ong yang tidak berkenaan
CADANGAN REKA BENTUK SUBSISTEM MAKLUMAT PERUNDANGAN BAGI
PENGURUSAN KAWASAN TANAH BENCAH
KAJIAN KES: TG. PIAI & SG. PULAI.
NAFISA BINTI HOSNI
Tesis ini dikemukakan
Sebagai memenuhi syarat penganugerahan
Ijazah Sarjana Sains Perancangan (Teknologi Maklumat)
Fakulti Alam Bina
Universiti Teknologi Malaysia
NOVEMBER 2006
ii
To abah, who always made me feel that he was proud of me
and
To mak, who helped me do the things that made him proud
and
To my lovely younger sisters, with gratitude for all the things we’ve shared
together-including some of the most hilarious and difficult moments of my
life
and
to my family-with all my love
iii
PENGHARGAAN
Syukur Alhamdulillah...berkat doa, usaha, restu dan limpah kurnia dan rahmat
daripada-Nya, maka Projek Sarjana ini dapat disiapkan seperti yang telah dijanjikan.
Dengan izinNya, saya mengambil kesempatan ini mengucapkan terima kasih dan
penghargaan yang tidak terhingga kepada semua pihak yang terlibat dalam menyiapkan
Projek Sarjana ini.
Pertama sekali, saya ingin mengucapkan terima kasih kepada Dr. Ahris Yaakup,
selaku ketua penyelia Projek Sarjana dan Dr Foziah Johar, selaku penyelia Projek
Sarjana yang telah banyak memberi tunjuk ajar dan teguran membina serta tanpa jemujemu membantu saya menyiapkan Projek Sarjana ini. Setinggi-tinggi penghargaan
dirakamkan kerana sentiasa memberi kesempatan dan meluang masa yang ada untuk
menyemak, memeriksa serta memberikan komen membina agar saya dapat memperbaiki
lagi kekurangan yang terdapat di dalam kajian ini. Penghargaan ini juga, ditujukan buat
En. Ahmad Tajuddin yang sentiasa menyokong dan membantu serta Pn. Mahanum yang
tidak lokek memberikan ilmu dan bahan rujukan yang berguna buat melengkapi kajian
ini. Terima kasih tidak terhingga juga, diucapkan buat semua pensyarah yang telah
banyak mencurahkan ilmu yang sangat berguna di sepanjang saya berada di UTM ini.
Terima kasih juga kepada Pegawai Perbadanan Taman Negara Johor kerana sudi
membantu dan memberikan maklumat yang diperlukan bagi kajian ini. Terima kasih
sekali lagi diucapkan.
Terima kasih yang tidak terhingga ditujukan buat ibu bapa serta keluarga yang
sentiasa berada di sisi memberi sokongan dan dorongan, berpenat lelah membantu dan
berkorban wang, tenaga dan masa. Tidak lupa buat rakan seperjuangan Haiza Wahida,
Noordini, Nurshikhah, Zalissa, Ediwan, Norhidayat dan Wan Yusryzal yang banyak
membantu, memberi kata semangat, dorongan dan kritikan membina. Jasa kalian tidak
akan saya lupakan. Semoga kajian ini dapat dimanfaatkan untuk faedah bersama.
Sesungguhnya segala yang baik itu datangnya dari Allah dan yang buruk itu datangnya
dari kelemahan diri saya sendiri. Sekian Terima Kasih.
iv
ABSTRAK
Tanah bencah merupakan ekosistem yang paling penting dan produktif di dunia,
berfungsi menyediakan ruang paling serasi dan sesuai untuk pembiakan, pembesaran,
sumber makanan dan habitat persinggahan populasi hidupan liar terpenting dalam
kondusi yang lembap. Fungsi kawasan tanah bencah ini adalah sangat bernilai di mana
pengurusan mengenai penggunaannya haruslah dibuat dengan perhatian yang tinggi.
Proses Pengurusan kawasan tanah bencah melibatkan teknik kompilasi analisis dan
penilaian yang sistematik terhadap alam sekitar dan ekologi tanah bencah. Oleh kerana
itu, ia memerlukan sistem pengurusan yang sistematik bagi memastikan keputusan yang
dibuat adalah berdasarkan peruntukkan perundangan yang relevan sebelum tindakan
dilakukan. Oleh kerana itu, aktiviti pengurusan terutamanya melibatkan cadangan
pembangunan yang dijalankan oleh Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ) selaku
badan pembuat keputusan perlu dipandu arah oleh perundangan dan mekanisme lain
seperti polisi, akta, garis panduan dan peraturan. Didapati, perundangan sebagai rujukan
bagi proses pengurusan masih dalam bentuk manual (berasaskan kertas). Rujukan ini
melibatkan timbunan pelbagai jenis buku rujukan undang-undang yang menyebabkan
kesukaran merujuk bagi tujuan pengurusan oleh pengurus kawasan tapak. Walaupun
akta dan perundangan yang berkaitan dengan kawasan kajian telah ada dan diterima
pakai, namun pelaksanaan ke atas peruntukkan ini masih tidak digunakan sepenuhnya
dan berkesan. Permasalahan ini membawa kepada keperluan kajian dengan memilih Tg.
Piai dan Sg. Pulai sebagai kajian kes. Dalam menjadikan perundangan dan garis
panduan lebih mudah untuk dirujuk, kajian ini telah mencadangkan penterjemahan
perundangan dalam bentuk dokumen kepada bentuk data spatial. Dalam kajian ini,,
perundangan yang relevan dengan kawasan dianalisis berasaskan implikasinya terhadap
ruang dan aktiviti. Kajian ini telah menemukan 3 peringkat utama dalam
menginterpretasikan perundangan ke dalam bentuk ruang iaitu penentuan zon,
penentuan pelan pengezonan dan analisis implikasi perundangan. Analisis yang telah
dijalankan ini, membantu penghasilan Pelan Pengezonan dan garis panduan kawasan
tanah bencah seterusnya membawa kepada cadangan Subsistem Maklumat Perundangan.
Kajian telah mencadangkan 3 modul utama bagi subsistem iaitu Fizikal, Perancangan
Pengurusan dan Rujukan Perundangan. Penterjemahan perundangan dalam bentuk
dokumen ke bentuk ruang melalui aplikasi GIS diharapkan dapat membantu dan
memberi kemudahan kepada pengurus mengawal selia kawasannya seterusnya
meningkatkan dan memperkukuhkan pengguna pakaian undang-undang dalam sistem
pengurusan tanah bencah.
v
ABSTRACT
Wetland are among the most important and productive ecosystems in the world as it
provide critical nesting, rearing, feeding and stop over habitat for bird and other wildlife
populations in the wet condition. These wetland’s functions are thus extremely valuable
whereby management about their use should be made with great caution. The wetland
management processes involve the technique of systematic compilation of analysis and
evaluation of environmental and ecological attributes of the wetland. It requires a
systematic management system in ensuring that the decisions made are based on the
relevant guidelines before any action taken. Therefore, the management activities mainly
involves proposed development exercised by Johor National Park Corporation as an
approving authority in management planning area should be guided by laws and other
mechanism such as policies, acts, regulations and guidelines. It is found that, the
guidelines as references for management processes are still in manual form (paper
basis). The references involve stack of papers with vary types of guidelines and acts
caused the difficulties of referencing for management purposes. Even though the
existing acts and regulations are there and being accepted but the implementation of it is
still far from satisfactory and inefficient. The issues and problems invite study to be
conducted whereby Tanjung Piai and Sungai Pulai Mangrove Reserve are chosen as
study area. In making the laws and guidelines much easier to refer, this study has
proposed translation of guidelines into spatial data context. In this study, the relevant
legislations are analyzed based on the spatial and activities implication. This study has
identified three (3) main stages of analysis i.e. determination of biosphere zones,
determination of zoning plan and legislation’s implication. The conducted analysis
proposes a design of Legislation Information Subsystem (LIS). This study, proposed
three (3) main modules of LIS namely Physical Condition, Management Planning and
Legislation References. It is hoped that, the manifestation of legislation into spatial data
through GIS application and together with the proposed Legislation Information
Subsystem will facilitate and assist manager in managing their own area and eventually
will enhance and improving the use of existing legislation in the management system.
vi
KANDUNGAN
BAB
1
PERKARA
MUKA
SURAT
PENGAKUAN
i.
DEDIKASI
ii.
PENGHARGAAN
iii
ABSTRAK
iv
ABSTRACT
v
ISI KANDUNGAN
vi
SENARAI JADUAL
x
SENARAI RAJAH
xi
SENARAI PELAN
xiii
SENARAI SINGKATAN
xiv
PENDAHULUAN
1.1
Pengenalan
1
1.2
Penyataan Isu dan Masalah
2
1.3
Persoalan Kajian
8
1.4
Matlamat dan Objektif
9
1.4.1 Matlamat
9
1.4.2 Objektif
9
1.5
Skop Kajian
10
1.6
Kawasan Kajian
10
1.7
Metodologi Kajian
11
1.7.1 Kajian Awalan
12
vii
2
1.7.2 Kajian Literatur
12
1.7.3 Pengumpulan Data
13
1.7.4 Analisis
14
1.7.5 Cadangan Reka bentuk
15
PERUNDANGAN DAN PENGURUSAN TANAH BENCAH
2.1
Pengenalan
16
2.2
Kepentingan Pengurusan Kawasan Tanah Bencah
18
2.2.1 Konsep Pengurusan Tanah Bencah
20
2.2.2 Sistem Pengurusan Tanah Bencah dan Garis panduan
22
Perundangan Dalam Pengurusan Tanah Bencah
24
2.3.1 Polisi dan Strategi
24
2.3.2 Rangka Perundangan
25
`
2.3
2.4
GIS, Sistem Maklumat Eksekutif dan Perundangan Bagi
Pengurusan Tanah Bencah
2.5
27
Sistem Maklumat Perundangan Bagi Pengurusan
Tanah Bencah
31
2.5.1 Sistem Pengurusan Kawasan Tanah Bencah
Natimuk-Douglas
31
2.5.2 Arkansas Wetland Resource Management
Information System
2.6
3
32
2.5.3 Conservation Management System
35
2.5.4 Easy Access Coastal Information System
35
Rumusan
39
SISTEM PENGURUSAN TAMAN NEGARA JOHOR
3.1
Pengenalan
3.2
Tapak Ramsar dan Implikasi Penggazetan Kawasan Kajian.
42
43
3.3
Carta Organisasi Pengurusan
43
3.4
Sistem Pengurusan Semasa
47
3.4.1 Sistem Pengurusan Tapak Ramsar
48
3.5
Guna pakai Perundangan dan Garis panduan Semasa
bagi Sistem Pengurusan Kawasan Kajian
52
3.5.1 Perundangan
52
viii
3.5.1.1
Akta Perhutanan Negara 1984
53
3.5.1.2
Akta Kualiti alam Sekeliling 1974
54
3.5.1.3
Akta Perikanan 1985
56
3.5.1.4
Enakmen Perbadanan Taman Negara
Johor 1989
4
5
56
3.5.2 Polisi dan Garis panduan lain
57
3.6
Keperluan dan Ketersediaan Data
58
3.7
Rumusan
59
PANGKALAN DATA BAGI ANALISIS PELAN
PENGEZONAN KAWASAN TANAH BENCAH
4.1
Pengenalan
60
4.2
Sumber Data
61
4.3
Justifikasi Reka bentuk
61
4.4
Keperluan Data dan Maklumat Berdasarkan Analisis
62
4.5
Konsep Reka bentuk Pangkalan Data
66
4.6
Penggunaan DBMS
67
4.8
Perolehan Data dan Format Data
77
4.9
Rumusan
77
PELAN PENGEZONAN & PERUNDANGAN KAWASAN
TANAH BENCAH
5.1
Pengenalan
78
5.2
Peringkat 1-Penetapan Zon Biosfera
80
5.2.1 Konsep Pengezonan
82
5.3
5.2.1.1 Zon Pusat
82
5.2.1.2 Zon penampan
83
5.2.1.3 Kawasan Luar -Zon Pertukaran
83
5.2.2 Justifikasi Pengezonan
84
5.2.3 Model Zon Biosfera
86
Peringkat 2 - Penetapan Pelan Pengezonan Kawasan
Tanah Bencah di Zon Pusat (biosfera)
94
5.3.1 Konsep
95
5.3.2 Analisis Matriks
97
5.3.3 Pendekatan PFCA dan Penentuan Kriteria
101
5.3.4 Penetapan Kriteria Bagi Model Pelan Pengezonan
Kawasan Tanah Bencah
102
ix
5.3.5 Model Pelan Pengezonan Pengurusan Tanah Bencah
103
Peringkat 3 - Implikasi Akta dan Ruang
110
5.4.1 Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974
110
5.4.2 Akta Perlindungan Hidupan Liar, 1972
112
5.4.3 Akta Perikanan, 1985 dan Peraturan
113
5.4.4 Akta Perhutanan Negara 1984
115
5.4.5 Akta Air, 1920
117
5.4.6 Garis panduan JPS 1/97
118
5.5
Zon Kawasan Tanah Bencah dan Peruntukkan Perundangan
119
5.6
Rumusan
121
5.4
6
CADANGAN REKA BENTUK SUBSISTEM MAKLUMAT
PERUNDANGAN
6.1
6.2
Cadangan Pembangunan Sub-Sistem
123
6.1.1 Konsep Model Sub-Sistem Maklumat Perundangan
123
6.1.2 Modul Sub-Sistem
124
Cadangan Reka bentuk Pangkalan Data Sub-Sistem
Maklumat Perundangan Pengurusan Kawasan
6.3
7
Tanah Bencah
128
6.2.1 Konsep Hubungan Entiti
130
Rumusan
132
PENUTUP
7.1
Implikasi dan Kepentingan Kajian
134
7.2
Kajian Lanjutan
135
7.3
Rumusan
136
RUJUKAN
138
LAMPIRAN
143
x
SENARAI JADUAL
NO
TAJUK
JADUAL
Jadual 3.1:
MUKA
SURAT
Arahan Yang Relevan Dengan Kawasan
Kajian Yang Diperuntukkan Di Bawah Akta Kualiti
Alam Sekeliling 1974.
54
Jadual 4.1:
Kriteria Analisis Pelan Pengezonan
63
Jadual 4.2:
Atribut Bagi Pangkalan data
72
Jadual 5.1:
Justifikasi Pelan Pengezonan Biosfera dan Perundangan
83
Jadual 5.2:
Keluasan Zon Biosfera.
93
Jadual 5.3:
Garis panduan Zon Biosfera
93
Jadual 5.4:
Analisis Matriks Kepentingan Setiap Zon
99
Jadual 5.5:
Perincian Kriteria Zon Kawasan
100
Jadual 5.6:
Keperluan Lapisan Data Model Analisis
103
Jadual 5.7:
Keluasan Zon Kawasan Tanah Bencah
110
Jadual 5.8:
Implikasi Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974
Terhadap Aktiviti dan Ruang
Jadual 5.9:
Implikasi Akta Perlindungan Hidupan Liar,
1972 Terhadap Aktiviti dan Ruang
Jadual 5.10:
Jadual 5.12:
113
Implikasi Akta Perikanan 1985 dan
Peraturan Terhadap Aktiviti dan Ruang
Jadual 5.11:
111
114
Implikasi Akta Perhutanan Negara 1984
Terhadap Aktiviti dan Ruang
116
Implikasi Akta Air, 1920 Terhadap Aktiviti dan Ruang
118
xi
Jadual 5.13:
Implikasi Garis panduan JPS 1/97 Terhadap
Aktiviti dan Ruang
119
Jadual 5.14:
Peruntukkan Akta dan Zon Kawasan Tanah Bencah
120
Jadual 6.1:
Modul Sub-sistem dan fungsinya
124
SENARAI RAJAH
NO RAJAH
Rajah 1.1:
TAJUK
MUKA
SURAT
Kawasan Ancaman Akibat daripada Pembangunan Kawasan
di Sungai Pulai
6
Rajah 1.2:
Pelan Lokasi Sungai Pulai dan Tanjung Piai
11
Rajah 2.1:
Sumber jaya dan Kepelbagaian Spesies di Kawasan
Kajian yang menarik untuk pelancongan dan penyelidikan
Rajah 2.2:
18
Kawasan rumpai laut dan batu karang yang
penting bagi ekologi dan habitat spesies di Sungai Pulai
Yang perlu dipelihara
Rajah 2.3:
Sungai Pulai yang kaya dengan hutan paya bakau
dan rumpai laut serta kepelbagaian spesis.
Rajah 2.4:
19
19
Contoh Perkaitan Perundangan Dalam Pengurusan
Tanah Bencah.
31
Rajah 2.5:
Paparan Antara muka Sistem AWRIMS
33
Rajah 2.6:
Paparan Antara muka rujukan Maklumat
Perundangan Bagi Sistem AWRIMS
Rajah 2.7:
34
Paparan Antara muka rujukan Maklumat
Perundangan Bagi Sistem Maklumat Pesisiran Pantai
37
xii
Rajah 2.8:
Paparan Antara muka rujukan Maklumat
Perundangan Bagi Sistem Maklumat Pesisiran Pantai
38
Rajah 3.1:
Carta Organisasi Perbadanan Taman Negara Johor
46
Rajah 3.2:
Struktur Pengurusan Kawasan Tapak Ramsar.
45
Rajah 3.3:
Proses Semasa Pengurusan Taman Negara Johor
47
Rajah 3.4:
Proses Semasa Pengurusan Tapak Ramsar
48
Jadual 4.1:
Kriteria Analisis Pelan Pengezonan
68
Rajah 4.2:
Konsep Perhubungan Di antara Data
69
Rajah 4.3:
Pangkalan Data Geodatabase
70
Rajah 5.1:
Rangka Kerja Analisis Kajian
79
Rajah 5.2:
Ilustrasi Peringkat Analisis Kajian
80
Rajah 5.3:
Zon Biosfera Kawasan Tapak Ramsar yang
dicadangkan oleh Convention Ramsar, 1971
82
Rajah 5.4:
Model Analisis Pembentukan Zon Biosfera
93
Rajah 5.6:
Peringkat Kerja Kaedah Bagi Penetapan Pelan
Pengezonan Kawasan Tanah Bencah
96
Rajah 5.7:
Konsep Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah
97
Rajah 5.8:
Perkaitan Kriteria Kawasan Zon dan Pendekatan PFCA
102
Rajah 5.9:
Model Analisis
104
Rajah 6.1:
Modul Sub-Sistem Maklumat Perundangan bagi
Pengurusan Kawasan Tanah Bencah
Rajah 6.2:
Contoh Cadangan Paparan Antara muka bagi
Menu Cadangan Pembangunan
Rajah 6.3:
123
127
Cadangan Reka bentuk Pangkalan data Sistem
Subsistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah
129
Rajah 6.4:
Cadangan Konsep hubungan Entiti Nonspatial dan Spatial
130
Rajah 6.5:
Contoh Cadangan Konsep hubungan Zon dan Perundangan
131
Rajah 6.5:
Contoh Cadangan Konsep Entiti
132
xiii
SENARAI PELAN
NO PELAN
TAJUK
MUKA
SURAT
Pelan 5.1:
Tapak Ramsar (Zon Pusat)
87
Pelan 5.2:
Isu Kawasan Perluasan Zon Pusat
88
Pelan 5.3:
Perluasan Zon Pusat
89
Pelan 5.4:
Guna tanah Kawasan Sekitar Tapak
90
Pelan 5.5:
Sempadan Biosfera
91
Pelan 5.6:
Nilai Kawasan Biodiversiti
104
Pelan 5.7:
Kawasan Terancam
105
Pelan 5.8:
Kawasan Kualiti Air(Alam Sekitar)
106
Pelan 5.9:
Kawasan Risiko
107
Pelan 5.10:
Zon Kawasan Tanah Bencah
108
xiv
SENARAI SINGKATAN
AWRIMS
CIS
DBMS
EIA
EIS
GIS
PBT
PTNJ
PTP
PTL
RDBMS
SMPKTB
RHPB
Arkansas Wetland Resources Information Management System
Coastal Information System
Database Management System
Environmental Impact Assessment
Executive Information System
Geographical Information System
Pihak Berkuasa Tempatan
Perbadanan Taman Negara Johor
Pelabuhan Tanjung Pelepas
Power Transmission Line
Relationships Database Management System
Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah
Rezab Hutan Paya Bakau
1
BAB 1
PENDAHULUAN
1.1
Pengenalan
Perancangan dan pengurusan sumber jaya mempunyai sifat yang kompleks.
Ini berikutan, sifat sumber jaya itu sendiri yang terhad dan perlu diuruskan dari
semasa ke semasa. Ia seiring dengan
pertumbuhan urbanisasi yang pantas dan
perkembangan bandar yang berlaku telah meningkatkan permintaan terhadap sumber
jaya khasnya sumber jaya semula jadi. Senario yang berlaku telah menjana kepada
pencemaran dan menjejaskan kawasan yang mempunyai biodiversiti yang tinggi
terutamanya kawasan tanah bencah (Yokohari et al., 2000).
Namun, penduduk bandar telah membuat permintaan terhadap kualiti hidup
yang tinggi termasuklah kesihatan awam yang baik, persekitaran yang tidak tercemar,
makanan dan minuman yang baik dan selamat, begitu juga bagi rekreasi dalam ruang
tanah lapang (Botkin dan Beveridge, 1997). Keadaan ini memerlukan kepada
pengurusan sumber jaya efektif dan sistematik dalam memastikan sumber jaya
diuruskan dengan baik. Salah satu faktor yang menyumbang kepada pengurusan yang
baik ialah sistem maklumat yang lengkap dan berkesan. Sistem maklumat merupakan
alat yang penting untuk dijadikan mata dan telinga kepada proses perancangan. Ia
boleh digunakan bagi mengawas dan memastikan kawalan dipatuhi dan memberikan
amaran awal mengenai punca pergeseran, ketidakseimbangan, kelemahan dan
2
kegagalan yang berlaku dalam proses perancangan dan pengurusan (Yaakup, Johar
dan Dahlan, 1995).
Pengguna pakaian perundangan yang berkaitan dengan pengurusan;
pemeliharaan dan pemuliharaan sumber jaya adalah penting untuk dijadikan sebagai
alat utama mengawal selia dan memandu arah pengurusan sumber jaya tanah bencah.
Kewujudan perundangan dan garis panduan yang dikeluarkan oleh jabatan-jabatan
berkaitan perancangan dan pengurusan sumber jaya adalah mengikut kepada
keperluan dan skop kerja masing-masing. Oleh itu, pengurusan sumber jaya yang baik
adalah bergantung kepada pelaksanaan undang-undang dan garisan panduan ke atas
kawasan pentadbiran pengurusan tersebut.
1.2
Penyataan Isu dan Masalah
Undang-undang perancangan dan pengurusan adalah alat terpenting dalam
memastikan pengurusan yang dijalankan mematuhi garis panduan yang telah
ditetapkan. Walau bagaimanapun isu dan masalah yang sering timbul adalah semasa
proses pertimbangan pengguna pakaian undang-undang di dalam pengurusan. Jika
dilihat, terdapat banyak perundangan yang terlibat dalam pengurusan sumber jaya dan
ia telah diperuntukkan di bawah jabatan masing-masing mengikut kepada keperluan
jabatan tersebut. Keadaan ini telah menyebabkan pengurusan yang melibatkan aspek
perundangan tidak dapat dijalankan secara menyeluruh dan berkesan serta memakan
masa yang panjang.
Sebagai contoh, pengurusan kawasan Tanjung Piai dan sungai Pulai di bawah
Perbadanan Taman Negara Johor, mempunyai pelbagai peruntukkan undang-undang
melibatkan jabatan –jabatan lain yang berkaitan seperti Jabatan Pengairan dan Saliran,
Jabatan Perhutanan Negeri, Jabatan Perikanan Negeri, Jabatan Alam Sekitar, Jabatan
Pertanian. Setiap jabatan ini telah mengguna pakai perundangan yang berbeza-beza
mengikut kepada keperluan jabatan tersebut. Ia telah menimbulkan kesukaran rujukan
3
undang –undang dalam aktiviti pengurusan memandangkan banyak aspek
perundangan yang terlibat secara langsung di dalam aktiviti ini.
Selain itu, pengurusan sumber jaya perlu respons terhadap isu semasa yang
berlaku di kawasan kajian dan sekitarnya. Undang –undang adalah merupakan alat
terpenting dalam menjadi kayu pengukur dan rujukan tindakan yang perlu
dilaksanakan. Dapat dilihat, keadaan semasa telah menunjukkan kegagalan pengguna
pakaian perundangan secara berkesan yang telah mengakibatkan masalah alam sekitar
yang serius timbul. Isu yang paling jelas timbul di kawasan kajian ialah isu
pencemaran, pembalakan pokok paya bakau, pembangunan komited dan sedimentasi.
i.
Pencemaran
Pada masa ini, terdapat pencemaran yang berlaku di Sungai Pulai akibat
daripada aktiviti pertanian dan pembangunan baru di sekitar kawasan Tanjung
Piai. Didapati pokok bakau di Sungai Pulai telah diganggu-gugat oleh
pencemaran daripada pembangunan baru termasuklah perkembangan kawasan
pertanian, aktiviti perindustrian, urbanisasi dan perlombongan pasir dalam
kawasan tadahan. Penanaman pokok kelapa sawit telah meliputi kawasan
barat di daerah Pontian dan aktiviti perkebunan pula, terletak di pinggir rizab
hutan Sungai Pulai. Aktiviti-aktiviti ini telah dikenal pasti mengakibatkan
pencemaran air dan tanah di Sungai Pulai berikutan ia didapati terletak
berhampiran kawasan yang mengalami pencemaran (Ramakrishna et. al,
2001).
ii.
Pembalakan Kawasan Hutan Paya Bakau
Pembalakan haram telah menjana kepada isu yang serius di kawasan kajian.
Didapati sebanyak 526 hektar bagi kawasan rizab hutan paya bakau telah di
balak secara haram (Ramakrishna et. al, 2001). Kolam udang yang terbiar di
kawasan tapak kajian juga telah menyebabkan kepada pembalakan pokok
bakau berikutan tanah tersebut telah ditebus guna bagi pembangunan industri
yang besar.
4
Pembinaan laluan talian Tenaga Nasional adalah merupakan salah satu faktor
kepada pembalakan di kawasan kajian. Pembinaan ini, bermula dari Rizab
Hutan Paya Bakau (RHPB) Sungai Pulai di bahagian timur merentasi laluan
utama Sungai Pulai di bahagian barat, melalui Kg. Tanjung Karang ke
Pontian. Pokok-pokok telah ditebang di sepanjang laluan bagi membolehkan
pembinaan dan penyelenggaraan dijalankan.
Dapat dilihat dengan jelas
bahawa pembinaan ini telah mengakibatkan kehilangan kawasan hutan secara
langsung terutama apabila pembinaan laluan transmisi merentasi kawasan
hutan.
iii.
Kehilangan Kawasan Hutan Paya Bakau
Secara tidak langsung, pembinaan talian TNB telah turut menyumbang kepada
kehilangan kawasan hutan. Tumbuhan litupan hutan akan dipotong secara
berkala bagi mengelakkan gangguan terhadap laluan transmisi untuk tujuan
penyelenggaraan akses. Laluan ini telah membahagi dan memisahkan kawasan
sungai Pulai kepada blok-blok hutan kecil yang membawa kepada implikasi
ekologi. Penghasilan blok ini, menyebabkan ekologi kawasan terjejas
(Ramakrishna et. al, 2001).
iv.
Sedimentasi
Perlombongan pasir melibatkan perpindahan pasir daripada keadaan yang
semula jadi yang menghasilkan kepada pencemaran alam sekitar. Keadaan ini
berlaku apabila kadar pengeluaran pasir melebihi kadar penjanaan ini secara
normal. Bahan
buangan aktiviti perlombongan di sekitar Sungai Pulai
menyumbang kepada peningkatan sedimentasi dan kawasan lumpur yang
membawa kesan kepada ikan dan kesihatan pokok kayu bakau. Perlombongan
di tebing sungai telah memberi kesan hakisan, banjir serta kehilangan
komposisi semula jadi di kawasan Rizab Hutan Paya Bakau Sungai Pulai.
Pembinaan PTL (Power Transmission Line) juga mengakibatkan kepada
peningkatan sedimentasi dan penurunan kualiti air di Rizab Hutan Paya Bakau
Sungai Pulai. Berdasarkan kepada Laporan Penilaian Kesan Alam Sekitar,
2001, didapati pembangunan berskala besar di kawasan tanah bencah Sungai
5
Pulai, menyebabkan sedimentasi yang serius iaitu dianggarkan mencecah
600,000 kubik meter/tahun.
v.
Pembangunan dan Spesies Hidupan Liar Terancam
Kawasan Sungai Pulai merupakan kawasan yang kaya dengan nilai
biodiversiti yang tinggi. Kawasan Sungai Pulai kaya dengan rumpai dan
rumput laut yang terdiri daripada 10 spesies rumput laut dan 19 spesies rumpai
laut. Kawasan ini merupakan habitat penting spesies terancam seperti kuda
laut dan dugong (Choo, 2005). Malangnya, kawasan habitat ini terletak di luar
kawasan sempadan tapak Ramsar Sungai Pulai. Ini bermaksud kawasan ini
berada dalam situasi yang berbahaya dan tidak dilindungi sama sekali (Chong,
2006). Kenyataannya, kawasan habitat spesies hidupan akuatik ini terus
terancam dan kesannya dapat dilihat apabila spesies dugong ditemui dalam
keadaan yang sakit pada tahun 2005 dan bayi dugong sebesar 1.3 meter telah
ditemui mati pada jaring ikan di Pulau Merambong berdekatan dengan tapak
Ramsar Sungai Pulai. Sejak tahun 1995 lagi, peningkatan aktiviti manusia
telah mengganggu gugat keseimbangan ekologi marin (Chong, 2006). Spesies
kuda laut di kawasan Sungai Pulai telah dianggarkan menurun sehingga 1000
ekor sahaja (Chiew, 2004). Keadaan ini dijangka terus berlaku memandangkan
kerajaan telah mengezonkan kawasan dari Tanjung Pelepas ke Pendas iaitu
sepanjang 40km kawasan hutan paya bakau untuk tujuan pembangunan (sila
rujuk Rajah 1.1). Maka dapat dijangka, pertumbuhan perindustrian, projek
rumah akan berlaku termasuklah penambahan Pelabuhan Tanjung Pelepas
(Chiew, 2002).
6
Rajah 1. 1: Kawasan Ancaman Akibat daripada Pembangunan Kawasan di
Sungai Pulai
Sumber: Chiew, 2004
Rajah 1.1 menunjukkan projek pembangunan mega Pelabuhan Tanjung
Pelepas (PTP) di muara Sungai Pulai yang mengancam perubahan hidrologi
dan ekosistem sungai serta menghapuskan nilai semula jadi di kawasan tapak
Ramsar. Sempadan tapak Ramsar Sg Pulai telah dilukis semula bagi memberi
ruang kepada pembinaan PTP dan Penjana Kuasa Elektrik di bahagian barat
tebing Sg. Pulai. Projek mega ini telah memberi tekanan yang hebat kepada
kawasan Ramsar. Pembangunan fasa kedua PTP akan menyempitkan muara
sungai lebih daripada 50 peratus. Ini akan memberi kesan ke atas saliniti dan
sirkulasi air sungai yang memberi kesan buruk ke atas hidupan biotik. Laluan
migrasi fauna juga akan tersekat memandangkan koridor habitat mereka telah
dimusnahkan (Chiew, 2004).
Tambahan, stesen penjana kuasa yang meliputi 361 hektar ini akan
menyebabkan
suhu
kawasan
sekitarnya
meningkat
dan
ini
akan
mengakibatkan kemusnahan hampir keseluruhan hidupan marin. Pembinaan
stesen petrokimia pula, bermaksud akan menyebabkan kehilangan kekal ke
atas hutan paya bakau Sungai Pulai. Sisa buangan daripada stesen ini akan
7
mengakibatkan hidupan marin flora dan fauna diracuni oleh toksik dan kekal
dalam jangka masa yang lama di dalam sistem rantaian makanan (Chiew,
2004).
Implementasi perundangan ke atas pengurusan kawasan tanah bencah perlu
respons terhadap isu yang berlaku di kawasan pentadbiran dalam memastikan aktiviti
pengurusan yang dijalankan adalah berkesan. Berdasarkan kepada isu yang
diterangkan di atas, didapati kebanyakan isu yang berlaku boleh dilukiskan ke dalam
bentuk pelan (spatial). Namun demikian, pada masa ini peruntukan undang-undang
yang diguna pakai bagi pengurusan kawasan Sungai Pulai dan tanjung Piai adalah
dalam bentuk teks iaitu maklumat entiti bukan ruang. Keadaan ini telah menimbulkan
kesukaran dalam menentukan tindakan dan keputusan yang lebih tepat iaitu
melibatkan perundangan ke atas ruang. Isu persekitaran dan perundangan sedia ada
kawasan kajian perlu dihubungkaitkan dalam memastikan pengurusan kawasan tapak
lebih baik dan berkesan. Penentuan atribut bukan spatial dan spatial dari segi
perundangan diperlukan dalam mengurus sumber jaya bagi memudah dan
mempercepatkan aktiviti pengurusan.
Kemajuan teknologi maklumat dan telekomunikasi, didapati boleh memudahkan
proses pengurusan seterusnya. Perkara ini turut ditekankan oleh Menteri Perumahan
dan Kerajaan Tempatan, Y.Bhg Datuk Seri Ong Ka Ting “ The virtual approval
environment system would enables to save 30% of the time,…” (The Star, 2002)
Justeru, penstrukturan guna pakai perundangan dalam sistem pengurusan,
amat diperlukan dalam memastikan pelaksanaan yang dijalankan lebih kemas dan
sistematik dalam masa yang sama, memudahkan pihak pengurusan untuk membuat
penilaian dan keputusan dengan baik dan pantas. Ia seterusnya menggalakkan dan
membantu membangunkan Sistem Pengurusan Sumber jaya Kawasan Tanah Bencah.
Kajian ini bertujuan mengintegrasikan maklumat perundangan yang relevan di dalam
sistem pengurusan sumber jaya agar boleh diguna pakai oleh pihak pengurusan dalam
memudahkan kerja-kerja pelaksanaan dan membuat keputusan.
Sistem maklumat perundangan berasaskan GIS amat diperlukan dalam
menghubungkan kedua aspek ini sama ada dalam bentuk spatial atau bukan spatial.
8
Sistem Maklumat Perundangan berasaskan GIS membantu keputusan dan tindakan
yang dibuat oleh pengurus lebih relevan dan tepat di atas tanah (spatial). Selain itu ia
membantu memudahkan pengintegrasian perundangan sedia ada yang relevan dengan
kawasan kajian yang boleh dikenal pasti dengan mudah dalam bentuk ruang.
