa Tempatan berbeza antara
satu sama lain. Walaupun tidak semua, kebanyakan PBT di Malaysia telah
mempunyai dan mengguna pakai data GIS bagi kawasan masing-masing. Namun
penggunaannya masih terhad kepada fungsi-fungsi tertentu seperti membuat carian di
dalam dan membuat paparan pelan. Berdasarkan kajian yang dilakukan melalui
internet, daripada 93 PBT di Seluruh Semenanjung Malaysia, 89 PBT mempunyai
laman web sendiri. Tetapi daripada keseluruhan jumlah tersebut, PBT yang telah
dikenalpasti mempunyai web GIS adalah seperti dalam Jadual 3.1.
Jadual 3.1: Web GIS di peringkat PBT Malaysia
PBT
Majlis
Perbandaran
Pulau Pinang
– PEGIS
Fungsi Web GIS
Paran pelan Interaktif
GIS bagi kawasan Pulau
Pinang. Paparan
terbahagi kepada dua
bahagian iaitu pengguna
umum dan pengguna
berdaftar
Aplikasi Web
Peta Interaktif
Awam.
ii. Aplikasi
Stakeholder
Fokus Pengguna Web
Akses berdaftar:
i. Pemaju
ii. Kumpulan Perunding
iii. Agensi Kerajaan
iv. Badan-badan bukan
kerajaan
Akses Terbuka: Pengguna
Biasa
Petaling Jaya
City Council
Pelan GIS Interaktif
memaparkan pelan dan
maklumat Petaling Jaya.
Peta Interaktif
Akses terbuka : Pengguna
biasa
Putrajaya
Holding
Dewan
Bandaraya
Kuala Lumpur
Pelan Interaktif.
Putrajaya
Paparan Pelan Interaktif
GIS kawasan Bandaraya
Kuala Lumpur.
Peta Interaktif
Akses terbuka : Pengguna
biasa
Akses terbuka : Pengguna
biasa
i.
Peta Interaktif
Penggunaan pelan web GIS di PBT adalah lebih kepada penyampaian
maklumat tertentu, seperti maklumat perancangan, pelancongan dan guna tanah.
Berbeza dengan pemakaian web GIS di negara Amerika, paparan pelan web GIS
PBT di Malaysia adalah sangat terhad.
54
3.3.2
Web GIS Bagi Pemantauan Pembangunan Wilayah, AGISwlk (Lembah
Klang)
Aplikasi GIS Wilayah Lembah Klang (AGISwlk) dibangunkan sebagai satu
sistem sokongan perancang yang membantu menghasilkan proses membuat
keputusan untuk merancang dan memantau pembangunan pada peringkat wilayah.
Perkembangan AGISwlk yang positif dalam pembangunan GIS di sekitar Lembah
Klang telah mendorong kepada peningkatan fungsi dan keupayaan aplikasinya
menerusi GIS berasaskan web. Web ini dikendalikan oleh Bahagian Kemajuan
Wilayah Persekutuan dan Perancangan Lembah Klang (BKWPPLK). Web AGISwlk
dibangunkan berasaskan elemen-elemen yang terdapat di dalam pangkalan data
AGISwlk. Pengguna-pengguna daripada pelbagai peringkat dibenarkan mencapai
dan merujuk data yang disediakan dalam bentuk digital. Terdapat dua jenis capaian
yang disediakan kepada pengguna, iaitu melalui Peta Interaktif Awam dan Aplikasi
Stakeholder.
Peta Interaktif Awam
Aplikasi Stakeholder
Rajah 3.1: Paparan peta bagi dua jenis capaian dalam Web AGISwlk
i)
Aplikasi Stakeholder
Aplikasi Stakeholder dibangunkan untuk agensi atau badan kerajaan yang terlibat
secara langsung (stakeholders) dengan aktiviti-aktiviti yang dijalankan di dalam
AGISwlk. Aplikasi ini memberi kemudahan kepada pengguna mencapai data yang
diperlukan melalui rangkaian yang wujud diantara mereka berdasarkan konsep
55
capaian data teragih. Fungsi-fungsi seperti overlay, buffer dan penggunaan mapnotes,
add layer, create project dan sebagainya memberi kemudahan kepada pengguna
untuk melaksanakan aktiviti-aktiviti analisis dan menggalakkan perbincangan secara
terbuka diantara mereka.
ii)
Peta Interaktif Awam
Melalui capaian ke atas Peta Interaktif Awam, pengguna dibenarkan mencapai data
GIS berdasarkan lapan pilihan aplikasi melibatkan Kemudahan Awam, Industri dan
Perdagangan, Pelancongan, Fizikal dan Tepubina, Kawasan Hijau dan Rekreasi,
Guna tanah, Perumahan serta SosioEkonomi dan Penduduk. Paparan peta dan fungsi
GIS yang disediakan seperti Zoom In, Zoom Out, Pan, Hyper Link, Full Extension,
Identify membantu pengguna mencapai dan mendapatkan maklumat yang diperlukan
dengan mudah dan interaktif. Terdapat juga, hasil akhir analisis tertentu seperti ILA
(Integrated Land Use Assesment) dipaparkan bagi menggalakkan pengguna turut
sama melibatkan diri dalam proses pembuatan keputusan untuk kajian kes atau
analisis tertentu. Dua jenis capaian ini dibangunkan berdasarkan kepada keperluan
dan peranan pengguna yang berbeza.
3.3.3
Web GIS Peringkat Negeri (GIS9 Online, Negeri Sembilan).
GIS9 Online merupakan sebahagian daripada GIS9 (Sistem Maklumat
Geografi Negeri Sembilan) yang dibangunkan untuk membantu Jabatan Perancang
Bandar dan Desa Negeri Sembilan (JPBDNS) memantau pembangunan di Negeri
Sembilan berasaskan kepada keadaan semasa untuk dibandingkan dengan tahap
kemajuan pembangunan berasaskan unjuran yang telah dicadangkan dalam
rancangan pembangunan. Laman web ini disediakan untuk menyalurkan maklumat
berpangkalan data GIS9 secara intranet dan internet. Capaian maklumat yang
disediakan bertujuan untuk membantu melicinkan lagi kaedah pengurusan
56
pentadbiran bagi agensi-agensi kerajaan dan swasta di Negeri Sembilan, melalui
struktur perkongsian data yang seragam dan telus.
Sumber: http://gis9.sukns.gov.my
Rajah 3.2: Aplikasi Web GIS pengguna umum
Sumber: http://gis9.sukns.gov.my
Rajah 3.3 : Aplikasi Web GIS Jabatan Teknikal
GIS Online menyediakan tiga jenis aplikasi Web GIS, melalui tiga jenis
akses, iaitu untuk pengguna umum tanpa login, pengguna pentadbir di JPBDNS, dan
57
pengguna dari jabatan-jabatan teknikal. Aplikasi ini bebeza anatara satu sama lain
mengikut penggunaannya. Web GIS ini dibangunkan menggunakan ArcIMS 9.0.
3.3.4
Aplikasi GIS untuk Penyertaan Awam (PPGIS) (Village Slaithwaite Di
United Kingdom).
Idea untuk melibatkan penyertaan awam dalam aplikasi GIS dikenalpasti
pada pertengahan tahun 1990 oleh Onsrud, Schroeder dan Lopez di Universiti Maine
dimana mereka telah mengadakan bengkel untuk meningkatkan penggunaan GIS di
kalangan badan bukan kerajaan dan individu, terutama mereka yang terlibat dalam
menghasilkan polisi awam. Hasil daripada bengkel dapat dirumuskan bahawa
penglibatan awam dalam GIS bergantung kepada alat (tools) yang berkait rapat
dengan GIS serta hubungkaitnya dengan mana-mana proses pembuatan keputusan
data ruang (spatial decision making) yang boleh diterimapakai untuk sebarang
keputusan rasmi.
Berdasarkan perbincangan yang diadakan di NCGIA Initiative 17
(Collaborative Spatial Decision-making) mendapati penyertaan awam dalam GIS
telah diperkembangkan dalam pelbagai bidang atau cabang seperti suaipakai
antaramuka pengguna, capaian ke atas rangkaian GIS, penggunaan GIS sebagai
media komunikasi pengguna, penghasilan data ruang berasaskan perkongsian
maklumat, capaian awam ke atas data digital, dan aktiviti-aktiviti yang tidak
memerlukan kos dan kepakaran teknologi maklumat. Sehubungan dengan itu,
teknologi GIS berasaskan web ini dilihat memainkan peranan yang penting dalam
menggalakkan
penglibatan
awam
dalam
GIS.
Ini
kerana,
keupayaannya
menyumbang kepada integrasi capaian dan pengurusan data pengguna mendorong
kepada perlaksanaan perkongsian maklumat di antara badan-badan kerajaan dan
kumpulan awam yang terlibat.
58
Di perkampungan Slaithwaite, GIS berasaskan laman web telah digunakan
dalam menggalakkan penyertaan awam untuk membangunkan kampung tersebut.
Pihak Berkuasa Tempatan di sana menggunakan pendekatan Planning For real
untuk membangunkan sistem Virtual Decission Making Environment (VDME) di
Slaithwaite. Pendekatan GIS berasakan laman web digunakan memandangkan telah
wujud kemudahan aplikasi GIS oleh beberapa laman web. Kemudahan ini
membolehkan pengguna menggunakan aplikasi GIS melalui internet dengan
menggunakan antara muka tertentu melalui pelayar web. Reka bentuk VDME ini
dibuat menggunakan ‘Geo tools’ yang merupakan Java Map Application. Pengguna
boleh melihat sistem ini di laman web menggunakan pelayar web seperti Netscape
Navigator. Rajah 3.4 menunjukkan Web GIS bagi sistem VDME yang dibina untuk
Slaithwaite, di mana daripada rajah tersebut dapat dilihat terdapat paparan tetingkap
di sebelah kiri yang memaparkan arahan dan bantuan untuk menggunakan sistem
tersebut. Tetingkap tersebut juga membolehkan pengguna membaca komen daripada
pengguna-pengguna lain, dan membuat komen mereka sendiri seperti di dalam Rajah
3.5.
Rajah 3.4: Paparan antara muka web GIS Village Slaithwaite Di United Kingdom
59
Melalui sistem ini, pengguna boleh melihat plan Slaithwaite, mengetahui
maklumat spatial perkampungan tersebut dan membuat cadangan dan komen ataupun
bantahan terhadap perancangan yang hendak dijalankan. Input daripada komuniti
tersebut disimpan di dalam pangkalan data komuniti untuk proses maklum balas dan
analisis dalam proses perancangan. Beberapa kelebihan dapat dilihat terdapat pada
sistem VDME yang digunakan di Slaithwaite.
Tetingkap ini memaparkan jenis objek/maklumat
spatial yang dipiliih daripada paparan peta. Apabila
pilihan dibuat, tetingkap di bawahnya memaparkan
ruangan membuat komen dan memberi pendapat.
Komen dan pendapat akan dihantar terus ke
pangkalan data selepas butang hantar ditekan.
Bulatan bewarna
kuning mewakili
komen yang dibuat
oleh penduduk. Ia
akan berubah
kepada warna
merah apabila
penunjuk tetikus
bergerak ke
atasnya.
Apabila butang
kuning diklik,
tetingkap komen
penduduk akan
dipaparkan di
sebelah kiri
tetingkap pelayar
web
Rajah 3.5: Antara muka interaktif Virtual Slaithwaite
Hasil kajian Pihak Berkuasa di Slaithwaite mendapati peningkatan kesedaran
orang awam terhadap proses membuat keputusan dalam perancangan. Selain itu
sistem ini juga mempunyai kemampuan untuk memperbaharui pangkalan data dan
profil pengguna secara online. Penggunaan laman web menyebabkan kuantiti
penyertaan awam meningkat dan lebih meluas dan merangkumi individu-individu
yang jarang melibatkan diri dalam aktiviti penyertaan awam.
60
3.3.5
Web GIS untuk Pengurusan Pengangkutan (Gary-Chicago-Milwaukee
(GCM) Intelligent Transportation Systems (ITS) )
Web GIS untuk Sistem Maklumat Pengangkutan Pintar, juga sama seperti
sistem di atas talian yang lain, berkembang daripada sistem agihan maklumat, kepada
sistem maklumat interaktif dan akhir sekali kepada sistem transaksi atas talian, yang
melibatkan komunikasi dua hala. Teknologi web GIS digunakan dalam
meningkatkan tahap perkhidmatan sistem maklumat pengangkutan di internet. Salah
satu contoh penggunaannya adalah memaparkan maklumat Real-Time keadaan
pengangkutan semasa melalui aplikasi paparan peta interaktif di internet. GaryChicago-Milwaukee (GCM) Intelligent Transportation Systems (ITS), merupakan
contoh sistem maklumat Real-Time pengangkutan (Rajah 3.6). Maklumat-maklumat
pengangkutan yang dipaparkan, diambil daripada setiap pusat pengurusan trafik bagi
setiap negeri yang terlibat, dan dihantar kepada GCM Corridor Gateway Traveller
Information System. Gateway ini berperanan sebagai clearinghouse maklumat
pengangkutan bagi koridor sistem pengangkutan negeri-negeri ini.
Rajah 3.6: Gary-Chicago-Milwaukee (GCM) Intelligent Transportation
Systems (ITS).
61
Peranan utama Sistem GCM ini adalah untuk menyediakan maklumat semasa
keadaan sistem pengangkutan bagi memudahkan pengguna jalan raya membuat
keputusan perjalanan, dan dalam masa yang sama, menyelesaikan isu-isu
pengangkutan yang wujud di sepanjang koridor GCM. Ia menyediakan rangkaian
kepada maklumat-maklumat pengangkutan secara interaktif di atas peta, seperti
situasi semasa jalan, dan gambar video keadaan jalan melalui kamera video yang
dipasang di persimpangan jalan. Selain dari itu, laman web ini juga membolehkan
pengguna menghasilkan peta sendiri melalui penggunaan fungsi dan menu yang
disediakan, bagi merancang perjalanan.
3.3.6
Web GIS untuk Pemantauan Projek (Project Monitoring System,
Bayawan City, Filipina)
Keperluan pemantauan projek pembangunan adalah penting bagi memastikan
projek pembangunan berjalan dengan lancar dan menepati tempoh yang ditetapkan.
Berdasarkan keperluan ini, Web GIS bagi Bandar Bayawan telah menyediakan satu
sistem pemantauan projek secara atas talian internet. Sistem ini mengandungi
paparan peta interaktif dengan fungsi antara muka ringkas, menunjukkan lokasi
projek pembangunan, yang diwakili oleh simbol bulat. Lokasi projek ini mempunyai
hyperlink kepada paparan maklumat projek tersebut, iaitu laporan ringkas, status
pembangunan, tempoh pembangunan, gambar dan sebagainya.
Paparan peta Web GIS di dalam sistem ini adalah ringkas dan mengandungi
maklumat yang sedikit sahaja. Kegunaannya sekadar menunjukkan lokasi projek
pembangunan, serta membolehkan pengguna melihat data atribut bagi projek
tersebut. Ia tidak melibatkan penggunaan web GIS yang kompleks, tetapi cukup
efektif untuk mencapai matlamat sistem, iaitu untuk membantu dalam memantau
projek pembangunan secara atas talian internet. Orang awam boleh mengakses
maklumat ini secara terbuka, dan dibenarkan membuat komen atau memberi
pendapat terhadap projek-projek tersebut. Secara tidak langsung, orang awam turut
62
memberikan kerjasama dalam memantau projek pembangunan kawasan tersebut.
Dibina menggunakan perisian MapServer (open source), ia boleh dikategorikan
sebagai sistem web GIS infomation and Query System (rujuk Rajah 3.7).
Fungsi
Peta
Senarai
Projek
Peta Interaktif
Projek
pembangunan
Komen
Penduduk
’Hyperlink’ kepada
laporan ringkas
projek ( Profil
projek, lokasi,
status, tempoh,
dan gambar)
Sumber : http://www.bayawancity.gov.ph/gpmrs/
Rajah 3.7: Projek Pemantauan Bandar Bayawan, Filipina.
63
3.4
Rumusan
Berdasarkan keseluruhan kajian dalam bahagian ini, ringkasan pemakaian
Web GIS adalah seperti dalam Jadual 3.2.
Jadual 3.2: Ringkasan pemakaian Web GIS yang dinilai
Web GIS
Fungsi
Fokus Pengguna
Peta Interaktif
PBT DBKL
Paparan Peta
Interaktif
maklumat spatial
PBT
Paparan
maklumat
perancangan
spatial negeri
Menyediakan
maklumat
perancangan
wilayah, spesifik
utnuk penggunaan
pengguna biasa,
penggunaan PBT
dan Agensi
Kerajaan
Pengguna
biasa
(akses Terbuka)
Paparan
maklumat semasa
sistem
pengangkutan
jalan raya kepada
orang ramai
Membolehkan
orang awam turut
serta dalam
proses
perancangan
Memaparkan
makluamt
perancangan
komuniti
Memantau projek
pembanguna
secara atas talian
internet.
