Deel 2:
Ethiologie van verstandelijke beperking
I
• Verschillen volgens niveau van beperking
• Onbekend bij 45-63% van de licht
verstandelijk beperkten en bij 30-40% van de
matig tot diep verstandelijk beperkten
Indeling van de etiologie volgens de american
association of intellectual and developmental
disabilities (AAID)
• Prenatale oorzaken:
- genetische aandoeningen:
- niet-genetische aandoeningen
• Perinatale oorzaken
• Postnatale oorzaken
Indeling van de etiologie volgens de american
association of intellectual and developmental
disabilities (AAID)
• Prenatale oorzaken:
- genetische oorzaken:
- niet-genetische oorzaken
• Perinatale oorzaken
• Postnatale oorzaken
Prenatale oorzaken:
genetische oorzaken
• Aantoonbaar
• Niet-aantoonbaar
Aantoonbare genetische oorzaken
• Detecteerbaar met routine chromosomaal onderzoek (>5Mb):
• Detecteerbaar met FISH (<5Mb)
• Detecteerbaar met array based comparative genomic hybridisation
• Monogene oorzaken
Aantoonbare genetische oorzaken
• Klinisch beeld:
- Prof . Dr. G. Van Buggenhout
• Gedragskenmerken
- deze les
Aantoonbare genetische oorzaken
• Detecteerbaar met routine chromosomaal onderzoek (>5Mb):
• Detecteerbaar met FISH (<5Mb)
• Detecteerbaar met array based comparative genomic hybridisation
• Monogene oorzaken
Aantoonbare genetische oorzaken
• Detecteerbaar met routine chromosomaal
onderzoek (>5Mb):
- numerieke afwijkingen (trisomie 21)
- structurele afwijkingen (translocatie)
translocatie
Aantoonbare genetische oorzaken
• Detecteerbaar met routine chromosomaal onderzoek (>5Mb):
• Detecteerbaar met FISH (<5Mb)
• Detecteerbaar met array based comparative genomic hybridisation
• Monogene oorzaken
Aantoonbare genetische oorzaken
• Detecteerbaar met FISH (<5Mb): (zie verder deze les)
microdeletiesyndromen (1980):
Syndroom van Prader-Willi/ Angelman syndroom, Syndroom
van Williams
Syndroom van Smith-Magenis
Velo-cardio-faciaal syndroom
Cri-du-chat syndroom
Aantoonbare genetische oorzaken
• Detecteerbaar met routine chromosomaal onderzoek (>5Mb):
• Detecteerbaar met FISH (<5Mb)
• Detecteerbaar met array based comparative genomic
hybridisation
• Monogene oorzaken
Aantoonbare genetische oorzaken
• Detecteerbaar met array based comparative genomic
hybridisation (2000): deletie of duplicatie
• problemen: eenieders genoom krioelt van de cnv’s (2004):
pathogeen of normale variant?
Drie criteria:
- grootte van de cnv,
- “de novo” status van de cnv,
- werd cnv eerder terug gevonden in een normale populatie?
Aantoonbare genetische oorzaken
• Detecteerbaar met routine chromosomaal onderzoek (>5Mb):
• Detecteerbaar met FISH (<5Mb)
• Detecteerbaar met array based comparative genomic hybridisation
• Monogene oorzaken
Aantoonbare genetische oorzaken
• Monogene oorzaken:
- dominant
- recessief
• Voorbeelden:
- Fragiele X Syndroom
- tubereuse Sclerose
- Kabuki Syndroom
Indeling van de etiologie volgens de american
association of intellectual and developmental
disabilities (AAID)
• Prenatale oorzaken:
- genetische oorzaken
- niet-genetische oorzaken
• Perinatale oorzaken
• Postnatale oorzaken
Niet-genetische oorzaken
• blootstelling vroeg tijdens de zwangerschap aan:
- toxische stoffen (alcohol, cocaine)
- chemicalia (zware metalen, abortiva)
- medicatie (thalidomide, phenytoine)
• Iodium- en foliumzuur tekorten, ernstige ondervoeding,
bestraling, placentaire dysfunctie
• Maternele infecties (toxoplasmose, rubella, cmv, HIV, syfilis)
en maternele ziektes (diabetes, hart-en nieraandoeningen)
• Injuries to health induced by intrauterine alcohol exposure
are summarized under the term fetal alcohol spectrum
disorder (FASD). FASD includes fetal alcohol syndrome (FAS),
partial fetal alcohol syndrome (pFAS), alcohol related
neurodevelopmental disorders (ARND) and alcohol related
birth defects (ARBD).
• Which development-related criteria enable the diagnosis of
FAS (0,02-0,8% of annual births) in childhood and
adolescence (0–18 years of age)?