1.3
Persoalan Kajian
Berdasarkan penyataan masalah, terdapat beberapa persoalan yang telah dibentuk:
i.
Apakah konsep ‘wise use’ bagi tapak Ramsar dalam konteks kawasan
kajian?
ii.
apakah isu dan masalah utama dalam pengurusan sumber jaya kawasan
kajian khususnya berkaitan pengguna pakaian undang-undang.
iii.
apakah polisi dan perundangan semasa yang sesuai dan relevan bagi
kawasan kajian
iv.
Apakah perundangan yang diguna pakai dalam sistem pengurusan
sumber jaya tanah bencah di kawasan kajian?
v.
Bagaimana bentuk sistem pengurusan bagi aspek perundangan yang
boleh diguna pakai oleh pihak pengurusan dalam membuat keputusan?
9
1.4
Matlamat dan Objektif
1.4.1
Matlamat
Matlamat bagi kajian ini seperti di bawah:
“Mengenalpasti dan Mencadang Reka bentuk Subsistem Maklumat
Perundangan bagi Pengurusan Taman Negara Johor Sungai Pulai
(Ramsar)) berbantu GIS”
1.4.2
Objektif
Bagi mencapai matlamat di atas, objektif kajian yang telah dirumuskan adalah:
i.
Mengenal pasti konsep ‘wise use’ bagi tapak Ramsar dalam konteks
kawasan kajian
ii.
Mengenal pasti isu dan masalah utama dalam pengurusan sumber jaya
kawasan kajian khususnya berkaitan pengguna pakaian undangundang.
iii.
Mengkaji dan mengenal pasti polisi dan perundangan semasa yang
sesuai dan relevan di kawasan kajian
iv.
Mencadangkan
reka
bentuk
sistem
pembangunan
maklumat
perundangan perancangan bagi pengurusan sumber jaya Tanah Bencah
(Ramsar)
10
1.5
Skop Kajian
Kajian yang dijalankan akan melihat di bawah skop kajian berikut:
i. Kajian ini merangkumi aspek penting iaitu latar belakang dan sistem pengurusan
semasa serta isu dan masalah semasa yang berlaku di kawasan kajian berkaitan
dengan pengurusan sumber jaya.
ii. Kajian tertumpu kepada perundangan yang relevan dengan kawasan kajian.
iii. Kajian ini memberi fokus kepada penentuan maklumat perundangan sama ada
dalam bentuk spatial dan bukan spatial, keperluan data perundangan bagi
cadangan sistem dan cadangan reka bentuk subsistem maklumat perundangan
bagi kawasan kajian
1.6
Kawasan Kajian
Kawasan kajian hanya meliputi rizab hutan Sungai Pulai yang terdiri daripada
salah satu kawasan paya bakau yang terpelihara di Selatan –Barat wilayah Johor iaitu
kira-kira 35% keseluruhan litupan paya bakau. Sungai Pulai merupakan sistem sungai
paya bakau yang terbesar di negeri Johor. Ia terletak di bawah pentadbiran Majlis
Daerah Pontian dan diuruskan oleh Perbadanan Taman Negara Johor. Kawasan kajian
ini telah diisytiharkan sebagai tapak Ramsar pada Januari 2003 (Ramsar Convention
on Wetlands, 2003). Sungai Pulai telah digazet sebagai rizab hutan negeri. Kawasan
ini telah dipilih sebagai kawasan kajian berdasarkan statusnya sebagai Rizab Hutan
Paya Bakau dan kawasan tapak Ramsar. Status ini telah meletakkan kawasan kajian
sebagai kawasan yang mempunyai kepentingan sumber jaya yang tinggi. Selain itu,
kesan daripada penggazetan kawasan kajian, peruntukkan perundangan ke atas
kawasan ini menjadi lebih ketat.
11
Rajah 1. 2: Pelan Lokasi Sungai Pulai dan Tanjung Piai
1.7
Metodologi Kajian
Kajian ini akan dibahagikan kepada empat peringkat utama iaitu bermula dengan
peringkat kajian awalan dan berakhir dengan peringkat cadangan dan rumusan kajian.
Pembentukan dan penjelasan lanjutan bagi setiap peringkat di dalam metodologi ini
adalah berdasarkan kepada kajian yang akan dijalankan.
12
1.7.1
Kajian Awalan
Kajian yang akan dilakukan adalah membuat pelbagai rujukan dan pembacaan
tentang sistem pengurusan sumber jaya kawasan tanah bencah bagi memahami
senario semasa. Rujukan kajian meliputi hasil kajian dan sumbangan pengkaji
sebelumnya berkaitan dengan kajian ini dan aplikasi sistem GIS ke atas
pelaksanaan pengurusan sumber jaya. Oleh itu kajian awalan ini umumnya
melibatkan pemahaman tentang tajuk yang telah dicadangkan. Selain daripada
itu, antara aspek yang terlibat dengan kajian awalan ialah:
i.
Penentuan isu dan masalah kajian
ii.
Pembentukan matlamat dan objektif kajian
iii.
Penentuan skop dan metodologi kajian
iv.
Mengenal pasti bentuk dan aspek kajian literatur yang akan dijalankan
untuk diguna pakai di peringkat seterusnya.
Kajian awal membantu dalam pemahaman awal mengenai kajian ini terutama
penentuan yang jelas bagi hasil kajian iaitu cadangan reka bentuk sistem
maklumat perundangan dalam sistem pengurusan sumber jaya tanah bencah
serta kaedah bagaimana pembentukan sistem cadangan yang perlu dihasilkan.
1.7.2
Kajian Literatur
Bagi kajian literatur ia terbahagi kepada dua bahagian iaitu kajian berkaitan
aspek perundangan yang terlibat di dalam pengurusan sumber jaya tanah
bencah di kawasan kajian dan juga kajian asas Sistem Maklumat Geografi
13
i.
Aspek perundangan bagi pengurusan Rizab Hutan Paya Bakau Sungai
Pulai.
Peringkat ini akan melibatkan kajian tentang aspek perundangan dan
pelaksanaan dalam sistem pengurusan sumber jaya Rizab Hutan Paya
Bakau Sungai Pulai. Peruntukan polisi dan akta yang terlibat di dalam
sistem ini akan diambil kira.
ii.
Sistem Maklumat Geografi (GIS)
iii.
Bahagian ini mengemukakan peranan GIS di dalam sistem maklumat
perundangan pengurusan kawasan Rizab Hutan Paya Bakau Sungai
Pulai dan pendekatan pelaksanaan di dalam sistem juga diambil kira
sebagai asas kajian yang akan dilaksanakan.
Peringkat literatur ini adalah penting dalam penghasilan produk akhir kajian
ini. Pengenalpastian dan penentuan polisi dan perundangan yang berkaitan
kawasan kajian akan banyak membantu dalam mereka bentuk sistem
maklumat perundangan perancangan bagi pengurusan kawasan tanah bencah.
Selain itu, literatur GIS turut menyumbang kepada aplikasi GIS yang lebih
berkesan dalam menyokong sistem maklumat perundangan yang akan direka
bentuk.
1.7.3
Pengumpulan Data
Proses pengumpulan data secara keseluruhannya melibatkan temu bual,
rujukan laporan, akta dan polisi dan rujukan Internet. Kaedah yang digunakan
ini melibatkan dua jenis sumber iaitu sumber primer dan sekunder. Data
sekunder merupakan data asas bagi kajian ini.
i.
Data sekunder
Data sekunder diperoleh dari rujukan laporan, akta dan garis panduan
yang berkaitan. Maklumat-maklumat semasa berkaitan struktur
14
organisasi, fungsi, polisi dan perundangan semasa yang diguna pakai
dalam pengurusan kawasan kajian.
ii.
Data Primer
Pendekatan yang digunakan adalah melalui temu bual. Temu bual yang
dijalankan adalah bagi mengenal pasti perundangan dan garis panduan
semasa yang lazim diguna pakai dalam sistem pengurusan. Selain itu,
temu bual ini juga bertujuan mendapatkan maklumat mengenai corak
pengurusan dan pengguna pakaian perundangan semasa dalam
menentukan cadangan reka bentuk sistem maklumat perundangan bagi
pengurusan sumber jaya kawasan tanah bencah. Maklumat yang
diperlukan adalah:
•
Penjelasan perkara-perkara penting yang dipertimbangkan dalam
pengurusan
•
Penjelasan
perkara-perkara
penting
yang
memerlukan
pertimbangan dan rujukan polisi dan perundangan dalam proses
pengurusan
•
Pengguna pakaian akta atau perundangan yang lazim di dalam
proses pengurusan
•
Isu-isu dan masalah yang timbul di peringkat pengurusan berkaitan
pengguna pakaian perundangan
•
Cadangan-cadangan oleh kakitangan bagi membantu reka bentuk
sistem maklumat perundangan bagi pengurusan sumber jaya
kawasan Rizab Hutan Paya Bakau Sungai Pulai dan Tanjung Piai.
1.7.4
Analisis
Peringkat ini melibatkan kepada penentuan polisi dan perundangan yang
relevan bagi kawasan kajian. Seterusnya data atribut spatial dan bukan spatial
bagi perundangan ditentukan. Pada peringkat ini, model normatif digunakan.
15
Penggunaan model normatif adalah berdasarkan kepada rujukan perkara
penting yang diambil perhatian dalam sistem pengurusan dan perundangan
relevan yang seharusnya diguna pakai.
1.7.5
Cadangan Reka bentuk
Berpandukan kepada hasil analisis, reka bentuk rangka subsistem maklumat
perundangan bagi pengurusan telah diformulasikan. Maklum balas terhadap
matlamat, objektif dan skop kajian dilakukan bagi memastikan pembentukan
cadangan adalah selaras dengan perkara tersebut.
16
BAB 2
PERUNDANGAN DAN PENGURUSAN TANAH BENCAH
Bab ini akan membincangkan konsep pengurusan dan perundangan tanah bencah.
Perbincangan ini meliputi kepentingan pengurusan tanah bencah, konsep pengurusan
dan pelaksanaan, garis panduan pengurusan dan perundangan dalam pengurusan tanah
bencah. Perbincangan lebih tertumpu kepada pengurusan dan bagaimana perundangan
lazimnya diguna pakai dan dilaksanakan di dalam sistem pengurusan tanah bencah.
Bab ini juga akan menyentuh perkara berkaitan Sistem Maklumat GIS dan
aplikasinya dalam perundangan bagi pengurusan. Pada akhir bab ini, beberapa contoh
dari luar negara akan dijelaskan secara ringkas iaitu bagaimana sistem maklumat bagi
pengurusan tanah bencah dan perundangan di aplikasi dan dibangunkan.
2.1
Pengenalan
Kawasan tanah bencah kebanyakannya terdiri daripada kawasan hutan paya bakau.
Hampir 25% daripada keseluruhan hutan paya bakau di Malaysia terdapat di Negeri
Johor dan dikategorikan sebagai hutan paya bakau simpanan dan hutan bakau negeri.
Negeri Johor masih memiliki kira-kira 23, 683 hektar hutan bakau simpanan dan 7,
17
800 hektar hutan paya bakau negeri. Keluasan ini semakin berkurangan dan langkah –
langkah mewartakan sebahagian daripada hutan bakau ini sebagai Taman Negara
sedang diusahakan oleh Pihak Perbadanan Taman Negara Johor. Ini adalah untuk
mengelak penebangan secara berleluasa, penebus gunaan tanah yang tidak terkawal
serta pemeliharaan hutan paya bakau daripada agen pencemaran
Kawasan tanah bencah diwakili oleh kehadiran air sama ada di atas atau berdekatan
dengan permukaan tanah. Tanah bagi kawasan ini adalah amat berbeza dengan
kawasan yang bersebelahan dan tumbuhan serta flora di kawasan ini amat sesuai
dengan keadaan yang lembap. Tanah bencah terdiri daripada 6 peratus daripada
permukaan bumi. Tanah bencah ini terdiri daripada jenis dan kepelbagaian ini
memberi kesan kepada landskap, perbezaan cuaca dan corak aktiviti manusia.
Pada masa lalu, kawasan tanah bencah sering dianggap sebagai tanah terbiar yang
tidak membawa sebarang pulangan ekonomi. Strategi bagi mengubah dan menukar
guna kawasan paya ini kepada kawasan pertanian yang produktif telah menjadi satu
tujuan yang paling dominan. Keadaan ini, jelasnya telah memberi kesan perubahan
sistem terhadap struktur dan fungsinya. Ekosistem bagi kawasan tanah bencah ini
amat sensitif dan rapuh. Tekanan ke atas pertambahan populasi dan akibat daripada
serakan kawasan pertanian, industri dan pembangunan bandar telah membawa kesan
kehilangan kawasan paya bakau dan mengganggu-gugat ekosistem semula jadi
(Hussin et al., 1999). Di kebanyakan kawasan tanah bencah telah sentiasa mengalami
pengecilan saiz keluasan kawasan, begitu juga penurunan kualiti. Ini berikutan kesan
daripada teknik perparitan moden dalam aktiviti pertanian, peningkatan kawasan
perindustrian dan tekanan pembangunan akibat daripada peningkatan populasi
termasuklah aktiviti pembuangan bahan buangan, tambakan sungai dan pengubah
suaian guna tanah (Dierßen & Opitz, 2000). Akibatnya, terdapat banyak kawasan
tanah bencah yang telah diubah dan dikacau ganggu dan kawasan ini telah menjadi
semakin terancam terutama yang berkait dengan ekosistem dan landskap kawasan
tersebut.
Walau bagaimanapun, sejak akhir-akhir ini, fokus terhadap kawasan tanah lembap
telah berubah. Nilai dan kepentingan kawasan tanah bencah telah bertambah
berikutan aspek hidrologi, kimia, biologikal, sosial dan ekonomi telah di beri
18
perhatian dan pertimbangan yang lebih baik. Pemeliharaan kawasan paya bakau kini
bukan sahaja melibatkan keunikan biologikal dan monumen budaya malah memenuhi
kepentingan fungsi ekosistem sebagai kawasan bernutrien tinggi dan berfungsi
sebagai rumah hijau pada skala global (Dierßen & Opitz, 2000). Kawalan banjir,
pengeluaran makanan dan pemulihan kualiti air adalah merupakan satu nilai ekonomi
yang tinggi. Kini, terdapat banyak kawasan tanah bencah yang menawarkan aktiviti
sosial dan rekreasi. Dalam memastikan nilai bagi kawasan tanah bencah dikawal,
perundangan dan garis panduan adalah diperlukan bagi perlindungan, pengurusan,
pemantauan dan pembinaan kawasan tanah bencah.
2.2
Kepentingan Pengurusan Kawasan Tanah Bencah
Kepentingan kawasan tanah bencah merangkumi aspek-aspek rekreasi, ekonomi,
pelancongan, hidupan liar dan akuatik, pemeliharaan spesies marin, pemeliharaan
alam semula jadi di pesisiran pantai, kegunaan tempatan serta kepentingan
penyelidikan.
Rajah 2.1: Sumber jaya dan Kepelbagaian Spesis di Kawasan Kajian
yang menarik untuk pelancongan dan penyelidikan
Sumber: www.sosmalaysia.org
19
Pengurusan dan perundangan bagi kawasan tanah lembap adalah penting
dalam memastikan nilai bagi kawasan ini terpelihara meliputi habitat,
hidrologi serta fungsi rekreasi awam. Pengurusan kawasan ini terutamanya
melibatkan guna tanah akan secara langsung mengelakkan dan mengurangkan
pelbagai kesan negatif terhadap fungsi kawasan tanah bencah seperti
dinyatakan di bawah:
•
Rajah 2.2: Kawasan rumpai laut dan batu karang yang
penting bagi ekologi dan habitat spesis di Sungai Pulai
yang perlu dipelihara.
Sumber: www.sosmalaysia.org
ƒ
Kawasan pembekal nutrien, penapis pencemaran dan pengekalkan air
larian permukaan
ƒ
Menstabilkan bekalan air dengan menyimpan air yang berlebihan
ketika hujan dengan memperbaharui mata air, mengatur aliran dan
mengawal hakisan.
ƒ
Menyediakan kawasan perlindungan habitat bagi pelbagai spesis. Ia
juga berkaitan dengan kepentingan kegunaan rekreasi dan nilai estetik.
Rajah 2.3: Sungai Pulai yang kaya dengan hutan paya
bakau dan rumpai laut serta kepelbagaian spesis.
Sumber:www.sosmalaysia.org
20
2.2.1
Konsep Pengurusan Tanah Bencah
Pengurusan adalah satu proses penggunaan sumber-sumber yang terdapat di
dalam sesuatu organisasi dalam usahanya untuk mencapai objektif yang
dihasratkan melalui fungsi perancangan, pengawalan dan pembuatan
keputusan.
Tiga bentuk asas pengurusan yang perlu dikenalpasti iaitu a) pemuliharaan
total merupakan idea utopian: kebergantungan pembalakan sumber oleh
penduduk tempatan akan berlaku pada pelbagai peringkat, walaupun terdapat
sumber alternatif yang disediakan; b) kesan manusia akan sentiasa
berkembang samada dalam bentuk intensiti dan corak; c) ancaman faktor
semula jadi tidak lagi dipinggirkan terutamanya apabila ia nya menjadi
semakin teruk akibat daripada aktiviti manusia seperti hakisan tanah (Prikh et
al., 2003).
Berdasarkan kepada Convention on RAMSAR (2004), konsep pengurusan
kawasan tanah bencah yang utama adalah pemuliharaan dan pendekatan
penggunaan mampan iaitu matlamat akhir adalah untuk mencapai penggunaan
“wise use” (mampan) dalam jangka masa panjang di kawasan kajian
(Convention on RAMSAR, 2004). RAMSAR COP3 (1987) telah menakrifkan
“wise use” sebagai penggunaan yang mampan bagi manfaat manusia yang
sesuai dengan penyelenggaraan sumber jaya semula jadi bagi ekosistem.
Melalui konsep ini, terdapat tiga perkara yang perlu diberi perhatian iaitu
fungsi, produk dan atribut kawasan tanah bencah. Berikut merupakan
perincian setiapnya:
a) Fungsi merupakan aktiviti atau tindakan yang berlaku secara semula
jadi di kawasan tanah bencah sebagai interaksi produk di antara
struktur ekosistem dan proses. Fungsi termasuklah kawalan banjir,
nutrien, sedimen dan penyelenggaraan pencemaran: sokongan rantai
makanan, pengukuhan kawasan pantai dan kawalan hakisan;
21
perlindungan ribut; pengukuhan keadaan musim iaitu melibatkan hujan
dan suhu.
b) Produk yang dijanakan oleh kawasan tanah bencah termasuk: sumber
jaya hidupan liar, perikanan, sumber hutan, sumber pemburuan,
pertanian; dan bekalan air. Kesemua produk ini dijanakan oleh
interaksi di antara biologikal, kimia dan fizikal komponen kawasan
tanah bencah.
c) Atribut kawasan tanah bencah termasuklah diversiti biologikal dan ciri
budaya dan sejarah yang unik. Atribut ini mengarah kepada
penggunaan tertentu atau sumber bagi produk tertentu, namun ia
mungkin mempunyai kepentingan semula jadi dan tidak boleh diukur.
Berdasarkan kedua-dua konsep pengurusan di atas, didapati kedua-duanya
mempunyai nilai faktor konsep yang lebih sama iaitu melibatkan aktiviti
pemuliharaan dan aktiviti manusia serta tindakan semula jadi.
Namun didapati juga, pendekatan bagi kedua-dua konsep ini adalah berbeza.
Konsep yang diketengahkan oleh Jyoti Prikh (2003) lebih menumpukan
kepada andaian bagi setiap elemen/faktor di dalam konsep pengurusan iaitu
melibatkan andaian senario, bentuk, corak dan intensiti. Konsep yang
diutarakan Convention on RAMSAR (2004) pula, fokus kepada perincian
elemen konsep dan interaksi yang berlaku dalam kawasan tanah bencah.
Bagaimanapun dalam kajian ini, didapati kedua –dua konsep ini penting dan
berguna serta boleh diintegrasikan dalam membantu penilaian dan
pertimbangan kriteria pengurusan; melalui konsep pertama dan penetapan
kriteria pengurusan; melalui konsep kedua.
22
2.2.2
Sistem Pengurusan Tanah Bencah dan Garis panduan
Sistem pengurusan tanah bencah atau pelan pengurusan seharusnya disokong
oleh perundangan atau garis panduan. Garis panduan sistem pengurusan tanah
bencah membawa maksud “aktiviti terkawal”. Aktiviti terkawal ini
didefinisikan secara meluas sebagai "…any operation or use of a wetland or
watercourse involving removal or deposition of material, or any obstruction,
construction, alteration or pollution, of such wetlands or watercourses…"
(Conservation Foundation, 1988).
Pengurusan perancangan berasaskan kawasan tapak seharusnya menjadi satu
elemen pendekatan multi-skala ke arah perancangan pengurusan “wise use”
dan dihubungkan dengan landskap dan perancangan ekosistem termasuklah
zon pesisiran pantai dan sungai. Ini kerana polisi dan keputusan perancangan
pada skala ini akan mempengaruhi pemuliharaan dan pembangunan “wise
use” bagi kawasan tanah bencah (Ramsar Convention, 2004)
Berdasarkan kepada City of Coon Rapids (2005), terdapat tiga perkara penting
yang perlu diambil kira dalam sistem pengurusan tanah bencah a) sempadan;
b) cadangan pembangunan; c)garis panduan pengurusan.
Garis panduan bagi sempadan seharusnya di aplikasi bagi kawasan yang mana
dikenal pasti sebagai kawasan di bawah kuasa pentadbiran tanah bencah
seperti yang digariskan di dalam manual yang telah diguna pakai bagi
kawasan
tersebut.
Kawasan
ini
seharusnya
menunjukkan
klasifikasi
pengurusan bagi setiap kawasan tanah bencah berkait dengan garis panduan
sedia ada. Keadaan ini bagi memastikan pengenalpastian yang dijalankan dan
ketepatan dikaji semula oleh pentadbir bagi cadangan pembangunan terletak
di dalam atau bersebelahan kawasan tanah bencah. Adalah penting
menunjukkan kewujudan dan penentuan sempadan sama ada terkandung di
dalam garis panduan yang sedia ada dalam membantu proses menilai dan
membuat keputusan pengurusan kawasan (Votteler & Muir, 2002).
23
Bagi kawasan tanah bencah yang telah digazetkan sebagai kawasan
RAMSAR, pelan pengurusan seharusnya meliputi kawasan tanah bencah itu
sendiri di mana sempadannya telah ditentukan. Walau bagaimanapun
sekiranya tapak tanah bencah tersebut terdiri lebih dari satu tapak yang
berasingan, pelan pengurusan yang berasingan mungkin adalah bersesuaian
(RAMSAR Convention, 2004). Beberapa jenis pengezonan mungkin sesuai di
aplikasi di dalam kawasan sempadan ke atas tapak yang berbeza bergantung
kepada karakter dan hubungan dengan guna tanah lain bagi kawasan di
sekitarnya. Sempadan tapak terdiri daripada koleksi kawasan tanah bencah itu
sendiri sehinggalah kawasan sekitarnya yang bukan terdiri daripada habitat
kawasan tanah bencah dan selalunya adalah kawasan yang mempunyai
pelbagai jenis guna tanah (RAMSAR Convention, 2004). Ini bermaksud
pengezonan di dalam sempadan tapak mesti serba boleh dan fleksibel bagi
memenuhi kepelbagaian ciri-ciri kawasan tapak.
Walau bagaimanapun, berdasarkan kepada RAMSAR Convention (2004),
kawasan penampan adalah diperlukan dalam mengukuhkan kawasan
sempadan tapak kawasan iaitu terletak di sekeliling kawasan tanah bencah itu
sendiri. Kawasan penampan seharusnya berada di sekeliling kawasan pusat
tanah bencah yang terdiri daripada guna tanah yang memberi kesan secara
langsung ke atas ciri-ciri ekologi kawasan tanah bencah (RAMSAR
Convention, 2004).
Cadangan pembangunan seharusnya telah mendapat kelulusan daripada pihak
berkuasa tempatan dan dinilai semula oleh pentadbir kawasan untuk kelulusan
bagi sebarang bentuk kerja-kerja pembangunan yang memberi kesan kepada
kawasan tanah bencah. Dalam hal ini pengurus atau pentadbir seharusnya
merujuk dan mematuhi tempoh masa dan keperluan yang telah diperuntukkan
di dalam akta-akta sedia ada seperti akta pemuliharaan (City of Coon Rapids,
2005). Dalam hal ini, pengurus atau pentadbir kawasan memainkan peranan
penting dalam memastikan setiap perincian kawasan dan kerja pembangunan
yang sesuai bagi kawasan kajian perlu dipertimbang dan dinilai terlebih
dahulu sebelum mendapatkan kelulusan pembangunan pihak berkuasa
tempatan.
24
Perkara ketiga adalah akta dan garis panduan bagi kawasan tanah bencah yang
berkait dan diperuntukkan bagi kawasan tanah bencah menyediakan garis
keperluan kerja perparitan, pembinaan dalam kawasan tanah bencah seperti
pembangunan infrastruktur jalan dan laluan, bekalan asas, peletakan sistem
papan
tanda,
menara
pandang
dan
‘boardwalk’
mengikut
kepada
pengenalpastian kriteria bagi kawasan tertentu di dalam kawasan tanah bencah
(City of Coon Rapids, 2005). Bagi tujuan ini pengurusan dan garis panduan
perlu meliputi dan menunjukkan a) jarak zon penampan yang jelas bagi
kawasan mengikut jenis pembangunan; b) pengurusan air banjir berdasarkan
kepada manual pengurusan banjir sedia ada; c) klasifikasi sistem pengurusan
berdasarkan siri pengurusan yang jelas seperti pemeliharaan iaitu kesan hanya
boleh berlaku sekiranya cadangan adalah sangat diperlukan, pengurusan tahap
1 apabila cadangan mematuhi peruntukan yang ditentukan; d) keperluan
kelonggaran pengurusan kawasan tanah bencah bagi kawasan yang terpaksa
menerima kesan cadangan dengan mematuhi garis panduan sedia ada bagi
kawasan tersebut seperti laluan trek, menara pandang dan fasiliti tempat duduk
(Want & William, 1993).
2.3
Perundangan Dalam Pengurusan Tanah Bencah
2.3.1
Polisi dan Strategi
Berdasarkan kepada Laporan Pelan Pengurusan Rizab Hidupan Liar, Tanjung
Tuan Melaka (2004), pengurusan bagi kawasan yang memiliki biodiversiti
iaitu sama ada kawasan hutan, tanah bencah atau hutan paya bakau perlulah
mengambil kira polisi dan strategi serta rangka perundangan yang relevan
25
bagi kawasan tersebut (Jabatan Perhutanan negeri Melaka, 2004). Di dalam
sesuatu organisasi besar yang mempunyai hierarki pengurusan , polisi
merupakan panduan yang perlu diikuti oleh bahagian atau jabatan bagi
mencapai kepada objektif organisasi. Terdapat tiga hierarki utama iaitu
peringkat negara, negeri dan daerah. Bagi peringkat negara, polisi dan dasar
telah digubal dan pengurusan negeri dan daerah seharusnya dipandu arah oleh
strategi yang telah digariskan. polisi dan dasar tersebut adalah;
i.
Dasar Perhutanan Negara, 1978 (Pindaan 1992)
Menyentuh pemeliharaan dan pengurusan hutan melalui amalan
pengurusan hutan secara berkekalan. Dasar ini mengandungi 17 aspek
yang
menyentuh
perkara
berkaitan
fungsi
pentadbiran
sebagai
perlindungan, penghasilan, pengekalan, penyelidikan dan pendidikan.
ii.
Dasar Kepelbagaian Biologi Kebangsaan (1996)
Dasar ini menyediakan strategi jangka masa panjang bagi bekalan
makanan dan pengekalan biologi bersejarah di Malaysia. Dasar
Kepelbagaian Biologi Kebangsaan (1996) , bertujuan pemeliharaan
kepelbagaian biologikal Negara dan menitikberatkan peningkatan kajian
ke atas spesies biologi dan penyediaan kemudahan bagi mendapatkan
maklumat berkaitan pengekalan kepelbagaian biologi.
2.3.2
Rangka Perundangan
Skop kuasa, terma dan syarat yang diperuntukkan di dalam akta merupakan
angkubah penting dalam aktiviti sistem pengurusan bagi kawasan tanah
bencah. Berdasarkan kepada Laporan Pelan Pembangunan dan Pengurusan
Endau Rompin (2000), akta yang terlibat secara langsung dalam pengurusan
Taman Negara Johor adalah terdiri daripada 7 peruntukan akta iaitu:
26
i. Enakmen Perbadanan Taman Negara(Johor), 1989
Peruntukan perundangan ini membenarkan perbadanan taman Negara di
perkukuhkan. Di bawah enakmen ini Perbadanan Taman Negara Johor
bertanggungjawab
dalam
pengurusan
dan
pembangunan
kawasan
pentadbirannya. Tiada garis panduan yang jelas dalam struktur dan operasi
pengurusan yang spesifik.
ii. Akta Perlindungan Hidupan Liar No.72, 1972
Menyediakan rizab santuari perlindungan sepenuhnya kepada hidupan liar
yang terancam dan hampir pupus. Akta ini membolehkan mana-mana
tanah kerajaan diisytiharkan sebagai kawasan rizab hidupan liar.
iii. Akta Perhutanan Negara,1984
Akta ini mengelaskan hutan kepada 11 kategori. Akta ini, melarang apaapa aktiviti dijalankan dalam kawasan hutan simpan kekal kecuali dengan
permit pemilikan. Selain itu, akta ini memperuntukkan keperluan
pemeliharaan hutan dan alam sekitar serta keperluan rekreasi orang awam
iv. Akta Perikanan, 1985
Akta ini digubal bagi mengawal pembangunan, pentadbiran dan
pengurusan sumber marin termasuk taman laut. Akta ini memperuntukkan
pengurusan dan perlindungan kawasan taman laut.
v. Akta Perancangan Bandar Dan Desa, 1976
Akta ini memperuntukkan pertimbangan pembangunan oleh perancang
bagi kawasan mempunyai nilai estetika dan kepentingan alam sekitar.
Pertimbangan dibuat berdasar pelan pembangunan sedia ada.
vi. Akta Kanun Tanah Negara, 1960
Akta ini memperuntukkan mana-mana tanah negeri sebagai kawasan
perlindungan atau sebaliknya.
27
vii. Akta Pemuliharaan Tanah, 1960
Akta ini berkait dengan pemeliharaan tanah berbukit, kawalan hakisan
tanah dan pemendapan.
Kesemua akta memainkan peranan dan fungsi masing-masing dalam
membantu menguruskan kawasan hutan paya bakau dengan lebih baik dan
efisien. Merujuk kepada skop setiap perundangan yang telah diterangkan di
atas, didapati Enakmen Perbadanan Taman Negara Johor (1989), Akta
Perancangan Bandar Dan Desa (1976) dan Akta Kanun Tanah Negara, 1960
mencakupi skop yang luas dan sukar untuk diinterpretasikan dalam bentuk
ruang. Bagaimanapun, akta yang selebihnya dilihat dapat menjelaskan garis
panduan dan perundangan kawasan tapak kajian dengan lebih terperinci serta
berpotensi untuk diinterpretasikannya dalam bentuk ruang.
2.4
GIS, Sistem Maklumat Eksekutif dan Perundangan Bagi Pengurusan
Tanah Bencah
Kemajuan teknologi GIS, telah mewujudkan sistem penyimpanan dan perolehan data
dan pembuatan keputusan yang lebih baik bagi memudahkan pengurusan dan
pemuliharaan kawasan tanah bencah (Prikh et al, 2003). Teknologi GIS telah
digunakan sebagai jalan terbaik dalam menunjukkan perkaitan perhubungan ruang
dan hubungan dalaman bagi data perundangan dan kawasan kajian. Maklumat
berkaitan termasuklah kecerunan, guna tanah, jenis tanah, sistem hidrologi, fasiliti dan
sempadan kawasan. Pelan yang disediakan menggunakan teknologi GIS merupakan i
alat perancangan dan pengurusan awal. Pelan berfungsi sebagai rujukan yang lebih
jelas dan merupakan pemangkin bagi perbincangan mengenai isu berbanding tugasan
yang dibuat secara bersendirian (Smith, 1997).
Data perundangan yang lengkap dan teknologi GIS yang menunjukkan kombinasi isu
serta cadangan pembangunan kawasan kajian daripada rujukan data itu sendiri secara
28
tunggal telah menyediakan satu medium rujukan pengurusan dan perancangan yang
lebih efektif dan cepat. Data ini membantu perancangan, pengurus dan pemilik tanah
membincangkan dan membuat keputusan berasaskan fakta dan mengambil kira polisi,
perundangan dan garis panduan yang terlibat dalam sesuatu pembangunan berbanding
maklumat tanggapan. Rujukan yang baik akan dapat dilaksanakan dengan paparan
pelan dan jadual atribut berkaitan dengan kawasan kajian, isu dan pembangunan yang
sedang dipertimbangkan dihasilkan oleh GIS.
