สถานการณ์วัณโรคของโลก
และประเทศไทย
นายแพทย์เฉวตสรร นามวาท
ผู ้อานวยการสานักวัณโรค กรมควบคุมโรค
1
หัวข ้อ
• ระบาดวิทยา
• การสอบสวนโรค
• การวิเคราะห์ข ้อมูลผู ้ป่ วยวัณโรคจากฐานข ้อมูล
43 แฟ้ ม
• ทิศทางการจัดการข ้อมูลผู ้ป่ วยวัณโรคของ
ประเทศไทย
• นโยบาย ตัวชวี้ ด
ั งานวัณโรค ปี งบประมาณ
2558
2
วัณโรคและแนวโน ้มสถานการณ์ระดับโลก
9M
1.3M
1.1M
2013
Source: WHO Global TB Report 2014.
0.4M
2013
the
burden
TB incidence
target
10 / 100k
year
global
125 / 100k
107
92
79
68
58
50
90 2000 2010 2020 2
Courtesy slide: Dr Lucica Ditiu
continuous
8.6
million
transmission
developed TB in 2012
10%
200 million
will develop TB
2 billion people
infected with TB
1 MDR case
infects up to
4 / year
1 TB case
infects up to
10 / year
7 billion people
in the world today
Courtesy slide: Dr Lucica
Ditiu
WHO 2012 Global Tuberculosis Report; CDC 2013; Styblo 1985; Basu 2009
continuous
transmission
8 แสนคน
ป่ วยวัณโรค ในปี 2556
10%
2 ล ้านคน
จะทยอยป่ วยวัณโรค
ื้ วัณโรค
22 ล ้านคน ติดเชอ
(infected with TB)
1 MDR case
1 TB case
4 ราย/ ปี
10 ราย/ ปี
ื้ ประมาณ
ทาให ้มีผู ้ติดเชอ
ื้ ประมาณ
ทาให ้มีผู ้ติดเชอ
คนไทย 67 ล ้านคน
WHO 2012 Global Tuberculosis Report; CDC 2013; Styblo 1985; Basu 2009
To end TB as a global pandemic
(<10 cases per 100 000 population)
To cut the number of deaths
from TB by 95% by 2035
To increase
the reduction in new
cases
from 2% per year
today
to more than 10%
per year during the
coming two
decades
2556
Estimates of burden of TB, MDR-TB
and TB/HIV, Thailand, 2013
Source : Global TB Report 2014,WHO(page 158)
วัณโรคและแนวโน ้มสถานการณ์ประเทศไทย
119
2013
Source: WHO Global TB Report 2014.
จานวนผู ้ป่ วยวัณโรคขึน
้ ทะเบียน
ประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2557
Tuberculosis Cases Notification
Thailand, B.E. 2553-57 (2010-2014)
80000
70000
64973
63917
61802
2553
2554
2555
66423
71034
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
2556
Source: สานักวัณโรค ข ้อมูล ณ วันที่ 28 ม.ค. 2558
2557
ื่ จังหวัดทีจ
รายชอ
่ านวน
ผู ้ป่ วยมากกว่า 1000 ราย
จังหวัด
กรุงเทพมหานคร
ขอนแก่น
ศรีสะเกษ
นนทบุร ี
ี า
นครราชสม
ชลบุร ี
บุรรี ม
ั ย์
นครศรีธรรมราช
สุรน
ิ ทร์
ี งราย
เชย
ร ้อยเอ็ด
สมุทรสาคร
อุบลราชธานี
ี งใหม่
เชย
ิ ธุ์
กาฬสน
อุดรธานี
สงขลา
สมุทรปราการ
สุราษฎร์ธานี
มหาสารคาม
ั ภูม ิ
ชย
มัธยฐาน
จานวนผูป่้ วย
วัณโรค
5592
2409
2039
1910
1854
1687
1603
1540
1527
1517
1474
1381
1363
1329
1310
1259
1119
1114
1051
1045
1021
มัธยฐานจานวนผู ้ป่ วยวัณโรค 5 ปี
(2553-2557)
1 - 399
400 - 799
800 - 1199
1200 +
Source: สานักวัณโรค ข ้อมูล ณ วันที่ 28 ม.ค. 2558
อัตราป่ วยวัณโรคทีข
่ น
ึ้ ทะเบียน*
พ.ศ. 2556
พ.ศ. 2557
Rate per 100,000
0 - 74
75 - 95
95 - 109
110 +
Note: *TB
notification rate
(/100,000 Pop)
Prelim data
Source: สานักวัณโรค ข ้อมูล ณ วันที่ 28 ม.ค. 2558
คาดประมาณผู ้ป่ วยวัณโรค (ราย)
อุบัตก
ิ ารณ์ (รายต่อแสน ปชก.)ลดลงร ้อยละ 0.84 ต่อปี
อุบัตก
ิ ารณ์ (รายต่อแสน ปชก.)ลดลงร ้อยละ 2 ต่อปี
อุบัตก
ิ ารณ์ (รายต่อแสน ปชก.)ลดลงร ้อยละ 5 ต่อปี
อุบัตก
ิ ารณ์ (รายต่อแสน ปชก.)ลดลงร ้อยละ 10 ต่อปี
90,000
80,000
-0.84% ต่อปี
70,000
-2% ต่อปี
60,000
50,000
-5% ต่อปี
40,000
30,000
-10% ต่อปี
20,000
10,000
2010 11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
อุบัติการณ์วัณโรคที่ข้ ึนทะเบียน
(Reported New Case Rate)
จาแนกรายอาเภอ
ปี 2556
> 100 / 100,000 ปชก.
