การเฝ้าระว ังทางสาธารณสุข
(Public Health Surveillance)
การอบรมการป้องก ันควบคุมโรคไม่ตด
ิ ต่อ
11-12 ตุลาคม 2555, โรงแรมริชมอนด์ นนทบุร ี
ศุภวรรณ มโนสุนทร: B.Sc, MPH, Ph.D
ี่ งและโรคไม่ตด
กลุม
่ พ ัฒนาระบบเฝ้าระว ังพฤติกรรมเสย
ิ ต่อ
สาน ักโรคไม่ตด
ิ ต่อ กรมควบคุมโรค
ขอบเขตการนาเสนอ
่ จ
ความเป็นมาของการเฝ้าระว ังจากอดีตสูป
ั จุบ ัน
ื่ มต่อสูก
่ ารปฏิบ ัติ
คาจาก ัดความและการเชอ
ว ัตถุประสงค์การเฝ้าระว ัง
ชนิดของการเฝ้าระว ัง
้ อ
ถ้าใชข
้ มูลเพือ
่ การเฝ้าระว ังต้องคานึงในเรือ
่ งใด
้ ร ังในประเทศไทย
ระบบเฝ้าระว ังโรคเรือ
ี่ งโรคไม่ตด
ระบบเฝ้าระว ังพฤติกรรมเสย
ิ ต่อและการ
บาดเจ็บ
• พฤติกรรมประชากรไทย จากการสารวจพฤติกรรมฯ
ที่ ผ่านมา 4 ครงั้
• จะหารายงานเฝ้าระว ังพฤติกรรมฯ ได้จากทีใ่ ด
•
•
•
•
•
•
•
ความเป็นมาของการเฝ้าระว ังผ่านคาจาก ัดความ
่ ารเฝ้าระว ังทางสาธารณสุข
สูก
 คศ. 1348-1532 เป็นการเฝ้าโรคในระด ับบุคคล (สม ัยโรคระบาด
>
ใหญ่ทงเมื
ั้ อง), CD
่ ารเฝ้าระว ังทาง
 1662-1680 นาสาธารณสุขและระบาดวิทยาเข้าสูก
สาธารณสุข, CD
่ ารเฝ้าระว ังเฉพาะกลุม
 1741-1766 การเฝ้าระว ังขยายสูก
่ เฉพาะ
่ น ักเรียน โรงเรียน อาหารและนา้ เป็นต้น, CD
สถานที่ เฉพาะเรือ
่ งเชน
่ ผลต่อการเกิดโรคเข้าสูก
่ ารเฝ้า
 1800-1893 นาปัจจ ัยกาหนดทีส
่ ง
่ เพศ อายุ SES, CD
ระว ังทางสาธารณสุข เชน
 1900-ปัจจุบ ัน นาหลายแหล่งข้อมูลมาใชใ้ นการเฝ้าระว ังทาง
สาธารณสุข มีขอ
้ ตกลงระหว่างประเทศในการเฝ้าระว ังโรคไม่ตด
ิ ต่อ
่ า้ นอืน
่ การเฝ้าระว ังการบาดเจ็บ
ขยายการเฝ้าระว ังจาก CD สูด
่ ๆ เชน
ี การเฝ้า
การเฝ้าระว ังบุหรี่ การเฝ้าระว ังโรคจากการประกอบอาชพ
ี่ งโรคไม่ตด
ระว ังโรคไม่ตด
ิ ต่อ การฝ้าระว ังพฤติกรรมเสย
ิ ต่อและการ
บาดเจ็บ เป็นต้น
ปัญหาสุ ขภาพทีต่ ้ องเฝ้ าระวังทางสาธารณสุ ข
่ คอตีบ
 โรคติดต่อ เชน
 โรคไม่ตต
ิ อ
่
ี
 โรคจากการประกอบอาชพ
 การบาดเจ็บ
 พฤติกรรมสุขภาพ
้ื ในสถานพยาบาล
 การติดเชอ
 อืน
่ ๆ
Public health “data collection
to action” loop
Data
Interpretation
Data
Analysis
Information
Dissemination
Data
Collection
Intervention
Evaluation
Intervention
Implementation
Intervention
Planning
GOAL: Effectively link data collection to data use
Information for Action
ระบบข้ อมูลทีท่ างานอย่ างต่ อเนื่อง
ให้ ข้อมูลทีเ่ ชื่อถือได้
นาสู่ การตัดสิ นใจ วางแผน/โครงการ
Surveillance/monitoring/evaluation
การเฝ้ าระวังบอกอะไรกับเรา
 เข้าใจธรรมชาติวท
ิ ยาของปัญหาสุขภาพ
ทีท
่ าการเฝ้าระว ัง
 รูข
้ นาดและความรุนแรงของปัญหาสุขภาพ
 บอกแนวโน้มปัญหาสุขภาพ
่ ยในการติดตาม/ประเมิน โครงการในเรือ
 ชว
่ ง
ของการป้องก ันควบคุมโรค
่ ยในต ัดสน
ิ ใจ กาหนดทางเลือก เชงิ นโยบาย
 ชว