GIS mempunyai kebolehan menyemak dan mencapai data dengan lebih cepat dan
mudah. Lazimnya semakan perundangan dan garis panduan yang dijalankan
melibatkan kepada carian manual berasaskan kertas dan rujukan yang dibuat di dalam
pengurusan kesemuanya dijelaskan dalam bentuk bukan spatial. GIS dilihat
mempunyai kemampuan dalam memastikan sesetengah data perundangan dan garis
panduan yang bersesuaian dapat dirujuk dalam bentuk data ruang berasaskan rujukan
geografi. Antara peranan yang boleh diambil oleh GIS dalam memudahkan rujukan
perundangan dalam pengurusan adalah seperti di bawah:
i. Sistem Maklumat Berpusat
Dengan adanya sistem maklumat berpusat memudahkan kakitangan dalam
mencapai data dengan lebih jelas dan cepat. Sistem maklumat yang berpusat
ini juga dapat menjaga keselamatan data daripada hilang.
ii. Membantu dalam membuat keputusan dalam sistem pengurusan
Berdasarkan kepada data-data perundangan yang disimpan dalam bentuk
lembut melalui aplikasi GIS dapat memudahkan perancang dan pengurus
dalam mengurus dan menilai cadangan pembangunan kawasan tanah bencah
dan membantu membuat keputusan dengan terjemahan perundangan dan garis
panduan lebih jelas melalui kemudahan rujukan dalam bentuk ruang dan
bukan ruang yang disediakan melalui sistem EIS.
iii. Membantu mempercepatkan dan melicinkan proses pengurusan
Penerapan aplikasi GIS di dalam sistem pengurusan membolehkan pengurus
mencapai data – data perundangan dan garis panduan berkaitan kawasan
kajian tanpa perlu berhadapan dengan timbunan rujukan garis panduan dan
29
akta yang mengandungi pelbagai bahagian yang memakan masa untuk
pencarian dan penterjemahan mengikut isu dan aktiviti yang ingin dijalankan
di kawasan kajian.
iv. Kaedah yang lebih berkesan dalam memberi kemudahan rujukan
kepada pengguna
Penggunaan GIS merupakan kaedah yang berkesan dalam memberikan
khidmat rujukan kepada pengguna kerana sifatnya yang mesra pengguna
memberikan panduan kepada kakitangan terutama pengurus dan perancang
dalam membuat keputusan pembangunan dan pengurusan bagi kawasan
tersebut. Mesra pengguna di sini bermaksud sifatnya yang mudah diguna iaitu
hanya menggunakan butang untuk akses paparan serta mengurangkan tugas
perolehan dengan kemudahan senarai pengurusan dan perundangan serta garis
panduan yang terlibat. Kesemua keperluan maklumat pengurusan berkaitan
perundangan akan dihubungkan bagi kemudahan rujukan pengurus seperti
akta yang terlibat bagi kawasan pilihan, laporan penilaian, cadangan
pembangunan , isu dan permasalahan serta gambar (sekiranya ada) .
Selain daripada itu, kemampuan implementasi GIS dalam melicinkan lagi pengurusan
terutama dari aspek perundangan adalah:
a)
Reka bentuk bagi GIS dalam sistem perundangan dalam pengurusan
tanah bencah boleh dibangunkan dan diselaraskan mengikut kepada
keperluan perancangan bagi kemudahan perolehan data dan analisis
b)
pelan yang selaras sesuai bagi perancang dan pengurus untuk
mengeluarkan nasihat dan menganalisis keutuhan sesuatu cadangan
pembangunan serta membuat keputusan
c)
Membantu membangunkan sistem “Geo-Reference’
Implementasi sistem maklumat ini membantu pengurusan kawasan
tanah bencah berkaitan perundangan adalah mengikut kepada
peringkat a) pengumpulan data; b) pembangunan pangkalan data GIS;
c) pembangunan paparan pengguna; d) aplikasi pangkalan data GIS
(Birds Australia. 2002).
30
Bagaimanapun, pengukuhan pengurusan seharusnya diikuti dengan pembangunan
aplikasi sistem EIS. Sistem Maklumat Eksekutif (EIS) menyediakan sebuah
pangkalan data yang komprehensif di dalam merancang, mengurus dan memantau
kawasan tanah bencah atau hutan paya bakau. EIS ini dibangunkan bagi
meringkaskan proses capaian pengguna terhadap data GIS dalam pangkalan data. Ia
menyokong serta membantu dalam proses persembahan pangkalan data GIS.
EIS memudahkan proses-proses semakan dilakukan dan carian menjadi mudah, tepat
dan cepat kerana sistem ini mampu memanipulasikan pelan dan data, iaitu
menyimpan, memapar, mencari dan sebagainya. Sistem ini membantu memastikan
perundangan bagi kawasan diintegrasikan dalam aktiviti pengurusan. Aplikasi EIS
membantu pengurus membuat rujukan perundangan dalam memastikan keputusan
yang dipertimbangkan adalah rasional. Sistem ini menyediakan capaian dan paparan
maklumat yang interaktif serta mempunyai ciri-ciri ‘user friendly’. Paparan maklumat
daripada pangkalan data yang telah dibangunkan mudah difahami dan efektif. Ia
mempercepatkan proses carian data dan mempunyai antara muka yang mudah dan
ramah pengguna Setiap maklumat kawasan dapat dihubungkan dengan maklumat
yang berkaitan bagi memudahkan pengurus membuat rujukan dan keputusan
perancangan (Al-Ghadban, 2000).
Secara umumnya, Sistem maklumat Eksekutif merupakan sebuah sistem maklumat
yang berasaskan komputer yang boleh mengendalikan data secara komprehensif
merangkumi ciri-ciri berikut:
i.
Boleh memasukkan data spatial dan atribut.
ii.
Boleh menyimpan data spatial dan atribut.
iii.
Boleh memaparkan data spatial dan atribut.
iv.
Boleh memanipulasi data spatial dan atribut.
v.
Membenarkan aktiviti pengemaskinian data objek dan atribut.
vi.
Mempunyai pangkalan data bersepadu, iaitu pangkalan data yang berasaskan
perkongsian data.
31
2.5
Sistem Maklumat Perundangan Bagi Pengurusan Tanah Bencah
2.5.1 Sistem Pengurusan Kawasan Tanah Bencah Natimuk-Douglas
Rajah 2.4: Contoh Perkaitan Perundangan Dalam Pengurusan Tanah
Bencah.
Sumber: Management Plan for the Natimuk-Douglas Saline Wetland System, 2002.
Management Plan for the Natimuk-Douglas Saline Wetland System
merupakan sistem maklumat berasaskan web yang dibangunkan bagi
membenarkan capaian maklumat berkaitan kawasan tanah lembap/bencah
adalah cepat dan mudah. Sistem ini turut menyediakan maklumat mengenai
perlindungan perundangan kawasan tanah bencah bagi tujuan rujukan
maklumat. Berdasarkan kepada Rajah 2.4, maklumat perundangan yang
32
disediakan adalah lebih tertumpu kepada akta yang terlibat dalam program
pengurusan, agensi yang terlibat bagi pelaksanaan akta dan program serta
kesan daripada sesuatu akta ke atas kawasan tersebut. Didapati melalui
rujukan ini, peranan dan fungsi bagi sesuatu akta serta agensi yang terlibat
bagi pelaksanaan akta tersebut ke atas kawasan tanah bencah dapat dilihat
dengan lebih jelas. Bagaimanapun, paparan perincian setiap maklumat
perundangan (akta) tidak disediakan bagi memudahkan pengurus membuat
rujukan. Bentuk paparan yang disediakan hanya terhad kepada data bukan
spatial. Oleh itu, pelaksanaan dan pengguna pakaian perundangan bagi tujuan
pengurusan didapati kurang berkesan jika diaplikasikan dalam bentuk ruang.
2.5.2
Arkansas Wetland Resource Management Information System
Arkansas Wetland Resource Management Information System (AWRIMS)
merupakan sistem maklumat berasaskan web yang dibangunkan bagi
membenarkan capaian maklumat berkaitan kawasan tanah lembap/bencah
yang cepat dan mudah. Sistem ini menyediakan maklumat penting mengenai
aktiviti pemuliharaan, projek semasa dan cadangan pembangunan, garis
panduan dan perundangan serta program. Sistem AWRIMS menyediakan
kemudahan paparan pelan kawasan bagi pengguna asas iaitu paparan
maklumat asas dan bagi pengguna yang lebih mahir melibatkan analisis
ringkas seperti pertindihan lapisan data dengan aksessibiliti maklumat yang
lebih banyak berbanding pengguna asas. Kemudahan ini menggunakan
aplikasi GIS dalam penyediaan paparan data maklumat kawasan. Kemudahan
capaian maklumat perundangan dan garis panduan kawasan tanah bencah turut
disediakan namun teknologi GIS tidak diaplikasikan dan paparan hanya dalam
bentuk bukan ruang. Struktur
bagi rujukan perundangan ini adalah
berdasarkan kepada peruntukan seksyen di dalam akta –akta yang relevan bagi
pengurusan sumber jaya bagi kawasan kajian
33
Rajah 2.5: Paparan Antara muka Sistem AWRIMS
Sumber: http://AWRIMS.cast.uark.edu
Merujuk kepada Rajah 2.5, sistem ini menyediakan pelbagai menu termasuklah
sumber jaya kawasan, program, alat pemetaan; alat pemetaan asas, alat pemetaan
canggih dan alat analitikal status dan tren serta paparan perpustakaan berasaskan
maklumat digital. Bagi menu sumber jaya kawasan tanah bencah, maklumat
rujukan perundangan dan garis panduan sedia ada kawasan disediakan. Menu alat
pemetaan di aplikasi tujuan rujukan data spatial. Fungsi alat) ini disokong oleh
sistem pangkalan data GIS.
34
Rajah 2.6: Paparan Antara muka rujukan Maklumat Perundangan Bagi
Sistem AWRIMS
Sumber: http://AWRIMS.cast.uark.edu
Berdasarkan kepada Rajah 2.6, rujukan perundangan bagi tujuan pengurusan
adalah dalam bentuk bukan ruang. Sistem ini menyediakan paparan maklumat
perundangan yang terlibat bagi kawasan tanah bencah tersebut, perincian
syarat/perkara perundangan, garis panduan penetapan zon serta definisi zon
dan kawasan tanah bencah yang telah termaktub di dalam undang-undang.
Kelemahan bagi sistem ini, maklumat perundangan (bukan spatial) tidak
dihubungkan dengan maklumat spatial yang telah disediakan di dalam sistem
ini seperti maklumat zon, guna tanah dan aktiviti serta program kawasan tanah
bencah. Maklumat perundangan hanya digunakan sebagai maklumat tambahan
dan sokongan bagi sistem dan bukan sebaliknya.
35
2.5.3
Conservation Management System
Conservation Management System (CMS) merupakan pakej perisian yang
direka bentuk bagi menguruskan kawasan pemuliharaan. Bahagian penerangan
kawasan bagi pelan pengurusan di keluarkan oleh sistem ini sendiri dan boleh
diubahsuai berdasarkan keperluan organisasi.
Sistem ini menawarkan
penggunaan bentuk ruang (features) sebagai fokus utama pengurusan. Ia
mengambil kira kawasan yang terpilih dibawah peruntukan undang-undang
dengan akses kepada data aspek rekreasi, komuniti tempatan, ‘stakeholders’,
landskap dan data biologikal.
Sebagai contoh, sekiranya penerangan bagi pengurusan kawasan ‘grassland’
dikeluarkan program, kawalan tumbuhan, pengekalan pagar dan laluan serta
isu yang berkaitan dengan pertanyaan akan di senarai untuk rujukan pengurus.
Setiap projek akan menunjukkan pelan yang terperinci dalam membolehkan
keputusan pengurusan dibuat dengan baik. Perolehan data bagi sistem ini
berasaskan aplikasi sistem GIS.
2.5.4
Easy Access Coastal Information System
Sistem ini memudahkan semua badan kerajaan tempatan mencapai maklumat
zon pemuliharaan melalui antara muka pengguna yang mudah. Setiap kawasan
pesisiran pantai boleh dikenal pasti dan setiap jenis zon pembangunan iaitu
Coastal Regulation Zone (CRZ), High Tide Line (HTL) dan Low Tide Line
(LTL) boleh dipaparkan termasuklah maklumat kuantitatif. Pengguna boleh
memasukkan pelan bagi tapak kawasan pembangunan untuk dipadankan
dengan pelan CRZ yang telah ditetapkan bagi menentukan feasibiliti sesuatu
projek pembangunan.
36
Sistem ini membenarkan mana-mana pegawai mengesahkan status zon bagi
cadangan pembangunan dan memberikan kebenaran. Proses membuat
keputusan dapat dikurangkan melalui capaian Easy Access CIS. Pelan CRZ
yang terperinci dalam skala kadastral yang tersedia boleh dicapai oleh pegawai
peringkat tempatan bagi mendapatkan interpretasi garis panduan yang lebih
tepat. Fasiliti pertanyaan yang terdapat di dalam sistem CIS adalah kategori
HTL, LTL, CRZ dan zon tiada pembangunan, garis panduan garisan 500m &
200m, aktiviti terlarang dan dibenarkan jalan, laluan trek dan sebagainya.
Maklumat rujukan bagi perparitan, jaringan jalan, dan sebagainya diperolehi
dari syit topo dan carta hidrografik melalui aplikasi ArcGIS. Lokasi bagi
infrastruktur seperti pelabuhan, pusat perikanan, kawasan pelancongan dan
poligon guna tanah yang berbeza terkandung di dalam peta asas. Sistem ini
menyediakan maklumat mengenai definisi, peruntukan undang-undang dan
garis panduan boleh diperoleh daripada sistem CIS.
37
Rajah 2.7: Paparan Antara muka rujukan Maklumat Perundangan Bagi
Sistem Maklumat Pesisiran Pantai
Sumber: A. Sreejith, K.V. Thomas, K.O. Badarees, 2002.
Rajah 2.7 menunjukkan paparan antara muka rujukan perundangan bagi sistem
maklumat pesisiran pantai Kerala yang umum. Berdasarkan contoh paparan di
atas, lapisan maklumat asas kawasan untuk tujuan rujukan seperti nama zon
sempadan telah disediakan. Bagi maklumat tambahan kawasan, ruangan kiri bagi
paparan rajah di atas, menyediakan menu maklumat fizikal kawasan, keadaan
sosioekonomi kawasan, senario pembangunan, kerapuhan serta pelan kategori
kawasan zon pesisiran pantai yang telah ditetapkan. Menu maklumat ini
memudahkan pengurus membuat perincian rujukan kawasan iaitu bergantung
kepada keperluan rujukan.
38
Paparan garis panduan bagi
kawasan pesisiran pantai mengikut
kepada zon dan garis panduan yang
telah ditetapkan berdasarkan data
reruang berasaskan rujukan
geografi.
Rajah 2.8: Paparan Antaramuka rujukan Maklumat Perundangan Bagi
Sistem Maklumat Pesisiran Pantai
Sumber: A. Sreejith et al., 2002.
Rajah 2.8 menunjukkan paparan data yang lebih terperinci mengikut kawasan
daerah pesisiran yang dipilih. Dalam contoh di atas, zon daerah Panchayat telah
dipilih. Kawasan yang dipilih iaitu dalam bentuk ruang dihubungkan dengan
perincian data perundangan dan garis panduan kawasan zon. Paparan maklumat
kategori zon kawasan serta jenis kategori juga turut disediakan. Ini memudahkan
pengguna untuk merujuk data perundangan dalam bentuk ruang. Setiap kategori
kawasan dan jenis kategori menyediakan keperluan paparan maklumat garis
panduan yang berbeza. Pengguna dapat memilih kawasan lain melalui menu
”browse map” di bahagian kiri paparan antara muka. Rujukan terperinci ini juga
turut menyediakan kemudahan rujukan maklumat tambahan lain seperti dalam
Rajah 2.7.
39
Reka bentuk sistem ini yang menghubungkan maklumat ruang (pelan pengezonan
dan sebagainya) dan maklumat perundangan, dilihat telah memberikan satu
medium rujukan yang lebih mudah dan jelas untuk difahami terutama bagi tujuan
aktiviti pengurusan yang melibatkan tindakan di atas tanah ( implikasi ruang).
Implikasi perundangan ke atas ruang dapat diperlihatkan secara jelas melalui
konsep hubungan seperti ini. Walau bagaimanapun, maklumat ruang perlulah
bukan sahaja terdiri daripada maklumat mentah kawasan malah memerlukan
peringkat analisis dalam menghasilkan kategori pecahan zon kawasan dalam
memudahkan lagi rujukan perundangan dan garis panduan dibuat.
2.6
Rumusan
Garis panduan dan perundangan merupakan aspek penting dalam pengurusan
kawasan tanah bencah. Peruntukan bagi tanah bencah adalah tidak jelas dalam
mekanisme perundangan semasa yang menunjukkan masalah pembangunan tidak
mampan. Status perundangan bagi kebanyakan kawasan tanah bencah kekal tidak
jelas di sesetengah negara; kualiti dan pelaksanaan tanah bencah berkait dengan
perundangan adalah lemah. Peraturan dan garis panduan umumnya hanya
dikeluarkan dan kekal di dalam buku dan kurang dikuatkuasakan. Faktor utama
penyumbang kepada senario ini adalah kekurangan kakitangan dan sumber di
kebanyakan negara (Tolentino Jr., 1999).
Perkembangan terkini dalam teknologi maklumat dan telekomunikasi dalam era dunia
bermaklumat ini, didapati boleh memudahkan proses pengurusan seterusnya
mempercepatkan kepada membuat keputusan dan tindakan. Aspek –aspek penting
yang perlu dititik beratkan seperti sempadan, cadangan pembangunan dan garis
panduan dalam pengurusan kawasan tanah boleh dijadikan sebagai asas dalam mereka
bentuk sistem maklumat perundangan yang diperlukan semasa aktiviti pengurusan.
Penstrukturan guna pakai perundangan dalam sistem pengurusan ini, amat diperlukan
dalam memastikan pelaksanaan yang dijalankan lebih kemas dan sistematik dalam
40
masa yang sama memudahkan pihak pengurusan untuk membuat penilaian dan
keputusan dengan baik dan pantas. Rangka polisi dan perundangan boleh dijadikan
sebagai rujukan dan panduan bagi proses pengurusan. Garis panduan yang lebih
terperinci bagi pengurusan dalam kawasan kajian seperti jarak zon penampan,
klasifikasi kawasan pengurusan dan kawasan kelonggaran bagi tanah bencah akan
dapat dicapai dan di terjemah dengan lebih baik sekiranya ianya direkodkan dalam
bentuk ruang.
41
BAB 3
SISTEM PENGURUSAN TAMAN NEGARA JOHOR
Bab ini akan membincangkan mengenai sistem pengurusan semasa yang sedang
diamalkan oleh Perbadanan Taman Negara Johor dalam menguruskan serta mengawal
pembangunan bagi kawasan pentadbirannya.
Perbincangan ini akan melibatkan carta organisasi badan pengurusan, proses semasa
yang terlibat berdasarkan Enakmen Perbadanan Taman Negara Johor, 1986, yang
merupakan undang-undang sedia ada dalam memandu arah sistem pengurusan
kawasan kajian oleh Perbadanan Taman Negara Johor. Penumpuan akan lebih
diberikan kepada proses pengurusan semasa bagi kawasan tapak kajian, bagaimana
keputusan pengurusan dibuat, rujukan yang terlibat dalam proses tersebut sama ada
melibatkan garis panduan, akta atau dokumen perundangan lain serta persediaan yang
terlibat sebelum pengurus ke tapak.
42
3.1
Pengenalan
Tanjung Piai adalah merupakan Taman Negeri dan pengurusan pentadbiran kawasan
di bawah tanggungjawab Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ). Bagi Sungai Pulai
pula, pengurusan kawasan Sungai Pulai sebelum ini adalah di bawah pentadbiran
Jabatan Perhutanan Negeri Johor. Ini berikutan kawasan ini merupakan Rizab Hutan
Paya Bakau. Walau bagaimanapun, Perbadanan Taman Negara Johor telah
mencadangkan kepada Kerajaan Negeri Johor supaya Hutan bakau Simpan Sungai
Pulai dijadikan sebagai Taman Negara Johor. Ini bermakna, bidang kuasa pengurusan
Jabatan Perhutanan Negeri akan dipindah alih kepada kuasa pengurusan Perbadanan
Taman Negara Johor (PTNJ). Cadangan yang telah diketengahkan oleh PTNJ ini
adalah respons susulan daripada penggazetan tiga kawasan sumber jaya penting
sebagai tapak Ramsar pada Mac 2003 iaitu Tanjung Piai, Sungai Kukup dan Sungai
Pulai. Penggazetan kawasan tapak baru ini telah diberikan kuasa pengurusan kepada
PTNJ dalam memastikan aktiviti perancangan pengurusan yang dijalankan mestilah
memenuhi syarat dan terma yang telah digariskan di dalam Ramsar Convention
(1971). Kesan daripada penggazetan ini, berlaku pertindihan tugas yang jelas di antara
PTNJ dan Jabatan Perhutanan Negeri. Tapak RAMSAR mencakupi kepentingan pada
peringkat antara bangsa berbanding dengan Rizab Hutan Paya Bakau yang
mempunyai kepentingan di peringkat negeri dan nasional. Oleh itu bidang pengurusan
yang perlu dijalankan oleh PTNJ adalah meliputi skop yang luas dengan mengambil
kira peruntukan dan garis panduan yang telah digariskan dalam RAMSAR Convention
(1971) serta perundangan sedia ada yang telah digunakan. Manakala kawasan Rizab
Hutan Paya Bakau Sungai Pulai pula hanya melibatkan peruntukkan perundangan dan
garis panduan yang telah ditetapkan oleh jabatan itu sendiri. Keadaan ini akan
menyukarkan aktiviti pengurusan kawasan Tanjung Piai dan Sungai Pulai.
Pada masa ini, keputusan masih belum diperoleh daripada pihak Kerajaan Negeri dan
Rizab Hutan Paya Bakau Sungai Pulai secara asasnya adalah di bawah pentadbiran
dan pengurusan Perbadanan Taman Negara Johor bersama-sama dengan Jabatan
Perhutanan Negeri Johor dan dikawal selia oleh Kementerian Sumber Asli dan Alam
Sekitar.
43
3.2
Tapak Ramsar dan Implikasi Penggazetan Kawasan Kajian.
Berdasarkan kepada Laporan Penilaian Kesan alam Sekitar (2001), kawasan tapak
kajian telah memenuhi 75% bagi 8 kriteria yang telah ditetapkan oleh RAMSAR
Convention (1971) (Ramakrishna et al., 2001). Kawasan yang terpilih sebagai tapak
Ramsar mempunyai kepentingan yang tinggi pada peringkat internasional. Di bawah
Ramsar Convention ini, pengurusan di tapak kawasan kajian dapat dikukuhkan dan
dipertingkatkan melalui pendekatan konsep pengurusan yang mampan bagi sumber
jaya hutan. Melalui penggazetan tapak Ramsar yang berskala besar ini, akan
membantu menyediakan zon penampan ke atas impak pembangunan di dalam
kawasan. Cadangan penambahan Pelabuhan Tanjung Pelepas dan pembangunan
Tekno Budaya dalam kawasan kajian memberi kesan masa depan ke atas ekosistem
paya bakau. Pembangunan pelan pengurusan bagi tapak Ramsar akan membantu
memastikan kemapanan pembangunan masa hadapan di kawasan sekitar tapak serta
membantu mengintegrasikan perancangan pembangunan dan perancangan sumber
jaya di Johor Selatan-barat (Ramakrishna et al., 2001). Penggazetan tapak Ramsar
telah membawa kepada keperluan mengintegrasikan perundangan yang berkaitan
dengan kawasan tapak iaitu bermula dari peringkat kawasan sehinggalah ke peringkat
nasional. Integrasi ini akan menjadikan kawasan tapak Ramsar dilindungi dengan
ketat daripada sebarang impak aktiviti yang berlaku di dalam atau di sekitarnya.
Selain itu, pengurusan kawasan ini akan menjadi lebih jelas kerana dipandu arah oleh
garis panduan yang telah ditetapkan oleh Ramsar Convention (1971).
3.3
Carta Organisasi Pengurusan
Pemahaman awal mengenai struktur organisasi pengurusan tapak adalah penting
dalam memperjelaskan fungsi dan struktur sistem maklumat perundangan bagi
pengurusan kawasan tanah bencah yang akan direka bentuk. Pemahaman struktur
organisasi semasa Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ) secara keseluruhan, dapat
44
membantu kepada pemahaman peranan pengurusan bagi kawasan tapak kajian itu
sendiri.
Rajah 3.1 menunjukkan carta organisasi semasa yang melibatkan pengurusan
kawasan tapak Ramsar oleh Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ). Berdasarkan
kepada Rajah 3.1, penstrukturan organisasi badan ini adalah berpandukan kepada
pembahagian bidang kerja yang khusus iaitu melibatkan pengurusan, pentadbiran dan
pembangunan bagi keseluruhan kawasan pentadbiran PTNJ termasuklah Endau
Rompin, Tanjung Piai, Sungai Pulai, Pulau Kukup, Kepulauan Mersing dan Gunung
Ledang; bahagian ini berfungsi sebagai pejabat utama. Ini diikuti oleh bahagian
pengurusan tapak Ramsar iaitu melibatkan pengurusan kawasan yang telah digazet
sebagai tapak Ramsar iaitu terdiri daripada kawasan Tanjung Piai, Sungai Pulai dan
Pulau Kukup. Aktiviti pengurusan bagi kawasan tapak yang telah ditetapkan ini,
memberi perhatian yang lebih kepada mana-mana peruntukan atau garis panduan
yang telah ditetapkan dalam Ramsar Convention (1971). Akhir sekali merupakan
bahagian pengurusan taman yang melibatkan pecahan unit cawangan bagi setiap
pengurusan kawasan pentadbiran PTNJ.
Bagi kajian ini, fokus hanya akan diberikan kepada pengurusan bagi kawasan tapak
Ramsar. Rajah 3.2 menunjukkan carta organisasi semasa yang melibatkan
pengurusan kawasan tapak Ramsar oleh Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ).
45
Pengarah PTNJ
Penolong Pengarah (I)
Pengurus Tapak
Pembantu Hidupan Liar
Rajah 3.2: Struktur Pengurusan Kawasan Tapak Ramsar.
Sumber: Perbadanan Taman Negara Johor & Olahan Pengkaji 2006
Pengurusan tapak Ramsar terdiri daripada pengurus tapak, dibantu oleh pembantu
hidupan liar terutama bagi tujuan siasatan tapak. Seterusnya pengurus di kawal selia
penolong pengarah pengurusan dan pembangunan dan diikuti oleh peringkat tertinggi,
Pengarah Perbadanan Taman Negara Johor
46
Rajah 3.1: Carta Organisasi Perbadanan Taman Negara Johor
Sumber: Perbadanan Taman Negara Johor, 2006
47
3.4
Sistem Pengurusan Semasa
Sistem pengurusan semasa Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ) dikawal selia
oleh Kementerian Pelancongan dan Sumber Asli dan Alam Sekitar. Perkara-perkara
yang berkait dengan kawasan tapak Ramsar adalah di bawah tanggungjawab
Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar. Bagi pengurusan dan pentadbiran
kawasan PTNJ selain daripada tapak Ramsar adalah di bawah kuasa Kementerian
Pelancongan. Walau bagaimanapun, sebarang kelulusan yang berkait dengan
menggazet kawasan pentadbiran PTNJ, cadangan pembangunan kawasan dan
pelaksanaan program perlulah merujuk kepada Kerajaan Negeri melalui Lembaga
Pengarah Perbadanan Taman Negara Johor.
Kementerian
Sumber Asli dan
Alam Sekitar
perkara berkaitan
RAMSAR
Kementerian
Pelancongan
Selain perkara
berkaitan RAMSAR
Perbadanan Taman Negara Johor
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
Pentadbiran
Landskap
Pelawat
Penyelenggaraan
Kerajaan Negeri
Johor
Kelulusan bagi
ƒ Gazet kawasan
ƒ Pmbangunan
ƒ Program
Rajah 3.3: Proses Semasa Pengurusan Taman Negara Johor
Sumber: Perbadanan Taman Negara Johor & Olahan Pengkaji 2006
Berdasarkan Rajah 3.3, sistem pengurusan terdiri daripada empat jenis iaitu
pentadbiran, landskap, pelawat dan penyelenggaraan. Pengurusan pentadbiran dan
pengurusan pelawat, landskap dan penyelenggaraan adalah di bawah pengurusan
Ramsar bersama-sama bahagian pengurusan taman.
48
3.4.1
Sistem Pengurusan Tapak Ramsar
Lembaga Pengarah PTNJ
Jawatankuasa Penasihat
Teknikal PTNJ
Pengarah PTNJ
Penolong Pengarah PTNJ
Pengurus Tapak RAMSAR
Rajah 3.4: Proses Semasa Pengurusan Tapak Ramsar
Sumber: Perbadanan Taman Negara Johor & Olahan Pengkaji 2006
Rajah 3.4 menunjukkan proses pengurusan kawasan tapak Ramsar. Bagi
sistem pengurusan tapak Ramsar, didapati sistem agak berlainan dengan
sistem pengurusan semasa bagi kawasan yang bukan melibatkan tapak
Ramsar. Ini kerana sebarang pembangunan yang berskala besar perlu
mendapatkan kelulusan pihak yang tertinggi dan di kawal selia oleh
Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar.
Sebelum sesuatu cadangan pembangunan diusulkan atau pihak Kerajaan
Negeri mengusulkan cadangan pembangunan atau program yang melibatkan
tapak Ramsar, suatu siasatan tapak berserta laporan perlulah di sediakan. Pada
peringkat pertama ini, pengurus tapak Ramsar dibantu oleh pembantu hidupan
liar bertanggungjawab menjalankan siasatan tapak serta menyediakan laporan
siasatan tapak. Laporan ini perlu disertakan bersama dengan cadangan kepada
49
Penolong Pengarah Pentadbiran dan Pengurusan PTNJ bagi mendapatkan
kelulusan untuk di bawa ke peringkat seterusnya.
Rujukan sebelum ke tapak adalah merujuk kepada tujuan dan kawasan yang
terlibat. Lazimnya, rujukan awal bagi keadaan kawasan yang dicadangkan
telah dibuat terlebih dahulu melalui rujukan pelan-pelan sedia ada yang
diperoleh daripada data server MAMBO. Sumber data ini adalah daripada
Laporan Penilaian Kesan Alam Sekitar, Sungai Pulai (2001). Bagaimanapun
rujukan pelan yang dibuat adalah dalam bentuk salinan keras. Selain itu
memandangkan kawasan tapak kajian merupakan kawasan yang digazet
sebagai tapak Ramsar, maka rujukan garis panduan yang berkait dengan
siasatan tapak kebanyakannya adalah daripada garis panduan yang telah di
gariskan dalam Ramsar Handbook (2004) edisi yang kedua yang meliputi 8
bab utama termasuk pengurusan tanah bencah, inventori, penilaian kesan,
pengurusan dan peruntukkan air dan pengurusan kawasan pesisiran pantai.
Didapati rujukan perundangan sedia ada tidak diberi penekanan yang lebih
walaupun ia nya adalah perlu seperti yang telah disarankan di dalam Ramsar
Convention (1971) agar mengguna pakai dan mengintegrasikan perundangan
sedia ada yang relevan dengan kawasan kajian.
Pada peringkat seterusnya, pembangunan dan program di tapak Ramsar yang
dicadangkan, perlulah mendapatkan kelulusan daripada Penolong Pengarah
Perbadanan Taman Negara Johor, sebelum cadangan tersebut di bawa masuk
ke mesyuarat Jawatankuasa Penasihat Teknikal Perbadanan Taman Negara
Johor. Berikut merupakan ahli Jawatankuasa Penasihat Perbadanan Taman
Negara Johor:
i.
Y.B Pengerusi Jawatankuasa Alam Sekitar Dan Pelancongan Negeri
Johor
ii.
Pengarah Unit Perancang Ekonomi Negeri Johor
iii.
Pengarah Pejabat Tanah & Galian Negeri Johor
iv.
Pengarah Jabatan Kerja Raya Negeri Johor
v.
Pengarah Jabatan Perhilitan Negeri Johor
vi.
Pengarah Jabatan Perhilitan Negeri Johor
50
vii.
Pengarah Jabatan Perikanan Negeri Johor
viii.
Pengurus Besar Majlis Tindakan Pelancongan Negeri Johor
ix.
Pengarah Jabatan Hal Ehwal Orang Asli Negeri Johor
x.
Pegawai Daerah Muar, Johor
xi.
Pegawai Daerah Segamat, Johor
xii.
Pegawai Daerah Pontian, Johor
xiii.
Pegawai Daerah Mersing, Johor
xiv.
Ketua Pengarah Jabatan Alam Sekitar, Kuala Lumpur
xv.
Ketua Pengarah Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia (FRIM),
Kuala Lumpur
Melalui Mesyuarat Jawatankuasa Penasihat Teknikal PTNJ, cadangan akan
dipertimbangkan dari segi teknikal yang melibatkan jabatan –jabatan teknikal.
Dalam menentukan sama ada cadangan lulus untuk di bawa masuk ke
mesyuarat Lembaga Pengarah Perbadanan Taman Negara Johor yang terdiri
daripada:
i.
Y.A.B Menteri Besar Johor
ii.
Y.B Pengerusi J/Kuasa Pelancongan dan Alam Sekitar
iii.
Y.B Pengerusi J/kuasa Pertanian Negeri Johor
iv.
Y.B Setiausaha Kerajaan Johor
v.
Y.B Pegawai Kewangan Negeri Johor
vi.
Y.B Penasihat Undang-Undang Negeri Johor
vii.
Y.B Ketua Pengarah Lembaga Penggalakkan Pelancongan Malaysia
viii.
Y.B Pengarah Tanah & Galian Negeri Johor
ix.
Y.B Ketua Pengarah Perhilitan
x.
Pengarah Perhutanan Negeri Johor
xi.
Setiausaha
Bahagian
Pembangunan,
Kementerian
Pelancongan
Malaysia
Melalui mesyuarat ini, cadangan pembangunan atau program akan
dipertimbangkan berdasarkan keputusan mesyuarat teknikal serta strategi dan
polisi semasa negeri. Keputusan yang diberikan sama ada lulus, lulus bersyarat
atau ditolak.
51
sBerdasarkan sistem pengurusan semasa tapak, dapat dilihat dua peringkat
penting yang perlu di beri perhatian iaitu peringkat siasatan tapak oleh
pengurus dan peringkat mesyuarat Penasihat Teknikal. Ini kerana kedua
peringkat ini adalah merupakan input yang penting bagi sistem yang akan
direka bentuk. Didapati, rujukan yang dibuat bagi siasatan tapak terutama
berkait dengan perundangan lebih tertumpu kepada garis panduan di dalam
Ramsar Handbook (2004) yang meliputi pengurusan kawasan tanah bencah
sehinggalah pengurusan kawasan pesisiran pantai. Rujukan terhadap
perundangan dan garis panduan sedia ada yang relevan dengan kawasan turut
dibuat namun sukar dijalankan berikutan data rujukan adalah banyak dan perlu
diteliti dalam bentuk salinan keras. Oleh itu terdapat hanya beberapa garis
panduan yang lazim digunakan seperti Pelan Pengurusan Hutan Paya Bakau
(2004) yang dikeluarkan oleh Jabatan Perhutanan Negeri dan Laporan Kesan
Penilaian Alam Sekitar (2001). Seharusnya perundangan dan garis panduan
sedia ada yang relevan dengan kawasan perlu diintegrasikan dan dirujuk
terlebih dahulu dalam memastikan aktiviti pengurusan yang berkesan di
kawasan kajian. Dapat dilihat, melalui pembangunan sistem perundangan
bagi pengurusan kawasan kajian, keperluan rujukan
perundangan digital
(bukan ruang) dan pelan-pelan kawasan (ruang) dapat diintegrasikan dalam
memudahkan pengurusan semasa yang dijalankan oleh pengurus. Melalui
sistem ini perolehan dan carian data rujukan dapat dibuat dengan lebih cepat,
jelas dan mudah.