< 100 / 100,000 ปชก.
แหล่งข้อมูล : ระบบรายงานวัณโรครอบ 3 เดือน สานักวัณโรค
ลักษณะผู ้ป่ วยวัณโรคปอด
ทีพ
่ บในการสารวจความชุกวัณโรคระดับชาติ 2012
• พืน
้ ทีจ
่ ังหวัดต่าง ๆ ยกเว ้น กทม
ผู ้ถูกสารวจ 61,651 คน (ช=27,478; ญ=34,173)
• 142 culture-confirmed TB cases (ช=98, ญ=44)
– อายุ >=60 ปี 44%
– Smear+ 41%, Smear- 59%
– อาการ & CXR
• มีอาการ 35% (Symptom score 3+)
• CXR abnormal, ไม่มอ
ี าการ 65%
P R E L I M I N A R Y R E S U L T. N O T F O R R E F E R E N C E
16
เพศและอายุ ผู ้ป่ วยวัณโรคปอด
ทีพ
่ บในการสารวจความชุกวัณโรคระดับชาติ 2012
P R E L I M I N A R Y R E S U LT. N O T F O R R E F E R E N C E
17
อัตราป่ วยวัณโรครายใหม่ประเทศไทย
และเพือ
่ นบ ้าน*
ประเทศ
ไทย
เมียนมาร์
กัมพูชา
ลาว
เวียดนาม
ี
มาเลเซย
จำนวน
(all forms)
80,000
200,000
61,000
14,000
130,000
24,000
*Source: Global TB Report 2013, WHO
อ ัตรำ(per 100
000)
119
377
411
204
147
80
18
19
2556
2556
วัณโรคยังเป็ นปั ญหา
• จานวนผู ้ป่ วยสูงติดอันดับที่ 18 ใน Top 22 ของโลก
• อัตราป่ วยยังสูง สูงกว่าประเทศพัฒนาแล ้ว 30 เท่า
• อัตราตายระหว่างรักษา 7%
ี ชวี ต
(ทุก 15 คน มีเสย
ิ 1 คน)
และในกลุม
่ TB/HIV อัตราตาย 13-14%
ี ชวี ต
(ทุก 7 คน มีเสย
ิ 1 คน)
• คาดประมาณป่ วยวัณโรค 80,000 รายต่อปี
ขึน
้ ทะเบียนรักษา 60,000 รายต่อปี
– ต ้องเพิม
่ ความครอบคลุมการวินจ
ิ ฉัยวัณโรคและวัณโรค
ดือ
้ ยาหลายขนาน (รวมถึงการสง่ ตรวจทางห ้องปฏิบัตกิ าร)
• AEC เพิม
่ โอกาสการระบาดของวัณโรคสูงขึน
้
Photo:
gishealth.moph.go.th, &
atom.rmutphysics.com
24
อัตราความสาเร็จการรักษาวัณโรคปอด เสมหะพบเชื้อ ที่ครบรอบรายงานเมื่อสิ้น
ปีงบประมาณ 2556 (TB07 2555, TB08 2556) จาแนกราย สคร.
100
90
80
83
82
84
86
89
91
84
87
82
82
82
84
74
70
60
50
40
30
20
10
-
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร ประเทศ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Update : Feb 10, 2014, BTB
25
อัตราขาดยา ของวัณโรคปอด เสมหะพบเชื้อ ที่ครบรอบรายงานเมื่อสิน
้
ปีงบประมาณ 2556 (TB07 2555, TB08 2556) จาแนกราย สคร.
6
5
5
5
4
4
4
3
3
3
3
3
2
2
2
2
2
1
1
-
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร ประเทศ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Update : Feb 10, 2014, BTB
26
อัตราตายระหว่างรักษาของผู้ปว
่ ยวัณโรคปอด เสมหะพบเชื้อ ที่ครบรอบรายงาน
เมื่อสิ้นปีงบประมาณ 2556 (TB07 2555, TB08 2556) จาแนกราย สคร.