Sistem Maklumat
GIS Negeri
Sistem Maklumat
GIS Perancangan
Wilayah
(AGISwlk)
Sistem
Pengangkutan
Jalan Raya
Perancangan
Komuniti dan
Penyertaan
Awam (virtual
Slaithewaite)
Sistem
Pemantauan
Projek (Bayawan
City)
Bentuk Web
GIS
Web GIS ringkas
(thin client)
Jenis Perisian
- Pengguna Biasa
-Pengguna Agensi
Kerajaan dan PBT
Web GIS
Kompleks
ArcIMS
- Pengguna Biasa
Pengguna
‘stakeholders’
-Pengguna
Agensi
Kerajaan dan PBT
Web GIS
Kompleks
ArcIMS
Orang awam/
Pengguna Jalan Raya
Web GIS
Kompleks (thick
client)
Map
server
(Open Source
Software)
-Komuniti terlibat
Web GIS
Kompleks
ArcIMS
dengan perisian
tambahan
Geotools untuk
menghasilkan
fungsi
antaramuka
interaktif
Pengguna
biasa
(akses terbuka)
Web GIS
Ringkas (thin
client)
MapServer
(open Source
Software
ArcIMS
Web GIS yang dibincangkan di dalam Bab ini merupakan sebahagian contoh
dariapada penggunaan Web GIS semasa. Skop penggunaan Web GIS adalah meluas
64
dan merangkumi pelbagai bidang. Dalam bidang perancangan, ia dilihat sebagai satu
sistem yang mampu membantu dalam melicinkan proses perancangan dan
mengagihkan maklumat dan perkhidmatan perancangan secara berkesan. Secara
amnya, penggunaan Web GIS boleh dibahagikan kepada empat kumpulan iaitu, Web
GIS untuk perkongsian data, Web GIS untuk pengagihan maklumat geospatial, Web
GIS untuk pemprosesan data melalui internet atau intranet, dan Web GIS untuk
‘Location-based services’.
i)
Web GIS untuk pengagihan maklumat geospatial
Kebanyakan Web GIS yang dibangunkan bertujuan untuk mengagihkan
maklumat spatial secara meluas. Seperti Peta Interaktif DBKL dan Sistem AGISwlk,
peta interaktif GIS digunakan untuk menyampaikan maklumat spatial seperti
maklumat harta tanah, maklumat guna tanah dan sebagainya, melalui fungsi carian.
Penggunaan Web GIS sebagai platform pengagihan data mampu meningkatkan akses
orang awam kepada pelbagai maklumat berkenaan. Ia boleh dijadikan satu platform
yang berkesan dalam membantu proses penyertaan awam dan perancangan komuniti,
seperti yang dilakukan di Slaithwaite. Web GIS juga membolehkan data diagihkan
bukan sahaja kepada orang awam, tetapi juga kepada pelbagai agensi dan organisasi.
Contoh adalah seperti AGISwlk, membolehkan maklumat perancangan Wilayah
Lembah Klang seperti kawasan sensitif alam sekitar dan sebagainya diagihkan
kepada pengguna umum dan stakeholders iaitu PBT dan agensi kerajaan. Pengagihan
maklumat kepada pelbagai pihak memerlukan web GIS menyediakan perkhidmatan
fungsi berbeza kepada pengguna berbeza. Oleh yang demikian sesetnagh Web GIS
menyediakan akses tertentu melalui penggunaan kata kunci dan kata laluan untuk
menghadkan akses kepada maklumat-maklumat tertentu sebagai langkah kawalan.
ii)
Web GIS untuk perkongsian data
Penggunaan Web GIS membolehkan data dikongsikan melalui platform
internet dengan cepat dan mudah. Secara tradisional, pemprolehan data dilakukan
dengan mencari data daripada agensi-agensi berkenaan. Pemohon perlu memohon
65
mengikut prosedur bertulis, melalui surat dan sebagainya sebelum data dihantar
melalui pos. Proses birokrasi menyebabkan pemprolehan data lambat. Penggunaan
internet membolehkan data GIS dikongsi dengan mudah. Terdapat tiga cara untuk
membolehkan data dikongsi melalui internet iaitu:
•
Meletakkan maklumat spatial dalam bentuk format asal, bersama dengan
maklumat metadata, di dalam laman web sendiri, dan pelanggan akan
mencapai data melalui laman web berkenaan
•
Meletakkan maklumat spatial dalam bentuk format standard seperti GML
dalam laman web.
•
Menyenaraikan data di dalam portal GIS, dengan menggunakan protokol data
yang sama dengan portal tersebut. Pelanggan boleh membuat carian dan
mencapai data yang dikehendaki melalui portal berkenaan.
iii)
Web GIS untuk pemprosesan data melalui internet atau intranet
Web GIS membolehkan pengguna biasa juga memproses data GIS seperti
menjalankan nalisis ringkas GIS di dalam internet. Pemprosesan data GIS secara
online boleh dijalankan dengan menyediakan fungsi-fungsi analisis pada antara muka
pengguna. Web GIS Virtual Slaithwaite menyediakan kemudahan untuk pengguna
memberi komen dan
iv)
Web GIS untuk ‘Location-based services’.
Web GIS juga mampu menyokong kepada pemakaian konsep e-governance
dalam sektor perancangan dengan mewujudkan perkhidmatan interaksi berikut:
•
Kerajaan dengan penduduk (G2C – Government to Citizen), melalui Web
GIS untuk perancangan komuniti dan penyertaan awam.
66
•
Kerajaan dengan Kerajaan (G2G – Government to Government), melalui
Web GIS untuk perkongsian dan pengagihan data perancangan secara telus,
cepat dan mudah.
•
Kerajaan dengan Badan bukan kerajaan (G2NGO – Government to NonProfit Organizations), melalui Web GIS untuk paparan maklumat
perancangan seperti maklumat perancangan sosial dan sebagainya.
116
BAB 5
CADANGAN GARIS PANDUAN PEMBANGUNAN SISTEM WEB GIS
5.1
Pengenalan
Penggunaan Sistem GIS tradisional (stand-alone) sebagai alat sokongan
perancangan semakin meningkat dan memberangsangkan. Semakin banyak Pihak
Berkuasa Tempatan dan Agensi-agensi kerajaan menggunakannya bagi menyimpan,
dan memanipulasi data spatial. Perkembangan teknologi juga telah memberi peluang
kepada pembuat-pembuat sistem menghasilkan sistem GIS yang lebih efisyen dari
masa ke semasa. Namun, terdapat beberapa isu penggunaan sistem GIS tradisional,
terutamanya di kalangan PBT dan Agensi Kerajaan, iaitu masalah Pengagihan dan
perkongsian data, masalah kos dan tahap pemahaman GIS terhad Teknologi internet
telah membolehkan kelemahan-kelemahan ini diatasi. Seperti yang telah
dibincangkan sebelum ini, internet adalah satu platform yang mampu mengagihkan
maklumat secara terbuka. Perkembangan teknologi telah membolehkan sistem
maklumat teragih GIS di integrasikan dengan internet, untuk menghasilkan satu
sistem teragih tanpa sempadan.
Penggunaan Web GIS merupakan satu peluang baik dalam mengagihkan
perkhidmatan kerajaan kepada masyarakat secara berkesan. Di Malaysia, teknologi
117
ini telah digunakan oleh beberapa PBT dan Agensi kerajaan dalam meningkatkan
capaian maklumat kepada pengguna. Jenis web GIS yang dibangunkan berbeza
mengikut keperluan agensi. Di dalam Bab ini, pengkaji akan mencadangkan garis
panduan dalam membangunkan web GIS yang sesuai untuk pihak berkuasa
perancangan.
5.2
Keperluan Pembangunan Sistem Web GIS
Teknologi web GIS boleh digunakan untuk pelbagai fungsi dan aplikasi.
Fungsi dan teknologi web GIS berbeza-beza mengikut keperluan sistem. Setiap PBT
perlu menentukan keperluan sistem yang hendak dibangunkan supaya sistem yang
dibangunkan adalah efektif. Sesebuah web GIS tidak semestinya perlu mempunyai
fungsi dan data yang kompleks, sebaliknya, perlu sesuai dengan matlamat yang
hendak dicapai. Oleh itu, adalah penting bagi sesebuah agensi menentukan terlebih
dahulu jenis web GIS yang hendak dibangunkan.
Dalam memilih dan membangunkan sistem web GIS, beberapa kriteria perlu
diambil kira. Di antara perkara-perkara yang perlu ditentukan terlebih dahulu adalah
seperti berikut:
i)
Apakah fungsi web GIS kepada pengguna?
ii)
Apakah perkhidmatan dan aplikasi yang hendak dibangunkan?
iii)
Apakah kumpulan pengguna yang wujud (Intranet/internet) ?
iv)
Apakah kandungan web GIS yang sepatutnya disediakan ?
v)
Apakah jenis fungsi antara muka web GIS yang perlu disediakan?
vi)
Apakah perisian yang sesuai untuk digunakan?
118
5.3
Cadangan Garis Panduan Pembangunan Web GIS
Berdasarkan persoalan yang dinyatakan, beberapa garis panduan dalam
membangunkan web GIS yang bersesuaian untuk pihak berkuasa perancangan,
dicadangkan di bawah subseksyen berikut:
i)
Menentukan perkhidmatan dan fungsi web GIS.
ii)
Mengenal pasti kumpulan pengguna dan keperluan pengguna.
iii)
Menentukan kandungan maklumat web GIS.
iv)
Menentukan reka bentuk dan keupayaan teknologi web GIS.
v)
Perisian web GIS
vi)
Ciri Antara muka Web GIS
5.3.1
Menentukan Perkhidmatan dan Fungsi Web GIS
Penentuan fungsi dan perkhidmatan web GIS adalah penting bagi
menentukan aplikasi sistem yang hendak dibangunkan. Di peringkat kerajaan,
perkhidmatan web GIS sesuai dibangunkan dalam menyokong ke arah e-governance
yang lebih baik. Perkhidmatan kerajaan kepada stakeholders dan orang awam dapat
dipermudahkan dan dipercepatkan melalui penggunaan platform internet dan
intranet. Sektor perancangan juga perlu mengambil peluang ini untuk meningkatkan
perkhidmatan kepada orang awam dan stakeholders yang terlibat dalam proses
perancangan. Objektif utama dalam pembangunan sistem web GIS dalam sektor
perancangan adalah untuk memudahkan capaian, pengagihan dan perkongsian data
perancangan, supaya dapat melicinkan lagi proses perancangan. Dengan wujudnya
mekanisme perkongsian dan pencapaian data secara terbuka dan meluas, prosesproses perancangan dapat dijalankan dengan lebih cepat dan berkesan.
119
Sebagaimana di dalam bahagian analisis, web GIS yang dibangunkan di
kalangan pihak berkuasa perancangan boleh dikategorikan kepada 16 tahap
perkhidmatan web GIS, yang dibahagikan kepada empat kategori perkhidmatan iaitu
tahap informatif atau penyampaian maklumat, tahap penyampaian maklumat
interaktif, tahap penyampaian maklumat yang membantu keputusan perancangan,
dan tahap sistem sokongan kepada keputusan perancangan (rujuk Jadual 5.1).
Jadual 5.1: Matriks Perbandingan tahap kandungan dan fungsi antara muka/teknologi
paparan GIS.
Tahap Teknologi
Lebih interaktif
Lebih Infomatif
Tahap Kandungan
Isi Kandungan
(1) Fungsi GI
digital
ringkas/fungsi
melayar web
Fungsi/gis teknologi
(2) Peta
(3)
Interaktif
Interaktif
dengan
dengan
fungsi dan
fungsi
menu asas
standard
(4)
Interaktif
web-GIS
dengan
fungsi
canggih
(A) Maklumat am
A1
A2
A3
A4
(B) Maklumat
B1
B2
B3
B4
Perancangan Asas
(C) Maklumat
C1
C2
C3
C4
Perancangan Terperinci
(D) Maklumat boleh
dimuat turun, digunakan
untuk analisis tertentu,
D1
D2
D3
D4
menyokong kepada proses
perancangan.
Sumber : Ubah suai dari Mette Arleth et al., 2005 dan Zhon-Ren Peng, 2001.
Tahap Perkhidmatan web GIS
Informatif
Maklumat Membantu Proses Perancangan
Penyampaian Maklumat Interaktif
Sistem Sokongan Perancangan
Penggunaan web GIS dalam bidang perancangan bertujuan untuk membantu
melaksanakan proses perancangan dengan licin dan berkesan. Oleh yang demikian
penggunaan web GIS perlulah sepatutnya mencapai tahap perkhidmatan yang tinggi
iaitu pada tahap D4 untuk mencapai tujuan tersebut. Namun begitu, tidak semestinya
semua web GIS dibangunkan mesti mencapai tahap D4. Ini kerana pada tahap
tersebut, web GIS yang dibangunkan adalah kompleks. Bagi web GIS yang
120
dibangunkan untuk tujuan pengagihan maklumat kepada orang awam, tahap
perkhidmatan yang sesuai adalah sama ada pada tahap B3,C3,B4 atau C4. Orang
awam tidak semestinya didedahkan dengan maklumat perancangan yang terperinci
dan sukar di fahami.
Oleh yang demikian, dalam mencapai matlamat pembangunan web GIS bagi
sesebuah agensi perancangan, fungsi web GIS dan jenis perkhidmatan perlu
ditentukan terlebih dahulu. Fungsi ini akan membantu menentukan jenis kandungan
yang hendak disampaikan dan fungsi antara muka yang hendak disediakan. Untuk
tujuan ini, berdasarkan keperluan pihak berkuasa perancangan PBT dan Negeri,
contoh fungsi web GIS yang sesuai dibangunkan adalah seperti berikut:
i)
Pusat Maklumat GIS
Di antara ciri-ciri e-governance adalah maklumat adalah telus dan mudah
diperoleh. Keperluan satu pusat maklumat GIS adalah perlu untuk memudahkan
capaian maklumat GIS kepada pengguna, khususnya di kalangan agensi kerajaan dan
PBT. Pusat Maklumat GIS merupakan satu One Stop Centre bagi pengguna
memperoleh data, dalam bentuk format yang seragam. Pusat Maklumat GIS ini
bertindak sebagai portal GIS, di mana data GIS sebenarnya dikongsi bersama oleh
agensi kerajaan berlainan. Pusat utama bertindak sebagai pusat perkongsian data bagi
agensi kerajaan terlibat menerbitkan data, dan mengemas kini data dari pangkalan
data GIS masing-masing. Bagi fungsi ini, web GIS yang dibangunkan perlulah
mencapai tahap D4.
ii)
Pengagihan maklumat perancangan
Capaian maklumat perancangan, terutamanya di kalangan orang awam adalah
terhad. Maklumat-maklumat perancangan kebanyakannya cuma tersedia di PBT dan
JPBD. Paparan peta interaktif dengan capaian data kepada maklumat perancangan
membolehkan maklumat perancangan dicapai secara meluas dan cepat. Platform
internet membolehkan capaian data daripada pelbagai lokasi. Secara tidak langsung,
121
ia bukan sahaja menyelesaikan masalah capaian data di antara pengguna data, malah
membantu dalam meningkatkan pengetahuan orang awam mengenai maklumatmaklumat perancangan. Untuk mengagihkan maklumat dengan berkesan, web GIS
yang dibangunkan perlulah mencapai tahap perkhidmatan sekitar B3, B4, C3, C4, D3
atau D4, bergantung pada jenis aplikasi dan kumpulan pengguna yang hendak
difokuskan. Sebagai contoh, sekiranya web GIS yang dibangunkan hanyalah untuk
paparan maklumat perancangan untuk orang awam, tahap perkhidmatan yang perlu
dicapai B3. Ini kerana, orang awam tidak memerlukan maklumat perancangan
terperinci, dan tidak semestinya memerlukan fungsi antara muka yang kompleks.
Peletakan maklumat yang banyak dan fungsi yang kompleks boleh melambatkan
pemprosesan paparan data. Jika dibenarkan untuk akses awam, bilangan pengguna
yang ramai akan menyebabkan berlaku kesesakan dan menyebabkan paparan data
lambat dipaparkan pada pelayar web. Contohnya aplikasi di bawah fungsi ini adalah
seperti Peta Interaktif, Sistem EIS Rancangan Tempatan (rujuk Rajah 5.1) atau
Rancangan Struktur dan Sistem Maklumat Kawalan Perancangan.
Rajah 5.1: Contoh Aplikasi Sistem EIS berasaskan Web
iii)
Memantau projek-projek pembangunan
Pemantauan merupakan salah satu daripada proses perancangan yang penting
bagi memastikan projek-projek pembangunan yang dijalankan tidak tergendala dan
mengikut jadual yang ditetapkan. Pemantauan ini perlu dijalankan oleh JPBD dan
PBT yang terlibat. Contoh sistem pemantauan projek adalah seperti Bayawan City
122
Project Monitoring System. Sistem yang dibangunkan diselenggarakan oleh bahagian
perancangan negeri, dan dipaparkan di dalam laman web untuk tatapan komuniti
negeri tersebut. Maklumat yang dipaparkan adalah seperti status pembangunan,
lokasi projek dan ruangan komen untuk membolehkan komuniti memberi pendapat
terhadap projek yang dijalankan.
iv)
Menjadi platform untuk penyertaan awam dan perancangan komuniti
Web GIS mempunyai tahap pengagihan dan pencapaian data yang luas. Ini
berasaskan kepada teknologi rangkaian internet tanpa sempadan. Dengan ini, ia
mampu untuk mewujudkan interaksi di antara pengguna berlainan lokasi. Platform
seperti ini sesuai untuk dijadikan media pengantara untuk orang awam dan agensi
perancangan berkomunikasi. Penyertaan awam dalam proses penyediaan Rancangan
Pembangunan boleh ditingkatkan melalui penggunaan platform ini. Selain itu, sistem
perancangan komuniti boleh diwujudkan untuk mendapatkan komen, cadangan,
membuat perbincangan di antara PBT dan penduduk, serta membolehkan orang
awam mengemas kini maklumat spatial kawasan mereka, seandainya maklumat yang
ada tidak sama dengan keadaan semasa. Untuk mencapai matlamat penyertaan
awam, web GIS perlulah dibangunkan mencapai tahap C4 atau D4. Dengan fungsi
yang canggih seperti fungsi Markup, ia akan membantu meningkatkan tahap
penyertaan awam (rujuk Bab 4, Rajah 4.20).
5.3.2
Mengenal Pasti Kumpulan Pengguna dan Keperluan Pengguna
Penentuan pengguna sistem merupakan salah satu kriteria penting dalam
membangunkan web GIS. Secara amnya terdapat tiga jenis tahap pengguna yang
perlu dikenal pasti, iaitu pengurusan, pengguna mahir, dan pengguna biasa.
123
i) Tahap 1 : Pengguna Pengurusan
Pengguna pengurusan terdiri daripada mereka yang menyelenggarakan, mengemas
kini data dan menguruskan sistem web GIS organisasi tersebut. Kumpulan pengguna
ini mempunyai akses utama terus kepada sistem utama dan pangkalan data sistem.