Selain itu, didapati sekiranya keperluan sesuatu akta atau garis panduan
ditentukan terlebih dahulu bagi sesuatu cadangan dan kawasan, ulasan yang
akan disediakan dalam mesyuarat teknikal akan menjadi lebih jelas dan
rasional. Tambahan melalui rujukan awal perundangan juga, dapat
menentukan dengan lebih jelas dan mudah ahli jawatankuasa teknikal yang
perlu menghadiri sesuatu mesyuarat berdasarkan cadangan yang diusulkan dan
skop serta isu yang akan diperbincangkan.
52
3.5
Guna pakai Perundangan dan Garis panduan Semasa bagi Sistem
Pengurusan Kawasan Kajian
3.5.1
Perundangan
Terdapat banyak akta, enakmen dan garis panduan yang relevan dengan
perancangan dan pengurusan kawasan hutan paya bakau dan tanah bencah
digunakan . Kanun Tanah Negara (1965), Akta Perancangan Bandar dan Desa
(1976) dan Akta Kerajaan Tempatan (1974) merupakan asas undang-undang
dan pentadbiran tanah di Semenanjung Malaysia. Akta Perhutanan Negara
(1984), Akta Perikanan (1985) dan Akta Kualiti Alam Sekeliling (Pindaan
1985) adalah perundangan yang sangat relevan dengan kawasan kajian dan
lazim digunakan. Manakala Enakmen Perbadanan Taman Negara Johor (1989)
telah dikukuhkan di negeri Johor dan ia merupakan agensi yang
bertanggungjawab terhadap perancangan dan pengurusan kawasan tanah
bencah yang terpelihara.
i. Kanun Tanah Negara 1965
Kanun Tanah Negara 1965 telah suai pakai perspektif pembangunan jangka
masa panjang dengan membahagikan kategori tanah kepada empat kegunaan
asas: pertanian, komersil, perumahan dan industri. Dengan perspektif ringkas
mengenai guna tanah dan tiada pengenalan ke atas ekosistem , fungsi KTN
menyediakan sokongan terhad dalam perancangan yang holistik dan
pengurusan bagi sumber jaya semula jadi. Walaupun KTN merupakan
perundangan persekutuan, perkara mengenai tanah berkaitan undang-undang
dan pentadbiran adalah di bawah bidang kuasa kerajaan negeri dalam
memohon serahan tanah bagi tujuan pembangunan.
53
ii. Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976
Pemuliharaan telah ditentukan sebagai elemen yang penting dalam
perancangan guna tanah di bawah Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976
(pindaan 2003). Akta ini memberikan kuasa pada peringkat tempatan dan
negeri dalam melindungi kawasan tertentu.
Akta ini telah memperuntukkan Majlis Perancang Negeri bagi melihat polisi
dengan mengambil kira perancangan tanah dalam setiap kawasan Pihak
Berkuasa Tempatan. Selain itu, peruntukkan segala kebenaran pembangunan
adalah dengan pertimbangan rancangan pembangunan sedia ada bagi kawasan
tersebut. Oleh yang demikian, Pihak Berkuasa Tempatan bertanggungjawab
dan mempunyai kuasa mengatur dan mengawal perancangan di kawasannya
dan menyediakan pelan pembangunan.
iii. Akta Kerajaan Tempatan 1974
Pihak Berkuasa Tempatan mempunyai kuasa terhadap kawasan di pentadbiran
bagi Bahagian VII dan XII Akta Kerajaan Tempatan (1974) iaitu
mengukuhkan, mengurus kawasan awam dan termasuklah kawasan Taman
Negara. Kuasa ini boleh menyediakan peruntukkan bagi mewujudkan kawasan
terpelihara bagi habitat semula jadi atau kawasan taman yang memerlukan
pengurusan yang intensif.
3.5.1.1
Akta Perhutanan Negara 1984
Akta Perhutanan Negara (1984) telah diformulasikan bagi mengemas
kini dan menyeragamkan pelbagai enakmen hutan negeri dan
membenarkan implementasi yang efektif bagi Polisi Perhutanan
Negara.
Di bawah peruntukkan seksyen 10, negeri boleh mengklasifikasikan
pewartaan Hutan Kekal sedia ada kepada kategori yang berlainan iaitu
setiapnya adalah penting dalam pengeluaran hutan yang mampan dan
54
selebihnya bagi jenis-jenis perlindungan yang lain. Klasifikasi ini
dilaksanakan oleh Jabatan Perhutanan. Walau bagaimanapun, Johor
tiada kawasan Rizab Hutan yang telah diklasifikasikan kecuali terdapat
beberapa bahagian sebagai Rizab Hutan Dara.
Terdapat 11 kelas fungsi iaitu: 1) pengeluaran balak; 2)perlindungan
tanah; 3) penambakan tanah; 4) kawalan banjir; 5)tadahan air;
6)habitat hidupan liar; 7) rizab hutan; 8) ameniti dan rekreasi; 9)
pendidikan; 10) penyelidikan; dan 11) tujuan persekutuan.
3.5.1.2
Akta Kualiti alam Sekeliling 1974
Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974, bersama dengan Akta Air, 1920
(pindaan 1930) mempunyai garis panduan yang berkait dengan
pencemaran tanah dan pesisiran pantai. Akta ini memperuntukkan
Penilaian Kesan Alam Sekitar. Terdapat peruntukkan yang khusus
berkait dengan penambakan tanah, pengairan dan pembersihan
kawasan hutan paya bakau.
Berdasarkan kepada arahan Kualiti Alam Sekeliling (1987) telah
menggariskan 19 aktiviti yang memerlukan Laporan Penilaian Kesan
Alam Sekitar (EIA). Jadual 3.1 menunjukkan arahan yang relevan
diperuntukkan di bawah Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974.
Jadual
3.1:
Arahan
Yang
Relevan
Dengan
Kawasan
Kajian
Diperuntukkan Di Bawah Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974.
Arahan
Perkara
3b
Pengairan
Saliran
Peruntukkan
dan
Mandatori
kepada
pengairan
tanah
bencah, habitat hidupan liar atau hutan
dara yang meliputi 100 hektar atau lebih
Sambungan...
Yang
55
4
5c
Penambakan
Penambakan
pesisiran
pantai
yang
Tanah
melibatkan kawasan 50 hektar atau lebih
Perikanan
Tanah berdasarkan projek akuakultur
dengan pembersihan kawasan hutan paya
bakau yang meliputi 50 hektar atau lebih
8b
Perhutanan
Pembalakan
atau
tukar
guna
tanah
perhutanan kepada guna tanah yang lain
dalam
kawasan
tadahan
air
bagi
empangan yang digunakan bagi bekalan
air majlis, pengairan atau penjanaan
kuasa air atau dalam kawasan yang
meliputi 50 hektar atau lebih
8c
Perhutanan
Pembalakan yang meliputi kawasan 500
hektar atau lebih
8d
Perhutanan
Tukar guna tanah hutan paya bakau
kepada
industri,
perumahan
atau
pertanian yang meliputi kawasan 50
hektar atau lebih
8e
Perhutanan
Pembersihan kawasan hutan paya bakau
di kawasan kepulauan berdekatan dengan
Taman Marin Negara.
Sumber: Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974
Arahan Kualiti alam Sekeliling (1987) berhubung dengan projek
spesifik dan tidak mengambil kira keseluruhan perkara berkaitan
sumber jaya semula jadi sebagai sebahagian landskap. Oleh kerana itu,
arahan ini didapati tidak menghalang daripada fragmen habitat yang
tinggal di kawasan kajian. Satu cara mudah dalam memastikan
kesemua sumber jaya semula jadi dan biodiversiti diberi perhatian
adalah dengan menjadikannya satu keperluan. Keperluan ini perlu
ditetapkan di dalam perancangan di peringkat rancangan struktur dan
rancangan tempatan dengan meningkatkan keperluan yang mengambil
kira ancaman utama terhadap penurunan kualiti dan fragmen habitat.
56
3.5.1.3
Akta Perikanan 1985
Akta Perikanan 1985 telah memberikan kuasa kepada Jabatan
Perikanan (di bawah Kementerian Perikanan bagi menguruskan
sumber jaya marin termasuklah Taman Marin). Di bawah peruntukkan
seksyen 38, Akta Perundangan Malaysia 317 telah menyediakan
kepada Pihak Berkuasa Negeri untuk menggariskan perkara khusus
bagi pemuliharaan, pembangunan, pengurusan dan garis panduan bagi
penyu dan ikan darat. Perhatian pemuliharaan ke atas ikan air tawar;
garis panduan dan kawalan bagi mana-mana pembinaan dan
pembangunan; dan pemindahan pasir atau pengubah suaian alam
semula jadi.
Peruntukkan yang digunakan dalam mengawal aktiviti pembangunan
yang memberi kesan secara langsung atau tidak langsung kepada air
dan pokok bakau. Akta ini juga, memperuntukkan pewartaan Taman
Marin iaitu air yang berada atas dari 3 batu nautika digazet sebagai
kawasan perlindungan perikanan.
3.5.1.4
Enakmen Perbadanan Taman Negara Johor 1989
Enakmen ini telah disediakan bagi mengukuhkan pengurusan agensi
oleh Kerajaan Negeri Johor bagi kawasan terpelihara iaitu di bawah
pengurusan Perbadanan Taman Negara Johor pada tahun 1993
Agensi ini bertanggungjawab ke atas pengurusan Endau Rompin,
Pulau Kukup dan juga kawasan kajian iaitu Hutan bakau simpan
Sungai Pulai dan Taman Negeri Tanjung Piai.
57
3.5.2
Polisi dan Garis panduan lain
Respons daripada permintaan Jabatan Perikanan, NTMANCOM telah
menyediakan laporan ” Guidelines on The Use of The mangrove Ecosystem
For Brakish Water Aquaculture in Malaysia” pada Julai 1986. Berikut
merupakan garis panduan relevan yang digunakan pada kawasan kajian iaitu:
i.
Pilihan tapak adalah berdasarkan keutamaan berikut:
ƒ
Pokok bakau telah sedia dijadikan sebagai aktiviti pertanian, tidak
digunakan dan terbiar berikutan keadaan tanah dan pengeluaran
yang tidak baik
ƒ
Hutan darat di mana output perhutanan adalah rendah dan kesan ke
atas pesisiran perikanan adalah rendah
ƒ
Tanah hutan negeri di mana terletak jauh dari rizab hutan dan
biasanya tidak produktif
ƒ
Rizab Hutan Paya Bakau tidak diuruskan dengan asas yang
mampan dari segi objektif alam sekitar atau ekonomi
ii.
Lokasi dan saiz tapak adalah berdasarkan cadangan berikut:
ƒ
Terdapat 100m zon penampan sepanjang pesisiran antara tapak
kolam dan purata ketinggian paras air laut
ƒ
<20% daripada hutan paya bakau sedia ada yang diberikan oleh
daerah dalam membersihkan kawasan sebagai pembinaan kolam
ƒ
projek seterusnya mestilah pada jarak 4 kali panjang dari garisan
pesisiran bagi projek sebelumnya.
Selain itu berdasarkan kepada Pelan Pengurusan Sumber jaya Pesisiran Pantai
(2000) bagi kawasan Selatan Johor, terdapat 9 garis panduan bagi kawasan
hutan paya bakau yang relevan dengan kawasan tapak iaitu:
i.
Cadangan pembinaan dengan jarak undur daripada kawasan paya
bakau bagi jenis pembangunan yang berbeza seperti di bawah:
ƒ
Industri – 1000m
58
ii.
ƒ
Perumahan – 500m
ƒ
Pelancongan – 100m
ƒ
Akuakultur - 100m
Penambakan tidak dibenarkan dengan kawasan berhampiran pokok
paya bakau
iii.
Perahu dan rakit tidak digalakkan di laluan rizab hutan bakau simpan
iv.
Pelan kerja perlu melibatkan sistem pembalakan yang jelas
v.
Semua pokok yang tidak komersil seperti Xylocarpus, Avicenna,
syphiphora dan Lumnitzera seharusnya di balak.
vi.
Lingkaran 5km bagi vegetasi perlu dikekalkan sebagai jaringan
perlindungan sepanjang sungai terutama ketika air surut.
3.6
Keperluan dan Ketersediaan Data
Pada masa ini, bagi pengurusan kawasan tapak kajian, koleksi data primer
adalah diperoleh daripada siasatan tapak dan data sekunder dari beberapa jabatan
seperti Jabatan Unit Pemetaan (JUPEM), Perbadanan Taman Negara Johor, Jabatan
Perhutanan Negeri Johor dan Jabatan Perhilitan. Format data yang disediakan
daripada jabatan –jabatan ini dalam bentuk salinan keras dan lembut. Fail data salinan
lembut adalah dalam bentuk imej iaitu foto dan aerial foto dalam format jpeg yang
disimpan dalam data server MAMBO. Bagi dokumen salinan keras, kebanyakannya
diperoleh daripada Laporan EIA dan juga disokong oleh maklumat yang didapati
daripada laman web berkaitan.
59
3.7
Rumusan
Pengurusan semasa Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ) adalah teratur dan
sistematik dengan pembahagian tugas berdasarkan bidang kerja dan pengkhususan
iaitu pentadbiran dan pengurusan , pengurusan tapak Ramsar dan pengurusan taman.
Didapati sistem semasa yang telah diterangkan sebelum ini telah memberi petunjuk
dan input kepada reka bentuk sistem yang akan dicadangkan terutama melibatkan
penyelarasan maklumat rujukan perundangan dan garis panduan sedia ada. Rujukan
sistem bukan sahaja terdiri daripada perundangan sedia ada malah melibatkan garis
panduan yang telah ditetapkan oleh Ramsar Convention. Terdapat beberapa rujukan
perundangan yang mempunyai skop yang luas dan tidak sesuai dirujuk dalam bentuk
ruang dan terdapat juga rujukan yang mempunyai perincian jelas yang boleh
diinterpretasikan dalam bentuk ruang. Berdasarkan kepada sistem pengurusan semasa
dapat dilihat, sistem yang akan dicadangkan ini boleh membantu melicinkan aktiviti
pengurusan terutama bagi:
ƒ
Menyelaraskan perundangan tapak melalui pengintegrasian perundangan dan
garis panduan sama ada dalam bentuk ruang atau bukan ruang
ƒ
Menyediakan satu medium rujukan awal
yang interaktif dan cepat bagi
memudahkan kerja-kerja penyediaan ulasan cadangan sebelum di bawa
masuk ke mesyuarat
ƒ
Melicinkan perjalanan mesyuarat dengan penentuan skop dan isu bagi
kawasan cadangan melalui rujukan yang dibuat terlebih dahulu.
60
BAB 4
PANGKALAN DATA BAGI ANALISIS PELAN PENGEZONAN KAWASAN
TANAH BENCAH
Dalam bab ini, struktur pangkalan data fokus kepada keperluan kajian berdasarkan
kepada skop pembentukan pelan pengurusan kawasan tanah bencah. Reka bentuk
pangkalan data adalah merupakan langkah terpenting sebelum pembangunan
pangkalan data dijalankan. Dengan mereka bentuk pangkalan data, pengkaji akan
mengetahui data yang boleh dikumpulkan dan digunakan bagi tujuan analisis.
Pembangunan pangkalan data bagi analisis pelan pengezonan ini penting dalam
menyokong pembangunan pangkalan data bagi Sub-sistem Maklumat Perundangan
yang akan dicadangkan.
4.1
Pengenalan
Pangkalan data merupakan pusat penyimpanan data. Salah satu keperluan
pembangunan pangkalan data ialah analisis. Pangkalan data yang dibangunkan ini
akan dapat dimanipulasikan bagi menghasilkan maklumat pelan pengezonan kawasan
61
dalam memandu arah pengurusan kawasan kajian serta membantu penentuan
perundangan dan garis panduan yang terlibat dalam pelan zon kawasan tersebut.
Reka bentuk pangkalan data ini merupakan sebahagian daripada elemen yang penting
dalam proses pembangunan Sub-sistem Maklumat Perundangan berdasarkan
maklumat geografi khususnya melibatkan data spatial dan bukan spatial. Perancangan
yang teliti diperlukan dalam memastikan objektif utama pembangunan data dan reka
bentuk pangkalan data tercapai bagi menjamin keberkesanan pembangunan pangkalan
data dan penggunaan sistem yang akan dibangunkan.
4.2
Sumber Data
Pembangunan bagi pangkalan data merujuk kepada koleksi data primer dan
sekunder dari beberapa jabatan seperti Jabatan Unit Pemetaan (JUPEM), Perbadanan
Taman Negara Johor, Jabatan Perhutanan Negeri Johor, Jabatan Perhilitan dan
disokong oleh data dari unit GIS dan Perancangan(UGISP). Format data yang
diperoleh daripada jabatan –jabatan ini dalam bentuk shapefile and MapInfo. Bagi
dokumen salinan keras pula adalah diperoleh daripada Laporan EIA dan juga
disokong oleh maklumat yang didapati daripada laman web berkaitan.
4.3
Justifikasi Reka bentuk
Reka bentuk dan pelaksanaan SMPKTB bergantung kepada keperluan
pengguna atau organisasi perancangan bagi pengurusan pentadbiran di kawasan
kajian. Pada asasnya ia dihasilkan berdasarkan pemahaman bagaimana operasi
perancangan dan pengurusan sesuatu organisasi dijalankan. Reka bentuk pangkalan
data dibentuk bergantung kepada data dan hubungan antara data. Pembangunan data
62
ini memerlukan data-data yang dapat menyokong proses analisis yang akan
dijalankan.
Pangkalan data yang direka bentuk perlu melihat kepada justifikasi keperluan
data pengguna iaitu bagi analisis penghasilan pelan pengezonan kawasan tanah
bencah. Oleh yang demikian, pangkalan data yang dibangunkan perlu berdasarkan
dan disesuaikan dengan kriteria maklumat yang berkaitan dengan analisis tersebut.
4.4
Keperluan Data dan Maklumat Berdasarkan Analisis
Melalui pendekatan Properly Functioning Criteria Assessment (PFCA)
terdapat tiga faktor maklumat utama yang perlu diambil kira iaitu faktor fizikal,
habitat dan biologikal. Faktor fizikal terdiri daripada maklumat fizikal geografi dan
penggunaan tanah. Manakala faktor biologikal pula melibatkan manifestasikan bukan
fizikal seperti maklumat kualiti alam sekitar (sila rujuk Jadual 4.1). Faktor habitat
terdiri daripada maklumat kawasan yang disokong oleh data ciri-ciri kawasan
tersebut. Pecahan maklumat faktor keperluan data adalah seperti di bawah:
i. Kualiti alam sekitar (biologikal)- bagi penilaian kawasan berkaitan status
pencemaran kawasan di sekitarnya.
ii. Ikan/habitat akuatik (habitat)- mengambilkira keadaan habitat akuatik,
aktiviti di kawasan habitat dan litupan di atas dan di bawah kawasan habitat
(kawasan rumpai laut dan sebagainya).
iii. Tumbuhan semulajadi (habitat)- melibatkan pengenalpastian spesis penting,
tumbuhan asli di kawasan tersebut dan peranan ekologi.
iv. Hidupan liar/habitat (habitat)– pengenalpastian densiti litupan spesis
kawasan (merujuk kepada densiti kanopi), senarai atau jangkaan haiwan
terancam/sensitif serta senarai spesis yang dilindungi di kawasan kajian.
v. Kesan manusia (fizikal)– melibatkan aktiviti guna tanah di kawasan sekitar.
63
Jadual 4.1: Kriteria Analisis Pelan Pengezonan
Aspek
Fizikal
Kriteria
Sungai
Subkriteria
Penerangan
Dengan lingkungan
<50m=kepentingan ekologi
rezab 50m
yang tinggi
>50m=tidak mempunyai
kepentingan ekologi
Kawasan_tamanmarin
Dalam kawasan
Dalam kawasan= kepentingan
marin
ekonomi yang tinggi
Luar kawasan=tidak
mempunyai kepentingan
ekonomi
Gunatanah
Kesan aktiviti
<100m=beri kesan
Pertanian dalam
>100m=tak memberi kesan
jarak100m
Kesan aktiviti
<1000m=beri kesan
industri dalam jarak
>1000m=tak memberi kesan
1000m
Pembangunan komited
Dalam kawasan
Dalam kaw=beri kesan
Luar kawasan =tak beri kesan
Tranmisi
Laluan_kapal
kawasan hutan
Dalam kawasan=perlu
dalam lingkungan
pemuliharaan
50m yang
Luar kawasan=tak perlu
terancam/musnah
pemuliharaan
kawasan dalam
<1000= terancam
lingkungan 1000m
>1000=tidak terancam
yang
terancam/musnah
Hakisan
Dalam lingkungan
<500m=risiko pembangunan
kawasan 500m
tinggi
>500m=risiko pembangunan
rendah
Habitat
Kawasan sungai
akuatik
Rumpai_laut
Dengan lingkungan
<50m=habitat akuatik
rezab 50m
>50m=bukan habitat akuatik
Kawasan rumpai
Dalam
laut tumpuan
kawasan=kebarangkalian
hidupan akuatik
habitat akuatik yang tinggi
Luar kawasan=kebarangkalian
64
habitat akuatik yang rendah
Spesis_terancam
Lokasi spesis
Dalam kawasan=kawasan
pemmeliharaan habitat penting
Luar kawasan =kawasan
pemeliharaan habitat tidak
penting
Habitat
Spot_semasa
Hidupan Liar
Melibatkan densiti
Densiti tinggi=bil hidupan
kanopi kawasan
tinggi
semasa hutan
Densiti sederhana rendah= bil
hidupan sederhana
Densiti rendah= bil hidupan
rendah
Kaw_lumpur
Dalam kawasan
Dalam
lokasi habitat
kawasan=kebarangkalian
invertebrata dan
habitat yang tinggi
burung liar
Luar kawasan=kebarangkalian
habitat yang rendah
Biologikal
Kualiti air
Status Nilai IKA
>90=Sangat Tercemar
76-90=Tercemar
51-75=Sederhana Tercemar
30-50=Sederhana Baik
<30=Baik
Merujuk kepada keperluan dan pendekatan analisis tersebut, terdapat 6 data utama
yang diperlukan bagi pembangunan pangkalan data ini iaitu:
i. Maklumat Pentadbiran dan Sempadan
Maklumat pentadbiran dan sempadan merupakan maklumat asas dalam
membantu mengawal analisis data mengikut kepada sempadan pentadbiran
kawasan. Maklumat yang diperlukan ini terdiri daripada data feature class
yang mengandungi data daerah, mukim dan pengurusan Ramsar. Data-data
ini membantu menganalisis maklumat kawasan pengurusan, maklumat
guna tanah dan pembangunan komited bagi menyelaras kawasan
pengurusan. Data –data ini digunakan untuk analisis pelan pengezonan
iaitu analisis kawasan berisiko, kawasan terancam dan kawasan kualiti
alam sekitar.
65
ii. Maklumat Penggunaan Tanah
Maklumat penggunaan tanah menunjukkan data penggunaan tanah semasa
dalam mengetahui corak guna tanah dan kawalan pembangunan yang
boleh dilaksanakan melalui sokongan data dan hasil analisis. Maklumat
guna tanah yang diperlukan terdiri daripada feature class guna tanah
semasa dan pembangunan komited.
iii. Maklumat Alam Sekitar
Maklumat alam sekitar sebagai penunjuk kepada keadaan semasa kawasan
kajian. Maklumat alam sekitar yang diperlukan adalah kualiti air, kualiti
bunyi dan udara. Hasil analisis daripada maklumat alam sekitar ini dapat
membantu penentuan kawasan pencemaran dan kawasan yang terdedah
dalam bahaya.
iv. Maklumat Biofizikal
Maklumat biofizikal terdiri daripada maklumat flora dan fauna bagi
kawasan kajian. Maklumat ini diperlukan dalam menentukan kepentingan
kawasan pengurusan dan penentuan nilai kawasan dari segi faktor
biodiversiti. Maklumat biofizikal terdiri daripada maklumat densiti pokok
kajian (spot kawasan), usia pokok, habitat akuatik dan habitat hidupan liar.
v. Maklumat Pengangkutan
Maklumat pengangkutan merupakan maklumat sokongan bagi analisis ini.
Maklumat ini terdiri daripada data jalan, laluan kapal dan pelabuhan.
vi. Maklumat Infrastruktur
Maklumat infrastruktur merupakan maklumat sokongan bagi analisis.
Bagaimanapun maklumat ini perlu diberikan pertimbangan dalam
menentukan kesan pembangunannya ke atas kawasan kajian. Maklumat
infrastruktur terdiri daripada bekalan elektrik, gas, bekalan air dan
pembetungan.
66
4.5
Konsep Reka bentuk Pangkalan Data
Struktur pangkalan data yang dibangunkan menggunakan pendekatan model
data Geodatabase. Model data Geodatabase ini mampu meningkatkan keupayaan
pangkalan data yang telah dibangunkan. Model ini juga dapat memberikan
kemudahan kepada pembangunan pangkalan data bagi subsistem perundangan yang
akan dibangunkan untuk pengurusan pangkalan data yang lebih kukuh terutama dari
segi penyelenggaraan dan pelaksanaan. Model Geodatabase ini akan diadaptasi
dengan menggunakan pendekatan DBMS yang berorientasikan objek.
Geodatabase merupakan singkatan bagi geographic database iaitu pangkalan
data hubungan yang mengandungi maklumat-maklumat geografi. Ia merupakan
model data yang dibangunkan berasaskan sifat-sifat ringkas dan data-data ini di
simpan dalam satu perisian DBMS. Data-data spatial disimpan dalam DBMS yang
mengandungi kelas-kelas sifat feature class dan jadual-jadual berkaitan.
Perisian ARCGIS-ArcInfo digunakan sebagai alat bagi pembangunan
pangkalan data dengan menggunakan pendekatan geodatabase. Model data
Geodatabase ini, merupakan model data fizikal yang hampir tepat dengan model data
logikal sebenar. Geodatabase menyokong model integrasi topologi kelas bentuk
(features class), iaitu hampir sama dengan model litupan dalam persekitaran ArcInfo.
Melalui konsep ini, ia membenarkan model litupan feature classes serta coverage
disokong dan dihubungkan dengan rangkaian hubungan yang kompleks. Konsep
pangkalan data ini terdiri daripada data spatial dan bukan spatial. Perhubungan bagi
setiap data di dalam lapisan data adalah berasaskan kepada kaedah “relational’. Data
terdiri daripada beberapa lapisan data yang telah dikategorikan kepada 3 jenis bentuk
iaitu poligon (kawasan), garisan dan titik/nod. Setiap lapisan data yang terdiri
daripada data bukan spatial akan dimasukkan berdasarkan kepada keperluan analisis
yang akan dijalankan di dalam kajian ini.
Melalui data Geodatabase, hubungan antara jadual-jadual adalah lebih kukuh dan
keutuhan antara data dapat diwujudkan dengan lebih jelas dan terperinci. Integriti ini,
dapat mengurangkan kesilapan yang berlaku semasa proses pengemaskinian
67
dijalankan. Keupayaan model data ini juga membantu pengguna untuk membuat
proses analisis dengan lebih baik dan berkesan.
4.6
Penggunaan DBMS
Geodatabase merupakan tempat penyimpanan data-data spatial yang disimpan di
dalam satu sistem pengurusan pangkalan data iaitu dikenali sebagai Database
Management System (DBMS). DBMS mengandungi feature class dan jadual-jadual
berkaitan dengan data spatial. Melalui model hubungan sistem pengurusan pangkalan
data (Relational Database Management System, RDBMS), data-data disimpan dalam
jadual yang terdiri daripada baris dan lajur. Atribut yang terkandung dalam pangkalan
data mempunyai pelbagai jenis data bergantung kepada keperluan sesuatu data iaitu
seperti tarikh, perkataan dan bilangan atau integer.
Model Geodatabase dalam sistem DBMS menyediakan banyak kemudahan
berbanding data model lain iaitu sama ada dalam bentuk coverage atau shapefile.
Terdapat 9 kemudahan yang dapat disenaraikan di sini iaitu penyimpanan data di
dalam pangkalan data yang seragam, kemudahan kemasukan dan pengemaskinian
data, penggunaan objek-objek yang lebih menarik, sifat objek yang mendefinisikan
gabungan topologi, gambaran spatial serta hubung kait, kebolehan penghasilan peta
berkualiti baik, sifat paparan peta yang dinamik, bentuk sifat yang lebih terperinci,
sifat-sifat yang berterusan dan pengemaskinian serentak.
Melalui pendekatan format Personal Geodatabase, pengguna dapat membina
hubungan antara jadual-jadual yang terdapat di dalam DBMS. Data atribut
menerangkan pelbagai maklumat berkaitan objek spatial yang disimpan sebagai
jadual yang dipanggil jadual data atribut Relationships merupakan perhubungan
antara dua objek di dalam sesuatu feature dataset. Objek-objek ini terdiri daripada
non spatial (objects) dan spatial (feature). Relationships ini disusun di dalam satu
68
kelas hubungan. Setiap kelas hubungan mempunyai jadual origin dan jadual destinasi
yang mempunyai kekunci yang sama(Sila rujuk Rajah 4.1).
OBJECTID
SHAPE
GUNATANAH
AKTIVITI
AKTIVITI2
1
Point
TIN000
TIN100
TIN101
Konsep Perhubungan data berdasarkan kod sama
AKTIVITI2
NAMA
ALAMAT
STATUS
TAHUN
TIN000
Hock’s Palm Sdn
Jalan Palong 2,
Sedia ada
1984
Bhd
tanjung kupang,
Pontian, Johor.
Rajah 4.1:Konsep Perhubungan Feature Class Dihubungkan Dengan Object
Class
Rajah 4.2 menunjukkan konsep perhubungan antara data. Relationships terbahagian
Point kepada dua bahagian iaitu Simple Relationships dan Composite Relationships.
Simple Relationships merupakan hubungan antara 2 atau lebih objek di dalam
pangkalan data yang tidak bergantung antara satu sama lain. Asas perhubungan ini
ialah one to one, one to many atau many to many. Composite Relationships pula,
merupakan hubungan antara 2 objek atau lebih yang bergantung antara satu sama lain
dan asas perhubungan ini adalah one to many dan boleh dihadkan kepada one to one.
69
One to One
Many to One
One to Many
Many to Many
Rajah 4.2:Konsep Perhubungan Di antara Data
4.7
Struktur Pangkalan Data Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah
Pangkalan data yang telah melalui proses reka bentuk akan melalui proses
penstrukturan pangkalan data bagi memastikan ia lebih kukuh dalam memberikan
kemudahan kepada pengguna untuk tujuan capaian data yang dikehendaki. Struktur
pangkalan data dibahagikan mengikut komponen data, kelas geografi dan keperluan
data untuk dihubungkan bersama (relationships). Rajah 4.3 menunjukkan struktur
pangkalan data yang telah dibangunkan menggunakan pendekatan Personal
Geodatabase. Jadual 4.2 pula menerangkan bentuk dan atribut bagi setiap lapisan
data bagi elemen di dalam pangkalan data yang telah dibangunkan
70
PERANCANGAN
Feature Dataset
Guna Tanah
Polygon Feature Class
Pembangunan Komited
Polygon Feature Class
PENTADBIRAN
Feature Dataset
Lot
Polygon Feature Class
RAMSAR
Polygon Feature Class
Daerah
Polygon Feature Class
Mukim
Polygon Feature Class
PBT
Polygon Feature Class
HIDROLOGI
Feature Dataset
Sungai
Line Feature Class
Rezab Sungai
Polygon Feature Class
PENGANGKUTAN
Feature Dataset
Jalan
Line Feature Class
Rezab Jalan
Polygon Feature Class
Pelabuhan
Polygon Feature Class
Laluan Kapal
Line Feature Class
INFRASTRUKTUR
Feature Dataset
Tranmisi
Line Feature Class
Bekalan Elektrik
Polygon Feature Class
telekomunikasi
Polygon Feature Class
Bekalan Air
Polygon Feature Class
PembentunganLaluan
Kapal
Line Feature Class
Negeri
ALAM SEKITAR
Feature Dataset
BIOFIZIKAL
Feature Dataset
Usia pokok
Polygon Feature Class
Spot semasa
Polygon Feature Class
Habitat akuatik
Polygon Feature Class
Habitat hidupan liar
Polygon Feature Class
Spesis terancam
Point Feature Class
Kualiti Air
Point Feature Class
Kualiti Udara
Point Feature Class
Kualiti Bunyi
Point Feature Class
Kawasan Risiko
Polygon Feature Class
Pangkalan Data
GIS
Personal
Geodatabase
Rajah 4.3: Pangkalan Data Geodatabase
Berdasarkan kepada Rajah 4.3, komponen dan elemen pangkalan data bagi kajian
adalah seperti di bawah:
a) Sempadan dan Pentadbiran
Data pentadbiran digunakan bagi menyokong dan menentukan lokasi data
spatial kawasan kajian. Kesemua data ini digunakan sebagai sempadan
kawasan tapak dan klasifikasi pengurusan kawasan iaitu sempadan daerah,
mukim, kawasan Pihak Berkuasa Tempatan dan kawasan tapak RAMSAR.
b) Biofizikal
Terdapat dua feature class di dalam elemen ini iaitu aspek fizikal dan
biofizikal. Perincian daripada setiap lapisan data, menghasilkan klasifikasi dan
71
peringkat lapisan data. Lapisan flora dan fauna serta habitat termasuklah kelas
umur pokok,
jadual pembalakan, spot semasa, spesies terancam, kawasan rumpai laut dan
kawasan lumpur.
c) Perancangan
Elemen ini berkaitan dengan data perancangan dan perundangan semasa. Data
digunakan dalam mengenal pasti guna tanah semasa, pelan pembangunan
semasa kawasan kajian dan sekitar serta perundangan dan garis panduan
semasa yang terlibat dengan kawasan kajian. Data bukan spatial digunakan
untuk mengurus dan menstrukturkan semula pengurusan pentadbiran kawasan.
Elemen ini terdiri daripada lapisan data guna tanah semasa dan pelan tempatan
dan pelan struktur.
d) Hidrologi
Elemen ini terdiri daripada badan air, sungai dan rizab sungai. Hidrologi
merupakan salah satu daripada elemen penting kerana ia merupakan guna
tanah yang dominan di dalam kawasan kajian dan fungsi elemen ini juga
penting bagi analisis.
e) Alam Sekitar
Elemen ini digunakan dalam mengukur tahap kualiti alam sekitar kawasan
kajian. Bagi elemen ini, spatial data kualiti air, udara dan bunyi. Didapati
elemen ini juga menyediakan klasifikasi data bagi kawasan sensitif dan
kawasan risiko.
f) Pengangkutan
Lapisan data utama bagi elemen ini ialah jalan, pelabuhan dan laluan kapal.