18
16
16
14
12
11
10
9
8
8
7
6
8
8
8
7
4
4
5
5
4
2
-
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร
สคร ประเทศ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Update : Feb 10, 2014, BTB
27
ปั ญหาวัณโรคและวัณโรคดือ
้ ยา
จานวนผู ้ป่ วยวัณโรคทัว่ โลก
20.5%
โลก
ไทย
วัณโรค 9 ล้ านราย
MDR-TB
4.8 แสนราย
Source: Global TB report 2014
19%
3.5%
2%
%MDR ใน
TB รายใหม่
%MDR ใน
TB รักษาซา้
-คาดประมาณวัณโรคดือ้ ยา MDR-TB
ปี ละ 1900 รายในประเทศไทย
-พบขึน้ ทะเบียนปี ละ 200 ราย
MDR-TB cases, 2556
Top ten provinces
MDR_inN
ew2556_
16Jan58
PROV_NAMT
กาญจนบุร ี
นนทบุร ี
ระยอง
ขอนแก่น
ศรีสะเกษ
สุราษฎร์ธานี
ภูเก็ต
สงขลา
จันทบุร ี
พระนครศรีอยุธยา
สมุทรสาคร
PROV_NAME
KANCHANABURI
NONTHABURI
RAYONG
KHON KAEN
SI SA KET
SURAT THANI
PHUKET
SONGKHLA
CHANTHABURI
PHRA NAKHON SI AYUTTHAYA
SAMUT SAKHON
22
20
13
5
5
5
5
1
5
3
4
MDR
among
TotalMDR
RelapseA
_16Jan58
NDother_
16Jan58
12
34
3
23
2
15
7
12
3
8
3
8
2
7
6
7
1
6
2
5
1
5
N=200 cases
Source: Bureau of TB, PMDT 07, as of 16 Jan 2558
แนวโน้ มร้ อยละของผู้ปวยวัณโรครายใหม่
ที่เป็ น MDR-TB, ประเทศไทย
นิ วยอร์ค (1992) 22%
รัสเซีย 20 - 28%
ค ้นให ้พบ จบด ้วยหาย
เป้ าหมายคือหยุดวัณโรค
– Infection control มาตรฐาน
– การวินิจฉัยรวดเร็ว
– ติดตามตรวจผู้สัมผัสเข้ มข้ น
– กากับกินยารักษาจนหาย
โดยมีการติดตามประเมินผลอย่ างต่ อเนื่อง
ใกล้ ชิด
กำรร ักษำคือ กำรป้องก ัน
ื้ ไปสูผ
่ อ
เพรำะหยุดกำรแพร่กระจำยเชอ
ู้ น
ื่
อยู่ในชุมชน
รั บการรั กษา
เร่ งค้ นหาในกลุ่มเสี่ยง
รักษาให้ หาย
วัณโรคยังเป็ นปั ญหา
การค ้นหาและรักษาคือการป้ องกัน
ค้นให้พบ
จบด้วยหาย
ตายน้อยกว่าร้อยละ 5
ขาดยาเป็ น 0
Zero and Five
To Minimize
MDR-TB
• World TB day 2014: Theme
Find. Treat. Cure TB
• US CDC’s World TB day slogan:
Find TB. Treat TB.
33
วิเคราะห์ Gaps
ค้ น ใ ห้ พ บ
Recruit
Diagnosis
Test
• 20,000
missed case
• 1,500 MDR
missed cases
• การเข ้าถึง
บริการของกลุม
่
ี่ ง เชน
่
เสย
Migrant,
elderly, HIV,
prisoner, …
• DS-TB: การ
วินจ
ิ ฉั ยทีม
่ ี
ความไวเพิม
่ ขึน
้
• MDR-TB :
ทดสอบความ
ไวยา(DST)
ควรครอบคลุม
และรวดเร็วกว่า
ปั จจุบน
ั
• Childhood TB
จ บ ด้ ว ย ห า ย
Start
Treat
Treatment
• MDR-TB
• HIV/TB cotreatment
• Migrants
Complete
Retain
Treatment
• Success rate
• DOT (พีเ่ ลีย
้ ง
กากับกินยา)
• Follow up lab
• Case
management
in
complicated
cases
• M & E : Record & Report System ที่ทาให้ การรายงานสูงขึน้ และประเมินผลได้
34
Improved recording and reporting (2)
(ร่าง) แผนยุทธศาสตร์ควบคุมวัณโรคแห่งชาติ
2558-2562
(Draft) National Strategic Plan for
Tuberculosis Control 2015-2019
Vision : Thailand free of TB
Overall Goal
• to reduce incidence cases of TB from
80,000 to 60,000 by 2019 (25%
reduction)
36
Operational Objectives
1.Universal access
to care
เข้ าถึงการวินิจฉัย และรั กษา
1. To ensure Universal access to
standard TB diagnosis and effective
treatment for presumptive TB patient
services including special populations
who are at high risk of TB disease and
those living in border areas by 2019
2.Reduce TB death
ลดปั ญหาการเสียชีวติ
2. To reduce the case fatality rate from
TB, from a national average of 7% to
3% by 2019 ; or to reduce TB
mortality in the general population
from 14/100 000 ( estimated) in 2012 to
7/ 100 000 by 2019
3. To strengthen the leadership and
strategic management capacity for TB
control by 2018.