Pengurusan sistem dijalankan sama ada terus kepada sistem utama, atau melalui
platform intranet. Sesetengah sistem menyediakan antara muka khusus untuk pihak
pengurusan mengemas kini data dan mencapai data bagi kegunaan tertentu.
ii) Tahap 2: Pengguna Mahir
Kumpulan ini terdiri daripada kumpulan mahir yang berpengetahuan tinggi dalam
penggunaan data GIS, selain dari kumpulan pengurusan, yang menggunakan data
GIS bagi tujuan tertentu seperti proses perancangan, penyelidikan, dan sebagainya.
Perkhidmatan yang disediakan untuk kumpulan ini kebiasaannya mempunyai fungsifungsi GIS yang lebih canggih dari pengguna biasa, dan memerlukan kumpulan
tersebut mendaftar atau mempunyai akses login. Jenis data yang boleh dicapai adalah
lebih banyak dan membolehkan mereka menggunakannya untuk analisis. Contoh
pengguna kumpulan ini adalah pegawai kerajaan (PBT dan agensi kerajaan) dan
kumpulan penyelidik.
iii) Tahap 3: Pengguna Biasa
Pengguna biasa adalah terdiri daripada orang awam yang mempunyai tahap
pengetahuan GIS yang rendah. Kebiasaannya mempunyai antara muka interaktif
dengan fungsi yang ringkas dan mudah difahami oleh semua lapisan pengguna. Bagi
tujuan sistem web GIS untuk pihak perancangan tempatan, kumpulan-kumpulan
pengguna yang dikenal pasti dan dicadangkan adalah terbahagi kepada empat
kumpulan iaitu kumpulan pengurusan sistem, kumpulan agensi kerajaan dan
organisasi-organisasi yang terlibat dalam pengurusan dan pengemaskinian data,
kumpulan stakeholders, dan kumpulan pengguna umum. Setiap keperluan pengguna
berbeza berdasarkan tahap penggunaan web GIS. Cadangan kumpulan pengguna dan
keperluannya dijelaskan seperti di dalam Jadual 5.2.
124
Jadual 5. 2: Kumpulan Pengguna Sistem
Kumpulan Pengguna
Peranan
Tahap 1:
Pengurusan Sistem web
GIS (Terdiri daripada
pegawai yang
membangunkan dan
menguruskan sistem)
Tahap 2:
Agensi Kerajaan lain dan
Organisasi Terlibat
(Terdiri daripada agensi
dan organisasi yang
terlibat dalam
menyediakan
data,menggunakan data
dan mengemaskini data
Tahap 3:
Stakeholders (Komuniti
berkaitan, Pemaju,
NGO)
Pengurusan
pentadbiran dan
pengendalian Sistem
web GIS
Tahap 4:
Pengguna Umum
5.3.3
Keperluan Pengguna
Tahap
Pengetahuan
GIS
Mahir
Pengurusan:
Fungsi dan antara
muka pengendalian
dan pengurusan sistem.
Mahir
Mengemas kini,
kongsi data di antara
Agensi dan Organisasi,
dan capai data
Pengguna Mahir:
Fungsi menerbitkan,
memuat turun dan
mengemas kini data
GIS
Mengakses data,
menggunakan data,
dan penglibatan dalam
proses perancangan.
Sederhana
/rendah
Mengakses data web
GIS, penglibatan
melalui komen dan
cadangan
Rendah
Pengguna Biasa
dengan kebenaran
akses maklumat
tambahan
- Akses kepada
maklumat dan data
GIS.
- Kemudahan
memanipulasi data
untuk kegunaan
tertentu.
Memuat turun data.
Pengguna Biasa
- Akses kepada
maklumat GIS
- Fungsi untuk
memberi pendapat dan
komen secara interaktif
Menentukan Kandungan dan Aplikasi Web GIS
Penentuan kandungan dan aplikasi web GIS adalah berdasarkan keperluan
pengguna yang dikenal pasti. Untuk memastikan bahawa aplikasi dan kandungan
web GIS menepati keperluan pengguna, ia perlu dibincangkan bersama kumpulan
125
pengguna. Jenis kandungan maklumat web GIS dicadangkan berbeza pada peringkat
negeri dan PBT. Kandungan web GIS di peringkat negeri lebih luas dan meliputi satu
negeri, dan lebih fokus kepada peranan pihak berkuasa perancangan negeri
menjalankan dan memantau proses perancangan secara menyeluruh. Bagi peringkat
PBT pula, kandungan maklumat web GIS perlu lebih fokus kepada maklumat
kawasan PBT, meliputi perkara berkaitan perancangan bagi kawasan tersebut.
Kandungan web GIS juga mestilah mampu meningkatkan penglibatan awam dan
semua pihak berkaitan dalam proses perancangan. Contoh cadangan aplikasi adalah
seperti berikut:
5.3.3.1 Cadangan Aplikasi Web GIS Negeri
Web GIS Negeri dicadangkan untuk memaparkan maklumat perancangan di
peringkat negeri seperti maklumat rancangan pembangunan dalam negeri. Web GIS
ini dicadangkan di letak di bawah pengurusan JPBD Negeri.
Web GIS
Negeri
Aplikasi
Maklumat
Spatial Negeri
Aplikasi
Maklumat
Rancangan
Pembangunan
Aplikasi PBT
dan Agnesi
Kerajaan
Rajah 5.2: Cadangan Aplikasi Web GIS Negeri
126
Tiga aplikasi web GIS utama dicadangkan bagi peringkat Negeri iaitu:
i)
Aplikasi Maklumat Spatial Negeri
Aplikasi ini merupakan aplikasi peta interaktif, mengandungi maklumatmaklumat am dan maklumat perancangan asas. Kandungannya adalah seperti
maklumat-maklumat kawasan pelancongan, zon guna tanah, kemudahan awam,
sistem pengangkutan, lot-lot tanah, nama kawasan dan sebagainya (rujuk Jadual 5.3).
Tahap kandungan yang dipaparkan adalah tidak Fungsinya adalah untuk
memudahkan orang awam mendapatkan infomasi dalam cara yang lebih interaktif
dan mudah melalui penggunaan pelayar web sahaja. Aplikasi ini memerlukan thin
client iaitu, keupayaan fungsi GIS yang rendah pada pelayar web klien. Ini bertujuan
mengelakkan pengguna untuk perlu memuat turun perisian tertentu seperti plug-in
atau menggunakan prisian tertentu. Thin-client cuma akan menjalankan operasi
paparan peta kerana operasi-operasi lain di jalankan di server. Tetapi, ia akan
menyebabkan data yang hendak dicapai lambat diperolehi berbanding menggunakan
thick client.
Jadual 5.3: Cadangan jenis maklumat dan fungsi antara muka web GIS aplikasi
Maklumat Spatial Negeri
Aplikasi
Peta Interaktif
Maklumat Spatial
Negeri
Pengguna
Pengguna
Biasa
Jenis Maklumat
Maklumat am dan terhad.
Contoh:
- Zon gunatanah
- Pusat Pelancongan
- Jalan
- Nama Kawasan/
Taman/Kampung
- Bangunan Pentadbiran
- Kemudahan Awam
- Kawasan banjir
- Sempadan kawasan
perancangan
Cadangan Fungsi
- Browsing
- Carian
jalan/kawasan
- Ukur jarak
Lihat data
attribut
127
ii)
Aplikasi Maklumat Rancangan Struktur
Aplikasi ini disediakan bagi meningkatkan capaian data kepada maklumat
Rancangan Struktur yang diterjemahkan ke dalam bentuk spatial dan dirangkaikan
kepada maklumat Rancangan Tempatan. Ia berfungsi seperti clickable maps, dengan
fungsi yang ringkas seperti carian polisi mengikut kawasan atau sektor. Contoh
cadangan seperti dalam Jadual 5.4.
Jadual 5.4: Cadangan jenis maklumat dan fungsi antara muka web GIS aplikasi
maklumat Rancangan Struktur
Aplikasi
Peta Interaktif RS
iii)
Pengguna
Pengguna
Biasa
Jenis Maklumat
Maklumat RS dengan
rangkaian maklumat RT
-
Cadangan Fungsi
Browsing
Carian ringkas
Rangkaian
kepada laporan
RS dan
Aplikasi PBT dan Agensi Kerajaan
Aplikasi ini disediakan bagi menyediakan maklumat-maklumat perancangan
terperinci, dengan keupayaan fungsi GIS yang lebih banyak, kepada agensi
perancangan berkaitan seperti PBT dan Agensi Kerajaan yang lain. Contoh cadangan
aplikasi seperti dalam Jadual 5.5.
Jadual 5.5: Cadangan jenis maklumat dan fungsi antara muka web GIS aplikasi PBT
dan Agensi Kerajaan
Aplikasi
Aplikasi PBT dan
Agensi Kerajaan
Pengguna
Pengguna
Tahap 2
Jenis Maklumat
Maklumat-maklumat
untuk membantu
proses perancangan
dan mengawal
pembangunan,
contohnya seperti
maklumat ILA.
Cadangan Fungsi
- Browsing
- Kawalan lapisan data
- carian pelbagai
- Fungsi carian
kompleks(carian buffer)
- Lihat data atribut
- muat turun data
- Fungsi Markup
- Simpan atau copy imej
128
Data-data ini juga boleh di manipulasi oleh agensi berkenaan untuk tujuan
analisis dan sebagainya. Aplikasi ini akan menjadi platform untuk agensi
perancangan mendapatkan maklumat-maklumat berkaitan proses perancangan dan
kawalan pembangunan berkaitan kawasan masing-masing seperti maklumat sistem
pengangkutan, pembangunan fizikal dan kawasan tepu bina, kawasan bencana alam,
kawasan industri haram, dan sebagainya.
5.3.3.2 Cadangan Aplikasi Web GIS PBT
Web GIS
PBT
Aplikasi
Peta
Interaktif
EIS
Rancangan
Tempatan
Aplikasi
Pemantauan
Projek
Pembangunan
Aplikasi
Perancangan
Komuniti
Rajah 5.3: Cadangan Aplikasi Web GIS PBT
i)
Aplikasi peta Interaktif
Aplikasi ini adalah sama seperti aplikasi maklumat spatial negeri (rujuk bahagian
5.3.5.2 (i)). Paparan peta interaktif bertujuan membolehkan orang awam mengakses
maklumat spatial secara interaktif dan mudah. Tetapi, di peringkat PBT, paparan data
terhad kepada kawasan PBT berkenaan, dan mempunyai data lebih terperinci.
Cadangan jenis maklumat dan fungsi antaramuka seperti di dalam Jadual 5.6.
129
Jadual 5.6: Cadangan jenis maklumat dan fungsi antaramuka web GIS Pata
Interktif Awam PBT
Aplikasi
Peta Interaktif
Awam
ii)
Pengguna
Pengguna
Biasa
Jenis Maklumat
Maklumat am dan terhad.
Contoh:
- Zon gunatanah
- Pusat Pelancongan
- Jalan
- Nombor lot tanah
- Nama Kawasan/
Taman/Kampung
- Bangunan Pentadbiran
- Kemudahan Awam
- Kawasan banjir
Cadangan Fungsi
- ‘Browsing’
- Carian
jalan/kawasan
- Ukur jarak
Lihat data
attribut
Sistem Pemantauan Projek
Sistem pemantauan projek dicadangkan bagi membolehkan sebarang projek
pembangunan dipantau dari awal pembangunan projek dijalankan. Contoh sistem
pemantauan projek ini adalah Project Monitoring System, Bayawan City, Filipina.
Paparan maklumat sistem ini adalah seperti status projek, tempoh projek, lokasi
projek dan rangkaian kepada laporan ringkas projek (rujuk Jadual 5.7). Sistem ini
juga mewujudkan ruangan untuk penduduk memberi pendapat dan komen.
Jadual 5.7: Cadangan jenis maklumat dan fungsi antara muka web GIS Sistem
Pemantauan Projek
Aplikasi
Pengguna
Sistem
Pengguna
Pemantauan Biasa
Projek
Jenis Maklumat
- Latar Belakang Projek
- Lokasi projek
- Status Projek
- Tempoh projek
- Laporan ringkas projek
Pengguna
Pengurusan
iii)
Cadangan Fungsi
- ‘Browsing/Navigation’
ringkas
- Carian projek
- Carian projek mengikut
kawasan
- Forum/ ruangan pendapat
- Kemas kini data
Sistem Perancangan Komuniti
Sistem perancangan komuniti dicadangkan untuk menyediakan satu platform bagi
komuniti PBT berkenaan terlibat dalam proses perancangan, terutamanya bagai
130
kawasan komuniti masing-masing. Sistem perancangan komuniti mewujudkan
interaksi secara terus dan interaktif di antara pihak berkuasa dan penduduk. Sistem
ini lebih fokus kepada perancangan sosial seperti perancangan kemudahan awam dan
masyarakat,
kawasan-kawasan bermasalah seperti kes kecurian, ragut dan
sebagainya, maklumat-maklumat kawasan miskin, masalah-masalah penduduk dan
sebagainya. Cadangan jenis maklumat dan fungsi antara muka web GIS Sistem
Perancangan Komuniti adalah seperti dalam Jadual 5.8.
Jadual 5.8: Cadangan jenis maklumat dan fungsi antara muka web GIS Sistem
Perancangan Komuniti
Aplikasi
Sistem
Perancangan
Komuniti
Pengguna
Pengguna
Biasa
Pengguna
Pengurusan
Jenis Maklumat
Maklumat perancangan
sosial seperti:
- Maklumat penduduk
- Kawasan Masalah Sosial
dan Jenayah
- Maklumat penduduk
miskin
- Maklumat kemudahan
awam dan masyarakat
Cadangan Fungsi
- Browsing/Navigation
ringkas
- Carian data mengikut
kawasan/jalan/perkara
- Fungsi Markup/edit
(untuk membolehkan
penduduk memetakan
kawasan bermasalah atau
perlu perhatian pihak
berkuasa)
- Forum/ ruangan pendapat
( interaksi di antara
penduduk dan PBT)
-
-
5.3.4
Kemas kini data melalui
maklumat yang diberikan
penduduk
Forum ( interaksi dengan
penduduk)
Menentukan Reka Bentuk dan Keupayaan Teknologi Web GIS
Reka bentuk sistem web GIS secara asasnya terdiri daripada tiga bahagian
iaitu klien, sistem aplikasi, dan pelayan. Bahagian klien dan pelayan terbahagi
kepada tiga jenis, iaitu ringan, sederhana dan padat. Pelanggan atau Pelayan berat
131
bermaksud di bahagian tersebut, banyak fungsi diproses atau dijalankan. Klien atau
server ringan pula bermaksud, operasi yang dijalankan di bahagian tersebut adalah
sedikit dan tidak berat. Penentuan jenis klien dan server ini bergantung kepada
aplikasi dan fungsi yang disediakan untuk pengguna. Perkaitan di antara skala
pengguna dan keupayaan sistem ditunjukkan di dalam Jadual 5.9. Untuk laman web
ringkas seperti paparan peta interaktif awam, penggunaan thin-client adalah lebih
sesuai berbanding thick-client. Ini kerana, operasi yang dijalankan tidak banyak dan
tidak kompleks, membolehkan pelayan memproses operasi dengan cepat. Tetapi,
bagi peta interaktif yang mempunyai fungsi berat seperti analisis ringkas GIS
(buffer/custom query), sistem memerlukan thick-client untuk mempercepatkan proses
operasi dijalankan.
Jadual 5.9: Skala Pengguna dan Keupayaan Pelanggan – Pelayan Web GIS
Pengguna Biasa
Pengguna Mahir
Klien GIS
(Desktop GIS)
- Paparan Peta
- Map Browsing
- Spatial Query
- Analisis GIS
- Penghasilan
Peta
Klien
Ringan
Sederhana
Padat
Operasi di Klien
Paparan peta
- Paparan Peta
- Map Browsing
- Query Input
- Paparan Peta
- Map Browsing
- Spatial Query
Format data
dipindahkan
Raster
Raster/Vector
Vektor
Data Mentah
- Query execute
- Analisis GIS
- Penghasilan peta
- Analisis GIS
-Penghasilan peta
File serving
Sederhana
Ringan
Pelayan Web
Operasi di
Pelayan
Pelayan
- Map Browsing
- Spatial Query
- Analisis GIS
- Penghasilan peta
Berat
Pelayan akan bertindak sebagai pemberi data, dan klien akan menjalankan
semua operasi yang diminta. Kebiasaannya, thin-client akan memerlukan plug-in
atau perisian tambahan bagi memudahkan operasi berat dijalankan di atas pelayar
web klien. Sesetengah pelanggan menggunakan platform GIS mereka sendiri, yang
mempunyai perisian GIS. Tetapi, penentuan pelayan dan pelanggan adalah terpulang
kepada pembangun sistem untuk menentukannya, kerana terdapat kelebihan dan
kelemahannya.
132
5.3.5
Pemilihan Perisian Web GIS
Pemilihan perisian yang sesuai adalah perlu bagi membangunkan sistem yang
berkesan dan efisien dari segi kos. Kebanyakan perisian web GIS yang popular
adalah terdiri daripada perisian komersial. Perisian komersial mudah diperoleh di
pasaran dengan harga di antara US$5000 ke atas. Penggunaan perisian open-source
boleh membantu dalam menghasilkan sistem yang lebih murah. Tetapi ia melibatkan
penggunaan beberapa perisian atau source-code berbeza, untuk menghasilkan
sesebuah sistem, berbanding perisian komersial. Contoh gabungan perisian opensource yang boleh dibangunkan adalah PostGIS/PostgreSQL (pangkalan data),
MapServer (aplikasi pelayan peta internet) dengan aplikasi MapScript, dan
CartoWeb atau GeoTools untuk pelayar web. Dengan penggunaan source code dan
toolkits yang pelbagai, keupayaan web GIS berasaskan perisian open-source dapat
ditingkatkan, dan mungkin melebihi keupayaan web GIS perisian komersial. Namun,
ia memerlukan kemahiran yang tinggi. Organisasi terlibat perlu memilih perisian
yang bersesuaian, menepati keperluan kos dan keperluan sistem. Pada masa ini,
kebanyakan organisasi lebih suka menggunakan perisian ArcIMS daripada ESRI.