่ ยในการจ ัดทาแผนงาน โครงการ รวมทงการ
 ชว
ั้
ระบุกลุม
่ เป้าหมายในการป้องก ันควบคุมโรค
 ให้ขอ
้ เสนอแนะเพือ
่ การวิจ ัย
ชนิดของการเฝ้าระว ังทางสาธารณสุข
1. Passive surveillance
> hospital-based
> routine report
2. Active surveillance
> searching for data
> expensive resources
3. Sentinel surveillance
> report of selected health event
by selected area
> passive and active
้ อ
ข้อควรคานึงในการใชข
้ มูล
เพือ
่ การเฝ้าระว ังทางสาธารณสุข
• ความครบถ้วน ความครอบคลุม ความถูกต้อง
ความเป็นต ัวแทนประชากร ของข้อมูล
ื่ ถือของ
• มาตรว ัดทางสุขภาพ ความน่าเชอ
แหล่งข้อมูล และวิธก
ี ารทีไ่ ด้ขอ
้ มูล
• Standard of case definition
• ความสมา
่ เสมอของการรายงานการเฝ้าระว ัง
่ ารป้องก ันควบคุมโรค
• เป็นข้อมูลทีน
่ าสูก
ระบบเฝ้ าระวังโรคเรือ
้ รังในประเทศไทย
• Actions = Comprehensive Chronic Disease
Prevention in Thailand
• Chronic Disease (ป่ วย ตาย พฤติกรรม สงิ่ แวดล ้อม)
– Ischemic Heart Disease
– Stroke
– Hypertension
– Diabetes
– Cancer
– Injury
• Surveillance information system =
Major supporting system for comprehensive
Chronic Disease Prevention Policies in Thailand
Framework of Comprehensive Chronic Disease Prevention Policies in Thailand
Many Goals setting
Many strategies
Coordination
and Capacity
 GOs
• MOPH
• Other GOs
 Health
society
 NGOs
 Interest
groups
Many
stakeholders
Many programs/projects
Multiple
intervention
contexts
• School
• Workplaces
• Communities
• Health units
Multiple target
groups (over time
and life course)
 Individuals
 Risk groups
 General population
Multiple levels
of intervention
 Nation
 Provinces
 Communities
Multiple means
and tools
 Counseling
 Regulation
 Mass media
 Taxation
Research, Monitoring, Evaluation
and Surveillance
Behavior Risk
factors
Morbidity/
Mortality
Supportive
environment
Health
promotion
behaviors
้ ร ังทีส
ระบบเฝ้าระว ังโรคเรือ
่ าค ัญในประเทศไทย
Vital
registration
system:
Death
M. Of
Interior
National
Province
- Coverage
- reliability
Hospital
base
registration
Inpatient
Outpatient
MOPH
National
Province
(B. of
Policy and
Strategy)
- Coverage
- Utilization
- Standard
้ ร ังทีส
ระบบเฝ้าระว ังโรคเรือ
่ าค ัญในประเทศไทย
Disease
registration
> Cancer
> DM
- สถาบันมะเร็ง
แห่ งชาติ
- สมาคมแพทย์
โรคเบาหวาน
- สปสช
Health
service
registration
> DM screen
> HT screen
MOPH
National
Province
(B. of
Policy and
Strategy)
National
- Coverage
- Reliability
- Utilization
- Standard
- Coverage
- Reliability
- Utilization