Lapisan data ini amat penting dalam menentukan aksessibiliti kawasan dan
juga membantu mengenal pasti kesan aktiviti ke atas kawasan kajian.
72
g) Infrastruktur dan utiliti
Lapisan data ini merupakan elemen asas bagi reka bentuk pangkalan data. Ia
terdiri daripada rezab laluan elektrik, telekomunikasi, bekalan air dan
pembetungan.
Jadual 4.2: Atribut Bagi Pangkalan data
Nama lapisan
Bentuk
Atribut
Diskripsi
Pentadbiran dan sempadan
Lot
RAMSAR
Mukim
Daerah
PBT
Negeri
Poligon
Poligon
Poligon
Poligon
Poligon
Poligon
Objek-ID
Objek-ID
Shape
Format Data
Nolot
Nombor lot
Luas
Keluasan
Objek-ID
Objek-ID
Shape
Format Data
Pentadbiran
Nama kawasan pentadbiran
Luas
Keluasan dalam hektar
Objek-ID
No ID Sempadan Mukim
Shape
Format Data
Kod
Kod Mukim
Nama
Nama Mukim
Luas
Keluasan dalam hektar
Objek-ID
No ID Sempadan Daerah
Shape
Format Data
Kod
Kod Daerah
Nama
Nama Daerah
Luas
Keluasan dalam hektar
Objek-ID
No ID Sempadan PBT
Shape
Format Data
Kod
Kod PBT
Nama
Nama PBT
Luas
Keluasan dalam hektar
Objek-ID
No ID Sempadan Negeri
Shape
Format Data
Nama
Nama Negeri
Sambungan..
73
Luas
Keluasan dalam hektar
Objek-ID
No ID kawasan guna tanah
Shape
Format data
Kod1
Kod Guna Tanah Level1
Kod2
Kod Guna Tanah Level2
Kod3
Kod Guna Tanah Level3
Gunatanah
Jenis Guna Tanah Level1
Aktiviti
Jenis Guna Tanah Level2
Aktiviti2
Jenis Guna Tanah Level3
Sumber
Sumber maklumat Guna
Luas
Tanah
Perancangan
Guna tanah
Poligon
Keluasan dalam unit hektar
Pembangunan komited
Poligon
Objek-ID
No ID Guna Tanah
Shape
Format data
Kod1
Kod Guna Tanah Level1
Kod2
Kod Guna Tanah Level2
Kod3
Kod Guna Tanah Level3
Gunatanah
Jenis Guna Tanah Level1
Aktiviti
Jenis Guna Tanah Level2
Aktiviti2
Jenis Guna Tanah Level3
Status
Status pembangunan
Tahun
Tahun kelulusan
Luas
Keluasan dalam unit hektar
Objek-ID
No ID stesen persampelan
Shape
Format data
Stesen
Nama stesen pengawasan
Lokasi
Lokasi Stesen Pengawasan
PH
Bacaan PH air
DO
Bacaan DO
Temp
Bacaan suhu air
Cond
Bancaan konduktiviti air
Salinity
Bacaan saliniti air
Long
Kedudukan longitud
Lat
Kedudukan altitud
Sungai
Nama sungai
Objek-ID
No ID stesen persampelan
Alam sekitar
Kualiti Air
Kualiti Bunyi
Titik
Titik
74
Kualiti Udara
Kawasan risiko
Titik
Poligon
Shape
Format data
Stesen
Nama stesen pengawasan
Lokasi
Lokasi Stesen Pengawasan
Long
Kedudukan longitud
Lat
Kedudukan altitud
Sumber
Sumber Bunyi
Objek-ID
No ID stesen persampelan
Shape
Format data
Stesen
Nama stesen pengawasan
Lokasi
Lokasi Stesen Pengawasan
Long
Kedudukan longitud
Lat
Kedudukan altitud
Objek-ID
No ID tahap risiko
Shape
Format data
Kelas
Kelas risiko
Jenis
Jenis risiko
Luas
Keluasan dalam unit hektar
Objek-ID
No ID kawasan
Shape
Format data
usia
Usia pokok
kematangan
Klasifikasi Kematangan
luas
pokok
Biofizikal
Usia pokok
Poligon
Keluasan dalam unit hektar
Spot semasa
Habitat akuatik
Habitat hidupan liar
Poligon
Poligon
Poligon
Objek-ID
No ID kawasan
Shape
Format data
Litupan
Jenis litupan kawasan
Densiti
Densiti kanopi pokok
Sumber
Sumber data
Tahun
Tahun data asas
Luas
Keluasan dalam unit hektar
Objek-ID
No ID kawasan
Shape
Format data
Ciri
Ciri-ciri kawasan
Spesis
Jenis spesis
Lokasi
Lokasi kawasan habitat
Luas
Keluasan dalam unit hektar
Objek-ID
No ID kawasan
Shape
Format data
Sambungan..
75
Spesis terancam
Titik
Ciri
Ciri-ciri kawasan
Spesis
Jenis spesis
Lokasi
Lokasi kawasan habitat
Luas
Keluasan dalam unit hektar
Objek-ID
No ID kawasan
Shape
Format data
Ciri
Ciri-ciri kawasan
Spesis
Jenis spesis
Status
Status spesis
Lokasi
Lokasi kawasan habitat
Luas
Keluasan dalam unit hektar
Objek-ID
No ID
Shape
Format data
Nama
Nama jalan
Hierarki
Hierarki jalan
status
Status jalan (sediada/komited)
Objek-ID
No ID
Shape
Format data
Nama
Nama jalan
Hierarki
Hierarki jalan
status
Status jalan (sediada/komited)
Objek-ID
No ID
Shape
Format data
Nama
Nama pelabuhan
Jenis
Jenis pelabuhan
luas
Luas dalam unit hektar
Objek-ID
No ID
Shape
Format data
Panjang
Panjang laluan
lokasi
Nama lokasi laluan
Objek-ID
No ID sungai
Shape
Format data
Kelas
Ciri-ciri kawasan
Nama
Kelas sungai
Panjang
Panjang sungai
Lebar
Lebar sungai
Pengangkutan
Jalan
Rezab jalan
Pelabuhan
Laluan kapal
Garisan
Poligon
Poligon
Garisan
Hidrologi
Sungai
Garisan
Sambungan..
76
Rezab sungai
Poligon
Objek-ID
No ID
Shape
Format data
Kelas
Ciri-ciri kawasan
Nama
Kelas sungai
Panjang
Panjang sungai
Lebar
Lebar rezab sungai
Objek-ID
No ID
Shape
Format data
Jenis
Jenis Utiliti
Spek
Spesifikasi utiliti
Fizikal
Keadaan fizikal utiliti
Status
Status (sediada, komited)
Objek-ID
No ID
Shape
Format data
Jenis
Jenis Utiliti
Spek
Spesifikasi utiliti
Fizikal
Keadaan fizikal utiliti
Status
Status (sediada, komited)
Objek-ID
No ID
Shape
Format data
Jenis
Jenis Utiliti
Spek
Spesifikasi utiliti
Fizikal
Keadaan fizikal utiliti
Status
Status (sediada, komited)
Objek-ID
No ID
Shape
Format data
Kod_btg
Kod jenis loji pembentungan
Lok_btg
Lokasi loji pembentungan
Luas
Luas dalam unit hektar
Bdn_selia
Badan menyelia
Sg
Sungai penerima sisa
Kapasiti
Kapasiti loji pembentungan
Infrastruktur dan Utiliti
Laluan elektrik
Bekalan elektrik
Bekalan air
Pembentungan
Garisan
Titik
Titik
Titik
77
4.8
Perolehan Data dan Format Data
Data yang telah dibangunkan boleh diperoleh dengan menggunakan aplikasi
perisian ArcGIS. Berdasarkan kepada konsep pembangunan pangkalan data, data
yang di reke bentuk adalah dalam format geodatabase. Bagaimanapun, berdasarkan
kepada keperluan analisis, sesetengah data perlu diubah kepada format shapefile.
4.9
Rumusan
Reka bentuk dan pembangunan pangkalan data adalah penting di dalam
pembangunan pangkalan data GIS. Pangkalan data GIS menyediakan lapisan data
yang digunakan bagi pengintegrasian, manipulasi, analisis dan paparan maklumat dan
data kawasan tanah bencah. Data di dalam pangkalan data ini digunakan sebagai
input asas bagi proses analisis kajian.
78
BAB 5
PELAN PENGEZONAN &PERUNDANGAN KAWASAN TANAH BENCAH
Bab ini, akan menerangkan secara terperinci kaedah dan model yang digunakan dalam
menghasilkan pelan pengezonan kawasan tanah bencah hutan paya bakau.
Perbincangan mengenai analisis dan hasil analisis juga turut dijalankan menumpukan
kepada 3 peringkat analisis iaitu zon biosfera, pelan pengezonan kawasan pusat dan
implikasi perundangan ke atas subset kawasan pelan pengezonan. Input analisis
banyak dipengaruhi oleh peruntukan undang-undang dan garis panduan sedia ada.
Dengan menggunakan pangkalan data yang telah direka bentuk, analisis ke atas
kawasan kajian dijalankan. Output analisis akan digunakan dalam sistem pengurusan
perundangan kawasan tanah bencah yang akan direka bentuk.
5.1
Pengenalan
Bagi kajian ini, terdapat 3
peringkat utama dalam penghasilan pelan dan garis
panduan pengezonan pengurusan kawasan tanah bencah. Pendekatan yang diguna
pakai ke dalam analisis ialah pendekatan PFCA (Properly Functioning Criteria
Assessment) . Teknik ini melibatkan set kriteria tanah bencah terpilih yang terdiri
daripada komponen fizikal, habitat dan biologikal (Lawrence, et.al, 2002).
79
Penetapan zon biosfera
Analisis kedekatan
Peringkat 1
Penetapan pelan pengezonan
kawasan perlindungan
Analisis implikasi
perundangan
Analisis matriks &
perbandingan
Peringkat 2
Perbandingan dan
penentuan
Peringkat 3
Pelan dan garispanduan
Pengezonan Kawasan Tanah
Bencah
Rajah 5.1: Rangka Kerja Analisis Kajian
Pada peringkat pertama, penetapan zon biosfera dijalankan mengikut manual garis
panduan Convention Ramsar (1971). Justifikasi penetapan tiga kawasan zon biosfera
ditentukan berdasarkan justifikasi perundangan dan garispanduan sedia ada.
Pada peringkat kedua, kawasan pusat biosfera diperincikan kepada 4 zon pengurusan
perundangan utama. Peringkat ini memerlukan pendekatan PFCA (Properly
Functioning Criteria Assessment) dan analisis matriks dalam menentukan kawasankawasan zon terpilih.
Pada peringkat seterusnya, pelan zon yang telah terhasil akan membantu dalam
mengenal pasti akta dan garis panduan yang terlibat bagi setiap zon. Peringkat ini
memerlukan
analisis implikasi perundangan terhadap ruang dan aktiviti bagi
memastikan penentuan akta dan zon yang terlibat adalah relevan.
Hasil akhir daripada bab ini adalah merupakan Pelan dan Garis panduan Pelan
Pengezonan Pengurusan Perundangan Kawasan Tanah Bencah bagi kawasan kajian.
Pada peringkat akhir ini, setiap garis panduan zon yang telah ditentukan akan
digariskan dan diperincikan.
80
PENETAPAN ZON BIOSFERA
PENETAPAN PELAN
PENGEZONAN
Zon Perlindungan
Zon Awam
Zon Pemuliharaan
Penetapan zon biosfera
melalui justifikasi perundangan
dan garispanduan
Perincian kawasan zon pusat
melalui adaptasi pendekatan
integriti bioindikator /kriteria
PFCA
PENETAPAN PERUNDANGAN DAN GARISPANDUAN
Contoh implikasi
perundangan dan
garis panduan ke
atas kawasan
Rajah 5.2: Ilustrasi Peringkat Analisis Kajian
5.2
Peringkat 1-Penetapan Zon Biosfera
Tanah bencah kawasan kajian adalah luas. Dengan membahagikan kawasan bagi
tujuan perancangan pengurusan kepada beberapa zon dan membangunkan pelan
pengurusan berasingan bagi setiap zon di bawah satu pelan yang besar dilihat amat
membantu. (Ramsar Handbooks For Wise Use 8;Managing Wetland, 2004).
Penetapan zon ini dijalankan dengan melihat semula syarat pengezonan biosfera yang
81
telah di gariskan di dalam Ramsar Handbook 8;Managing Wetland (2004) serta
justifikasi perundangan negara sedia ada. Ini bertujuan memastikan penentuan jarak
jejari bagi setiap zon biosfera adalah praktikal dan relevan.
Menurut Food and Agriculture Organizations Of The United Nation (1998), teknik
pengezonan menyediakan asas yang praktikal bagi perancangan pengurusan hutan
yang mampan. Teknik pengezonan ini dilihat boleh dibantu dengan menggunakan
GIS) yang mampu membolehkan komputer menjana pelan zon yang cuba dilukiskan.
Berdasarkan kepada ”Managing Wetland, Ramsar handbook 8, ”, berikut merupakan
syarat utama pengezonan rizab biosfera bagi tapak Ramsar:
i.
Zon terdiri daripada tapak Ramsar iaitu meliputi kawasan Ramsar itu sendiri
sehingga mengambil kira kawasan di sekitar tapak yang bukan habitat
kawasan tanah bencah (kerap kali pelbagai jenis guna tanah)
ii.
Zon penampan berada di sekeliling kawasan zon pusat tanah bencah yang
telah ditakrifkan sebagai kawasan di dalam tapak Ramsar atau tanah bencah
yang lain.
iii.
Apabila tapak kawasan tanah bencah telah dijadikan sebagai su tapak
berasingan, setiap zon penampan perlu ditentukan bagi setiapnya termasuk
jika bersesuaian, semua kawasan di antara sub tapak.
iv.
Bagi tujuan pengurusan, zon penampan seharusnya ditentukan disekeliling
kawasan luar tapak Ramsar.
v.
Zon penampan seharusnya diunjurkan dari kawasan tapak dan kawasan zon
pusat adalah merupakan eko sistem tanah bencah itu sendiri yang ditakrif
dalam kawasan tapak.
82
5.2.1
Konsep Pengezonan
Rajah 5.3: Zon Biosfera Kawasan Tapak Ramsar yang dicadangkan oleh
Convention Ramsar, 1971
Sumber: Ramsar Convention Library Handbook 8;Managing Wetland, 2002
5.2.1.1
Zon Pusat
Zon ini memerlukan sistem perundangan yang kukuh dan perlindungan
jangka masa panjang bagi landskap, ekosistem dan spesies di
dalamnya. Kawasan ini seharusnya mempunyai luas yang bersesuaian
bagi memenuhi objektif pemuliharaan. Berkemungkinan terdapat
beberapa zon pusat di dalam satu rizab biosfera. Ini bertujuan
memastikan liputan mewakili liputan mozek sistem ekologi. Secara
normal
zon pusat ini bukanlah merupakan kawasan subjek bagi
83
aktiviti manusia, kecuali penyelidikan, pemantauan dan sesetengah kes
keperluan pengeluaran tradisional daripada komuniti tempatan.
5.2.1.2
Zon penampan
Zon ini dilukis secara jelas iaitu mengelilingi kawasan zon pusat atau
kawasan di sekitarnya. Aktiviti di kawasan ini dikawal bagi
memastikan objektif pemuliharaan di kawasan zon pusat adalah lebih
berkesan. Zon ini bukan sahaja berfungsi melindungi zon pusat malah
sebagai zon penampan. Kawasan ini boleh dijadikan sebagai kawasan
penyelidikan dan eksperimen. Sebagai contoh penemuan cara
menguruskan tumbuhan semula jadi, tanaman, hutan, perikanan dan
meningkatkan kualiti pengeluaran termasuklah sumber tanah dan
sebagainya. Eksperimen dicadangkan dijalankan di zon penampan ini
bagi mengetahui bagaimana pemulihan kawasan yang mengalami
degradasi.
5.2.1.3
Kawasan Luar -Zon Pertukaran
Kawasan lingkungan terluar yang mengandungi pelbagai aktiviti
termasuklah pertanian, perumahan dan aktiviti guna tanah yang lain.
Zon ini merupakan kawasan bagi penduduk tempatan, agensi
pemuliharaan, saintis, sektor swasta dan pemilik tanah membangunkan
sumber kawasan ini secara mampan bagi memastikan penduduk yang
tinggal di sekitarnya mendapat manfaat. Zon pertukaran ini,
merupakan kawasan ekonomi yang baik dan sosial yang berkesan bagi
pembangunan wilayah.
Walaupun konsep pengezonan ini adalah berbentuk siri skematik jejari kosentrik,
ketiga-tiga
zon
ini
selalunya
dilaksanakan
dalam
pelbagai
cara
dalam
84
menyesuaikannya dengan keadaan dan batasan geografi tempatan. Fleksibiliti ini
membenarkan kreativiti, penyesuaian dan ia merupakan kekuatan bagi konsep ini.
5.2.2
Justifikasi Pengezonan
Berdasarkan kepada konsep dan syarat yang telah ditetapkan oleh Ramsar
Handbook 8;Managing Wetland (2004), dapat dirumuskan terdapat tiga
peringkat zon rizab biosfera yang akan ditentukan iaitu zon pusat (core zone),
zon penampan (buffer zone) dan zon pertukaran (transition zone).
Bagaimanapun sebelum zon ini ditentukan jarak jejari unjuran dari kawasan
pusat harus ditentukan. Penentuan dibuat melalui justifikasi perundangan dan
garis panduan sedia ada yang relevan dengan kawasan tapak. Jadual 5.1
menunjukkan analisis justifikasi pelan pengezonan biosfera dan perkaitannya
dengan perundangan dalam menentukan jarak jejari bagi setiap zon.
Jadual 5.1: Justifikasi Pelan Pengezonan Biosfera dan Perundangan
Klasifikasi zon
Peruntukan Perundangan
& Garis panduan
Zon pusat
Ramsar Handbook
8;Managing Wetland (2004),
Ramsar Convention, 1971
ƒ Kawasan yang telah
ditetapkan sebagai tapak
Ramsar
ƒ Liputan kawasan ekosistem tanah bencah itu
sendiri.
Disokong oleh:
Sek. 27 & 41, Akta Perikanan
1985
ƒ Pemeliharaan mamalia
akuatik
ƒ rezab taman laut 1-3 batu
nautikal dari titik terluar
daratan bagi perlindungan
spesis berbahaya
ƒ Unjuran di luar kawasan
zon pusat
1852m 5556m dari
kawasan
daratan terluar
ƒ Cadangan 500m zon
penampan dari kawasan
500m dari
tapak
Zon penampan
Ramsar Handbook
8;Managing Wetland (2004),
Ramsar Convention, 1971
Disokong oleh:
Laporan Penilaian Kesan
Justifikasi
Jejari
(meter)
-
-
Sambungan..
85
Alam sekitar, 2001
Zon pertukaran
Disokong oleh:
Garispanduan Pengurusan
Hutan Paya Bakau (2000)
Ramsar Handbook
8;Managing Wetland (2004),
Ramsar Convention, 1971
Garispanduan Pengurusan
Hutan Paya Bakau (2000)
tapak Ramsar bagi
mengelakkan kesan aktiviti
manusia
ƒ Cadangan unjuran dari
hutan ke pembangunan
perumahan 500m
ƒ Kawasan lungkungan ter
luar selepas zon penampan
yang terdiri daripada
pelbagai aktiviti gunatanah.
ƒ Cadangan unjuran
maksimum dari hutan paya
bakau mengikut jenis
pembangunan ialah 1000m
500m dari
tapak
-
1000m dari
tapak
Berdasarkan kepada justifikasi di atas, di dapati kawasan zon pusat adalah merupakan
kawasan tanah bencah itu sendiri iaitu terdiri daripada tapak Ramsar Tanjung Piai dan
Sungai Pulai (sila rujuk Pelan 5.1). Bagaimanapun, di cadangkan kawasan zon pusat
diperluaskan ke kawasan yang mengalami ancaman spesies unik dan berbahaya
dengan jarak anggaran seperti yang telah digariskan di dalam Sek. 41, Akta
Perikanan, 1985 (sila rujuk Pelan 5.2 dan Pelan 5.3). Cadangan ini bagi memastikan
liputan kawasan pusat yang merupakan kawasan perlindungan habitat adalah
signifikan dan respons terhadap isu semasa yang timbul di kawasan kajian.
Bagi jarak zon penampan pula, di dapati jarak ideal adalah dalam lingkungan 500
meter dari kawasan tapak atau zon pusat. Dalam lingkungan jarak ini, di dapati
aktiviti guna tanah di kawasan sekitar ialah pertanian dan perumahan (sila rujuk Pelan
5.4). Berdasarkan Garis panduan Pengurusan Hutan Paya Bakau (2000) jarak undur
zon penampan yang dicadangkan terutama bagi guna tanah perumahan adalah 500
meter dari kawasan hutan paya bakau. Ini bertujuan mengurangkan impak aktiviti
guna tanah ke atas kawasan hutan paya bakau.
Justifikasi zon pertukaran adalah dalam lingkungan jarak undur pembangunan yang
maksimum yang telah digariskan di dalam Garis panduan Pengurusan Hutan Paya
Bakau (2000) iaitu 1000 meter. Didapati dalam lingkungan jarak ini, aktiviti guna
tanah terdiri daripada pelbagai jenis termasuk perumahan, pertanian, perbandaran dan
industri (sila rujuk Pelan 5.4).
86
5.2.3
Model Zon Biosfera
Bagi pembentukan model analisis zon biosfera, teknik yang digunakan adalah ringkas
dan mudah. Teknik pengezonan biosfera ini menggunakan analisis pertindihan
(union) dan kedekatan (multibuffering) bagi menghasilkan 3 zon iaitu zon pusat, zon
penampan dan zon pertukaran (sila rujuk Pelan 5.5).
87
µ
1:124,400
0
1
2
4
6
8
Kilometers
TAPAK RAMSAR
(ZON PUSAT)
PELAN
5.1
PETUNJUK:
Tapak Ramsar
Air Masin
Sempadan Mukim
Sungai
S.Karang
Sungai Pulai
Tanjung Kupang
Serkat
Tanjung Piai
SG. PULAI
TG. PIAI
Sistem Maklumat Perundangan Kawasan
Tanah Bencah
Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah,
Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi
Malaysia
88
µ
1:124,400
0
1
2
4
6
8
Kilometers
PERLUASAN
ZON PUSAT
PELAN
5.2
PETUNJUK:
Kawasan Isu Spesis Terancam
Tapak Ramsar
Air Masin
Sempadan Mukim
S.Karang
Sungai
Sungai Pulai
Tanjung Kupang
Serkat
Tanjung Piai
SG. PULAI
TG. PIAI
Sistem Maklumat Perundangan Kawasan
Tanah Bencah
Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah,
Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi
Malaysia
89
µ
1:124,400
0
1
2
4
6
8
Kilometers
PERLUASAN
ZON PUSAT
PELAN
5.3
PETUNJUK:
Kawasan Cadangan
Tapak Ramsar
Air Masin
Sempadan Mukim
S.Karang
Sungai
Sungai Pulai
Tanjung Kupang
Serkat
Tanjung Piai
SG. PULAI
TG. PIAI
Sistem Maklumat Perundangan Kawasan
Tanah Bencah
Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah,
Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi
Malaysia
90
µ
1:124,400
0
1
2
PELAN
5.4
4
6
8
Kilometers
GUNATANAH KAWASAN
SEKITAR TAPAK
PETUNJUK:
Badan Air
Hutan
Industri
Air Masin
Infrastruktur dan Utiliti
Institusi
S.Karang
Kediaman
Sungai Pulai
Tanjung Kupang
Pengangkutan
Perniagaan dan Perkhidmatan
Pertanian
Tanah Kosong
Tanah Lapang dan Rekreasi
Zon Pusat
Sempadan Mukim
Serkat
Tanjung Piai
SG. PULAI
TG. PIAI
Sistem Maklumat Perundangan Kawasan
Tanah Bencah
Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah,
Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi
Malaysia
91
µ
1:140,400
0
1
2
PELAN
PELAN
5.6
5.5
4
6
8
Kilometers
SEMPADAN BIOSFERA
PETUNJUK:
Sempadan Biosfera
Zon Pusat
Zon Penampan
Air Masin
Zon Pertukaran
Sempadan Mukim
S.Karang
Sungai Pulai
Tanjung Kupang
Serkat
Tanjung Piai
SG. PULAI
TG. PIAI
Sistem Maklumat Perundangan Kawasan
Tanah Bencah
Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah,
Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi
Malaysia
92
Rajah 5.4: Model Analisis Pembentukan Zon Biosfera
Jadual 5.2: Keluasan Zon Biosfera.
No
1.
2.
3.
Zon
Zon Pusat
Zon Penampan
Zon Pertukaran
Jumlah
Keluasan (hektar)
1592.2
477.7
621.0
2,690.9
Berdasarkan kepada hasil analisis pembentukan zon biosfera, garis panduan bagi
setiap zon telah digariskan dalam memastikan setiap zon memainkan fungsi dan
peranan yang berkesan melindungi dan memelihara kawasan tanah bencah. Jadual
5.3 menunjukkan perincian garis panduan yang digariskan bagi setiap zon.
Jadual 5.3: Garis panduan Zon Biosfera
Zon Biosfera
Zon Pusat
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
Zon Penampan
ƒ
ƒ
Fungsi
Memelihara dan
melindungi habitat dan
spesies yang terkandung
di dalamnya
Memulihara kawasan
bagi mengekalkan nilai
biodiversiti kawasan
tersebut
Sebagai kawasan habitat
penting
Sebagai pusat
perlindungan dan
penyelidikan yang
penting
Memelihara dan
melindungi zon pusat
Mengurangkan impak
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
Garis panduan
Penggunaan dan akses masuk bagi
kawasan tertentu adalah terhad dan
memerlukan kebenaran dan kawal selia
terlibat dalam aktiviti yang memberi
impak yang rendah termasuk aktiviti
rekreasi dan pelancongan.
Sebarang pembangunan memerlukan
penyediaan laporan Penilaian Kesan
Alam Sekitar, perincian bahan binaan dan
kerja tanah yang dijalankan
Melibatkan pembangunan fasiliti dan
ameniti sahaja dengan maksud sejajar
dengan fungsi kawasan yang telah
ditetapkan
Terdiri daripada aktiviti guna tanah yang
tidak membawa impak yang besar kepada
kawasan tapak iaitu pertanian, kawasan
Sambungan...
93
pembangunan ke atas
kawasan zon pusat
ƒ Mengawal aktiviti yang
mengancam kawasan
zon pusat
ƒ Merupakan kawasan
pemuliharaan.
Zon
Pertukaran
ƒ Kawasan kawalan dari
segi aktiviti guna tanah
ƒ Kawasan yang memberi
manfaat kepada
penduduk dan alam
sekitar
ƒ Sebagai zon pertukaran
lapang dan rekreasi
ƒ Kawalan ke atas aktiviti guna tanah perlu
dijalankan dalam memastikan aktiviti
tidak memberi kesan ke atas zon pusat.
ƒ Kawalan
dijalankan
oleh
pihak
pengurusan kawasan tapak dengan
kerjasama Pihak Berkuasa Tempatan.
ƒ Aktiviti pertanian dan penternakan;
kawalan ke atas bahan buangan ternakan,
racun perosak dan penebusgunaan tanah
yang melebihi 50 hektar yang membawa
pencemaran ”non point source”
ƒ Pemuliharaan kawasan yang menerima
kesan daripada pembangunan di kawasan
sekitar
perlu
dijalankan
bagi
mengelakkan kesan lanjut ke atas zon
pusat
ƒ Penyelidikan dan eksperimen digalakkan
di kawasan ini terutama berkenaan
pemuliharaan dan peningkatan nilai
kualiti alam sekitar dan biodiversiti
kawasan.
ƒ Perancangan aktiviti guna tanah perlu di
kawal dan diselia
ƒ Melibatkan pelbagai aktiviti guna tanah;
pertanian, rekreasi, perumahan, institusi
dan industri
ƒ Kepadatan pembangunan perlu dipantau;
kepadatan rendah dan sederhana di
cadangkan.
ƒ Kawalan perancangan guna tanah dan
kepadatan dapat di kawal melalui
rancangan pembangunan kawasan oleh
Pihak Berkuasa Tempatan.
ƒ Aktiviti industri berat tidak digalakkan di
kawasan ini terutama yang membawa
impak alam sekitar yang tinggi.
Sumber:Ramsar Handbook 8;Managing Wetland (2004), Great Barrier Reef Marine Park Zoning Plan
(2003), City of Coon Rapids;Wetland Management Regulation (2005) dan olahan pengkaji, 2006.
Berdasarkan kepada jadual di atas, zon pusat dikukuhkan melalui pelaksanaan
integrasi perundangan dan kawalan aktiviti. Akses masuk ke sebahagian zon di
kawasan ini terhad dan memerlukan kebenaran serta kawal selia yang ketat.
Didapati bagi zon penampan, kawasan ini amat penting dalam memastikan aktiviti di
dalamnya tidak memberi impak buruk ke atas zon pusat. Aktiviti di kawasan ini juga,
perlu di hadkan kepada aktiviti yang kurang memberi kesan kepada alam sekitar iaitu
aktiviti pertanian, rekreasi, kawasan lapang dan perumahan berdensiti rendah (City of
94
Coon Rapids, 2005). Walau bagaimanapun aktiviti ini, masih perlu di kawal selia bagi
mengelakkan pencemaran ”non point source” yang tidak terkawal. Pemuliharaan dan
penyelidikan di kawasan ini harus dijalankan bagi memastikan nilai kualiti kawasan
tidak menurun sebaliknya dikekalkan dan dipertingkatkan.
Bagi zon pertukaran, kawalan ke atas aktiviti guna tanah masih diperlukan dan
kawasan ini memerlukan kerjasama daripada semua pihak termasuk pihak swasta,
stakeholders dan pihak kerajaan dalam memastikan perancangan guna tanah di
kawasan ini adalah mampan dan teratur serta kurang memberi impak ke kawasan
tapak.
5.3
Peringkat 2 - Penetapan Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah di
Zon Pusat (biosfera)
Penetapan pelan pengezonan merupakan peringkat kedua analisis dan hanya
dijalankan di kawasan zon pusat. Kawasan zon biosfera ini, akan dipecahkan kepada
subset zon yang lebih kecil dalam membantu memudahkan penentuan akta dan garis
panduan yang relevan bagi setiap kawasan. Dalam menghasilkan setiap pecahan zon
di kawasan zon pusat ini, terdapat lima peringkat utama yang perlu dijalankan. Rajah
5.5 menunjukkan rangka kerja peringkat kaedah penghasilan pelan pengezonan
kawasan tanah bencah (zon pusat).
95
Penetapan konsep bersesuaian
dengan kawasan kajian
Peringkat 1
Analisis Matriks kepentingan
setiap kategori zon kawasan
Peringkat 2
Penetapan kriteria melalui
pendekatan PFCA (Properly
Functioning Criteria Assessment)
Peringkat 3
Pertindihan kriteria-kriteria
terpilih
Peringkat 4
Query mengikut kriteria yang
telah ditentukan bagi setiap zon
Peringkat 5
Penghasilan Pelan Pengezonan
Kawasan Tanah Bencah
Rajah 5.6: Peringkat Kerja Kaedah Bagi Penetapan Pelan Pengezonan Kawasan
Tanah Bencah.
Sumber: Pengkaji, 2006
5.3.1
Konsep
Konsep penetapan pelan pengezonan disediakan dengan tujuan bagi
menentukan setiap zon yang manakah mungkin digunakan atau di akses sama
ada tanpa kebenaran atau kebenaran bertulis daripada Pihak Berkuasa. Zon
kegunaan awam menyediakan pelbagai aktiviti yang luas manakala zon
perlindungan merupakan zon yang paling ketat.
96
Menurut Australian’s Department For Environment and Heritage (2003)
pengezonan taman negara adalah bergantung kepada faktor lokasi, geografi
tempatan dan keadaan semasa di kawasan tersebut. Pelan pengezonan
seharusnya diadaptasi mengikut kesesuaian kawasan taman negara.
Berdasarkan kepada Great Barrier Reef Marine Park Zoning Plan (2003), zon
kawasan boleh dibahagikan kepada 8 bahagian iaitu zon habitat, zon
perlindungan, zon hidupan marin, zon pemeliharaan, zon pemuliharaan dan
zon kajian saintifik, zon penampan dan zon pulau ”Commenwealth”.
Manakala Encounter Marine Park Zoning Plan (2005) pula, telah
menggariskan tiga zon di kawasannya iaitu zon pengurusan kegunaan awam,
zon perlindungan habitat dan zon santuari.
Zon
Perlindungan
Zon Habitat
Zon
Pusat
Zon Konservasi
Zon Kegunaan
Awam
Rajah 5.7: Konsep Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah
Berdasarkan kepada keadaan dan isu semasa di kawasan kajian, didapati
kawasan kajian mengalami banyak ancaman dari aktiviti manusia di kawasan
sekitarnya. Kesannya timbul isu pencemaran, hakisan, spesies terancam,
pengurangan kawasan hutan paya bakau seperti yang telah diutarakan oleh CK
Choo dalam The Star, 2005-Johor Losing Another Wetland dan Hilary Chiew,
The Star,2004. Isu –isu ini menjadi petunjuk keperluan kepada tindakan
penyediaan kawasan perlindungan bagi habitat, pemuliharaan semula kawasan
dan penetapan kawasan tertentu bagi aktiviti pembangunan. Oleh itu bagi
kajian ini, zon pusat kawasan tapak telah dipecahkan kepada 4 zon utama iaitu
97
zon perlindungan, zon habitat, zon konservasi dan zon kegunaan awam. Rajah
5.7 menunjukkan konsep pengezonan kawasan tanah bencah sungai Pulai dan
Tanjung Piai.
5.3.2
Analisis Matriks
Analisis matriks ini dijalankan dalam membantu memudahkan penentuan
kriteria bagi setiap zon. Analisis ini mengukur kepentingan dan fungsi sesuatu
kawasan berdasarkan kepada 7 faktor utama iaitu kepentingan biogeografi,
semula jadi, kepentingan ekologi, kepentingan ekonomi, kepentingan sosial,
perancangan dan kepentingan saintifik. Penentuan kawasan ini berdasarkan
perwakilan ekosistem di dalam kawasan biogeografi kajian (Richard
Thackway, 1996).