5.3.6
Ciri Antara Muka Pengguna Web GIS
Di antara ciri penting sistem ialah mesra pengguna, interaktif, Participatory
Friendly dan bersifat komunikasi dua hala, kerana ia berperanan sebagai mekanisme
menyampaikan maklumat, mekanisme menerima maklumat dan mekanisme untuk
berkongsi dan bertukar maklumat. Antara muka yang mesra pengguna adalah yang
mudah difahami oleh semua golongan pengguna yang mempunyai latar belakang
pendidikan yang berbeza. Cadangan antara muka perlulah mempunyai butang fungsi
yang mudah difahami dan memudahkan pengguna menggunakan sistem. Penggunaan
istilah teknikal dan profesional perlulah dielakkan untuk membolehkan oprang awam
memahami paparan data dengan lebih berkesan.
133
5.4
Rumusan
Garis panduan ini dicadangkan berdasarkan tinjauan yang dijalankan
terhadap penggunaan web GIS di kalangan pihak berkuasa perancangan. Cadangan
meliputi perkhidmatan dan fungsi web GIS, kumpulan pengguna dan keperluan
pengguna web GIS, aplikasi dan kandungan maklumat web GIS, reka bentuk dan
keupayaan teknologi web GIS, perisian web GIS dan ciri antara muka web GIS.
Garis panduan ini masih bersifat umum dan tidak terperinci. Diharap ia akan dapat
membantu dalam memandu arah pembangunan web GIS oleh pihak berkuasa
perancangan.
67
BAB 4
ANALISIS PEMAKAIAN WEB GIS
4.1
Pengenalan
Pelbagai jenis web GIS telah dibangunkan. Kajian di dalam Bab 3
menunjukkan penggunaan web GIS yang pelbagai, merangkumi pelbagai perkara
seperti sistem maklumat perancangan dan sistem penyertaan awam. Kandungan dan
jenis perkhidmatan yang disediakan saling berlainan mengikut keperluan tertentu.
Perbezaan yang nyata juga dapat dilihat di antara web GIS Malaysia dan Amerika
Syarikat. Sesetengah web GIS bersifat kompleks, dan sebahagian pula dibangunkan
dengan kandungan dan fungsi yang ringkas. Persoalannya, bagaimanakah kandungan
web GIS yang sebenar, dan mampu memberikan perkhidmatan yang berkesan
kepada pengguna? Sebagaimana yang dinyatakan sebelum ini, kajian ini dijalankan
bagi mengenal pasti kandungan serta tahap perkhidmatan web GIS yang sepatutnya
disediakan oleh pihak berkuasa perancangan kepada pengguna Kajian ini dijalankan
terhadap web GIS di kalangan PBT dan Negeri di Malaysia dan perbandingannya
dengan negara luar iaitu Amerika Syarikat.
68
4.2
Kaedah Kajian
Kaedah kajian yang dijalankan adalah kajian perbandingan laman Web GIS
yang digunakan oleh Pihak Berkuasa Perancangan Tempatan dan Negeri bagi
kawasan berkenaan. Analisis ini juga akan menggunakan kaedah perbandingan
matriks. Sampel kajian diambil melalui internet, dan analisis pemerhatian dan
perbandingan dijalankan terhadap web GIS tersebut. Perbandingan utama dijalankan
terhadap dua perkara iaitu:
4.2.1
Ciri-Ciri Web GIS
Kajian yang dijalankan melalui internet terhadap peta interaktif GIS yang
dibangunkan meliputi perkara-perkara seperti fungsi web GIS yang dibangunkan,
sumber maklumat atau data yang digunakan, perisian yang digunakan dalam
membangunkan sistem, aplikasi-aplikasi yang disediakan, dan jenis akses yang
dibenarkan. Perbandingan dibuat di antara setiap web GIS yang dinilai. Perkaraperkara yang dinilai adalah seperti berikut:
i)
Melihat fungsi penggunaan web GIS yang disediakan dan fokus pengguna
web GIS. Seperti yang dibincangkan di dalam Bab 2, Jadual 4.1
menyenaraikan di antara fungsi web GIS dan kumpulan fokus pengguna web
GIS. Kebiasaannya, fungsi web GIS ditentukan berdasarkan keperluan
kumpulan fokus pengguna. Ini kerana keperluan pengguna berlainan
mengikut kemahiran penggunaan, kehendak data yang hendak dicapai, dan
tahap pemahaman pengguna.
69
Jadual 4.1: Fungsi Web GIS dan Fokus Pengguna Web GIS
Fungsi Web GIS
Paparan Maklumat Am
ii)
•
Fokus Pengguna
Orang Awam
Pengagihan Maklumat Perancangan
•
•
•
Orang Awam
Stakeholders
Agensi Perancangan
Perkongsian Data
•
•
•
Agensi Perancangan
Stakeholders
Orang Awam
Interaksi/penyertaan Komuniti
•
Komuniti
Pengurusan perancangan
•
•
Pentadbir
Agensi Perancangan
Ciri antara muka sama ada ia mesra pengguna atau tidak. Antara muka yang
mesra pengguna mestilah mudah digunakan oleh semua peringkat atau tahap
pengguna, iaitu dari orang biasa, sehinggalah golongan profesional. Antara
muka yang mesra pengguna mestilah mengandungi fungsi-fungsi antara
muka yang mudah digunakan, dan menggunakan ikon-ikon yang senang
difahami. Penggunaannya perlu mudah dipelajari dalam masa yang singkat
dan menggunakan istilah-istilah yang difahami umum.
• Penggunaan
menu yang
mudah difahami
• Penggunaan ikon
fungsi yang
mudah difahami
• Paparan data
jelas dan
menggunakan
istilah yang
difahami umum
Rajah 4.1: Contoh paparan antara muka web GIS yang mesra pengguna
70
iii)
Grafik paparan web GIS, sama ada menarik atau tidak. Grafik yang menarik
akan berjaya menarik pengguna menggunakan web GIS tersebut. Contoh
paparan web GIS kurang menarik dan menarik ditunjukkan dalam Rajah: 4.1
dan Rajah 4.2.
• Penggunaan
warna yang
hambar
• Paparan peta
overview yang
kecil dan kurang
jelas
• Penggunaan
ikon yang biasa
dan ringkas
Sumber: http://ims.lincoln.ne.gov/website/nrgis/viewer.htm
Rajah 4.2: Contoh antara muka web GIS tidak menarik
• Penggunaan
warna yang
menarik
• Paparan peta
overview jelas
• Penggunaan ikon
dengan simbol
yang menarik
• Mempunyai grafik
paparan yang
unik, berbeza
dengan web GIS
yang lain
Rajah 4.3: Contoh antara muka web GIS menarik
71
Contoh grafik paparan web GIS yang menarik adalah ia menggunakan
ikon-ikon yang menarik untuk mewakili fungsi-fungsi antara muka web GIS,
menggunakan warna yang menarik, tetingkap paparan data yang tersusun,dan
mempunyai antara muka yang tidak rigid seperti antara muka program GIS
yang biasa.
iv)
Aksesibiliti, melihat sama ada laman web diberi akses secara terbuka atau
memerlukan login dan kata laluan. Sesetengah web GIS menyediakan dua
jenis akses, iaitu untuk orang awam dan untuk kumpulan pengguna tertentu.
Ini bertujuan menyediakan maklumat dan perkhidmatan berbeza untuk
kumpulan pengguna berbeza. Contoh web GIS berakses adalah seperti dalam
Rajah 4.4.
Paparan web GIS
tanpa akses login
Paparan web GIS
dengan akses login
Sumber: http://gis9.sukns.gov.my
Rajah 4.4: Contoh paparan web GIS tanpa login dan dengan login
72
v)
Perisian yang digunakan untuk membangunkan sistem, dan keserasiannya
web GIS di paparan klien. Sebagaimana yang dibincangkan dalam Bab 2,
terdapat pelbagai jenis perisian komersial dan perisian open-source yang
terdapat di pasaran seperti ArcIMS, GeoMedia, UMN Mapserver, dan
sebagainya. Penggunaan perisian dinilai berdasarkan perkara berikut:
•
Perisian web GIS yang digunakan untuk membangunkan web GIS, di
bahagian pelayan.
•
Perisian web GIS yang digunakan untuk membangunkan paparan antara
muka web GIS, di bahagian pengguna
•
Penggunaan atau keperluan web GIS untuk muat turun perisian tambahan
di bahagian pelayar web pengguna
vi)
Perincian Data, untuk melihat web GIS tersebut mengandungi data yang
terperinci, kompleks atau tidak. Web GIS yang kompleks mempengaruhi
prestasi paparan data di internet. Contoh paparan data terperinci atau tidak
adalah seperti di dalam Rajah 4.5 dan Rajah 4.6.
• Paparan data yang
sedikit dan ringkas
iaitu jumlah
penduduk
mengikut kawasan
sahaja
Sumber: http://cart.sandag.org/redi/
Rajah 4.5: Contoh paparan web GIS dengan data ringkas
73
• Paparan data
terperinci,
meliputi data lot
bangunan
• Mengandungi
banyak paparan
data
Sumber: http://regionalgis.co.la.ca.us
Rajah 4.6: Contoh paparan web GIS dengan paparan data terperinci
4.2.2
Tahap Perkhidmatan Web GIS.
Tahap perkhidmatan web GIS menunjukkan tahap interaktif dan informatif
sesebuah web GIS. Analisis ini melibatkan dua sub-analisis iaitu analisis tahap
interaktif melalui penilaian tahap fungsi, dan analisis tahap informatif melalui
penilaian tahap kandungan web GIS. Pemerhatian akan dijalankan terhadap
kandungan web GIS yang dipaparkan seperti maklumat untuk perancangan dan
sebagainya, dan juga fungsi-fungsi antara muka yang disediakan untuk pengguna
menggunakan web GIS tersebut. Analisis ini menggunakan pendekatan Cross
Tabular Matrix (CTM). Jadual 4.2 menunjukkan jadual CTM bagi Tahap Kandungan
web GIS dan Tahap Fungsi antara muka GIS. Berdasarkan jadual CTM, terdapat 16
peringkat tahap perkhidmatan yang bermula dari tahap paling rendah (A1)
sehinggalah kepada tahap perkhidmatan paling berkesan (D4). Pada tahap D4, tahap
kandungan paling tinggi iaitu boleh dianalisis atau dimuat turun bagi membolehkan
pengguna menggunakannya untuk tujuan perancangan.
74
Jadual 4.2: Matriks Perbandingan tahap kandungan dan fungsi antara muka/teknologi
paparan GIS.
Tahap Teknologi
Lebih interaktif
Lebih Infomatif
Tahap Kandungan
Isi Kandungan
(1) Fungsi GI
digital
ringkas/fungsi
melayar web
Fungsi/gis teknologi
(2) Peta
(3)
Interaktif
Interaktif
dengan
dengan
fungsi dan
fungsi
menu asas
standard
(4)
Interaktif
web-GIS
dengan
fungsi
canggih
(A) Maklumat am
A1
A2
A3
A4
(B) Maklumat
B1
B2
B3
B4
Perancangan Asas
(C) Maklumat
C1
C2
C3
C4
Perancangan Terperinci
(D) Maklumat boleh
dimuat turun, digunakan
untuk analisis tertentu,
D1
D2
D3
D4
menyokong kepada proses
perancangan.
Sumber : Ubah suai dari Mette Arleth et al., 2005 dan Zhon-Ren Peng, 2001.
Tahap Perkhidmatan web GIS
Informatif
Maklumat Membantu Proses Perancangan
Penyampaian Maklumat Interaktif
Sistem Sokongan Perancangan
Tahap fungsi web GIS untuk D4 pula adalah yang paling interaktif, dengan
keupayaan memanipulasi data yang tinggi.Daripada peringkat tahap ini, tahap-tahap
ini di ringkaskan kepada empat kategori perkhidmatan iaitu tahap informatif atau
penyampaian maklumat, tahap penyampaian maklumat interaktif, tahap penyampaian
maklumat yang membantu keputusan perancangan, dan terkahir sekali, tahap sistem
sokongan kepada keputusan perancangan. Huruf A, B, C dan D, mewakili tahap
kandungan web GIS manakala nombor 1, 2, 3, dan 4 mewakili tahap fungsi antara
muka GIS. Analisis bagi tahap kandungan web GIS dan tahap fungsi web GIS
dijelaskan seperti berikut:
a) Tahap kandungan web GIS
Tahap kandungan atau LOC (Level of content) bagi web GIS dinilai berdasarkan
perincian kandungan yang disampaikan, sama ada pada tahap pengagihan maklumat
75
sahaja, atau mencapai tahap membantu dalam proses membuat keputusan
perancangan. Bagi kajian ini, LOC ini dibahagikan kepada empat tahap iaitu:
•
Tahap A
Pada tahap ini, maklumat web GIS memaparkan informasi umum seperti
maklumat lokasi, maklumat pelancongan, maklumat kemudahan awam dan lainlain. Ia lebih berfungsi sebagai kios maklumat untuk menyediakan informasi
umum dan terkini kepada orang awam.
•
Tahap B
Pada tahap ini, maklumat yang dipaparkan mengandungi paparan maklumat
perancangan asas seperti guna tanah dan guna bangunan.
•
Tahap C
Web GIS pada tahap ini memaparkan maklumat yang boleh menyokong kepada
keputusan perancangan atau membantu penglibatan pelbagai pihak dalam proses
perancangan. Contohnya adalah seperti mempunyai maklumat sektoral
perancangan bandar, maklumat perundangan dan sebagainya
•
Tahap D
Kandungan maklumat pada tahap D adalah maklumat yang spesifik, yang boleh
boleh dimuat turun, atau diguna pakai dan digunakan untuk analisis, proses
perancangan, atau mewujudkan interaksi dua hala di antara agensi perancangan.
b) Tahap fungsi antara muka/teknologi web GIS
Berdasarkan kepada kajian melalui web. Fungsi-fungsi antara muka GIS
boleh dibahagikan kepada beberapa kategori utama (rujuk rajah Jadual 4.1). Paparan
fungsi berbeza-beza bagi setiap laman web. Dalam bahagian ini, fungsi web GIS
dibandingkan dan dibahagikan kepada empat tahap penggunaan fungsi ataupun Level
of Function (LOF).
76
•
Tahap 1
Peta Interaktif menggunakan format HTML dan PDF. Pada tahap ini, tidak ada
fungsi peta interaktif web GIS. Pengguna cuma boleh melayari web GIS tanpa
berinteraksi secara terus dengan peta tersebut.
•
Tahap 2
Fungsi paling asas digunakan di dalam peta interaktif web GIS yang dikenal pasti
adalah fungsi zoom in/out , pan/move, full map/full extent ,dan query data
attribute/identify (rujuk Rajah 4.7). Fungsi asas biasanya digunakan bagi web
GIS memaparkan maklumat umum dan ringkas.
Rajah 4.7: Contoh ikon fungsi web GIS asas
•
Tahap 3
Fungsi antara muka pada tahap 3 adalah fungsi yang lebih banyak seperti fungsi
pilihan dan ukuran. Ia mewujudkan lebih banyak interaksi di antara pengguna
dan maklumat peta. Contoh paparan menggunakan fungsi standard adalah seperti
di dalam Rajah 4.8.
• Menu Pilihan Data
• Menu Carian Data
• Menu Petunjuk
• Menu Cetak
• Fungsi Standard
Sumber: http://www.kwp.gov.my/Website/AGISwlk_HTML
Rajah 4.8: Contoh fungsi standard pada paparan antara muka web GIS
77
•
Tahap 4
Fungsi interaktif membolehkan komen, analisis ringkas, muat turun, membuat
carian kompleks Contoh fungsi dan menu ini adalah seperti mengedit secara
online, muat turun data, ataupun membuat bookmark untuk memudahkan
penggunaan di lain masa (rujuk Rajah 4.9 dan Rajah 4.10). Fungsi dan menu
interaktif ini membolehkan wujudnya komunikasi dua hala, dan interaksi yang
tinggi di antara pengguna dan maklumat web GIS, dan pengguna dengan pihak
pengurusan web GIS.
Rajah 4.9: Contoh ikon fungsi canggih seperti fungsi Markup (melukis, melabel,
menulis).
Membuat pilihan data
Membuat pilihan field
pangkalan data
Memilih operasi carian
seperti ‘=’,’+’, ‘<’.
Memberikan nilai yang
dikehendaki
Membuat carian
tambahan
Rajah 4.10: Contoh tetingkap menu carian pelbagai untuk membuat carian
78
4.3
Sampel Kajian
Untuk kajian ini, pengkaji mengambil sebanyak 25 sampel kes, iaitu 5 sampel
dari Malaysia dan 20 sampel dari negara Amerika Syarikat. Pilihan laman web
adalah dibuat ke atas laman web GIS di peringkat pihak berkuasa perancangan
negeri, wilayah dan Pihak Berkuasa Tempatan, yang berkaitan dengan perancangan
bandar.
4.3.1
Sampel Kajian di Malaysia
Penggunaan web GIS di kalangan Pihak Berkuasa Perancang Tempatan dan
Negeri masih lagi terhad. Keupayaan data GIS masih tidak digunakan sebaik
mungkin dalam membantu proses perancangan. Berdasarkan kajian yang dijalankan
(rujuk Bab 3) hanya terdapat empat PBT yang telah membangunkan peta interaktif
GIS di dalam web mereka. Namun daripada web GIS yang dikenal pasti, hanya 3
sahaja Peta interaktif PBT dapat dikaji di dalam kajian ini. Sampel kajian adalah
seperti yang disenaraikan dalam Jadual 4.3.