Fetal alcohol syndroom (fas)
• First key recommendation:
For the diagnosis of FAS the following abnormalities in all
four diagnostic fields should be present:
1.Growth deficits
• 2.Facial characteristics
• 3.Abnormalities of the central nervous system (CNS)
• 4.Confirmed or unconfirmed intrauterine alcohol
exposure
European Journal of Paediatric Neurology Volume 17, Issue 5 2013 437 - 446
Kleine kinderen
• Second key recommendation: For the diagnostic field “Growth
deficits” at least one of the following abnormalities, adapted
to gestational age, age and gender, documented at any time,
should be present:1.Birth weight or body weight ≤ 10th
percentile
• 2.Birth length or body length ≤ 10th percentile
• 3.Body mass index ≤ 10th percentile
European Journal of Paediatric Neurology Volume 17, Issue 5 2013 437 - 446
Dunne bovenlip en glad filtrum
• Third key recommendation: For the diagnostic field
“Facial characteristics” the following three facial
abnormalities should be present simultaneously and may
be present at any age:1.Short palpebral fissure length
(≤3rd percentile)
• 2.Smooth philtrum (Rank 4 or 5 Lip-Philtrum-Guide)
• 3.Thin upper lip (Rank 4 or 5 Lip-Philtrum-Guide)
European Journal of Paediatric Neurology Volume 17, Issue 5 2013 437 - 446
Fig. 2 Lip-Philtrum Guide (© 2013 Susan Astley PhD, University of Washington).
Diagnosis of fetal alcohol syndrome (FAS): German guideline version 2013
European Journal of Paediatric Neurology Volume 17, Issue 5 2013 437 - 446
Mirjam N. Landgraf , Monika Nothacker , Florian Heinen
Fig. 3 Measurement of the palpebral fissure length (Copyright Mirjam Landgraf, University of Munich).
Mirjam N. Landgraf , Monika Nothacker , Florian Heinen
Diagnosis of fetal alcohol syndrome (FAS): German guideline version 2013
European Journal of Paediatric Neurology Volume 17, Issue 5 2013 437 - 446
• Third key recommendation: For the diagnostic field
“Facial characteristics” the following three facial
abnormalities should be present simultaneously and may
be present at any age:1.Short palpebral fissure length
(≤3rd percentile)
• 2.Smooth philtrum (Rank 4 or 5 Lip-Philtrum-Guide)
• 3.Thin upper lip (Rank 4 or 5 Lip-Philtrum-Guide)
European Journal of Paediatric Neurology Volume 17, Issue 5 2013 437 - 446
Vertraagde ontwikkeling en druk
gedrag
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Fifth key recommendation: For the criteria “Functional CNS abnormalities” at least one of the
following deficits, that is not adequate for age and that cannot be explained solely by the familial
background or social environment should be found:1.Global intellectual deficit at least two
standard deviations below the mean or significant combined developmental delay of children
under the age of two years (if measurable by a standardized test at least two standard deviations
below the mean).
2.Performance at least two standard deviations below the mean in at least three of the following
domains or in at least two of the following domains combined with epilepsy:
Language/speech;
Fine motor functions;
Spatial-visual perception or spatial-constructive skills;
Learning or memory skills;
Executive functions;
Arithmetic skills;
Attention;
Social skills and behavior
European Journal of Paediatric Neurology Volume 17, Issue 5 2013 437 - 446
microcephalie
• Sixth key recommendation: For the criteria
“Structural CNS abnormalities” the following
anomaly adapted to gestational age, age and gender,
documented at any time, should be found:
Microcephaly ≤ 10th percentile/≤3rd percentile
European Journal of Paediatric Neurology Volume 17, Issue 5 2013 437 - 446
Zelfs zonder bewijs van alcohol tijdens
de zwangerschap
• Seventh key recommendation: if there are abnormalities in
the three other diagnostic fields the diagnosis of FAS should
be made even when confirmation of maternal alcohol
consumption during pregnancy is lacking.
European Journal of Paediatric Neurology Volume 17, Issue 5 2013 437 - 446
Fig. 4 Pocket Guide FAS (example pages).
Mirjam N. Landgraf , Monika Nothacker , Florian Heinen
Diagnosis of fetal alcohol syndrome (FAS): German guideline version 2013
European Journal of Paediatric Neurology Volume 17, Issue 5 2013 437 - 446
http://dx.doi.org/10.1016/j.ejpn.2013.03.008
Indeling van de etiologie volgens de american
association of intellectual and developmental
disabilities (AAID)
• Prenatale oorzaken:
- genetische oorzaken:
- niet-genetische oorzaken
• Perinatale oorzaken
• Postnatale oorzaken
Perinatale oorzaken
• Preclampsie en/of perinatale anoxemie
Indeling van de etiologie volgens de american
association of intellectual and developmental
disabilities (AAID)
• Prenatale oorzaken:
- genetische oorzaken:
- niet-genetische oorzaken
• Perinatale oorzaken
• Postnatale oorzaken
Postnatale oorzaken
• Traumatische hersenletsels en ziekten:
onbehandelde hypothyroidie en phenylketonurie, mazelen,
windpokken, kinkhoest, meningitis
• Omgevingsfactoren: loodvergiftiging, ernstige verwaarlozing,
ernstige en langdurige ondervoeding, mishandeling,
onderstimulatie