98
Jadual 5.4: Analisis Matriks Kepentingan Setiap Zon
Lapisan
Krteria
Zon
perlindungan
Zon
habitat
Kualiti dan
jenis
biogeografi
Kawasan yang
terlindung
daripada
kesan manusia
Penting dari
segi ekologi
Terancam atau
spesies pupus
Perwakilan
kawasan
Habitat bagi
spesis
terancam dan
pupus
Diversiti
Sensitif
Sedikit/hampir
pupus
Kesan wilayah
Kepentingan
hidupan liar
Rekreasi dan
pelancongan
Kawasan
pembiakan
bagi spesies
penting yang
ekonomik
Nilai kepada
tempatan
Pendidikan
Nilai sejarah
dan arkeologi
Nilai estetik
Sumber
budaya
Risiko dan
proses
ancaman
Kepentingan
saintifik
X
X
X
X
X
X
Zon
konservasi
Zon
kegunaan
umum
Jenis
Kriteria
Kepentingan
biogeografi
Semula jadi
Kepentingan
ekologi
Kepentingan
ekonomi
Kepentingan
sosial
Perancangan
Kepentingan
Saintifik
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Sumber: Richard Thackway, 1996 dan olahan pengkaji 2006
X
99
Berdasarkan penilaian matriks di atas, kawasan zon perlindungan memenuhi hampir
kesemua kriteria diikuti oleh zon habitat, konservasi dan kegunaan umum. Terdapat
kriteria tertentu yang diperlukan di kawasan zon tertentu. Sebagai contoh, didapati
kepentingan terhadap spesies terancam dan berbahaya hanya berfungsi dan
berperanan penting di zon perlindungan. Manakala didapati, zon kegunaan awam
memainkan peranan fungsi ekosistem kawasan yang lemah. Namun kawasan ini lebih
memainkan peranan penting terhadap faktor kepentingan sosial.
Berdasarkan kepada analisis matriks ini, dapat dirumuskan perincian kriteria bagi
setiap zon di kawasan zon pusat adalah seperti di dalam Jadual 5.5.
Jadual 5.5: Perincian Kriteria Zon Kawasan
Kategori Zon
1.
Zon Perlindungan
2.
Zon Habitat
Kriteria
Kepentingan biogeografi yang tinggi
Perlindungan terhadap kawasan semula jadi yang tinggi terutama dari
pendedahan aktiviti manusia
Merupakan kawasan yang memainkan peranan ekologi yang tinggi
Merupakan kawasan terancam dan memiliki spesies berbahaya
Nilai biodiversiti bukan merupakan faktor penentu penting; namun
kawasan ini kerap kali dikaitkan dengan skala nilai biodiversiti yang
sederhana dan tinggi.
Merupakan habitat bagi spesies terancam
Merupakan kawasan yang sensitif- melibatkan aktiviti impak rendah
(akses masuk zon ini sangat terhad)
Memiliki spesis yang sedikit bilangannya atau hampir pupus
Mempunyai kepentingan hidupan liar yang tinggi
Kawasan mempunyai kesan atau kepentingan wilayah yang tinggi
Kawasan yang mempunyai nilai tempatan yang tinggi
Kawasan yang memberikan nilai pendidikan yang tinggi (kawasan
penyelidikan dengan kebenaran dan syarat yang ketat)
Kepentingan pelancongan; namun memerlukan penglibatan aktiviti
terhad – terdiri daripada aktiviti impak rendah
Memiliki nilai estetika yang tinggi –melibatkan spesis terancam yang
perlu dilindungi dan dibawah spesis yang dilindungi mengikut
peruntukan perundangan
Memiliki risiko dan ancaman dalam proses perancangan
Mempunyai kepentingan sainstifik
Kepentingan biogeografik yang sederhana tinggi
Memerlukan perlindungan terhadap kawasan semulajadi yang tinggi
terutamanya dari pendedahan aktiviti manusia
Merupakan kawasan yang memainkan peranan ekologi yang tinggi
100
Kategori Zon
3.
Zon Konservasi
4.
Zon Kegunaan awam
Kriteria
Merupakan perwakilan kawasan kerana memiliki majoriti spesis flora
dan fauna kawasan tapak
Mempunyai nilai biodiversiti yang tinggi dan sederhana tinggi
Merupakan kawasan yang sensitif dengan perubahan dan aktiviti
manusia (akses masuk terhad)
Kawasan mempunyai kesan atau kepentingan wilayah yang sederhana
tinggi
Mempunyai kepentingan hidupan liar yang tinggi
Mempunyai kepentingan rekreasi dan pelancongan yang tinggi dengan
pembangunan yang terhad iaitu melibatkan ameniti pengurusan dan
pelancongan dengan spesifikasi bahan pembinaan yang mesra alam dan
peringkat pembinaan yang terperinci
Merupakan kawasan pembiakan spesis yang ekonomikal
Kawasan yang mempunyai nilai tempatan yang sederhana tinggi
Kawasan yang memberikan nilai pendidikan (penyelidikan digalakkan
dengan kebenaran dan syarat )
Memiliki nilai estetika yang sederhana tinggi iaitu terdiri dari spesis
penting yang dilindungi di bawah akta
Memiliki risiko dan ancaman dalam proses perancangan
Mempunyai kepentingan sainstifik yang sederhana tinggi
Kawasan semula jadi yang mengalami ancaman dari aktiviti di
sekitarnya
Mempunyai kepentingan dari segi ekologi- memerlukan konservasi
bagi melindungi habitat spesis kawasan kajian
Mempunyai nilai biodiversiti samada tinggi atau sederhana
Kawasan yang masih mempunyai kepentingan wilayah
Mempunyai kepentingan hidupan liar
Mempunyai kepentingan sebagai kawasan rekreasi dan pelancongan
Mempunyai nilai pendidikan yang tinggi dan penyelidikan amat
digalakkan di kawasan ini teruama dalam mempertingkatkan nilai
kualiti kawasan
Kawasan yang mempunyai nilai biogeografik dan biodiversiti yang
rendah – akses masuk yang tidak ketat namun di bawah pemerhatian
dan kebenaran jika diperlukan.
Masih mempunyai kepentingan pelancongan dan rekreasi- melibatkan
kawasan pembangunan kemudahan dan infrastruktur pelancongan
Mempunyai nilai pendidikan- sebagai pusat penerangan dan sebagainya
101
5.3.3
Pendekatan PFCA dan Penentuan Kriteria
Melalui pendekatan Properly Functioning Criteria Assessment (PFCA),
penilaian kawasan tanah bencah melibatkan 3 data utama fizikal, habitat dan
biologikal (Stevens, 2002).
Kriteria Kepentingan
Intepretasi ukuran melalui pendekatan PFCA
Biogeografik
Semulajadi
Fizikal
Sosial
Ekonomi
Perancangan
Ekologi
Habitat & biologikal
Sainstifik
Fizikal, habitat & biologikal
Rajah 5.8: Perkaitan Kriteria Kawasan Zon dan Pendekatan PFCA
Sumber:Stevens et al., 2002 danPengkaji, 2006
Tiga data utama ini melibatkan kualiti air, hidro-geomorfologi, ikan/habitat
akuatik, tumbuhan semula jadi, hidupan liar/habitat dan kesan manusia
(Stevens et.al, 2002). Walau bagaimanapun bagi kajian ini, faktor hidromorfologi tidak diambil kira. Pertimbangan bagi setiap faktor keperluan data
adalah seperti di bawah:
i.
Kualiti air - bagi penilaian kawasan berkaitan status pencemaran air
dan kawasan di sekitarnya.
ii.
Ikan/habitat akuatik - mengambilkira keadaan habitat akuatik,
aktiviti di kawasan habitat dan litupan di atas dan di bawah kawasan
habitat (kawasan rumpai laut dan sebagainya).
iii.
Tumbuhan semulajadi - melibatkan pengenalpastian spesis penting,
tumbuhan asli di kawasan tersebut dan peranan ekologi.
iv.
Hidupan liar/habitat – pengenalpastian densiti litupan spesis kawasan
(merujuk kepada densiti kanopi), senarai atau jangkaan haiwan
terancam/sensitif serta senarai spesis yang dilindungi di kawasan
kajian.
v.
Kesan manusia – melibatkan aktiviti guna tanah di kawasan sekitar.
102
5.3.4
Penetapan Kriteria Bagi Model Pelan Pengezonan Kawasan
Tanah Bencah
Berdasarkan kepada di atas, dapat dirumuskan terdapat 4 kriteria utama yang
digunakan dalam menentukan lapisan yang diperlukan bagi model analisis ini.
Jadual 5.6 menunjukkan kriteria dan keperluan lapisan data model analisis.
x
x
x
x
x
Transmisi
Laluan_kapal
Taman_marin
Kualiti_air
hakisan
Rezab_Sungai
x
Spesis _terancam
x
Kaw_Lumpur
x
Kaw_rumpai laut
Pembangunan komited
Kawasan
terancam
Kawasan
Biodiversiti
Kawasan risiko
Kualiti alam
sekitar
Industri
Kriteria
Pertanian
Lapisan
Imej spot
Jadual 5.6: Keperluan Lapisan Data Model Analisis
x
x
x
x
x
Kriteria kawasan terancam, terdiri daripada lapisan data aktiviti guna tanah; pertanian,
perindustrian, pembangunan komited, laluan transmisi dan laluan kapal. Bagi
kawasan nilai biodiversiti melibatkan data habitat dan biologikal iaitu imej spot;
menunjukkan densiti tumbuhan kawasan serta spesies, kawasan rumpai laut; sebagai
habitat penting hidupan akuatik, kawasan lumpur; sebagai habitat penting pelbagai
invertebrata dan kawasan penting bagi spesis terancam burung pantai seperti
Eurynorhynchus pygmaeus, limnodromus semipalmatus dan tringa Guttifer, lokasi
habitat spesis terancam, rezab sungai; yang mempunyai pelbagai hidupan akuatik
serta kawasan taman marin. Kawasan risiko hanya melibatkan risiko semula jadi
kawasan iaitu data hakisan. Manakala kriteria kualiti alam sekitar pula, melibatkan
data status kualiti air berdasarkan kepada penilaian indeks kualiti air (WQI).
103
5.3.5
Model Pelan Pengezonan Pengurusan Tanah Bencah
Rajah 5.9: Model Analisis
104
µ
1:124,400
0
1
2
PELAN
PELAN
5.6
5.5
4
6
8
Kilometers
NILAI KAWASAN
BIODIVERSITI
PETUNJUK:
Nilai Biodiversiti
Rendah
Sederhana
Air Masin
Tinggi
Zon Pusat
S.Karang
Sempadan Mukim
Sungai Pulai
Tanjung Kupang
Sungai
Serkat
Tanjung Piai
SG. PULAI
TG. PIAI
Sistem Maklumat Perundangan Kawasan
Tanah Bencah
Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah,
Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi
Malaysia
105
µ
1:124,400
0
1
2
PELAN
PELAN
5.7
5.6
4
6
8
Kilometers
KAWASAN
TERANCAM
PETUNJUK:
Kawasan Terancam
Sempadan Zon Pusat
Sempadan Mukim
Air Masin
Sungai
S.Karang
Sungai Pulai
Tanjung Kupang
Serkat
Tanjung Piai
SG. PULAI
TG. PIAI
Sistem Maklumat Perundangan Kawasan
Tanah Bencah
Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah,
Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi
Malaysia
106
Sg. P
u
µ
lai
am
Jer
Sg
Ch
Sg
.
oh
Sg
.
Je
ra
m
Ba
tu
G
el
an
g
.
Sg
B
oh
ul
S G
.
Bes ar
radin
Sg. Pe
nai
Sg. Pu
r
sa
Ka
.
Sg
S.Karang
S
K
G.
A
A
Bo
Kilometers
KAWASAN KUALITI
AIR (ALAM SEKITAR)
PETUNJUK:
Sim
ng
pa
an
Ar
g
Kawasan Kualiti Air Tercemar
Sempadan Zon Pusat
h
h
rpal
Tanjung Kupang
B
keh
en g
r
D in
ar
as
e sa
Sg
.
Sg
8
h
n
na
Ka
.C
Sg
m
er
.P
6
Sg. Duku Kiri
Sg. P
e
G
o
Sg. B
.
Sg
4
Pa
ta
h
Sungai
N
Air Masin
2
Sempadan Mukim
Sungai Pulai
R
1
PELAN
PELAN
5.8
5.7
P U
L A
I
rang
an A
Red
N
Sg.
DA
RE
.
SG
n
adi
Pe r
Sg.
1:126,000
0
Serkat
Tanjung Piai
Pulai Kukup
SG. PULAI
TG. PIAI
Sistem Maklumat Perundangan Kawasan
Tanah Bencah
Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah,
Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi
Malaysia
107
C
am
Jer
Sg
µ
ho h
1:124,400
0
1
2
PELAN
PELAN
5.9
5.8
4
6
8
Kilometers
KAWASAN RISIKO
PETUNJUK:
Kawasan Risiko
Sempadan Zon Pusat
Sempadan Mukim
Sungai
Sungai Pulai
S.Karang
Tanjung Kupang
Air Masin
Serkat
Pulai Kukup
SG. PULAI
Tanjung Piai
TG. PIAI
Sistem Maklumat Perundangan Kawasan
Tanah Bencah
Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah,
Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi
Malaysia
108
µ
C4
C3
1:124,400
0
2
4
6
D8
D6
PELAN
PELAN
5.10
5.9
D4
D7
8
Kilometers
ZON KAWASAN
TANAH BENCAH
PETUNJUK:
C2
Pelan Pengezonan
B5
D5
D3
C1
Sungai Pulai
S.Karang
1
A
B
Zon Perlindungan
C
Zon Konservasi
D
Zon Kegunaan Awam
Zon Habitat
Sempadan
Sempadan Zon Pusat
B4
Tanjung Kupang
Air Masin
A2
Sempadan Mukim
Sungai
B3
A1
D2
Serkat
C1
B1
B2
Pulai Kukup
SG. PULAI
TG. PIAI
Tanjung Piai
D1
Sistem Maklumat Perundangan Kawasan
Tanah Bencah
Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah,
Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi
Malaysia
109
Melalui proses query zon, hasil output bagi setiap kawasan zon diperoleh. Hasil
analisis telah menunjukkan hampir 76 peratus daripada kawasan zon pusat merupakan
zon habitat. Ini diikuti oleh zon perlindungan meliputi 13 peratus kawasan, zon
konservasi sebanyak 6 peratus dan zon kegunaan awam sebanyak 5 peratus (sila rujuk
Jadual 5.7). Keadaan ini menunjukkan bahawa kawasan pusat merupakan zon utama
bagi pembiakan dan habitat penting pelbagai spesies di kawasan tanah bencah hutan
paya bakau Sg. Pulai dan Tanjung Piai. Kawasan perlindungan meliputi kawasan
kedua terbesar dengan liputan yang banyak di kawasan tenggara yang terdiri daripada
kawasan kritikal iaitu kawasan kaya dengan ”seagrass bed” yang merupakan sumber
makanan dan habitat penting pelbagai haiwan akuatik terutama spesies kuda laut (H.
Trimaculatus) dan dugong (seacow), berhampiran kawasan pelabuhan utama dan
laluan kapal. Didapati kawasan konservasi majoritinya di kawasan utara tapak yang
berhampiran dengan aktiviti guna tanah pertanian, penternakan dan perlombongan.
Kawasan zon kegunaan awam pula, majoriti terdapat di kawasan selatan dengan
kebanyakan kawasan mempunyai nilai biodiversiti yang rendah
Jadual 5.7: Keluasan Zon Kawasan Tanah Bencah
Zon
Zon Perlindungan
Zon Habitat
Keluasan (hektar)
207.1
1205.5
Zon Konservasi
94.5
Zon Kegunaan Awam
85.1
Jumlah
1592.2
110
5.4
Peringkat 3 - Implikasi Akta dan Ruang
Terdapat 5 akta dan 2 garis panduan yang relevan digunakan di kawasan kajian.
Setiap peruntukan perundangan yang berkaitan dengan tapak akan di analisis
berdasarkan implikasinya terhadap ruang dan aktiviti di kawasan kajian.
5.4.1
Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974
Jadual 5.8: Implikasi Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 Terhadap Aktiviti dan
Ruang
Seksyen
21
24
25
27
29
34
Perkara
Peruntukkan larangan/segmen/unsur alam
sekeliling ke dalam pengeluaran
Sekatan pencemaran tanah-tanih yang
melanggar syarat-syarat pengeluaran
Sekatan mengenai pencemaran perairan
daratan
ƒ Membuang bahan pencemar di
perairan
ƒ Menyebabkan suhu naik atau
turun lebih daripada yang telah
ditetapkan
Larangan melepaskan minyak ke dalam
perairan Malaysia
ƒ Denda tidak melebihi daripada
RM500,000/< penjara lima tahun
/kedua-duanya
Larangan buangan ke dalam perairan
Malaysia yang melanggar syarat-syarat
pengeluaran
ƒ Denda tidak melebihi daripada
RM500,000/< penjara lima tahun
/kedua-duanya
Penyediaan Laporan Penilaian Kesan
Alam
Sekeliling
bagi
maksud
pembangunan:
(Perintah Kualiti Alam Sekeliling
(Aktiviti yang ditetapkan) (Penilaian
Kesan Kepada Alam Sekeliling) 1987
ƒ Tanah hutan kepada pertanian
seluas 500 hektar/>
Implikasi
Aktiviti
Aktiviti
perindustrian
dan pertanian
Aktiviti rekreasi
dan pelancongan
serta aktiviti
guna tanah.
Implikasi
Ruang
Daratan
Perairan
daratan
Aktiviti
perkapalan
Perairan laut
Aktiviti
perkapalan dan
industri
Perairan sungai
dan laut
Penyediaan EIA
bagi sebarang
aktiviti
pembangunan di
kawasan tapak
kajian
Kawasan hutan
paya bakau
Sambungan..
111
Sambungan..
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
Saliran kawasan paya, kawasan
hidupan liar yang meliputi seluas
100 hektar />
Akuakultur dengan pembersihan
hutan paya bakau seluas 50
hektar/>
Kawasan hutan paya bakau
kepada perindustrian, perumahan
atau pertanian meliputi seluas 50
hektar/>
Pemajuan
kemudahan
pelancongan di kawasan taman
negara
Sumber: Akta Alam Sekeliling, 1974
Berdasarkan Jadual 5.8, akta menyentuh perkara yang berkaitan perbuatan
mencemarkan atau pencemaran serta keperluan laporan Penilaian Kesan Alam Sekitar
bagi aktiviti pembangunan di kawasan tapak. Implikasi ruang bagi peruntukan ini,
didapati meliputi kawasan hutan paya bakau itu sendiri sehinggalah kepada kawasan
perairan sungai dan laut.
112
5.4.2
Akta Perlindungan Hidupan Liar, 1972
Jadual 5.9: Implikasi Akta Perlindungan Hidupan Liar, 1972 Terhadap Aktiviti
dan Ruang
Seksyen
Perkara
106
Jadual
1, 2 dan
3
Senarai Hidupan liar yang dilindungi (lihat
lampiran)
Implikasi
Aktiviti
Larangan
menjalankan
Aktiviti
memburu,
mengambil
atau
mengganggu
hidupan
liar
yang tersenarai
ini
Implikasi
Ruang
Kawasan habitat
hidupan liar
Sumber: Akta Perlindungan Hidupan Liar, 1972
Berdasarkan kepada Senarai Hidupan Liar yang Dilindungi dalam Jadual 1, 2 dan 3,
didapati 14 jenis spesis tersenarai di kawasan kajian. Berikut merupakan spesis yang
tersenarai:
1. Pteropus vampyrus
2. Nyctibus coucang
3. Presbytis obscurus
4. Macaca nemestrina
5. Macaca fascicularis
6. Manis javanica
7. Hystrix brachyura
8. Atherurus macrourus
9. Lutra perspicillata
10. Felis bengalensis
11. Sus barbatus
12. Sus scrofa
13. Trangulus javanis
14. Dugong
113
5.4.3
Akta Perikanan, 1985 dan Peraturan
Jadual 5.10: Implikasi Akta Perikanan 1985 dan peraturan Terhadap Aktiviti
dan Ruang
Seksyen
8
11
27
36
Perkara
Kesalahan menangkap ikan dengan vesel
tanpa lesen atau melanggar syarat atau
arahan
Kesalahan-kesalahan
ƒ menangkap ikan tanpa lesen
ƒ memiliki peralatan menangkap ikan
tanpa lesen
ƒ menangkap ikan tanpa kebenaran
sebelum lesen dikeluarkan
ƒ membina sistem kultur tanpa
kebenaran bertulis Ketua Pengarah
ƒ Larangan mengganggu, mengusik
atau menangkap mamalia akuatik
atau penyu di perairan perikanan
Malaysia
ƒ Kesalahan denda tidak melebihi
lima ribu
Kuasa PBN dan Menteri membuat kaedah
berkenaan penyu dan perikanan darat bagi
maksud
ƒ Kawal selia dan memajukan
akuakultur
ƒ Peruntukan
perlesenan
dan
pengurusan
kawasan
tertentu
berkaitan perikanan darat dan penyu
ƒ Peruntukan perlesenan vesel di
perairan sungai
ƒ Mengawal selia dan melarang apaapa cara menangkap ikan di
perairan sungai
ƒ Mengawal selia atau melarang
pembinaan belat ikan di perairan
sungai
ƒ Menetapkan berat dan saiz ikan
yang boleh ditangkap di perairan
sungai
ƒ Menetapkan
musim
tertutup
menangkap ikan
ƒ Menentukan kawasan menangkap
semua ikan atau spesies tertentu di
perairan sungai
ƒ Menetapkan pegawai perlesenan di
bahagian ini
Implikasi
Aktiviti
Had
penangkapan
ikan
Had
penangkapan
ikan
Implikasi
Ruang
Perairan
perikanan
Malaysia
Perairan
perikanan
dan perairan
sungai
Aktiviti
rekreasi yang
terhad terutama
di
kawasan
hidupan ini
Perairan
perikanan
dan perairan
sungai
Menetapkan
kawasan
pengurusan
tertentu
bagi
tujuan
penangkapan
ikan, kawasan
larangan
penangkapan
dan
kawasan
pemuliharaan.
Perairan
perikanan
dan perairan
sungai
Sambungan....
114
Sambungan....
ƒ
41
43
61
Menetapkan syarat dan prosedur
permohonan permit dan lesen
ƒ Pemuliharaan ikan
ƒ Menetapkan penalti kesalahan
ƒ Menggalakkan
pemuliharaan,
kemajuan dan pengurusan ke atas
penyu dan perikanan darat
Penubuhan taman laut bagi tujuan
ƒ Memberi perlindungan khas flora
dan fauna yang luar biasa dan
mendatangkan bahaya
ƒ Membiarkan hidupan akuatik hidup
semula atau di sebahagian kawasan
di mana hidupan itu pupus
ƒ Menggalakkan pengkajian dan
penyelidikan
saintifik
dengan
kawasan itu atau sebahagian
daripada kawasan itu.
ƒ Mengekalkan dan meninggikan
keadaan asal dan daya pengeluaran
kawasan itu
ƒ Mengawal selia aktiviti rekreasi dan
lain-lain aktiviti dalam kawasan itu
bagi mengelakkan kerosakan yang
tidak boleh dipulihkan.
Had jarak 2 batu nautika dari titik terluar
daratan
Kesalahan ketika berada di taman laut tanpa
kebenaran bertulis Ketua Pengarah
ƒ Menangkap ikan
ƒ Mengambil, mengalih atau memiliki
haiwan atau tumbuhan akuatik
ƒ Memusnahkan habitat hidupan
akuatik
ƒ Mendirikan bangunan atau lain-lain
binaan yang merintangi tanah atau
perairan taman laut
ƒ Melabuhkan
vesel
dengan
menjatuhkan
apa-apa
jenis
pemberat atau penyangkut kepada
karang, batu atau lain-lain benda
ƒ Memusnahkan atau mencacatkan
benda di taman laut atau rizab laut
Peraturan
Perikanan(Larangan
Import, DSB., Bagi ikan)
Larangan mengimport , menjual atau
memelihara genus ikan seperti di bawah
1. Serrasalmus/Serrasalmo/Pygoc
entrus/Catoprian
2. Pygopristis
3. Colosomma/Piaractus
4. Mylossoma
Kawasan
sensitif yang
memerlukan
pemeliharaan
yang rapiaktiviti yang
memusnahkan
habitat tidak
dibenarkan
(aktiviti awam
tidak
bersesuaian)
Perairan
Laut
Malaysia
Aktiviti
rekreasi yang
terhad dengan
larangan
membawa
keluar apa-apa
spesies
dari
rizab laut
Perairan
Laut
Malaysia
Larangan
penangkapan
ikan tertentu
Perairan
Laut
Malaysia
Sambungan....
115
Sambungan....
5. Mylopus/Myleus
6. Pristobrycon
7. Myletes
Peraturan-Peraturan
Perikanan
(Pengawalan spesies Ikan yang
Terancam)1999
Larangan menangkap atau mengganggu
spesies ikan terancam yang dinyatakan
dalam jadual (peraturan 2) kecuali
dengan kebenaran Ketua Pengarah
(lampiran)
Had
aktiviti
penangkapan
ikan
Perairan laut
dan perairan
sungai
Malaysia
Sumber: Akta Perikanan dan Peraturan, 1985
Berdasarkan Jadual 5.9, akta menyentuh perkara yang berkaitan penangkapan ikan,
aktiviti mengganggu mamalia akuatik, aktiviti akuakultur dan jualan/pelihara hasil
tangkapan yang tersenarai. Implikasi ruang bagi peruntukan ini, didapati hanya
meliputi kawasan perairan sungai dan laut dalam kawasan kajian.
5.4.4
Akta Perhutanan Negara 1984
Jadual 5.11: Implikasi Akta Perhutanan Negara 1984 Terhadap Aktiviti dan
Ruang
Seksyen
Perkara
15
Larangan mengambil hasil hutan kecuali
kebenaran
49
Menghadkan hak masuk kepada manamana golongan yang difikirkan patut
50
Penggunaan jalan hutan dengan permit
Implikasi
Aktiviti
Sebarang
aktiviti
Aktiviti yang
melibatkan
kesan
yang
tinggi
perlu
had
masuk
yang
lebih
ketat
Akses masuk
hutan yang
terhad
Implikasi
Ruang
Kawasan rizab
hutan & tanah
kerajaan
Melibatkan
kawasan rizab
hutan simpan.
Jalan hutan
Sambungan....
116
Sambungan....
51
53
81
Pembinaan dan penyelenggaraan jalan
hutan
Hak pemegang lesen menggunakan jalan
hutan yang diselenggara dan di binanya
82
Larangan perbuatan
ƒ Membenarkan ternakan meragut
ƒ Menebang
atau
merosakkan
mana-mana pokok
ƒ Menyebabkan kerosakan semasa
menebang
ƒ Memindah hasil hutan
ƒ Membersihkan mana-mana tanah
untuk tanaman
ƒ Menggunakan bahan racun atau
letupan ke dalam sungai
ƒ menceroboh
Larangan pembakaran hutan
83
Larangan membuang sampah-sarap
84
Memiliki hasil hutan secara menyalahi
undang-undang
-
Kawasan hutan
Akses masuk
hutan
yang
terhad dengan
kebenaran
Larangan
aktiviti
penternakan
dan pertanian,
mengambil
hasil hutan dan
pencerobohan
(masuk tanpa
kebenaran)
Jalan hutan
Kawasan
hutan
rizab
Aktiviti yang
merosakkan
alam sekitar
Aktiviti yang
merosakkan
alam sekitar
Aktiviti
rekreasi yang
Memiliki hasil
hutan tanpa
kebenaran
Kawasan
hutan
rizab
Kawasan
hutan
rizab
Kawasan rizab
hutan
Sumber: Akta Perhutanan Negara, 1984
Berdasarkan Jadual 5.11, akta menyentuh perkara berkaitan had akses masuk hutan,
larangan pencemaran, larangan memiliki atau mengambil hasil tanpa kebenaran.
Implikasi ruang bagi peruntukan ini, didapati meliputi kawasan hutan paya bakau itu
sendiri iaitu di dalam lingkungan kawasan tapak kajian.
117
5.4.5
Akta Air, 1920
Jadual 5.12: Implikasi Akta Air, 1920 Terhadap Aktiviti dan Ruang
Seksyen
Perkara
4
Pemulihan tebing sungai
5
Larangan perbuatan memberi kesan
kepada sungai kecuali di bawah dan
berkait dengan syarat lesen
ƒ Menebang pokok sehingga jatuh ke
dalam sungai
ƒ Apa-apa halangan atau gangguan ke
atas sungai
ƒ Membangunkan jambatan, jeti atau
platform ke atas atau bersebelahan
sungai dengan jarak lebar melebihi 20
kaki
Larangan mengalih air daripada sungai
kecuali memiliki lesen dengan tujuan:
Penjanaan elektrik (kelulusan Pihak
Berkuasa Negeri)
Swasta dan domestik (kelulusan daerah)
Penanaman padi (kelulusan daerah)
Industri dan tujuan lain (kelulusan daerah
Tidak dibenarkan kecuali di bawah terma
dan syarat bagi lesen yang dikeluarkan
memasuki atau membuang ke dalam
mana-mana sungai
Larangan membangunkan dinding di
sepanjang tebing sungai atau membina
bangunan atau struktur dalam 50 kaki
tebing sungai atau dalam kawasan banjir
kecuali kebenaran PBN
7
7A
14
Implikasi
Aktiviti
Larangan
aktiviti yang
mengganggu
mana-mana
tebing sungai
Aktiviti
pembangunan
berdekatan
atau di atas
sungai tidak
dibenarkan
Implikasi
Ruang
Tebing
sungai
Perairan
sungai dan
kawasan
berhampiran
dengannya
Had syarat
aktiviti
pertanian,
industri dan
pembangunan
Perairan
sungai
-
Perairan
sungai
Had aktiviti
pembangunan
di kawasan
sungai
Jarak 50 kaki
dari tebing
sungai
Sumber: Akta Air, 1920
Berdasarkan Jadual 5.12, akta menyentuh perkara yang berkaitan dengan
pembangunan di kawasan sungai serta perbuatan pengalihan dan mencemar sungai.
Implikasi ruang bagi peruntukan ini, didapati hanya terhad meliputi kawasan perairan
sungai dan kawasan rizab sungai.
118
5.4.6
Garis panduan JPS 1/97
Jadual 5.13: Implikasi Garis panduan JPS 1/97 Terhadap Aktiviti dan Ruang
Perkara
1.
2.
3.
4.
5
Implikasi Aktiviti
Pembangunan Pantai
marina,
Penyediaan laporan Penilaian Kesan Aktiviti
pemecah
Alam Sekitar bagi projek di hadapan pelabuhan,
pantai melibatkan pelan, maklumat ombak, ’groyne’, jeti,
jambatan,
fizikal semula jadi, nilai arus dan ciri tambak,
kelodak, ukuran endapan, spesifikasi terowong di bawah laut
dengan
kerja pembangunan, impak ekologi dan dibenarkan
kaedah tebatan, jenis cerucuk, struktur syarat
alur dan larangan ’sea wall’
Penyediaan laporan Penilaian Kesan Aktiviti pembangunan
Alam Sekitar bagi projek di hadapan perumahan,
pertanian
pantai melibatkan pelan, maklumat dan perindustrian tidak
fizikal semula jadi, nilai arus dan ciri dibenarkan di kawasan
kelodak, ukuran endapan, spesifikasi rizab hutan.
kerja pembangunan, impak ekologi dan
kaedah tebatan.
Jarak undur:
ƒ 40 meter dari pantai berlumpur
dari titik hujung hutan paya
bakau
Penambakan melibatkan
50 hektar
memerlukan
ƒ laporan penilaian Kesan Alam
Sekitar
ƒ peruntukkan fasiliti perparitan
ƒ jarak undur 60 meter diukur
dari titik terluar tanah.
Pengorekan muara sungai
Aktiviti penambakan
Larangan aktiviti
perlombongan ini yang
menyebabkan
pencemaran.
Pembangunan Kawasan Sungai
Pembangunan
berhadapan
sungai Larangan aktiviti
pembangunan dalam
dengan:
ƒ lingkungan jarak 50m dari rizab kawasan rizab, rekreasi
di kawasan perairan di
sungai
galakkan
ƒ pelan pengindahan
ƒ penyediaan ”detention pond”
bagi pembangunan melebihi 10
hektar
ƒ bangunan
kekal
tidak
dibenarkan di kawasan rizab
Sumber: Jabatan Pengairan Dan Saliran, 1997
Implikasi
Ruang
Di garisan pantai
atau di hadapan
40 meter di
belakang garisan
pantai berlumpur
60 meter dari
titik
terluar
pantai
Perairan sungai
Rizab sungai dan
lingkungan jarak
50 meter dari
sungai
119
Berdasarkan Jadual 5.13, garis panduan ini banyak menyentuh berkenaan syarat bagi
jenis pembangunan tertentu di kawasan pantai dan sungai iaitu pembangunan garisan
depan pantai (jeti dan jambatan), pembangunan belakang pantai (fasiliti), penambakan
sert pengorekan muara sungai. Implikasi ruang bagi peruntukan ini, didapati meliputi
kawasan 40- 60 meter dari pantai, garisan depan pantai dan perairan sungai serta
rizabnya.
5.5
Zon Kawasan Tanah Bencah dan Peruntukkan Perundangan
Berdasarkan kepada implikasi perundangan ke atas ruang dan aktiviti, peruntukkan
akta bagi zon kawasan tanah bencah dapat ditentukan dengan lebih mudah seperti
yang ditunjukkan di dalam Jadual 5.14. Zon A mewakili zon perlindungan, diikuti
oleh zon B; zon habitat, zon C; zon konservasi dan zon D; zon kegunaan awam (sila
rujuk Pelan 5.9).
Jadual 5.14: Peruntukkan Akta dan Zon Kawasan Tanah Bencah
Zon
A1
A2
B1
B2
B3
Peruntukan
Akta 127
Akta 76
Akta 317
Akta 127
Akta 76
Akta 317
GP JPS 1/97
Akta 127
Akta 317
GP JPS 1/97
Akta 127
Akta 76
Akta 314
Akta 127
Akta 317
Seksyen/perkara
S.21-29
S.106
S.27, S.36, S.41, S.43
S.21-29
S.106
S.27, S.36
5
S.27 & 29
S.8, S.11, S.36, S.41, S.43
1
S.21 & S.24
S.106
S.49-S.53 & S.81-S.85
S.27 & 29
S.8, S.11, S.36, S.41, S.43
Sambungan..