Jadual 4.3: Kajian kes di Malaysia
Laman Web Kajian Kes
Alamat Laman Web
Web GIS di Peringkat Negeri/Wilayah
Web AGISwlk (Wilayah Lembah Klang)
http://www.kwp.gov.my
Peta Interaktif PEGIS (Pulau Pinang)
http://pegismap.penang.gov.my
Web GIS9 (Negeri Sembilan)
http://gis9.sukns.gov.my
Web GIS di Peringkat Pihak Berkuasa Tempatan
Peta Interaktif DBKL
http://www.jpkb.dbkl.gov.my
Peta Interaktif Majlis Perbadanan Putrajaya
http://www.ppj.gov.my
79
Berikut adalah latar belakang sampel kajian yang dinilai.
i)
Aplikasi Web AGISwlk (Wilayah Lembah Klang)
Laman web AGISwlk, dibangunkan sebagai sebahagian daripada modul system
AGISwlk (Aplikasi GIS Wilayah Lembah Klang). Sistem AGISwlk merupakan
sistem sokongan perancangan di dalam merancang dan menilai polisi dan strategi
pembangunan, serta mengurus dan mengawal pembangunan di dalam kawasan
Lembah Klang. Aplikasi web ini menyediakan dua jenis paparan peta interaktif iaitu
Aplikasi Peta Interaktif Awam dan Modul Aplikasi Stakeholder.
ii)
PEGIS
PEGIS Map Browser adalah laman web peta interaktif Pulau Pinang. Sistem web
GIS ini dibangunkan untuk mengatasi beberapa isu yang dihadapi oleh Pusat PEGIS,
dalam meningkatkan penggunaan dan pemakaian pangkalan data PEGIS di kalangan
stakeholders, pemaju, dan orang awam. PEGIS Map Browser menyediakan dua jenis
akses pengguna iaitu akses biasa tanpa login, dan akses login untuk pengguna
berdaftar yang terdiri daripada pegawai agensi kerajaan dan pemaju yang terlibat
dalam pembangunan di Pulau Pinang.
iii)
GIS9 Online (Negeri Sembilan)
GIS9 Online merupakan sebahagian daripada GIS9 (Sistem Maklumat Geografi
Negeri Sembilan) yang dibangunkan oleh
Jabatan Perancang Bandar dan Desa
Negeri Sembilan (JPBDNS) untuk memantau pembangunan di Negeri Sembilan
berasaskan kepada keadaan semasa. Laman web ini disediakan untuk menyalurkan
maklumat berpangkalan data GIS9 secara intranet dan internet. Capaian maklumat
yang disediakan bertujuan untuk membantu melicinkan lagi kaedah pengurusan
pentadbiran bagi agensi-agensi kerajaan dan swasta di Negeri Sembilan, melalui
struktur perkongsian data yang seragam dan telus. GIS Online menyediakan tiga
jenis aplikasi web GIS, melalui tiga jenis akses, iaitu untuk pengguna umum tanpa
80
login, pengguna pentadbir di JPBDNS, dan pengguna dari jabatan-jabatan teknikal.
Web GIS ini dibangunkan menggunakan ArcIMS 9.0.
iv)
Peta Interaktif Dewan Bandaraya Kuala Lumpur (DBKL).
Peta Interaktif DBKL merupakan sebahagian daripada perkhidmatan yang disediakan
di dalam laman web Kiosk Maklumat Perancangan dan Pembangunan Dewan
Bandaraya Kuala Lumpur (DBKL). Laman web ini dibangunkan di bawah Jabatan
Perancang dan Kawalan Bangunan DBKL sebagai sebahagian daripada modul Kiosk
Maklumat Perancangan bagi Sistem Kawalan Perancangan DBKL, ataupun SKP.
Paparan peta interaktif ini meliputi seluruh kawasan Wilayah Persekutuan Kuala
Lumpur. Tujuan Peta Interaktif ini dibangunkan adalah untuk memaparkan
maklumat spatial dan maklumat perancangan kepada orang awam. Selain itu,
aplikasi Peta Interaktif ini diharap dapat menggalakkan dan meningkatkan
penglibatan orang awam dalam proses perancangan dan pembangunan. Aplikasi Peta
Interaktif yang disediakan adalah untuk paparan umum sahaja.
v)
Peta Interaktif Perbadanan Putrajaya
Peta interaktif Putrajaya adalah salah satu daripada perkhidmatan web yang
disediakan untuk menyampaikan maklumat am tentang Putrajaya kepada umum. Peta
Interaktif yang boleh diakses daripada laman web rasmi Majlis Perbadanan Putrajaya
adalah ringkas dan tidak mengandungi maklumat spatial yang terperinci. Sebaliknya,
paparan maklumat khususnya kemudahan awam cuma diwakili oleh simbol-simbol
tertentu. Laman web ini diselenggarakan oleh unit teknologi maklumat Majlis
Perbadanan Putrajaya.
81
4.3.2
Sampel Kajian di Amerika Syarikat
Pemakaian web GIS di kalangan Pihak Berkuasa Perancang di Amerika
Syarikat adalah amat memberangsangkan berbanding Malaysia. 25 sampel web GIS
diambil melalui kaji selidik yang dijalankan melalui internet. Sampel laman web
adalah seperti yang disenaraikan di dalam Jadual 4.4.
Jadual 4.4: Sampel Kajian dari Amerika Syarikat
Bil
Laman Web Kajian Kes
Alamat Laman Web
Web GIS di Peringkat Negeri/Wilayah
1.
MassGIS (Negeri)
http://www.mass.gov/mgis/mapping.htm
2.
SANDAG (Wilayah)
http://cart.sandag.org/redi/
3.
Martha’ Vinyard (Wilayah)
http://www.cit-e.net/mvgis/index1.htm
4.
GIS-NET, Department of Regional
Planning, Los Angeles.
http://regionalgis.co.la.ca.us
5.
I-Map, Hawai Statewide GIS
http://www.hawaii.gov/dbedt/gis/
6.
MARIS Missisipi Automated Resource
Infomation System (Negeri)
http://imf.gFeocortex.net/latgeoimf/imf.jsp?site=
maris
Web GIS di Peringkat Pihak Berkuasa Tempatan
1.
2.
City Of Lincoln, Nebraska
http://ims.lincoln.ne.gov/website/nrgis/viewer.htm
Town of Amherst,
http://gis.amherstma.gov/public/Viewer.aspx
3.
ZIMAS, City of Los Angeles
http://zimas.lacity.org/search.asp
4.
Fulton County, Atlanta
http://ww2.co.fulton.ga.us/#
5.
City of Fairfield, Ohio
http://www.fairfield-city.org/planning/map.ctm
6.
Honolulu County, Hawai
http://gis.hicentral.com
7.
PlanNet – Maricopa County
http://planning.maricopa.gov
8.
Town of Fishers
http://www.fishers.in.us
9.
Gila County, Arizona
http://www.co.gila.az.us
Milwaukee (Map Milwaukee dan
http://gis.milwaukee.gov/website/mm1
COMPASS Milwaukee)
http://compass.milwaukee.gov
10.
11. DevWeb, Austin
12. Town of Orchard Park, New York
13. City of Greensboro, North Carolina
14. City of Huntsville, Alabama
http://coagis1.ci.austin.tx.us/website/COAViewer_d
ev/viewer.htm
http://www.orchardparkny.org
http://greensboro-nc/Departments/MIS/gis/
WebMapping.htm
http://gismaps.hsvcity.com
82
Latar belakang sampel kajian adalah seperti berikut:
i)
MassGIS (Negeri)
MassGIS merupakan satu agensi peringkat negeri, yang menguruskan maklumat
geografi dan alam sekitar di negeri Massachusetts. Agensi ini berperanan
mengumpul, menyimpan dan mengagihkan data kepada semua stakeholders dalam
negeri tersebut. Dalam laman web ini, MassGIS menyediakan 30 aplikasi peta
interaktif yang menyediakan akses kepada pelbagai maklumat dalam bentuk spatial.
OLIVER (On-Line Data Viewer), merupakan peta interaktif web GIS yang berfungsi
untuk memaparkan dan mengagihkan data GIS kepada pengguna. Dua puluh
sembilan aplikasi lain adalah di bawah kategori aplikasi Browser-based mapping
yang memaparkan satu-satu maklumat tertentu, contohnya seperti maklumat bilangan
populasi mengikut kawasan.. Separuh darinya merupakan paparan maklumat
perancangan seperti guna tanah dan gambar satelit.
ii)
SANDAG (San Diego Regional Planning Agency)
SANDAG adalah kiosk maklumat perancangan bagi Agensi Perancangan Wilayah
San Diego. Berperanan sebagai menyampaikan maklumat perancangan di wilayah
tersebut, salah satu daripada perkhidmatan yang disediakan adalah paparan
maklumat perancangan dan pembangunan dalam bentuk web GIS. Agensi ini
menyediakan tujuh jenis paparan peta interaktif. Data GIS diselenggarakan secara
bersama diantara agensi-agensi terlibat dalam Wilayah San Diego. REDI merupakan
paparan Peta Interaktif utama laman web ini. Paparan peta interaktif lain merupakan
paparan ringkas yang memaparakan fungsi-fungsi tertentu sahaja.
iii)
Martha’ Vinyard (Wilayah)
Sebagai agensi perancangan wilayah, Martha’s Vinyard Commision berperanan
dalam menguruskan pembangunan bagi enam bandar di dalam kawasan daerah
Duke, Massasuschets. VIM, atau Vinyard Interactive map, dibangunkan bertujuan
83
membolehkan pengguna dan mendapatkan maklumat spatial secara interaktif dengan
mudah melalui laman web. Selain mendapatkan maklumat melalui VIM, data GIS
digital juga boleh dibeli dan dimuat turun melalui Commision’s GIS digital library.
iv)
GIS-NET, Los Angeles County (Department of Regional Planning)
GIS-NET, peta interaktif web-GIS yang diselenggarakan dibawah Jabatan
Perancangan Wilayah, Daerah Los Angeles. Peta Interaktif awam ini disediakan
untuk orang awam melihat data-data spatial seperti polisi gunatanah, zon gunatanah,
kontur dan sebagainya.
v)
I-Map, Hawai Statewide GIS
I-Map Hawaii, adalah peta interaktif ringkas, yang disediakan untuk penduduk di
negeri tersebut melihat data-data GIS dan menghasilkan peta sendiri melalui pelayar
web sahaja. Aplikasi ini sentiasa di kemaskini dari masa ke masa oleh The Office of
Planning bagi Negeri Hawaii. Perkhidmatan peta interaktif ini merupakan sebahagian
daripada program GIS negeri tersebut, bagi mencapai matlamat program untuk
meningkatkan keberkesanan kerajaan dalam membuat keputusan. Program GIS
negeri ini juga bertujuan untuk menggalakkan penggunaan teknologi GIS di
kalangan agensi kerajaan di Negeri Hawaii. Selain menyediakan perkhidmatan peta
interaktif, laman web GIS negeri ini juga menyediakan perkhidmatan memuat turun
data GIS secara terus, dan boleh dilihat melalui perisian data viewer atau perisian
GIS lain.
vi)
MARIS Interactive Map Server, Missisipi Automated Resource
Infomation System (Negeri)
MARIS atau Missisipi Automated Resource Infomation System adalah laman web
pusat bagi maklumat GIS Negeri Mississippi. Matlamat laman web ini adalah
sebagai mekanisma bagi menguruskan, menyediakan dan menggunakan sumber
84
maklumat GIS secara sistematik. Selain itu ia bertujuan untuk menggalakkan
penggunaan dan pengagihan data GIS yang seragam dan sesuai di dalam kerajaan
negeri. MARIS Interactive Map Server merupakan sebahagian daripada aplikasi
laman web ini. Intercative Map Server ini mengandungi koleksi 75 lapisan data
Mississippi.
vii)
City Of Lincoln, Nebraska
Interlinc Online Services yang disediakan dalam laman web City of Lincoln,
Nebraska merangkumi perkhidmatan peta interaktif GIS yang disediakan secara
terbuka untuk kemudahan populasi bandar tersebut yang berjumlah 236,146 orang.
Terdapat jenis tujuh peta interaktif yang disediakan secara berasingan untuk
perancangan iaitu carian jalan, zon guna tanah, peta interaktif permit khas, kawasan
banjir, presint pengundian dan pelan komprehensif. Walaupun paparan berasingan,
antara muka web GIS adalah serupa. Paparan peta web GIS ini merangkumi kawasan
City of Lincoln seluas 82.75 batu persegi, dan diselenggarakan oleh Jabatan
Perancang pihak berkuasa bandar tersebut.
viii)
Peta Interaktif Town of Armhest, Massasuchets
Di bandar Amherst, Peta Interaktif dibangunkan untuk membolehkan penduduk
bandar berkenaan melihat maklumat harta tanah di kawasan tersebut. Peta interaktif
untuk diakses oleh pihak pengurusan juga dibangunkan untuk membolehkan
maklumat harta tanah, zon guna tanah, dan maklumat perancangan diakses untuk
kegunaan pengurusan PBT tersebut. Kelebihan web GIS ini adalah, ia menyediakan
fungsi untuk komuniti memberi pendapat atau komen, terus ke atas paparan peta,
melalui fungsi Markup. Secara tidak langsung, ia membolehkan penduduk
berinteraksi dengan PBT melalui platfom web GIS yang mudah diakses melalui
internet.
85
ix)
ZIMAS (Zoning Infomation and Map Access System), City of Los
Angeles.
ZIMAS merupakan peta interaktif bagi sistem maklumat zon dan peta
bagi
Bandaraya Los Angelas. Peta web GIS ini merupakan alat komprehensif untuk
menyokong proses membuat keputusan. Ia boleh diakses oleh agensi-agensi
perancangan dan orang awam dengan mudah dan cepat. Web GIS ini di
selenggarakan oleh Department of City Planning, City of Los Angeles dan
merangkumi 35 kawasan perancangan komuniti. Ia bemula sebagai projek cubaan
pada tahun 1999.
x)
Fulton County, Georgia
Teradapat 6 peta interaktif yang disediakan oleh Fulton County, Georgia. Peta
interaktif ini merangkumi zon guna tanah, perancangan pengangkutan, kawasan
badan air dan kawasan banjir, peta umum, annexation hystory dan presint
pengundian.Web GIS ini diselenggarakan oleh bahagian GIS.
xi)
City of Fairfield, Ohio
Peta interaktif bandar Fairfield dibangunkan dan diselenggarakan oleh Development
Services Department. Paparan data merangkumi seluruh kawasan bandar ini iaitu
seluas 20.5 batu persegi. Fokus pengguna web GIS adalah komuniti bandar tersebut
seramai 42,097 penduduk. Perkhidmatan web GIS bertujuan memudahkan penduduk
mendapatkan maklumat GIS terutamanya maklumat kawasan tersebut seperti
kawasan banjir dan zon guna tanah.
xii)
City and County of Honolulu, Hawai (Department of Planning and
Permitting)
86
Peta interaktif laman web HOLIS, terletak dibawah pengurusan Jabatan Perancangan
dan permit, City and County of Honolulu, Hawaii. Peta interaktif adalah sebahagian
daripada HoLIS (Honolulu Land Infomation System), yang dibangunkan bertujuan
membolehkan orang awam mengakses maklumat GIS seperti zon guna tanah,
sempadan harta tanah dan sebagainya. Matlamat Jabatan ini adalah untuk
meningkatkan akses kepada lebih banyak maklumat spatial dengan lebih mudah.
xiii)
PlanNet – Maricopa County
PlanNet adalah peta interaktif web GIS yang dibangunkan untuk Maricopa County,
di bawah penyelenggaraan Maricopa Planning and Development Department, dan
jabatan jabatan lain daerah ini. Web GIS ini disediakan untuk menyampaikan
maklumat GIS kepada agensi-agensi kerajaan dan penduduk daerah Maricopa yang
berjumlah 3,200,00 orang.. Paparan data merangkumi seluruh kawasan daerah ini,
seluas 9,226 batu persegi.
xiv)
Town of Fishers
Web GIS bandar ini dibangunkan bertujuan untuk menyediakan akses kepada
penduduknya yang seramai 59,931 penduduk, secara online, terhadap maklumat GIS
bandar tersebut. Terdapat tiga jenis paparan web GIS iaitu peta umum, peta guna
tanah dan peta kawasan banjir. Ia diselenggarakan oleh Jabatan GIS.
xv)
Gila County, Arizona
Peta interaktif Gila County Arizona menyediakan maklumat spatial daerah tersebut.
Kandungan peta interaktif ini meliputi maklumat guna tanah, maklumat statistik,
maklumat sistem jalan raya, maklumat sempada presint.
87
xvi)
Milwaukee (Map Milwaukee dan COMPASS Milwaukee)
City of Milwaukee menyediakan dua jenis perkhidmatan web GIS iaiatu Map
Milwaukee dan COMPASS Milwaukee. Map Milwaukee menyediakan maklumat
spatial untuk diakses melalui internet. COMPASS Milwaukee pula lebih tertumpu
pada maklumat untuk komuniti seperti maklumat populasi, sosial, dan maklumat
kawasan jenayah. COMPASS yang mula dibangunkan pada tahun 2001,
dibangunkan bertujuan menggalakkan penduduk berinteraksi dengan pihak berkuasa
dan membantu dalam merancang kawasan bandar yang selamat. Paparan data
merangkumi kawasan seluas 96.1 batu persegi. Fokus pengguna web GIS ini adalah
agensi perancangan dan juga penduduk bandar tersebut yang berjumlah 554,965
orang.
xvii)
DevWeb, Austin
DevWeb merupakan Peta interaktif GIS bagi bandar Austin yang diselenggarakan
oleh Development Department. Ia menyediakan paparan tujuh paparan data iaitu
COA Viewer, peparitan, pusat bandar, kawasan jenayah, kawasasn tadahan air, dan
kawasan banjir. Paparan ini boleh dipilih dengan mudah melalui menu pilihan
paparan yang disediakan.
xviii) Town of Orchard Park, New York
Cartoweb Application adalah peta interaktif Town of Orchard Park. Web GIS ini
merupakan salah satu web GIS yang menggunakan gabungan perisian open-source.
xix)
City of Greensboro, North Carolina
Terdapat empat peta interaktif yang disediakan dalam laman web bandar Greensboro.
Tetapi, web GIS utama yang disediakan ialah Greensboro Casual City Viewer. Ia
mengandungi maklumat statistik, zon guna tanah, kawasan kejiran, statistik, kawasan
88
bersejarah, dan kemudahan awam. Web GIS ini diselenggarakan oleh Department of
Management Infomation Systems, City of Greensboro.
xx)
City of Huntsville, Alabama
Peta interaktif City of Huntsville menyediakan akses kepada maklumat bandar
tersebut seperti maklumat guna tanah, maklumat rekreasi, dan pelbagai lagi. Seperti
web GIS lain, ia menyediakan fungsi carian mudah untuk pengguna mencapai
maklumat. Paparan data merangkumi kawasan seluas 174.43 batu persegi, dengan
populasi penduduk seramai 158,216 orang.