- Standard
้ ร ังทีส
ระบบเฝ้าระว ังโรคเรือ
่ าค ัญในประเทศไทย
Health survey
NHES
(Biological)
BRFSS
(Behavioral
Risk)
Heath status
NHES
National,
region
B.NCD, National,
region,
D.DC,
MOPH province
National,
NSO
region
Injury
B.Epid,
Surveillance MOPH
5 year
3 year
2 year
-Coverage
Sentinel
surveillance (33
hospital)
้ ร ัง ต้อง
จะทาการเฝ้าระว ังโรคเรือ
้ ร ังหมายถึง ความเจ็บป่วยเรือ
้ ร ัง /
โรคเรือ
ื่ ม
โรคไม่คด
ิ ต่อ / และโรคของความเสอ
คุณล ักษณะทีส
่ าค ัญ คือ สาเหตุการเกิด
ั
ี่ ง/
โรคไม่ชดเจน/
เกิดจากหลายปัจจ ัยเสย
มีการสะสมการเกิดโรค และระยะเวลาการ
เกิดโรคนาน (low incidence/high
prevalence) /ป่วยนานและตามมาด้วย
้ น/
การเกิดภาวะหรือโรคแทรกซอ
ระยะเวลาและการออกรายงาน
้ ร ัง
กระบวนการการป้องก ันควบคุมโรคเรือ
Methods for chronic disease prevention and control (Ross CB.,
Patrick LR. And James RD. Chronic Disease Epidemiology and
Control, p. 7)
Prevention
strategy
Primary
prevention
Secondary
prevention
Tertiary
prevention
Population’s
disease
status
Susceptible
Asymptomatic
Symptomatic
Reduced
prevalence/
consequence
Reduced
complication/
disability
Effects
Reduced
disease
incidence
ี่ ง
ทาไมต้องเฝ้าระว ังพฤติกรรมเสย
โรคไม่ตด
ิ ต่อและการบาดเจ็บ
 โรคไม่ตด
ิ ต่อ(IHD Stroke HT DM มะเร็ง บาดเจ็บ)
เป็นปัญหาสาธารณสุขของประเทศ
 มีสาเหตุจากปัจจ ัยพฤติกรรมสุขภาพ
 อธิบายธรรมชาติวท
ิ ยา (ระบาดวิทยาได้)
่ ต่อไปย ังการป้องก ันควบคุมโรค
 บอก ติดตามและสง
และคุณภาพบริการ โดยผ่านมาตรการทางสาธารณสุขได้
 มีชุดของข้อคาถาม (standard case definition)
เปรียบเทียบได้
 ทาเป็นระบบข้อมูลทีม
่ ค
ี วามต่อเนือ
่ งสมา
่ เสมอได้
 เป็นการเฝ้าระว ังในระด ับประชากร (populationbased surveillance)
ข้อมูลทีไ่ ด้มาจากจากแหล่งทีต
่ า่ งก ันระหว่าง
Health Registration System
VS
Health Survey System
(Health measurement
vs health interview)
ความเป็นมาของ BRFSS ในประเทศไทย
WHO Stepwise Approach
VS
US_CDC BRFSS
Conceptual framework of
BRFSS
Figure 4 Example of Major Selected Non-Communicable
Disease (NCD) Risk Factors and Determinants
Non-modifiable
Risk Factors
•Age
•Sex
•Genes
Behavioural
Risk Factors
•
•
•
•
Intermediate
Risk Factors
Tobacco
Diet
Alcohol
Physical Activity
Socio-economic,
Cultural & Environmental
Conditions
•Hypertension
•Blood lipids
•Obesity /
Overweight
• Diabetes
Endpoints
• Coronary heart
disease
• Stroke
• Peripheral vascular
disease
• Several cancers
• COPD/em physema
Source: World Health Organization (WHO)
Standard core question
•
•
•
•
•
•
•
•
• Etc.