120
Sambungan..
B4
B5
C1
C2
C3
C4
D1
D2
D3
D4
D5
D6
GP JPS 1/97
Akta 127
Akta 314
Akta 76
Akta 127
Akta 314
Akta 76
Akta 317
Akta 385
GP JPS 1/97
Akta 127
Akta 314
Akta 385
Akta 76
GP JPS 1/97
Akta 127
Akta 314
Akta 76
Akta 127
Akta 314
Akta 76
Akta 127
Akta 314
Akta 76
Akta 127
Akta 314
GP JPS 1/97
Akta 127
Akta 314
Akta 317
GP JPS 1/97
Akta 127
Akta 314
Akta 317
Akta 127
Akta 314
Akta 317
Akta 127
Akta 314
Akta 317
Akta 127
Akta 314
1
S.21, S.24 & 34
S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85
S.106
S.21, S.24 & 34
S.15 & S.81-S.85
S.106
S.11, S.36 & S.61
S.4, S.5, S.7, S.7A & S.14
4-5
S.21, S.24 & 34
S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85
S.14
S.106
1
S.21, S.24 & 34
S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85
S.106
S.21, S.24 & 34
S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85
S.106
S.21, S.24 & 34
S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85
S.106
S.21, S.24 & 34
S.15
1-3
S.21, S.24 & 34
S.15
S.36
1-4
S.21, S.24 & 34
S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85
S.36
S.21, S.24 & 34
S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85
S.36
S.21, S.24 & 34
S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85
S.36
S.21, S.24 & 34
S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85
Sambungan..
121
Sambungan..
D7
D8
5.6
Akta 317
Akta 127
Akta 314
Akta 317
Akta 127
Akta 314
Akta 317
S.36
S.21, S.24 & 34
S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85
S.36
S.21, S.24 & 34
S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85
S.36
Rumusan
Dalam menentukan garis panduan dan akta yang terlibat dalam setiap zon yang telah
dihasilkan daripada analisis ini, didapati terdapat 3 peringkat penentuan dan
perbandingan penting yang perlu diberi perhatian iaitu penetapan kriteria analisis,
penetapan kriteria zon kawasan dan penentuan implikasi perundangan ke atas zon
terpilih. Hasil analisis ini amat membantu kepada penstrukturan dan reka bentuk
Sistem Maklumat Pengurusan Perundangan Kawasan Tanah Bencah yang akan
dicadangkan.
122
BAB 6
CADANGAN SUBSISTEM MAKLUMAT PERUNDANGAN PENGURUSAN
KAWASAN TANAH BENCAH
Bab ini menerangkan cadangan reka bentuk sistem perundangan pengurusan tanah
bencah dan rumusan keseluruhan kajian. Bagi sistem yang dicadangkan ini dirangka
berdasarkan kepada keperluan aliran kerja semasa yang diamalkan oleh Perbadanan
Taman Negara Johor. Walau bagaimanapun aspek perundangan dititik beratkan
dengan mengambil kira perundangan yang lazim diguna pakai dalam sistem
pengurusan semasa dan relevan dengan isu dan senario yang berlaku di kawasan
kajian. Sistem ini lebih berfungsi sebagai paparan untuk rujukan dengan
menggunakan sistem EIS dan aplikasi GIS.
Perbincangan ini akan melibatkan cadangan sistem pembangunan, penyampaian atau
persembahan maklumat, konsep Subsistem Maklumat Perundangan Pengurusan
Kawasan Tanah Bencah yang akan dibangunkan dan konsep perhubungan entiti
ruang dan bukan ruang. Pembangunan sistem yang dicadangkan tertumpu kepada
kawasan kajian itu sendiri dengan menjelaskan beberapa contoh cadangan paparan
antara muka yang bersesuaian.
123
6.1
Cadangan Pembangunan Sub-Sistem
Dalam mencadangkan pembangunan sistem perundangan bagi pengurusan kawasan
kajian, konsep reka bentuk model sistem adalah penting dalam menjelaskan sistem
yang akan di bangunkan.
6.1.1
Konsep Model Sub-Sistem Maklumat Perundangan
Di dalam konsep model aplikasi Sub-Sistem Maklumat Perundangan Kawasan
Tanah Bencah (SMPKTB) terdapat dua peringkat yang terlibat iaitu Fronttier, Middle-tier. Bagi peringkat Front-tier, terdapat 3 modul yang terlibat
iaitu Keadaan Fizikal (inventori kawasan), Perancangan Pengurusan, Rujukan
Perundangan (sila rujuk rajah 6.1)
Modul
Keadaan Fizikal
Sub-Sistem Maklumat
Perundangan Kawasan
Tanah Bencah
Modul
Perancangan Pengurusan
Modul
Rujukan Perundangan
Rajah 6.1: Modul Sub-Sistem Maklumat Perundangan bagi Pengurusan
Kawasan Tanah Bencah
Kesemua modul ini mempunyai paparan antara muka untuk berinteraksi
dengan pengguna. Pengguna akan menggunakan modul sub-sistem ini hanya
untuk tujuan paparan dan rujukan. Kemasukan data dan pengemaskinian tidak
124
boleh dijalankan pada peringkat ini. Pengguna bagi peringkat ini adalah terdiri
daripada pengurus tapak dan pembantunya, penolong pengarah dan pengarah.
Bagi peringkat middle-tier pula adalah data-data yang diperlukan bagi paparan
di peringkat front-tier. Ia menyokong sistem dari segi data yang diperlukan
oleh sistem iaitu yang melibatkan data imej dan data spatial bagi Sistem
Maklumat Geografi.
6.1.2
Modul Sub-Sistem
Jadual 6.1: Modul Sub-sistem dan fungsinya
MODUL
MENU
Keadaan
Fizikal
ƒ Keadaan
fizikal
semasa
ƒ Litupan
ƒ Isu kawasan
ƒ Jadual pembalakan
ƒ Inventori
fauna
ƒ Pelan
interaktif
kawasan
ƒ Senarai fauna
ƒ Status
ƒ Inventori
flora
ƒ Pelan
interaktif
kawasan
ƒ Senarai flora
ƒ Usia pokok
ƒ Sempadan
ƒ Jenis sempadan
ƒ Garis panduan/aktiviti
Perancangan
SUBMENU
FUNGSI
ƒ Paparan litupan
kawasan
ƒ Paparan isu semasa di
kawasan sekitar kajian
ƒ Paparan pelan jadual
pembalakan
ƒ Paparan kawasan
mengikut lokasi fauna
ƒ Paparan senarai fauna
berserta lokasi fauna
yang dipilih
ƒ Paparan status fauna
yang dipilih
ƒ Paparan kawasan
mengikut lokasi flora
ƒ Paparan senarai flora
berserta lokasi flora
yang dipilih
ƒ Paparan pelan usia
pokok
ƒ Paparan senarai jenis
pokok
ƒ Paparan garis
panduan dan aktiviti
yang dibenarkan bagi
zon sempadan yang
dipilih
Sambungan..
125
Sambungan..
Rujukan
perundanga
n
ƒ Pelan
pengezonan
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ Cadangan
pembanguna
n
ƒ Senarai cadangan
pembangunan
ƒ Profil pembangunan
ƒ Laporan EIA
ƒ Pangkalan
data
ƒ Lapisan data
ƒ Carian
ƒ Perundangan
ƒ Zon pengurusan
ƒ Menu carian
ƒ perundangan
dan garis
panduan
Pelan Pengezonan
Pelan Kaw.Terancam
Pelan kaws Risiko
Pelan Kaw Biodiversiti
-
ƒ Pelan interaktif
kawasan
ƒ Senarai rujukan
ƒ Paparan pelan
pengezonan
ƒ Paparan Kaw
Terancam
ƒ Paparan Kaw Risiko
ƒ Paparan Kaw
Biodiversiti
ƒ Paparan senarai
cadangan
pembangunan
ƒ Paparan tetingkap
profil pembangunan
berserta foto
ƒ Paparan laporan EIA
cadangan
pembangunan yang
dipilih
ƒ Paparan maklumat
sokongan untuk
ditindih dengan pelan
maklumat lain
ƒ Paparan tetingkap
pilihan perundangan
yang telah
disenaraikan
ƒ Paparan tetingkap
pilihan zon kawasan
yang telah
disenaraikan
ƒ Paparan tetingkap
carian mengikut
senarai akta
ƒ Paparan kawasan
pelan pengezonan
berserta akta terlibat
bagi zon yang dipilih
ƒ Paparan senarai
rujukan perundangan
dan lokasi kawasan.
Berdasarkan kepada Jadual 6.1, terdapat 3 modul bagi sub-sistem yang
dicadangkan ini iaitu Keadaan Fizikal, Perancangan Pengurusan dan Rujukan
Perundangan. Menu dan fungsi ketiga-tiga modul ini adalah seperti di bawah:
126
a)
Modul Keadaan Fizikal
Modul ini digunakan sebagai rujukan awal sebelum membuat siasatan tapak.
Ia terdiri daripada menu keadaan fizikal semasa, inventori fauna, inventori
flora dan isu fizikal kawasan. Maklumat setiap menu akan dihubungkan
(hyperlink) dengan perincian dan penerangan, laporan serta foto sekiranya ada.
b)
Modul Perancangan
Modul ini digunakan bagi menentukan sempadan dan zon kawasan yang
dibenarkan bagi pembangunan dan aktiviti tertentu berserta perundangan yang
terlibat. Ia terdiri daripada menu sempadan, pelan pengezonan, cadangan
pembangunan, pangkalan data dan carian. Modul ini merupakan dua hala
interaksi (one to many, many to one).
Menu sempadan menyediakan kemudahan rujukan maklumat pelan sempadan
biosfera kawasan tanah bencah yang dihubungkan dengan akta perundangan
kawasan. Bagi menu pelan pengezonan pula, menyediakan kemudahan pelan
interaktif pengezonan yang dihubungkan (hyperlink) dengan perincian garis
panduan dan perundangan serta imej. Bagi menu cadangan pembangunan
pula, data pelan cadangan pembangunan akan dihubungkan dengan laporan
ringkas pembangunan (profil, status dan sebagainya serta imej foto) dan
laporan EIA (sila rujuk Rajah 6.2). Pelan cadangan pembangunan boleh
ditindih bersama- sama dengan lapisan data daripada pangkalan data dan pelan
pengezonan. Menu pangkalan data dijadikan sebagai lapisan sokongan yang
boleh ditindihkan dengan pelan pengezonan dan cadangan pembangunan bagi
tujuan memudahkan rujukan. Setiap paparan pelan interaktif menyediakan
kemudahan ”map tool” bagi tujuan rujukan.
127
Rajah 6.2: Contoh Cadangan Paparan Antaramuka bagi
Menu Cadangan Pembangunan
Berdasarkan kepada Rajah 6.2, menu cadangan pembangunan menyediakan
kemudahan bagi pelan interaktif lokasi cadangan pembangunan. Maklumat
senarai cadangan pembangunan berserta profil dan Laporan EIA diletakkan di
bahagian kiri untuk tujuan kemudahan capaian. Profil cadangan yang dipilih
akan dipaparkan dalam tetingkap yang disokong oleh gambar rajah dan foto.
c)
Modul Rujukan Perundangan
Modul ini digunakan bagi memudahkan rujukan perundangan di lihat dalam
bentuk ruang. Ia terdiri daripada menu carian, perundangan dan garis panduan.
Menu carian merupakan hubungan dua hala (one to many, many to one).
Carian boleh dilakukan dengan memilih senarai akta yang telah disediakan
bagi memaparkan maklumat lokasi akta yang dipilih dalam kawasan tersebut.
Sekiranya tidak, pemilihan kawasan juga boleh dilakukan dengan memilih
kawasan tertentu dalam pelan interaktif pengezonan. Menu ini akan
dihubungkan (hyperlink) dengan
garis panduan dan imej foto.
maklumat perincian kawasan, perincian
128
Bagi memastikan sistem ini dapat diaplikasikan dengan baik dan berkesan, data di
dalam sistem pangkalan data perlulah dikemas kini dari semasa ke semasa agar
keputusan yang dibuat lebih relevan dan tepat dengan keadaan semasa yang berlaku.
6.2
Cadangan
Rekabentuk
Pangkalan
Data
Sub-Sistem
Maklumat
Perundangan Pengurusan KawasanTanah Bencah
Cadangan struktur pangkalan data bagi Sub-sistem Maklumat Perundangan
Pengurusan Kawasan Tanah Bencah (SMPKTB) ini menggunakan pendekatan model
data Geodatabase. Model data Geodatabase ini dijangka akan dapat meningkatkan
lagi keupayaan pangkalan data SMPKTB. Model ini menyediakan kemudahan kepada
pihak pengurusan Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ) menguruskan data di
dalam satu sistem pengurusan pangkalan data yang lebih kukuh dari segi
penyelenggaraan dan pelaksanaan. Model ini diadaptasikan dengan menggunakan
pendekatan Database Management System (DBMS) yang berorientasikan objek.
Data-data spatial disimpan di dalam satu sistem DBMS yang mengandungi kelaskelas sifat dan jadual berkaitan. Rajah 6.4 menunjukkan reka bentuk pangkalan data
yang dicadangkan bagi Sub-sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah
(SMPKTB).
129
PERANCANGAN
Feature Dataset
HIDROLOGI
Feature Dataset
Guna Tanah
Polygon Feature Class
Pembangunan Komited
Polygon Feature Class
Sungai
Line Feature Class
Rezab Sungai
Polygon Feature Class
PENTADBIRAN
Feature Dataset
PENGANGKUTAN
Feature Dataset
Lot
Polygon Feature Class
RAMSAR
Polygon Feature Class
Daerah
Polygon Feature Class
Mukim
Polygon Feature Class
PBT
Polygon Feature Class
Negeri
Polygon Feature Class
Jalan
Line Feature Class
Rezab Jalan
Polygon Feature Class
Pelabuhan
Polygon Feature Class
Laluan Kapal
Line Feature Class
BIOFIZIKAL
Feature Dataset
Tranmisi
Line Feature Class
Bekalan Elektrik
Polygon Feature Class
telekomunikasi
Polygon Feature Class
Bekalan Air
Polygon Feature Class
PembentunganLaluan
Kapal
Line Feature Class
Usia pokok
Polygon Feature Class
Spot semasa
Polygon Feature Class
Habitat akuatik
Polygon Feature Class
Habitat hidupan liar
Polygon Feature Class
Spesis terancam
Point Feature Class
Inventori flora
Polygon Feature Class
Inventori fauna
Polygon Feature Class
INFRASTRUKTUR
Feature Dataset
ALAM SEKITAR
Feature Dataset
Kualiti Air
Point Feature Class
Kualiti Udara
Point Feature Class
Kualiti Bunyi
Point Feature Class
Kawasan Risiko
Polygon Feature Class
PENGURUSAN
Feature Dataset
Biosfera
Polygon Feature Class
Biosfera
Line Feature Class
Pengezonan
Polygon Feature Class
Pelan kawasan terancam
Polygon Feature Class
Pelan kawasan risiko
Polygon Feature Class
Pelan kawasan biodiversiti
Line Feature Class
AMENITI
Feature Dataset
Ameniti
Polygon Feature Class
Ameniti
Line Feature Class
PERUNDANGAN
Feature Dataset
Akta dan garispanduan
Polygon Feature Class
Pelan Tempatan
Polygon Feature Class
IMEJ
Feature Dataset
Syit piawai
raster
Foto udara
raster
gambar
raster
Pangkalan Data
SMPKTB
Personal
Geodatabase
Rajah 6.3: Cadangan Reka bentuk Pangkalan Data Subsistem Maklumat
Perundangan Kawasan Tanah Bencah
Berdasarkan kepada Rajah 6.3, terdapat 11 elemen data dan 43 lapisan data yang
dicadangkan di dalam pangkalan data SMPKTB. Cadangan maklumat bagi pangkalan
data ini adalah berasaskan kepada analisis keperluan data sub-sistem dan pengurusan
semasa kawasan kajian. Data-data ini amat penting bagi tujuan rujukan maklumat dan
analisis kawasan kajian. Ini kerana hasil analisis pengezonan kawasan perlu
diperbaharui dari semasa ke semasa mengikut kepada perubahan fizikal semasa
kawasan. Data perundangan, imej, pengurusan dan ameniti merupakan maklumat
sokongan bagi Sub-subsistem yang digunakan bagi tujuan rujukan.
130
6.2.1
Konsep Hubungan Entiti
Konsep hubungan entiti menerangkan perhubungan antara entiti nonspatial
dan spatial yang dicadangkan di dalam sub-sistem ini. Berdasarkan kepada
pangkalan data yang telah direka bentuk, Rajah 6.4 berikut merupakan Rajah
Hubungan antara Entiti bagi 6 Table yang dicadangkan. Melalui rajah ini
dapat dilihat bahawa terdapatnya hubungan One and One dan One to Many
antara Table yang direka bentuk. Table-table ini dihubungkan melalui Primary
Key yang telah ditentukan semasa rekabentuk pangkalan data.
Akta
DataAsas
ZON.PAT
FEATURE.CODE
KodAkta
UZI
UZI
UZI
KodZon
KodAkta
Biosfera
FCODE
NoAkta
KodGp
Zon
NamaAkta
NoLEIA
KodZon
Seksyen
NamaZon
JenisGunatanah
Perkara
AreaUnit
FCODE
Perincian
Garispanduan
JenisGt
KodGp
NamaGp
NoPerkara
Nota
Perkara
UZI
Perincian
NoImej
LaporanEIA
NoLEIA
PEMBANGUNAN.PAT
UAI
UAI
KodZon
JenisPemb
NamaZon
Luas
Unique Zone Identifier
UAI
UniqueArea Identifier
FCODE
KodGp
Feature Code
Kod Garispanduan
NoLEIA
Nombor laporan EIA
Rajah 6.4: Cadangan Konsep Hubungan Entiti Nonspatial dan Spatial
Contoh hubungan kawasan zon dengan perundangan (akta dan garispanduan)
seperti yang ditunjukkan di dalam Rajah 6.5. Kawasan zon akan dihubungkan
dengan
maklumat
atribut
melalui
jadual
ZON.PAT
dan
DataAsas
menggunakan field UZI sebagai Primary Key. Melalui jadual DataAsas,
maklumat akta dan garis panduan dapat dihubungkan melalui Primary Key
131
KodAkta dan KodGp. Field KodAkta yang dicadangkan dalam memudahkan
rujukan adalah seperti berikut:
127/S48/a (nombor akta,seksyen,subseksyen)
KodGp yang dicadangkan adalah berdasarkan nombor bilangan mengikut
bilangan rujukan semasa bagi pengurusan kawasan kajian.
C4
C3
D8
D7
icadng
ZON.PAT
DataAsas
UZI
UZI
Biosfera
KodAkta
Zon
KodGp
KodZon
NoLEIA
Akta
KodAkta
KodZon
NoAkta
NamaZon
NamaAkta
AreaUnit
Seksyen
Perkara
Garispanduan
Perincian
KodGp
NamaGp
NoPerkara
Perkara
Perincian
Imej
NoImej
NoImej
NamaImej
Penerangan
Rajah 6.5: Contoh Cadangan Konsep Hubungan Kawasan Zon dan
Perundangan
Konsep perhubungan entiti spatial dan nonspatial yang dicadangkan bagi sussistem ini terdiri daripada 2 bahagian iaitu one to many dan many to one.
Konsep ini bertujuan memudahkan pengurus membuat rujukan. Rajah 6.6
menunjukkan konsep perhubungan entiti.
132
Zon
C4
A2
Zon
FID
FID
kodZon
B3
KodAkta
C3
D8
A1
Perundangan
KodAkta
B1
NoAkta
Seksyen
Akta
KodAkta
NamaAkta
NamaAkta
One to many
KodAkta
D2
KodZon
D7
kodZon
Many to One
Jabatan
Perkara
Perincian
Rajah 6.6: Contoh Cadangan Konsep Hubungan Entiti
6.3
Rumusan
Sistem perundangan bagi kawasan tanah bencah masih dipantau dan dikawal selia
dalam bentuk manual. Keadaan ini telah menimbulkan isu ketiadaan integrasi di
dalam sistem perundangan kawasan tanah bencah. Kesukaran melihat semula
peruntukkan perundangan yang melibatkan pelbagai akta dan garis panduan telah
menyebabkan masalah ini menjadi semakin buruk. Oleh itu dapat dilihat, masalah ini
dapat dikurangkan dengan bantuan penggunaan teknologi maklumat khususnya
penggunaan sistem ini dalam mengintegrasikan kesemua perundangan sedia ada yang
relevan dengan kawasan kajian dan dalam masa yang sama menyokong kepada
pembuatan keputusan oleh perancang dan pengurus kawasan tanah bencah.
Dapat dilihat juga, bahawa aplikasi Sub-Sistem Maklumat Perundangan bagi Taman
Negara bagi pengurusan di negara luar sudah mendapat tempat namun masih belum
di aplikasi di negara ini. Sistem ini dijangka sangat berguna dalam membantu
perancang dan pengurus membuat keputusan dengan lebih baik dan berkesan.
133
Dengan perkembangan teknologi maklumat dalam agensi kerajaan termasuk
Perbadanan Taman Negara Johor, peluang dan potensi membangunkan sistem ini
adalah besar. Sistem ini diharapkan merupakan titik tolak kepada pengintegrasian akta
dalam bentuk spatial dan diharap ia dapat membantu perancang dan pengurus untuk
merancang dan menguruskan sumber jaya negara dengan lebih baik dan berkesan agar
sumber warisan ini akan sentiasa terpelihara dan digunakan dengan sebaiknya untuk
generasi akan datang.
134
BAB 7
PENUTUP
Bab ini akan merumuskan keseluruhan isi penting kajian yang telah diterangkan di
dalam bab-bab sebelum ini. Rumusan kajian melibatkan kepada implikasi dan
kepentingan kajian, keperluan kajian lanjutan dan rumusan kajian.
7.1
Implikasi dan Kepentingan Kajian
Dalam menginterpretasikan perundangan pengurusan kawasan tanah bencah, di dapati
Sub-sistem Maklumat Perundangan Pengurusan Kawasan Tanah Bencah telah:
i. Melicinkan dan mempercepatkan aktiviti pengurusan
Melalui kajian ini, perundangan kawasan kajian dapat dirujuk dengan lebih cepat
dan mudah berbanding dengan sistem pengurusan semasa yang melibatkan
timbunan rujukan perundangan dalam bentuk salinan keras yang memakan masa
yang panjang untuk dirujuk semula.
135
ii. Pengintegrasian sistem perundangan tanah bencah.
Rujukan kesemua perundangan dan garis panduan yang terlibat dalam kawasan
tanah bencah bagi tujuan pengurusan adalah suatu tugas yang sukar dan memakan
masa.
Oleh yang demikian aktiviti ini kurang diberi perhatian dan hanya
dijalankan pada peringkat mesyuarat. Walau bagaimanapun, melalui sistem ini,
sistem perundangan semasa dapat diintegrasikan dalam memastikan keputusan
yang dibuat oleh pengurus adalah lebih baik dan berkesan
iii. Rujukan dalam bentuk ruang
Melalui sistem ini, rujukan perundangan dapat dimanifestasikan dalam bentuk
ruang bagi memudahkan kerja pengurusan terutama semasa siasatan tapak (on
ground). Oleh yang demikian penentuan tindakan dan keputusan yang dibuat di
atas tanah akan menjadi lebih mudah dan tepat.
7.2
Kajian Lanjutan
Kajian yang dijalankan ini adalah merupakan satu titik tolak ke arah
mengintegrasikan sistem perundangan kawasan tanah bencah dalam bentuk spatial.
Bagaimanapun, kajian yang dijalankan ini memerlukan kepada kajian lanjutan bagi
memperkukuh dan mempertingkatkan sistem maklumat perundangan dan pengurusan
kawasan tanah bencah semasa. Antara kajian lanjutan yang diperlukan adalah:
i. Kajian analisis pengezonan kawasan tanah bencah
Kajian analisis pelan pengezonan kawasan tanah bencah yang terperinci adalah
diperlukan dalam memastikan pelan zon rujukan perundangan yang dihasilkan
adalah lebih baik dan tepat. Kriteria analisis yang terbaik, penetapan kategori zon
kawasan serta teknik analisis yang bersesuaian dan tepat masih menjadi persoalan
nyata di dalam kajian ini. Oleh itu dapat dilihat di sini akan keperluan kajian yang
lebih terperinci mengenai penetapan kriteria analisis dan teknik yang bersesuaian.
136
Pelbagai teknik analisis yang boleh digunakan dalam kajian analisis selain
daripada teknik ringkas seperti ”simple overlay” iaitu antaranya seperti ”multicriteria analysis”, geo-statistikal dan sebagainya . Selain daripada itu, didapati
penetapan kriteria juga memainkan peranan yang penting dalam penghasilan
analisis ini. Rujukan daripada pelbagai pihak dalam menetapkan kriteria analisis
dan kategori pelan pengezonan dapat menghasilkan output yang lebih tepat dan
rasional.
ii. Kajian perundangan dan garis panduan kawasan tanah bencah (tapak
RAMSAR)
Terdapat banyak perundangan dan garis panduan yang berkaitan dengan kawasan
tanah bencah. Bagaimanapun, tidak kesemua perundangan yang tersenarai ini
relevan dengan kawasan kajian. Penentuan akta dan garis panduan yang relevan
dengan kawasan kajian serta penentuan data perundangan spatial dan bukan
spatial dilihat memerlukan satu kajian yang lebih mendalam. Ini ditambah pula
dengan status tapak sebagai kawasan RAMSAR. Garis panduan yang
diperuntukkan oleh RAMSAR juga, perlu diteliti secara mendalam dan diambil
kira di dalam kajian ini.
iii. Kajian reka bentuk antara muka sistem maklumat perundangan
Dalam memastikan reka bentuk sistem maklumat perundangan adalah berkesan,
interaktif dan mesra pengguna, kajian yang terperinci perlu dijalankan. Keperluan
maklumat sistem serta kesesuaian paparan menu berdasarkan tujuan dan
keperluan pengguna perlu dikaji semula dalam memastikan sistem yang
dihasilkan adalah lebih baik dan berkesan.
7.3
Rumusan
Konsep dan reka bentuk Sistem maklumat Perundangan bagi Pengurusan Kawasan
Tanah Bencah adalah bertujuan menyokong keperluan aktiviti pengurusan kawasan.
137
Selain daripada pengendalian pengurusan data yang sistematik, sistem ini membantu
pihak pengurusan di dalam mengendalikan proses pembuatan keputusan dengan lebih
berkesan.
Input reka bentuk sistem yang dicadangkan adalah berasaskan analisis kajian iaitu
penghasilan zon sempadan dan penentuan zon kawasan. Hasil analisis ini
memudahkan proses interpretasi perundangan yang asalnya dalam bentuk bukan
ruang kepada bentuk ruang. Ia memudahkan pihak pengurusan untuk membuat
rujukan agar maklumat yang dipaparkan adalah lebih jelas dan mudah dikenal pasti di
atas tanah.
Cadangan reka bentuk sistem EIS perundangan yang disokong oleh GIS bukan sahaja
mempercepatkan aktiviti pengurusan malah ia membantu pihak pengurusan menilai
dan membuat keputusan ke atas pengurusan kawasan dengan lebih baik. Kemampuan
EIS dalam memaparkan dan menghubungkan maklumat perundangan dengan lebih
interaktif dapat meningkatkan kualiti keputusan pengurusan. Selain itu, kemampuan
GIS dalam menyimpan, menganalisis, mengurus data dan memaparkan maklumat
dengan baik dan berkesan merupakan satu galakkan kepada penggunaan pendekatan
e-government.
138
RUJUKAN
A. Sreejith, K.V. Thomas, K.O. Badarees (2002). Easy Access Coastal Information
System. Trivadrum: Marine Sciences Division, Centre for Earth Science
Studies.
Amando S. Tolentino Jr. (1999). Legislative and institutional aspects of wetland
management in the Asia Pacific Region; Conclusions and recommendation,
In M.R Che Salamah and A.B Ali (eds). Proceedimgs of The International
Workshop on Wetland Conservation and Management: The Role Of Research
and Education in Enhancing Public Awareness, 13-14 July 1998. Penang
(Malaysia): Universiti Sains Malaysia. 5-15
Birds Australia. (2002). Management Plan for the Natimuk-Douglas Saline Wetland
System. Melbourne: Birds Australia.
Botkin, D.B., Beveridge, C.E. (1997). Cities as environment. Englewood Cliffs, N. J.:
Prentice-Hall.
City of Coon Rapids (2005). Wetland Management Regulations. Chapter 11-3000
Minnesota: City Of Coon Rapids.
Conservation Foundation (1988), Protecting America's wetlands-An action agenda.
Washington, D.C:. Conservation Foundation
CK Choo (11 Mei 2005). Johor Losing another Wetlands. Malaysia Hari Ini
Debra Chong ( Sep. 2006). Save Our Seahorses. Kuala Lumpur: The Star
Hilary Chiew (11 Jun. 2002). Saving The Seahorses. Kuala Lumpur: The Star
Hilary Chiew (3 Nov. 2003). Testing The Water. Kuala Lumpur: The Star
139
Jabatan Perhutanan Negeri Melaka (2004). Laporan Pelan Pengurusan Rezab
Hidupan Liar, Tanjung Tuan Melaka. Jabatan Perhutanan Negeri Melaka.
Jamaluddin (2002). Virtual Environmental System. Kuala Lumpur: The Star
John Day, Leanna Fernandes, Adam Lewis & James Innes (2003). An Ecosystem
Level Approach To Biodiversity Protection Planning, Paper For ITMEMS;
Manila, Phillipines, 25 March , The Roles of Protected Area in Management.
Queensland, Australia: Great Barriers Reef Marine Park Authority.
Jose L. Salmeron, Ines Herrero (2004). An AHP-Based Methodology To Rank
Critical Success Factors Of Executive Information Systems. Spain:
University Pablo De Olavide.
Kerajaan Malaysia (2001). Undang-Undang Malaysia, Akta 418, Akta Air 1920, &
Akta 581, Bekalan Air (Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur Akta) Akta 1998.
Kuala Lumpur: International Law Books Services.
Kerajaan Malaysia (2001). Undang-Undang Malaysia, Akta 171, Akta Kerajaan
Tempatan 1976. Kuala Lumpur: International Law Books Services.
Kerajaan Malaysia (2002). Undang-Undang Malaysia, Akta 127, Akta Kualiti Alam
Sekeliling 1974 & Peraturan-Peraturan Dan Perintah-Perintah. Kuala
Lumpur: International Law Books Services.
Kerajaan Malaysia (2002). Undang-Undang Malaysia, Akta 76, Akta Perlindungan
Hidupan Liar 1972. Kuala Lumpur: International Law Books Services.
Kerajaan Malaysia (2004). Undang-Undang Malaysia, Akta 317, Akta Perikanan
1985 dan Peraturan- Peraturan. Kuala Lumpur: International Law Books
Services.
Kerajaan Malaysia (2005). Undang-Undang Malaysia, Akta 313, Akta Perhutanan
Negara 1984. Kuala Lumpur: International Law Books Services.
140
Klaus Dierßen & Silvia Opitz (2000). Guidelines for Wetland Management and
Reconstruction. Schauenburger Strasse 112, Kiel, Germany: Ecology Centre,
Christian Albrecht Universität.
Maggie Smith (1997). Trumbull Basin Surface Water and Wetland Management
Plan. NE: Natural Resources Conservation Service, North Diers Suite L,
Grand Island.
MA Thiesing (2006). An evaluation of wetland assessment techniques and their
applications to decision making. Broadway, New York, USA: US
Environmental Protection Agency.
M.G. Culshaw (2006). The role of web-based environmental information in urban
planning—the environmental information system for planners. UK:
University of Nottingham.
Ramsar Convention Secretariat (2004). Ramsar handbooks for the wise use of
wetlands, 2nd Edition. Gland, Switzerland: Ramsar Convention Secretariat.
Sundari Ramakrishna, Murugadas T.Loganathan, Sim Cheng Hua (2001). Ecological
Assessment Of Sungai Pulai Mangrove Forest Reserve and Proposed Tanjung
Piai State Park, Johor. Petaling Jaya, Selangor: Wetlands InternationalMalaysia Programme.
Stentor Danielson (2002). Seahorse Fathers Take Reins in Childbirth. National
Geographic News
The Wetlands Advisory Service Limited (2004). Wetland Habitat Management
Planning. Gloucestershire: Slimbridge.
The Ministry of Land and Resources,P.R.China (2005). China's Management and
Legal Systems for Land Resources. China: The Ministry of Land and
Resources
141
The Nature Education and Research Center Project 2000. Revised and Updated
Management and Development Plan For The EndauRompin National Park
Johor: Perbadanan Taman Negara Johor.
Todd H. Votteler, Thomas A. Muir (2002). Wetland Management and Research
Wetland Protection Legislation. Dallas:University of Texas, 4312 Larchmont
Avenue.
Want & William (1993). Law of wetlands regulation: Callaghan: Deerfield, Ill.,
Clark Boardman.
Watzin, M.C. (1990). Coastal Barrier Resources System mapping process, in
Federal coastal wetland mapping program: U.S: Washington, D.C.
Winget, R.N. and F.A. Mangum (1979). Biotic Condition Index: Integrated
Biological, Physical And Chemical Stream Parameters For Management.
Odgen: U.S. Forest Service Intermountain Region, U.S. Department of
Agriculture.
Winward, A.H. (1989). Calculating ecological status and resource value rating in
riparian areas. In Clary, W.P, and B.F. Webster, editors. Managing grazing of
riparian areas in the Intermountain Region. Ogden: .U.S. National Forest
Service Intermountain Research Station General Technical Report INT 263.
World Wildlife Fund (1992). Statewide Wetlands Strategies-A Guide To Protecting
And Managing The Resource. USA: Washington, D.C.
Yaakup, Johar dan Dahlan, 1995. GIS and Decision Support System for Local
Authority in Malaysia
142
Yokohari, M., Takeuchi, K., Watanabe, T., Yokota, S. (2000). Be-yond greenbelts
and zoning: a new planning concept for the environment of Asian mega-cities.
Landsc. Urban Plan.
Yousif Ali Hussin Mahfud M. Zuhair Michael Weir (1999). Monitoring Mangrove
Forests using Remote Sensing and GIS. The Netherlands: Forest Science
Division International Institute for Aerospace Survey and Earth Science (ITC),
Enschede.
http://www.gbrmpa.gov.au/corp_site/management/zoning/zoning_maps.html
www.sosmalaysia.org
Sumber: http://AWRIMS.cast.uark.edu
143
LAMPIRAN
Do: Save our seahorses
30 Sep 2006
DEBRA CHONG
Seahorses are fast disappearing and not just into the cooking pot. DEBRA CHONG joins the Save Our
Seahorses brigade for a day and learns what's at stake.