4.3.3
Analisis Web GIS
Analisis dibincangkan di dalam dua bahagian iaitu analisis sampel kajian di
Malaysia, dan analisis sampel kajian di Amerika Syarikat.
4.3.3.1 Analisis Sampel Kajian Malaysia
i)
Analisis Penggunaan Web GIS
Daripada kajian yang dijalankan, didapati penggunaan web GIS di kalangan
sampel kajian di Malaysia terbahagi kepada empat jenis penggunaan. Pecahan
penggunaan web GIS adalah seperti yang ditunjukkan di dalam Jadual 4.5: Fungsi.
Sebagaimana yang ditunjukkan di dalam Jadual 4.5: Fungsi, dua daripada sampel
web GIS berfungsi untuk mengagihkan maklumat perancangan, manakala yang lain
89
setiap satunya di bawah fungsi paparan maklumat am, perkongsian data dan
pengurusan perancangan.
Jadual 4.5: Fungsi Penggunaan Web GIS
Penggunaan Web GIS
Web GIS
Paparan Maklumat Am
Peta Interaktif Putrajaya
Pengagihan Maklumat kawasan/
Perancangan
-Peta Interaktif DBKL
-PEGIS
Perkongsian Data
-AGISwlk
Pengurusan perancangan
-Pentadbir
-Agensi Perancangan
Setiap web GIS Negeri/Wilayah mempunyai dua aplikasi utama Web GIS
iaitu umum dan untuk stakeholders atau pentadbir. Setiap aplikasi mempunyai fungsi
paparan dan kandungan data berbeza mengikut keperluan pengguna. AGISwlk
mempunyai paparan data dan fungsi berbeza untuk pengguna berbeza. Kedua-dua
web GIS mempunyai satu aplikasi sahaja.
Jadual 4.6: Aplikasi Web GIS yang dibangunkan
Web-GIS
Web GIS di Peringkat Negeri/Wilayah
Web AGISwlk (Kawasan Wilayah Lembah
Klang)
Aplikasi Yang Disediakan
i. Aplikasi Awam
- ILA (Integrated Landuse
Assesment)
- 8 aplikasi Sektoral
i. Aplikasi Stakeholder (kongsi data)
- PBT
- Agensi Kerajaan
Peta Interaktif PEGIS (Pulau Pinang)
i. Peta Interaktif Awam
ii. Aplikasi Stakeholder
Web GIS9 (Negeri Sembilan)
i. Peta Interaktif Awam
ii. Aplikasi Teknikal dan Pentadbir
Web GIS di Peringkat Pihak Berkuasa Tempatan
Peta Interaktif DBKL
Peta Interaktif Awam
Peta Interaktif Majlis Perbadanan Putrajaya
Peta Informasi
90
ii)
Analisis Ciri-Ciri Web GIS
Kajian terhadap ciri-ciri web GIS terbahagi kepada tujuh bahagian. Web GIS
bagi AGISwlk, GIS9 dan PEGIS dibahagikan kepada dua jenis kerana setiap web
GIS ini mempunyai dua jenis paparan peta interaktif. Jadual 4.7 menunjukkan
penemuan analisis ciri web GIS di Malaysia bagi ciri antara muka pengguna, grafik,
aksesibiliti, paparan peta serta fungsi dan menu web GIS.
Jadual 4.7: Analisis Ciri Web GIS Kajian Kes Malaysia
WebGIS
Negeri/Wilayah
AGISwlk
PEGIS
PBT
GIS9
Perbadanan
●
●
●
1)Ciri Antara muka
Mesra pengguna
●
●
Kurang Mesra Pengguna
●
●
●
Tidak Mesra Pengguna
2)Grafik
Menarik
●
●
Sederhana
●
Rigid
●
●
●
3) Aksesibiliti
Akses biasa
●
Akses login
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
4) Paparan Peta
Terperinci
●
Tidak terperinci
●
●
●
●
5) Fungsi dan Menu
Fungsi/menu terperinci
Fungsi/menu biasa
Fungsi/Menu ringkas
●
●
●
●
●
●
●
●
Putrajaya
DBKL
●
Stakeholder
●
Peta Interaktif
Awam
Peta Interaktif
Stakeholders
Peta Interaktif
Awam
Stakeholder
Peta Interaktif
Aplikasi Modul
Awam
Peta Interaktif
Ciri Web GIS
91
Melalui kajian yang dijalankan, ciri-ciri web GIS dibincangkan seperti
berikut:
a) Ciri Antara Muka Web GIS
Ciri antara muka pengguna melihat kepada tahap mesra pengguna web GIS. Rajah
4.11 menunjukkan penemuan analisis ciri antara muka web GIS di Malaysia. Empat
daripada enam paparan web GIS peringkat negeri dan wilayah dan dua web GIS di
peringkat PBT mempunyai antara muka yang mesra pengguna. Web GIS PEGIS pula
dikategorikan sebagai kurang mesra pengguna kerana tidak semua fungsi web GIS di
paparkan pada antara muka. Seperti web GIS lain yang menggunakan perisian
MapGuide, beberapa fungsi pada web GIS ini cuma terpapar apabila pengguna klik
pada butang tetikus sebelah kanan.
7
6
5
Bil.
4
PBT
3
Negeri/Wilayah
2
1
0
Mesra pengguna
Kurang Mesra
Pengguna
Rajah 4.11: Ciri Mesra Pengguna Web GIS Malaysia
b) Grafik Antara Muka Web GIS
Penemuan analisis grafik antara muka web GIS Malaysia di tunjukkan dalam Rajah
4.12. Berdasarkan penemuan ini, 3 daripada 6 paparan Web GIS negeri mempunyai
grafik yang menarik, manakala dua paparan peta interaktif web GIS PEGIS
92
mempunyai paparan grafik tidak menarik dan kelihatan rigid seperti perisian GIS
biasa (rujuk Rajah 4.13).
7
6
5
Bil.
4
PBT
3
Negeri/Wilayah
2
1
0
Menarik
S ederhana
Rigid
Rajah 4.12: Grafik Antara Muka Web GIS Malaysia
Rajah 4.13: Paparan PEGIS kelihatan rigid dan tidak menarik
93
c) Aksesibiliti Web GIS
Aksesibiliti melihat kepada dua jenis akses kepada web GIS iaitu akses terbuka dan
akses login. Berdasarkan penemuan yang ditunjukkan di dalam Rajah 4.14, ketigatiga web GIS negeri dan wilayah mempunyai dua jenis akses iaitu akses terbuka
untuk orang awam, dan akses login untuk pentadbir dan stakeholder.
7
6
5
Bil.
4
PBT
3
Negeri/Wilayah
2
1
0
Akses biasa
Akses login
Rajah 4.14: Ciri Aksesibiliti Web GIS
Manakala, bagi paparan web GIS DBKL dan Putrajaya, kedua-dua web GIS ini
sekadar berfungsi sebagai kiosk maklumat kepada orang awam. Kedua-duanya
mempunyai akses terbuka kepada maklumat yang dipaparkan.
d) Perincian Paparan Peta Web GIS
Perincian paparan data dinilai berdasarkan perincian data yang dipaparkan. Daripada
Rajah 4.15, didapati bahawa 4 daripada 6 web GIS mempunyai paparan data
terperinci, manakala web GIS Putrajaya mempunyai paparan yang ringkas, diwakili
oleh simbol-simbol tertentu seperti simbol bangunan kerajaan, simbol bangunan
kemudahan awam dan sebagainya (rujuk Rajah 4.15).
94
7
6
5
Bil.
4
PBT
3
Negeri/Wilayah
2
1
0
Terperinci
Tidak terperinci
Rajah 4.15: Perincian Data Web GIS Malaysia
Maklumat spatial
diwakili simbol
bangunan.
Paparan data tidak
spesifik dan
terperinci.hingga
ke lot bangunan
Rajah 4.16: Paparan Data web GIS Putrajaya
e) Fungsi dan Menu Web GIS
Fungsi terperinci terdapat pada 2 paparan web GIS untuk stakeholders, iaitu
AGISwlk dan GIS9. Tiga lagi paparan mempunyai fungsi dan menu standard,
manakala paparan web GIS awam GIS9 dan web GIS Putrajaya mempunyai fungsi
ringkas sahaja.
95
5
4
3
Bil.
PBT
2
Negeri/Wilayah
1
0
Fungsi/menu
terperinci
Fungsi/menu
biasa
Fungsi/Menu
ringkas
Rajah 4.17: Penggunaan Fungsi dan Menu Antara Muka Web GIS Malaysia
iii)
Analisis Penggunaan Perisian Web GIS
Analisis penggunaan perisian untuk web GIS dibincangkan seperti dalam
Jadual 4.8.
Jadual 4. 8 : Perisian Web Yang Digunakan
PBT
DBKL
Perbadanan
Putrajaya
Peta Interaktif
Stakeholders
Peta Interaktif
Awam
GIS9
Peta Interaktif
Stakeholders
PEGIS
Peta Interaktif
Awam
Aplikasi Modul
Stakeholders
Peta Interaktif
Awam
Negeri/Wilayah
AGISwlk
Perisian Web
ArcIMS Suite
Mapguide
(Autodesk)
ArcIMS Suite
ArcIMS
ArcIMS
Anataramuka
Pengguna
ArcIMS
HTML
Viewer
ArcIMS
Java
Viewer
Mapguide,
Autodesk
ArcIMS
ArcIMS
ArcIMS
Komponon
Tambahan perlu
dimuat turun
-
-
-
-
-
Kesesuaian
Pelayar
semua
semua
- MapGuide
Viewer
- ActiveX
Control
Internet
Explorer
Semua
Semua
Semua
96
Kajian mendapati, perisian daripada ESRI merupakan perisian yang paling
banyak digunakan di Malaysia. Hanya peta interaktif PEGIS sahaja yang
menggunakan MapGuide daripada Autodesk. Pemilihan produk ini kebiasaannya
dipengaruhi oleh format data yang digunakan oleh kebanyakan agensi, dan dari segi
keberkesanannya dalam menghasilkan web GIS yang mudah difahami dan mesra
pengguna. Berdasarkan keadaan semasa, banyak data disediakan dalam format ESRI.
Ini menyebabkan secara tidak langsung, kebanyakan web GIS yang dibangunkan
juga menggunakan perisian daripada ESRI untuk memudahkan pemprosesan data.
iv)
Analisis Tahap Perkhidmatan web GIS
Analisis tahap perkhidmatan web GIS dibincangkan seperti di dalam Jadual
4.9. Kajian terhadap tahap perkhidmatan web GIS di Malaysia menunjukkan dua
daripada web GIS Malaysia yang dinilai berada pada tahap perkhidmatan B3, dua
lagi pada tahap C3, manakala empat lagi web GIS masing-masing berada pada tahap
A2, B2, C4, dan D4.
Jadual 4.9: Analisis Perkhidmatan Web GIS
Tahap Fungsi
Paparan Peta
1)Pelayar Web
(PDF/HTML)
2)Fungsi Asas
3)Fungsi Interaktif
4)Fungsi Canggih
(edit, komunikasi 2
hala, analisis)
Kandungan
A) Maklumat am
B) Maklumat
Perancangan Asas
C) Maklumat
Perancangan
Terperinci
D)Maklumat boleh
dianalisis/ dimuat
turun
Tahap
Negeri/Wilayah
AGISwlk
PEGIS
GIS9
U
U
S
U
S
/
/
PBT
DBKL
S
/
/
Perbadanan
Putrajaya
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
C4
D4
B3
C3
B2
C3
B3
* U = Peta Interaktif Umum * S = Peta Interaktif Stakeholder
A2
97
Tahap perkhidmatan web GIS Putrajaya berada di tahap paling rendah (A2)
daripada semua laman web GIS Malaysia. Web GIS ini mempunyai tahap kandungan
maklumat yang rendah iaitu pada tahap A. Maklumat yang dipaparkan hanya
berbentuk paparan maklumat am. Paparan data juga kelihatan tidak tepat dan
sebahagian data diwakili simbol bangunan. Web GIS untuk paparan akses terhad
AGISwlk (agensi kerajaan dan PBT) pula terletak pada tahap perkhidmatan D4
(rujuk Rajah 4.18).
Tahap Perkhidmatan Web GIS Malaysia
Negeri/Wilayah
5
PBT
Bilangan
4
3
2
1
0
A1
A2
A3
A4
B1
B2
B3
B4
C1
C2
C3
C4
D1
D2
D3
D4
Tahap Web GIS
Rajah 4.18: Tahap Perkhidmatan web GIS PBT dan Negeri di Malaysia
4.3.3.2 Analisis Kajian Kes Amerika Syarikat
i)
Analisis Penggunaan Web GIS
Seperti yang ditunjukkan dalam rajah 4.20, pecahan jenis penggunaan web GIS
terbahagi kepada tiga jenis iaitu perkongsian data, penyertaan komuniti dan
pengagihan maklumat. Daripada keseluruhan sampel 84% menggunakan web GIS
untuk pengagihan maklumat kepada orang awam, berbanding cuma 8% sahaja web
98
GIS yang dibangunkan untuk tujuan perkongsian data. 9% lagi berfungsi sebagai
platform untuk penyertaan awam (rujuk Rajah 4.19)
Perkongsian
Data
8%
Penyertaan/
Interaksi
komuniti
9%
Pengagihan
Maklumat
Perancangan
84%
Rajah 4.19: Pecahan peratus penggunaan Web GIS di Amerika Syarikat
Orang Awam membuat
komen di atas paparan
peta menggunakan
Sumber: http://gis.amherstma.gov/public/Viewer.aspx
Rajah 4.20: Web GIS untuk interaksi komuniti
99
Secara keseluruhannya, web GIS di Amerika Syarikat lebih fokus kepada pengagihan
maklumat perancangan dan maklumat pihak berkuasa perancangan secara terbuka
kepada orang awam. Aplikasi-aplikasi yang dibangunkan bagi mencapai fungsi
setiap web GIS tersebut disenaraikan dalam Jadual 4.10.
Jadual 4. 10: Aplikasi Web GIS di Amerika Syarikat
Laman Web Kajian Kes
Aplikasi Web GIS
Web GIS di Peringkat Negeri/Wilayah
1.
MassGIS (Negeri)
2.
SANDAG (Regional)
- Mempunyai 29 Aplikasi web GIS dan Map
browsing
Mempunyai 5 Aplikasi Web GIS
3.
Martha’ Vinyard (Regional)
- Peta Interaktif
4.
- Peta Interaktif
5.
GIS-NET, Department of Regional
Planning, Los Angeles.
I-Map, Hawai Statewide GIS
- Peta Interaktif
6.
MARIS Missisipi Automated Resource
- Peta interaktif GIS Negeri
Infomation System (Negeri)
Web GIS di Peringkat Pihak Berkuasa Tempatan
1.
City Of Lincoln, Nebraska
- 7 Peta interaktif perancangan
2.
Town of Amherst,
3.
ZIMAS, City of Los Angeles
- Peta Interaktif Awam
- Peta Interaktif Admin
- Peta Interaktif Awam
4.
Fulton County, Indiana
- 5 Aplikasi Web GIS
5.
City of Fairfield, Ohio
- Peta Interaktif
6.
Honolulu County, Hawai
- Peta Interaktif
7.
PlanNet – Maricopa County
- Peta Interaktif
8.
Town of Fishers
- 3 Peta Interaktif
9.
Gila County, Arizona
- Peta Interaktif
10.
11.
Milwaukee (Map Milwaukee dan
COMPASS Milwaukee)
DevWeb, Austin
- Peta Interaktif umum
- Peta Interaktif Perancangan Komuniti
- 7 Aplikasi Peta Interaktif
12.
Town of Orchard Park, New York
- 3 Peta Interaktif
13.
City of Greensboro, North Carolina
- Peta Interaktif
14.
City of Huntsville, Alabama
- Peta Interaktif
ii)
Analisis Ciri-Ciri Web GIS
Kajian terhadap ciri-ciri web GIS di peringkat PBT dan Negeri/Wilayah di
Amerika Syarikat ditunjukkan seperti di dalam Jadual 4.11.
100
Jadual 4. 11: Analisis Ciri-Ciri Web GIS
Fungsi/menu canggih
Fungsi/menu biasa
Fungsi/Menu ringkas
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
24
■
■
15
1
■
13
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
6
1
■
6
■
■
■
Bil
City of Huntsville
■
23
City of Greensboro
■
22
Town of Orchard Park,
New York
■
Gila County
Town of Fishers
■
21
■
3
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
15
1
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
16
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
7
10
■
■
■
■
■
■
■
■
■
2
■
■
3
3
1
■
20
DevWeb (Austin)
■
■
■
19
COMPASS Milwaukee
■
■
■
18
Map Milwaukee
■
■
7
1
PlanNet, Maricopa
■
Holis, Honolulu Land
Information System
■
17
City of Fairfield
■
16
Fulton County
■
15
ZIMAS
MARIS
■
14
Administrator Login, Town
of Amherst
VIM (Martha’s Vinyard
Intractive map)
■
Peringkat PBT/Daerah
9
10 11 12 13
Public Map Viewer, Town
of Amherst
I-Map, Hawai Statewide
■
■
Bil
City of Lincoln
Gisnet – L.A. County
8
SANDAG Map browsing
application
7
REDI - SANDAG
Ciri Web GIS
1)Ciri Antara muka
Mesra pengguna
Kurang Mesra Peangguna
Tidak Mesra Pengguna
2)Grafik
Menarik
Sederhana
Rigid/ tidak menarik
3) Aksesibiliti
Terbuka
Login
4) Paparan Peta
Terperinci (sehingga data lot
tanah)
Tidak terperinci
5) Fungsi dan Menu
6
MassGIS Map Browsing
application
OLIVER - MassGIS
Peringkat Negeri/Wilayah
1
2
3 4
5
■
■
■
4
4
■
■
101
Berdasarkan kajian yang dijalankan terhadap 20 laman web yang
mengandungi paparan peta interaktif web GIS, penemuan kajian terhadap ciri-ciri
web GIS adalah seperti berikut:
a) Ciri Antara muka web GIS
Hasil kajian menunjukkan 21 daripada jumlah paparan peta interaktif web GIS
mempunyai antara muka yang mesra pengguna (rujuk Rajah 4.21). Hanya terdapat
dua sampel laman web mempunyai antara muka kurang mesra pengguna iaitu
OLIVER, MassGIS dan peta interaktif Gila County. OLIVER mempunyai paparan
yang kurang mesra pengguna kerana paparan agak kompleks, dan memerlukan masa
yang lebih untuk memahami cara mengendalikan paparan peta tersebut. Begitu juga
dengan
peta
interaktif
Gila
County.