37
3.M&E and HRD
ติดตามประเมิน และพัฒนาบุคลากร
Operational Objectives
1.Universal access
to care
2.Reduce TB death
3.M&E and HRD
•
•
•
•
ตรวจวินิจฉัยกลุ่มที่มีภาวะเสี่ยง
ดูแลรักษาและสนับสนุนผู้ป่วย
การรักษาการเจ็บป่ วยร่ วม
การใช้ ยาวัณโรคพืน้ ฐาน(แนวที่
หนึ่ง)
• การควบคุมการแพร่ กระจายเชือ้
Infection control: hospitals,
community
• วัณโรคในเด็ก
• โรงพยาบาลเอกชน
38
Operational Objectives
1.Universal access
to care
2.Reduce TB death
3.M&E and HRD
• การประสานกันระหว่ างงาน
TB & HIV
• การจัดการวัณโรคดือ้ ยา MDRTB
• การรักษากลุ่มที่มีความเสี่ยง
ต่ อการเสียชีวติ สูง
39
Operational Objectives
1.Universal access
to care
2.Reduce TB death
3.M&E and HRD
• ระบบรายงาน
• พัฒนาต่ อจาก TB clinic
management software (TBCM)
electronic and web-based
reporting system
• การบริหารแผนงานควบคุมโรคและ
นิเทศติดตาม
• การฝึ กอบรม พัฒนาบุคลากร
• การสนับสนุนทางวิชาการ
• การทางานกับเครื อข่ ายและสร้ างความ
ร่ วมมือ
40
การสอบสวนโรค
• เป็ นโรคทีร่ ู ้ธรรมชาติของโรคดีอยูแ
่ ล ้ว
• รู ้วิธก
ี ารติดต่อของโรค
• สามารถเน ้นการควบคุมโรคได ้เลยเป็ นสว่ น
สาคัญ
41
กองทุนโลก NFM อยูส
่ ว่ นไหนของแผนประเทศ
• ค ้นให ้พบ
ี่ ง
– ค ้นหาในกลุม
่ เสย
ื้ ดือ
– Lab ใหม่ ๆ เร็วขึน
้ GeneXpert, LPA ค ้นหาเชอ
้
ยา
• จบด ้วยหาย
– ยาใหม่
– ระบบกากับกินยาทางไกล
• M&E
– ระบบรายงาน online
42
ขอทานกับเทวดา
ั อยูใ่ นเมืองทีใ่ หญ่มาก
มีขอทานคนหนึง่ อาศย
ด ้วยความทีใ่ น
เมือง มีขอทานอยูม
่ ากมาย วันๆ นึงเขาจึงแทบไม่ได ้ตังค์เลย
ทัง้ ๆทีเ่ ขาขยันออกขอทานมาก
ั ระยะนึงแล ้ว จึงแปลง
เทวดาตนหนึง่ ทีเ่ ฝ้ ามองขอทานคนนีม
้ าสก
ร่างเป็ นคนลงมา แล ้วมาหาขอทานคนนี.้ ..
ให ้เงิน 10,000 บาท ..จะไปทาอะไร
ถ ้า 100,000 บาท.. จะไปทาอะไร
ถ ้า ...
43
ั มาก เรือ
นิทานเรือ
่ งนี้ เปรียบเทียบให ้เห็นภาพได ้ชด
่ งความจนส ี่
ประเภท
จนเงิน จนเวลา
หากมีโอกาสดีๆมา ยังพอแก ้ไขได ้
จนโอกาส
หากความคิดดี เมือ
่ มีโอกาสดีๆมา
ยังพอทีจ
่ ะเปลีย
่ นชวี ต
ิ ได ้
แต่หากจนความคิด ต่อให ้มีโอกาสดีๆ ผ่านมาเท่าไร มันก็คง
กลายเป็ นแค่อากาศทีผ
่ า่ นมา แล ้วก็ผา่ นไป
44
ขอบคุณคร ับ