• WHO (GPPAQ) 
develop  GPPAQ
• Etc.
Socioeconomic status
BMI
Smoke
Fruit and vegetable
intake
• Exercise
National statistic Office
CDC
WHO, CDC
WHO (>= 5 standard
cup/day)
Example of Core and Optional Question
Core question
Optional question
• Have you smoked at
least 100 cigarettes in
your entire life?
• Are you now smoking
cigarettes everyday,
some days, or not at
all?
• Current smoke, exsmoke, non-smoke
• In the last 30 days,
have you ever seen
anyone smoke in air
condition public place
or restaurant, hotel,
government place?
• Policy intervention
Sampling frame
Stratified two stages cluster sampling
Province
Urban
Electing area
Individual sample
Age
M
F
15-54
24
24
55-74
12
12
Total
36
36
Rural
Village

Finite population vs Non-finite
population

Complex sampling design

Stratified two stages cluster
sampling, 2010

Sampling frame designed by
Dr.Gun Cerngrungroj and
Dr.Yongyuth Chaiyapong
72 sample/1cluster
864 sample/12 cluster
Individual sample
Age
M
F
15-54
24
24
55-74
12
12
Total
36
36
72 sample/1cluster
864 sample/12 cluster
1,728 sample/province (75 provinces + BKK = 131,328 samples)
Complex analysis/multilevel analysis, using SAS software for estimation
Process of data collection,
data management and analysis
Data collection
• Training workshop to
public health
personnel
• Working manual
• Field external audit
• Field internal audit
Data management
and analysis
• By health personnel
at BRFSS center
Data report and distribution
Data report
Data distribution
• Prevalence
• Mean
• Health Provincial
Office
• Hospital
– Province
– Region
– National
• University
What are the components of BRFSS
?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
PART 1 SOCIOECONOMIC STATUS
PART 2 GENERAL HEALTH STATUS
PART 3 ACCESSIBILITY TO HEALTH SERVICES
PART 4 OVERWEIGHT AND OBESITY
PART 5 FOOD CONSUMPTION
PART 6 FRUIT AND VEGETABLE CONSUMPTION
PART 7 PHYSICAL ACTIVITY
PART 8 ALCOHOL CONSUMPTION
PART 9 TOBACCO CONSUMPTION
PART 10 HYPERTENSION
PART 11 DIABETES
PART 12 CHRONIC DISEASES
PART 13 CERVICAL CANCER EXAMINATION
PART 14 HIV/AIDS EXAMINATION
PART 15 KNOWLEDGE OF SELECTED NCD PREVENTION
PART 16 ROAD TRAFFIC INJURIES
ร้ อยละของพฤติกรรมสุ ขภาพ ในประชากรอายุ 15-74 ปี
จากการสารวจพฤติกรรมเสี ยงโรคไม่ ติดต่ อ
3.6
3.6
3.2
4.3
36.1
29.5
21.5
18.7
37.5
42.0
22.5
21.7
37.4
35.6
22.3
21.6
23.0
17.3
2547
ผ ักผลไม้
การออกกาล ังกาย
30.9
17.3
2548
การสูบบุหรี่
2550
การดืม
่ แอลกอฮอล์
2553
การดืม
่ แอลกอฮอล์อย่างหน ัก
ร้ อยละของการคัดกรองและความรู้ ในประชากรอายุ 15-74 ปี
จากการสารวจพฤติกรรมเสี ยงโรคไม่ ติดต่ อ
70
60
50
40
30
20
10
0
การค ัดกรอง
ความด ันโลหิต
สูงในรอบ 1 ปี
การค ัดกรอง
เบาหวานในรอบ
1 ปี
ความรูการ
้
ป้ องก ันหลอด
เลือดห ัวใจ
2547
66.2
31.6
2548
65.8
32.9
12.8
2550
66.0
39.3
44.0
2553
68.0
45.6
65.1