Pengguna
perlu
membaca
panduan
menggunakannya terlebih dahulu, kerana sebahagian fungsi dan menu peta interaktif
tersebut tidak terpapar pada antara muka pengguna.
7
6
5
Bil.
4
PBT
3
Negeri/Wilayah
2
1
0
Mesra pengguna
Kurang Mesra
Pengguna
Rajah 4.21: Ciri Antara muka Web GIS Amerika Syarikat
b) Grafik antara muka
Terdapat 4 sampel yang didapati kurang menarik dari segi paparan antara muka iaitu
web GIS OLIVER, I-Map, Hawaii, peta interaktif City of Lincoln, dan peta Interaktif
102
Gila County. Kesemua paparan ini mempunyai paparan antara muka yang rigid dan
tidak menarik perhatian pengguna untuk menggunakannya. Selain dari 4 sampel
tersebut, sampel yang lain mempunyai antara muka yang menarik. Terdapat beberapa
sampel yang menggunakan gabungan perisian berbeza untuk menghasilkan paparan
yang menarik seperti web GIS GIS-Net, Los Angeles.
7
6
5
Bil.
4
PBT
3
Negeri/Wilayah
2
1
0
Menarik
S ederhana
Rigid
Rajah 4.22: Ciri Grafik Antara muka Web GIS Amerika Syarikat
Web ini menggunakan teknologi ArcIMS untuk membangunkan web GIS, dan
Geocortex untuk menghasilkan antara muka yang menarik dan mempunyai fungsi dan
menu pelbagai. Beberapa perisian didapati mempengaruhi grafik antara muka
pengguna iaitu seperti ArcIMS viewer dan MapGUide Viewer. Bagi mendapatkan
antara muka yang menarik, perisian tersebut biasanya digabungkan dengan perisian
tambahan lain untuk paparan web, supaya kelihatan menarik dan mempunyai fungsi
dan menu yang lebih banyak.
c) Aksesibiliti
Berbeza dengan senario web GIS Malaysia, kebanyakan web GIS di Amerika
syarikat, membenarkan akses terbuka sahaja. Cuma terdapat dua web GIS sahaja yang
menyediakan akses Login kepada peta interaktif, iaitu peta interaktif Town of
103
Amherst, dan OLIVER. Fungsi login disediakan bagi membolehkan pengguna dari
pihak pentadbir mengemas kini data dan membuat carian yang lebih terperinci
melalui paparan maklumat yang lebih banyak. Untuk web GIS OLIVER, akses Login
disediakan untuk membolehkan pengguna melihat semula hasil online editing, peta
yang telah disimpan, dan melihat semula peta GIS yang dilihat sebelum ini.
7
6
5
Bil.
4
PBT
3
Negeri/Wilayah
2
1
0
Akses biasa
Akses login
Rajah 4.23: Aksesibiliti Web GIS Amerika Syarikat
d) Perincian Paparan Data
Hampir semua web GIS daripada sampel ini mengandungi paparan data yang
terperinci, iaitu sehingga ke paparan lot tanah (rujuk Rajah 4.24). Yang
membezakannya adalah kandungan maklumat perancangan, sama ada terperinci atau
tidak. Paparan web GIS yang ringkas oleh aplikasi-aplikasi peta interaktif SANDAG
dan MassGIS bersesuaian dengan fungsi paparan web GIS tersebut. Sebagai contoh,
di antara aplikasi yang dibangunkan adalah paparan maklumat trafik dan pengurusan
kawasan industri. Maklumat-maklumat seperti ini tidak memerlukan paparan data
yang terperinci. Kelebihan paparan yang ringkas ini adalah, kualiti persembahannya
adalah cepat dan tidak memerlukan masa yang lama untuk terpapar di skrin komputer
pengguna.
104
25
20
Bilangan
15
PBT /Daerah
Negeri/Wilayah
10
5
0
T erperinci (sehingga data lot
tanah)
T idak terperinci
Rajah 4.24: Perincian Paparan data Web GIS Amerika Syarikat
e)
Fungsi dan menu
Fungsi dan menu antara muka web GIS menunjukkan sama ada satu-satu laman web
GIS itu kompleks atau tidak, selain mempengaruhi ciri mesra pengguna pada antara
muka web. Hasil analisis ini digambarkan dalam Rajah 4.25.
16
14
12
Bilangan
10
PBT/Daerah
8
Negeri/Wilayah
6
4
2
0
Fungsi/menu
advanced
Fungsi/menu biasa
Fungsi/Menu
ringkas
Rajah 4.25: Ciri Fungsi/menu Antara muka Web GIS Amerika Syarikat
105
Bagi analisis fungsi ini, kategori dibahagikan kepada tiga iaitu fungsi asas, fungsi
standard dan fungsi canggih. Daripada keseluruhan sampel
sepuluh web GIS
mempunyai ciri fungsi canggih, manakala 14 lagi mempunyai fungsi standard.
Kebanyakan yang mempunyai fungsi canggih, menyediakan fungsi Markup dan
fungsi pilihan menggunakan kaedah analisis ringkas seperti buffer. Penggunaan fungsi
canggih ini mampu meningkatkan penglibatan awam dalam proses pengurusan dan
perancangan pembangunan.
iii)
Analisis Penggunaan Perisian Web GIS
Berdasarkan kajian yang dijalankan Jadual 4.11 dan Rajah 4.11 adalah hasil
penemuan daripada Analisis penggunaan perisian web GIS. Daripada analisis ini,
didapati bahawa daripada 20 sampel yang dipilih secara rambang, perisian ArcIMS
menguasai peratusan paling tinggi iaitu 55%. Hanya 5% daripada web GIS
menggunakan perisian VectorEyes, MapObject oleh ESRI, Fulcrum oleh Open
Source (rujuk rajah Rajah 4.26).
Pecahan Penggunaan Perisian Web GIS, Sampel Kajian Amerika Syarikat
10%
5%
5%
Fulcrum
10%
VectorEyes
ArcIMS Suite
MapObjects
10%
PostGIS
GeoMedia WebMap
5%
MapGuide Open Source
55%
Rajah 4.26 : Pecahan penggunaan Perisian Web GIS Amerika Syarikat
106
Jadual 4.12: Jadual Perisian Web GIS yang digunakan.
Perisian Web GIS
Laman Web Kajian Kes
1.
OLIVER, MassGIS
(Negeri)
2.
REDI, SANDAG
(Regional)
3.
4.
5.
6.
VIM, Martha’ Vineyard
(Regional)
GIS-NET, Department
of Regional Planning,
Los Angeles.
I-Map, Hawai Statewide
GIS
MARIS, Missisipi
Automated Resource
Infomation System
(Negeri)
Perisian Web GIS
(Bahagian Pelayan)
Fulcrum (open-source
mapping/rendering
libraries)
- Map Objects, ESRI
- Mapobjects IMS, ESRI
- Microsoft Visual Basic
Paparan Web GIS
/ Antara muka
pelanggan
Komponon yang
perlu dimuat
turun
Java Web Starter
1.2
Java web Starter
1.01 +
Mapobjects IMS
-
- VectorEyes
VectorEyes Web
Viewer
-
- ArcIMS Suite
- Geocortex
Geocortex IMF
Map Viewer
-
- ArcIMS Suite
ArcIMS
-
- ArcIMS Suite
- Geocortex
Geocortex IMF
Map Viewer
-
- ArcIMS Suite
ArcIMS HTML
Viewer
-
General Purpose
Viewer, AppGeo
-
ArcIMS Viewer
-
-
7.
City Of Lincoln,
Lancaster County
8.
Town of Amherst,
Massuschichets
9.
ZIMAS, City of Los
Angeles
10.
Fulton County, Indiana
- PostGIS
- PostreSQL
- PostGIS
11.
City of Fairfield, Ohio
- GeoMedia WebMap,
(GeoMedia Suite),
Integraph
- Oracle (server)
Corel (R) Active
CGM (R) Browser
12.
Honolulu County,
Hawai
ArcIMS suite
ArcIMS
-
13.
PlanNet – Maricopa
County
- ArcIMS Suite
- Milonoic DHTML
Website Navigation
Menu (V 3.4) (Tools)
ArcIMS Java
Viewer
-
14.
Town of Fishers,
Indiana
MapGuide Open Source,
Autodesk
MapGuide,
Viewer
MapGuide
Viewer ActiveX
Control
15.
Gila County, Arizona
MapGuide Open Source,
Autodesk
MapGuide Viewer
MapGuide
Viewer ActiveX
Control
16.
Milwaukee (Map
Milwaukee dan
COMPASS Milwaukee)
ArcIMS Suite
ArcIMS
17.
DevWeb, City of
Austin,
- ArcIMS Suite
- ArcSDE
18.
Town of Orchard Park,
New York
ArcIMS HTML
Viewer dan Java
Viewer
Cartoweb mapping
interface
19.
City of Greensboro,
North Carolina
20.
City of Huntsville,
Alabama
- ArcIMS Suite
- General Purpose
Viewer, AppGeo
- ArcIMS Map Server
- ArcSDE
- Oracle
- PostGIS (OGC)
- UMN Mapserver
- ArcIMS Suite
- ArcSDE
- Microsoft’s SQL Server
GeoMedia WebMap
(Geomedia Suite),
Integraph
ArcIMS
JmapView 2
- ActiveCGM
Reader
-
Kesesuaian
Pelayar
Internet Explorer
- Microsoft
IE 5.5 +
- Netscape 6.0 +
- Internet
Explorer 5.5 +
- Netscape 8.1
- IE 5.0 +
- Netscape 6.0 +
- Safari 1.0
- Internet
Explorer 5.5 +
- Netscape 5.0 +
- Mozilla 1.2 +
Internet Explorer
- Internet
Explorer 5.1 +
- Netscape 6.2 +
Internet Explorer
Tidak
menyokong
Browser
Netscape dan
Mozilla
- Netscape 7.0 +
- Internet
Explorer 5.0 +
- IE 6.0 +
- Netscape 7.1 +
-JmapView 2
Internet Explorer
5.0 +
107
Seperti di Malaysia, perisian daripada ESRI paling banyak digunakan adalah
disebabkan oleh kebanyakan agensi menggunakan produk-produk GIS daripada ESRI
iaitu seperti ArcGIS suite. Terdapat juga beberapa perisian open source yang
digunakan. Kelebihan perisian open source adalah ianya percuma, dan spesifikasi
perisian menepati spesifikasi yang digariskan oleh OGC. Spesifikasi dari OGC ini
membolehkan maklumat GIS di agihkan dalam internet, tanpa ada halangan format
data, unjuran data dan sebagainya. Selain itu, penggunaan open-source software
membolehkan keupayaan web GIS ditingkatkan, dengan menggabungkan perisian
atau source-code berbeza. Contoh web GIS menggunakan perisian open-source
adalah web GIS OLIVER (rujuk Rajah 4.27) dan Town of Orchard Park (rujuk Rajah
4.28).
Rajah 4.27: Web GIS OLIVER menggunakan perisian open-source Fulcrum
108
Rajah 4.28: Web GIS Town of Orchard Park, menggunakan perisian open- source
(PostGIS, Cartoweb)
iv)
Analisis Tahap Perkhidmatan Web GIS
Jadual 4.11 dan Rajah 4.29 menunjukkan hasil analisis tahap perkhidmatan
web GIS. Seperti yang ditunjuk kan dalam Rajah 4.29, kajian yang dijalankan
menunjukkan bahawa kebanyakan laman web GIS di Amerika Syarikat berada pada
tahap perkhidmatan B3 ( 7 laman web) dan C3 (7 laman web). Pada tahap yang paling
tinggi adalah web GIS OLIVER, iaitu pada tahap D4. OLIVER menduduki tahap ini
kerana keupayaannya untuk membolehkan data di muat turun, dan mempunyai
teknologi fungsi menu yang canggih. Di antara web GIS yang mempunyai Tahap
Perkhidmatan C3 adalah REDI, dan pada tahap B3 adalah COMPASS Milwaukee.
109
Jadual 4. 13: Tahap Perkhidmatan web GIS
Laman Web Kajian Kes
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
OLIVER, MassGIS (Negeri)
MassGIS
REDI, SANDAG (Wilayah)
SANDAG Map Browser
Application
Martha’ Vinyard (Wilayah)
GIS-NET
I-Map, Hawai Statewide GIS
MARIS
City Of Lincoln, Nebraska
Public Viwer, Town of Amherst,
Administrator application, Town
of Amherst.
ZIMAS, City of Los Angeles.
Fulton County, Indiana
City of Fairfield, Ohio
Honolulu County, Hawai
PlanNet – Maricopa County
Town of Fishers
Gila County, Arizona
Map Milwaukee
COMPASS Milwaukee
DevWeb, Austin
Town of Orchard Park, New
York
City of Greensboro, North
Carolina
City of Huntsville, Alabama
Informasi
A
C
B
/
/
/
D
/
Tahap
Fungsi/teknologi
Web GIS
1
2
3
4
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
Tahap
Perkhidmatan
D4
B3
C3
B3
C3
C4
C3
C4
B3
B4
B4
C4
C4
B3
C3
C3
B4
C4
C3
B3
C3
C4
/
/
B3
/
/
B3
Tahap Perkhidmatan Web GIS Amerika Syarikat
6
5
4
Bilangan
1.
2
3
4
Tahap
Web GIS
Negeri/Wilayah
3
PBT
2
1
0
A1 A2 A3 A4 B1 B2 B3 B4 C1 C2 C3 C4 D1 D2 D3 D4
Tahap Web GIS
Rajah 4.29: Tahap Perkhidmatan Web GIS Amerika Syarikat
110
Web GIS OLIVER dikategorikan pada Tahap D4 kerana ia mempunyai tahap
fungsi antara muka yang interaktif. Ia menyediakan fungsi-fungsi antara muka yang
berkeupayaan tinggi untuk membolehkan data di manipulasi oleh pengguna (rujuk
Rajah 4.30).
Senarai lapisan data
mengikut kawasan dan
tema
Menu dan fungsi
interaktif (Tahap 4)
Rajah 4.30: Paparan Web GIS OLIVER
Tahap kandungan data juga tinggi. Ia menyediakan maklumat spatial
terperinci bagi kawasan negeri Massachusetts. Kelemahannya cuma data-data yang
dipaparkan sesetengahnya menggunakan istilah yang kurang difahami oleh orang
awam. Selain itu, paparannya kurang menarik, dan fungsi yang kompleks
menyukarkan pengguna biasa menggunakannya.
111
4.3.4
Kesimpulan Analisis
4.3.4.1 Perbandingan Web GIS Peringkat Negeri, Wilayah, dan PBT.
Perbandingan yang dapat dibuat di antara web GIS peringkat Negeri, Wilayah
dan PBT adalah kebanyakan kandungan maklumat di peringkat Negeri lebih
terperinci berbanding peringkat PBT. Ini kerana kebanyakan web GIS di peringkat
Negeri berperanan sebagai mengumpul maklumat dari setiap agensi-agensi kerajaan
yang terlibat dalam proses perancangan. Agensi-agensi kerajaan menguruskan
maklumat data spatial sendiri, tetapi diagihkan kepada satu pusat untuk dikongsi
bersama. Di peringkat PBT pula, PBT menguruskan maklumat data GIS sendiri dan
mencapai maklumat-maklumat lain seperti projek pembangunan, data Jabatan
Bekalan air dan sebagainya, dari web GIS negeri. Senario ini adalah senario teknologi
Distributed GIS yang mana data GIS diagihkan dan dikongsi bersama di atas platform
internet. Secara keseluruhannya, web GIS di peringkat Negeri lebih kompleks
beranding peringkat PBT. Peringkat PBT lebih tertumpu kepada pengagihan data
kepada orang awam, berbanding peringkat Negeri yang tertumpu kepada agensiagensi kerajaan dan stakeholders.
4.3.4.2 Perbandingan Ciri-Ciri Web GIS
i.
Antara muka Web GIS
Secara keseluruhannya, antara muka web GIS kebanyakannya bersifat mesra
pengguna kerana ia adalah perlu untuk mencapai matlamat penggunaannya iaitu
meningkatkan tahap pencapaian maklumat, dan mengagihkan maklumat secara
berkesan. Kebanyakan laman web GIS menggunakan perisian tambahan untuk
mencantikkan dan mempelbagaikan fungsi GIS yang pada peta interaktif.
112
ii.
Aksesibiliti Web-GIS
Aksesibiliti web GIS kebanyakannya adalah terbuka. Berdasarkan kajian, 3
sampel dari Malaysia dan dua sampel dari Amerika Syarikat sahaja yang
menyediakan akses Login untuk memberikan kemudahan kepada stakeholders dan
pihak pengurusan maklumat GIS. Stakeholders diberikan akses login untuk
membolehkan mereka mengakses maklumat yang tidak boleh atau tidak perlu
didedahkan kepada orang awam. Akses untuk pentadbir pula bertujuan membolehkan
pengguna mengemas kini data dengan mudah. Akses adalah terbuka di Amerika
Syarikat kerana di negara tersebut, setiap pembayar cukai di kawasan terbabit berhak
mendapatkan maklumat bagi kawasan tersebut. Status maklumat perancangan di sana
adalah telus berbanding di Malaysia. Data-data GIS dikongsi secara terus di dalam
internet, dengan membolehkan sesiapa sahaja memuat turun data yang dibenarkan.