“THERE used to be seahorses a-plenty here. We used to catch and sell them to Singapore, 50 sen for
one. Now, you’d be lucky to see even one.” So said the weather-beaten fisherman from Tanjung
Kupang, Johor. He was also our hired boatman for the day, charged to ferry us from the rickety wooden
jetty in his seaside village to the Straits of Tebrau, roughly 2km downstream of Sungai Pulai estuary.
Beneath the murky, mucky waters is an incredible world that is home to diverse marine lifeforms
including the endangered dugong, Green turtle and Spotted seahorse.
For a few hours some days a month, this magnificent world becomes accessible to the intrepid human
visitor, when the tide is at its lowest. As if by magic, the waters part and a carpet of emerald green
unrolls before one’s eyes. At 1.8km long (and up to 200m at its widest), it is Malaysia’s single largest
tract of seagrass bed. “In the middle of the Johor Straits, you’re standing on a green carpet filled with
life. It’s amazing,” said Choo Chee Kuang, 28, programme coordinator of Save Our Seahorses, SOS
for short. A local non-profit organisation, it was formed last year to create and enhance community
awareness and co-operation for marine conservation particularly in the vicinity of Sungai Pulai estuary.
In an effort to educate the local community, it roped in students from the nearby SMK Gelang Patah to
help conduct on-site research.
For the teenaged Geography Club members, it was an eye-opening experience being able to walk on
the sea, hold a ‘live’ seahorse in one’s hand and even taste dugong food, Halophila ovalis, a round-leaf
seagrass favoured by the shy sea mammal. Sungai Pulai estuary is possibly the richest marine biodiversity spot in the country. “It’s very rare for an estuary to have a seagrass bed, mangrove swamp and
coral reefs so close to each other,” said Choo, who also lectures in Marine Science at the University
College of Science and Technology, Terengganu.
In 2003, Sungai Pulai basin, one of three in Johor, was gazetted a Wetland of International Importance.
The status is not lightly awarded. In plain speak, the ecosystem is recognised as being greatly valuable
to the whole world. Coral reefs and seagrass beds breed myriad marine species of fish and other
seafood. According to a World Wildlife Fund fact sheet updated in March this year, Southeast Asia is
considered the global epicentre of marine diversity. In the Straits of Malacca, the yield from coral reefs
is thought to be worth US$563 million (RM2.139 billion).
After the Dec 26, 2004 tsunami that affected much of Asia, many governments are waking up to the
role of mangrove swamps in protecting against coastline erosion. Flora and fauna in these wetlands also
filter pollutants and make the water clean and clear again. The rising tide over the seagrass was
miraculously crystal — we could see through to the bottom of the bottom of the Johor sea!
Naturally, they have their limits. That is why Ramsar sites are closely monitored to ensure that any
development will not harm the natural environment or life forms contained within the area.
Unfortunately, that particular tract of seagrass bed we visited lies just outside the boundaries of the
Sungai Pulai Ramsar site. That means, it is unprotected. Since 1995, increased human activity has
endangered the balance of this delicate marine environment. Motorised fan blades from boats and ships
that ply the narrow channel shred the seagrasses. Seagrasses are very much like land grasses. The only
noticeable difference is the former grows on soil underwater. They still depend on sunlight and
nutrient-rich soil to grow. Rapid construction of industrial plants and housing developments create
144
pollutants that choke the life out of the seagrasses, as do encroaching seawalls. Choo is fearful. An
adjacent plot was destroyed the same year the Ramsar Bureau in Switzerland conferred the honour on
Sungai Pulai, Tanjung Piai and Pulau Kukup. His goal is for the policy-makers to designate the
seagrass bed a fully-protected area. “Seahorses, seagrasses, mangrove swamps and coral reefs are
closely-related. In order to protect the seahorse, we need to protect its habitat.” That day, Lady Luck
smiled on us. We spotted two seahorses at the fringe of the seagrass bed. One was female, the other a
male which had just given birth.
Publication Date: 03.02.2004
Publication: The Star
Byline: HILARY CHIEW
IMAGINE the delight of finding your precious research specimens in the murky waters of a seagrass
bed after they went out of sight for more than 100 days. It must have been akin to finding the
proverbial needle in the haystack. Such was the joy of seahorse researcher Choo Chee Kuang when he
chanced upon two of the 250 captive-bred seahorses released into Sg Pulai, Johor, last September.
Set free in what was probably the first attempt at restocking seahorses in the world, the two seahorses
were discovered during the post-release field survey of the quirky fish released when they were seven
months old.
The two specimens - a female and a male - appeared to have braved the many hazards in the wild. One
of them even swam across the open, deep channel to the other side of the river bank.
"This latest finding is most interesting. It sheds new light on the ecological behaviour of seahorses
which were thought to be a slow-moving and site-faithful fish. Movements could increase the risk of
predation," says Choo.
From their body tags, the two specimens were traced to the batch of 80 seahorses released in the
seagrass beds between two tributaries - Sg Redan and Sg Karang in Johor. The male specimen was
found 1km from across the release site, while the female swam 2km upstream to the mouth of Sg
Redan.
Choo adds that the duo may be the odd wanderers and more data was needed before he could arrive at
any conclusion on this unrecorded habit of adult seahorses.
Besides the two, a second male specimen was found, but it had no body tag, thus no study could be
made on its range of movements.
Headstart
As part of his three-year research project on the spotted seahorse, Hippocampus kuda, Choo has
incorporated a captive breeding programme in the hope that given a headstart, the released creatures
would stand a better chance of survival in the wild.
145
Two pregnant males collected from Sg Pulai produced about 400 fries each, and these were raised in
the Fisheries Department's Brackishwater Aquaculture Research Centre in Gelang Patah, Johor.
In captive conditions, the newborns recorded an impressive survival rate of 80% up to the first 40 days,
but eventually only half of them remained. A strict regime of three feeding sessions per day was
introduced whereby micro-zooplankton was fed to the juveniles during the first month. Subsequently,
the diet was changed to tiny shrimps.
In selecting the fittest specimens for release, Choo omitted those that displayed inferior physical
features such as a shorter snout, a shorter tail or were smaller in size.
To enable identification, Choo used a visual implant fluorescent elastomer tagging system developed
by a US company. This tagging system provides externally visible internal marks for fish and other
aquatic animals.
The elastomer is a thick, biocompatible liquid that is harmless when introduced into the seahorse's
body. When injected into the tissue, the liquid turns into a pliable solid within 24 hours and is supposed
to last the lifespan of the animal.
A combination of coloured elastomers is used to produce a unique coding system to disclose the origin
of the specimen, including its parent and location of release. The length and weight of the selected
stock are also recorded to shed light on post-release growth.
Upon reaching sexual maturity after seven months in the hatchery, the specimens - a pair of male and
female - were released at 11 different locations. The selected sites covered a length of 20km from the
lower to the upper reaches of Sg Pulai.
Although releasing specimens from only two parents - resulting in a large number of individuals from a
genetically similar stock - into the wild is thought to be inappropriate due to the risk of inbreeding,
Choo says the attempt should be viewed as a trial to evaluate the success of restocking.
"If a considerable number of released seahorses are found in the first three months, they could be
transferred back to the hatchery to prevent inbreeding. Besides, the released specimens should take a
month or two before reaching full sexual maturity, a period which is thought to be sufficient for them
to disperse and increase the chances of encountering potential mates in the wild," says Choo.
The timing of the release will also serve another purpose - to determine the pre-North-East monsoon
migration route of the seahorse.
"It was earlier found that seahorses migrate prior to the onset of the North-East monsoon but there was
no indication of their migration route. Thus a large number of tagged individuals released prior to the
monsoon can provide a glimpse of this movement and the distance travelled. Carried out over a
prolonged period, it may even reveal the lifespan of seahorses in the wild," adds Choo.
Seahorse research elsewhere had indicated that the species, in general, could live up to four years.
Choo has scheduled a monthly survey of up to six months before evaluating the feasibility of
restocking. Individual fitness is assessed through visual determination of gut fullness and reproductive
events, the presence or absence of parasites or inflicted injury. As a species where the males carry the
fertilised eggs, the brooch pouch in males expands after mating, providing a visual clue.
To date, Choo has recovered 17 tagged seahorses and all the males were either pregnant or had already
delivered, an early indication of success. The hatchery-raised seahorses were able to find food, adapt to
their natural environment and reproduce like those in the wild.
Information on the biological cycle of the seahorses is vital to any conservation programme that Choo
has in mind for the fish.
He reckons that individuals released into the waters would not trigger a food competition for the wild
population. At the moment, the seagrass beds have the capacity to accommodate the new recruits.
146
Green, green grass of home
Sg Pulai holds the most viable H. kuda population in Peninsular Malaysia as indicated by an earlier
survey on the distribution of the various species of seahorses. The estuary is unique in that it has a yearround stable salinity which extends up to 20km upstream, making an ideal site for Choo's experiment.
Elsewhere in the peninsula, the species is sparsely distributed in Kuala Merbok in Kedah, Perak's Sg
Dinding and in a shallow reef flat at Cape Rachado, Negri Sembilan.
Choo, a masters student at Kolej Universiti Sains dan Teknologi Malaysia (Kustem), says the
experiment is also a feasibility test on the viability of restocking to regenerate dwindling populations.
The success of the project is significant in view of developments taking place in the home ground of
the spotted seahorse. Land reclamation works at the Port of Tanjung Pelepas have encroached into the
habitat of the seahorse, threatening the survival of the little known species.
Choo voices concern over the loss of large tracts of seagrass beds and changes in the hydro-dynamics
of the river basin due to increased shipping traffic and the deepening of the riverbed to accommodate
large vessels. The natural tidal cycle, he says, ensures that newborns at the river mouth are carried to
the upper reaches of the estuary, while those in the estuary are flushed out to facilitate gene exchange.
"It is believed that the Pulai estuary serves as a basin for nutrient precipitation and is particularly
important for various marine larvae settlement. Hence reclamation works will spell disaster for the
species," Choo explains.
Subjected to accidental capture in fishing gear and targeted by the aquarium trade in the past, the
population of the H. kuda has been declining, and is now estimated to be below 1,000.
"As their habitat continues to be desecrated, it is vital that we find solutions that can prevent the
population from collapsing below a threshold where they may not be able to self-propagate and, hence,
face extinction. Re-stocking may be the answer to overcome this problem," says Choo.
"The salmon, trout, eel and many over-exploited fishes have been produced on a large scale in the
laboratory for release into the natural environment. The degree of success is promising with
improvements in genomic techniques which increase the genetic fitness of captive-bred specimens,"
adds Choo.
Malaysia kini
11 May 2005
Johor losing another wetland
CK Choo
Johor losing another wetland
At the Pulai River estuary, hundreds of
hectares of mangroves and a huge seagrass bed
in the middle of the Johor Straits are about to
make way for development.
Few picnickers would dare to plunge into
the silty, smelly waters at Pantai Lido in Johor
Bahru. For decades, the heavily populated
city has been discharging pollutants directly
into the Johor Straits, contaminating the waters
with sewage, heavy metals, oil and all kinds of
garbage.
But less than 50km away in the southeast
corner of Johor, where the straits meet the open sea, the water condition is significantly different.
147
In fact, one will be amazed by the richness of the marine life that abounds in this area, and inparticular,
the seagrass bed over a kilometre in length and between 80-100m wide at Tanjung Kupang. It is
arguably the largest seagrass bed in Peninsular Malaysia.
The seagrass bed at Tanjung Kupang is exposed at low tide, resembling a huge, verdant carpet between
Johor and Singapore. Taking advantage of the tide, wading birds flock to the area to feed and fishermen
scour the seagrass bed for clams, sea cucumber and udang belacan.
The mixed sand-mud bottom is not too difficult to walk on, but it would be impossible to wade from
end-to-end on this extensive 'carpet' before the tide rises again.
The formation of such an extensive seagrass bed is probably due to the precipitation of nutrients carried
by the nearby Pulai River estuary. The estuary itself drains 7,633.2ha of mangrove forest, consisting of
24 species of mangrove and boasts the largest intact tract of riverine mangrove in Peninsular Malaysia.
Despite the muddy surroundings, the waters that flow through the seagrass meadows are
remarkably transparent. Giant tropical eelgrass (Enhalus acoroides) attenuates wave and tidal energy
through long, dense leaves that can reach 1-1.5m in length, and has a complex root system that accretes
sediment and recycles nutrients from the water column.
There are also nine other, smaller seagrass species interspersed amongst the thick foliage that share
some of these ecological functions. The environment also allows seaweeds and epiphytic algae to
flourish. Together, this photosynthetic marine vegetation produces rich, oxygenated waters and
nutrients that support a myriad of animals.
Endangered species
Grouper, sea perch, snapper, threadfin and white pomfret are some of the fish in the Pulai River
estuary of high commercial value, while 15 species of juvenile prawns spend the first few months of
their early life here before migrating offshore.
Though the economic value of the seagrass bed at Tanjung Kupang has hardly been evaluated locally,
scientists abroad have estimated that a hectare of seagrass bed contributes US$3,000 annually to
fisheries alone.
The denizens of the seagrass bed at Tanjung Kupang include several endangered species listed by the
World Conservation Nation. A cryptic fish, which is superbly camouflaged amidst the submerged
canopy and popularly known for its male pregnancy, is no other than the seahorse.
The mixed brackish-marine environment in the Pulai River estuary is inhabited by one seahorse species
(out of 34 species found globally), scientifically known as Hippocampus kuda. The seahorse's vertical
body allows it to manoeuvre steadily in the dense seagrass foliage while its prehensile tail grapples
onto most substrates.
A close relative of the seahorse, the crocodile pipefish Syngnathus biaculeatus, is also a seagrassdweller. The elongated, greenish body of the pipefish exhibits an astounding mimicry to the Giant
Tropical Eelgrass, while its facial features look somewhat like a crocodile's. What is more interesting is
that the pipefish is usually found in pairs, with each male carrying a few hundred eggs below its
abdomen.
Perhaps the most enigmatic creature that frequents the seagrass bed is the seacow or dugong. Once
hunted for food by the aborigines in the Pulai River estuary, the seacow population has declined to the
extent where they are now rendered critically endangered globally. The latest human-dugong encounter
in the Pulai River Estuary was dismal. In 2003 a 1.3m- long baby dugong was killed when it was
entangled in a drift net at Pulau Merambong.
Protection and development
The Johor government made the right move in 2002 when it designated 9,126ha of mangrove forest
along the Pulai River as a Ramsar Site. The unique estuary fulfils the criteria for Ramsar Site selection
148
as set by the Convention of Wetlands. It contains representative, rare or unique wetland types, and
endemic species of conservation importance that are under threat, as well as supports a large population
of waterbirds and juvenile fish stocks.
The Ramsar Convention requires the Malaysian government to take all necessary measures to ensure
the maintenance of the ecological character of Ramsar Sites. However, the original Ramsar boundaries
of the Pulai River mangrove site have been realigned to accommodate the presence of the Port of
Tanjung Pelepas (PTP), a coal-fired power plant and a petrochemical station on the western bank of the
Pulai River.
These mega projects are putting tremendous pressures on the biodiversity in the area. The port, when
the second phase of its expansion is complete, would narrow the river mouth by more than 50 percent.
This could alter the tidal prism, salinity regime and water circulation within the river thus affecting the
biotic communities. The migration pathways of estuarine fauna could be blocked as their habitat
corridors get destroyed.
In addition, flooding may occur upstream and worsen in the rainy season. These situations are likely to
be aggravated by a 122ha bunker built directly on the river mouth. The power plant, occupying 361ha,
may cause the surrounding water temperature to rise through its discharge of heated water effluent. A
slight increase in water temperature is known to kill off most marine life.
We may wonder why the government gave the green light for such destructive projects to take place in
such an environmentally sensitive area.
The construction of the petrochemical station will mean a permanent loss to one huge area of pristine
mangrove forest. In the petrochemical station's operational phase, oil, heavy metals, PCBs,
radionucleoids may be discharged into the water. The effects of these contaminants cause both acute
and chronic toxicity to all marine fauna and flora and remain a long time in the human food chain.
On the eastern bank of Pulai River Estuary, an 8km strip of mangrove shoreline has been earmarked for
the construction of a warehouse joining the PTP to the Second Link Causeway. Have we not learned to
appreciate the roles of mangroves in saving lives and properties after the catastrophic tsunami last
December?
The seagrass bed at Tanjung Kupang will also be hard hit by the warehouse construction, as the loss of
mangroves acting as buffer zones may propel sediment loading and siltation on the seagrass bed.
Worse, plans are in store to allow cargo vessels to navigate through the Johor Straits. It is feared that
the seagrass bed, which occurs too near the navigation lane, will be devastated by waves generated by
cargo vessels if not dredged. Pulau Merambong, which harbours coral reefs and seaweeds, is also likely
to be affected by the shipping activities.
Few success stories
Had all such environmental impacts been accounted for, the projects would probably have been barred
by the Department of Environment. The validity of the environmental impact assessment report on
these projects is highly questionable. Somehow, political influence reigns, as the port of Tanjung
Pelepas is the country's top priority development project.
It would be absurd to believe that with the advent of massive development, the ecological character of
the Ramsar Site can still be preserved. Most damage done is irreversible. Restoration can be costly, in
terms of time and money; besides, there are few success stories to date.
The United States, for example, had to spend $8 billion to cope with the environmental problems
created by developmental activities in the Everglades, Florida. For the restoration of natural mangrove
forests, experts claimed that it would cost US$9,990 per hectare per year.
In developed countries like the US, legislation requires developers to compensate for wetland loss
through restoration or creation of another wetland on a hectare for hectare(s) basis. Are our developers
willing to pay the price if such a quota is also introduced in Malaysia? Proper mitigation measures are
clearly cheaper yet more effective than restoration.
149
Wetland International director Dr Sundari Ramakrishna has cautioned that, for development to take
place in the coastal areas, 500m buffer zones of mangroves should be retained to mitigate impacts of
erosion and flooding. She said Malaysia, which is a party to the International Environment Agreements
such as the Ramsar Convention since 1994, has a responsibility and obligation to ensure that total
caution must be taken to prevent any irreversible damage to the wetlands and to the integrity of the
wetlands in terms of its ecological functions.
Defiance, ignorance and lack of commitment from both developers and the relevant authorities have
led to the disappearance of a huge expanse of seagrass at Tanjung Adang. That seagrass bed, the size of
several football fields, was reclaimed by PTP over the past two years. Now the port is closing in on
another seagrass bed lying just a couple of kilometres away at Tanjung Kupang, the last one in the
Johor Straits.
By
CK CHOO (a marine biologist at the Kolej Universiti Sains whose
interest is doing research on seahorses)Pulai River Estuary is 22.6 km
long and 2.83 in width. It is one of the largest mangrove forests in
Malaysia. In Feb 2003, the Johor State Menteri Besar, Dato Abdul Ghani
has declared the area, along with the mangrove forests in Tanjung Piai
and Pulau Kukup, as Ramsar Sites.Pulai River Estuary is originally an
ancient wetland. Because it is relatively pristine, its water supports an
abundant of flora and fauna.The tropical eelgrass, Enhalus acoroides,
which is also the largest seagrass species in the world extending up to 2 ft
in length, can be found in the Pulai River Estuary. Seagrasses stabilize
and accrete sediment ,recycle nutrients, attenuate waves and tidal energy
and reduce water turbidity. The seagrass bed supports a variety of
animals, some of them endangered like the seahorse and dugong. The
commercially important fishes, crabs, prawns and inverbrates like sea
stars, sea cucumbers, anemone etc. also thrive in the seagrass beds.
Publication Date: 04.11.2003
Publication: The Star
Byline: HILARY CHIEW
150
THE country's commitment to environmental protection scored an impressive record in February: three
wetlands in Johor joined Tasik Bera in Pahang on the coveted Ramsar list - an international listing of
important wetlands that comes under the Ramsar Convention.
The trio, Sg Pulai, Tg Piai and Pulau Kukup, all in southwest Johor, were selected for their uniqueness
in terms of flora and fauna compositions and their relatively unspoilt mangrove forests and intertidal
mudflats.
The Johor government earmarked 9,126ha of mangrove forest along Sg Pulai, another 526ha including
an 8km-long strip of mangrove swamp at Tg Piai and the entire Pulau Kukup for inclusion as Ramsar
sites.
While the move was laudable, it raises valid concerns. The mega port development at the mouth of Sg
Pulai threatens to change the dynamics of the river's hydrology and alter the riverine ecosystem, thus
removing the intrinsic values that earned it a place on the Ramsar list.
Mooted in the late 1990s, the original Sg Pulai's Ramsar boundaries was to include the present location
of the Port of Tanjung Pelepas (PTP), which has gained national importance for halting the flow of our
containerised cargo into Singapore, a trend that had bolstered the island republic's position as the top
container port in the world.
Subsequently, the boundaries were realigned to accommodate PTP's presence and the plans of its sister
company, SKS Power Sdn Bhd, to build a coal-fired power plant on the western bank of the river.
Tipped to be the new growth engine of the country, PTP began its operations in July 2000 with an
ambitious mission to propel the southwest corner of Johor into a regional logistics hub with its new rail
connection and link to the North-South Expressway.
Precarious tip
In June, news that all is not well came trickling in. A cursory observation by the Johor National Park
Corporation showed that Tg Piai had lost more than 50m of coastline between last October and June
this year, purportedly due to increased wave actions caused by shipping activities at PTP. Tg Piai, the
southernmost tip of mainland Asia, is facing severe erosion.
"We see a tremendous amount of shipping traffic during this period. The epicentre of the erosion seems
to be at Tg Piai with repetitive wave actions on the same spot," says the corporation's director,
Mohamed Basir Mahamed Sali.
However, Basir was quick to point out that the problem of erosion was not something new.
As early as 1999, erosion on the eastern side and accretion on the western front of the cape was noted
by the Danish Cooperation on Environmental Development which had undertaken a project to draw up
a management plan for Johor's mangrove forests.
"But the erosion rate has accelerated," asserts Basir.
Prior to the Ramsar listing, Johor had gazetted 526ha of the bigger Sg Pulai Mangrove Forest Reserve
and an additional 400ha of the protruding mudflats as the Tg Piai National Park in 1997. At the same
time, Pulau Kukup which lies opposite the western border of Tg Piai, was turned into a state park, the
third after the Endau-Rompin National Park. Pulau Kukup consists of 648ha of mangrove swamps and
800ha of mudflats.
The seriousness of the problem prompted the Ramsar Convention Bureau to inspect the site in July. Its
newly-appointed regional coordinator for Asia, Dr Lei Guangchun who led the Scientific and Technical
Review Panel, had expressed concern over the rate of erosion and damage wrought by wave action.
He encouraged the Ramsar Convention administration authority in Malaysia, the Ministry of Science,
Technology and Environment, to register the site in the Montreux Record and promised that the Bureau
would then seek international expertise to help mitigate the problem.
151
The Montreux Record is a provision of the Convention to accommodate Ramsar signatories which
encounter external threats that will change the ecological character of a particular site.
As a member of Ramsar, a country is required to report any such threats to the Bureau as soon as
possible and is also obligated to remove the threats and ensure that the site maintains its ecological
character.
Once relegated to the Montreux Record, a site can only be removed from the high attention status based
on recommendations from the site inspection team headed by the review panel.
However, it is understood that Malaysia has yet to make such a move which can only take place with
the approval of the contracting party concerned.
Lei, however, defended the decision to designate the three sites as Ramsar sites despite the impending
threats.
He said the threats were communicated by the ministry to the Bureau and it was satisfied with the
assurance given by the Malaysian authorities that their international obligation would not come into
conflict with national interests.
"Tg Piai is globally important for its functions, supporting many threatened and vulnerable species, and
is a very important habitat for fishes. The goal of the Convention is the conservation and wise use of all
wetlands through local, regional and national actions and international cooperation to achieve
sustainable development throughout the world. We will work with the Malaysian authorities to tackle
the problem instead of avoiding it," said Lei.
He praised the Johor government's nature conservation programme for its role in promoting the
importance of coastal wetlands.
Lei said that the state tourism and environment executive councillor Datuk Dr Chua Soi Lek had,
during an inspection trip, indicated the state government's intention to extend the protected area further
north to include the mangrove coastline from Pontian and Batu Pahat to Parit Jawa in the Muar district.
The proposed 100km stretch, said Lei, is an important migratory route for more than 22 species of
birds.
Stop-gap measure
Plans are afoot to install wave breakers as an immediate measure to stop the onslaught of increased
wave action. Lei also pointed out that a study was needed to look into the problem of accretion at Pulau
Kukup to determine the cause and whether it was linked to the erosion across at Tg Piai.
Lei disclosed that the ministry has plans to organise an international task force to resolve the issue.
Johor had requested RM5mil from the Federal Government under the mid-term review of the Eight
Malaysia Plan, to find a permanent solution.
Meanwhile, at the site, stakes and fallen branches were put to good use. The wood was driven into the
mudflat in a bid to hold back the waves.
"This is a short-term measure. We are assessing various recommendations. It is a big problem that
requires careful study and planning to produce a long-term effective solution," said Basir, adding that
the corporation hopes to implement a separate management plan for the three Ramsar sites by the first
quarter of next year.
Reclamation threat
It is feared that rapid development along the fringes of the Sg Pulai Ramsar boundaries may bring
about adverse effects on the once rich and pristine seagrass beds along Tg Adang and Tg Kupang (see
map).
152
Wetlands International (Malaysia Programme) senior technical officer L. Murugadas cautioned that
development in high bio-diversity areas without any proper management plan could result in untold
losses.
He said goods and services - food, shoreline protection, fisheries and pharmaceutical resources provided by a vast wetland like the Sg Pulai estuary are immeasurable.
"The coastal ecosystem is so dynamic that anything happening 100m away could have a ripple effect.
A catchment management from the ecosystem approach is needed for Sg Pulai," said Murugadas.
Across from PTP, site preparation for a 2,100mw coal-fired power plant has been going on for the past
couple of months. The RM7bil project at Tg Bin undertaken by SKS Power is owned by Malakoff Bhd
which is under the stable of Malaysian Mining Corporation (MMC).
MMC also owns PTP through Seaport Terminal Sdn Bhd. The first generating unit is expected to feed
700mw of electricity to the national grid by August 2006.
However, it is learnt that the Environmental Impact Assessment has yet to be approved by the
Department of Environment. Until press time, attempts to seek confirmation from its director-general
Rosnani Ibarahim drew a blank.
Commenting on the latest development adjacent to the Ramsar sites, Lei said it would be a challenge to
ensure that the sites remain viable and retain their international importance.
Murugadas reckoned that Sg Pulai's predicament offers an opportunity for the private sector to
demonstrate its social responsibility.
"PTP can be part of the solution. It is a challenge for it to develop its environmental management
system as a responsible corporate citizen. The state can turn Sg Pulai into a showcase of how
development and conservation can co-exist," he said, adding that mangrove protection had been a high
priority for Johor. The state holds the second largest mangrove forest in the peninsula but it is
constantly challenged by development pressures.
PTP, when contacted, denied that its activities were the cause of the problem.
"The pollution, if any, is not a result of busy container traffic or dredging near PTP. The government
has taken all measures to ensure the sustainability of the area and all works are undertaken in
compliance with EIA approval," said its spokesman in an e-mail interview.
Ecosystem decline
Research has shown that the Sg Pulai estuary is a unique ecosystem. Its geographical location between
the Straits of Malacca and the Johor Straits makes it a reservoir trapping nutrients brought by the tidal
exchanges that sustain its thriving biodiversity.
Marine biology student Choo Chee Kuang who is researching the seahorse population of Sg Pulai,
regrets that the seagrass bed off Tg Kupang which is believed to be the biggest in the country, may be
affected by development in the region.
"There is evidence that the seahorse of Sg Pulai is closely related to those in the Riau Islands. So there
must have been genetic exchange through dispersal of individuals during the juvenile pelagic stage.
"The narrowing of the river mouth would prevent natural gene exchange, resulting in genetically unfit
offsprings or a genetic bottleneck. This could bring about extinction," warned Choo.
He pointed out that the estuary is a migratory path for marine mammals like the dugong.There is also
the risk of oil spills and the introduction of alien species through ballast water from ships which call at
PTP, said ChooWhile it is understandable that governments are all too keen to have a place on the
Ramsar list, given its international recognition, such sites should be accorded due protection.Any
listing should be complemented by appropriate management strategies to protect the site along the
principles of the Ramsar Convestion, said Murugadas.
153
Galloping to seahorse rescue
The New Straits Times
22 Aug 2005
Johor Baru, Sun - The Port of Tanjung Pelepas (PTP) is willing to work with a group of
conservationists to save a seagrass bed at Tanjung Kupang which is a habitat of seahorses.
The eight-hectare area is located within the port waters on the eastern side of the Pulai estuary, a place
that is earmarked for development. PTP has asked the Save Our Seahorses (SOS) Action Committee to
submit a proposal on ways to protect the area, which is also a feeding ground for sea cows and storks.
SOS consultant marine biologist Choo Chee Kuang, a pioneer researcher on the seahorse population in
Johor, said the seagrass bed -- the largest in the country -- should be regarded as a national heritage."As
a breeding area rich in marine life, it provides an important source of livelihood for the coastal fishing
community. Re-planting a seagrass bed of this size may cost close to RM3 million," Choo said. He
added that the seagrass bed also helped prevent coastal erosion. A survey conducted by him indicated
only about 400 seahorses left in the Pulai estuary. Choo was speaking to reporters at Kampung Melayu
Arang after a media trip organised by SOS. Present were Malaysian Nature Society chairman Lim
Teong Kheng, PTP deputy chief executive Capt Ismail Hashim and Kg Melayu Arang village security
and development chairman Mohd Ali Sarno. Ismail said PTP would have to study the proposal by SOS,
adding it was supportive of the group's cause. But he said other development was also coming up in the
area, hence any action taken would have to be in line with the State Government's initiatives. Mohd Ali
claimed fishermen had reported a 50 per cent drop in catches since the area was developed six years
ago.
The Star, 23 Aug 2005
From left: Lim(MNS), Sharull Alam Shah,
Captain Ismail Hashim (PTP),
Choo(SOS) and Yvnonne(WWF)
The Port of Tanjung Pelepas (PTP) will work
with Save Our Seahorses (SOS) in their bid to
conserve the Spotted Seahorse, Hippocampus
kuda, in the sea grass beds at the Pulai River
Estuary, Johor.
PTP Deputy chief executive officer Ismail
Hashim said this after visiting the sea grass
beds with the Save Our Seahorses (SOS)
Action Committee members on 21 August
2005.
"We believe that development can threaten marine life, and we fully support SOS in its initiative to
address this issue."
"There is diversified marine life here, including the seahorses, and I believe this is an inheritance we
can preserve for future generations," said Ismail.
Ismail said SOS would have to conduct surveys and let the port know the threats faced by the sea grass
bed, so the future development would be carried out in a way to safeguard the seahorses' natural
habitat.
He said all parties must work together with the state to make conservation a success.
Choo said he planned to ask the state to turn the conservation project into a research named the
"Research, Conservation and Education Project".
He said the proposal would be finalised after a meeting with the relevant parties on how best to
preserve the some 400 seahorses currently making the sea grass bed their home.
154
"Through the proposal, we hope to come up with a long-term plan and to introduce some volunteer
programmes to help create public awareness," said Choo, adding the sea grass bed in Tanjung Kupang
was the largest in Peninsular Malaysia.
Choo, who started doing research on seahorses in 2001, said it would cost RM3mil to replant the sea
bed grass if it was destroyed.
saving the sea horse Publication Date: 11.06.2002, Publication: The StarByline: HILARY
CHIEW
•
•
•
•
•
•
•
However, he reckons that the chances are slim as the area is close to the Tanjung Adang jetty,
a popular fishing spot among the locals.
''Harvesting seahorse was rampant throughout the tributaries of Sungai Johor. Such activities
have declined with the dwindling seahorse population,'' says Choo. ''When I was there last
year, a Sungai Lebam fisherman caught a seahorse and sold it to an aquarium owner for
RM3.''
Seahorses may soon find their homes smothered by silt and poisoned by pollutants because the
Government has earmarked the area from Tanjung Pelepas to Pendas, a 40km stretch of
pristine mangrove swamp, for development. So we can expect a mushrooming of industrial,
commercial and housing projects besides the planned expansion of Tanjung Pelepas port.
''Extrapolation of exploitation rates that we got from monitoring the by-catch of several
fisheries in the peninsula in 2001 alone show that an estimated 500,000 seahorses or 1.5
metric tonnes of the fish were caught.'' Most of these are offshore species like the H.
trimaculatus and H.spinosissimus.
Choo hopes that the H. kuda will be listed as a protected species under the Wildlife Protection
Act 1972. Such a move would be in line with the Government's pledge to conserve the
country's biodiversity.
To date Choo has a collection of 449 specimens from four local species - Hippocampus
trimaculatus, Hippocampus spinosissimus, Hippocampus kelloggi and Hippocampus kuda.
Interviews with trawlers reveal that the H. trimaculatus and H. spinosissimus live in depths of
25m around the fringes of islands.
TESTING THE WATER Publication Date: 03.02.2004
Publication: The Star
Byline: HILARY CHIEW
•
•
•
•
•
Two pregnant males collected from Sg Pulai produced about 400 fries each, and these were
raised in the Fisheries Department's Brackishwater Aquaculture Research Centre in Gelang
Patah, Johor.
From their body tags, the two specimens were traced to the batch of 80 seahorses released in
the seagrass beds between two tributaries - Sg Redan and Sg Karang in Johor. The male
specimen was found 1km from across the release site, while the female swam 2km upstream
to the mouth of Sg Redan.
were released at 11 different locations. The selected sites covered a length of 20km from the
lower to the upper reaches of Sg Pulai
Land reclamation works at the Port of Tanjung Pelepas have encroached into the habitat of the
seahorse, threatening the survival of the little known species.
to accidental capture in fishing gear and targeted by the aquarium trade in the past, the
population of the H. kuda has been declining, and is now estimated to be below 1,000.
Seahorse Fathers Take Reins in Childbirth
Stentor Danielson
National Geographic News
June 14, 2002
155
•
•
Although the bony plates covering its body make the seahorse unpalatable to most other
animals, its survival is under threat from human predation, especially for use in traditional
medicines.
No statistical data on seahorse populations is available because relatively little research on
seahorses has been done until recently, but fishers have reported a decline in the number and
size of seahorses they catch, according to a network of scientists from various institutions who
conduct research under a program called Project Seahorse.