Perkongsian data di antara agensi kerajaan berlaku di atas talian dalaman iaitu
intranet. Di Malaysia, tidak semua maklumat adalah telus. Namun, paparan maklumat
dihadkan kepada orang awam juga disebabkan tidak ada keperluan untuk maklumat
tersebu diagihkan kepada umum. Dengan mengehadkan maklumat tertentu di dalam
peta interaktif, kualiti persembahan peta interaktif akan menjadi lebih pantas,
berbanding peta interaktif yang kompleks.
iii.
Perisian Web GIS
Kebanyakan web GIS yang di analisis dibangunkan menggunakan perisian
daripada ESRI, iaitu ArcIMS. Perisian ESRI merupakan di antara perisian yang telah
banyak digunakan oleh pembangun sistem. Ini kerana produk daripada ESRI telah
banyak diguna pakai di seluruh dunia menyebabkan kebanyakan pembangun sistem
memilih perisian daripada ESRI. Namun terdapat juga beberapa web GIS yang
menggunakan Open Source Software. Sesetengah pemaju sistem pula membangunkan
web GIS menggunakan perisian yang berlainan untuk pelayar web (bahagian
pelanggan), pelayan aplikasi, dan pelayan pangkalan data. Penggunaan perisian yang
pelbagai membolehkan web GIS yang dihasilkan berbeza-beza dan menyediakannya
servis atau fungsi yang berbeza. Sebagai contoh,
113
iii.
Tahap Perkhidmatan Web-GIS; Tahap Kandungan dan Tahap Fungsi
Antara muka
Berdasarkan Jadual 4.16, tahap maklumat Web GSI Malaysia kebanyakannya
berada di tahap C, manakala tahap teknologi pula puratanya berada pada tahap 3.
Penyampaian maklumat perancangan melalui internet boleh disimpulkan masih lagi
pada tahap pengagihan maklumat sahaja, tanpa wujud sebarang komunikasi dua hala.
Pada masa ini, tahap pengagihan maklumat sepatutnya mencapai tahap untuk
menyokong keputusan perancangan, dengan membolehkan orang ramai dan
stakeholders terlibat sama.
Jadual 4.14: Tahap Perkhidmatan Web GIS di Malaysia
Fungsi/gis teknologi
Isi Kandungan
(A) Maklumat am
(B) Maklumat Perancangan Asas
(C) Maklumat Perancangan Terperinci
(D) Maklumat boleh dimuat turun,
digunakan untuk analisis tertentu,
menyokong kepada proses perancangan.
(1) Fungsi GI
digital
ringkas/fungsi
melayar web
(2) Peta
Interaktif
dengan
fungsi
dan
menu
asas
(3)
Interaktif
dengan
fungsi
standard
(4)
Interaktif
web-GIS
dengan
fungsi
canggih
1
1
3
1
1
1
Tahap Perkhidmatan web GIS
Informatif
Maklumat Membantu Proses Perancangan
Penyampaian Maklumat Interaktif
Sistem Sokongan Perancangan
Teknologi GIS juga masih di tahap sederhana dan tidak digunakan
sepenuhnya. Laman web GIS AGISwlk adalah satu-satunya web GIS dari sampel
kajian Malaysia yang berada pada tahap D4. Secara keseluruhannya, tahap
perkhidmatan web GIS Malaysia majoritinya berada pada dua kategori iaitu
informatif dan interaktif, dan sistem sokongan perancangan. Namun jika
114
dibandingkan mengikut peringkat, web GIS peringkat Negeri berada pada tahap
perkhidmatan paling interaktif iaitu Sistem Sokongan perancangan.
Jadual 4.15: Web GIS Amerika Syarikat
Fungsi/gis teknologi
Isi Kandungan
(A) Maklumat am
(B) Maklumat Perancangan Asas
(C) Maklumat Perancangan Terperinci
(D) Maklumat boleh dimuat turun,
digunakan untuk analisis tertentu,
menyokong kepada proses perancangan.
(1) Fungsi GI
digital
ringkas/fungsi
melayar web
(2) Peta
Interaktif
dengan
fungsi
dan
menu
asas
(3)
Interaktif
dengan
fungsi
standard
(4)
Interaktif
web-GIS
dengan
fungsi
canggih
8
7
2
6
1
Tahap Perkhidmatan web GIS
Informatif
Maklumat Membantu Proses Perancangan
Penyampaian Maklumat Interaktif
Sistem Sokongan Perancangan
Berdasarkan sampel kajian Amerika Syarikat pula, menunjukkan bahawa
secara puratanya tahap kandungan web GIS adalah sama dengan Malaysia iaitu
berada pada tahap C. Begitu juga dengan tahap teknologi fungsi GIS. Namun, di sini
tidak dapat disimpulkan sama ada tahap kandungan dan teknologi fungsi berada pada
tahap B3 secara keseluruhannya di Amerika Syarikat kerana kajian ini Cuma
mengambil 20 sampel secara rambang. Namun, secara keseluruhan dari kajian ini,
tahap perkhidmatan Web GIS berada pada tahap paling interaktif iaitu tahap
menyokong keputusan perancangan. 14 daripada sampel kajian berada pada kategori
Sistem Sokongan Perancangan, berbanding 10 sampel sahaja yang berada pada
kategori Informatif dan Interaktif.
115
4.4
Rumusan
Perbandingan di antara web GIS di Malaysia dan Amerika Syarikat
menampakkkan beberapa perbezaan. Penggunaan web GIS oleh pihak berkuasa
perancangan Malaysia masih terhad berbanding di Amerika Syarikat. Penggunaan
web GIS sedia ada tertumpu pada pengunaan untuk sokongan perancangan, tetapi
tahap perkhidmatan yang disediakan tidak mencapai tahap paling berkesan (Tahap
D4). Penggunaan web GIS di Amerika Syarikat pula menunjukkan senario
penggunaan yang fokus kepada akses terbuka. Fokus pengguna lebih kepada
masyarakat tempatan. Tahap perkhidmatan juga tidak mencapai tahap D4 kerana
kebanyakannya menyediakan perkhidmatan web GIS untuk masyarakat umum.
Berdasarkan kajian ini, penggunaan web GIS sebagai alat sokongan perancangan
perlulah mencapai tahap C3, C4, D3 dan D4, untuk digunakan secara berkesan dan
efisyen. Tetapi, bagi penggunaan umum, tidak semestinya ia mencapai tahap D4.
Sebaliknya, tahap perkhidmatan web GIS untuk orang awam adalah sesuai sekurangkurangnya pada tahap C3. Ini sesuai dengan keperluan orang awam yang kurang
mahir dan keperluan data yang tidak terperinci. Bab 5 akan mencadangkan panduan
dalam membangunkan web GIS untuk pihak berkuasa perancangan.
134
BAB 6
PENUTUP
6.1
Kesimpulan
Teknologi web GIS telah berkembang selaras dengan peredaran masa.
Penggunaannya semakin dianggap penting oleh masyarakat umum dan kumpulan
penyelidik. Pada masa ini, ribuan pelayan peta internet menyediakan fungsi
pemetaan secara online, termasuk pelan bandara, pengurusan sumber semula jadi,
dan data bancian. Keperluan untuk mendapatkan perkhidmatan dan maklumat GIS
semakin berkembang, memaksa komuniti GIS mengagihkan perkhidmatan GIS
melalui platform internet. Keperluan untuk maklumat diakses dan diagihkan secara
terbuka juga telah mencetuskan perkembangan perkhidmatan perancangan
menggunakan web GIS di kalangan pihak berkuasa perancangan. Ia mempunyai
banyak kelebihan dalam mengagihkan maklumat secara berkesan. Terdapat tiga
kelebihan utama web GIS berbanding desktop GIS:
i)
Data GIS boleh diakses pada bila-bila masa, dan dari mana-mana sahaja,
selagi terdapat akses kepada internet.
ii)
Antara muka web GIS kebiasaannya ringkas dan mesra pengguna,
membolehkan pengguna menggunkannnya dengan cepat dan pantas.
iii)
Penggunaan web GIS lebih kos efektif kerana pengguna tidak perlu membeli
perisian GIS.
135
Web GIS dilihat sebagai salah satu teknologi maklumat yang mampu
menyokong kepada proses perancangan berjalan dengan lancar. Melalui tinjauan
yang dibuat terhadap kandungan dan tahap perkhidmatan web GIS, pengkaji
mendapati, dengan garis panduan yang dicadangkan, penggunaan web GIS di
kalangan pihak berkuasa perancangan dapat ditingkatkan dan diselaraskan. Panduan
ini boleh memandu arah pembangunan web GIS oleh pihak berkuasa perancangan,
agar web GIS yang dibangunkan menepati keperluan mereka, terutamanya dalam
membantu proses perancangan.
6.2
Implikasi Perancangan
Daripada kajian yang dijalankan, implikasi kajian terhadap sektor perancangan
adalah
:
i)
Menyelaraskan pembangunan web GIS di kalangan pihak berkuasa
perancangan melalui penggunaan garis panduan yang dicadangkan, dari segi
kandungan dan perkhidmatan yang sesuai di dalam membantu melicinkan
proses perancangan.
ii)
Meningkatkan penyertaan awam dalam proses perancangan di kalangan
komuniti yang terlibat. Di antara cadangan kandungan web GIS yang
dicadangkan adalah menyediakan aplikasi untuk perancangan komuniti dan
penyertaan awam. Penggunaan web GIS oleh pihak berkuasa perancangan
boleh mewujudkan satu platform yang mampu meningkatkan interaksi di
antara pihak berkuasa dan masyarakat.
iii)
Peningkatan terhadap penggunaan data GIS terutamanya di kalangan PBT.
Penggunaan web GIS boleh meningkatkan pencapaian data GIS, dan
membolehkan PBT tanpa sistem GIS yang lengkap mencapai maklumat GIS
melalui internet.
iv)
Meningkatkan tahap perkhidmatan pihak berkuasa perancangan, melalui
penggunaan Web GIS. Sebagai mekanisma berkeupayaan tinggi, penggunaan
web GIS sesuai dalam meningkatkan perkhidmatan perancangan kepada
136
masyarakat, seperti mengagihkan maklumat perancangan. Garis panduan
yang dicadangkan merangkumi cadangan aplikasi yang sesuai untuk
meningkatkan perkhidmatan pihak berkuasa perancangan pada peringkat
negeri dan PBT.
6.3
Kajian Lanjutan
Berdasarkan kajian ini, berikut adalah cadangan kajian lanjutan yang boleh
dijalankan.
i)
Kajian penggunaan web GIS dalam proses penyertaan awam atau dikenali
sebagai PPGIS (Public Partcipation GIS). Ini kerana Web GIS dilihat sebagai
mampu membantu dalam meningkatkan penyertaan awam, melalui platform
internet.
ii)
Kajian terhadap keperluan pengguna sistem web GIS pihak berkuasa
perancangan secara terperinci, merangkumi keperluan orang awam, keperluan
agensi-agensi kerajaan, dan keperluan pentadbiran.
iii)
Kajian lanjutan terhadap penggunaan sistem web GIS untuk memantau projek
pembangunan.
iv)
Kajian terhadap penggunaan web GIS dalam membangunkan sistem
maklumat pengangkutan jalan raya, dengan menggunakan maklumat realtime.
137
RUJUKAN
Abu Bakar Z., et.al (2001), System Integration and project management., Malaysia
Journal of computer Science, Vol 14 No.1, June 2001, pp 9-15, Univesiti Malaya,
Kuala Lumpur.
Abdul Ghapar Othman, Kausar Hj Ali (2006), Internet Map Browser: A Case Study
Of Penang GIS, Paper presented at Map Asia 2006 Conference, 29 Ogos – 1
September, Bangkok, Thailand: Map Asia.
Ahris Yaakup, Susilawati Sulaiman, Hamdan Mohd Kassim, Ruaidah Idris (2006),
Monitoring The Implementation Of State Development Plan Using GIS: The Case
of Negeri Sembilan, Malaysia, Paper presented at Map Malaysia 2006 Conference
3 – 4 May, Kuala Lumpur: Map Malaysia.
Ahris Yaakup., Ian Masser, Susilawati Sulaiman, Hamdan Mohd Kassim, Ruaidah
Idris R. (2006), GIS Based Planning Support System for the State of Negeri
Sembilan, Malaysia, Paper presented at Asia GIS 2006 International Conference,
9-10 March 2006, Universiti Teknologi Malaysia, Johor: Asia GIS.
Ahris Yaakup (2006), GIS for Malaysian Development Planning Process, GIS
Development – Malaysia, Vol 1 Issue 2, April – June 2006,Universiti Teknologi
Malaysia, Johor.
Ahris Yaakup, Nuruddin Abdul Kadir, (2004), Sistem Maklumat Geografi Negeri
Sembilan (GIS9) : Hala Tuju Dan Strategi Pelaksanaannya, Kertas kerja Seminar
Information Communication Technologies of Negeri Sembilan, tersedia di
http://gis9.sukns.gov.my, akses pada 15 September 2006.
138
Ahris Yaakup, Yazid Abu Bakar , Susilawati Sulaiman(2004), Web-based GIS For
Collaborative Planning And Public Participation Toward Better Governance,
GISDECO 2004 Proceedings Paper.
Anna Ya Nia, Alfred Tat-Kei Ho (2004), Challenges In E-Government Development:
Lessons From Two Information Kiosk Projects, Government Information Quaterly
22 (2005) 58–74.
Ardiansyah (2006), The Development Of An Open Source Web-Based GIS For Route
Planning Of Sightseeing Tour, Universiti Sains Malaysia: Tesis Sarjana
Arleth M., Krek A., Campagna M. (2006), Distribution Of Public Administration GIBased Websites: Towards A Cross European Comparison Study, tersedia di
http://www.salzburgresearch.at, akses pada 10 Ogos 2006
Bill R., Korduan P., (2004), Internet-GIS Development For Municipalities And
Counties Based On Open Source Software, University of Rostock, Faculty for
Agricultural and Environmental Science, Institute for Geodesy and
Geoinformatics, 18059 Rostock, Germany.
Bonnici A.M. (2005), Web GIS Software Comparison Framework (Draft), Geomatics
Dept., Sir Sandford Fleming College, USA.
Campagna M., Deplano G. (2003), Local Authorities GI-based web sites and spatial
governance: Towards an evaluation framework, 9th EC GI & GIS Workshop,
ESDI Serving the User, 25-27 June, A Coruña, Spain.
Carver S. (2001), Participation and Geographical Information: a position paper,
Position paper for the ESF-NSF Workshop on Access to Geographic Information
and Participatory Approaches Using Geographic Information. UK: School of
Geography, University of Leeds.
139
Carver S., Evans A., Kingston R., Turton I. (2004), Virtual Slaithwaite: A Web Based
Public Participation 'Planning for Real'® System, School of Geography,
University of Leeds, United Kingdom, tersedia di
http://www.geog.leeds.ac.uk/papers/99-8/#1, akses pada 10 Ogos 2006.
Colas N., Houston B., Warnecke L., (July 2000), Internet-Based GIS for Local
Government; A Non-technical Guide to Planning and Implementing an Online
Geographic Information System, Cayuga County Planning Department, Auburn,
New York.
David J. Maguire, Paul A. Longley (2005), The emergence of geoportals and their
role in spatial data infrastructures, Computers, Environment and Urban Systems
29 (2005) 3–14.
Granberg M., Åström J. (2004), Digital Democracy And Planning: Swedish Local
Authorities On The Web, Paper for presentation at the XIII Nordiska
kommunalforskarkonferensen, 26-28 of November, University of Oslo, Oslo.
Haiza Wahida Haron (2004), Cadangan Reka Bentuk Sistem Maklumat Eksekutif
(EIS) Berasaskan Web Untuk Rancangan Tempatan, Universiti Teknologi
Malaysia: Projek Sarjana Muda.
Jorge Gaspar Sanz Salinas, Eloína Coll Aliaga et. al, (2005), The Geoportal In Local
Administration, Department of Cartographic Engineering, Geodesy and
Photogrammetry, Polytechnic University of Valencia.
Kingston R., Carver S., Evans A.,Turton I. (2000), Web-Based Public Participation
Geographical Information Systems: An Aid To Local Environmental Decisionmaking, Computers, Environment and Urban Systems, 24 (2000), 109-125
Michael G. Tait, (2004), Implementing Geoportals: Applications Of Distributed GIS,
Computers, Environment and Urban Systems, 29 (2005) 33–47.
140
Montagna J. M. (2005), A Framework For The Assessment And Analysis Of
Electronic Government Proposals, Electronic Commerce Research and
Applications 4 (2005) 204–219.
Young Daud Bin Nordin Ali, Ruhani Bt. Ab. Rahman (2002), Kertas Kerja
Pemantauan Peaksanaan Rancangan Struktur dan Rancangan Tempatan, Unit
Rancangan Pembangunan, Jabatan Perancang Bandar dan Desa Negeri Kelantan,
Kelantan: Tidak diterbitkan.
Open Geospatial Consortium, Inc. (2005), The Importance of Going “Open”, tersedia
di http://www.opengeospatial.org., diakses pada 21 September 2006.
Ramsey P., (2006), The State of Open Source GIS, Refractions Research Inc.,
Victoria, tersedia di http://www.opengeospatial.org., akses pada 21 September
2006.
Peng, Zhong-Ren (2001), Internet GIS for public participation, Environment and
Planning B: Planning and Design 2001, volume 28, 889 – 905, USA.
Peng, Zhong-Ren, Tsou, Ming-Hsiang (2003), Internet GIS: Distributed Geographic
Infomation Services For The Interenet And Wireless Networks, John Wiley &
Sons, Inc., New Jersey, USA.
Steinmann R., Krek A., Blaschke T. (2004), Analysis Of Online Public Participatory
GIS Applications With Respect To The Differences Between The Us And Europe,
Paper published in the proceedings of Urban Data Management Symposium´04,
Chioggia, Italy.
Wilaiporn Sriphaisal, Arun K. Pujari (2006), A Comparative Assessment Of
GIServices Architectures, Paper presented at Map Asia 2006 Conference, 29 Ogos
– 1 September, Bangkok, Thailand: Map Asia